Post on 14-Sep-2019
11121P0110 unibertsitatea
V. UDAKO EUSKAL UNIBERTSITATEA
IRUINEA 1.977
D MAILAKO IKASTAROA
IRAKASLEAK: Rikardo Badiola
Juan Luis Goikoetxea
Juanjo Zearreta
I
EUSKAL DEKLINABIDEAREN EGITARAUA
1.- Nor, Zer, Zein. Bereizkuntzak eta nola erabil.- Euskal dekli-
nabidearen berezitasun nabarmenak: Mugagabea, batekoa, edo sin-
gu1arra eta anitza edo plura1a.- Fonetikazko arau batzu.- Eus-
kal deklinabidearen zenbait berezitasun.
2.- Euskal deklinabidearen kasuak. Bokalez bukatzen den bizigabe
baten deklinabidea, adibide gisara.- Kontsonantez bukatzen den
bizigabe baten deklinazioa.- Kontsonantez bukatzen den bizidun
baten deklinazioa.- Bokalez bukatzen den bizidun baten deklina-
zioa.- Bokalez bukatzen den leku izen baten deklinazioa.- Eus-
kal izen deklinabidea: Berezitasunak; kasuak; adibideak eta be
raien atzizkiak.- Euskal toki deklinabidea: Kasuak; erak; atziz
kiak.- Euskal hitz berezi batzuren deklinazioa.
3.- Euskal izenordeak: Pertsonarekikoak, erakusleak eta mugagabeak.-
Beren berezitasunak.
Euskal galdegileak.- Zeintzu diren.
5.- Euskal aditzondo edo adberbioak.- Denporarekikoak.- Tokiareki-
koak.- Nolakoak.- Zenbatezkoak.- Baiezkoak.
6.- Euskal esannahi mailak.- Konparatiboak.- Superlatiboak
7.- Euskal zenbakiak.- Beraien deklinazioa.
8.- Euskal lokarriak: Baina, arren, hain zuzen
9.- Euskal hizki nabarmenenak.- Hitz erakarriak: a) Aurrizkiak, b)
erdizkiak, c) atzizkiak.- Nola 1or hitz nerdaratikoak".- Hitz
berriak, bi hizki baino gehiagozkoak.- Hitz elkartuez ariketak.-
Hitz erakarrien ariketa.- Hitz elkartuak.- Sortzeko era.- Eus-
kal hitz konposaketa moetak.- Nola adierazi erromanzeetako zen-
bait expresio.- Hitz elkartuez orientabide ortografikoa.- Eus-
kal izen atzizkiak aditzaz.- Aditz atzizkiak: Infinitibo atziz-
kiak.- Gerundio atzizkiak.- Erlatibo aditz atzizkiak.- Beste
zenbait atzizkiren berezitasunak.
10.- Euskal zenbait hitzen jokoa eta esannahia: Honen, horren, hain.-
Euskal zenbait esaera berezien jokoa. Izan eta egon aditzak.
11.- Euskal izenordeak.- Bat, batzu, batzuk; Nor, nortzu, nortzuk.-
Euskal graduapena.- Zenbait hitz eta lokarrien idazteko erak.
12.- Euskal deklinabideari buruzko ariketa batzu. Euskarazko na"
itsatsiaren zerrenda.
II
13.- Euskal deklinabidearen zenbait kuadru.
"ASKA" eta "AHIZPA" HITZEN FORMAK
Mugagabea batekoa anitza anitz hurbila
1. NOR - ZER - ZEIN Aska Aska Askak Askok
2, NORK Askak Askak Askek Askok
3. NOREN Askaren Askaren Asken Askon
4. NORI Askari Askari Askei Askoi
5. NORTAZ Askaz Askaz Askez Askoz
6. ZERIK Askarik - - -
7. ZERTZAT Askatzat - - -
8. NON Askatan Askan Asketan Askotan
9. NONGO Askatako Askako Asketako Askotako
10. NONDIK Askatatik Askatik Asketatik Askotatik
11. NORA Askatara Askara Asketara Askotara
Mugagabea Batekoa Aldtza Anitz hurbila
1. NOR Ahizpa Ahizpa Ahizpak Ahizpok
2. NORK Ahizpak Ahizpak Ahizpek Ahizpok
3. NOIZEN Ahizparen Ahizparen Ahizpen Ahizpon
4. 'IORT Ahizpari Ahizpari Ahizpei Ahizpoi
5. NORTAZ Ahizpaz Ahizpaz Ahizpez Ahizpoz
6. NOR Ahizparik - - -
7. NORTZAT Ahizpatzat - - -
8, NORENGAN Ahizparengan Ahizparengan Ahizpengan Ahizpongan
9. NORENGANAKO Ahizparenganako Ahizparenganako Ahizpenganako Ahizponganako
10. NORENGANDIK Ahizparengandik Ahizparengandik Ahizpengandik Ahizpongandik
11. NORENGANA Ahizparengana .hizparengana Ahizpengana Ahizpongana
"ETXE" HITZAREN FORMAK
Mugagabea Batekoa Anitza Anitz hurbila
1. ZER Etxe Etxea Etxeak Etxeok
2. ZERK Etxek Etxeak Etxeek Etxeok
3. ZEREN Etxeren Etxearen Etxeen Etxeon
4. ZERI Etxeri Etxeari Etxeei Etxeoi
5. ZERTAZ Etxez Etxeaz Etxeez Etxeoz
6. ZERIK Etxerik - -
7. ZERTZAT Etxetzat - - -
8. NON Etxetan Etxean Etxeetan Etxeotan
9. NONGO Etxetako Etxeko Etxeetako Etxeotako
10. NONDIK Etxetatik Etxetik Etxeetatik Etxeotatik
11. NORA Etxetara Etxera Etxeetara Etxeotara
Oharra: A + A = A : Alaba + a = AlabaA + = E : Alaba + en = AlabenE + E = S3 : Etxe + en = Etxeen
"GURASO" HITZAREN FeRMAK
Mugagabea Batekoa Anitza Anitz
