Post on 07-Feb-2020
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak onetsia (2004-06-1)
Diseinua:Iturri
Maketazioa:Erein
Ilustrazioak:Ivan Landa
© Testua:Rosa Mari Arano
© Erein 2004. Tolosa Etorbidea 107 - 20018 Donostia
ISBN: 84-9746-187-8
L.G.:
Inprimategia:Grafman S.A. Gallarta (Bizkaia)
EUSKARA
Rosa Mari AranoTxingudi ikastolako irakasleen lankidetzarekin
123456LEHEN HEZKUNTZA
LEHEN ZIKLOA BIGARREN ZIKLOA HIRUGARREN ZIKLOA
4
Aurkibidea
1. Unitatea
Proiektua .......................................................................... 8
Ahozko hizkuntza .................................................................... 10
Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 20
Kirol hizkuntza .................................................................... 21
Bertsoak ............................................................................ 27
Atsotitza ............................................................................ 29
Hizkuntza idatzia .................................................................... 31
Eskemak ............................................................................ 31
Ulermena .......................................................................... 34
Ortografia .......................................................................... 58
Liburutegia ............................................................................ 63
2. Unitatea
Proiektua .......................................................................... 68
Ahozko hizkuntza .................................................................... 70
Eztabaida .......................................................................... 70
Kirol hizkuntza .................................................................... 85
Bertsoak ............................................................................ 91
Atsotitza ............................................................................ 94
Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 96
Hizkuntza idatzia .................................................................... 98
Iritzi gutuna ........................................................................ 98
Ortografia .......................................................................... 125
5
3. Unitatea
Proiektua .......................................................................... 136
Ahozko hizkuntza .................................................................... 138
Liburu foroa ........................................................................ 138
Lagunarteko hizkera .............................................................. 146
Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 153
Bertsoak ............................................................................ 155
Atsotitza ............................................................................ 157
Hizkuntza idatzia .................................................................... 158
Erreseina ............................................................................ 158
Ortografia .......................................................................... 186
4. Unitatea
Proiektua .......................................................................... 192
Ahozko hizkuntza .................................................................... 194
Lagunarteko hizkera .............................................................. 194
Bertsoak ............................................................................ 198
Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 205
Atsotitza ............................................................................ 206
Hizkuntza idatzia .................................................................... 207
Azalpen testua .................................................................... 207
Ortografia .......................................................................... 229
Berrikusketa
Ortografia .............................................................................. 236
Testuen ulermena .................................................................... 243
Ekoizpena .............................................................................. 247
Esapideak zuzentzen ................................................................ 249
7
1. IKASTUNITATEA
Eman begiraldi bat unitateari, eta planifikatu lana.Ikastunitate honetan honako hauek ikasiko dituzu:
Ahozko azalpena.
BURUTZEKO EPEA...
Eskemak egiten.
BURUTZEKO EPEA...
Kirol-hizkuntza. Eskubaloian euskaraz aritzeko hizkuntza.
BURUTZEKO EPEA...
Hizkuntzei buruz hitz egiten. Euskalkiak.
BURUTZEKO EPEA...
Bertsoak. Frantsez euskaldun bat.
BURUTZEKO EPEA...
Atsotitza. Jakiteak ez du ogirik jaten.
BURUTZEKO EPEA...
8
Ikasgelan, gehienetan, irakasleak ematen ditu azalpenak. Baina zer iruditzenzaizue oraingoan zuek irakasle bihurtzea? Azalpenak zeuek ematea ikaskideei?
Ingurunearen ezaguera-arloan ikasten ari zareten gairen bat har dezakezueazalpen horiek emateko: makinak, makinen asmatzaileak, gaien egoerak, lan-sektoreak, komunikabideak, bizitza aitzin aroan, basoak, elikadura...
Gai horren inguruan informazioa jaso eta ikaskideei azaldu ahal diozue.
Azalpenak emateko asko jakin behar da gaiari buruz, eta informazioa bildubehar da. Informazioa biltzeko modu bat eskemak egitea da.
