Post on 28-Jun-2015
Altza Herri Ikastetxea
1
2. LANDAREEN ERREINUA
LANDARE-TALDEAK Bi landare multzo daude: lorerik gabekoak eta loredunak.
1.- LORERIK GABEKO LANDAREAK: Ez dute inoiz lorerik sortzen. Ez dute ez hazirik ez fruiturik eta esporen bidez ugaltzen dira. Bi landare-talde daude: GOROLDIOAK (musgo) eta IRATZEAK (helechos). Baso heze (húmedos) eta itzaltsuetan hazten dira.
GOROLDIOAK
GOROLDIOAK: o Oso landare txikiak dira. o Zurtoin eta hosto txikiak dituzte. o Gorputz osoan zehar ura xurgatzen dute, ez sustraietatik.
IRATZEAK:
o Goroldioak baino handiagoak dira. o Leku hezeetan bizi dira. o Lurpeko zurtoina dute: Errizoma. o Hostoak handi samarrak dira.
IRATZEAK
Altza Herri Ikastetxea
2
IZENAK IDATZI:
2. LANDARE LOREDUNAK Bi talde dira:
• Gimnospermoak:
- Fruiturik ez dute. - Haziak pinaburuetan sortzen dira. - Zuhaitzak eta zuhaixkak dira. - Hosto iraunkorrak dute, luzeak eta estuak.
Altza Herri Ikastetxea
3
- Pinuak, zedroak, izeiak...
• Angiospermoak:
- Haziak fruitu baten barruan sortzen dira. - Loreak dituzte. - Zuhaixkak: erromeroa, mitxoletak... - Zuhaitzak: gaztainondoak, pagoak... - Belarrak. - Landare talde ugariena da.
Altza Herri Ikastetxea
4
Altza Herri Ikastetxea
5
LANDAREEN ELIKADURA
1.- NOLA ELIKATZEN DIRA LANDAREAK?
• Landareek beren elikagaia sortzeko egiten dute fotosintesia.
• Horretarako,
- ura eta gatz mineralak sustraien bidez hartzen dute. Horretarako ile xurgatzaileak dituzte.
- karbono dioxidoa hostoen bidez hartzen dute.
- eguzki-argia klorofilaren bidez hartzen dute (egunez bakarrik ) eta oxigenoa botatzen dute.
• Gainera, landareek arnasa hartu behar dute:
- airetik oxigenoa hartu - karbono dioxidoa botatzen dute
- egunez eta gauez
Altza Herri Ikastetxea
6
Erantzun: Noiz egiten dute landareek fotosintesia? Nola hartzen dituzte landareek lurzoruko gatz mineralak? Zer da Klorofila?
Inguratu fotosintesian gertatzen den gas-trukea ondoen adierazten duen
eskema.
■ Azaldu zergatik aukeratu duzun eskema hori.
Karbono dioxidoa
Oxigenoa
Karbono dioxidoa
Oxigenoa
Altza Herri Ikastetxea
7
Osatu hurrengo eskema hau:
Zer dira esporak?
Zer landare dituzte esporak?
Zer desberdintasun dituzte landare angiospermoek eta landare
gimnospermoek? Azaldu.
Begiratu marrazkiari eta azaldu zer landare mota den.
Landareak
loredunak
goroldioa
Altza Herri Ikastetxea
8
Lotu: Fotosintesia - kloroplasto - estomak • Landareek elikagaiak sortzen dituzte prozesu horren bidez. �
...........................
• Hostoen irekigune txiki-txikiak. Karbono dioxidoa sartzen da irekigune horietatik.--------------------- �
• Landare-zelulen organulua. Klorofila organulu horretan egoten da. -----------------------
Altza Herri Ikastetxea
9
LANDAREEN UGALKETA
1. Ugalketa sexuala:
Loreak landareen ugaltze organoak dira.
• Lorearen atal arra:
- estaminez osatuta dago - estaminek anterak dituzte, eta antera horietan polena sorteen da.
• Atal emea:
- Pistiloa da eta loreen erdigunean dago. - Obulutegia dago eta barruan obuluak daude.
Korolak eta kalizak inguratzen dituzte estaminal eta pistiloa.
Altza Herri Ikastetxea
10
2. Polinizazioa Polena estamineetatik (anteratik) pistilora eramateko prozesua da. Bi modu daude bidaia hori egiteko: 1.- Intsektuen bidezko polinizazioa. 2.- Haizearen bidezko polinizazioa.
FRUITUA ETA HAZIA Polinizazioaren ondoren, hazia eta fruitua sortzen dira. Fruitua obulategitik sortzen da. Fruituak haziak ditu barruan. Obuluetatik haziak sortzen dira . Haziaren barruan enbrioia dago: miniaturazko landare bat. Fruituaren funtzioa haziak babestea eta zabaltzea da.
Altza Herri Ikastetxea
11
Fruitu ezberdinak ditugu: • Fruitu batzuk handiak eta urtsuak dira. Jan ondoren animaliek gorotzetan kanporatzen dituzte haziak: sagarrak, gereziak, aranak...
• Kardulatzak (cardos): arantzak dituzte (pinchos) eta itsatzen dira
animalien ileetan.
• Kardilaunak ( ileekin), Arinak dira eta haizeak haziak banatzen dituzte.
Altza Herri Ikastetxea
12
HAZIA ERNETZEA - germinar, brotar Hazia lurrera erortzen denean, hazia erne egiten da (hazi) eta beste landare bat bihurtzen da. Haziak hezetasuna (humedad) behar du. Sustraia lurzoruan hondoratzen da eta zurtoina gorantz hazten da.
ARIKETAK
Idatzi Z, esaldia zuzena bada, eta O, okerra bada. Ondoren, idatzi zuzen
esaldi okerrak. • Polinizazioa haizearen bidez egiten duten landareek oso polen gutxi ekoizten
dute……………………. • Korolak eta kalizak lorezilak eta pistiloa inguratzen dituzte………………… • Polinizazioa intsektuen bidez egiten duten landareek lore txikiak eta ia
ikusezinak dituzte………………………….
Altza Herri Ikastetxea
13
Lorearen atalak euskeraz idatzi:
Koloreztatu:
Altza Herri Ikastetxea
14
Ugalketa asexualean Loreen eta hazien beharrik gabe ugaltzen dira. Landare asko beren atal batzuen bidez ugaltzen dira. Naturan sistema ezberdinak erabiltzen dituzte, adibidez: • ESTOLOIAK Lurzoruaren gainean horizontalean hazten diren zurtoinak dira.
• ERRIZOMAK: Lurpeko zurtoin horizontalak. • TUBERKULUAK (patata adibidez) Errizoma mota bat, lodia.
Nekazaritzan ugalketa asexuala erabiltzen da landareak sortzeko. • Aldaxken bidez (esquejes)
• Txertaketaren bidez (injertos).
Altza Herri Ikastetxea
15
LANDAREEN HARREMAN FUNTZIOA
HAZKUNDEA ETA MUGIMENDUA Sustraiak beherantz joaten dira eta zurtoinak gorantz. Zurtoina eta hostoak argirantz orientatzen dira. Landare igokariak, gauza baten inguruan kirikiltzen dira.
EGURALDIA HAUTEMATEA. Landareek ez dute berdin jokatzen urtaro guztietan. Landare asko udaberrian (primavera) loratzen dira, egunak luzeak direlako eta argi gehiago daukate. Landare batzuk eguna eta gaua bereizten dituzte: egunez loreak ireki eta gauez itxi; beste batzuk kontrakoa egiten dute.
Altza Herri Ikastetxea
16
Izenak kokatu: loreak, frutiuak, hostoak, zurtoina, sustraia
Zer ugalketa mota da? Sexuala ala asexuala? Zergatik?
Altza Herri Ikastetxea
17
Zer ugalketa mota den?
Altza Herri Ikastetxea
18
Begiratu marrazkiei, azaldu zertan datzan polinizazioa eta esan zer bi
eratara gerta daitekeen.
Irakurri testua eta markatu testuan ageri diren hiru akatsak.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten zurtoinera iritsi behar du. Hori gertatu ondoren, obulua fruitu bihurtzen da, eta obulutegia, hazi. Ondoren, hazia erne egiten da, eta beste landare bat sortzen da.
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian zer motatako sexugabeko ugalketa
ageri den.
Antera
Pistiloa
Altza Herri Ikastetxea
19
10. Nola egiten dute harreman-funtzioa landareek? Azaldu.
Altza Herri Ikastetxea
20
1. Osatu eskema.
2. Erantzun.
• Zer dira esporak? Esporen bidez lorerik gabeko landareak
ugaltzen dira, zelula bereziak dira.
• Zer landarek dituzte esporak? Lorerik gabeko landareak.
2. Zer desberdintasun dituzte landare angiospermoek eta landare
gimnospermoek? Azaldu.
Landare gimnospermoek ez dute fruiturik sortzen, haziak pinaburuetan daude. . Landare angiospermoek fruituak sortzen dituzte, eta fruituen barruan, haziak daude..
4. Begiratu marrazkiari eta azaldu zer landare mota den.
Sagarrondoak zuhaitzak dira, eta fruituak sortzen dituztenez, landare angiospermoak dira.
5. Idatzi zer kontzepturi dagokion definizio bakoitza.
Landareak
angiospermoa gimnospermo
loredunak
iratzea goroldioa
Lorerik gabe
Altza Herri Ikastetxea
21
• Landareek elikagaiak sortzen dituzte prozesu horren bidez. � Fotosintesia
• Hostoen irekigune txiki-txikiak. Karbono dioxidoa sartzen da irekigune horietatik. Estomak �
• Landare-zelulen organulua. Klorofila organulu horretan egoten da. Kloroplastoa �
6. Inguratu fotosintesian gertatzen den gas-trukea ondoen adierazten
duen eskema.
■ Azaldu zergatik aukeratu duzun eskema hori.
Fotosintesian, landareek karbono dioxidoa hartu eta oxigenoa kanporatzen dute..
7. Begiratu marrazkiei, azaldu zertan datzan polinizazioa eta esan zer bi
eratara gerta daitekeen.
Polinizazioan, polena lore baten anteretatik beste lore baten pistilora iristen da. Intsektuen edo haizearen bidez.
8. Irakurri testua eta markatu testuan ageri diren hiru akatsak.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten zurtoinera iritsi behar du. Hori gertatu ondoren, obulua fruitu bihurtzen da, eta obulutegia, hazi. Ondoren, hazia erne egiten da, eta beste landare bat sortzen da.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten pistilora iritsi behar du. Hori gertatu ondoren, obulua hazi bihurtzen da, eta obulutegia, fruitu. Ondoren, hazia erne egiten da, eta beste landare bat sortzen da.
Karbono dioxidoa
Oxigenoa
Karbono dioxidoa
Oxigenoa
Antera
Pistiloa
Altza Herri Ikastetxea
22
9. Idatzi marrazki bakoitzaren azpian zer motatako sexugabeko ugalketa
ageri den.
ESTOLOIA TUBERKULOA ERRIZOMA
10. Nola egiten dute harreman-funtzioa landareek? Azaldu.
Landareek hazten direnean eta zatiak mugitzen dituztenean egiten dute harreman-funtzioa.
Altza Herri Ikastetxea
23
Kontrola
1. Estoloia; tuberkulua; errizoma.