1

AS VANGARDAS EN

GALICIA

EN ESQUEMAS

2

1. As vangardas no primeiro terzo do s. XX. 2. As vangardas en Galicia. 2.1. Situación xeral. 2.2. Poesía: direccións renovadoras. 2.2.1. Vangarda matizada (as máis tradicionais) - Hilozoísmo: Luís Amado Carballo - Neotrobadorismo: Bouza Brey,Cunqueiro 2.2.2. Vangarda plena (a máis

rupturista) - Creacionismo: Manuel Antonio 2.3. Prosa. 2.4. Teatro.

31. AS VANGARDAS NO 1º TERZO DO S. XX

Renovación Europa

no 1º terzo do s. XX

Ruptura

radical coa

maneira de

concibir a arte Romper

co pasado, procura

do futuro,

reinventar

Novas formas

de expresió

n

Manifesto

Correntes/Movemento

s/ ismos

41. AS VANGARDAS NO 1º TERZO DO S. XX

ISMOS en Europa

Dadaísmo

Cubismo

Creacionismo

Futurismo

Surrealismo

Ultraísmo

5

Vangardas europeas que inflúen na vangarda galega

FUTURISMO

• Creado polo italiano Marineti, 1909.

• Tecnicismos e estranxeirismos, ruptura das normas ortográficas, destrución absoluta da sintaxe, supresión de adxectivos e adverbios e signos de puntuación.

CUBISMO

• Fundado polo español Pablo Picasso, 1907.

• Caligramas, formas xeográficas, ruptura da secuencia temporal lóxica.

DADAÍSMO

• Un dos fundadores foi Tristan Tzara, Zúrich, 1916.

• Colaxe, rebelión contra as normas establecidas, uso do mundo dos soños, primitiva expresividade infantil (Dá-Dá).

6

Vangardas europeas que inflúen na vangarda galega

CREACIONISMO

• Iniciado en París polo

chileno Vicente

Huidobro, 1916.

• O poema é un obxecto

autónomo, unha creación absoluta, non anécdota nin descripción,

ironía ou burla sobre os

excesos retóricos, versos sen rima, non

nexos temáticos nin

signos de puntuación e configuración caprichosa da

páxina

SURREALISMO• Fundado

en Francia por André Bretón, 1924.

• Escritura automática e das imaxes visionarias, humor negro, obxectos absurdos, mundo onírico, alucinacións.

IMAXINISMO• Liderado

por Ezra Pound, 1909

• Riqueza de imaxes, de colorido e ritmo; predominio da sensación sobe o concepto; poesía fría, plástica, de grande beleza e perfección formais.

7

¿Vangardas literarias en Galicia?

• Si, porque:▫ Manuel Antonio e Cunqueiro

rompen coa tradición poética galega e seguen o ronsel vangardista, de forma persoal.

▫ Publicación de Máis alá, 1922.

▫ Revistas galegas e textos periodísticos de apoio.

▫ As polémicas de Risco con Amado Carballo, Dieste… son sintomáticas do desencontro xeracional e da vontade rupturista dos máis novos.

▫ Quizais fose unha vangarda literaria galega “sui generis”.

▫ Vicente Risco foi (con cartas persoais e artigos) o grande divulgador dos novos movementos artísticos a comezos dos anos 20.

• DIFUSIÓN E ACOLLIDA:▫ Lenta, escasa e conflitiva.

• MOTIVOS:▫ Carácter periférico e non

normalizado da cultura e da literatura galega.

▫ As novidades chegaban tarde e a través doutras literaturas intermediarias que tamén se engancharan con atraso ó tren da modernidade.

▫ Romper cun pasado recente e contra autores emblemáticos aínda vivos (Pondal…).

▫ Literatura galega acabada de resucitar no XIX.

▫ Irmandades da F. e Nós xustificaban a cultura galega nesa literatura do XIX (malo renunciar a esas bases).

8

¿Que aporta cada ismo?

VANGARD

A GALEGA

Cubismo:Caligramas (disposició

n tipográfica

)

Futurismo:Vocabulario

“mecanizado”, supresión de

adxectivos e de signos de

puntuación…

Creacionismo:Xustaposición de imaxes,

o poeta é un Deus, versos sen rima, sen nexos temáticos nin

signos de puntuación, configuración

caprichosa da páxina.