1. NOR Guraso Gurasoa Gurasoak Gurasook
2. NORK Gurasok Gurasoak Gurasoek Gurasook
3. NOREN Gurasoren Gurasoaren Gurasoen Gurasoon
4. NORI Gurasori GuraGoari -111rasoei Gurasooi
5. NORTAZ Gurasoz Gurasoaz Gurasoez Gurasooz
6. (ZERIK) - NOR Gurasorik - - -
7. (ZERTZAT) - NORTZAT Gurasotzat - - -
8. NORENGAN Gurasorengan Gurasoarengan Gurasoengan Gurasoongan
9. NORENGANAKO Gurasorenganako Gurasoarenganako Gurasoenganako Gurasoonganako
10. NORENGANDIK Gurasorengandik Gurasoarengandik Gurasoengandik Gurasoongandik
Ll. NORENGANA Gurasorengana Gurasoarengana Gurasoengana Gurasoongana
L2. NOREKIN Gurasorekin Gurasoarekin Gurasoekin Gurasookin
L3. NOREKIKO Gurasorekiko Gurasoarekiko Gurasoekiko Gurasookiko
"LUR" HITZAREN FORMAK
Mugagabea Batekoa Anitza Anitz hurbila
1. ZER Lur Lurra Lurrak Lurrok
2. ZERK Lurrek Lurrak Lurrek Lurrok
3. ZEREN Lurren Lurraren Lurren Lurron
4. ZERI Lurri Lurrari Lurrei Lurroi
S. ZERTAZ Lurrez Lurraz Lurrez Lurroz
6. ZERIK Lurrik - - -
7. ZERTZAT Lurtzat - - -
8. NON Lurretan Lurrean Lurretan Lurrotan
9. NONDIK Lurretatik Lurretik Lurretatik Lurrotatik
10. NORA Lurretara Lurrera Lurretara Lurrotara
11. NORAKO Lurretarako Lurrerako Lurretarako Lurrotarako
VIII
"311,30" eta "SIBAR" IZENEN FORMAK
1, ZER Bilbo Sibar
2. ZERK Bilbok Eibarrek
3. ZEREN Bilboren Eibarren
4. ZERI Bilbori Eibarri
5. ZERTAZ Bilboz Eibarrez
6. ZERIK Bilborik Eibarrik
• 7. ZERTZAT Bilbotzat Eibartzat
8. NON Bilbon Eibarren
9. NONDIK Bilbotik Eibarretik
10. NORA Bilbora Sibarrera/
11. NORAINO Bilboraino Eibarreraino
12. NORANTZ Bilborantz Eibarrerantz
13. NONGO Bilboko Eibarreko
Oharra:
Kontsonantez bukatzen diren leku izenak deklinatzerakoan
bi joera ezberdin nabari dira: bata atzizkiak bat e • e loturarik
gabe ezartzekoa (Eibartik, Eibarko, Eibarra, Eibarraino ...) eta
bestea, hemen jarria, ene ustez zabalduena eta argiena dena. Ipa-
rraldeko euskaldunekin batera jokatzeko, gainera, horixe dugu ego
kiena.
IX
EUSKAL ERAKUSLEEN DEKLINABIDEA
Batekoa
1. Nominatiboa Hau Hori Hura
2, Ergatiboa Honek Horrek Hark
3. Datiboa Honi Horri Hari
4. Genitibo posesiboa Honen Horren Haren
$. Soziatiboa Honekin Iiorrekin Harekin
6. Destinatiboa Honentzat Horrentzat Harentzat
7, Bitartezkoa Honez Horrez Harez
8, Inesiboa Honetan Horretan Hartan
9. Elatiboa Honetatik Horretatik Hartatik
10. Alatiboa Honetara Horretara Hartara
11. Alatibo mugatzailea Honetaraino Horretaraino Hartaraino
12. Alatibo direktiboa Honetarantz Horretarantz Hartarantz
13. Genitibo lekuzkoa Honetako Horretako Hartako
14, Partitiboa Honetarik Horretarik Hartarik
8. Inesiboa Honengan Horrengan Harengan
9. Elatiboa Honengandik Horrengandik Harengandik
10. Alatiboa Honengana Horrengana Harengana
11. Alatibo mugatzailea Honenganaino Horrenganaino Harenganaino
12. Alatibo direktiboa Honenganantz Horrenganantz Harenganantz
13. Alatibo destinatiboa Honenganako Horrenganako Harenganako
EUSKAL ERAKUSLEEN DEKLINABIDEA X
Anitza
1. Nominatiboa Hauk Horik Haik
2. Ergatiboa Hauek Horiek Haiek
3. Datiboa Hauei Horiei Haiei
4. Genitibo posesiboa Hauen Horien Haien
5, Soziatiboa Hauekin Horiekin Haiekin
6, Destinatiboa Hauentzat Horientzat Haientzat
7. Bitartezkoa Hauez Horiez Haiez
8. Inesiboa Hauetan Horietan Haietan
9. Elatiboa Hauetatik Horietatik Haietatik
10. Alatiboa Hauetara Horietara Haietara
11. Alatibo mugatzailea Hauetaraino Horietaraino Haietaraino
12. Alatibn direktiboa Hauetarantz Horietarantz Haietarantz
13. Genitibo lekuzkoa Hauetako Horietako Haietako
14. Partitiboa Hauetarik Horietarik Haietarik
8. Inesiboa Hauengan Horiengan Haiengan
9. Elatiboa Hauengandik Horiengandik Haiengandik
10. Alatiboa Hauengana Horiengana Haiengana
11. Alatibo mugatzailea Hauenganaino Horienganaino Haienganaino
12. Alatibo direktiboa Hauenganantz Horienganantz Haienganantz
13. Alatibo destinatiboa Hauenganako Horienganako Haienganako
1. Nominatiboa
2. Ergatiboa
EUSKAL IZENORDEEN DEKLINABIDEA
Zu
Zuk
Zuek
Zuek
Hi, Gu, Zu, Zuek)
Gu
Guk
Ni.
