Post on 07-Aug-2018
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
1/64
FACULTAD DE CIENCIAS DE LA COMUNICACIÓN,
TURISMO Y DE PSICOLOGÍA
ESCUELA PROFESIONAL DE PSICOLOGÍA
PSICOLOGÍA DE LA SALUD
MANUAL DE TEORIA
Docente: Mag. MARIVEL AGUIRRE MORALES
1
1
U N I V E R S I D A D DE
SAN MARTÍN DE PORRES
CICLO V - SEM 08-I
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
2/64
INDICE
PRESENTACIÓN En 1974 una encuesta puso e !e"#e$e %ue s&"o '( ps#c&"o)os se po*an cons#e!a!
co+o ps#c&"o)os e "a sa"u,
En $e!ano e 1978 . t!as una se!#e e !eun#ones coo!#naas /una+enta"+ente po!
Stepen M, e#ss 2osep 3, Mata!ao . 5o!)e C, Stone "os +#e+6!os e "a ecc#&n
e" Neto! . ot!os e"e$a!on una pet#c#&n pa!a a"cana! e" estatus e 3#$#s#&n en "a
!eun#&n %ue "a APA ce"e6!& ese ao en To!onto ap!o6:nose entonces "a const#tuc#&n
e "a 3#$#s#&n e
1, e p!o/es#ona"es . "a c!eac#&n e se!$#c#os espec#a"#aos en ps#co"o)*a e "a
sa"u,
Ena un ca+po #nte!#sc#p"#na!#o e #n$est#)ac#&n eucac#&n . p!:ct#ca !e/e!#o a "a
sa"u;en/e!+ea /*s#ca %ue !eo soc#a" . sa"u peto,
As* "os supuestos te&!#cos %ue e/#nen e" t!a6a>o en "a c"*n#ca "os +oe"os
ep"#cat#$os e "os t!asto!nos a6o!aos . "as est!ate)#as . o6>et#$os e "a #nte!$enc#&n
est:n !e"ac#onaos con esta e#stenc#a e un pac#ente %ue e+ana a.ua pa!a
a/!onta! su p!o6"e+a,
2
2
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
3/64
Ta!a "# De$%n%c%one& 'e !a& Ra(a& )*e e&t*'%a !a Sa!*'.
DEFINICION DE DISTINTAS RAMAS +UE ESTUDIAN LA SALUDP&%co!oga 'e !a &a!*': es e" a)!e)ao e "as cont!#6uc#ones eucat#$a c#ent*/#ca .
p!o/es#ona" e "a ps#co"o)*a pa!a "a p!o+oc#&n . e" +anten#+#ento e "a sa"u "a
p!e$enc#&n . e" t!ata+#ento e "a en/e!+ea . "a #ent#/#cac#&n e "os co!!e"atos
et#o"&)#cos . #a)n&st#co e "a sa"u "a en/e!+ea . #s/unc#ones !e"ac#onaas,Me'%c%na co(-ota(enta!: un ca+po #nte!#sc#p"#na!#o %ue ap"#ca "as teo!*as .
t=cn#cas e "as c#enc#as conuctua"es pa!a e" t!ata+#ento . p!e$enc#&n e "a
en/e!+ea,Sa!*' co(-ota(enta!: un ca+po #nte!#sc#p"#na!#o %ue se "oca"#a conuctua"+ente
p!o+o$#eno 6uenos :6#tos e sa"u . p!e$#n#eno "a en/e!+ea ent!e "os %ue
actua"+ente )oan e 6uena sa"u,Me'%c%na -&%co&o(/t%ca: es una ap!o#+ac#&n a "a en/e!+ea %ue se 6asa en "as
#p&tes#s . o6se!$ac#&n e %ue "os /acto!es soc#a"es . ps#co"&)#cos >ue)an un pape"
en "a p!e#spos#c#&n esencaena+#ento . +anten#+#ento e +ucasen/e!+eaes,P&%co!oga (0'%ca: A6a!ca toos "os conoc#+#entos e ps#co"o)*a eto e estu#o son "as 6ases /#s#o"&)#cas e "os
p!ocesos ps#co"&)#cos,P&%co!oga c!n%ca: un ca+po %ue t#ene co+o o6>et#$o e" estu#o #a)n&st#co .
t!ata+#ento e "os p!o6"e+as ps#co"&)#cos t!asto!nos ps#co"&)#cos o "a conucta
ano!+a",Soc%o!oga (0'%ca: "a espec#a"#a ent!o e "a soc#o"o)*a %ue estu#a "os aspectos
soc#a"es e "a sa"u . "a en/e!+ea,Anto-o!oga (0'%ca: "a espec#a"#a ent!o e "a ant!opo"o)*a %ue estu#a "os
aspectos cu"tu!a"es e "a sa"u . "a en/e!+ea,Me'%c%na -e2ent%2a: se ocupa e #+pe#! en e" #n#$#uo /a+#"#a o )!upos e
po6"ac#&n "a apa!#c#&n esa!!o""o . p!o"on)ac#&n e "as en/e!+eaes t!ans+#s#6"es
. no t!ans+#s#6"es +anten#eno . p!o+o$#eno "a sa"u po! e" #a)n&st#co
t!ata+#ento p!eco . !ea6#"#tac#&n as* co+o e$#tano . "#+#tano "a #n$a"#e %ue
a%ue""os puean ocas#ona!,E'*cac%3n -aa !a &a!*': un p!oceso cu.as #+ens#ones #nte"ectua" ps#co"&)#ca .
soc#a" se !e"ac#onan con act#$#aes %ue #nc!e+entan "as capac#aes e "as
pe!sonas pa!a to+a! ec#s#ones 6#en #n/o!+aas %ue a/ectan a su 6#enesta!
pe!sona" /a+#"#a! . co+un#ta!#o,Fuente: Godoy Psicología de la salud: delimitación concetual En: Simón! "
#$%%%& "anual de Psicología de la Salud' (i)lioteca *ue+a! "ad,id'
3
3
O45ETIVO ESPECIFICO
Ient#/#ca! "as #/e!entes est!ate)#as . :!eas e ap"#cac#&n e "a ps#co"o)*ae "a sa"u,
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
4/64
#.6. F*nc%one& 'e! P&%c3!ogo
a). Evaluación: cons#ste en "a !eun#&n e #n/o!+ac#&n e "os p!ocesos conuctua"es
/unc#ona+#ento co)n#t#$o . e" estao e+oc#ona" e "a pe!sona,- I+p"#ca a +:s e una pe!sona
- Puee se! e+p"eaa pa!a e" #a)nost#co e p!o6"e+as ps#co"&)#co
- E"ecc#&n e t=cn#cas e t!ata+#ento,
- O!#entac#&n $ocac#ona"
- In/o!+e pe!#c#a"
- E"a6o!ac#&n
. as* "a #n$est#)ac#&n a ""e)ao a const#tu#! una cont!#6uc#&n !econoc#a en e" conteto
c"*n#co . e #nte!$enc#&n co+un#ta!#a
Las :!eas e #n$est#)ac#&n po! pa!te e" ps#c&"o)o e "a sa"u #nc"u.enB
La const!ucc#&n . $a"#ac#&n e tests asta e" estu#o e" p!oceso . e" !esu"tao e
#st#ntos t!ata+#ento,
La ete!+#nac#&n e" $a"o! p!on&st#co e ete!+#naas $a!#a6"es asta "a co+p!o6ac#&n
e "a $#a6#"#a e p!o/es#ona"es co+o te!apeutas s ps#co"&)#cos,
E" an:"#s#s e contetos #n/ant#"es o )e!#:t!#cos asta "a e$a"uac#&n o epe!#+entac#&nneu!ops#co"&)#ca o ps#co/*s#ca,
g& Ense-an.a y sue,+isión: La e#cac#&n . enseana . /o!+ac#&n a ot!os
p!o/es#ona"es e "a sa"u en ta!eas c"*n#cas e sa"u t#ene $a!#as +oa"#aes,
!eas e pe!sona"#a te!ap#as o +o#/#cac#&n e conuctas t=cn#cas e #nte!$enc#ones
#n$est#)ac#&n etc
/& Di,ección administ,ati+a 7 Ge&t%3n: Es 6:s#ca+ente una /unc#&n e )est#&n e
Recu!sos Du+anos cu.o o6>et#$o es +e>o!a! e" esa!!o""o e "os se!$#c#os +e#ante "a+e>o!a e "a actuac#&n e "os p!o)!a+as san#ta!#os ?sa"u - 6uena atenc#&n a" usua!#o@
E>+
Rea"#a ta""e!es e !e"ac#ones #nte!pe!sona"es #n:+#cas e )!upo o/!ece
aseso!a+#ento a "os #!ecto!es pa!a a/!onta! . +ane>a! p!o6"e+as %ue se "es
puea p!esenta!,
3#sea p!o)!a+as p!opon#eno a"te!nat#$as ?cu#ao #n#!ecto e" pac#ente
?en/e!+eaes c!&n#cas o #scapac#a@,
#.8. 9(%to 7 9ea& 'e a-!%cac%3n
4
4
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
5/64
En "os et#$os
e estos, Ent!e e""os $a+os a no+6!a! "os s#)u#entesB
Cent!os p!#$aos e consu"ta aseso!a+#ento . t!ata+#ento,
Se!$#c#o e sa"u +enta" e" osp#ta" )ene!a",
Se!$#c#o e Ps#co"o)*a e" osp#ta" )ene!a",
Fn#aes e Neu!ops#co"o)*a
Fn#aes e !ea6#"#tac#& osp#ta"a!#as o co+un#ta!#as,
Dosp#ta"es ps#%u#:t!#cos,
Fn#aes e pac#entes )e!#:t!#cos,
Dosp#ta"es Mate!no-#n/ant#"es,
Fn#aes o cent!os e atenc#&n ps#co"&)#ca #n/ant#",
Cent!os e $o"unta!#ao o Cent!os e O!)an#ac#ones No 5u6e!na+enta"es
Recu!sos Du+anos,
!eas e t!a6a>oB
T#enen %ue $e! con p!o6"e+as e!#$aos e "a p!o+oc#&n . +anten#+#ento e "a sa"u
. con "a p!e$enc#&n e "a en/e!+eaB
1, P!o+oc#&n . ac!ecenta+#ento e "a sa"u,
(, P!e$enc#&n,
G, E$a"uac#&n t!ata+#ento . !ea6#"#tac#&n e t!asto!nos espec*/#cos,
4, An:"#s#s . +e>o!a e" s#ste+a e atenc#&n san#ta!#os,
', Ho!+ac#&n e p!o/es#ona"es pa!a p!o/es#ona"es . ta!eas e )est#&n
E>+,
E" ps#c&"o)o e "a sa"u pa!t#c#pa act#$a+ente en e" #seo e>ecuc#&n .
e$a"uac#&n e "as ca+paas p!e$ent#$as e "as en/e!+eaes
ca!#o$ascu"a!es,
E" ps#c&"o)o e "a sa"u se ocupa e toos "os p!o6"e+as ps#co"&)#cos "#)aos
a" p!oceso e "a en/e!+ea ?#a)nost#co t!ata+#ento cu!ac#&n c!on#/#cac#&n .
!ea6#"#tac#&n@
Se ocupa e" #+pacto ps#co"&)#co e" #a)n&st#co e una en/e!+ea )!a$e o
e" #+pacto ps#co"&)#co e "a osp#ta"#ac#&n p!epa!ac#&n %u#!
!ecupe!ac#&n post %u#!
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
6/64
P!o6"e+a +e#co pac#ente co+un#cac#&n to+a e ec#s#ones . cu+p"#+#ento
e p!esc!#pc#ones,
P!o6"e+a e "os p!o/es#ona"es e "a sa"u ?est!=s@,
Ta!a " De e&tateg%a 'e act*ac%3n :
TAREAS E5EMPLOS DE ACTIVIDADESIn2e&t%ga'oa&:
In$est#)ac#&n 6:s#ca
In$est#)ac#&n
ap"#caa
Estu#o e "a #n/"uenc#a e "os /acto!es a/ect#$o-e+oc#ona"es en &!)anos .
s#ste+as co!po!a"es,
In$est#)ac#&n e "as $*as po! "as %ue e" est!=s acto!a e "a sa"u6!#a a+6#enta",
P!o)!a+a e p!e$enc#&n e +#op*a,
P!o)!a+a e p!e$enc#&n e" est!=s,
6
6
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
7/64
T!ata+#ento .
!ea6#"#tac#&n
Conse>o .
aseso!a+#ento An:"#s#s . +e>o!a e
s#ste+a . "a atenc#&n
san#ta!#a,
P!o)!a+a e e>e!c#c#o /*s#co pa!a o6esos,
P!o)!a+a e !ea6#"#tac#&n en "es#onaos +eu"a!es,
3#seo e p!o)!a+as e p!o+oc#&n e "a sa"u,
Aseso!a+#ento . supe!$#s#&n e p!o/es#ona"es,P!epa!ac#&n pa!a "as #nte!$enc#ones %u#!