Ultraísmo:Metáfora, imaxe,

innovacións tipográficas na disposición do

poema

Dadaísmo:

Creatividade

acudindo ó mundo onírico

2. AS VANGARDAS EN GALICIA. 2.1. SITUACIÓN XERAL

9

Características das vangardas galegas

Ruptura coatradición Inmediata.

Actualización

e

modernizació

n sen perder

a

singularidade

.Desde asunción plena das

vangardas/ reformulación medieval ou popular/ a

individualidades.

Revistas literarias.Tamén en publicación

s periódicas.

10

Nome

2. AS VANGARDAS EN GALICIA. 2.1. SITUACIÓN XERAL

Xeración de 1922

Xeración de

vangarda

Novecentistas Xeración do 22

11

Revistas

2. AS VANGARDAS EN GALICIA. 2.1. SITUACIÓN XERAL

Yunque

Papel de color

Ronsel

Cristal Alfar

Resol

Galiza

12

Manifesto “MÁIS ALÁ”Único manifesto dos anos 20 e 30

Breve folleto de oito páxinas

Publicado en 1922

Asinado polo poeta Manuel Antonio e o debuxante Álvaro Cebreiro

Dividido en catro partes

13

O manifesto “Máis alá”

1ª PARTE

as dúas

primeiras

son crítica

do pasado e

do presente

da cultura

galega.

Critica os

escritores

que

reproducen

os modelos

decimonónic

os, e tamén

os propios

precursores.

2ª PARTE:

Arremete

contra

Valle Inclán

e os seus

imitadores

que, a

pesar de

seren

galegos,

empregan o

castelán.

3ª PARTE:

Afirma conceptos

novos

(independencia

respecto dos

movementos

artísticos, defensa

da ruptura total

coa tradición e

aposta pola

absoluta

renovación de

temas e formas,

procura da

orixinalidade

desde o máis

radical

individualismo)

4ª PARTE:

Chamamento

ás novas

xeracións

intelectuais a

romperen co

pasado e

procuraren o

seu propio

camiño, indo

sempre “máis

alá”.

2. AS VANGARDAS EN GALICIA. 2.1. SITUACIÓN XERAL

14

Tendencias vangardistas da poesía en Galicia

Vangarda matizada

Hilozoísmo (imaxinismo):

Amado Carballo

Neotrobadorismo:

Fermín Bouza Brey

Álvaro Cunqueiro

Vangarda plena

Creacionismo: Manuel Antonio

2. AS VANGARDAS EN GALICIA. 2.1. SITUACIÓN XERAL

152. 1. Poesía: direccións renovadoras. 2.2.1. Vangarda matizada (as máis tradicionais) - Hilozoísmo. - Neotrobadorismo.

HILOZOÍSMO NEOTROBADORISMO

IMAXINISMO.

Tendencia máis exitosa.

Tema central: a paisaxe galega, a

terra.

Metáfora, prosopopea, cualificación

sensorial.

Luís Amado

Carballo:Proel

O galo

• A partir de 1926.

• Influxo que se difunde amplamente

coa publicación das cantigas de

amigo e amor da man de Joaquim

Nunes entre 1928 e 1933.

• Álvaro Cunqueiro:

Mar ao norde (cubismo)

Poemas do si e non (surrealismo)

Cantiga nova que se chama

Riveira, Dona do corpo delgado,

Herba aquí e acolá

(neotrobadorismo)

16

CREACIONISMO

Manuel ANTONIO

O máis innovador e avanzado da vangarda.

Nacionalista galego radical.

Monolingüismo en galego.

Modernización da literatura galega.

Asina “Máis alá”.

Obras: Con anacos do meu interior, Foulas, Sempre

e mais dispois, De catro a catro,

Viladomar.

2.2.Poesía: direccións renovadoras. 2.2.1. Vangarda matizada. 2.2.2. Vangarda plena(a máis rupturista) - creacionismo.

17

CREACIONISMO

DE CATRO A CATRO: Único libro publicado en vida.

Innovador, audaz, RUPTURISTA.

Innovadora disposición tipográfica, ausencia de ritmo e rima, non lóxica

gramatical, METÁFORAS inusuais, falta de espazo e tempo.