Nik
Hi
Hik
3. Datiboa Niri Hiri -Guri Zuri Zuel
4. Genitibo posesiboa Nire - ene Hire Gure Zure Zuen
5. Soziatiboa Nirekin Hirekin Gurekin Zurekin Zuekin
6. Destinatiboa Niretzat -enetzat Hiretzat Guretzat Zuretzat Zuentzat
7. Bitartezkoa Nitaz Hitaz Gutaz Zutaz Zuetaz
8. Inesiboa Niregan Hiregan Guregan Zuregan Zuengan
9. Elatiboa Niregandik Hiregandik Guregandik Zuregandik Zuengandik
10. Alatiboa Niregana Hiregana Guregana Zuregana Zuengana
11. Alatibo mugatzailea Nireganaino Hireganaino Gureganaino Zureganaino Zuenganaino
12. Alatibo direktiboa Nireganantz Hireganantz Gureganautz Zureganantz Zuenganantz
13. Nirekiko Hirekiko Gurekiko Zurekiko Zuenkiko
Oharra:
Bitartezkoa izan daiteke "nitaz" edo "datibo + buruz ► : niri buruz, guri buruz
EUSKAL DEKLINABIDEA
Bibliografla
1) HACIA LA LENGUA LITERARIA COMUN.
L. Villasante - Editorial Aranzazu 1970.
2) EUSKAL DEKLINABIDEA.
Mikel ZArate - Editorial Leopoldo Zugaza. Durango 1976.
3) LA DECLINACION DEL VASCO LITERARIO COMUN.
L. Villasante - Editorial Aranzazu 1972.
4) EUSKAL HIZTEGI MODERNOA.
Itabat Editorial CINSA. Bilbao 1977.
5) EUSKALDUNENTZAT GRAMATIKA.
F. Mendizabal Editorial Aranzazu 1974.
6) PALABRAS VASCAS COMPUESTAS Y DERIVADAS.
L. Villasante - Editorial Aranzazu 1974.
7) LEHEN URRATSAK.
Euskaldunen Alfabetatzea /1.
XII
EUSKAL ADITZAREN PROGRAMAKETA
1) SARRERA GISA
2) ADITZA ZER DEN
- Gure burukizunak, gure asmoak, gure gogoak azaltzeko hitzak
erabiltzen ditugu.
- Eta hitzak elkarrekin loturik eta egokituz esaldi bat sortzen
dugu.
- JEsaldi horren barnean, aditzak, egoera, izaera edo ekintza
adierazten du. Ulerkuntza hau Aditz Nagusiak ematen du. Baina
ba dira beste zehaztasun batzu ere: noiz gertatzen den, nork
egiten duen, nori gertatzen zaion eta abar; eta hau, guztiau,
Aditz Laguntzaileak ematen du.
- Aditz gabe ez da esaldirik. Aorregatik, esaldi batetan aditza
ARDATZA dela, esan dezakegu.'
3) EUSKAL ADITZAREN EGOERAK
Gorago aipatu bezala, egoeraren bt-cri iditz Nagusiak ematen du.
Eta Aditz Nagusiaren egoerak sei dira:
3-1) Gertatzen
-TZEN - Ekartzen
- Ten - Ikusten
3-2) Amaitua
Ikasi duzia
Etorri zara
3-3) Btorkizuna
Ikasiko duzu
Izanen zara
3-4) EGITEKO ASMODUNA
Ikasteko
Etortzeko
3-5) ORAINTXE GERTATZEN ARI DENA
- Egoera hau sintetikoetan bakarrik agertzen da.
3-6) USTEZKOA
Subjuntiboa e o Nahiera Etor dadin / Ekar dezan
Potentziala edo Ahalera Etor naiteke / Ekar dezaket
Etor nintekeen / Ekar nezakeen
Etor ninteke / Ekar nezake
Inperatiboa edo Agintera Etor Hadi / Ekar ezak
4) EUSKAL ADITZAREN ALDIAK
Aditzaren aldiak eta pertspnak aditz laguntzaileak emanak iza-
ten ditugu,
- Euskaraz hiru denbora edo aldi nagusiak ditugu:
4-1 ORAINALDIA
dut
naiz
4-2 IRAGANA
Nuen
Nintzen
4-3 HIPOTETIKOA
Banu - Nuke
Banintz - Nintzateke
) ADITZAREN MOETAK
Buskal Aditzak, beste hizkuntzetan gertatzen den bezala, le-
-2-
-3-
hen banaketa zabal bat onhartzen du:
5-1 Aditz Intransitiboa edo Iragangaitza
5-2 Aditz Transitiboa edo Iragankorra
- Lehen banaketa horren arauera, esan dezagun, gehienetan erda-
raz aditz intransitiboak direnak euskaraz ere intransitiboak
izaten direla, erdaraz transitiboak direnak, euskaraz ere
bai.
- Ba dira beste banaketa batzu ere, baina ez gara horietan sar-
tuko.
6) EUS KAL ADITZAREN PERTSONAK
- Euskal Aditzean, 7 pertsona ezberdinek har dezakete parte:
NiHi. - MutilHi - NeskaHu raGuZuZuekHaik
7) EUSKAL ADITZAREN JOKATZE ERAK
- Euskal aditzek, bai Intransitiboak bai Transitiboak, bi joka-
tzeko era har dezakete:
SOILA edo Sintetikoa
+ Hitz batez azaltzen da:
Nator, NaizDatorkio, ZaioDakar, DioDakarkio, Dakartsu
KONPOSATUA .°°)
+ Guttienez, bi aditzez osatua:
Etorri naiz
Etorri zaio
Ekarri du
Ekarri dio
8 EUSKAL ADITZAREN ERA SOILA
- Egun, era Soilean jokatzen diren euskal aditzak gutti dira,
gero eta guttiago.