Me>o!a e "a ae!enc#a a "os t!ata+#entos +=#cos,
Ho!+ac#&n P!o)!a+as e /o!+ac#&n pa!a +=#cos,
P!o)!a+as e ent!ena+#ento e pa!ap!o/es#ona"es,5est#&n 5est#&n osp#ta"a!#a,
5est#&n e !ecu!sos,
F*ente: Go'o7, 5. en: S%(3n, M. ;#
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
8/64
o T!asto!nos ec!eto!esB
o T!asto!nos !esp#!ato!#osB
o T!asto!nos e!+ato"&)#cosB
o T!asto!nos !ena"esB
o T!asto!nos o/ta"+o"&)#cos . $#sua"esB
o T!asto!nos enoc!#nosB
o T!asto!nos #n+un#ta!#osB
o T!asto!nos )#neco"&)#cosB
o T!asto!nos o6st=t!#cosB
o T!asto!nos seua"esB
o T!asto!nos a"#+enta!#osB
o T!asto!nos o!o/ac#"aesB
o T!asto!nos e" "en)ua>e a6"a . $oB
o T!asto!nos e" sueo . e "a act#$ac#&nB
o A#cc#onesB
o 3o"o! c!&n#coB
o C:nce!,
o T!asto!nos e "a #n/anc#aB
o T!asto!nos e "a $e>e
o En/e!+ea te!+#na",
An:"#s#s . +e>o!a e" s#ste+a . atenc#&n san#ta!#osB
o An:"#s#s e "a atenc#&n a "a sa"uB
o Me>o!a e" s#ste+a e atenc#&n a "a sa"uB
Ot!as actuac#onesB
o Ho!+ac#&n e p!o/es#ona"es . pa!a p!o/es#ona"es,
o Ta!eas e )est#&n,
E2ERCICIO 0GB
Rea"#ce +e#ante un e>e+p"o un +apa +enta" e "as /unc#ones e"
ps#c&"o)o e "a sa"u,
Ient#/#%ue F +e#ante un +apa e su #st!#to "os :+6#to . :!eas e
ap"#cac#&n e Ps#co"o)*a e "a Sa"u %ue conoca ,
F6#%ue F, (0 :!eas e ap"#cac#&n en Ps#co"o)*a e "a sa"u %ue F,
conoce . +enc#one "a #nst#tuc#&n a %ue co!!espone,
Da)a un pe!/#" e" Ps#c&"o)o e "a Sa"u actua" en !e"ac#&n a una !ea"#a
8
8
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
9/64
conc!eta ,
UNIDAD II: SALUD Y COMPORTAMIENTO
. #. De&ao!!o Cogn%t%2o 7 conce-c%one& &oe &a!*' 7 !a en$e(e'a'
H#!se . Ta."o! ?1984@ sea"an %ue unas e"as ca!acte!*st#cas e" se! u+ano es su
capac#a pa!a const!u#! est!uctu!as +enta"es %ue "e pe!+#ten #nte!actua! e/#ca+ente
con su ento!no es ec#! su capac#a pa!a #nte!#o!#a! e" a+6#ente . "a !ea"#a "o %ue
pe!+#t#!: #! sust#tu.eno e" uso e #n/o!+ac#&n #!ecta e ca!:cte! pe!cept#$o po! "a
eucc#&n a pa!t#! e +oe"os o es%ue+as co)n#t#$os, Estos +oe"os #nc"u.en
#n/o!+ac#&n tanto e" +uno ?po! e>e+p"o cua"es son "os e/ectos e "a p!op#a conucta
cua"es son +uest!as p!e/e!enc#as nuest!as neces#aes etc@ /unc#onan se)o
Lo esenc#a" e este t#po e #eas es %ue pa!ecen a/ecta! a nuest!o co+po!ta+#ento,
P!ec#sa+ente e a%u* se e!#$a e" #nte!=s %ue t#ene conoce! "as concepc#ones e "a )ente
ace!ca e "a sa"u . e "a en/e!+ea,
En consecuenc#a puesto %ue estas #eas se a%u#e!en a t!a$=s e "a epe!#enc#a . e
"a #nte!acc#&n soc#a" . puesto %ue sa6e+os e "as #/e!enc#as %ue e#sten ent!e "as %ue
+an#/#estan "os n#os . "os au"tos pa!ece #nte!esante ana"#a!"as en una o6"e
pe!spect#$a, Po! una pa!te es #nte!esante conoce! "a est!uctu!a %ue t#enen en caa
+o+ento e "a $#a, Po! ot!a se !e%u#e!e entene! cua"es son "os p!e!!e%u#s#tos co)n#t#$os
necesa!#os pa!a %ue ca+6#en en e" sent#o %ue "a c#enc#a . "a soc#ea esea!*an,
.#.#. A!g*na& con&%'eac%one& -e2%a&
A" a6o!a! "as !e"ac#ones ent!e esa!!o""o co)n#t#$o . "os conceptos e sa"u .en/e!+ea !e"ac#onaos con "a eucac#&n pa!a "a sa"u p"antea a")unos p!o6"e+as %ue
9
9
O45ETIVO ESPECIFICO
Ep"#ca! . ana"#a! "a concepc#&n e "a Sa"u . en/e!+ea ?OMS@
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
10/64
neces#ta+os c"a!#/#ca!, Estos p!oceen po! una pa!te e "a #$e!s#a e concepc#ones
te&!#cas %ue se enc#e!!an en "a ep!es#&n 3esa!!o""o Co)n#t#$o . po! ot!a e "a neces#a e
e/#n#!se !especto e" s#)n#/#cao . a"cance cu!!#cu"a! e "a ep!es#&n Eucac#&n pa!a "a sa"u,
Las consecuenc#as e "a ec#s#&n %ue se to+e so6!e estos p!o6"e+as no so"o se!: e
ca!:cte! te&!#co s#no ta+6#=n +etoo"&)#cas . ap"#caas,
3#$e!sas concepc#ones te&!#cas se an /o!+u"ao pa!a ep"#ca! e" esa!!o""o co)n#t#$o
cons#e!ano e" pape" %ue at!#6u.en a" su>eto . a" +e#o a+6#ente en "a ete!+#nac#&n e "os
p!ocesos e ca+6#o,
As* e" punto e $#sta conuct#sta cons#e!a "os ca+6#os e$o"ut#$os co+o
ete!+#naos po! "a #n/"uenc#a e" +e#o so6!e e" su>eto, Las teo!#as e" ap!en#a>e c":s#co
?Pa$"o$ 19G(@ ope!ante ?S#nne! 19'G@ . $#$a!#o ?anu!a . a"te!s 19JG@ a!:n cuenta e
"a /o!+a a t!a$=s e "a cua" "os su>etos ap!enen pautas e co+po!ta+#ento en !espuesta a
est*+u"os /*s#cos . soc#a"es, 3ese esta pe!spect#$a e" esa!!o""o es un p!oceso cont#nuo .
acu+u"at#$o en e" %ue e" su>eto es un +e!o !eacto! ante "a #n/"uenc#a e" +e#o a+6#ente,
3ese "a pe!spect#$a o!)an#c#sta !ep!esentaa po! P#a)et ?19(G 19(4 19J7@ e"
esa!!o""o se p!ouce a t!a$=s e "a acc#&n e" su>eto so6!e un +e#o a+6#ente e" %ue
se"ecc#ona a%ue""o %ue !ea"+ente neces#ta pa!a p!ose)u#! su a$ance co)n#t#$o, E" +e#o
a+6#ente ese esta pe!spect#$a ese+pea un pape" pas#$o +#ent!as %ue e" o!)an#s+o es
act#$o, La !e"ac#&n su>eto-a+6#ente es un##!ecc#ona" en este caso . e" +ecan#s+o %ue ep"#ca
e" ca+6#o e$o"ut#$o es 6:s#ca+ente "a +au!ac#&n, 3ese esta pe!spect#$a e" su>eto no
puee a6o!a! a%ue""os ap!en#a>es pa!a "os cua"es no est= p!epa!aa su est!uctu!a
co)n#t#$a, 3e a* %ue e" $e!ae!o ap!en#a>e se p!ouca p!#+e!o en "a est!uctu!a
#nte"ectua" 6#en en "os es%ue+as senso+oto!es o en "os s#+6&"#cos . s#e+p!e co+o !esu"tao
e !eso"$e! "a tens#&n ent!e "os p!ocesos e as#+#"ac#&n . aco+oac#&n, Se!: po! tanto e" su>eto
%u#en const!u.a a t!a$=s e su p!op#a act#$#a "os es%ue+as e conoc#+#ento %ue sean
necesa!#os pa!a su aecuaa aaptac#&n a" +e#o en e" %ue $#$e,
3ese "a pe!spect#$a !ep!esentaa po! V#)ots. ?197G 1978 1987@ e" esa!!o""o sep!ouce esenc#a"+ente a t!a$=s e "a #nte!acc#&n soc#a", En e""a e" n#o e6e #nte!#o!#a!
a%ue""os p!ocesos e!!a+#entas s#+6&"#cas . p!ouctos cu"tu!a"es %ue .a se encuent!an
e"a6o!aos en e" conteto soc#ocu"tu!a" en e" %ue $#$e, Este p!oceso e !econst!ucc#&n #nte!na
e una ope!ac#&n ete!na %ue se !e/"e>a en "a ley de la doble formación de los procesos
psicológicos superiores (Vigotsy! 1978 1987@ es "o %ue pe!+#te entene! e" ca+6#o
onto)en=t#co, L&)#ca+ente >unto con e" #+po!tante concepto e Kona e 3esa!!o""o P!&#+o
enten#o co+o "a #stanc#a e#stente ent!e "o %ue un n#o puee ace! po! s* +#s+o . "o %ue
po!*a ace! potenc#a"+ente con "a )u*a e un co+pae!o o e un au"to, En e/#n#t#$a
ese esta pos#c#&n e" "en)ua>e "os es%ue+as e conoc#+#ento "as no!+as "as act#tues etc,
10
10
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
11/64
se encuent!an .a p!esentes ent!o e nuest!o +e#o cu"tu!a" e /o!+a %ue e" esa!!o""o se
ca!acte!#a!: po! "a p!o)!es#$a #nte!#o!#ac#&n o !econst!ucc#&n #nte!na e estos p!ocesos .
p!ouctos cu"tu!a"es,
Estas t!es pe!spect#$as "a conuct#sta "a p#a)et#ana . "a $#)ost#ana p!o6a6"e+ente!ep!esentan "as t!es )!anes co!!#entes e pensa+#ento so6!e e" esa!!o""o co)n#t#$o a "o "a!)o
e" s#)"o . p!esente,
Lo esenc#a a%u* no es tanto esc!#6#! "as ca!acte!*st#cas e caa en/o%ue te&!#co s#no
epone! "as #/e!entes /o!+as a t!a$=s e "as cua"es se po!*a ep"#ca! te&!#ca+ente "a
a%u#s#c#&n e "as noc#ones so6!e "a sa"u . e "a en/e!+ea as* co+o "as !aones po! "os
cua"es "os n#os poseen conceptos #naecuaos so6!e e""as,
La +a.o! pa!te e "os estu#os !ea"#aos aoptan una pe!spect#$a p#a)et#ana, Esto
supone a+#t#! %ue son "os =/#c#t co)n#t#$os %ue poseen "os n#os p!eope!ac#ona"es u
ope!ac#ona"es conc!etos "os %ue ep"#can su #ncapac#a pa!a co+p!ene! co!!ecta+ente "os
conoc#+#entos p!ocesos . conuctas #+p"#caos en "a sa"u . "a en/e!+ea,
3ent!o e est= :+6#to e estu#o se encuent!an "os conceptos ace!ca e "a causa"#a
e "a en/e!+ea "as c!eenc#as so6!e "a osp#ta"#ac#&n . e" t!ata+#ento ace!ca e "as pa!tes
e" cue!po ace!ca e" locus e cont!o" so6!e "a sa"u as* co+o so6!e "as a"te!nat#$as te&!#cas
. +etoo"o)#cas "a es+e#ca"#ac#on . e" 6#enesta! en 5oc+an ?1988@,
3ese una pe!spect#$a e$o"ut#$a se su)#e!e %ue "a #n/o!+ac#&n %ue un n#o puee
p!opo!c#ona! ace!ca e" te+a e "a sa"u puee esta! !e"ac#onaa con e" n#$e" e sus
a6#"#aes co)n#t#$as, Fna pa!te s#)n#/#cat#$a e "os estu#os %ue se an !ea"#ao con n#os
en ea esco"a! se an cent!ao en e" estu#o e "as !e"ac#ones ent!e "a ea e" n#$e" e
+au!e co)n#t#$a . "a p!ec#s#on e "a #n/o!+ac#&n so6!e "a sa"u %ue son capaces e
p!opo!c#ona! ?Natapo// 198( M#ce"a . Contento 1984@ asu+#eno "a e#stenc#a e una
!e"ac#&n ent!e e" n#$e" e esa!!o""o e "as a6#"#aes co)n#t#$as . su a6#"#a pa!a
p!opo!c#ona! #n/o!+ac#&n p!ec#sa so6!e "a sa"u . "a en/e!+ea,
Las #n$est#)ac#ones !ea"#aas a" a+pa!o e "a pe!spect#$a co)n#t#$o-e$o"ut#$a
p#a)et#ana so6!e "a co+p!ens#&n e "os su>etos e "os conceptos /una+enta"es e "a
en/e!+ea co+o po! e>e+p"o su causa p!e$enc#&n . t!ata+#ento, !e$e+ente . e acue!o
con "e +oe"o p#a)et#ano "os su>etos pasan secuenc#a"+ente a t!a$=s e cuat!o esta#os e
esa!!o""o co)n#t#$o co+o !esu"tao e "a +au!ac#&n 6#o"&)#ca . e "a acu+u"ac#&n e "a
epe!#enc#aB e" pe!#oo senso!#o+oto! ?ent!e e" ce!o . os aos@ e" p!eope!ac#ona" ?ent!e "os
os . "os s#ete aos@ e" ope!ac#ona" conc!eto ?ent!e "os s#ete . once aos@ . e" ope!ac#ona"
/o!+a" ? ao"escenc#a . au"te@, Los su>etos %ue se encuent!an en e" esta#o p!eope!ac#ona" se
11
11
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
12/64
6asan en sus epe!#enc#as pe!sona"es #!ectas . t#enen poca a6#"#a pa!a ace!
)ene!a"#ac#ones a s#tuac#ones s#+#"a!es o pa!a ap!ec#a! "os +etos pa!a ut#"#a!
"os p!ocesos e" pensa+#ento "&)#co pa!a #/e!enc#a! e" .o e "os ot!os . pa!a #st#n)u#! "os
eseos #nte!nos "as neces#aes . "os pensa+#entos e "as !ea"#aes e" +uno ete!noaun%ue e" pensa+#ento a6st!acto se a"cana s&"o u!ante e" pe!#oo e "as ope!ac#ones
/o!+a"es,
Fna e "as ca!acte!*st#cas e "os p!#+e!os estu#os so6!e "a !e"ac#&n ent!e e" esa!!o""o
co)n#t#$o e "os su>etos . e" concepto e en/e!+ea es "a esc!#pc#&n e "as !espuestas e
"os su>etos . "a ete!+#nac#&n e su /!ecuenc#a aten#eno a "os n#$e"es e ea pe!o no
ep"#can "as #/e!enc#as encont!aas en t=!+#nos e un +a!co te&!#co co)n#t#$o-e$o"ut#$o
?3#+#)en . He!)uson 199G@, En este sent#o Na). ?19'1@ #ent#/#co cuat!o esta#os e
conoc#+#ento e "a causa e "a en/e!+ea en su>etos e ent!e t!es . oce aos, As* asta "os
se#s aos "os su>etos e su estu#o !e"ac#ona!on "a causa e "a en/e!+ea con
acontec#+#entos cont#)uos en e" t#e+po ent!e "os se#s-s#ete aos "a causa se!*a una #n/ecc#&n
#nespec*/#ca "os su>etos e oco a #e aos cons#e!a!on %ue toas "as en/e!+eaes se
e6*an a +#c!oo!)an#s+os . /#na"+ente "os e once . oce aos pu#e!on #st#n)u#! "as
causas !ea"es e #/e!entes en/e!+eaes
Pa!a S#+eonsson u!"e. . Monson ?1979@ en e" esta#o p!e"&)#co e#sten conceptos
)"o6a"es e #n#/e!enc#aos, En e" conc!eto son espec*/#cos ?acontec#+#entos !ea"es pe!sonas
o $#o"ac#&n e "as !e)"as@, En e" "&)#co-/o!+a"
"a causa e!a /#s#o"&)#ca ?secuenc#a e acontec#+#entos . p!#nc#p#os /#s#o"&)#cos #nte!nos@,
#6ace . a"s ?1980@ +a!can un #to en e" estu#o e "a co+p!ens#&n e "a
co+p!ens#&n #n/ant#" e "a en/e!+ea a" a6o!a! e" te+a ese una pe!spect#$a e$o"ut#$o-
co)n#t#$o p#a)et#ana, La #p&tes#s cent!a" e sus estu#os es %ue "os conceptos #n/ant#"es e "a
en/e!+ea /*s#ca p!o)!esan a t!a$es e secuenc#as e esta#os s#ste+:t#cos . p!eec#6"es
ese conceptos /eno+eno"&)#cos . )"o6a"es ca!acte!*st#cos e" pensa+#ento p!eope!ac#ona"
asta conceptos +:s so/#st#caos ca!acte!*st#cos e" pensa+#ento ope!ac#ona", Estos auto!es#ent#/#ca!on se#s esta#os e esa!!o""o co)n#t#$o pa!a e" a!ea te+:t#ca e "a en/e!+ea /*s#ca
a sa6e! /eno+en#s+o conta)#o ?ca!acte!*st#co e" esta#o p!eope!ac#ona"@ conta+#nac#&n
#nte!na"#ac#&n ?ca!acte!*st#co e "as ope!ac#ones conc!etas@ /#s#o"&)#co . ps#co/#s#o"o)#co
?ca!acte!*st#co e "as ope!ac#ones /o!+a"es@,
La !e$#s#&n !ea"#aa po! u!6ac . Pete!son ?198J@ so6!e "a e$o"uc#&n e" concepto e
en/e!+ea en "os n#os co#nc##!: ta+6#=n en "a e#stenc#a e una secuenc#a s#ste+:t#ca .
p!eec#6"e %ue es cons#stente con "a teo!*a e P#a)et so6!e e" esa!!o""o co)n#t#$o . en "a %ue
12
12
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
13/64
e" conoc#+#ento e" n#$e" e esa!!o""o co)n#t#$o en e" %ue se encuent!a una po6"ac#&n aa es
/una+enta" pa!a "a p"an#/#cac#&n e una #nte!$enc#&n,
A. Sa!*' P?!%ca:
Con>unto e acc#ones co"ect#$as . o!)an#aas %ue t#enen po! p!op&s#to p!o+o$e!
p!ote)e! . !ecupe!a! "a sa"u e "os #n#$#uos %ue co+ponen "a co+un#a,Ta+6#=n
puee e/#n#!se co+o e" a!te . c#enc#a e p!e$en#! en/e!+eaes p!o"on)a! "a $#a .
p!o+o$e! "a sa"u /*s#ca . "a e/#c#enc#a +e#ante es/ue!os co+un#ta!#os o!)an#aos,
4. Sa!*':
Pa!a "a OMS $#ene ace! e" estao e" co+p"eto 6#enesta! /*s#co +enta" . soc#a",
U)icación de la salud 0)lica:
Co+o Moe!naB es ta!ea . pat!#+on#o e" secto! p
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
14/64
Eucac#&nB
La #)no!anc#a aco+paa en /o!+a pe!t#na a "as +a"as con#c#ones e $#a .
e t!a6a>o . en consecuenc#a a "a po6!ea . "a en/e!+ea,
Lu)a! e t!a6a>oB
Los p!o6"e+as e sa"u #n/"u.en a "os t!a6a>ao!es a consecuenc#a e "os!#es)os e!#$aos e "a con#c#&n e t!a6a>o . e sa"u,
.. La& $*nc%one& e&enc%a!e& 'e !a &a!*' -?!%caB
Fn te+a e+e!)ente en "as !e/o!+as e" secto! e "a sa"u,En "as A+=!#cas "os
p!ocesos e !e/o!+a e" secto! e "a sa"u se an concent!ao p!#nc#pa"+ente en "os
ca+6#os est!uctu!a"es /#nanc#e!os . o!)an#ac#ona"es e "os s#ste+as e sa"u . en "os
a>ustes a "a p!estac#&n e se!$#c#os e atenc#&n a "as pe!sonas,
La sa"u pusta+ente cuano +:s atenc#&n !e%u#e!e . cuano +:s se neces#ta apo.o e
"os )o6#e!nos pa!a +oe!n#a! "a #n/!aest!uctu!a necesa!#a pa!a su e>e!c#c#o,
La #nse!c#&n e "a sa"u p
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
15/64
E" a"cance e "a #n#c#at#$a Sa"u po!a!