19 poemas escritos nunha viaxe do autor nun paquebote.

Poemas: “Intencións”, “Recalada”, “Navy Bar” e “Adeus”.

Estrutura circular: saída, navegación, recalada, regreso.

Liñas interpretativas:

Símbolos que provocan que a VIAXE marítima se convirta nunha viaxe

interior e os elementos naturais en reflexo do estado anímico da voz

poética (numerosos símbolos) ante o inexorable paso do tempo, de xeito

monótono e repetitivo.

Navío sen viaxe, inmóbil, sen orde cronolóxica nin lóxica, con ilusións

frustradas.

2.2.2. Vangarda matizada (as máis rupturista) - Creacionismo.

18

OS VANGARDISTAS GALEGOS

CUNQUEIRO

LUÍS AMADO

CARBALLO

FERMÍN BOUZA BREY

MANUEL ANTONIO

19

ÁLVARO CUNQUEIROMondoñedo 1911- 1981

Mar ao norde (1932): cubismoPoemas do si e non (1933): surrealismo

Cantiga nova que se chama Riveira (1933): neotrobadorismo

OS VANGARDISTAS GALEGOS

20

OS VANGARDISTAS GALEGOS

LUÍS AMADO CARBALLO

Pontevedra, 1901-1927

Hilozoísmo

Proel (1927)

O galo

21

OS VANGARDISTAS GALEGOS

FERMÍN BOUZA BREYPonteareas 1900 – Compostela 1973

NeotrobadorismoNao senlleira (1933)

22

OS VANGARDISTAS GALEGOS

MANUEL ANTONIO PÉREZ SÁNCHEZRianxo 1900 – 1930

Con anacos do meu interior (1920-1922)Foulas (1922-1925)

Sempre e mais dispois (1923-1924)De catro a catro (1928): única publicada en vida.

Creacionismo

23

Os escritores vangardistas despois das Vangardas

Unha xeración

malograda

• Varios morreron prematuramente moi novos (diversas doenzas, barbarie

fascista).• Algúns abandonan máis ou

menos voluntariamente as súas carreiras literarias.

• Outros cambian a castelán xa antes da guerra.

• Uns apoian a causa franquista.

• Varios seguen escribindo, pero deixando a poesía por

outros xéneros.• Uns poucos en galego e en

castelán.

242.3. Prosa

Situación xeral:

Aínda están en plena fase creativa os

narradores de Nós.

O principal prosista é

Dieste, pero hai outros:

Manuel Luís Acuña, Blanco

Amor, Luís Amado

Carballo, Filgueira Valverde,

Álvaro de las casas.

Rafael Dieste:

Dos arquivos do trasno,

1926. Libro de relatos onde expón a súa

teoría do conto: - Unidade

emotiva, entendida

como obsesión polo que ten

que acontecer.- O final, que pode ter ou

non ter relación co que

a accnión narrativa parecería

esixir.

Técnica narrativa de Os arquivos do

trasno:a) Brevidade intensidade, mestura culto /popular, técnica do relato oral (apelación ó lector, autoxustificación do narrador, digresións, historias encaixadas), adxectivación, comezo in media res, finais abertos.. b)Temas de misterio.

c)Orixe popular das historias.

25

2.4. Teatro.

Pouco cultivado por: - falta de compañías teatrais.-rexeitamento de moldes e temas do teatro galego precedente.-falta de difusión pola ditadura.Álvaro de las Casas, Luís Manteiga, Filgueira Valverde.Destacado: Dieste.

Características xerais

A fiestra valdeira, 1927.

- Nova e positiva orientación no teatro galego.- Tres lances, con estrutura: introdución, nó e desenlace.- Versión estilizada e depurada dun motivo popular.

Rafael Dieste

26

1. As vangardas no primeiro terzo do s. XX. 2. As vangardas en Galicia. 2.1. Situación xeral. 2.2. Direccións renovadoras. 2.2.1. Vangarda matizada (as máis tradicionais) - Hilozoísmo:Luís Amado Carballo - Neotrobadorismo:Bouza Brey, Cunqueiro 2.2.2. Vangarda plena (a máis

rupturista) - Creacionismo: Manuel Antonio 2.3. Prosa. 2.4. Teatro.