Gaiari buruzko informazioa jasotzeko eskemak egiten ikastea proposatzendizuegu. Eskema horiek ahozko azalpena egiteko orduan ere erabil ditzakezue,eskemaren laguntzaz errazago ulertuko baitute ikaskideek gaia. Hortaz, unita-te honetan gai bati buruzko ahozko azalpena egiten ikastea proposatzen dizue-gu batetik, eta bestetik, eskemak egiten ikastea, informazioa jasotzeko etaazaltzeko baliabide egokiak izan daitezkeelako. Zer iruditzen zaizue?
1. PROIEKTUA
PROIEKTUAK GURE EGOERARA EGOKITUKO DITUGU:
Zer gai aukeratuko dugu azalpenerako? Ingurumenaren ezagueraren alorrekoa?Beste alor batekoa?
Gai beraren azalpena emango dugu guztiok? Gai bat baino gehiago azaldukoditugu? Gai orokor bat hartu, taldeka banatu eta gai horren atalak landuko ditutalde bakoitzak?
Nori zuzenduko diogu azalpena? Ikaskideei? Gaiaz interesa duten ikasle guztiei?Ikasle txikiagoei?
Aurrez aurre izango ditugu ikasleak? Bideoz grabatuko dugu, nahi duteneanikus dezaten?
Entzuleak azalpena hobeto uler dezan, banatuko dugu entzuleen artean eske-marik? Gardenkiak erabiliko ditugu azalpenaren eskema azaltzeko?
9
PROIEKTUARI BURUZKO ALDAKETAK:
GAIA: ...............................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
NORI AZALDUKO DIOGU:.........................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
ZERTARAKO: ......................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
10
ZER DAKIGU AZALPENEN INGURUAN?
Ahozko azalpenen komunikazio-egoera zein den argituko dugu galdekizun honen bidez:
Erantzun:
1. Azalpenak ematen dituenak nolako jakintza maila izan behar du hitz egiten duengaiaren inguruan? Nahiko maila handia, ala askorik jakin ez arren ez zaio axola?Zergatik?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Zertarako ematen dira azalpenak? Informazio zehatza emateko, ondo pasaraz-teko, konbentzitzeko, aginduak emateko...?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. Azalpena entzuten ari denak azalpen-emaileak baino gehiago ala gutxiago jaki-ten du, normalean, gaiaz? Zer interes izaten ditu hartzaileak?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
4. Zer euskarri edo zer baliabide grafiko erabil daiteke azalpenak hobeto ulertarazteko?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
AHOZKO HIZKUNTZA
AZALPENAK EMATEN
11
Anek eta Aintzanek honako bi eskema hauek erabili dituzte EUSKALKIEI buruzko azal-pena emateko. Irakurri.
1. AZALPENAREN ESKEMA
2. EDUKIAREN ESKEMA
EREDUAK AZTERTZEN
EUSKALKIAK• DEFINIZIOA
• MOTAK
• ADIBIDEAK
Euskarak herrialdeka dituen aldakiak
Bizkaiera
Eskuekaz egingo dot
Gipuzkera
Eskuekin egingo det
Nafarrera
Eskukin eginen dut
Lapurtera
Eskuekin eginen dut
Behe-nafarrera
Eskuekila eginen dut
Zuberera
Eskueki eginen dut
EUSKALKIAK
BizkaieraGipuzkeraNafarreraLapurteraBehe-nafarreraZuberera
Bilbo
Gasteiz
Donostia
Baiona
Iruñea
Donibane-Garazi Maule
12
Eskema horien laguntzaz honako azalpenak eman dituzte biek. Irakurri eta eran -tzun egiten zaizkizun galderei:
Hortaz, edozein hizkuntzatan, herrialdeka sortzen diren aldakiei dialekto deitzenzaie. Euskararen dialektoei euskalki ere deitzen zaie.