"a p!:ct#ca e "a sa"u pe /!ente a "a p!opuesta e "a sa"u pu6"#ca actua"
e nuest!o pa*s,
15
15
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
16/64
.6. Atenc%3n -%(a%a a(%enta! -aa e! &%g!o @@I:
A pesa! e "os a$ances e "a c#enc#a tecno"o)*a co+un#cac#&n . a)!#cu"tu!a "a
u+an#a no a po#o esta6"ece! "a #)ua"a soc#a" n# e" esa!!o""o sosten#6"e n#
!eso"$e! "os nu+e!osos p!o6"e+as %ue "a a%ue>an, Los !ecu!sos natu!a"es . /#nanc#e!os
e "os Estaos no an a6asto pa!a ace! /!ente a" c!ec#+#ento e "as po6"ac#ones "as
+#)!ac#ones a )!an esca"a "as )ue!!as c#$#"es "a apa!#c#&n e nue$as en/e!+eaes . "a
apa!#c#&n e ot!as %ue se c!e*an supe!aas "a po6!ea "a +un#a"#ac#&n e "as
econo+*as "as c!#s#s a+6#enta"es . ot!as p!es#ones,
En 199( "a Con/e!enc#a e "as Nac#ones Fn#as so6!e e" Me#o A+6#ente . e"
3esa!!o""o ?CNFMA3 o Cu+6!e pa!a "a T#e!!a@ %ue se !ea"#& en R*o e 2ane#!o
a$#!t#& c"a!a+ente a" +uno %ue "a ca"#a a+6#enta" . e" c!ec#+#ento econ&+#co no
pueen se)u#! s#eno e"e+entos a$e!sat#$os .a %ue "a +e>o!a e" a+6#ente . e"
esa!!o""o sosten#6"e son a+6os necesa!#os pa!a "o)!a! e%u#a, A !a* e esa
Con/e!enc#a a a6#o un consenso +:s )ene!a" e "a p!#o!#a %ue +e!ecen en toos
"os pa*ses "as #n#c#at#$as a+6#enta"es . soc#a"es, No o6stante a +enuo s#)uen
t!at:nose co+o asuntos secuna!#os . cons#e!:nose so"o espu=s e a6e!se
to+ao ec#s#ones econ&+#cas cent!a"es,
El conceto de salud a,a todos:
En "a Con/e!enc#a Inte!nac#ona" so6!e Atenc#&n P!#+a!#a e Sa"u ce"e6!aa en
A"+a-Ata en 1978 se aopt& co+o +eta +un#a" pa!a "os entonces "e>ano ao (000 e"
concepto e sa"u pa!a toos, Con cas# (000 +#""ones e pe!sonas en "a +:sp!o/una po6!ea se ac*a as* un ""a+ao a "a >ust#c#a soc#a" con "a #ntenc#&n e %ue
too se! u+ano pu#e!a asp#!a! a un )!ao e sa"u coe!ente con una $#a soc#a" .
econ&+#ca+ente p!ouct#$a, Ese /#n se p!ocu!a!*a po! +e#o e "a est!ate)#a e "a
atenc#&n p!#+a!#a e sa"u cu.a e>ecuc#&n en +ucos pa*ses se e+o!& asta "os
aos ocenta,
La atenc#&n p!#+a!#a e sa"u, Esta /ue "a est!ate)#a p!oc"a+aa en 1978 en "a
3ec"a!ac#&n e A"+a-Ata co+o $*a p!#+o!#a" pa!a ""e)a! a "a +eta e sa"u pa!a toos
en e" ao (000, La 3ec"a!ac#&n cont#ene "a s#)u#ente e/#n#c#&nB
16
16
O45ETIVO ESPECIFICO
Ep"#ca! ese e" +a!co e "a ps#co"o)*a e "a sa"u su conteto . susca!acte!*st#cas ese "a p!o+oc#&n . p!e$enc#&n
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
17/64
La atención primaria de salud es "a as#stenc#a san#ta!#a esenc#a" 6asaa en
+=toos . tecno"o)*as p!:ct#cos c#ent*/#ca+ente /unaos . soc#a"+ente acepta6"es
puesta a" a"cance e toos "os #n#$#uos . /a+#"#as e "a co+un#a +e#ante su p"ena
pa!t#c#pac#&n . a un costo %ue "a co+un#a . e" pa*s puea sopo!ta! en tosa . caauna e "as etapas e su esa!!o""o con un esp*!#tu e auto!!esponsa6#"#a .
autoete!+#nac#&n, La atenc#&n p!#+a!#a /o!+a pa!te #nte)!ante tanto e" s#ste+a
nac#ona" e sa"u e" %ue const#tu.e "a /unc#&n cent!a" . e" nan "as
pe!sonas . const#tu.e e" p!#+e! e"e+ento e un p!oceso pe!+anente e as#stenc#a
san#ta!#a,
Esta est!ate)#a t!ascenenta" su!)#& o!#)#na"+ente e" an:"#s#s e "o %ue esta6a
suce#eno en e" +uno en e" secto! e "a sa"u en "os aos setenta . a s#o e" +&$#"
e +e!a!%u#ac#&n en cuanto a"
cu#ao e "a sa"u . e "a /o!+ac#&n e a)entes san#ta!#os pa!a $#ncu"a! e" s#ste+a e
atenc#&n o/#c#a" e "a sa"u con e" e "a co+un#a,
Salud a,a todos en el siglo 11I:
La #n#c#at#$a sa"u pa!a toos en e" s#)"o I "anaa po! "a OMS en 1997 noso"o !eanua e" co+p!o+#so con "a ant#)ua +eta p!oc"a+aa en A"+a-Ata s#no
p!econ#a un p!oceso e ca+6#o 6asao en epe!#enc#as /!uct*/e!as %ue an pe!+#t#o
"a !e/o!+a soc#a", La +eta !eno$aa es "o)!a! "a sa"u pa!a toos e /o!+a e%u#tat#$a
p!ocu!ano %ue "as nac#onesB
Esta6"ecan un s#ste+a un#$e!sa" e $a"o!es,
Inco!po!en "a sa"u co+o pa!te cent!a" e" p!oceso e esa!!o""o .
Manten)an s#ste+as e sa"u sosten#6"es,
17
17
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
18/64
El modelo de ,omoción del desa,,ollo c,ítico23olístico:
Este +oe"o /ue e"a6o!ao po! M, 5, !#)t co+o !esu"tao e su pa!t#c#pac#&n en
un p!o)!a+a e posocto!ao en "a Fn#$e!s#a e M#c#)an en Ann A!6o! u!ante e"
pe!*oo e 1989 a 1990, Es un +a!co a"te!nat#$o te&!#co . ope!at#$o pa!a e" an:"#s#s . "ap!:ct#ca e "a atenc#&n p!#+a!#a a+6#enta" en e" s#)"o I, E" pa!a#)+a se 6asa en "a
p!o+oc#&n e" se! u+ano e" a+6#ente . e" esa!!o""o soc#a" se /una+enta en "a
teo!*a c!*t#ca . t#ene una pe!spect#$a o"*st#ca, La est!ate)#a e acc#&n es
#nte!#sc#p"#na!#a . 6usca "a co"a6o!ac#&n . "a asoc#ac#&n e #/e!entes a)entes .
secto!es pa!a e"a6o!a! ana"#a! . pone! en p!:ct#ca p"anes p!o)!a+as o p!o.ectos,
Esta est!ate)#a !e%u#e!e cons#e!a! e" too a "a o!a e to+a! una ec#s#&n o e
/o!+u"a! a")una po"*t#ca pa!a ap"#ca!"a a n#$e" "oca" nac#ona" o #nte!nac#ona",
Su +a!co ope!at#$o p!op#c#a "a pa!t#c#pac#&n >unto con "a acc#&n "o %ue "#6e!a .
oto!)a poe! e ec#s#&n a" #n#$#uo "a co+un#a . "a soc#ea, Se c!ea as*
"#e!a)o pa!a e" esa!!o""o sosten#6"e e una nac#&n, E" en/o%ue !e%u#e!e asoc#a! "a
!e"ac#&n #a"=ct#ca e "os n#$e"es +ac!opo"*t#co . +#c!opo"*t#co e cua"%u#e! s#tuac#&n
pa!a %ue "a acc#&n %ue se p!ouca sea consecuenc#a e "a #nte!!e"ac#&n #a"=ct#ca
ent!e esos os n#$e"es,
E2ERCICIO 0'B
E"a6o!e un +ensa>e #:ct#co one se $#sua"#ce una
conc#ent#ac#&n e sa"u pa!a toos
F6#%ue 10 spot pu6"#c#ta!#os one se $#sua"#ce +ensa>e e sa"u
pa!a toos . !ea"#ce un an:"#s#s e e""os,
P!opon)a "#nea+#entos po"*t#cos pa!a "o)!a! "as +etas p!opuesta
pa!a e" S#)"o I,
*ue+o en/o4ue de la est,ategia de atención ,ima,ia am)iental a,a el siglo 11I:
Esta est!ate)#a e6e #! +:s a"": e "as #n#c#at#$as e "a atenc#&n p!#+a!#a e sa"u
pa!a e+ost!a! su !epe!cus#&n en e" p!o)!eso e "os pa*ses ac#a e" esa!!o""o
18
18
O45ETIVO ESPECIFICO
Ep"#ca! . ana"#a! "as concepc#ones e "a sa"u . sus co+ponentes epotenc#a"#a . 6a"ance
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
19/64
sosten#6"e . "a e%u#a, Se)
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
20/64
co!!espon#entes t!asto!nos s*nto+as #scapac#aes o neces#aes /*s#cas ps*%u#cas .;o
soc#a"es ?5oo. 199G@,
Conce-c%3n Negat%2a: Sa"u co+o ausenc#a e en/e!+ea
- Sa!*': Ca!enc#a e en/e!+ea ausenc#a e a"te!ac#ones o!):n#cas .;o +enta"es,- En$e(e'a': Ano+a"#as a"te!ac#ones 6#o/*s#cas o ps#co"&)#cas e" o!)an#s+o,
Conce-c%3n -o&%t%2a: La sa"u co+o #+ens#&n 6#o/*s#ca ps#co"&)#ca . ps#cosoc#a"
supone "a ausenc#a e en/e!+ea o #n$a"#e,
La sa"u #+p"#ca ta+6#=n 6#enesta! a>uste ps#cosoc#a" ca"#a e $#a p!otecc#&n ac#a
pos#6"es !#es)os e en/e!+ea esa!!o""o pe!sona",
D%(en&%3n 'e &a!*' a!ance 7 -otenc%a!:
4a!ance 'e Sa!*': Es e" p!oceso o estao e e%u#"#6!#o #n:+#co
A n#$e" #n#$#ua" "os #n#cao!es e" 6a"ance e sa"u se o6ten!:n a pa!t#! e
"os >u#c#os e" #n#$#uo o e "os p!o/es#ona"es %ue "o e$a"
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
21/64
El modelo )iológico, ace =n/as#s en "as con#c#ones p!op#as e" o!)an#s+o . e "os
#st#ntos su6s#ste+as %ue "o #nte)!an, Conc#6e a "a sa"u co+o una +et:/o!a e"
o!)an#s+o co+o /o!ta"ea e/en#=nose e #n$as#ones ete!nas,
El modelo socio2cultu,al e "a sa"u a su6!a.ao "a co!!e"ac#&n necesa!#a ent!eca!enc#a e en/e!+ea . con#c#ones p!:ct#cas e $#a, E#sten #n#c#os c"a!os e
c&+o "as con#c#ones e $#a ete!+#naas po! e" +e#o /*s#co . "as p!:ct#cas
soc#ocu"tu!a"es son ausp#c#ao!as o #!ecta+ente !esponsa6"es e a"te!ac#ones e a"
sa"u 6#o"&)#ca,
La #+ens#&n ps#co"&)#ca e "a sa"u puee esa)!e)a!se en t!es /acto!es /una+enta"esB
1, La /o!+a en %ue e" co+po!ta+#ento pa!t#c#pa en "a +ou"ac#&n e "os estaos
6#o"&)#cos en "a +e#a en %ue !e)u"a e" contacto e" o!)an#s+o con "as $a!#a6"es
/unc#ona"es e" +e#o a+6#ente
(, Las co+petenc#as %ue e/#nen "a e/ect#$#a e" #n#$#uo pa!a #nte!actua! con una
#$e!s#a e s#tuac#ones %ue #!ecta o #n#!ecta a/ectan e" estao e sa"u,
G, Las +ane!as cons#stentes %ue t#p#/#can a un #n#$#uo en su contacto #n#c#a" con
s#tuac#ones %ue pueen a/ecta! potenc#a"+ente su con#c#&n 6#o"&)#ca,
.>. Mo'e!o -&%co!3g%co 'e !a &a!*':
Pa!a R#6es ?1990@ e" p!oceso ps#co"&)#co pe!t#nente a" +anten#+#ento
!ecupe!ac#&n o p=!#a e "a sa"u 6#o"&)#ca co+p!ene "a #nte!acc#&n e t!es /acto!es
/una+enta"esB
La #sto!#a #nte!act#$a e" su>etoB es conce6#a co+o "a #sto!#a ps#co"&)#ca e un #n#$#uo
es ec#! es e" +oo co+o e" su>eto a actuao en e" pasao /!ente a "as #$e!sas
s#tuac#ones %ue en ese +o+ento se a.an p!esentao, La #sto!#a const#tu.e "a #spos#c#&n
"a #spos#c#&n e un #n#$#uo a #nte!actua! con una s#tuac#&n p!esente en un +o+ento
ao con 6ase en sus /o!+as . +oos e #nte!acc#&n p!e$#os #n+e#atos /unc#ona"+ente
pe!t#nentes a #ca s#tuac#&n, Se)
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
22/64
La #sto!#a #nte!act#$a e" #n#$#uo puee e$a"ua!se en os #+ens#onesB
A' Los estilos inte,acti+osB enten#a co+o "a +ane!a ##os#nc!:t#ca en %ue "as pe!sonas
en/!entan con una s#tuac#&n a" #nte!actua! po! p!#+e!a $e, Los est#"os #nte!act#$os
pecu"#a!es con/o!+a!:n e +ane!a p!epone!ante "a +ane!a en %ue se co+po!ta!: . no
en %u= conuctas pa!t#cu"a!es +ost!a!: en esa s#tuac#&n, Las #nte!acc#ones se #!:na>ustano a "os !e%ue!#+#entos s#tuac#ona"es con 6ase en e" contacto #n#c#a" ante "as
c#!cunstanc#as p!esentes ca!acte!*st#co e su?s@ est#"o?s@ #nte!act#$o?s@ pe!t#nentes . e
este +oo "os est#"os #nte!act#$os +ou"an "a opo!tun#a "a $e"oc#a . "a p!ec#s#&n e "as
conuctas e/ect#$as %ue #+p"#ca e" co+po!ta!se /!ente a una s#tuac#&n,
(' Disoni)ilidad de cometencias /uncionales: es "a capac#a conuctua" e un
#n#$#uo, 3one co+petenc#a es enten#a co+o e" co+po!ta+#ento e" su>eto en 6ase a
una s#tuac#&n . "os !e%ue!#+#entos %ue #ca s#tuac#&n esta6"ece, La co+petenc#a /unc#ona"
es capac#a en "a +e#a %ue es pe!t#nente a "os !e%ue!#+#entos . est!uctu!a
cont#n)enc#a" e una nue$a s#tuac#&n . en "a +e#a en %ue e" a6e! #nte!actuao e c#e!ta
+ane!a p!e$#a+ente /ac#"#ta una nue$a #nte!acc#&n %ue se $e !e)u"aa po! c!#te!#os e
e/ect#$#a e%u#$a"entes,
Las co+petenc#as /unc#ona"esB es "a capac#a conuctua" e" su>eto /!ente a "as
s#tuac#ones %ue se "e p!esenta en e" a%u* . ao!a, En e" an:"#s#s e "as co+petenc#as
/unc#ona"es p!esentes se to+an en cuentaB
- Los !e%ue!#+#entos e "a s#tuac#&n co+o ca+po e cont#n)enc#as,?e" +e#o a+6#ente
ten!: "u)a! co+o e/ecto en "as consecuenc#as en e" #n#$#uo @
- Los /acto!es %ue e/#nen e" conteto e "a #nte!acc#&n,?"as con#c#ones /*s#cas .