- Gehien erabiltzen ditugunak:
Intransitiboak
EgonEtorriIbiliJoan
Transitiboak
EkarriEramanEdukiErabili
- Ba dira beste batzu ere, bai Intransitiboak bai Transitiboak,
baina aurrekoak baino guttiago erabiltzen dira.
- Hauetariko batzu guztiz defektiboak geratzen dira, eta orain-
dik gordetzen dituzten adizkiak oso gutti dira eta denbora edo
pertsona batzutan, bakarrik erabiltzen dira.
- NOLA JOKATZEN DIREN.
Intransitiboak L
N©R - Nator, NaizNOR-NORI - Natorkio, Natzaio
NOR-NORK - Dakar - DutTransitiboak
NOR-NORI-NORK - Dakarkio - Dio
- Edozein eratan, zati ezberdinak daude eta zati hauek, aditz
era bat sortzeko derrigorrezkoak gertatzen ba dira, ZUTABE
-4-
izena hartzen dute.
- Beraz Aditz Soila ondoko hirlk zutatie hauen gainean eraikia
dugu:
NORNORINORK
- Hiru zutabe hauek ez dute beti elkarrekin agertu beharrik, ba
tzutan bat bakarrik agertuko da, bestetan, bi eta inoiz hiru-
-s-
644,,H
GZZD/Z/L/B
rak elkarrekin.
- NOR ZUTABEA7)
NiHiHuraGuZuZuekHaik
- NORI ZUTABEA
Niri aniar ara
Hiri-Mut.Hiri-Nesk.Hari ---Guri • 1•111.9•111111
Zuri n•••
Zuei ••• 1111•• 11•10.
Haiei ••• 111•1.111•n
- NORK ZUTABEA
Nik • WO•ON/a
Hik-Mut.flik-NeskHark ••••••n 01.1
Guk •nnnn•••n
Zuk •n••n ••• 1111110
Zuek Iffi• n••nn
Haiek dwoma.mo
Bizkaieraz
STK - AN NA
Hiri
T soSkuTsuT sueTse
T DAK - AN - NA0GuZuZueE
T DAKN
GuZuZueTE E
9) EUSKAL ADITZAREN ERA KONPOSATUA
- NOiZ erabiltzen den:
- Sintetikeraz,edo Era Soilean ez dauden denborak egi-
teko. ea) ~R,
- Eggnero adierazteko 1(9.r. 49
- Sintetikeraz edo era soilez jokatu ezin diren aditzak
jokatzeko.
- Exia . konposatuan, bi adi-Uek hartzen dute parte:
- Aditz Nagusia
- Aditz Laguntzailea
- Aditz Nagusiaren denborak:
- Intenporala o- Oraina- Iragana- Etorkizuna
- Aditz Laguntzaileak:
Intransitiboak
Transitiboak
IzanEdin/Eiten
Ukan/BdunEzan/Egin
10) NOR - Adizkiak
10-1. SOILA
A EgonEtorri.IbiliJoan
B- ERAK
Egite ERA
OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa
Aginte ERA
10-2, LAGUNTZAILEA
A IzanEdin / Eiten
B - Egite ERA
OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoa
AtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa
Nahi ERA
OrainaldikoaIraganekoa
Ahal ERA
OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa
Aginte ERA
11) NOR-NORK - Adizkiak
11-1. SOILA
A - EdukiEkarr(i)Erabil(i)Eraman
B - ERAK
ERA
OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa
-7_
11-2. LAGUNTZAILEA
A - Ukan - EdunEzan Egin
- ERAKEgite ERA
OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoaAtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa
Nahi ERA
OrainaldikoaIraganekoa
Ahal ERA
OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa
Aginte ERA
12) NOR-NORI - Adizkiak
12-1. SOILA
A - EgonEtorr(i)Ibil(i)Joan
B ERAKEgite ERA
OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa
Aginte ERA
12-2. LAGUNTZAILEA
A - IzanEdin - Eiten
B - ERAKEgite ERA
OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoaAtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa
Nahi ERA
OrainaldikoaIraganekoa
Ahal ERA
OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa
Aginte ERA
13) ZER-NORI-NORK - Adizkiak
13-1. SOILA
- EdukiEkarriErabiliEraman
B - ERAKEgite ERA
OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa
Aginte ERA
13-2. LAGUNTZAILEA
A - Ukan - EdunEzan - Egin
B - ERAK
Egite ERA
Orainaldikoa
Egunerokoa
Lehentxoagokoa
Gerokoa
Atzokoa
Baldintza aurrekoa
Baldintza ondoriokoa
Nahi ERA
OrainaldikoaIraganekoa
Ahal ERAermooman
OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa
Aginte ERA
;1113LIOGRAFTA
1) LARRESORO - Suskara Batua zertan den
Sdit. Jakin - Aranzazu, 1)74
2) R.M. AZKUS - Morfolopjia Vasca
E4it. La Gran Enciclopedia Vasca - 1')6)
3) J. INTXAUSTI - Euskal Aditza
2dit. Franciscana - Aranzazu, 1'.)60
I
EUSKAL ANALISIAREN EGITARAUA (R. BADIOLA)
1.- Analisi Morfologikoa.- Euskal Terminologia.- Oharrak.
2.- Analisi Sintatikoa.- Izen Sintagma.- Aditz Sintagma.- Izen Sin-
tagma "nor" erara, "nork" erara.- Aditz Sintagma. Bere osaga-
rriak.- Adibideak,
3.- Euskal analisian.- Erabiltzen den hiztegia eta bere azalpena.-
Oharrak.
4.- Euskal analisi sintaktiko eta morfologikoaren zenbait adibide.-
Azalpenak.- Kuadruak.
