Post on 11-Feb-2020
Xia Tenzinen bidaia miresgarriaPatxi ZubizarretaMarrazkilariaJacobo Muñiz
PAPER TXORIAK
LITE
RATU
RA L
AN
TZEK
O F
ITXA
K
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko hizkuntza-azterketa gainditu du.
Itzulpena: Patxi Ezkiaga © Ariketak: Fernando Castillo eta Otilia Coronado© Marrazkiak: Jacobo Muñiz© Editorial Luis Vives, 2012© Argitaraldi honena: Ibaizabal argitaletxea, 2012
InprimaketaETG (Edelvives Talleres Gráficos)
ISO 9001 Ziurtagiridun Tailer Grafikoak50012 Zaragoza
LITERATURA LANTZEKO FITXAK —Xia Tenzinen bidaia miresgarriaISBN: 978-84-8394-675-6Lege gordailua: BI-990/2012
Eragotzita dago, legeak ezarritako salbuespenetan izan ezik, obra honen edozein eratako berregintza, komunikazio publikoa eta moldaketa, aurrez jabetza intelektualaren titularren baimena eskuratzen ez bada. Eskubide horien urraketa jabetza intelektualaren aurkako delitu bezala har daiteke (Kode Penaleko 270 eta hurrengo artikuluak). CEDRO erakundeak (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org) babesten ditu aipatu eskubide horiek.
irakurri aurretik Begiratuazalari,etaerantzun.
•Zureustez,nordaXíaTenzin?
• Zergatikusteduzubidaiatzenduela?Zureustez,norairitsinahikodu?
• Zureustez, zeribegiradagopertsonaia?Zergatikusteduzudagoelahorribegira?
�Idatzi�zer-nolakoaldeakaurkitzendituzunpertsonaiarenganli-buruaribueltaematean.
Zuzenean Buelta ematean
Harenjantziahonelakoada:
Txanoahonelakoada:
Harenjantziahonelakoada:
Txanoahonelakoada:
Inguratuzureirudiaislatzekogauzadirenmaterialak.
� egurra� kristala� belarra� oihala
� izotza� ispilua� papera� metala
•Pertsonaiaaipatutakomaterialhorietakobatengainetikoinezdoa.Zeinotedamaterialhori?
2
Irakurriliburuarenkontrazala,etaerantzun.
• Ekaitzezgain,bestezer-nolakoarriskuakusteduzuaurkitukodituelaXíaTenzinek?
•Zeinizanlitezkemundukopertsonaiarikaltuenaizatearenabantailak?
•Etaeragozpenak?
Adierazibidaiabateangertadaitezkeengauzaharrigarriak.Ma-rraztuhorietakobat.
Gogoratuzurebidaietakobat.Zerizanzengauzarikdibertigarriena?
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
3
4
Irak
urri
9. o
rria
ldet
ik 2
4. o
rria
lder
a
irakurri bitartean Erantzun:
•Nordaistorioarenprotagonista?
•Norairitsinahizuen?
•Norkeginzuenbidehuraberakbainolehenago?
•Jentzik,protagonistarenarrebak,zergatikjanztenzuenabitugorrizta?
•ZeremanzionJentzikanaiariagurtubainolehen?
�Osatuzutabeakhonakosinonimoaketaantonimoakerabiliz:
aldendu,�berotuta,�hurbildu,�nekatuta,�ikaragarria,�jaitsi,�txikia,�igo,�lasai,�izoztuta
HITZA SINONIMOA ANTONIMOA
goraegin
akituta
erraldoia
urrundu
jelatuta
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
5
AdierazinordenSakyakoHandia,etazergatikematendiotenizenhori.
Inguratu� Xía Tenzinek erabili zituen hitzak kolore zuria lagunitsuarideskribatzeko.
irina�����������������������hodeiak
gatza����������������kotoia���������������esnea
azukrea����������������elurra
Osatu.�
Igarlearenhitzezoroituzen:« euriaegiten
duenean,orduan ».
