Post on 16-Apr-2017
IZAKI BIZIDUNEN FUNTZIOAK
4. gaia
1 NUTRIZIO FUNTZIOAKMaterialak zelulan sartzea: Bi digestio mota
BARNEKOA1. Janaria zelulan sartu
fagosoma osatuz2. Fagosoma eta
lisosomaren (digestio-entzimak ditu) mintza batu, digestio-bakuoloa. Janariaren digestioa burutu.
3. Elikagaiak zitoplasmara pasa
4. Hondakinak kanporatu
KANPOKOA1. Lisosoma mintz
plasmatikoarekin batu eta digestio-entzimak kanporatu
2. Janaria digeritu: janaria zati txikitan egin
3. Elikagaiak zelulan sartu
Nutrizio motak
Molekula txikiak eramateko meknismoak Garraio pasiboa: ez da energia behar, kontzentrazio handiko
aldetik txikikora pasatzen direlako
BAKUNAA: Geruza lipidikoa zuzenean igaro:
Ura, O2, CO2…B: Beste molekula eta ioi
handiagoak: kanal proteikoetan zehar
ERRAZTUA• Glukosa, aminoazidoak…• Prozesua:
1. Molekulak proteina garraiatzailearekin elkartu
2. Honen forma aldatu3. Molekula zelulan sartu
Garraio aktiboa: energia behar da, kontzentrazio txikiko aldetik handikora pasatzen delako. ATP molekulak ematen du energia hori.
Sodio-potasio ponpa
Partikula handien garraioa Exozitosia:
Partikulak zelulatik kanpora Adibidez: hormonak
Endozitosia: Partikulak zelula barrura Exozitosiaren kontrakoa
Bi mota: Fagozitosia: partikula solido handiak (zelula osoak ere bai) Pinozitosia: molekula txiki disolbatuak dituzten likidoak
OSMOSIA Mintzean zehar ura bakarrik pasa daiteke Kontzentrazio ezberdineko bi inguru badaude gertatzen da Ura kontzentrazio txikiko ingurutik kontzentrazio handikora
doa
METABOLISMOA Definizioa: zelulen barruan gertatzen diren eta entzimek
katalizatzen dituzten prozesuen multzoa Ezaugarri nagusiak:
1. Entzimak espezifikoak: entzima bat erreakzio mota bakoitzerako
2. Bidezidor metabolikoak:
3. Oxidazio-erredukzio:
• OXIDAZIOA: molekulak e- eta H+ galdu
• ERREDUKZIOA: molekulak e- eta H+ irabazi
Metabolismoaren barneko bi prozesuak
Katabolismoa
Molekulak suntsitu (sinpleago bihurtu)
Oxidatu: e- eta H+ galdu
Energia askatu: ATP moduan gorde
Anabolismoa
Molekulak eraiki (konplexuago bihurtu)
Erreduzitu: e- eta H+ irabazi
Energia gastatu: ATP moduan gorde
METABOLISMOKO BITARTEKARIAKEnergia gordetzeko:
ATP nukleotidoa
e- eta H+ gordetzeko:NADP+, NAD+ eta FAD+ koentzimak
KATABOLISMOA Glukosatik hasten da prozesua Bi pauso nagusi:
- Glukolisia- Azido pirubikoaren oxidazioa
3 karbono
Azido pirubikoa (pirubatoa)
Oxigenoa egon edo ez egon bi bide desberdin jarraitzen dira
Glukolisia
Glukosa (6 karbono) zatitu egiten da bi azido pirubiko emanez (3 karbono bakoitzak)
Zitoplasman gertatzen da ATPa eta NADHa lortzen dira
Azido pirubikoaren oxidazioa
O2 ez badago (prozesu anaerobikoa): hartzidura
O2 badago (prozesu aerobikoa): arnasketa zelularra
Hartzidura Energia gutxi lortzen da: 2 ATP Azken molekulek energia asko dute oraindik
Hartzidura alkoholikoa: CO2 eta alkohol etilikoa lortu Ardoa eta garagardoa ekoiztean gertatzen da
Hartzidura laktikoa: Azido laktikoa (laktatoa) lortzen da Jogurta eta gazta ekoiztean gertatzen da
Arnasketa zelularra
Mitokondrioan gertatzen da
Energia asko lortzen da.