Euskal esaera menperatuen eredu batzu, laburpen gisara.- Noiz-
koak.- Helburuzkoak.- Zergatikakoak.- Baldintzazkoak: errealak;
irrealak; ahalezkoak.- Nahizetakoak.- Modalak.- Erlatibozkoak.-
Azalpenezkoak.- Harridurazkoak.- Ezezkakoak.- Galderazkoak.- Ad
berbialak.- Adjetibazkoak.- Koordinatuak.- Oharrak.- Adibideak.
6,- Zer den esaera bat euskaraz.- Zer den yuxtaposizioa.- Zer den
koordinazioa.- Koordinazio kopulatiba; Adibideak.- Koordinazio
distributiba; adibideak.- Disyuntiba koordinazioa; adibideak.-
Adbersatiba koordinazioa; adibideak.
7.- Sustantibazko esaera menperatuak. Aditz buru esaerak: moetak;
adibideak.- Osagarri zuzenezko esaerak; adiUdeak; moetak.- Ze
harkako galdera esaerak; adibideak; moetak.- Izen laguntzaile
II
diren osAgarrizko esaerak; moetak; adibideak.- Oharrak.- nKon
sekutsio tempororumn; adibideak.- Esaldi nagusi eta menperatu
joskera.- Aldi batetako edo berniko esaldi menperatuen josker.
adibideak.
8.- Zeharkako galdera esaldiak; moetak; adibideak.- Izen laguntze2
ko osagarri esaldiak; adibideak.
9.- Erlatibozko esaldiak.- Zer diren.- Moetak; adibideak.- Euska-
raz 11-n n atzizkiaren esannahiak; adibideak.- Euskarazko adje-
tibazko esaldiak eta haren aurresana isilik egonik; adibideak.•
Erlatiboaren izen menperatzea; moetak; adibideak.- Erlatibozko
esaldiak ”zein n hitzaz; moetak; adibideak.
10.- Euskal esaera menperatu zirkunstantzialak.- Tokizko esaera zir
kunstantzialak; moctak; adibideak.- Denboralezko esaerak; moe-
tak; adibideak; berezitasunak.
11.- Moduzko esaerak; azalpena; moetak; adibideak.- Moduzko konpara
tibak; azalpena; adibideak.- Kantitatezko konparatibak; azal-
pena; moetak; adibideak.
12.- Helburuzko esaerak edo finalak; azalpena; mbetak; adibideak.-
13.- Zergatikako esaerak edo kausalak; azalpena; moetak; adibideak.-
Kasu bereziak; adibideak.
III
14.- Kontsekutibazko esaerak; azalpena; esaera moetak; sailak; adi
bideak.
15.- Baldintzazko esaerak; azalpena; esaera moetak; sailak; adibi-
de batzu; baldintza edo hipotetik era azaltzeko zenbait modu;
sailak; adibideak.- Baldintzazko ezezkako esaerak; adibide ba
tzu.
adibide batzu; esaera moe
tak: baina, nahiz eta, - gatik ...; oharrak.
17.- Euskal gerundial eta partitzipial esaerak; azalpena; esaera
moetak; adibideak.- Zenbait kasu berezi; azalpena; adibide ba-
tzu.
18.- "Bait" Aurrizki menperatzailea; azalpena; esaera moeta batzu.-
Nola erabiltzen den galderazko izenordeez; azalpena; adibideak.-
Galderazko izenorderik gabe; azalpena; zenbait adibide.- Auto-
re batzuren testigantza.- "Bait" aurrizkiaren idazkera; adibi-
de batzu.
IV
BIBLIOGRAFIA:
1) Altube Seber: ERDERISMOS. Bilbao, 1975.
2) Azkue Res. MORFOLOGIA VASCA. Bilbao 1923. (Reproducci6n
facsimil).
3) Bloomfield Leonard: LENGUAJE. Edit. Universidad Mayor de
San Marcos. Lima 1964.
4) Etxaide Ignacio M§: TRAXAD0 ,M $1g DEL_IDIOMA EVSKARO.
Donostia 1912.
5) Lafon Ren6: LE SYSTEME DU VERBE BASQUE AU XVI SIECLE. Pu-
blications de L'universit6 de Bordeaux 1943. 2 vol.
6) Larresoro: SUSTRAI BILA. ZENBAIT EUSKAL KORAPILO. Irakur
Sail. Donostia 1970.
7) Lenz Rodolfo: LA ORACION Y SUS PARTES. Santiago de Chile
1944.
8) Martinet Andr6: ELEMENTOS DE LINGUISTICA GENERAL. Edit.
Gredos. Madrid 1972.
9) Mitxelena Luis: FONETICA HISTORICA VASCA. Donostia 1961.
10) Roca Pons INTRODUCCION A LA GRAMATICA. Barcelona 1970.
EUSKAL JOSKERA
Egitaraua.
R. Badiola
A.- Bibliografa. Euskarazkoa eta nazioartekoa.
B.- n Literatur-euskera n . Seber Altube, nEuskera n 1956, 3-13 horr.
C.- "Comunicacidn del P. Villasante sobre la r6plica clel Sr. Altu-
be al Sr. Michelena acerca de sintaxis vasca n n Euskera" 1956,
14-18 horr.
0.- Euskara idatziaren joskera.
B.- Euskal-joskera,
F.- Euskal joskerari buruz zerbait.
G.- Ariketa batzu.
II
A.- BIBLIOGRAFIA
1.- Ibon Sarasola: Euskal literaturaren historia. LUR Argit.
2.- Koldo Mitxelena: Historia de la literatura vasca. Minotauro
3.- Erzibengoa eta Ezkiaga: Euskal literaturaren historia. Etor
Argit.
4.- Euskal Literaturaren historia. Euskal kultura, La Salle 1/1.
5.- Joseba Intxausti: Euskal aditza. Arantzazu. Oinati.
6.- Aditz laguntzaile batua. Euskera XVIII, 1973 BILBO. EUSKALTZA-
INDIA.