Marraztuigarleakigarritakoeuria.
• Izanere,zerzeneurihori?
6
Irak
urri
25.
orr
iald
etik
32
. orr
iald
era
irakurri bitartean Liburuarenhirugarrenkapituluaren izenburua«Euriberdea»da.
Adierazizergatik.Gero,marraztueuriberdeaerakutsikodigunpaisaia.
�Osatuparagrafoahonakohitzhauekin:
gobernadoreak� � jendea� � alde�egin
jatekorik� � zergak� � matxinatu
Lanzhou-ko da.Hangoprobintziako
,Krudelaesatendiotenak,izugarriigodizkie
. gabe,dirurikgabe,aukera
eginbeharizandute:hiriangeratuetagobernadoreariaurreegin
eta ,edoaldeegin.
Adierazierantzunzuzena.
•ZererabakizuenLanzhou-kojendeak?
Gobernadorearenaurkamatxinatzea
Hiritikaldeegitea
•Zerislatzenzutenhaienaurpegiek?
Kezkaetabeldurra
Harridura
Lasaitasuna
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
7
Lotuhitzbakoitzadagokionesanahiarekin:
Monasterioa
Ziega
Meskita
Musulmaneneraikinerlijiosoa.
Lurpekokartzela.
Monjeenbizitokiadenetxeaedokomentua.
Adierazi�zertanaridirenmarrazkikosoldaduak.
Inguratu�zerikusetaentzunzezakeenXíaTenzinekziegatik.
Danborrensoinua
Musikaeztia
Txorienkantua
Soldaduenpatruilak
Iluntzenarizuenzerua
Emakumebatdantzan
Erantzun.ZergatiksartuzutenXíaTenzinkartzelan?
8
Irak
urri
33.
orr
iald
etik
42
. orr
iald
era
irakurri bitartean Osatuesaldihauekzeurehitzakerabiliz.
Soldaduakbehartuta,XíaTenzinekeguzkiairtetenzenetiksar-
tzenzenartelanegitenzuen .
Xíakdantzariaikustenzuen .
YaoniangPing-Pingda izena.
Pintoreakpintzelahartueta marraztuzuen.
�Asmatubertsoberriakdantzariarenabezalakopoemabatosa-tzeko.
Izannahizutenzeruanburubikoitzekotxoriabezala;eta,lurrean,berenadarrakelkartzendituztenbizuhaitzbezala.
Izannahizutenuretan
bezala;
eta,elurretan,
bezala.
Inguratu�besteekinzerikusirikezdaukanhitza.
marraztu�-�koloreztatu�-�margotu�-�zuritu�-�pintatu
lanbroa�-�elurra�-�kazkabarra�-�euria�-�mendia
ziztrin�-�zeken�-�zikoitz�-�eskuzabal�-�mizkin
goibel�-�betilun�-�triste�-�burumakur�-�alai
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
9
Idatzitsedo�tz,dagokionarenarabera.
A ogoizeanikusizintudan.
Hu handiaeginzenuen.
Hamara ozihoazenazokara.
Goikoha asentituzuen.
Laumul otansailkatutadaude.
Ezabatu�silabaarrotza,etaberridatzitestuabeharbezala.
Eta,halapakopabateanharpatudupintzelapa,pabustipadutin-tapa beltzepan paeta, ezpa bat ezpa bi, lauzpapabost trapazulapaburrepatansekulapaeginpapadenkaparramarroparikper-pafektupaenaepataederrenenapamarrazpatuzupaen.
•Zerdahobekienmarraztenduzuna?
Lotuesaldibakoitzadagokionpertsonaiarekin.
Erabatekoisiltasunean,eskaileraigotzeariekinzion.
Arrozhautsezmakillatuta.
Hamarurteemanzituenkarramarrobatmarrazteko.
Hitzahartuetagobernadorearihitzeginzion.