�
AINTZANEK
Nik euskalkiei buruz hitz egingodizuet. Gardenki honetan adie-razten dizuet azalpenean jarrai-tuko dudan eskema. Lehen bizi,zer den euskalkia adieraziko dut,gero dauden euskalki-motenberri emango dizuet, eta bukatze-ko, euskalki ezberdinetako adibi-deak ikusiko ditugu.Beno hasiko naiz bada, guztiokdakigunez, hizkuntza berakherrialde batetik besteraezber dintasunak izaten ditudoinuan, hizkuntzaren formetan,ahoskatzeko moduetan, eta abar. Adibide bat jartzearren, argidago, andaluz batek, katalan batek edo madrildar batek ez dutela berdin egiten gaz-telaniaz. Euskaraz ere beste horrenbeste gertatzen zaigu, gernikar batek, mauletarbatek edo tolosar batek ez dute euskara berdina erabiltzen. Ahoskera, doinua etahizkuntza forma asko ez dira berdinak.
BizkaieraGipuzkeraNafarreraLapurteraBehe-nafarreraZuberera
Bilbo
Gasteiz
Donostia
Baiona
Iruñea
Donibane-Garazi Maule
Dauden euskalkieninguruan sailkapenasko egin dira. Bai -na, guk ondoko seieuskalki hauek be -reiziko ditugu:
13
Mapan ikus dezakegunez, bizkaiera Bizkaian, Gipuzkoako mendebaldean etaArabako herrialde batzutan egiten da. Gipuzkera, Gipuzkoan eta Nafarroako ipar-mendebaldeko zenbait herritan. Nafarrera, Nafarroako iparraldean eta Gipuzkoa koekialdean egiten da. Lapurtera, Lapurdiko mendebaldean. Behe-nafarrera, NafarroaBeherean, Lapurdiko ekialdean eta Nafarroako ipar-ekialdean. Zuberera Zuberoan.
Adibide gisa, esaldi bera euskalki ezberdinetan nola esaten den ikusiko dugu:
Bizkaieraz: Amagaz behar egingo dotGizpuzkeraz: Amakin lan egingo detNafarreraz: Amakin lan eginen dutLapurteraz: Amakin lan eginen dutBehe-nafarreraz: Amakilan lan eginen dutZubereraz: Amaki lan eginen deitzüt
ANEREN AZALPENA
Ba euskalkiak dira euskarazko dialektoak eta daude sei eta dira bizkaiera, lapur-tera, gipuzkera eta Zuberoakoa, nola deitzen da? ba Zuberera eta beste biak babehe-nafarrera eta nafarrera eta egiten dira Nafarroan eta Nafarroa Beherean.Eta bestea egiten da hemen Bizkaian eta Gipuzkera ba Gipuzkoan eta lapurtera,hemen horiz…Adibidez: Bizkaieraz: Amagaz behar egingo dotGizpuzkeraz: Amakin lan egingo detNafarreraz: Amakin lan eginen dutLapurteraz: Amakin lan egi-nen dutBehe-nafarreraz: Amakilan lan eginendutZubereraz: Amaki laneginen deitzüt
14
Bi azalpenak konparatuko ditugu. Bietan ematen den informazioa eta informaziohori emateko erabiltzen dituzten hizkuntza baliabideak aztertuko ditugu.Horretarako, galdera hauei erantzungo diezu:
1. Zer informazio ematen da bi testuetan, hots, zertaz hitz egiten da?
Aintzaneren testuan: ........................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Anaren testuan: .....................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Aintzanek hasieran sarrera egiten du. Sarrera horretan zer adierazten du?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. Zertarako balio du sarrera horrek?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
4. Halako sarrerak laguntzen al dute testua hobeto ulertzen?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
�
15
5. Azalpenak ematen hasteko zer esapide erabiltzen du Aintzanek? Eta Anek?Zer beste esapide erabil daiteke?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
6. Euskalkien sailkapenaz hitz egiten hasteko, zer esapide erabiltzen duAintzanek? Eta Anek? Zer beste esapide erabil daiteke?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
7. Aintzanek euskalki bakoitza mapan kokatzen du, eta kokalekua adierazteko hitzbereziak erabiltzen ditu. Nola egiten du Anek? Bietatik zein iruditzen zaizu ego-kiagoa era horretako azalpen bat emateko?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
8. Aintzanek, adibideak ematen hasteko, sarrera egiten du. Kopia ezazu sarrera.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
9. Anek ere azaldu ditu adibideak. Egin al du sarrerarik adibideekin hasteko?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
10. Zer esapide erabiliko zenuke zuk adibideen sarrera egiteko?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
16
11. Zer azalpen ulertzen da hobeto?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
12. Zer baliabide grafiko erabiltzen dituzte batean zein bestean azalpena hobetoulertzeko?
Aintzanerenean, ....................................................................................................
...............................................................................................................................
Anerenean, ............................................................................................................
...............................................................................................................................
Azalpenetan erabil daitezkeen hizkuntz baliabideak aztertuko ditugu ondorengo arike-ten bidez.
Elikagaiei buruzko azalpen batetik ateratako esapideak dituzu ondorengo hauek;sailka itzazu azalpenaren zein unetan erabili daitezkeen eta zertarako balio dutenkontuan hartuta:
• Azalpena elikagaiei buruzkoa izango da• Adibide gisa hona hemen...• Ni aukeratu dudan gaia azalpenerako elikagaiena da• Nire gaia elikagaiena da• Azter ditzagun zenbait adibide• Esandakoaren adierazgarri adibide batzuk ikusiko ditugu• Nik elikagaiei buruz hitz egingo dizuet• Goazen bada elikagai-motak ikustera• Orain, elikagai-motak ikusiko ditugu• Eskeman adierazi bezala, 2. puntuaz hasiko gara, hau da...• Nire azalpenean honako gai hauek aztertuko ditut• Azalpenean ondorengo gai hauek jorratuko ditut• Eskema honetan azaltzen dizuedan bezala, lehenbizi, zeri deritzogun elikagaia
adieraziko dut. Ondoren, elikagai-motak aztertuko ditut, eta bukatzeko...• Eskeman ikusten dugunez, lehenengo elikagaien definizioa emango dut• Lehenengo zer den elikagaia azalduko dut. Gero, dauden elikagai-moten ingu-
ruan hitz egingo dut, eta azkenik...
AZALPENAK EMATEKO ESAPIDEAK
�
17
SARRERAN gaia aurkezteko
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
SARRERAN zer gairi buruz hitz egingo den adierazteko
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
AZALPENEAN zehar gai berri bati buruz hitz egiten hasteko
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
AZALPENEAN adibideekin hasteko
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Konturatuko zinen adizki mota bat baino gehiago erabiltzen dela azalpenaren nondiknorakoak azaltzerako. Ariketa hauen bitartez adizki horiek aztertuko ditugu.
Hona hemen Aintzaneren SARRERA. Azpimarra itzazu erabiltzen dituen adizkiak:�
Nik euskalkiei buruz hitz egingo dizuet. Gardenki honetanadierazten dizuet azalpenean jarraituko dudan eskema.Lehenbizi, zer den euskalkia adieraziko dut, gero dauden eus-kalki-moten berri emango dizuet, eta bukatzeko, euskalkienadibideak ikusiko ditugu.
18
Honako zerrenda honetan dauden adizkietatik zein agertuko dira sarreran? Azpima -rra itzazu:
Hemen dituzu esaldiaren hasierako eta bukaerako hitzak, osa itzazu esaldiak adibi-deari jarraituz.