7.- P. Altuna: Euskal aditza. Mensajero Argit.
8.- Larresoro: Euskara batua zertan den. Jakin Argit.
9.- ITABAT: Euskalduntzen. 2k CINSA Argit.
10.- ITABAT: Euskara hizkuntz ariketak. CINSA Argit.
11.- ITABAT: Alfabetatzen 1. CINSA Argit.
12.- Koldo Mitxelena: Sobre el pasado de la lengua vasca. Auflamen-
di, Donostia 1964.
13.- A. Tovar: E1 euskera y sus parientes. , Minotauro, Madrid 1959.
zxz
14.- R. M. Azkue: Morfologla Vasca t La Gran Enciclopedia Vasca.
15.- Koldo Mitxelena: Fon6tica hist6rica vasca. Donostia, 1961.
16.- Pedro de Irizar: Homenaje a D. Julio de Urkijo. Tomo I 1949-
51. "Los dialectos y variedades del vascuence".
17.- Mitxelena: Textos arcalcos vascos. Minotauro. Madrid 1964.
18.- J. S. Martin eta S. Basauri: Hegatsez. Kuliska-Sorta, 7 zen-
bakia.
19.- Batzuk: Lur eta gizon. (Euskal Herria). Jakin Argit.
20.- Larresoro: Elsa Scheelen. (nobela). LUR Argit.
21.- L. Villasante: La declinaci6n del vasco literario comdn. Aran-
tzazu. Oinati.
M. Zarate: Haurgintza minetan. Etor Argit.
23.- J. A. Peru Abarka. La Gran Enciclopedia Vasca.
K. Alkorta: Giza zirriborroa. , Etor Argit.
25.- X. Gerefio: Wora naramazue. LUR Argit.
26.- Eusebio Osa: Pedagogia eta gizartea. LUR Argit.
27.- Federiko Labala: Euskal Herriaren Historia. Jakin Argit.
G. Aresti: Euskal Herria. (poesia). LUR Argit.
IV
29.- G. Aresti: Harrizko Herri hau. LUR Argit.
30.- A. Huxley (X. Amurizak itzulia): Bai mundu berria. LUR Argit.
31.- X. Kintana: Behin batean. LVK Argit.
32.- Koldo Mitxelena: Lan hautatuak. LUR Argit.
33.- A. Sagarna: Soziologiaren hastapenak. LUR Argit.
34.- X. Kintana: Linguistika orain arte. LUR Argit.
35.- J. M. Barandiaran: Lehen euskal gizona. LUR Argit.
36.- G. Garate: Marxen marxismoa. Etor Argit.
37.- X. Gereflo: Andereflo. (nobela). Kriselu Argit.
38.- S. Altube: Erderismos. Euskaltzaindia. IKER.
39.- X. Gereflo: Arantza artean. (nobela). LUR Argit.
40.- Gandiaga: Hiru gizon bakarka. Gero Argit.
41.- Gaur S.C.I.: Euskara gaur. LUR Argit.
42.- X. Mendiguren: Europako ezker berria. Gero Argit.
43.- Txinpartak: Zaldi hegalaria. CINSA Argit.
44.- Txinpartak: Sindbaden ibilketak. CINSA Argit.
45.- J. A. Loidi: Hamabost egun ur gainean.
46.- Orixe: Euskaldunak. Auñamendi 100 zenbakia.
47.- Kirikiño: Abarrak.
48.- T. Aguirre: Garoa. Kresala. Auñamendiko Lorea.
49.- J. F. Bilbao: Ipuin barreka. Jakin Argit.
50.- Mugika: Pernando Amezketarra.
51.- R. M. Azkue: Aintzinako ipuinak.
52.- M. Ugalde: Sintesis de la 11§ del Pais Vasco. Hora H. Madrid.
53.- I. Sarasola: Txilardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza.
Kriselu. Donostia 1975.
54.- M. Pidal: Toponimia prerrom4nica. Gredos Artit.
55.- Alicia Illera: Estilistica po6tica y semi6tica literaria.
Alianza Universidades.
56.- V. Barbero: Sobre los origenes sociales de la reconquista.
Ariel quincenal.
57.- V. M. Aguiar e Silva: Teoria de la literatura. Gredos. Madrid.
58.- Jean Cohen: Estructura del lenguaje po‘tico. Gredos Argit.
59.- E. Coseriu: Teorla del lenguaje y lingUistica general. Gredos.
60.- F. de Sausssure: Curso de lingUistica general. Losada.
61.- N. S. Trubetskoy: Principios de fonologia. Cincel.
62.- C. Pleyan, G. L6pez: Sintagma. Teide.
63.- T. Sebeok: Estilo del lenguaje. CAtedra.
64.- A.A.V.V. (Batzuk): Presentaci6n del lenguaje. Taurus. Madrid
1972.
F. Mora: Indagaciones sobre el lenguaje. Alianza. Madrid 1970.
66.- H. Fodor: Filosofia del lenguaje. Matz Roca. Barcelona 1971.
67.- Ad. Chaff: Introducci6n a la semAntica. Fondo de cultura eco-
ndmica. M6xico.
68.- W. Alston: Filosofia del lenguaje. Alianza. Madrid.
69.- A. Adorno: Ideologia como lenguaje. Taurus. Madrid 1971.
70.- Rezkinov: Semi6tica y teoria del conocimiento. A coraz6n. Ma-
drid 1970.
71.- A. Schaff: Lenguaje y actividad humana. Convivium 27 zenbakia
1968, 5-20 horrialdera.
72.- Leo Spitzer: LingUistica e H§ literaria. Gredos. Madrid,
73.- Bruno Snell: La estructura del lenguaje. Gredos. Madrid.
74.- B. Pottier: LingUistica moderna y filologla hispAnica. Gredos.
VII
75.- H. Weinrich: Estructura 7 funci6n de los tiempos en el lengua-
.122. Gredos. Madrid.