Pintoreak
Dantzariak
Alkateak
XíaTenzin
10
Irak
urri
43.
orr
iald
etik
50.
orr
iald
era
irakurri bitartean Aukeratuerantzunzuzena.
Iheseginarren,XiaTenzinzergatiksentitzenzentriste?
Ezinzuelakoaitaaurkitu. Dantzariazoroitzenzelako.
Yinchuanhirirahelduzenean,zerbilatuzuen?
Zapataribat. Mezularibat. Janaria.
XíaTenzineknonhartuzuenostatu?
Hotelbatean. Zapatariarenetxean. Kalean.
Zeremanzionzapatariakhiriautzibainolehen?
Mapabat. Oparibat. Gutunbat.
�Ordenatugertaerak.
Markabateginzuenpinturazuriz.
Markabateginzuenpinturagorriz.
Norbaitekzurizmargotuzituenateguztiak.
Ateguztiakmarkagorrizmarkatutaaurkituzituzten.
Gobernadoreakberegizonetakobatbidalizuenerraldoiarenatzetik.
Erantzun.
•Zergatikizutuzirensoldaduakapoetasugeeuriarekin?
•Zereginzutensoldaduekiheseginbainolehen?
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
11
Inguratu�paragrafohoniezdagozkionzatiak.
Biharamunean,gainera,hodeietatikapoetasugeeuriaeginzuenYinchuanen.Antza,udaminean,lehorteadelarik,ingurunefres-ko eta hezeagoen bila, krokodiloak, apo eta sugeak basoetanedosasiarteanezkutatzendira,bainaeuriaegitearekinbaterairtenegitendirafreskuraetaloreenusainarenbila,etahainbesteigel eta suge batera ikustean jendeak, xalotasunik handienaz,pentsatzendueuriakekarritakoakdirela.
Jarrihitzbakoitzadagokiontokian,etaidatziezkerretikeskuine-ra,etagoitikbehera.
ibai
apo
suge
soldadu
zapatari
AsmatuYinchuanenerorizenapoetasugeeuriabezalakome-tereologiaegoerabitxiak.
Adibidea:Apoetasugeeuria.
elurra
kazkabarra
haizea
eguzkia
12
Irak
urri
51.
orr
iald
etik
58
. orr
iald
era
irakurri bitartean Idatziegia(E)edogezurra(G)honakoesaldihauetan:
Bidaztiakezinizanzienaguresannekazariei.
Herrixkakkiskalieginzituzten,paperezkoitsasontziakbalirabezala.
NekazariakatxilotueginzuenHandia.
XiaTenzinekatsedenhartuzuenarrozetagarilandazinguratuta.
�AdierazizereginzuenXíaTenzinekGu-Mangekonekazarienbi-zitzakbabesteko,etaadierazimarrazkibatenbidez.
Idatzi�s�edozdagokionarenarabera.
Behinbate amet ak burrunbat ua
apena entitu at eden
e natu miret i go atzeko
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
13
Erabilizerrendahonetakohitzakparagrafoaosatzeko.
eguzkiarenlotanzahar
ipuinametsetanjanzten
haurberrogeijan
Behinbatez , izanomenzenGu-Mang izenekoherriurruneta
bat.Bertarasekulaezzensartzenezilargiarenez
argitasunik. Herritarrak apenas
ziren,ezbaitzuenezhotzikezberorikegiten,eta
eregutxiegitenzutenez,egunosoa igarotzenzu-
ten.Soil-soilik egunezbehinesnatzenzireneta,ho-
rreneraginez, agertzen zitzaienasinesten zu-
ten, eta esna zeudenean ikusten zutena ez.
horikontatuizanzienamazenak denboran,
JentzirietaXiaTenzini.
Inguratu�XíaTenzinenbidaiarenberri ematendigutenesaldiak.
Nekazariakesnatutautzizituen. Txistukaurrunduzen.
Ziztubizianaldenduzen.
Arrastakaeramanzuenberegorputzbustia.