soc#a"es@
- La #sto!#a e co+petenc#a,?capac#a e" #n#$#uo pa!a #nte!actua! con una
epe!#enc#a pa!t#cu"a!@
odulación de los estados biológicos del organismo por parte de contingencias
ambientales ue definan una situación: #$e!sas pato"o)*as 6#o"&)#cas o /*s#cas pueenp!ec#p#ta!se esencaena!se +a)n#/#ca! .;o ace"e!a!se po! e/ecto e $a!#a6"es
conuctua"es /!ente a s#tuac#ones ete!+#naas, a !a. et a" ?19'8@ c#tao po! R#6es
?1990@ e+ost!& %ue a" so+ete! a" o!)an#s+o a una s#tuac#&n %ue #+p"#ca e/ectos /*s#cos
#!ectos e" o!)an#s+o puee +ost!a! se$e!as a"te!ac#ones 6#o"&)#cas epen#eno e" t#po
e conucta %ue puea esp"e)a! . e "os pa!:+et!os %ue e/#nen "a cont#n)enc#a e "a
s#tuac#&n,
Cuano un #n#$#uo act
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
23/64
a6so"uta+ente "&)#co %ue "as /unc#ones 6#o"&)#cas no s&"o !e)u"en "as /o!+as e"
co+po!ta+#ento pos#6"es s#no %ue a su $e se $en a/ectaas po! e" contacto /unc#ona" %ue
estas /o!+as e co+po!ta+#ento acen con "as $a!#a6"es e" a+6#ente,
.B.
Re&*!ta'o& 'e! -oce&o -&%co!3g%co 'e &a!*':
El ,oceso sicológico de salud tiene do)le ni+el ,esultante! uede
o)se,+a,se sus consecuencias en la /o,ma de:
5!ao e $u"ne!a6#"#a 6#o"&)#ca e" o!)an#s+o a "a en/e!+eaB
Inte!acc#&n e una se!#e e con#c#ones o!):n#cas %ue au+entan e" !#es)o e %ue
aos /acto!es esencaenantes o e conta)#o #!ecto e" #n#$#uo esa!!o""e una
en/e!+ea a)ua o c!&n#ca, ?3esnut!#c#&n "a ausenc#a e ant#cue!pos etc@ o e
natu!a"ea o!):n#ca ?a"te!ac#ones )en=t#cas o con)=n#tas@
La disoni)ilidad y emisión de conductas inst,umentales ,e+enti+as o de ,iesgo
a,a la aa,ición de en/e,medades )iológicas:
Cons#sten en acc#ones e "os #n#$#uos %ue #!ecta o #n#!ecta+ente #s+#nu.en o
au+entan "a p!o6a6#"#a %ue se cont!a#)a una en/e!+ea, Las conuctas
#nst!u+enta"es pueen au+enta! "os !#es)os e cont!ae! una en/e!+ea o ee+peo!a! un estao pato"&)#co e#stente o !euc#! e" !#es)o e en/e!+ea o
coa.u$a! a "a etenc#&n e su p!o)!eso e #nc"uso en su e+#s#&n tota",
La -ato!oga %o!3g%ca 7 co(-ota(%ento& a&oc%a'o&: La concu!!enc#a e p!act#cas
e conuctas #nst!u+enta"es e a"to !#es)o . "a e#stenc#a e un e"e$ao )!ao e
$u"ne!a6#"#a 6#o"&)#ca se t!auce enB
Hacto!es $#ncu"aos a" se)u#+#ento . ae!enc#a a una te!ap=ut#ca e/ect#$a,
E2ERCICIO 0JB
Rea"#a! un an:"#s#s c!#t#co e" Nue$o en/o%ue e "a est!ate)#a e
atenc#&n p!#+a!#a a+6#enta" pa!a e" s#)"o I
F6#%ue 4 est!ate)#as e acc#&n a n#$e" p!#+a!#o e "os "#nea+#entos
e" estao ent!o e su potenc#a" . 6a"ance e "a sa"u,
Me#ante un es%ue+a e>e+p"#/#%ue +e#ante un caso e" Moe"o e
R#6es,
23
23
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
24/64
E" co+po!ta+#ento !e%ue!#o en "os aspectos !ea6#"#tat#$os e en/e!+eaes
c!&n#co-e)ene!at#$as o e a%ue""os con #+pe#+entos /*s#cos te!+#na"es,
Apa!#c#&n e co+po!ta+#entos asoc#aos a "a pato"o)*a 6#o"&)#ca %ue en ocas#ones
a%u#e!en autono+*a /unc#ona" . se con$#e!ten en s* +#s+os en p!o6"e+as
te!ap=ut#cos,
. . La P&%co!oga 'e !a Sa!*' co(o P&%co!oga Pe2ent%2a
3#/e!enc#ac#&n e "a p!e$enc#&n . p!o+oc#&n e "a sa"uB
Po(oc%3n Pe2enc%3n
• Es ?Q@ #n:+#ca . a+6#c#osa %ue "ap!e$enc#&n,
• P!o)!eso ac#a estaos e +a.o!/o!ta"ea est!uctu!a" capac#a/unc#ona" . sensac#ones su6>et#$as e6#enesta!,
• O6>, cont#nuo es p!opene! ac#a e"&pt#+o n#$e" e sa"u,
• Sa"u en un sent#o pos#t#$o apuntaac#a "a $#a e" esa!!o""o . "a!ea"#ac#&n e" se! u+ano,
• M:s e :+6#tos soc#a"es . p!openepo! e" 6#enesta! co+un#ta!#o,
• Se ocupa e %ue "os #n#$, est=n eentos e"a en/e!+ea,
• Pe!sonas s&"o s#n e$#enc#a c"*n#ca,• E$#ta! "a en/e!+ea es e" o6>et#$o /#na"• Es !e"at#$a a "a en/e!+ea ?en/oca "a
sa"u con una $#s#&n ?-@,• Es ?Q@ e :+6#tos c"*n#cos . p!opene po! "a
e$#tac#&n e una en/e!+ea espec*/#ca,
• Es 6:s#ca+ente e" secto! sa"u . susa"cances son un tanto "#+#taos
•
I+p"#ca +as acc#ones e ap"#cac#&n#n#$#ua" en cu.o p!oceso "a pe!sona esun ente a")o pas#$o,
24
24
O2ETIVO ESPECIHICO
Ient#/#ca! "os co+ponentes . ca!acte!*st#cas e "a p!e$enc#&n en ps#co"o)*ae "a sa"u
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
25/64
• Es #nte!secto!#a" ?po! e/#n#c#&n@ . susa"cances son !ea"+ente a+p"#osao %ue #n$o"uc!a . 6ene/#c#a a+ucas pe!sonas . toca con #$e!sosaspectos e 6#enesta! u+ano,
• E" cont!o" se t!ans/#e!e a "aco+un#a . no s&"o es e ca!:cte!t=cn#co s#no ta+6#=n po"*t#co "o %ue!euna en )a!ant*as e $#a6#"#a .sosten#6#"#a e "os p!o)!a+as esa"u %ue posean !ea"+ente una6ase . un !espa"o co+un#ta!#o
•
• Mas acc#ones co"ect#$as e #+p!esc#n#6"ecoope!ac#&n co+un#ta!#a e un act#$#s+osoc#a" #n#scut#6"e e "#e!a)o . ee/ensa e" #nte!=s )ene!a", Ho+enta "aepos#c#&n a /acto!es p!otecto!es e "asa"u . p!o+ue$e "a aopc#&n e est#"os e
$#a sa"ua6"es pa!a )!anes )!uposu+anos po! tanto 6usca "a const!ucc#&ne a+6#entes sa"ua6"es en "os cua"es se/ac#"#ten a" +:#+o "as +e>o!es opc#onespa!a "a sa"u,
• E" cont!o" e+#nente+ente t=cn#co e "aacc#&n san#ta!#a est: en e" a)ente e sa"u
Sa"u ?OMS@ en 198J !econoce %ue no es tan #+po!tante "a cant#a e aos %ue
se $#$en co+o "a ca"#a e "os aos $#$#os . %ue po! tanto es necesa!#o %ue "os
es/ue!os se concent!en enB
Asegurar la igualad ante la salud , Reuc#eno "as #/e!enc#as actua"es en e" estao
san#ta!#o ent!e "os pa*ses . ent!e "os )!upos soc#oecono+#cos en e" #nte!#o! e un
+#s+o pa*s,
A*adir vida a los a*os. Ase)u!ano e" p"eno esa!!o""o . "a p"ena ut#"#ac#&n e"
potenc#a" /*s#co . +enta" #nte)!a" o !es#ua" e "as pe!sonas e +ane!a %ue puean
)oa! p"ena+ente e "a $#a . a6o!a!"a e +ane!a sana,
A*adir salud a la vida. Reuc#eno "a +o!6#"#a . "a #ncapac#a!
A*adir a*os a la vida. Lucano cont!a "a +ue!te p!e+atu!a .;o a"a!)ano "a $#a,
Po! "o tanto en cua"%u#e! e/#n#c#&n e ca"#a e $#a se e6e!*a #nc"u#! a")uno?s@ e "os
s#)u#entes aspectosB
Las capac#aes co)n#t#$as conuctua"es . e 6#enesta! e+oc#ona",
E" sent#+#ento su6>et#$o e 6#enesta! . sat#s/acc#&n $#ta",
Las con#c#ones soc#o-+ate!#a"es o6>et#$as e e#stenc#a . "a pe!cepc#&n su6>et#$a e
"as +#s+as,
La sat#s/acc#&n e!#$aa e "as con#c#ones +ate!#a"es !ea"es . conc!etas .
ps#co"&)#cas e "as pe!sonas,
La pe!cepc#&n su6>et#$a e" n#$e" e sa"u pe!sona" . su capac#a e co+po!ta!se e
una /o!+a su6>et#$a+ente sat#s/acto!#a,
25
25
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
26/64
La pe!cepc#&n e "a ut#"#a e" s#)n#/#cao e $#$#! . "a sat#s/acc#&n e "as neces#aes
6:s#cas e" se! u+ano,
Inte2enc%3n en Ca!%'a' 'e V%'a
La ca"#a e $#a es enten#a co+o !esu"tante e" estao con>unto e "as con#c#ones
6#o"&)#cas soc#ocu"tu!a"es . ps#co"&)#cas e "os #n#$#uos estao %ue e/#ne e" +oo en
%ue estos se a>ustan a "as s#tuac#ones cot##anas en %ue su co+po!ta+#ento co+o +oo
e e#stenc#a p!act#ca t#ene "u)a! as* co+o "os !esu"taos %ue #co a>uste t#ene so6!e e"
a+6#ente . so6!e e" p!op#o o!)an#s+o,
E" o6>et#$o /una+enta" e "as est!ate)#as e #nte!$enc#&n 6asaas en e" apo.o soc#a"
es c!ea! un p!oceso e #nte!acc#&n en e" apo.o soc#a" %ue sea capa e sat#s/ace!"as
neces#aes . "as p!o$#s#ones . e+oc#ona"es, Pa!a e""o se an t!es +ecan#s+osB
1, Las !e"ac#ones soc#a"es p!opo!c#onan a "a pe!sona un con>unto e #ent#aes,
(, Las !e"ac#ones soc#a"es apo!tan e$a"uac#ones pos#t#$as e #nc!e+entan "a autoest#+a,
G, E" apo.o soc#a" +e>o!a "os sent#+#entos e co+petenc#a . e cont!o" so6!e e" a+6#ente,
N#$e"es e Inte!$enc#&nB
N#$e" In#$#ua"B Es +e>o!a! "a co+petenc#as e" #n#$#uo e /o!+a %ue se opt#+#ce tanto
"a !ecepc#&n co+o "a p!estac#&n soc#a",
N#$e" #:#coB Supone +o$#"#a! e" apo.o soc#a" e una te!ce!a pe!sona,
N#$e" )!upa"B En e" cua" se esa!!o""a "a autoa.ua . e" apo.o +utuo,
N#$e" e s#ste+a soc#a"B La /#na"#a e estas #nte!$enc#ones es +o#/#ca! "os contetos
/*s#cos . soc#a"es en "os %ue "as pe!sonas est:n #n+e!sas,N#$e" Co+un#ta!#oB T#ene co+o /#na"#a p!o+o$e! "a con/#ana en "a /uentes #n/o!+a"es e
apo.o soc#a" . est#+u"a! "a ep!es#&n e apo.o soc#a" en "a $#a cot##ana,
In&t*(ento& 'e e2a!*ac%3n 'e ca!%'a' 'e 2%'a
Ta" $e "a p!#+e!a esca"a esa!!o""aa con e" p!op&s#to e e/#n#! en una /o!+a cons#stente
e" estao /unc#ona" e "os pac#entes con paec#+#entos c!&n#cos /ue "a e a!nos/. ?PS@,
Esta es una esca"a e 10 puntos %ue aun%ue #n#c#a"+ente /ue esa!!o""aa pa!a pac#entes
con c:nce! po! e" eco e se! )en=!#ca se a ap"#cao a ot!as en/e!+eaes c!&n#cas, Se
26
26
O45ETIVO ESPECIFICO
Me#! . Ana"#a! "a e$a"uac#&n e ca"#a e V#a,
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
27/64
cons#e!a co+o un +=too con/#a6"e pa!a p!eec#! e" estao /unc#ona" e" pac#ente es
s#+p"e . e !:p#a ap"#cac#&n,
Se a e+ost!ao en $a!#os estu#os su ece"ente !ep!ouc#6#"#a . $a"#e #nc"u.eno
pac#entes con #n/a!to a)uo a" +#oca!#o, E" octo! a!no/s. %u#en esa!!o""& "a esca"ata+6#=n pu6"#c& e" p!#+e! t!ata+#ento e %u#+#ote!ap#a ?L-aspa!)#nasa@ e/ect#$o cont!a "a
"euce+#a "#n/o6":st#ca a)ua en 1940, E" +#s+o esc!#6#& "os +ecan#s+os e acc#&n e
esta !o)a #ent#/#cano %u*+#cos %ue p!e$#enen . !e$#e!ten e" c!ec#+#ento ce"u"a! ano!+a",
3ese su p!#+e!a esc!#pc#&n en 1948 "a esca"a PS a s#o aceptaa ent!e "os +=#cos
espec#a"+ente po! "os onc&"o)os co+o un +=too e est#+ac#&n e" estao /unc#ona" e"
pac#ente . una +e#a e p!o)!es#&n . e esen"ace e "a en/e!+ea,
La $enta>a e esta esca"a es %ue es )en=!#ca su es$enta>a %ue es un##+ens#ona" es
ec#! s&"o e$a"et#$as . /:c#"es e
+e#! co+o "a +ue!te ot!as %ue se 6asan en pa!:+et!os c"*n#cos o e "a6o!ato!#o ?#n-
su/#c#enc#a e un &!)ano@ asta a%ue""as %ue se 6asan en >u#c#os su6>et#$os, A" #)ua" %ue
ot!os #nst!u+entos %ue se esee ut#"#a! en "a #n$est#)ac#&n . en "a p!:ct#ca c"*n#ca e6e
!eun#! !e%u#s#tos +etoo"&)#cos p!eesta6"ec#os,
3e6#o a %ue a")unos e "os co+ponentes e "a ca"#a e $#a no pueen se!