76.- M. Alvar: Estructuralismo, geografla lingUisticay dialecto-
logia actual. Gredos.
77.- A. Martinet: E1 lenguaje desde el punto de vista funcional.
Edit. Gredos.
78.- L. Hjelmslev: Prolegdmenos a una teoria del lenguaje. , Gredos.
Madrid.
79.- E. A. Llorach: Gramtica estructural. Gredos. Madrid.
80.- W. Porzig: E1 mundo maravilloso del lenguae. Gredos.
81.- A. Martinet: Elementos de lingUistica general. Gredos.
82.- G. Mounin: Historia de la lingUistica desde los origenes has-
ta el s. XX. Gredos.
83.- A. Martinet: La lingtiistica sincr6nica. Gredos.
84.- L. Hjelmslev: E1 lenguaje. Gredos.
85.- B. Malmberg: LingUistica estructural y comunicaci6n humana.
Ed. Gredos.
86.- W. P. Lehmann: nIntroducci6n a la lingttistica hist6rica n . Edit:
Gredos.
R/_- pr.~4mno R. Adradost. n Linfftlistica estructural n . Edit. Gredos.
VIII
88.- H. A. Gleason: nIntroduccidn a la lingUistica descriptivan.
Edit. Gredos.
89.- A. Greimas: em6ntica estructural". Edit. Gredos.
90.- R. H. Robins: nLingUistica general tt . Edit. Gredos.
91.- J. Jordan y M§ Manolin: Introducci6n a la lingUistica rom4-
nica. Edit. Gredos.
92.- H. Hbrmann: nSicologia del lenguaje n . Edit. Gredos.
93.- L. Hjelmslev: nEnsayos lingUisticos n . Edit. Gredos.
94.- R. Ch. T. Scott: nEstudios de Metodologia LingUistican.
Edit. Gredos.
95.-0. Ducrot, Zvean Todorov: Diccionaire encyclopedique des
sciennes du langage. Editions du Seuil, 27, rue Jacob, Paris
VI. (Liburu hau oso ona eta beharrezkoa da linguistikarako).
96.- Bertil Malmberg: Los nuevos caminos de la lingtiistica. Edit.
s. XXI MAjico.
97.- Bertil Maimberg: La fon6tica. Endeba. Buenos Aires.
98.- Ram6n CerdA: La lingUistica hoy. , Edit. Teide. Barcelona.
99.-Jorgd Jorgan: Lingflistica romAnica. Edit. Alcal. Madrid.
100.-J. Lyons: Introducci6n a la lingUistica te6rica.. Edit. Teide.
IX
Barcelona.
101.- E. Alarcos Llorach: Fonologia espafiola. Edit. Gredos. Madrid.
102.- Imanol Laspiur: "Jakin 1968 ► . Maiatza-urria, 39-57 horrial.
103.- L. Villasante: "Fontes linguae Vasconum", 1974, 325-342 horr.
EUSKAL LITERATURA
I.- SARRERA
1 - Maila honetan eskatzen den literatura.
2 - Literatura eta herrigintza.
II.- Euskararen kanporarekiko H§.
1 - Euskaldunok euskararen aurrean.
2 - Euskara historian.
Literatura. Orokortasunak.
1 - Literatura eta hizkuntza literarioa.
2 - Literatura, irakurlea eta gizartea.
3 - Jenero literarioak.
4 - Literatura historian.
IV.- Ahozko literatura. Sarrera eta berezitasunak.
1 - Aspektu nagusiak.
2 - Poesia.
3 - Antzerkia,
4 - Narratiba.
5 Atsotitzak eta esakerak,
V.- Literatura idatzia. Sarrera.
VI.- XVI. mendea.
1 - Giroa eta literatura: Hastapenak.- Lapurtera preklasikoa.
2 - Idazleak: Bernat Etxepare - Joannes Leizarraga.
II
3 - Idazlanak: Linguae Vasconum Primitiae - Jesus Christ Gure
Jaunaren Testamentu Berria.
VII.- XVII. mendea.
1 - Giroa eta Literatura: Lapurtera klasikoa - Sarako Eskola -
Sarako Eskolatik kanpo.
2 - Idazleak: Pedro Axular - Etxeberri Ziburukoa - Arnault Oihe-
narte - Juan de Tartas.
3 - Idazlanak: Gero - Noelak - Oihenarten GaŠtaroa Neurtitze-
tan. Onsa Hiltzeko Bidia.
VIII.- XVIII. mendea.
1 - Giroa eta literatura: Lapurtera postklasikoa - Ipar Euskal
Herria Antzerkia - Larramendiren
Eskola Gipuzkera literarioaren has-
tapenak.
2 - Idazleak: Etxeberri Sarakoa - Pedro Ignazio Barrutia - Ma-
nuel Larramendi Agustin Kardaberaz - Sebastian
Mendiburu.
3 - Idazlanak: Otoitz Gaiak - Acto para la Nochebuena - Eskua-
raren Hatsapenak.
IX.- XIX. mendea.
1 - Giroa eta literatur jeneroak: Iparraldea - Bizkaiera lite-
rarioaren hastapenak - Gipuzkoako prosalari erlijiosoak -
Prosa ez erlijiosoa. Alegilariak - Bonaparte Printzea -
III
Poesia - Lore jokoak - Antzerkia - Bertso txapelketak -
Kazetaritza - Santuen biograffa eta eriskal prosa erlijioz-
koa.
2 - Idazleak: Juan Ignazio Iztueta - Frantzisko I. Lardizabal -
Indalecio Bizkarrondo "Bilintx" - Frai Bartolome -
Etxahun - Jean P. Duvoisin - J.B. Elizanburu - Es-
tebe Lapeyre - Frantzisko Laphite - Felipe Arrese
Beitia - Juan Antonio Mogel - Agirre Asteasukoa.