Igarlearenhitzakgogoratuzituen. Begiaknegarbateanzituen.
Aitaezotezuenaurkitukobeldurzen.
Erantzungalderahauei:
•NolajaistenzenIbaiHoria?
•ZerpaisaiekjartzenzutenXiaTenzinametsbateanbezala?
14
Irak
urri
59.
orr
iald
etik
66.
orr
iald
era
irakurri bitartean Idatziegia(E)alagezurra(G)dagokionarenarabera:
XíaTenzinkezkatutazegoenigeriegitenezzekielako.
Arrantzaleeklagundueginziotenbidaztiariizurdeasalbatzen.
Bazkalostean,XíaTenzinektenplubataurkituzuen.
XíaTenzinekoihuetanegareginzuenitsasoahurbiletikikusizuenean.
Ilargiarenargitan,Konfuziokegitenzuenbezala,YaoniangPing-Pingengutunairakurrizuen.
Lagunitsuarenoroitzapenaklagundueginzionerraldoiari.
�Osatuistorioazeurehitzekin.Nahiizanezgero,alda�dezakezujatorrizkokontakizuna.
Hasiera:Izurdeasokabatezaingurarilotutazegoen.Barrurabe-
giratzeko ahoa ireki ziotenean,
Arrainhandiahiltzearzegoen.
Korapiloa:Ahalizanzutenguztiairekiziotenahoa.XíaTenzinek
. Gero, gurinaz igurtzi zituen
besoaketa .
Gutxira ,
Urrezkolingotebatzen!
Amaiera: Azkenean, izurdea isatsari eta hegalei eragitenhasi
zen,eta
.
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
15
Adierazi.
•Zeresannahidaesaldihonekin:«Etazegozoaitsasurarengazia!»
•XíaTenzinekzergatikezinzionitsasoadeskribatuDodelagunitsuari?
Ordenatugertatutakoarenarabera.
NolaerreakzionatuzuenXíaTenzinekitsasoaikusizuenean?
Isilikgeldituzen.
Xuxurlatueginzuen.
Oihuikaragarriaeginzuen.
Erantzungalderahauei:
•Zer-nolako zalantzak izan zituen Xía Tenzinek Gu-Mang utzietagero?
•Zergatikpentsatzenzuenhorrela?
•Zersentituzuenhorizontearibegira,erbiarenorduaetorrize-nean?
•Zerabenturazeukanberezainarrantzaleenherrirairitsitakoan?
16
Irak
urri
67.
orr
iald
etik
74
. orr
iald
era
irakurri bitartean Ordenatuegoerak1etik5eragertatutakoarenarabera:
SakyakoHandiatxunditueginzenYaoniangPing-Pingenoi-nakikustean.
XíaTenzinekigarlearenhitzakgogoratuzituen.
Nekazariekgogorekinziotenlanarietaberreraikieginzituztenherrixkak.
XíaTenzini,dantzariagogoratzeak,itsasoalehenengoaldizikusteaksortuzionsentsazioberberasortzenzion.
XíaTenzinekezzeukankurkuiluenbeharrikitsasoarientzuteko.
�Ezabatuerrepikatzendensilabaarrotza,etaberridatzitestuabeharbezala.
Bizarginabarenganajoabanzenbaapaintzera;jostubanarengaba-nabatxukunjanztebara,babitxigilearenganajadezkobabalepokobabaterostera;bazjostailuegilearebanera,bakometabatbaeros-tera;ebatabazapatariarengana,azkebanik,baoinetakobebarriakbaegiterabaetabalagunzaharrababisitatzera.
Adierazi.
•NolasarituzutenarrantzaleekXíaTenzin?
•ZenbatdenborabeharizanzuenbidaztiakLanhouraitzultzeko?
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
17
Erantzun arrantzaleek Xia Tenzini egin zizkioten galderei, etaerantsibestehiru,gusturaegingozenizkiokeenak.
Nondikzetorren?