o6se!$aos #!ecta+ente =stos se e$a"et#$a e "a sa"u /unc#ona" . "a se)una po! una pe!cepc#&n
su6>et#$a e "a sa"u,
E2ERCICIO N 08
27
27
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
28/64
- Dace! una "#sta e 10 #nst!u+entos e e$a"uac#&n e ca"#a e $#a,
- F6#ca! G !esu+es e #n$est#)ac#&n e Ca"#a e V#a en #/e!entes
po6"ac#ones . ace! su co+enta!#o c!#t#co,
UNIDAD III: LINEAS ACTUALES DE INVESTIGACIÓN EN PSICOLOGÍA DE LASALUD: METODOLOGÍA
6.#. Co(-e&%3n 'e g0ne&%& 7 (anten%(%ento 'e !o& -o!e(a& 'e &a!*'.
6.#.#. E-%'e(%o!oga:
Conoc#a ta+6#=n co+o "a +e#c#na soc#a", Es e" estu#o e ocu!!enc#a e una
en/e!+ea en un )!upo e pe!sonas,
La ep#e+#o"o)*a co+o #sc#p"#na estu#a "a #st!#6uc#&n e /!ecuenc#a e "a
en/e!+ea o e$entos . /en&+enos e sa"u en )!upos soc#a"es . "os /acto!es %ue
#n/"u.en so6!e "a ocu!!enc#a . $a!#ac#&n e esta #st!#6uc#&n,
Mota!%'a':
E" t=!+#no +o!ta"#a se !e/#e!e a "as e/unc#ones co+o un co+ponente e"
+o$#+#ento po6"ac#ona", E$entua"+ente toos "os co+ponentes e una po6"ac#&n
+ue!en pe!o "a p!opo!c#&n en %ue esto ocu!!e epene e +ucos /acto!es ta"es co+o
"a ea seo !aa ocupac#&n . c"ase soc#a" . su #nc#enc#a puee p!opo!c#ona! )!an
cant#a e #n/o!+ac#&n ace!ca e" n#$e" e $#a . se!$#c#os e sa"u e una po6"ac#&n,
Mo%!%'a':
28
28
O45ETIVO ESPECIFICO
Ep"#ca! . conoce! "a #nc#enc#a . p!e$a"ec*a e en/e!+eaes
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
29/64
E" t=!+#no +o!6#"#a se !e/#e!e a "as en/e!+eaes . o"enc#as e una
po6"ac#&n, E" 6!ote e una en/e!+ea puee tene! consecuenc#as )!a$es so6!e ot!os
aspectos e "a po6"ac#&n, Los atos so6!e "a /!ecuenc#a . #st!#6uc#&n e una en/e!+ea
pueen a.ua! a cont!o"a! su p!opa)ac#&n . en a")unos casos conuc#! a "a
#ent#/#cac#&n e su causa,
Incidencia: La #nc#enc#a se !e/#e!e "a /!ecuenc#a e nue$os casos en un pe!*oo
e t#e+po ete!+#nao, E" ato !e"e$ante en "a #nc#enc#a es po! tanto e" n
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
30/64
1997-(001 GG(00( G0
?@ B C#/!a Est#+aa en 6ase a EN3ES IV, . estu#os !ea"#aos HFENTEB EN3ES IV U
INEI
Mo!ta"#a po! en/e!+eaes c#!cu"ato!#asB
En "a +o!ta"#a e" ao (000 "as en/e!+eaes e" apa!ato c#!cu"ato!#o se encuent!an
ent!e "as p!#+e!as causas e +ue!te con un 18,( e "as +ue!tes !e)#st!aas a/ectano
p!#nc#pa"+ente a "as pe!sonas e '0 . +:s aos, 3ent!o e "as en/e!+eaes
c#!cu"ato!#as "as e +a.o! #nc#enc#a se encuent!an "as Is%u=+#cas e" co!a&n %ue en
"a =caa e" 1990 a" (000 !e)#st!& un #nc!e+ento e" 419,
As#+#s+o e" 100 e "as +ue!tes !e)#st!aas po! en/e!+eaes #s%u=+#cas e"co!a&n e" seo +ascu"#no es a/ectao con un '8 . e" /e+en#no con e" 4(, 3e toas
"as +ue!tes !e)#st!aas a n#$e" nac#ona" ce!ca e "a te!ce!a pa!te co!!esponen a"
epa!ta+ento e L#+a, En este )!upo se ap!ec#an una se!#e e en/e!+eaes %ue
const#tu.en un )!a$e p!o6"e+a e sa"u e #/*c#" . co+p"e>o a6o!a>e e6#o a %ue
+ucas e e""as t#enen %ue $e! con "a +o#/#cac#&n e est#"os e $#a o "a p!e$enc#&n e
/acto!es e !#es)o %ue epenen /una+enta"+ente e "a po6"ac#&n,
Ta!a N "8 MUERTES REGISTRADAS POR ENFERMEDADES CIRCULATORIAS
PERU: #
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
31/64
6.. Sa!*' 7 n*t%c%3n e&co!a en A(0%ca Lat%na 7 e! Ca%e: desa/íos en el nue+o
milenio'
Pa!a a! una #ea e "a #n#c#at#$a $a"e ep"#ca! %ue se 6asa en "a neces#a
u!)ente e #n$e!t#! en sa"u e "os esco"a!es en una =poca en %ue A+=!#ca Lat#na . e"
ca!#6e t#enen +:s n#os e ea esco"a! %ue nunca ?+:s e ((0 +#""ones ent!e ' . 18aos e ea@, Se /una+enta e" p!#nc#p#o e %ue "a 6uena sa"u es esenc#a" pa!a
poe! ap!ene! p!o+ue$e e" esa!!o""o #nte"ectua" e+oc#ona" . /*s#co . cont!#6u.e a "a
as#stenc#a !e)u"a!, Ae+:s "os p!o)!a+as 6asaos en "as escue"as ap!o$ecan "a
est!uctu!a .a e#stente pa!a ""e)a! a un )!upo e po6"ac#&n /:c#"+ente acces#6"e con "a
a.ua e una /ue!a "a6o!a" etensa . 6#en capac#taa, Toas "as $enta>as se
#ntens#/#can con "a pa!t#c#pac#&n e "os pa!es . "a co+un#a, Los p!o/eso!es
)ene!a"+ente aceptan to+a! pa!te en p!o)!a+as e p!o+oc#&n e "a sa"u co+o
/unc#&n natu!a" en "a escue"a . "a co+un#a cuano "as #nte!$enc#ones son senc#""as .
6#en p"aneaas,
Fna est!ate)#a e sa"u esco"a! #nte)!a" puee a.ua! a "os estu#antes sus
/a+#"#a!es a" pe!sona" esco"a! . a "os +#e+6!os e "a co+un#a a cu#a! e su sa"u .
"a e ot!as pe!sonas . a to+a! ec#s#ones . asu+#! e" cont!o" e su p!op#a sa"u, Su
u6#cac#&n en "as escue"as es #ea" pa!a /a$o!ece! a "os esp!ote)#os "as n#as . "os
po6!es, S# 6#en e" s#ste+a esco"a! !a!a $e es un#$e!sa" su co6e!tu!a es +u. supe!#o! a
"a e cua"%u#e! s#ste+a e sa"u espec#a"+ente s# se esea ""e)a! a "os >&$enes "os
)!upos #n*)enas . "os se)+entos po6!es e "a po6"ac#&n,
Pa!a au+enta! "as p!o6a6#"#aes e =#to en p!o)!a+as e nut!#c#&n . sa"u
esco"a! caa )o6#e!no e6e ete!+#na! sus p!#o!#aes +e#ante un an:"#s#s e "os
p!o6"e+as . neces#aes . un /o!ta"ec#+#ento e "os acue!os #nte!secto!#a"es %ue
#nc"u.a co+o +*n#+o a "os +#n#ste!#os e eucac#&n . sa"u, S#e+p!e %ue se puea
e6en a6a!ca!se ta+6#=n est!ate)#as e est#+u"ac#&n te+p!ana o!#entaas po!
conceptos e sa"u . nut!#c#&n pa!a "os n#os en ea p!e-esco"a!, En cuanto a "os
ao"escentes e6e en/oca!se a "a enseana e a6#"#aes pa!a "a $#a
espec#a"+ente su capac#tac#&n pa!a to+a! ec#s#ones ace!ca e su $#a seua" .!ep!ouct#$a . p!e$en#! conuctas e !#es)o co+o "a $#o"enc#a . e" uso e !o)as .
ta6aco, Ot!as a6#"#aes #+po!tantes son "as 6uenas !e"ac#ones #nte!pe!sona"es e"
an:"#s#s c!*t#co e "a pu6"#c#a "a co+un#cac#&n con "a /a+#"#a "a #)ua"a ent!e "os
)=ne!os . "a !eso"uc#&n ne)oc#aa e con/"#ctos,
La OPS . e" anco Mun#a" t!a6a>a!:n >untos en esta #n#c#at#$a con "a +eta /#na"
e cont!#6u#! a" esa!!o""o u+ano sosten#6"e e "as /utu!as )ene!ac#ones, Po! "o tanto
an aco!ao /o!ta"ece! "a capac#a e "os )o6#e!nos "as #nst#tuc#ones . "as
o!)an#ac#ones pa!a t!aa! est!ate)#as e/#caces e>ecuta! p!o)!a+as e sa"u esco"a! .
31
31
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
32/64
e nut!#c#&n . $#)#"a! . e$a"ua! su =#to, Se o/!ece!:n ta""e!es t=cn#cos e a"cance
!e)#ona" pa!a c!ea! . p!o6a! #nst!u+entos %ue pe!+#tan !econoce! . +e#! "os
p!o6"e+as e sa"u e "os esco"a!es . se apo.a!: a "os pa*ses pa!a %ue !ea"#cen
an:"#s#s e su s#tuac#&n . sus neces#aes en pa!t#cu"a!, Fna e "as act#$#aes +:s
#+po!tantes se!: e" apo.o pa!a "a e"a6o!ac#&n e p"anes e acc#&n con toos "osco+ponentes %ue !e%u#e!en en sus #$e!sas etapas, Puesto %ue +ucos pa*ses
cuentan .a con e"e+entos e sa"u esco"a! en +a!ca se espe!a %ue "a #n#c#at#$a
esc!#ta puea e>ecuta!se con 6astante /ac#"#a . entus#as+o,
4%o0t%ca
Re#c ?1978@ "o e/#ne co+o e" estu#o s#ste+:t#co e "a conucta u+ana en e"
:+6#to e "as c#enc#as e "a $#a . e "a sa"u ana"#aas a "a "u e "os $a"o!es .
p!#nc#p#os, Es una :!ea e #n$est#)ac#&n %ue se $a"e e una est!ate)#a
#nte!#sc#p"#na!#a pa!a a6o!a! "os /en&+enos !e"ac#onaos con "a acc#&n e" o+6!e
so6!e su ento!no eco"&)#co . con "a +ane!a en %ue ta"es acc#ones "e a/ectan,
La 6#o=t#ca a6a!ca a "a =t#ca +e#ca t!a#c#ona" e #nco!po!a ae+:s a" a+6#ente "a
soc#ea . "as #nte!$enc#ones e" o+6!e so6!e e""as, 3e +ane!a +as puntua" "a
6#o=t#ca a #/e!enc#a e "a =t#ca t!a#c#ona" a6a!ca "os s#)u#entes t&p#cos B a@ "os
p!o6"e+as =t#cos e toas "as p!o/es#ones san#ta!#as 6@ "os p!o6"e+as =t#cos %ue
apa!ecen en "as #n$est#)ac#ones so6!e e" o+6!e #nepen#ente+ente e sus
#+p"#cac#ones san#ta!#as "a +e#c#na e" t!a6a>o "a san#a #nte!nac#ona" . "as po"*t#cas
e cont!o" e+o)!:/#co . @ "os p!o6"e+as !e"ac#onaos con "a $#a an#+a" . $e)eta"
en !e"ac#&n con "a $#a e" o+6!e . e" e%u#"#6!#o e" ecos#ste+a E!#ce ?1991@,
E2ERCICIO 09B
Rea"#a! G 6
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
33/64
6.6.#. La a-!%cac%3n 'e teoa& 7 t0cn%ca& 'e !a& c%enc%a& &oc%a!e& a !a -o(oc%3n 'e !a
&a!*':
Poco a poco se a #o #nco!po!ano en "os p!o)!a+as e p!o+oc#&n e "a
sa"u . p!e$enc#&n e en/e!+eaes $a!#as teo!*as . t=cn#cas %ue an !esu"tao
p!ouct#$as en e" ca+po e "as c#enc#as soc#a"es, En A+=!#ca e" No!te . Eu!opa anespe!tao #nte!=s espec#a" "as %ue se conocen !espect#$a+ente co+o etapas e
ca+6#o ap!en#a>e soc#a" o!)an#ac#&n co+un#ta!#a p!opa)ac#&n e #nno$ac#ones
ps#co"o)*a conuctua" e "a co+un#a +e!caeo soc#a" +oe"o e ca+6#o e
co+po!ta+#ento . "os +oe"os e co+po!ta+#ento-co+un#cac#&n I . II, Ta+6#=n se an
p!opuesto e" +oe"o un#/#cao . e" e p!ecee! . p!ocee! ?p!ecee;p!ocee@ co+o
est!uctu!as %ue co+6#nan "os #/e!entes +oe"os . teo!*as 6:s#cos en "a p"an#/#cac#&n
e p!o)!a+as e p!o+oc#&n e "a sa"u,
Pa!a %ue estas teo!*as e "as c#enc#as soc#a"es !e/ue!cen "os p!o)!a+as
co+un#ta!#os e p!e$enc#&n e6en cu+p"#! con c#e!tas ca!acte!*st#cas, T#enen %ue se!