3 - Idazlanak: Gipuzkoako Probintziaren kondaira - Euskal Herrie-
tako Olgeta ta Dantzen gatz ozpindua - Olerkiak -
Kredo edo Sinhesten Dut Esplikatua - Bi Saindu
Heskualdunen Bizie,- Peru Abarka.
X.- XX. mendea.
A) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Gerra aurreko literatura -
Sabino Aranaren giroa - Poesia - Antzerkia - Nobela - Prosa
literarioa - Kazetaritza - Literatura erlijiosoa - Republi-
ka garaiko literatura.
2 - Idazleak: Txomin Agirre - J.B. Eguzkitza - Ebaristo de Bus-
tinza "Kirikifio" - Resurrecci6n Maria Azkue Ju-
les Moulier "Oxobi" - Jose Maria de Agirre "Lizar-
di" - Esteban Urkiaga nLauaxeta".
3 - Idazlanak: Garoa - Kresala - Bihotz Begietan - Hitz lana -
Bide barrijak - Arrats-berean.
B) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Gerra ondoko literatura: Poe-
cia An+.742trkin Marratiha - Prosa ez literarioa.
IV
2 - Idazleak: Salbatore Mitxelena - Nikolas Ormaetxea ► Orixe n -
Jean Etxepare - Jon Etxaide.
3 - Idazlanak: Arantzazu - Euskaldunak Kito-n Arrebarekin.
C) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Etendurako literatura. ETA -
Poesia - Antzerkia - Narratiba - Prosa ez literarioa.
2 - Idazleak: Jon Mirande - Jean Diharce nIratzeder n - Jose
Azurmendi - Gabriel Aresti - Jose Luis Alvarez
Enparanza nTxillardegin.
3 - Idazianak: Harri eta Herri Leturiaren Egunkari Ezkutua.
D) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Egungo literatura - Poesia -
Antzerkia - Narratiba - Prosa ez literarioa.
2 - Idazleak: Bitoriano Gandiaga - Ramon Saizarbitoria.
Idazlanak: Egunero Hasten delako - 100 metro - Elorri -
Hiru gizon bakarka.
EUSKARAREN
IRAKASKUNTZA
ZENBAIT OHAR METODOLOGIKO
I - HIZKUNTZEN IRAKASKUNTZA.
0.- Sarrera
1.- Hizkuntzen 6zagutze maila
2.- Hizkuntzak ikasteko bide,desberdinak
a - Gramatikak
b - Metodoak
3.- Euskal Herriaren eta euskararen kasua
Euskaldunen klasifikapena
Motibapenaren arazoa
Multzo bakoitzekoekin zer egin
4.- Hizkuntzak irakasteko metodoen sailkapen llaburra
Irudien bidezkoa
Metodo audiobisualak
Metodo programatuak
5.- Haurrak eta perbsona nagusiak
6.- Zenbat metodo moderno moeta egin ote daiteke
7.- Euskara ikasteko metodoen biblioerafia.
II - EUSKALDUNTZEN METODOA.
Sarrera
Euskalduntzen delakoa metodo bat
Nortzuentzat egina den
a - Hizkuntz egituren menperatzea
b - Egiturak eta ideiak
II
III
c - Egitura sinple eta konposatuak
d Egitura berriak erdara erabili gabe nola azaltzen
diren
e - Egituren ordenamenduaren garrantzia.
Metodoaren prestaketan emaniko pausuak
Metodoaren mailakapen orokorra.
III - EUSKALDUNTZEN 1
1 - Liburua nolakoa den eta zertzu gauza dituen
Egiturak
Hiztegia
Horrialde bakoitzaren egituraketa
Pertsonaiak
Egitura bakoitzaren barianteak eta ikasgaien egituraketa.
2 - Metodologi aldetiko zenbait puntu
Egitura bakoitza azaltzean eraman behar den ordena edo
prozesua.
Beste gomendio batzu
3 - Ohar orokor batzu Euskalduntzen 1 liburuari buruz
4 - Ikastaldia emateko metodo praktikoa
Ikastaldia etxean prestatzen
Ikastmidia ematen
IV - EUSKALDUNTZEN 2
1 - Irakurgaiak nola landu behar diren
2 - Metodologia aldetiko gauza berriak
3 - Ariketa eta elkar hizketen garrantzia.
V - EUSKALDUNTZEN 3.a,
Metodologi aldetiko puntuak
Erritmu aldaketa
E3 liburuak dituen berezitasunak
Elkar hizketen garrantzia
Aditzari norainoko garrantzia eman behar zaion
Dialektulogia
A riketak
Diktatuak
Itzulpenak
Oharrak
VI - ARIKETAK PRESTATZEKO METODOLOGIA
1 - Sarrera
2 - Ariketa hitzaz zer adierazi nahi dugun
3 - Ariketa multzoek nolakoak izan behar duten
4 Ariketak noiz egin behar diren
5 - Ariketak aurrera eramateko edo gidatzeko moduak
6 - Ariketa moetak
a Entrenamendu hutsa diren ariketak
b - Lan sortzaileak
7 - Ariketak prestatzeko teknika
8 - Ariketa nola aurkeztu eta gidatu behar diren
9 - Diktatuak gidatzeko teknika
IV
VII - ELKAR HIZKETAK PRESTATZEKO METODOLOGIA
1 - Elkar hizketa tipoak
- Elkar hizketa paraleloak
- Textutik kanpoko elkar hizketak
2 - Gaia nola aukera
Elkar hizketa paraleloen kasuan
E2 liburua
E3 liburua
- Textutik kanpoko elkar hizketen kasuan
- Ikasleen iniziatibak
3 - Elkar hizketa nola presta etxean
4 - Zenba:Lt adibide
5 - Elkar hizketa nola gida
6 - Elkar hizketak eta hiztegi berria
7 - Noizik behin komeni den elkar hizketen arintzea
8 - Zer luzeratakoak izan behar duten
9 - Elkar hizketa zuzentzeko zenbait galdera
10 - Elkar hizketa labur bat
-o0o-