Zer-nolakohelburuarekin?
Nolakoaizanzenbidaia?
G:�
G:�
G:�
Osatu�dendenetalanbideentaulahau.Emanazkenlerrokodatuguztiak.
Denda Lanbidea Zer saltzen duen
farmazia botikaria sendagaiak
harakina
oinetakodenda zapataria
bitxigilea
liburuak
Inguratuparagrafohoniezdagozkionhitzak.
Istant batez, isilik, elkarri begira egon ziren. Bitxia bada ere,elkarrenbegietan,harrezkeroelkarrekin,herrixkabateanbizikozutenhistoria ikusinahi izanzuten.Hitzikesangabe,pikondobatenazpianeseriziren,etahitzegitenhasiziren.Hegohaizeazebilen. Yaoniang Ping-Pingek astiro-astiro oinetakoak kenduzizkionbidaiarinekatuari,etabereeskuttikiakigurtzikahasizi-tzaizkion,masaiaematen.
18
Irak
urri
75.
orr
iald
etik
91.
orr
iald
era
irakurri bitartean Idatziegia(E)edogezurra(G)dagokionarenarabera:
EzkonberriakJentzietaDodeikustekoirrikanzeuden.
XíaTenzinekezzuenkontuanhartuamarenaholkua.
Gobernadoreak konbentzitu egin zuen Yaoniang Ping-Pingberarekinezkonzedin.
Xía Tenzini iruditu zitzaion bizitza sei jakitun indioen isto-rioarenantzekoazela.
Aitaizotzarenazpianikusizuenean,negareginzuen,itsasoaikusizueneanbezala.
EguralditxarrakhondatueginzienXíaTenzinietaYaoniangPing-Pingiitzulerabidaia.
�Lotu.
BehartueginnahizuenYaoniangPing-Pingberarekinezkontzera.
Eskubatezelurgeruzakenduzuen.
YinchuanetikLanzhourainokobidaiaeginzuen.
Kometabatikusizuenzeruan.
YaoniangPing-Ping
Jentzik
XíaTenzinek
Gobernadoreak
Erantzunhonakogalderahauei:
•NoizgogoratuzuenXíaTenzinek jakitun indioenetaelefan-tearenipuina?
•ZerksortarazizionXíaTenzinibihotzeanhotzikara?
•ZersusmatuzuenXíaTenzinekberearrebaJentziriburuz?
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
19
Adierazi.
•ZereskainiziongobernadoreakYaoniangPing-Pingiemazte-
tzathartzeko?
•YaoniangPing-Pingenustez,zer-nolakoamarruazekarrenes-
kuetangobernadoreak?
•Nolalortuzuendantzaritxikiakgobernadorearengandiklibra-
tzea?
Bilatuletrazopanzerekinkonparatzendutenseijakintsuitsuekelefantea.
H A I Z E M A I L E A
O E S V S A R X O E Z
R F O E C T A N E E U
M G K P L A N T Z A H
A B A H I G U T O E A
R O L D F E A N I E I
D L J E P D N L L E T
A S U G E A S T I E Z
M A T P N I X O E E A
Osatu.
Xia Tenzinek zabal-zabal irri eginez ezpainekin eta begiekin,
Bihotzekopilpirakizugarriazkartuzitzaizkion
Poz-pozikabestuetadantzatuzuten,baina
XíaTenzinekzerurabotazuenarrebarentzaterositakokometa:
20
irakurri ondoren Asmatubesteizenburubatliburuarentzat.
�Adierazizersentituzenuenitsasoaikusizenuenlehenengoal-dian.Inoizikusiezbaduzu,nolakoaizangodelausteduzu?
Lotu igarlearenhitzakXiaTenzinekbiziduenegoerarekin,etaordenatuliburukogertaerenarabera.