/:c#"es e aopta! po! toos "os +#e+6!os e "a co+un#a . no so"a+ente "os +:s
pu#entes, Ae+:s e6en se! "o su/#c#ente+ente /"e#6"es pa!a sat#s/ace! "as
neces#aes e )!upos conc!etos !espone! a n#e$a #n/o!+ac#&n . a "as su)e!enc#as
e+anaas e "a co+un#a #nte!esaa, E" costo e "os p!o)!a+as t#ene %ue
+antene!se e +oo %ue no const#tu.a una 6a!!e!a pa!a "os +:s po6!es, Po! ot!a
pa!te "os p"an#/#cao!es e6en esta! /a+#"#a!#aos con "a cu"tu!a . "os $a"o!es e "a
co+un#a . tene!"os en cuenta a" /o!+u"a! "as act#$#aes a "a )ente no "e )usta
aopta! co+po!ta+#entos %ue ""a+en "a atenc#&n, Po!
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
34/64
G, La pe!sona se p!epa!a pa!a e" ca+6#o ?+an= a pe#! unos +ate!#a"es %ue
$an a a.ua! a e>a! e /u+a!@,
4, La pe!sona e+p#ea a e/ectua! ca+6#os ?e pasao too e" *a s#n /u+a!@,
', 3os o t!es aos espu=s e" ca+6#o "a pe!sona cont#nua co+po!t:nose e
/o!+a #/e!ente ?ese %ue e>= e /u+a! e ao!!ao su/#c#ente #ne!o pa!aesas $acac#ones %ue s#e+p!e e eseao to+a!@,
Las pe!sonas %ue esean ca+6#a! a")o e cont#n)enc#as
4, p!oce#+#entos pa!a cont!o"a! est*+u"os en e" a+6#ente .
', !ee$a"uac#&n,
(' A,endi.a5e social:
En esta teo!*a e contacto #nte!pe!sona" e" co+po!ta+#ento se e/#ne co+o
p!oucto e una se!#e e /acto!es pe!sona"es . a+6#enta"es . se t!ans/o!+a e acue!o
con "os aspectos %ue se ep"#can a cont#nuac#&n, En p!#+e! "u)a! pa!a est#+u"a! un
co+po!ta+#ento sa"ua6"e es p!ec#so $a!#a! "os /acto!es ete!nos e" a+6#ente %ue !oea
a "a pe!sona,
Las c!eenc#as e una pe!sona con !especto a "os co+po!ta+#entos sa"ua6"es son
+u. #+po!tantes, A $eces es esenc#a" #+pa!t#! "a #n/o!+ac#&n necesa!#a pa!a co!!e)#!
c!eenc#as e%u#$ocaas ?po! e>e+p"o %ue "a )ente +a.o! no e6e ace! e>e!c#c#os@, Ot!as
$eces pa!a ""e)a! a aopta! un co+po!ta+#ento sano "a pe!sona !e%u#e!e a")e+p"o !euc#! e peso, Puesto %ue "a con/#ana en uno +#s+o es "a c"a$e e" =#to "os
34
34
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
35/64
nue$os co+po!ta+#entos e6en #nt!ouc#!se paso a paso e +ane!a %ue "as pe!sonas
puean esa!!o""a! con/#ana en su a6#"#a pa!a aopta!"os . +e>o!a! su sa"u,
Pa!a ep"#ca! e#tosa+ente "a teo!*a e" ap!en#a>e soc#a" se !eco+#ena %ue "os
p!o+oto!es e sa"u esta6"ecan un p"an en t!es /ases, P!#+e!o e6en espec#/#ca! "os!esu"taos eseaos ?po! e>e+p"o en una escue"a !euc#! e" no! puean ""e$a! a "a po6"ac#&n
esco"a! a e>a! e /u+a!, La c!eac#&n e epectat#$as ne)at#$as so6!e "as consecuenc#as
e /u+a! puee #sua#! a "os a"u+nos +:s pe%ueos e p!o6a! "os c#)a!!#""os pe!o "os
+:s )!anes %ue .a /u+an a $eces !e%u#e!en p!o)!a+as e o!#entac#&n %ue "es a.uen a
cu"t#$a! e" cont!o" necesa!#o pa!a e>a! e /u+a!, Ta+6#=n es necesa!#o pa!ea! "as
est!ate)#as con "os p!#nc#p#os te&!#cos e" ap!en#a>e soc#a", Los p"an#/#cao!es t#enen a su
a"cance e" uso e est!ate)#as Uco+o e" p!onunc#a+#ento e +etas . e" auto+on#to!eo- %ue
a.uan a "os estu#antes a cont!o"a! su p!op#o co+po!ta+#ento . a e>a! e /u+a!,
C' O,gani.ación comunita,ia:
Me#ante esta t=cn#ca "os +#e+6!os e "a co+un#a !econocen "os p!o6"e+as
co+unes . pueen en con>unto +o$#"#a! !ecu!sos . e"a6o!a! . ""e$a! a ca6o "os p"anes
pa!a !eso"$e!"os, Es una /o!+a co+p!o6aa e ace! /!ente a "os p!o6"e+as e sa"u %ue
a/ectan a +ucas pe!sonas,
Da. t!es t#pos p!#nc#pa"es e o!)an#ac#&n co+un#ta!#aB
1, E" e p"an#/#cac#&n soc#a" a%u* se 6usca "a a.ua e epe!tos ete!nos pa!a %ue t!aten
e !eso"$e! "os p!o6"e+as e "a co+un#a >unto con pe!sonas e" "u)a!,
(, E" e" esa!!o""o e "a "oca"#a "os epe!tos . "os +#e+6!os e "a co+un#a t!a6a>an
>untos co+o #)ua"es,
G, 3e acc#&n soc#a" se cent!a tanto en e" p!oceso co+o en "as ta!eas, Est: 6a>o e" cont!o"
e "os +#e+6!os e "a co+un#a %u#enes p!ocu!an a%u#!#! "a capac#a necesa!#a
pa!a a6o!a! "os p!o6"e+as %ue +:s "es #nte!esa !eso"$e!,
Estos +oe"os se usa!on en os p!o.ectos #/e!entes e sa"u e" co!a&n pa!a
p"anea! p!o)!a+as . ca+paas e #n/o!+ac#&n p
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
36/64
Da6#"#aes
3ese+peo
Manten#+#ento
I' "odelo uni/icado:
En uno e "os +oe"os /#n"aneses se co+6#na!on "a teo!*a e "a o!)an#ac#&n
co+un#ta!#a e" +oe"o e ca+6#o e co+po!ta+#ento "os ocos aspectos e" +oe"o
e ca+6#o e co+po!ta+#ento-co+un#cac#&n . "a teo!*a e p!opa)ac#&n e
#nno$ac#ones en un so"o ent!a+ao %ue se ""a+& e" +oe"o un#/#cao, Este +oe"o se
us& +:s 6#en co+o /una+ento e too p!o.ecto . no pa!a p"anea! act#$#aes
espec*/#cas,
5' "odelo 6,ecede, y ,ocede,7:
En este +oe"o "as teo!*as ante!#o!+ente esc!#tas pueen e+p"ea!se co+o
est!uctu!a e un +oe"o )ene!a" pa!a p"an#/#ca! p!o)!a+as e p!o+oc#&n e "a sa"u, A
cont#nuac#&n se esc!#6en "as nue$e /ases e este +oe"o . "as teo!*as %ue
co!!esponen a "a e>ecuc#&n e caa /aseB
La /ase 1 !e%u#e!e !econoce! sus neces#aes ca!enc#as . p!o6"e+as, Se
ete!+#na as* "a ca"#a e $#a en esa "oca"#a,
La /ase ( t#ene po! o6>eto ete!+#na! "as +etas e "a sa"u . "as #/#cu"taes .p!o6"e+as e sa"u %ue se !e"ac#onan con "os a""a)os e "a p!#+e!a /ase,
En "a /ase G se 6uscan "as causas a+6#enta"es o "os co+po!ta+#entos %ue
po!*an esta! !e"ac#onaos con "os p!o6"e+as a""aos en "a etapa (,
La etapa 4 es e #a)n&st#co eucat#$o . o!)an#at#$o, Se e#ca a c"as#/#ca! en
t!es cate)o!*as "os co+po!ta+#entos . /acto!es a+6#enta"es notaos en "a
etapa G,
La etapa ' co+p!ene una 6
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
37/64
'e !a& c%enc%a& &oc%a!e& a !a -o(oc%3n 'e !a &a!*' , ? esco)e! una e
e""as@
• Reconoce! G p!o)!a+as e acc#&n !ea"#aa . u6#ca! one co!!espona ,
• F6#%ue (0 p!o)!a+as e Ps#co"o)*a e "a Sa"u u6#ca!"os con su
!espect#$as !e/e!enc#as co+o #nst#tuc#&n %ue "o !ea"#a #st!#to . a %u#enco!!espone su #!ecc#&n,
6.8.E! Poga(a 'e Sa!*':
E" p!o)!a+a e sa"u puee se! conce6#o co+o un o!ena+#ento
a+#n#st!at#$o %ue cons#ste en "a as#)nac#&n e un con>unto e !ecu!sos . /ue!a e
t!a6a>o 6a>o una #!ecc#&n pa!t#cu"a!#aa est#naos a "a !ea"#ac#&n e uno o +:s
o6>et#$os ?%ue pueen se! ep!esaos en !esu"taos espe!ao . +etas@ conten#o e
a")una #nst#tuc#&n e "a cua" /o!+a pa!te o a"te!nat#$a+ente u6#cao en $a!#as
#nst#tuc#ones en caa una e "as cua"es esa!!o""a pa!te e "as ta!eas %ue co+ponen e"con>unto e act#$#aes e" p!o)!a+a,
Ta+6#=n se e/#ne un p!o)!a+a e sa"u co+o una un#a /#nanc#e!a .
a+#n#st!at#$a en "a %ue se a)!upan #$e!sas act#$#aes con un c#e!to )!ao e
o+o)ene#a !especto a" p!oucto o !esu"tao /#na" . a "a cua" se "e as#)na !ecu!sos
u+anos +ate!#a"es . /#nanc#e!os con e" p!op&s#to e %ue p!oucan .;o p!esten
6#enes . se!$#c#os est#naos a" cu+p"#+#ento tota" o pa!c#a" e "os o6>et#$os sea"aos
ent!o e" +a!co e "as po"*t#cas nac#ona"es,
En "a atenc#&n e sa"u es pos#6"e #st#n)u#! os t#pos e #nte!$enc#ones "os
p!o)!a+as . "os p!o.ectos, Los p!o)!a+as son #nte!$enc#ones #!#)#as a a6o!a!
p!o6"e+as a pa!t#! e sus ep"#cac#ones o6>et#6a6"es . apa!entes . en consecuenc#a
#/*c#"+ente "o !esue"$en e +ane!a !a#ca" pe!o a ca+6#o ponen en ope!ac#&n un
con>unto e +ecan#s+os s#ste+:t#cos e !espuesta pa!a cont!o"a! o $#)#"a! su
e$o"uc#&n,
En cua"%u#e! caso "as #nte!$enc#ones p!o)!a+:t#cas se p!o"on)an po! t#e+po
#ne/#n#o sa"$o %ue se p!oucan un ca+6#o en "as con#c#ones e /ono po! e>e+p"o
37
37
O45ETIVO ESPECIFICO
Conoce! . !ea"#a! #seo e p!o)!a+as e #nte!$enc#&n en Sa"u,
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
38/64
una e"e$ac#&n #+po!tante e "os n#$e"es e $#a e "a po6"ac#&n o escu6!#+#ento e
nue$as tecno"o)*as e #nte!$enc#&n, Esto no s#)n#/#ca %ue "os p!o)!a+as no e6an
pe!+anece! #n+uta6"es +u. po! e" cont!a!#o "a !ea"#a san#ta!#a en su constante
ca+6#o ?co+o !esu"tao e nuest!a acc#&n o a" +a!)en e e""a@ #+pone s#e+p!e nue$os
!etos . "a neces#a e +antene! una act#tu #nno$ao!a . c!eat#$a pa!a +antene! p!o)!a+as pe!t#nentes a esa !ea"#a ca+6#ante,
Con$enc#ona"+ente "a p"an#/#cac#&n conceptua"ao a "os p!o)!a+as e sa"u
co+o a%ue" con>unto e act#$#aes #nte)!a"es e !ac#ona"+ente as#)naas a "a
po6"ac#&n po! atene! en 6ase a "as neces#aes p!#o!#ta!#as e sa"u %ue conte+p"an
/una+enta"+ente s#tuac#ones !e"ac#onaas con "a +o!6#"#a +o!ta"#a
acces#6#"#a e+ana pat!ones cu"tu!a"es etc, . "os !ecu!sos #spon#6"es ?!ecu!sos
actua"es +:s e" #nc!e+ento e nue$os !ecu!sos e acue!o a "as neces#aes e"
p!o)!a+a@ "os %ue se o!)an#a!:n pa!a cu+p"#! una o6"e /#na"#a e/#c#enc#a e/#cac#a,
E" p!o)!a+a e sa"u conce6#o as* #+p"#ca %ueB
Las act#$#aes p!oucan !esu"taos o+o)=neos cuant#/#ca6"es .
s#)n#/#cat#$os,
Est=n #!#)#os a una po6"ac#&n ete!+#naa . co+o consecuenc#a e un
an:"#s#s t=cn#co po"*t#co . soc#o-cu"tu!a" %ue pe!+#ta sea"a! "as p!#o!#aes e
"a atenc#&n, Se cons#e!an !ecu!sos su/#c#entes en cuanto a cant#a . ca"#a %ue
pe!+#tan con/o!+a! #nst!u+entos %ue cu+p"an e/#c#ente+ente pa!a "o)!a! "os
o6>et#$os . +etas e" p!o)!a+a,
E#sta una o!)an#ac#&n est!uctu!a" . /unc#ona" con a+#n#st!ac#&n #n:+#ca
%ue /ac#"#te "a conucc#&n . )est#&n . pe!+#ta "a co!!ecta e>ecuc#&n e" cont!o" e
"as acc#ones . "a supe!$#s#&n . e$a"uac#&n,
Se esta6"ecan +etas p!ec#sas "as %ue a" se! a"canaas !eso"$e!:n "os
p!o6"e+as pa!a cu.a so"uc#&n se p!o)!a+&,
6.>. E&)*e(a 'e *n -!an 'e taaHo 'e *n -oga(a 'e -e2enc%3n:
I, 3ATOS 5ENERALESB
I,1 No+6!e e "a Inst#tuc#&nB
I,( F6#cac#&nB
I,G E%u#po !esponsa6"eB
I,4 Pe!*oo e e>ecuc#&nB
38
38
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
39/64
II, CARACTERIKACVIÓN 3EL PROLEMAB
II,1 3esc!#pc#&n e "os #n#cao!es ep#e+#o"&)#cos,
II,( 3esc!#pc#&n e "a p!o6"e+:t#ca,
III, O2ETIVOS METASBIII,1 O6>et#$osB !eactaos en /o!+a espec*/#ca . con pos#6"es "o)!os cua"#tat#$os a a"cana! .
o!#entaos a supe!a! "as "#+#tac#ones esc!#tas en "a ca!acte!#ac#&n e "a p!o6"e+:t#ca,
IV, ACTIVIA3ES TAREASB
V, POTENCIAL DFMANO RECFRSOSB
VI, COSTO HINANCIAMIENTOB
E" costo se est#+a po! !u6!os . en e" /#nanc#a+#ento se sea"an "as /uentes %ue so"$entan
"os costos,
VII, EVALFACIÓNB
O!#entao a constata! e" n#$e" e "o)!o e "os o6>et#$os . +etas,
UNIDAD IV: INTERVENCIÓN DE LA PSICOLOGIA DE LA SALUD Y EN
PRO4LEMAS CONCRETOS
Mucos e "os p!o6"e+as e sa"u p
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
40/64
#nconc#ente+ente en e" es6a"ance e" estao e sa"u, A cont#nuac#&n se p!esentan
p!o6"e+as e sa"u p
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
41/64
S#n es/ue!o e aaptac#&n a nue$os $a!#a6"es ?s#n est!=s@ no e#ste
esa!!o""o, Esta! $#$o es esta! cont#nua+ente aapt:nose a nue$as $a!#a6"es,
Se)
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
42/64
?& Fa&e 'e Agota(%ento:
La #s+#nuc#&n p!o)!es#$a e" o!)an#s+o /!ente a una s#tuac#&n e est!=s p!o"on)ao
conuce a un estao e )!an ete!#o!o con pe!#a #+po!tante e "as capac#aes
/#s#o"&)#cas . con e""o so6!e$#ene "a /ase e a)ota+#ento en "a cua" e" su>eto sue"esucu+6#! ante "as e+anas pues se !eucen a" +*n#+o sus capac#aes e aaptac#&n
e #nte!!e"ac#&n con e" +e#o
En/e!+eaes po! est!=s
Las en/e!+eaes %ue so6!e$#enen a consecuenc#a e" est!=s pueen c"as#/#ca!se en
os )!anes )!uposB
1@ En/e!+eaes po! Est!=s A)uo,
Apa!ecen en "os casos e epos#c#&n 6!e$e e #ntensa a "os a)entes "es#$os en
s#tuac#ones e )!an e+ana %ue e" #n#$#uo e6e so"uc#ona! apa!ece en /o!+a s
La pe!s#stenc#a e" #n#$#uo ante "os a)entes est!esantes u!ante +eses o aun aos
p!ouce en/e!+eaes e ca!:cte! +:s pe!+anente con +a.o! #+po!tanc#a . ta+6#=n
e +a.o! )!a$ea, E" est!=s )ene!a #n#c#a"+ente a"te!ac#ones /#s#o"&)#cas pe!o su
pe!s#stenc#a c!&n#ca p!ouce /#na"+ente se!#as a"te!ac#ones e ca!:cte! ps#co"&)#co . en
ocas#ones /a""a e &!)anos 6"anco $#ta"es, A cont#nuac#&n se +enc#onan a")unas e "as
a"te!ac#ones +:s /!ecuentesB
• 5ast!#t#s
• Ans#ea
• Acc#entes
• H!ust!ac#&n
• Inso+n#o
42
42
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
43/64
• Co"#t#s Ne!$#osa
• M#)!aa
• 3ep!es#&n
• A)!es#$#a
• 3#s/unc#&n Ha+#"#a!
• Neu!os#s e An)ust#a
• T!asto!nos Seua"es
• 3#s/unc#&n La6o!a"
• D#pe!tens#&n A!te!#a"
• A#cc#ones
• T!o+6os#s Ce!e6!a"
•
Conuctas ant#soc#a"es• Ps#cos#s Se$e!as
8. Sn'o(e 'e 4*no*t B
Se at!#6u.e a" s*n!o+e e u!nout o e A)ota+#ento P!o/es#ona" co+o e" !esponsa6"e
e "a es+ot#$ac#&n %ue su/!en "os en sus #st#ntas /acetas "a6o!a"es, En nuest!a
!ea"#a poco se a #n$est#)ao . esc!#to so6!e e" s*n!o+e e u!nout s#n e+6a!)o
c!ee+os %ue est: p!esente . en #nc!e+ento en e" pe!sona" t!a6a>ao! aas "as
con#c#ones soc#o "a6o!a"es actua"es,
E" s*n!o+e e u!nout se p!esenta co+o un t!asto!no aaptat#$o c!&n#co asoc#ao a "as
e+anas ps#cosoc#a"es e" t!a6a>o #!ecto con pe!sonas a t!a$=s e una !e"ac#&n e
#nte!epenenc#a +utua co+o consecuenc#a e un es6a"ance p!o"on)ao ?+:s e J
+eses@ ent!e e+anas . !ecu!sos e a/!onta+#ento,
La #/#cu"ta pa!a su #a)n&st#co es %ue no e#ste una e/#n#c#&n aceptaa un#$e!sa"+ente
pa!a e" s*n!o+e e u!nout pe!o "a )!an +a.o!*a e #n$est#)ao!es co#nc#en en %ue se
t!ata e un estao e est!=s "a6o!a" c!&n#co, Xste /ue esc!#to po! p!#+e!a $e en 1974po! De6e!t H!euen6e!)e! ps#%u#at!a e "a C"*n#ca L#6!e e Nue$a o! pa!a
to#c&+anos %u#en "a esc!#6#& co+o "a Ysensación de fracaso y una e-istencia agotada
o gastada ue resultaba de una sobrecarga por e-igencias de energas recursos
personales o fuer/a espiritual del traba0ador Y, Actua"+ente "a e/#n#c#&n ope!ac#ona" +:s
conoc#a es "a p!opuesta po! Mas"ac . 2acson en 198J %u#enes "a e/#n#e!on co+o Yun
sndrome de agotamiento emocional! despersonali/ación y ba0a reali/ación personal! ue
puede ocurrir en individuos ue traba0an con personasY esto es %ue e" S*n!o+e e
u!nout const#tu.e una ent#a +u"t##+ens#ona" const#tu#a po! "os G aspectos
+enc#onaos ,
43
43
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
44/64
Con !e"ac#&n a "as +an#/estac#ones ps#copato"&)#cas . /*s#cas est:n son $a!#aas . an
s#o esta6"ec#as co+o +an#/estac#ones e+oc#ona"es ?#stanc#a+#ento so"ea
ans#ea #+potenc#a . o+n#potenc#a@ act#tu#na"es ?c#n#s+o apat*a ost#"#a .
susp#cac#a@ conuctua"es ?a)!es#$#a a#s"a+#ento "a6#"#a e #!!#ta6#"#a@ . so+:t#cos
?o"o! p!eco!#a" pa"p#tac#ones 6!oncoespas+o a"te!ac#&n en "a es/e!a seua" s*nto+as#)est#$os #nso+n#o ep!es#&n p!o6"e+as +uscu"a!es etc@, Las consecuenc#as pa!a
%u#en paece este s*n!o+e pueen se! )!a$es pe!o ae+:s t!asc#ene ac#a sus
/a+#"#a!es . a su e+p!esa,
No e#ste un pe!/#" e" p!o/es#ona" p!openso a esa!!o""a! e" s*n!o+e e u!nout,
M
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
45/64
E" au+ento e "a p!e$a"enc#a e ITS en espec#a" e"a #n/ecc#&n po! VID en
)!upos con acceso !est!#n)#o o "#+#tao a "a eucac#&n en sa"u . a "os
se!$#c#os e as#stenc#a san#ta!#a,
La cont#nua $u"ne!a6#"#a 6#o"&)#ca soc#a" . econ&+#ca e "as +u>e!es as*
co+o "a /a"ta e +=toos e p!otecc#&n e/#caces ?+#c!o6#c#as 6a!!e!as /*s#cas. %u*+#cas@ %ue "a po6"ac#&n /e+en#na puea ut#"#a! e +ane!a /:c#" .
s#ste+:t#ca,
E" n
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
46/64
Los s*nto+as pueen se! $a!#a6"es pe!o s#e+p!e e#ste e" anteceente e
contacto seua" /!ecuente+ente con p!ost#tutas . & o+oseua"es o t!ans/us#ones e
san)!e e en/e!+os po!tao!es e SI3A,
Los s*nto+as epene!:n e" )e!+en . "a "oca"#ac#&n e este, La sa"#a esec!ec#ones po! "a u!et!a e" o+6!e e co"o! 6"an%uec#no $e!oso a+a!#""ento e +a"
o"o! con o s#n a!o! pa!a o!#na! . %ue se p!esentan ent!e ( . 14 *as s#)u#entes espu=s
e" contacto seua" a6"an e #n/ecc#&n po! )onococo, Cuano "a sec!ec#&n es escasa
t!anspa!ente pe!s#stente . aco+paao e s*nto+as u!#na!#os no p!ec#sos ?a!o! a"
o!#na! au+ento en "a /!ecuenc#a +#cc#ona" +o"est#a pe!#nea" $a)a@ su)#e!en #n/ecc#&n po!
c"a+##a +#c!op"as+a . u!eop"as+a, Las +u>e!es pueen +ost!a! /"u>o $a)#na" e
#/e!entes ca!acte!*st#cas . a "a ep"o!ac#&n se encont!a!an "es#ones en e" cue""o e "a
+at!# ?ce!$#c#t#s@ . "es#ones #/e!entes en "as pa!ees $a)#na"es, En "a s*/#"#s puee
encont!a!se un canc!o ?"es#&n u"ce!osa no o"o!osa@ con )an)"#os en "as !e)#ones
#n)u#na"es . en "a /ase secuna!#a "es#ones #$e!sas en "a p#e" ca*a e" pe"o o"o!es
+uscu"a!es ane+#a #cte!#c#a ?se p#ntan e a+a!#""o@, En "a s*/#"#s ta!*a pueen e#st#!
"es#ones ca!#o$ascu"a!esB aneu!#s+as ?#"atac#&n e "a ao!ta@ neu!os#/#"#s ?#/#cu"ta pa!a
"a concent!ac#&n cansanc#o /a"ta e sueo !#)#e e" cue""o . $#s#&n 6o!!osa@, Puee
apa!ece! con/us#&n +enta" c!#s#s ep#"ept#/o!+as a/as#a ?p!o6"e+as e" "en)ua>e@
+onop"e>#a o e+#p"e>*a ?pa!:"#s#s@ pa!:"#s#s )ene!a" o e+enc#a pa!a"*t#ca etc,,,, En e"
SI3A "os s*nto+as se pueen p!esenta! ent!e "a 1[, . "a 4a[ se+ana espu=s e "a
#n/ecc#&n, con una a+p"#a )a+a e s*nto+as %ue son ent!e ot!os /#e6!e +a"esta!
)ene!a" eante+a ?"es#ones en "a p#e"@ a!t!a")#as ?o"o! e "as a!t#cu"ac#ones@ .
"#n/aenopat*a )ene!a"#aa ?c!ec#+#ento e "os )an)"#os "#n/:t#cos@ #a!!eas /!ecuentes
asten#a ?cansanc#o@ %ue sue"e u!a! e G a 14 *as, Poste!#o!+ente pueen e#st#!
s*nto+as neu!o"&)#cos ?+en#n)#t#s neu!opat#a pe!#/=!#ca ence/a"opat#a con con$u"s#ones
a"te!ac#ones +ot!#ces . senso!#a"es #s/uns#&n co)nosc#t#$a %ue p!o)!esa a "a e+enc#a
o"o! e ca6ea /oto/o6#a ?+o"est#as con "a "u@ pe!#a e "a +e+o!#a . con$u"s#ones
co+a . +ue!te, Los pac#entes con SI3A se co+p"#can con #n/ecc#ones con )=!+enes
Yopo!tun#stasYB #$e!sos t#pos e on)os . $#!us ?e!pes oste! #stop"as+os#s
neu+oc#st#s ca!#n#@ p
La +a.o!*a e "as en/e!+eaes po! t!ans+#s#&n seua" son cu!a6"es, Las
p!o$ocaas po! $#!us son #/*c#"+ente cu!a6"es ?#n/ecc#&n e" $#!us po! pap#"o+a u+ano@
. a")unas co+o e" SI3A son #ncu!a6"es,
Las ITS no s&"o au+entan "as p!o6a6#"#aes e cont!ae! "a #n/ecc#&n po! e" VID
s#no %ue son en s* +#s+as un )!a$e p!o6"e+a e sa"u, Aun%ue en "a Re)#&n e "as
46
46
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
47/64
A+=!#cas no se conoce e" $e!ae!o no! "a
s#tuac#&n e "as ITS "os co+po!ta+#entos e !#es)o asoc#aos con su t!ans+#s#&n . "os
/acto!es %ue o6stacu"#an su p!e$enc#&n . cont!o",
8.8. E&t%!o& 'e V%'a Sa!*'a!e:
3e acue!o con e" 5"osa!#o e P!o+oc#&n e Est#"os e V#a Sa"ua6"es e"a6o!ao po! 3on Nut6ea+ po! enca!)o e "a O!)an#ac#&n Mun#a" e "a Sa"u e" t=!+#no Est#"o e
V#a Sa"ua6"e se ut#"#a pa!a es#)na! "a +ane!a )ene!a" e $#$#! 6asaa en "a
#nte!acc#&n ent!e "as con#c#ones e $#a en su sent#o +:s a+p"#o . "as pautas
#n#$#ua"es e conucta ete!+#naas po! /acto!es soc#ocu"tu!a"es . ca!acte!*st#cas
pe!sona"es,
Los est#"os e $#a e un )!upo soc#a" co+p!enen una se!#e e pautas e conucta
ete!+#naas soc#a"+ente . e #nte!p!etac#ones e s#tuac#ones soc#a"es, Estas pautas
son esa!!o""aas . ut#"#aas po! e" )!upo co+o un +ecan#s+o pa!a a/!onta! "osp!o6"e+as e "a $#a, E" est#"o e $#a e una pe!sona est: co+puesto po! sus
!eacc#ones a6#tua"es . po! "as pautas e conucta %ue a esa!!o""ao u!ante sus
p!ocesos e soc#a"#ac#&n, Estas pautas se ap!enen en "a !e"ac#&n con "os pa!es
co+pae!os a+#)os . e!+anos o po! "a #n/"uenc#a e "a escue"a "os +e#os e
co+un#cac#&n etc,
Son :6#tos conuctas . co+po!ta+#entos %ue !e/"e>an "a /o!+a c&+o $#$#+os pa!a
a"cana! e" 6#enesta!, Los est#"os e $#a sa"ua6"es son /acto!es p!otecto!es e "a
ca"#a e $#a ec#s#$os pa!a "a sa"u /*s#ca . +enta", Se ap!enen u!ante "a n#e .
se a/#anan en "a $#a au"ta, Estos /acto!es p!otecto!es pueen se!B
• Capac#a e autocu#ao #)#ene a"#+entac#&n cont!o" +=#co . p!e$enc#&n e
acc#entes,
• Cont!o" e "a o6es#a $#a seenta!#a ta6a%u#s+o a"coo"#s+o a6uso e
+e#ca+entos . est!=s,
• Ocupac#&n e" t#e+po "#6!e . #s/!ute e" oc#o acce#eno a p!o)!a+as cu"tu!a"es .
!ec!eat#$os,
• Co+un#cac#&n . a/ecto a n#$e" /a+#"#a! . soc#a" p!o+o$#eno "a con$#$enc#aso"#a!#a . to"e!anc#a,
47
47
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
48/64
• Mantene! "a autoest#+a e" sent#o e pe!tenenc#a . "a #ent#a.