Glukosatik lorturiko e--ak eta H+-ak O2-k hartzen ditu H2O bihurtzeko
3 karbono
2 karbono
Hemen lortzen da ATP gehien
ANABOLISMOA Molekula konplexuen sintesia: proteinak, azido nukleikoak,
polisakaridoak eta lipidoak Autotrofoek eta heterotrofoek egiten dute Autotrofoek materia ez-organikotik organikoa sor dezakete. Bi zelula
mota: Zelula fotoautotrofoak: argiaren energia erabiliz
landareak, algak, bakterio batzuk…
Zelula kimioautotrofoak: erreakzio kimikoen energia erabiliz zenbait bakterio
Fotosintesia Kloroplastoan gertatzen da Klorofila kitzikatu egiten da argiaren eraginez
Uraren hidrolisia
•Kloroplastoen tilakoideen mintzean•Energia (ATP) eta erreduzitzeko gaitasuna (NADPH) LORTU
•Kloroplastoen estroman•CO2 erreduzitu glukosa lortu arte
KLOROPLASTOAREN EGITURA
Kimiosintesia Argipeko fasearen ordez erreakzio kimiko baten bidez lortzen
dira ATPa eta NADHa
Fotosintesiko ilunpeko fasearen ia berdina
Oxidazio erreakzioa
3 UGALTZE-FUNTZIOAK Zelulak ugaldu daitezke edo organismo osoak. Bi prozesu
hauek antzekoak dira baina ez dira berdinak
3.1. Zelulen ugalketa Zelula bat zatituta bi berdin sortzen dira
Ziklo zelularra
Interfasea G1 fasea: zelula hazi eta organuluak ugaritu
S fasea: ADNa bikoiztu
G2 fasea: zelula zatitzeko egiturak sintetizatu (zentrioloak bikoiztu)
Zatiketa zelularra
Mitosia edo kariozinesia: nukleoa zatitu eta bikoiztu
Zitozinesia: zitoplasma zatitu. Bi zelula independente sortu. Ezberdina animali eta landareetan
Mitosia
•Zentrioloak poloetara•Mitosi-ardatza eratu: mikrotubuluak•Kromatina trinkotzen hasi: kromosomak eratzen hasi•Nukleoaren mintza eta nukleoloa desegin
•Kromosoma guztiz trinkotu•Ekuatorean kokatu•Zentromeroko zinetokoroak mitosi-ardatzarekin lotu
•Mitosi-ardatza laburtu eta kromatida haurrideak poloetara eraman
•Nikleoaren mintza eta nukleoloa berriro agertu
Zitozinesia
•Aktinazko eraztun bat estutuz doa eta zelula erdibitzen du
•Zelula paretaren eraginez ezin da animalia zelulan bezala zatitu•Fragmoplasto izeneko egitura osatzen da bi nukleoen artean
Meiosia Animalien gametoak (espermatozoidea eta obulua) edo
landareen esporak sortzeko Ezaugarriak:
Kromosoma kopurua erdira murrizten da:
Diploideetatik: 2n kromosoma (46 gizakien kasuan)
Haploideetara: n kromosoma (23 gizakien kasuan)
Aniztasun genetikoa areagotu: Gametoek informazioaren zati bat bakarrik hartzen dute eta gameto bakoitza desberdina da.
Meiosiko 1. zatiketa
Meiosiko 2. zatiketa
Ziklo biologikoakZiklo haplontea
Protisto asko eta onddo batzuk
Ziklo diplontea
Sexu bidez ugaltzen diren izakiak
Ziklo diplohaplontea
Landare batzuek