Adibidea:
Zenbat ........................................................... adieraziko dizuet
Zenbat ........ animalia-mota daudeN ........... adieraziko dizuet
1. Non ........................................................... azalduko dut
2. Zer.............................................................. adieraziko dizuet
3. Zein ............................................................ adieraziko dizuet
4. Zergatik ...................................................... azalduko dut
5. Nongoa ...................................................... aztertuko dut
6. Noren ......................................................... aztertuko dut
7. Nondik........................................................ jorratuko dut
8. Nola............................................................ ikusiko dugu
9. Norekin....................................................... esango dizuet
10. Nork ......................................................... jakingo dugu
Adieraziko dizuet, hitz emango dizuet,
jokatuko ditut, azalduko dizuet, hitz egingo dut,
aztertuko ditut, jorratuko ditut, berri emango dizuet,
erosiko dut, esango dizuet.
�
�
Azalpena eman baino lehen, ongi prestatu behar da, horretarako honako urrats hauekjarraitu behar dituzu:
1. Zeri buruzko azalpena emango duzun zehaztu behar duzu, hots, gaia aukera-tu behar duzu.
2. Azalpenaren eskema orokorra zehaztu behar duzu.
3. Eskemak osatzeko informazioa bildu behar duzu: entziklopedietan, kontsultaliburuetan, CD-etan, interneten...
4. Kontuan izan unitate honetan eskemen inguruan ikasitakoa.
5. Gogora ekarri informazioa biltzeko 5. mailan ikasi zenituenak.
6. Grafikoek eta eskemek entzuleari azalpena ulertzen lagunduko diote.
Dena prest baduzu, azalpenarekin hasi.
19
AZALPENA EMAN AURRETIK GOGOAN HARTU
20
Azalpenak ematen ikasteko erabili ditugun testu-ereduetan euskalkiak zer diren etazenbat euskalki dauden agertzen zen.
Hemen duzu zotz egiteko abesti bat bizkaieraz. Irakur ezazu eta erantzun galderahauei:
1. Nola dakizu abesti hau batua ez den beste euskalki batean dagoela?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Jar itzazu batuaz, zure ustez bizkaieraz dauden hitzak:
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
HIZKUNTZEI BURUZ HITZ EGITEN
�ATXIA MOTXIA
Atxia motxia perolipan,nire semea errotan.Errotara ninoiala,topa neban asto bat,kendu neutsan buztan bat,ipini neutsan beste bat;errota txikinak klin klan.
Atxia motxia perolipannire semea errekan.Errekara ninoialatopa neban erbi bat,kendu neutsan begi bat,ipini neutsan barri bat;erreka txikinak plis plast
21
Ikus ezazue telebistaz emandako eskubaloi-partida baten zati bat, eta apunta itzazuesatariak erabiltzen dituen hitz teknikoak.
Hona hemen eskubaloian erabiltzen diren zenbait hitz tekniko. Jar ezazu marrazki-ko zuriuneetan adierazten duen hitzari dagokion zenbakia:
KIROL HIZKUNTZA
ESKUBALOIAN EUSKARAZ ARITZEKO HIZKUNTZA
1. Alboko marra
2. Ate-area
3. Erdiko marra
4. Hondoko marra
5. Penalty puntua
6. Jaurtiketa libreko area
7. Zutoina
8. Atea
9. Langa
�
22
Biribil itzazu eskubaloian jokatzen duten jokalariei ematen zaizkien izenak:
Lot ezazu hitz bakoitza dagokion marrazkiarekin:
�
�
Pibota, defendatzailea, antolatzailea, aurrelaria,
atzelaria, atezaina, basea, erdilaria, hegalekoa.
1. Alboko sakea
2. Ateko sakea
3. Atzetiko pasea
4. Eskumuturrezko pasea
5. Pase zuzena
6. Murgileko tiroa
7. Tiro loratua
8. Urratsak
9. Oina
10. Area zanpatzea
23
Aukeratu, honako esapide hauetatik, eskubaloian aritzeko proposamena egitekoegokien iruditzen zaizun esapidea.
Proposamen horri baiezkoa edo ezezkoa eman diezaiokezu. Sailkatu:
Jolastuko gara eskubaloian?