Es pa!te e "a p!e$enc#&n pa!a etecta! en/e!+eaes o s#tuac#ones e !#es)o pa!a "a sa"u, Es
necesa!#o cont!o"a!B
• La (a&a co-oa! 7 ta!!a e "os n#os u!ante "os p!#+e!os aos e $#a pa!a e$a"ua!su c!ec#+#ento . p!e$en#! "a o6es#a,
• La& 2ac*na& pa!a p!e$en#! en/e!+eaes #n/ecc#osas o #!!e$e!s#6"es ?sa!a+p#&n
epat#t#s etc,@
• La &a!*' *ca! pa!a etecta! p!o6"e+as e ca!#es o +a"/o!+ac#ones en "os n#os .
ao"escentes,
• La 'e&ca!c%$%cac%3n 3&ea pa!a e" t!ata+#ento p!e$ent#$o e p!o6"e+as %ue se e!#$en
e estas a/ecc#ones,
•
La 2%&%3n pa!a etecta! te+p!ana+ente "a +#op*a est!a6#s+o u ot!os p!o6"e+as,• La -%e! pa!a e$#ta! o co+6at#! "os p!o6"e+as e acn= . +#cos#s,
• La& (a(a& 7 ?teo en "as +u>e!es +a.o!es e G' aos . "a -3&tata en "os $a!ones
+a.o!es e 40,
• La -e&%3n ate%a!, g!*co&a 7 co!e&teo! pa!a p!e$en#! p!o6"e+as c#!cu"ato!#os,
4*ena a!%(entac%3n
Co+p!ene una a"#+entac#&n aecuaa en cant#a . ca"#a as* co+o no!+as 6:s#cas e
#)#ene en su p!epa!ac#&n, Tene! en cuenta %ueB
• Fna co+#a 6a"anceaa e6e #nc"u#! p!ote*nas ca!6o#!atos $#ta+#nas . )!asas,
• Fna 6uena a"#+entac#&n e6e #nc"u#! un p!o+e#o e 8 $asos e a)ua #a!#os,
• La$a!se 6#en "as +anos antes e p!epa!a! "as co+#as e6e se! una no!+a
pe!+anente,
• Es #+po!tante "a$a! 6#en "os a"#+entos antes e consu+#!"os,
• Mast#ca! 6#en "os a"#+entos . co+e! a "a o!a aecuaa pe!+#ten a nuest!o o!)an#s+o
!ea"#a! sus /unc#ones s#n es/ue!os,
• Coc#na! 6#en "as ca!nes e$#ta!: "os pa!:s#tos,
• No se e6e !ea"#a! act#$#aes 6!uscas espu=s e "as co+#as po!%ue
#nte!!u+pen "a #)est#&n,
• M#ent!as se p!epa!an "os a"#+entos e6e e$#ta!se !asca!se "a ca6ea "#+p#a!se "a na!#
"as uas o esto!nua! so6!e e""os,
• Los a"#+entos . "a $a>#""a e6en p!ote)e!se e" po"$o . "os #nsectos ,
La actividad f í sica
La $#a +oe!na so+ete a nuest!o cue!po a una +eno! act#$#a . co+o consecuenc#a so+os
+as seenta!#os, Los +
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
49/64
san)u*neos o conuctos acu+u"an )!asa p!o$ocano a"te!ac#ones co+o at!o/#a +uscu"a! o "a
o6es#a,
Se'enta%&(o: S%n3n%(o De Dete%oo
La /a"ta e e>e!c#c#o o seenta!#s+o #s+#nu.e "a capac#a e aaptac#&n a "a
act#$#a /*s#ca poste!#o! ca.eno as* en un c*!cu"o $#c#oso, A su $e "a p!opo!c#&n e )!asa es
caa $e +a.o! en !e"ac#&n con "os e+:s te>#os aun%ue no necesa!#a+ente a.a au+entao
e peso e6#o a "a #s+#nuc#&n e "a +asa +uscu"a!,
E" seenta!#s+o aca!!ea ta+6#=n #s/unc#ones o!):n#casB est!e#+#entos $:!#ces
p!opens#&n a "a #n/"a+ac#&n e "os &!)anos a6o+#na"es ?p!o$ocaa po! #stens#&n e "os
+os . e $#a +:s p!o"on)aa,
', E" n#$e" at"=t#co e e>e!c#tac#&n %ue se ace!ca -. a $eces ""e)a- a" n#$e" e apt#tu!e%ue!#o pa!a co+pet#! pe!o %ue no #+p"#ca so6!eent!ena+#ento, \u#enes se u6#%uen
a%u* se ca!acte!#a!:n po! una $#a +:s p!o"on)aa un !#es)o a")o +eno! e paece!
en/e!+eaes )!a$es . una ca"#a e $#a +:s e"e$aa, S#n e+6a!)o so6!epasa!se
en "a 6
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
50/64
En "os se!es u+anos "os +oos e a"#+enta!se p!e/e!enc#as . !ecao ac#a
ete!+#naos a"#+entos est:n /ue!te+ente con#c#onaos po! e" ap!en#a>e . "as
epe!#enc#as $#$#as en "os p!#+e!os ' aos e $#a o6ten#eno "a +a!e un !o"
/una+enta" en "a eucac#&n . t!ans+#s#&n e pautas a"#+enta!*as a" #>o po! "o tanto see6e cent!a! en e""a "a ent!e)a e conten#os eucat#$os p!e$ent#$as %ue pe!+#tan
en/!enta! p!eco+ente "as en/e!+eaes !e"ac#onaas con conuctas a"#+enta!*as
a"te!aas,
Co+ponentes e "a Conucta A"#+enta!*aB
Co+ponente #o"&)#co
E" S#ste+a #o"&)#co Cent!a" #!#)e #!ecta+ente "a !e)u"ac#&n e "a conucta
a"#+enta!*a %u#e!e ec#! %ue ase)u!a "as /unc#ones e nut!#c#&n cua"#tat#$a+ente .
cuant#tat#$a+ente,
En "a !e)u"ac#&n e" co+po!ta+#ento es e" #pot:"a+o e" %ue cu+p"e un pape" esenc#a"
e6#o a %ue act
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
51/64
5a!#ne" . 5a!ne! ?198(@ cons#e!an %ue "as pe!sonas %ue su/!en t!asto!nos
a"#+enta!#os sue"en #ent#/#ca! su autoest#+a en !e"ac#&n con su p!op#o cue!po %u#e!e
ec#!B S# no +e cons#e!o at!act#$a es %ue no s#!$o pa!a naa, Los estu#os
e+uest!an %ue e" )!ao e sat#s/acc#&n co!po!a" o autoest#+a /*s#ca esta asoc#aa con
"a autoest#+a en )ene!a" ?en Ra#c 1994@,
As* +#s+o "a poca p!o/un#a e sueo . espe!ta!es /!ecuentes u!ante "a noce
sue"en se! ca!acte!*st#co e "a ans#ea . po! "o tanto e" so"o eco e ace! #eta
#n/"u.e e +ane!a #!ecta en "a p!o/un#a e" sueo,
Co+ponente Soc#a"
Los /acto!es cu"tu!a"es #n/"u.en so6!e e" co+po!ta+#ento a"#+enta!#o e "os se!es
u+anos espec*/#ca+ente en "a e"ecc#&n e" t#po e a"#+entos %ue se consu+en
5ene!a"+ente "os a"#+entos est:n "#)aos a s#tuac#ones e #nte!acc#&n soc#a" ese "as
ce"e6!ac#ones /a+#"#a!es asta "as !eun#ones e ne)oc#o,
Entonces a" p!ouc#!se a"te!ac#&n en nuest!a conucta a"#+enta!*a se)u#o e
co+po!ta+#entos esaaptat#$os . a"te!ac#ones ps#co"&)#cas nos con""e$a a "os t!asto!nos
e conucta a"#+enta!*a, estos se e/#nen e "a s#)u#ente +ane!aB
T!asto!nos e Conucta A"#+enta!*a son con#c#ones co+p"e>as %ue e+e!)en e "a
co+6#nac#&n e conuctas p!esentes po! "a!)o t#e+po /acto!es 6#o"&)#cos e+oc#ona"esps#co"&)#cos #nte!pe!sona"es . soc#a"es, En one pe!sonas con t!asto!nos e conucta
a"#+enta!*a ut#"#an e" cont!o" e "a co+#a co+o un #ntento en co+pensa! "os sent#+#entos
. e+oc#ones %ue e ot!a +ane!a son $#stos co+o #nsopo!ta6"es,
La #eta e" at!ac&n . "a pu!)ac#&n pueen co+ena! co+o una /o!+a e "##a! con "as
e+oc#ones o"o!osas . pa!a sent#!se en cont!o" e su p!op#a $#a pe!o a" /#na" estos
co+po!ta+#entos aan "a sa"u /*s#ca . e+oc#ona" autoest#+a . "a sensac#&n e
co+pet#t#$#a . cont!o" e "a pe!sona,
Ra#c ?1994@ e" te!+#no t!asto!no a"#+enta!#o se !e/#e!e en )ene!a" a t!asto!nos
ps#co"&)#cos %ue co+po!tan ano+a"*as )!a$es en e" co+po!ta+#ento e "a #n)esta es ec#!
e" /una+ento e estos t!asto!nos se encuent!an en una a"te!ac#&n ps#co"&)#ca, Se
ent#ene %ue e" s*nto+a ete!no po!*a se! una a"te!ac#&n e "a conucta a"#+ent#c#a pe!o
e" o!#)en e estos t!asto!nos se ten!*a %ue ep"#ca! a pa!t#! e una a"te!ac#&n ps#co"&)#ca
?e"e$ao n#$e" e #nsat#s/acc#&n pe!sona" co+o e autoe#)enc#as +#eo a +au!a! #eas
#sto!s#onaas so6!e e" peso o "a co+#a@, Estos son t!asto!nos )!a$es %ue a/ectan a "as
+u>e!es +uco +:s %ue a "os o+6!es . so6!e too en +u>e!es >&$enes . en soc#eaes
esa!!o""aas one a. so6!ea6unanc#a e co+#a . en one "a cu"tu!a %ue p!eo+#na
51
51
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
52/64
en/at#a "a e")ae as* +#s+o sue"e asoc#a!se con ps#copato"o)*a )!a$e e #nte!/#e!en en e"
/unc#ona+#ento no!+a" e "a $#a soc#a" t!a6a>o . estu#o,
Sano$a" ?(004@ cons#e!a a" t!asto!no e "a a"#+entac#&n co+o una en/e!+ea %ue
esta +u. !e"ac#onaa con una a"te!ac#&n )!a$e e "a conucta a"#+enta!*a p!o$ocaa po! "a ans#ea . una p!eocupac#&n eces#$a po! e" peso co!po!a" . po! e" aspecto /*s#co
con$#!t#=nose "a co+#a pa!a "a pe!sona %ue "o paece en e" cent!o e atenc#&n . so6!e "a
%ue )#!a toa su $#a,
C!a&%$%cac%3n 'e !o& ta&tono& 'e !a Con'*cta A!%(entaa
• T!asto!no e "a In)est#&n A"#+enta!*a en "a #n/anc#a o n#e e" #n#c#o e este t!asto!no
es ent!e os o t!es aos tanto en n#as co+o en n#os se ca!acte!#a po! "a
#ncapac#a pe!s#stente po! co+e! aecuaa+ente o!#)#nano una e/#c#enc#a
s#)n#/#cat#$a pa!a su6#! o pe!e! peso u!ante 1 +es,
Este t!asto!no ocas#ona !et!aso en e" esa!!o""o . +a"nut!#c#&n,
• P#ca se)as,
La #n)est#&n e estas sustanc#as est:n $#ncu"aas a ot!os t!asto!nos +enta"es co+o
po! e>+B !et!aso +enta" . t!asto!nos )ene!a"#aos e" esa!!o""o, No seanencont!aos ano!+a"#aes 6#o"&)#cas espec*/#cas, Pe!o este t!asto!no t#ene su
o!#)en ese "a #n/anc#a . puee p!o"on)a!se u!ante +eses o aos en a")unos
casos asta "a au"te,
• Ru+#ac#&n este t!asto!no p!esentan conuctas en "a !e)u!)#tac#&n cont#nua e "a
co+#a "a cua" puee se! +ast#caa escup#a . !ee)"ut#a, Sue"en +an#/esta!se en
n#os pe%ueos a pa!t#! e G a 1( +eses . en su>etos e +a.o! ea %ue ten)an
!et!aso +enta",
Los n#os con este t!asto!no p!esentan conuctas co+o est#!a! a!%uea! "a espa"a
co")a! "a ca6ea ac#a at!:s ace! +o$#+#entos e succ#&n con "a "en)ua . an "a
#+p!es#&n e e+ost!a! sat#s/acc#&n con ta" /unc#ona+#ento,
Ent!e "os /acto!es p!e#sponentes pa!a #co t!asto!no tene+osB /a"ta e
est#+u"ac#&n a#s"a+#ento s#tuac#ones e est!=s . p!o6"e+as en "as !e"ac#ones pa!e-
n#o,
>.>. En$e(e'a'e& 'e! &%&te(a Ne2%o&o:
En2eHec%(%ento 7 &a!*': *n -aa'%g(a -aa e! ca(%o.
52
52
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
53/64
La sa"u e "as pe!sonas e ea es un co+ponente c"a$e pa!a e" esa!!o""o
soc#oecon&+#co e "as Re)#&n e "as A+=!#cas, Ent!e "as !aones e esta #+po!tanc#a
se puee c#ta! "a espe!ana e $#a %ue a p!#nc#p#os e "os aos c#ncuenta p!o+e#a6a
"os '1 aos . actua"+ente supe!a "os J8 aos ""e)ano #nc"uso a "os 7' aos en+ucos pa*ses, Este t#po e ca+6#o e "a po6"ac#&n p"antea un !eto #+po!tante pa!a "a
sa"u pec#eno !a!a $e !ec#6en "a atenc#&n %ue e6e!*an, Po! ot!a
pa!te en "os pa*ses %ue se a""an en una etapa +:s ae"antaa e "a t!ans#c#&n
e+o)!:/#ca .a se !econoce "a neces#a e e$a"ua! "os +oe"os e p!estac#&n e
se!$#c#os e sa"u a "as pe!sonas e ea . e "o)!a! %ue se +anten)an "os s#ste+as
e pens#ones . as#stenc#a san#ta!#a pese a "as e#)enc#as caa $e +a.o!es %ue
#+pone e" !:p#o c!ec#+#ento e" se)+ento e pe!sonas e ea a$anaa ?7' aos o
+:s@ en "a po6"ac#&n,
S# 6#en "as #/#cu"taes %ue p"antean "as neces#aes san#ta!#as soc#a"es .
econ&+#cas e "as pe!sonas e ea a$anaa $a!*an cons#e!a6"e+ente ent!o e "a
Re)#&n a. un p!#nc#p#o co+ec#+#ento e "a po6"ac#&n !epe!cute sens#6"e+ente so6!e $a!#os /acto!es
e" esa!!o""o . e" /unc#ona+#ento e "as soc#eaes as* co+o so6!e e" 6#enesta! noso"o e "as pe!sonas e ea s#no e "os )!upos +:s >&$enes, 3e esos /acto!es "os
+:s #+po!tantes son "os s#ste+as e pens#&n . >u6#"ac#&n "a co+pos#c#&n .
+oa"#aes e pa!t#c#pac#&n e "a po6"ac#&n act#$a "os a!!e)"os en cuanto a /a+#"#a .
o)a! "as t!ans/e!enc#as #nt!a/a+#"#a!es e una )ene!ac#&n a ot!a . "as con#c#ones e
sa"u e "as pe!sonas e ea, La #+po!tanc#a !e"at#$a e caa uno e estos aspectos
$a!*a e acue!o a "as pa!t#cu"a!#aes e "os !e)*+enes e+o)!:/#cos . "as
##os#nc!as#as #nst#tuc#ona"es e "os pa*ses, 3e toas +ane!as ta!e o te+p!ano n#n)a! e #nc"u#! ent!e sus asuntos p!#o!#ta!#os e sa"u pec#+#ento e "a po6"ac#&n,
53
53
8/20/2019 Li Brazo 1121hgjjk
54/64
Dimensiones demog,@/icas:
Las tenenc#as e+o)!:/#cas %ue se est:n p!ouc#eno en "a Re)#&n e#)e
atenc#&n #n+e#ata, Pa!a e" ao (000 "os Estaos Fn#os e A+=!#ca . e" Cana:cuentan con +:s e '0 +#""ones e pe!sonas e J0 aos e ea o +:s c#/!a %ue en
A+=!#ca Lat#na . e" Ca!#6e asc#ene a 4( +#""ones, En (0(0 1(4 e "a po6"ac#&n e
A+=!#ca Lat#na . e" Ca!#6e ?es ec#! 8( +#""ones e pe!sonas@ ten!: J0 aos o +:s,
Dimensiones eidemiológicas:
Con e" en$e>ec#+#ento e "a po6"ac#&n "a +ue!te se co