Post on 20-Oct-2018
Unha de rotíferos
Carlos Pérez ValcárcelIES Adormideras R/ Juan Sebastián Elcano 25. A Coruña.
España. (valcarcelcp@hotmail.com).Carlos Pérez Valcárcel
As augas doces
Ao redor do 70% da superficieda terrestre está cuberta deauga e desta só o 2% secorresponde coas augascontinentais. A auga é unlíquido de estructura químicaaparentemente sinxela, peroque posúe unhas propiedadespeculiares que posibilitaron odesenvolvemento da vida.Carlos Pérez Valcárcel
A auga e nosos alumnos
Ideas previas :
1. Na auga, incluso na da billa, hai multitude deanimais dos máis extraordinarios aspectos ecolores.
2. Por suposto vese todo sen esforzo, como sefósemos espectadores dun filme.
Poucas veces estamos ante algo tan motivador e que esperta tanta capacidade de sorpresa, como una gota de auga doce ben elixida. Non obstante temos que ter en conta certas consideracións.
O máis oído:
1. Non vexo nada
2. Vexo as miñas pestanas.
3. Profe, profe qué é iso?.
4. Non atopo nada.
5. Que mal se ve.
En fin antes de comezar a facer un estudio con nosos alumnos deberíamos preparalos, para non levalos ao desánimo.
Todo son dificultades:
1. ¿Para que perseguilos?, si total se moven, xa virán.
2. Distintos planos ¿Qué é iso?.
3. Cambiamos a un obxectivo de maior aumento¿Diminúe o campo?.Carlos Pérez Valcárcel
As augas doces
Na auga se desenvolven á perfecciónmultitude de microorganismos quepertencen a cinco dos seis reinos enque Cavalier-Smith (2004), clasifica anatureza.
Carlos Pérez Valcárcel
Estructura dunha charca
Comunidades planctónicas
Comunidades bentónicas
Comunidades suxeitas a un
substrato
Bentos rico en materia orgánica
Carlos Pérez Valcárcel
Na superficie da auga atopamos, sobre todo, aos
organismos autótrofos, o
fitoplancto, entre o que distinguimos
especies móbiles e inmóbiles,
unicelulares, coloniais ou
filamentosas, que serven de alimento a
moitos outros organismos, que
constitúen o zooplancto.
PRODUCTORES PRIMARIOS
Carlos Pérez Valcárcel
Protozoos
Son o seguinte nivel trófico da pirámide
alimenticia. Son seres unicelulares de
organización complexa e que son heterótrofos.
Na súa forma de alimentarse, aparecen aquí, todas as formas
coñecidas de heterotrofismo. Os hai
herbívoros, depredadores, omnívoros... Carlos Pérez Valcárcel
AnimaisPero nas augas doces encontramos a aparte, numerosos grupos zoolóxicos de invertebrados que se desenvolven á perfección en multitude de hábitats, e cuxa única característica común aos anteriores é o seu microscópico tamaño. Aínda que abundan máis os de vida libre, podemos atopar outros suxeitos a distintos
substratos.
A súa distribución segue as mesmas pautas que os organismos unicelulares, pero as súas novas características adaptativas lles permiten unha elevada eficacia á hora de aproveitar os recursos nutritivos deste medio. Forman
comunidades tanto no plancto, como no bentos.Carlos Pérez Valcárcel
Fauna bentónica profundaA característica máis salientábel desta zona profunda é a pobreza de grupos
taxonómicos. Esta comunidade está representada por animais que viven no lodo e son detritívoros ou saprófagos. Aquí atopamos formas de resistencia de
cladóceros, larvas de copépodos, larvas de insectos e vermes, especialmente resistentes á baixa concentración de osíxeno disolvido.
Carlos Pérez Valcárcel
Bentos litoral
Na zona do bentos litoral, a luz non é un factor limitador, existe unha enorme variedade de
animais. Aquí é frecuente a presenza de hidras,
gastrotricos, oligoquetos, turbelarios, moluscos, crustáceos e larvas de insectos. Os diferentes
tipos de substrato resultan un importante factor na selección das comunidades animais
desta zona.Carlos Pérez Valcárcel
RotíferosEntre todos estes animais e sendo máis comúns no plancto, destacan de
maneira especial os rotíferos que son diminutos animais, de 40 µm - 3 mm, fundamentalmente de auga doce, que varían pouco na súa estrutura xeral, aínda que presentan unha grande diversidade de formas e hábitos.
