Post on 13-Sep-2020
MM aa rr rr aa zz eeddoo ll oo tt uu rr ii kk iiddaazz tteenn dd ii rreenn hh ii tt zzaakk
abiaraziahantzarazi
alfer-alferrikasmaezina
atzera-aurreraaurrealdeaazpiegitura
bainugelabat-bateanbateraezina
behar-beharrezkoabehealdeabehe-maila
behin-behinekoabelar denda
bene-benetanbere-bereabete-beteanbetez gerobihar-etzibilarazi
botaz gerobustiarazi
burdinsarea
denbora-pasaden-denakdiruzaina
diru zorroa
edanarazieginez geroesanarazi
esan-eginakesanez geroeskubaloiaesku hartu
esku-hartzea (izena)eskuin aldeaeskupilota
errege-erreginakezari-ezarian
ezgauzaezizenaezjakina
ezker aldeaezker-eskuin
fin-fina
gainegituragain-gainera
gazi-gezageldiarazigerarazi
gogorarazigoi-maila
goiz-goizetikgora jo
gora-jotzea (izena)gor-mutua
gorabeherakgutxi gorabehera
guzti-guztiak
hala-holahamar-hamaika
han-hemenhanka sartu
hanka-sartzea (izena)harri-koskorra
harro-harrohasiera-hasieratik
herriminahilkutxa
hondorarazihotz-beroak
huts eginhuts-egitea (izena)
ikasmailaikusarazi
ikus-entzuleakirekiarazi
irrati-telebistaisilduz geroitsasaldeaitxiaraziitxi-irekiitxiz geroisil-isilik
jaitsarazijaitsiz gerojakin-nahia
jaun-andreokjauzarazijirarazi
joan-etorriajoanez gero
joz gerojustu-justu
kalez kalekili-kolokokarazikopiarazi
lanegunalangabea
liburu dendalodi-lodia
logelaluze-luzea
mendikateamendirik mendi
negar-zotinkanekaezinanon-nahi
nondik-nahizein-nahi
odolgabeaoso-osorikozta-ozta
pairaraziparte hartu
parte-hartzea (izena)porru-patata
sei-zazpiseme-alabak
senar-emazteaksorrarazi
sudurzuloa
txor-txortxuri-urdina
ulertarazi utzarazi
utziz gero
zereginazeresanazerikusia
zer-nolakoazuri-gorria
Z
U
T
S
P
O
N
M
L
K
J
I
H
G
F
E
D
B
A
78
--
hirurogeita hamazortzi
• Idatzi laukitxo urdinetan hurrengo hitzekin aplikatu den ortografi araua: A, B, C,D, E edo F.
96
1. kili-kolo . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. esku-hartzea . . . . . . . . . . . .
3. ozta-ozta . . . . . . . . . . . . . . .
4. den-denak . . . . . . . . . . . . . .
5. gor-mutua . . . . . . . . . . . . . .
6. kalez kale . . . . . . . . . . . . . . .
7. txor-txor . . . . . . . . . . . . . . .
8. lodi-lodia . . . . . . . . . . . . . . .
9. harro-harro . . . . . . . . . . . . .
10. isil-isilik . . . . . . . . . . . . . . . .
11. zuri-gorria . . . . . . . . . . . . . .
12. gora-jotzea . . . . . . . . . . . . .
13. bene-benetan . . . . . . . . . .
14. mendirik mendi . . . . . . . .
15. alfer-alferrik . . . . . . . . . . . .
16. hasiera-hasieratik . . . . . . .
17. atzera-aurrera . . . . . . . . . . .
18. sei-zazpi . . . . . . . . . . . . . . . .
19. goi-maila . . . . . . . . . . . . . . .
20. bihar-etzi . . . . . . . . . . . . . . .
21. seme-alabak . . . . . . . . . . . .
22. huts-egitea . . . . . . . . . . . . .
23. joan-etorria . . . . . . . . . . . . .
24. hamar-hamaika . . . . . . . . .
25. ikasle kopurua . . . . . . . . . .
26. senar-emazteak . . . . . . . . .
27. inbertsio gaitasuna . . . . . .
28. irrati albisteak . . . . . . . . . .
29. jaun-andreok . . . . . . . . . . .
30. hanka-sartzea . . . . . . . . . . .
Idatzi behar da A Hitza errepikatzen denean. Eder-ederra
B Bi hitzen tartean eta lokailua ezabatzen denean. Neska-mutilak
C Bi hitz edo zenbakiren tartean edo ezabatzen denean. Hala-hola
D Hitzak errepikatzean, bigarrenak deklinabide atzizki bat izan arren. Oso-osorik
E Aditz batetik sortua, hitza izen bihurtu denean. Parte-hartzeaEz da idatzi behar
F Hitza errepikatu arren, lehen zatiak deklinabide atzizki bat badu. Kalez kaleAukerakoa da
G -ko edo -en atzizkiak ezabatuta osatzen diren hitz elkarketetan. Bide istripua
Noiz idatzi behar da marra (-)?