Jolasten eskubaloian?
Egiten dugu eskubaloian?
Egingo al dugu eskubaloian?
Jokatuko al dugu eskubaloi partida bat?
Egingo al di(n)agu eskubaloian?
Ibiliko gaitun/k eskubaloian?
�
�• Hori egina zegon/k!
• Bai horixe!
• Oraintxe bertan!
Baietza ematekoak Ezetza ematekoak
• Ezta pentsatu ere!
• Ez horixe!
• Bai zera!, beti eskubaloian!
24
Zein esapide erabiltzen duzue?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Honako esapide hauetatik bi ez beste guztiak baloia eskatzeko edo/eta baloia joka-lariz aldatzeko erabil daitezke:
Aurreko ariketako esapide batzuk oso haserre gaudenean erabiltzen dira. Zein?Kopia itzazu.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
• Pasaidan/k bakarrik nagon/k eta!
• Pasazan/k zanpatzera noan/k eta!
• Pasaion/k atezainari!
• Pasazan/k polikiago!
• Pasazan/k azkar!
• Erdira ezan/k baloia behingoz!
• Pasazan/k aprobetxategi halako hori!
• Pasazan/k behingoz, memelo hori!
• Hurrengoan erdirazan/k hobeto, asta kirten hori!
• Baina erraza baino errazagoa zen eta!
• Baina, erraza baino errazagoa huan eta!
BALOIA ESKATZEKO
�
�
�
25
Hona hemen bi egoera; ikasi dituzun esapideen artetik jar itzazu egokienak globoenbarruan.
Hona hemen jolasteko proposamena egiteko hiru esapide. Zertan dira desberdin?
Esapide horietatik zeinek balio du neska bati jolasean aritzeko proposamena egiteko?
...............................................................................................................................
Esapide horietatik zeinek balio du mutilari proposamena egiteko?
...............................................................................................................................
�
�Eskubaloi jokalari bat beste bati
baloia pasatzeko eskatzen Jolasteko proposamena egiten
EGINGO AL DUGUESKUBALOIAN?
EGINGO AL DINAGUESKUBALOIAN?
EGINGO AL DIAGUESKUBALOIAN?
26
Nola eskatuko liekete elkarri neska-mutil hauek baloia erdiratzeko? Kopiatu globoanbakoitzak erabil dezakeen esapidea.
• ERDIRA EZAZU BALOIA BEHINGOZ!
• ERDIRA EZAN BALOIA BEHINGOZ!
• ERDIRA EZAK BALOIA BEHINGOZ!
Euskaraz, pertsonen arteko tratamendua bi eratara egin daiteke: ZUKA edo HIKA(HITANOA erabiliz).
ZUKA lagunartean nahiz beste edozein egoeratan erabil daiteke.
HIKA edo HITANOA lagunartean, jolas-giroan, konfiantza-giroan... erabil daitekebakarrik, egoera informaletan. Neskei zuzentzean era batera erabiltzen diraadizkiak, mutilei zuzentzean beste era batera
Euskal Telebistako film, marrazki bizidun edo beste sailen batean entzun duzu inoizhika erabiltzen? Adi egon eta adierazi zein saiotan eta zein egoeratan hitz eginduten hika.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
�
�
GOGOAN HARTU!
27
Irakurri bertso hauek, ezagutzen ez dituzuen hitzen esanahia argitu, eta kontatuguztion artean zer gertatu zitzaion frantses euskaldun gizon horri. Ondoren, entzuneta kanta itzazue bertso hauek:
�
BERTSOAK
ZORTZIKO HANDIA
1Frantses euskaldun bat etorri zaitipinitzeko bertsuakdeklaratuaz haren etxeangertatu diren kasuak;denak ez dira errazak bainaesango ditut batzuakargitasuna ematen baditgure Jaun amorosuak
2Nere barrengo sentimenduaknahi ditut adierazi,zer estadutan gelditu naizeninork nahi badu ikasi;izarra baino ederragokoandrea joan zait ihesiorain bi urte aldegin zidan, geroztik ez dut ikusi.
3Hogeita hamar urte daukazkitoraindik franko gaztia,eta andreak bi gutxiagohau bizimodu tristia!Hark neri egin dizkidan gauzakesatekoak ez tiatxurrero batek engainatutaeraman dit emaztia.
4Txurrerua’re lan zentziluada asko irabazteko,horrek beinipin ez du egitenmantendu eta jazteko;andrearekin elkar hartutani modu hontan uztekobi kristau gaizto nahikoak dirabazter guztiak nahasteko
5Ni emazteak utzi ninduenestadu triste batean,beste batekin aldegin zidanhainbat beretzat kaltean;txurruak janaz ederki dabildiruak ahitu arteanzer esan behar ote dit neri Josefatara joatean?
6Txurrero hori zer gizona dansinistu entzun deguna:lan egiteko gogoa faltaeta mingaina leguna;bedeinkatua izan dedilaaldegin zuten eguna, gizarajuak harrapatu dubere moduko laguna.
FRANTSES EUSKALDUN BAT
TXIRRITA
28
Hona hemen kantatu duzuen bertsoaren lehenengo bi bertsoak. Azter itzazu ber -tsook, eta erantzun honako galdera hauei:
GALDERAK:
1. Zenbat lerro ditu bertso bakoitzak?
...............................................................................................................................
2. Zenbat silaba?
...............................................................................................................................
3. Zenbat puntu?
...............................................................................................................................
4. Zein dira bertso bakoitzeko oinak?
...............................................................................................................................
5. Nola deitzen zaie halako bertsoei?
...............................................................................................................................
6. Ba al dute kopla handien antzik? Zertan?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
1Frantses euskaldun bat etorri zaitipinitzeko bertsuakdeklaratuaz haren etxeangertatu diren kasuak;denak ez dira errazak bainaesango ditut batzuakargitasuna ematen baditgure Jaun amorosuak
2Nere barrengo sentimenduaknahi ditut adierazi,zer estadutan gelditu naizeninork nahi badu ikasi;izarra baino ederragokoandrea joan zait ihesiorain bi urte aldegin zidan, geroztik ez dut ikusi.
�
FRANTSES EUSKALDUN BAT
29
�Animalien izenekin jolastuko gara. Nola? Lehen adibidea ikusi ondoren ez zaizuenekeza gertatuko ondorengoekin beste horrenbeste egitea:
LEHOIA berak du oihaneko koroia
ELEFANTEA ........................................................... tea
ZEZENA .................................................................. ena
TXINGURRIA .......................................................... rria
LEGATZA ................................................................ atza
TXIMELETA ............................................................ eta
ZOZOA .................................................................... oa
Jakiteak ez du ogirik jaten.
Irakur ezazu honako egoera hau, eta erantzun ondoren egiten den galderari:
ATSOTITZA
Josuk Ingurunearen ezagueran digestio apa-ratuaren funtzionamendua nolakoa denikasi behar du, baina hori ikastea denboragaltzea dela iruditzen zaio. Bere anaia nagu-siarekin elkarrizketa hau izan du:– Zergatik jakin behar dut nola funtziona -tzen duen ikusi ere egiten ez dudan gauzabatek? Gainera, ni ez naiz izango inoiz medi-kua, gaixotasunekin zerikusia duen ezer ezzait gustatzen eta!– Ikas ezak, ikas ezak jakiteak ez du ogirikjaten eta!
30
Zer esan nahi du atsotitz honek?
• Zenbat eta gehiago jan, orduan eta gehiago jakiten dela.
• Zenbat eta gehiago jakin, ogi gutxiago jaten dela.
• Zenbat eta gehiago jakin, hainbat eta hobeto dela.
Bil zaitezte binaka, eta asma ezazue atsotitz hau erabiltzeko moduko egoera bat.Azaldu gelakideen aurrean.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................