Son animais con simetría bilateral, que non teñen celoma e non están segmentados. O seu corpo está dividido en tres partes; anterior ou
cefálica, torácica e pedia.Carlos Pérez Valcárcel
Organografía
Aparello rotatorioMasa cerebroideOvarioDedas
Rexión torácica Rexión cefálicaRexión pedia
Carlos Pérez Valcárcel
Organografía IIAparello rotatorio
Farinxe Parede epitelial
Intestino
Estómago
Mancha ocular
Esófago
Mástax
EstómagoEsófago
Intestino
Estómago
Intestino
Esófago Estómago
Intestino
Farinxe
Esófago Estómago
Intestino
MusculaturaCarlos Pérez Valcárcel
Aparello rotatorio
Está situado na parte anterior do corpo e ademais de servir para transporta-loalimento cara á boca, utilízano para a locomoción, que realiza mediantemovementos natatorios xiratorios. Os campos de cilios están dispostos en formade dous discos que se moven de maneira circular en sentido contrario e que seasemella dúas rodas xirando.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
PéO pé, reducido ou
ausente nas formas peláxicas, é unha
extensión posterior estreita do tronco,
rematada en dúas dedas máis ou menos longas. Nestas desembocan un
par de glándulas adhesivas, que
segregan un líquido que lle permite ó animal
adherirse ó substrato, podendo entón,
progresar por medio de suaves movementos ao estilo das sambesugas.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
Apéndices
O tronco en xeral carece de apéndices, excepto nalgunhas
especies planctónicas nas que favorecen a flotación.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
Mástax
O poderoso aparato mastigador ou mástax, está incluído nunha farinxe musculosa que
actúa como unha perfecta máquina prensora e trituradora.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
Aparello dixestivo
O tubo dixestivo é completo, cunha farinxe muscular diferenciada, equipada con o mástax.
A boca sitúase en posición ventral. Este conxunto se continúa,
cun curto esófago ciliado que desemboca nun
estómago glandular con glándulas anexas e do que parte un intestino estreito que remata no
recto.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
CutículaO corpo presenta unha capa epidérmica sen límites estre as células, é dicir, é de tipo sincitial. Esta está recuberta dunha
cutícula ornamentada ou non, que oscila entre...
Unha pel flexible, con frecuencia dividida en
aneis parcialmente invaxinábeis un dentro
do outro, como os tubos dun telescopio.
Un recubrimento sólido, xeralmente
ornamentado, denominado loriga.
Voltar
Carlos Pérez Valcárcel
Musculatura
A musculatura se distribúe en
feixes descontinuos de músculos
lonxitudinais e transversais.
Estes xeralmente presentan
fibras estriadas.Carlos Pérez Valcárcel
Formas sedentariasAlgúns están suxeitos ao
substrato. Estes últimos son as interesantes
formas sedentarias, que habitan nun tubo construído por eles mesmos.
Este é ás veces xelatinoso, e
outras formado por pequenas
pezas a modo de ladrillos.Carlos Pérez Valcárcel
QuisteCando escasean as chuvias e están suxeitos a unha intensa seca, segregan unha cuberta xelatinosa, que forma unha especie de quiste de resistencia,
onde o animal permanece durante tempo indefinido. Cando as condicións do medio se restablecen saen do quiste para levar unha vida normal. A súa vida
dura, por termo medio, unha semana.
Carlos Pérez Valcárcel
Chave de determinación das especies máis frecuentes
1.- Organismos coloniais, formando esferas de poucos ate 60 individuos que nadanlibremente …………..................................................................................................... Conochilus1.- Organismos solitarios, libres ou sésiles .................................................................................. 2
2.- Animais que nadan libremente na auga ................................................................................ 32.- Animais sésiles ......................................................................................................................... 8
3.- Animais con cabeza e pé telescópicos e retráctiles, con corpo anelado e que cando nonnadan, camiñan como unha sambesuga ....................................................................... Philodina3.- Non así ...................................................................................................................................... 4
4.- Pé brando, retráctil, anelado ao menos externamente ......................................................... 54.- Pé ríxido formado por unha ou varias pezas ou artellos rematados en dúas dedas máisou menos longas, ou sen pé ........................................................................................................... 6Carlos Pérez Valcárcel
Chave de determinación das especies máis frecuentes II
5.- Lóriga máis ou menos angulosa, con espiñas. Pé rematado en dúas dedas curtas........................................................................................................................................ Brachionus5.- Lóriga circular ou ovalada, sen espiñas. Pé rematado nun penacho de cilios....................................................................................................................................... Testudinella
6.- Superficie dorsal dividida en campos poligonais .................................................... Keratella6.- Superficie dorsal non así ......................................................................................................... 7
7.- Lóriga comprimida lateralmente. Con dúas cristas dorsais separadas por un suco............................................................................................,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,...................... Mytilina7.- Lóriga non comprimida, asimétrica, con dúas dedas en xeral longas e as veces unha máisque a outra .................................................................................................................. Trichocerca
8.- Animais aloxados nunha cuberta mucilaxinosa transparente .............................. Collotheca8.- Animais aloxados nunha cuberta formado por numerosas pezas esféricas ou doutrasformas ............................................................................................................................ FlosculariaCarlos Pérez Valcárcel
Conochilus
Volver a chave
As especies colonias forman en xeral, ácimos esféricos que están formadas por
dous a 25 individuos, pero en algunha especie poderían chegar ate 100.
Non posúen lóriga
O pé está atrofiado, e é longo anelado e sen dedas, pero con un órgano
adhesivo terminal.
Atópanse nadando libremente no plancto de lagos e estanques limpos, sobre todo de
montaña. No verán as veces, está en grandes cantidades.Carlos Pérez Valcárcel
Philodina
Volver a chave
Organismo subdividido en aneis sucesivos e parcialmente retráctiles o
mesmo que a cabeza que tamén é telescópica.
Non posúen lóriga
Aparato rotatorio ben desenvolvido con dous discos
ciliados en forma de dobre roda
Dúas manchas oculares sobre o cerebro
O mástax, está constituído por pezas mastigadoras de forma semicircular
Frecuentes nadando libremente ou camiñando a modo de sambesugas entre as masas de algas e plantas de charcas, lagos e
estanques.Carlos Pérez Valcárcel
Brachionus
Volver a chave
Espiñas nas caras anterior e posterior
Pé retráctil
Dúas dedas curtas con glándulas adherentes
Os ovos sitúanse na base do pé
Mástax
Aparello rotatorio
É un Rotífero cosmopolita que se atopa en unha grande variedade de medios de
auga doce como ríos, pantanos, estanques, lagos e charcas, sobre todo na primavera e o outono, alimentándose de
detritos.Carlos Pérez Valcárcel
Testudinella
Volver a chave
Animais cunha lóriga aplanada, sen espiñas, de contorno circular,
ovalado ou piriforme e coa parte dorsal vítrea e granulosa.
A musculatura lonxitudinal é estriada
O pé, que sae da cara ventral da lóriga, é móbil, con sucos
transversais, retráctil, brando e cun penacho de cilios no seu extremo.
As especies deste xénero son solitarias e se atopan sobre o lodo do fondo das charcas e
entre plantas acuáticas e algasCarlos Pérez Valcárcel
Keratella
Volver a chave
Seis espiñas longas en posición anterior
Dúas espiñas posteriores
Recubrimento dividido en campos poligonais ou placas
Non posúen nin pé nin dedas
Atópase no plancto de embalses, lagos, charcas, estanques e turbeiras. É un xénero amplamente difundido e a miúdo frecuente.Carlos Pérez Valcárcel
Mytilina
Volver a chave
Cunha lóriga con varias placas ríxidas, comprimida lateralmente, que posúe
dúas cristas dorsais paralelas
Posúe tamén espiñas tanto diante como atrás.
O pé e curto, dividido en un ou tres artellos e salvo as dúas dedas en que remata, retráctil no interior da lóriga
Atópase en estanques, turbeiras e augas estancadas, movéndose entre as algas e plantas acuáticas ou tamén nos lodos.Carlos Pérez Valcárcel
Trichocerca
Volver a chave
Animais retortos asimetricamente
As pezas do mástax tamén son asimétricas
Loriga ríxida e sen espiñas, formada por unha soa peza, de sección
redondeada.
Cola curta con dúas dedas filiformes, as veces moi longas, que poden ser
de igual lonxitude ou desiguais.
Atópanse formado parte do plancto, nadando describindo liñas helicoidais, en augas
pouco profundas.Carlos Pérez Valcárcel
Collotheca
Volver a chave
Sen lóriga, aloxados dentro dunha envolta mucilaxinosa e transparente.
Posúen unha coroa ciliada ampla, rematada en un ou varios picos ou lóbulos, cunhas sedas dispersas,
longas e delgadas.
O pé é longo anelado e sen dedas, está atrofiado e posúe un órgano
adhesivo terminal.
Aloxados dentro dunha envolta mucilaxinosa e transparente.
Estes animais son sésiles, suxeitos a plantas acuáticas en lagos, estanques e carcas de
turbeira.Carlos Pérez Valcárcel
Floscularia
Volver a chave
As coroas teñen tres ou catro lóbulos cubertos por cilios fortes, visíbeis e móbiles.
Aloxados no interior dun tubo formado por pezas esféricas.
Estas pezas presentan unha cor amarela dourada ou parda.
O pé está atrofiado e non posúe dedas, pero si un disco adhesivo
terminal.
Atópase en charcas, lagoas e lagos, sobre plantas acuáticas e no envés do nenúfar e
das lentellas de auga.Carlos Pérez Valcárcel
Conclusións
De todos os organismos acuáticos é probábel que os rotíferos, sexan os máis fáciles deobservar xa que:
• Son totalmente transparentes, o que facilita o seu estudo interno.
• Son o suficientemente grandes como para non pasar desapercibidos.
• Algúns son moi lentos, ou se paran o tempo suficiente ou están suxeitos ao substrato.
De todas as maneiras nos plans de estudio actuais, tanto a botánica como a zooloxía, caeron en desgraza, polo que a miña percepción, e que para aos nosos alumnos e incluso para algúns profesores, poderiamos estar a falar dunha de rotíferos como de dunha
de romanos ou unha de vaqueiros.Carlos Pérez Valcárcel
Grazas
Carlos Pérez Valcárcel