79hirurogeita hemeretzi
• Poltsa bateko eta besteko hitzek hainbat letra galdu dituzte. Koloreen lagun tzaz,bilatu bikoteak bi poltsetan eta idatz itzazu marraz loturik.
97
• Bila itzazu bikoteak. Egunkariko orrialde batean atal bat eta bestean kidea aur-kituko dituzu. Idatzi behar den moduan.
98
1. j_s _ u-
8. b_h_ _-b_ha_ _ _ _ko_
6. be_ _-
12. be_ _-
be_r_ _
7. g_ _ n-g_ _ nera
b_te _ _
5. _s _-
_so_ _ _
2. f_n-
11. g_i_-
g_ize_ _ k4. g_z_i-
10. b_hi_-
b_hi_ _ k _ _
g _z_i_k3. b_t-
9. ez_ri-ez_ _ _ an
b_t_a_ f_na
j_s _ u
beroak
patatak
geza
aurrera
emazteak
ireki
eginak
eskuin
zazpi
nolako
hemen
telebista
entzuleak
mutilak
osabak
porruhotzatzeraitxiesangaziezkerizeko
senarseizer
hanirratiikusneska
P............................................1
S............................................ 2
S............................................ 4
Z............................................ 6
H............................................ 8
I............................................ 10
I............................................ 12
N............................................ 14
H............................................3
A............................................5
I............................................7
E............................................9
G............................................11
E............................................13
I............................................15
5.
6.
7.
8.
9.
11.
12.
1.
2.
3.
4.
10.
--
80 laurogei
• Aukeratu ondo idatzita dauden hitzak eta, puntuak lotuz gero, animalia batensoslaia lortuko duzu.
99
• Hurrengo hitz bikoteetatik, zazpi loturik idazten dira: oihal zatiak lotzen dituztenkatebegien koloreek lagunduko dizute aukeratzen.
100
itsa
sald
ea
itsa
s al
dea
behealdeabehekaldea
zeinahi
zein
-nah
i
behemaila
behe-maila
ikasmaila
ikas m
aila
ez gauza
ezgauza
goim
aila
gorabeherak
gora-beherakgoi-maila
nondik nahi
nondik
-nah
i
aurrekaldea
aurr
eald
eaaz
pi egitu
ra
azp
iegit
ura
esk
uin
aldea
go_- _ _ _ _ _1.
be_ _- m _ _ _ _2.
go_ _ _ _ _ _ _ _ _3.
ze_ _ -n _ _ _4.
be_ _ _ _ _ _ _5.
no_ _ - _ _ _ _6.
i_ _ _ m _ _ _ _7.
au_ _ _ _ _ _ _ _8.
es _ _ _ _ _ _ _ _ _9.
az_ _ _ _ _ _ _ _ _10.
ez_ _ _ _ _11.
i_ _ _ _ al _ _ _12.
galdera sorta
esku baloia
batasun nahia
bainu gela
diru zorroa
herri mina
esku pilota
hitz kopurua
burdin sarea
harri koskorra
petrolio putzua
lan eguna
argazki bilduma
metro txartela
sudur zuloa
1. ......................................2. ......................................3. ......................................
4. ......................................5. ......................................6. ......................................
7. ......................................8. ......................................9. ......................................
esk
uin
aldea
• Bilatu eta idatzi (zein bere tokian) zizareetako hitzak: zizare horian lotuta idaztendiren hitz multzoak daude; zizare laranjan marraz idazten direnak eta zizareberdean banatuta idazten direnak. Ondoren, osatu arauak.
101
ez_ _ _ _ _1.
ez_ _ _ _ _ _2.
ba_ _ _ _ _ _ _3.
lo_ _ _ _4.
me_ _ _ _ _ _ _ _5.
n_ _ -- _ _ _ _1.
li_ _ _ _ _ _ _ _ _2.
be_ _ _ _ _ _ _ _3.
t_ _ _ _ -- _ _ _ _ _ _4.
lu_ _ -- _ _ _ _ _5.
di_ _ -- _ _ _ _ _6.
de_ _ _ _ _ -- _ _ _ _7.
ne_ _ _ -- _ _ _ _ _ _ _8.
ja_ _ _ -- _ _ _ _ _9.
it_ _ _ _ _ _ _ _1.
it_ _ _ _ _ _ _ _ _2.
al_ _ _ _ _ _ _ _3.
te_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _4.
go_ _ _ _ _ _ _ _5.
ah_ _ _ _ _ _6.
bu_ _ _ _ _ _ _ _ _7.
od_ _ _ _ _ _ _6.
la_ _ _ _ _ _7.
hi_ _ _ _ _ _7.
ga_ _ _ _ _ _ _ _ _9.
ik_ _ _ _ _ _ _10.
Beraz, zelan idatzi behar ditugu?
1 Bigarren osagaia gela hitza dutenak
2 Lehen atalean ez dutenak
3 Bigarren osagaia gabea dutenak
4 Bigarren osagaia denda dutenak
lotu
rik
marra
z edo
bere
izbe
reiz
laurogeita bat 81
eziz
enae
zjak
inab
ainu
gelal
ogela
men
dika
teaod
olgab
eala
ngab
eahi
lkut
xaga
ineg
itura
begi
baka
rrai
kasm
aila
nonn
ahi l
ibu r
uden
dabe
lard
enda
txu r
i urd
i nal
uzel
uzea
diru
kutx
aden
bora
pasa
nega
rzot
inka
jaki
nnah
ia
itsa
sma i
laal
dapa
gora
tele
fono
linea
goik
oaal
deaa
hozg
orab
uruz
behe
rab e
h e koa
ldea
best
erik
gabe
--
82 laurogeita bi
• Berridatzi ataletako aditzak -(e)z gero gehituta, laukietako koloreak lagun: -z/ -ez. Forma berri horiekin osatu esaldiak. Azkenik, osatu araua.
102
1. Horren gogor larrua apurtuko diozu danbolinari.
2. Horrelako gauzak aspertu egingo ditu.
3. Eskailerak horrela kaskarreko ederra hartuko duzu.
4. Idiei pentsua oka egin arte jango dute.
5. Arineketan garaiz iritsiko gara.
6. Tximiniako atetxoa ez da txinpartarik irtengo.
7. Haziak horrela ez da landarerik erneko.
8. Bideak laharrez ez da igarotzeko modurik egongo.
9. Txakurrak zaunka berehala irteten dira etxekoak.
10. ez dugu entzungo esan behar diguzuna._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _
a. jotzen baduzu ➪ _ _ _ _ _ _ _
b. esaten badizkie ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
c. jaisten badituzu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
d. uzten badiegu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _
e. joaten bagara ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
f. ixten badute ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _
g. botatzen baduzu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _
h. betetzen badira ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _
i. egiten badu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
i. isiltzen bazara ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
☞ Ahoskatu ➪ “ezkero”
2. Kontsonantez amaitzen diren aditzek amaiera hartzen dute. Adibidez: ...............................................................................
- _ _ gero
1. Bokalez amaitzen diren aditzek amaiera hartzen dute. Adibidez: ...............................................................................
- _ gero
Kontuz: –ezkero loturik edo k-rekin idazten da kasu hauetan: honezkero, harrezkero, (laur)ak ezkero edo (laur)ak ezkeroztik
• Idatz itzazu aditz horiek, zein bere laukitxoan, -arazi gehituta. Marratxo kopuruzehatza dago.
103
Beraz, zelan idatzi behar dugu -arazi?
1 Beti idatzi behar al da aditzari loturik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 -tu amaiera duten aditzetan, -tu hori ezabatu egin behar al da? . . .
3 -ratu amaieradun aditzetan, -ra- hori ezabatu egin behar al da? .
4 -i amaiera duten aditzetan, -i hori ezabatu egin behar al da? . . . . .
5 -ki amaiera duten aditzetan, -i hori ezabatu egin behar al da? . . . .
Bai Ez
1. abiatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
2. kokatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
3. bilatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
4. kopiatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5. gelditu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
16. jiratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
17. pairatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
18. geratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
19. gogoratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
20. hondoratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
8. jauzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
9. ikusi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
10. itxi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
11. utzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _
6. edan ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
7. esan ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _
12. ireki ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
13. busti ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
14. jaitsi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
15. ahantzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
laurogeita hiru 83
--
84 laurogeita lau
• Esaldi berdeak urdin eta urdinak berde bihurtu behar dituzu.104
• Zein arau aplikatu da esaldi horietan? Idatzi arauei dagozkien letrak.105
1. ...gorriak pasatu zituen-eta ➲ ...gorriak pasatu baitzituen.2. ...jolasten genbiltzan-eta ➲ ..........................................
3. .......................................... ...alkateari idatzi bainion.
4. ...biribil-biribilak dira-eta ➲ ..........................................
5. .......................................... ...eskerrak eman baitzizkion.
6. ...harrokeriatan dabil-eta ➲ ..........................................
7. ...oinez bidali genuen-eta ➲ ..........................................
8. .......................................... ...pozik geratuko bailitzateke.
➲
➲
➲
• Bait- + naiz ➝ .................... • Bait- + da ➝ ....................
• Bait- + gara ➝ .................... • Bait- + ziren ➝ .................... • Bait- + luke ➝ ....................
1. Berehala erantzun zion, denabaitzekien.
Eta lokailua aditzari loturik idazten da beti.
2. Ez zuen entzun, zarata han-dia zegoen-eta.
3. Ez da etxean egongo, gaurigandea baita.
4. Ez dut lortuko, hasberriabainaiz honetan.
a
Bait partikula bereiz idazten da beti.e
Bait partikula aditzari loturik idazten da beti.d
Menpeko esaldiak koma baten bidez bereizten dira.c
Eta (kausa adierazteko) aditzari loturik idazten da.b
c + .....
.... + ....
.... + ....
.... + ....
• Berridatzi koloretan dauden atalak, -ra arte edo -ak arte erabilita.106
• Testu horretan markaturik dauden akatsak zuzendu behar dituzu.107
1 -ra arte beti ere bereiz idatzi behar da. Goizera arte.2 Aditzekin ez da erabili behar -ra: Esan zion arte. Etorri zen arte.3 Orduekin -ak arte erabiltzen da: Hamaikak arte. Laurak arte.
1. Igandea baino lehen ez da egongo Jonekin. ____________________...
2. Gero arte. Lauretako trenean elkartuko gara. ...____________________
3. Bosgarren minutua bete arte itxaron zuten. ...____________________
4. Gaua egin zuen. Orduan etxera itzuli ziren. ____________________...
5. Zain egon ziren. Goiza iritsi zen. ...____________________
6. Kalean egon ziren. Berandu egin zitzaien. ...____________________
7. Arratsaldean jakin zuen berria. Lehenago ez. ____________________...
8. Hiruretan abiatu ziren, ez lehenago. ____________________...
9. Zuzendariak esan zionean; orduan hasi zen. ...____________________
10. Bostetan irtengo da; ezin da irten goizago. ____________________...
Gure maratoilaria eguerdian heldu da Atenasera. Bidaia txarra
izan du, bertako aire kontroladoreak greban bait daude. Horrek hasie-
rako plana aldatu arazi dio eta bidaia Turkian zehar egin behar izan
du. Maratoilaria, hala ere, baikor azaldu da eta proba ona egin deza-
kela esan digu: “Lehen kilometroetan afrikarren erritmoari eutsi ez-
kero , amaieran eurak baino hobeto egon naitekela uste dut.”
Zer gertatuko den jakiteko etzirarte itxaron beharko dugu, arra -
tsaldeko hiruretara arte, karrera ordu horretan hasiko bait da .
1 Bai(t)- beti aditzarekin bat eginda idatzi behar da.
2 Aditzen -ke- amaiera, zerbait gehitzean, -kee- bihurtzen da.
3 -arazi beti aditz erroari loturik idatzi behar da.
4 “ezkero” ahoskatu arren, -(e)z gero idatzi behar da.
5 -ra arte edo -ak arte bereiz idatzi behar dira.
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................
laurogeita bost 85
--
86 laurogeita sei
• Irakurri azalpenak eta osatu esaldiak koloretako hitzak erabilita.108
• Plurala onartzen dutenean izenak dira k loturik idatzi behar dira:
zeresanak, zereginak, zerikusia...
• Beste batzuetan, aldiz, zer galdetzailea da (zertan... bezalakoa) k bereiz :
Ez du zer ikusirik / Ez zekien zer esan
Zer + egin, esan, ikusi... Loturik ala bereiz?
• Aditz elkartuak k bereiz: parte hartu, esku hartu, huts egin, hanka sartu...
• Izen bihurtzen direnean (plurala ere onartzen dute) kmarraz:
gora-jotzea, huts-egitea, hanka-sartzeak, esku-hartzea...
Parte hartu / parte-hartzea... Loturik ala marraz?
1. Gai honek beste horrekin a baduelakoan nago.
2. Badago museo horretan.
3. Ez dago ik horrelako astakeria baten aurrean.
4. Ez zekien nora joan, , ez ezer.
5. Saltsa horretan ez duzu ik, ezta ik ere.
6. Istripuak ugari eman zien aldizkariei.
7. Ezingo naiz irten, etxeko ak amaitu artean.
8. Ez dakit, ba, zer duen batak bestearekin.
9. Bileran zuen, baina laburra izan zuen.
10. Besteen ei begiratu beharrean, adi zeureei.
11. Proban zuten guztiei domina bana eman zieten.
12. ederra izan da Mikelena!
13. Langile da, fin-fina.
14. Bi sistema horiek ez dira bateragarriak, ak baizik.
15. Korapiloa dabil, delako.
zereginzer ikusi
zer esanzerikusi
zer esanzer egin
zer eginzer esan
zerikusi
huts-egiteparte hartu
nekaezinaasmaezina
parte-hartzeparte hartu
hanka-sartzebateraezin
asmatu ezinik
✌ Orain, nahi baduzu, 24-25 ebaluazio ariketak egin ditzakezu.