Poztasunakizangodituzu Kartzelakoziegan. 1
Harridurasortukoduzu
Dantzariarengutunairakurrizuenean. 5
Minasentitukoduzu Izurdeaaskatuzuenean. 2
Zinezmaitezaituenbatek
Kazkabarrakburuanjozionean. 7
Itxaropenaizangoduzu
Nekazarienbizitzasalbatuzuenean. 3
Tristeziakizangodituzu
Dantzariaberrizikusizuenean. 6
Norbaitzainedukikoduzu Ezteiotorduan. 8
Harrietazurgelditukodira
Dantzariaknolalibratuzengobernadorearengandiknola 4
Erantzun.
• Zer-nolakoopariakeginzizkiotenXíaTenzineketaYaoniangPing-Pingekelkarri?
libratuzenesanzionean.
Xia
Ten
zine
n bi
daia
mir
esga
rria
21
OsatuXiaTenzinibereamakemandakoaholkua,etaadierazinoizgogoratuzuen:
« antzekoabeharduzuizan:
eta makurtzenbaduteere,altxaegitenda
beti,eta ».
• gogoratuzuenaholkua,
Lotu zutabetako hitzak elkarrekin, konparazioak egiteko.
Itsasoa
Belarra
Kolorezuria
XiaTenzin
Harenbesoak
haizeerrotarenak
zerua
jadea
esnea
banbua
bezain
bezain
bezain
bezain
bezain
urdinada
berdeada
zuriada
altuada
luzeakziren
GogoratuzeinegoeratansentituzuenXíaTenzinekburutikoi-netakobehatzetarainokohotzikara,etaidatz�itzazu.
22
irakurri ondoren Ikertuzerdenyakbat,etadeskribatu.
Osatuesaldiakfaltadirenhitzekin.
Arratsaldea orduada,eta
erbiarenorduada.
beharizanzuenuhinhandibatek
itzultzeko.
Bazekienoso zelaharenberririk :
batmandioanaurkitzeabezainzaila.
XiaTenzinek hasizuenberebidaia,ia
lehenago,etaneguan .
XiaTenzinmutilnormalbatengisahazizen urte
betezituenarte;gero, metroneurtzerairitsizen.
Imajinatu,etaidatzibesteamaierabatistorioarentzat.
Adierazi,etaarrazoituzureiritzia.
•Zerpentsatzenduzunorbaiti,ezberdinaizateagatikbarreegi-
tenzaionean?
23
irakurketa-fitxaLiburuarenizenburua:
Idazlea:
Marrazkilaria:
Bilduma:
Saila:
Agitaletxea:
Orrialdeak:
Agertzendirenpertsonaiak:
Pertsonaianagusiarendeskribapena:
Istoriarenzatihandienagertatzendenlekua:
Gaia
Xia Tenzingazte daeta txikitatikpairatubehar izan zituen
bromakikaragarrihandiazelako.Amakadoretuegitenzuenbetietaaholkuak
ematenzizkion,hilzenarte.Ordukoohiturari jarraituz,gazteakegunbatez
bisitaeginzion bati.AguresanzienJentziberearrebari,Dode
lagun itsuari,etaXui emanzionyakartaldearenardura.Or-
duan bidaia gorabeheratsu, arriskutsu eta ustekabez beteari ekin zion,
eta bila.Txinazeharkatuzueneta,
ibaiarijarraituz,esperientziaugariizanzituenetajendeaskoezagutuzuen,
etabereaitaezagutzenzuten zien.XiaTenzinek
sentituzuenitsasoaezagutuetaaitaaurkituzuenean,izotzetan .
Igarlearenprofeziabeteondoren,bidaiariakamarenhitzakgogoratuzituen
etaetxeraitzulizen .
24
irakurketa-fitxaZure�iritzia
Gehiengustatuzaizuna.
Gutxiengustatuzaizuna.
Gustatualzaizuamaiera?Azalduzegatik.
Liburuarenbalorazioa:1 2 3 4 5
Gomendatukoalzeniekeliburualagunei?Azalduzergatik.
Irakurketarendata: Sinadura: