t*D

x kai e

EUSKO IKASKUNTZA'REN ZAIPEAN

ARGITARATUA

Nihil obstat

Raimundus Inzagaray

Censor.

Imprimatur die 21 Augusti 1931

t Matth^us, Episcopus

Victoriensis

Itur‘iotz'tar Pirmin, Irakasle Apaizak

TXOMIÑ - IKASLE

Euzko - umiei irakurtzen

erakusteko ienengo idaztia

337%E'lX1C2:T.72EMZ

351—M^^NOM

Maki Deunaren Irarkola - D o n o s t ^ a - Gariba ^ , 28

Nere amaren oroimenaz.

EGILEAK.

intxaufa

7 ..■ iiiiN1w11111101111

•

olago a

,. orla

artoa

} ^

a7rtza ^

ardia

astoa

10

epera

i I ! i --.-- ; t

etxea

enara

I --=-.

erbia

11

. o i a e u

a e i o u

ioaue

e o i a u u e o i a o e a u i

u a i e o

au ei oi ui eu

oi . .

oi a ^ eu ei au . oi ei ui oi ei eu ai

12

ii uso

sa

Si se

su

s uso

u so o so i so o so u so su so

o so u so a so i so a se so sa

i so o so so so u so u su a se

u so a o so a se, i sa si a si

sa si a o so u su a, a si a sa

u s, u su a. u sai o so a, sei

a sa-a sa, e si a, u so a a se.

. so s^ sa se su

13

ama , m ^

mo me

mu lu

Y

ama

a ma, a ma ma, u me, mo su,

a ma ma a ma mo su, sei u me,

a ma sei u so, a ma o so a,

o so u me a, sa si me a, u so

e me a, su ma u su a, ma mi

a ma, sa si me a, a ma sei

mo su, su ma o so a, e si a,

sa ma, a ma sei u me a se

14

ate to ti

ta to

ate

o te, a te, i to, e ta, o toi, sa ta a si a, a te a se a, me ta, u so a, sei sa ta o sa tu e ta , a ma sei me ta, u me a se a, o toi ai ta tu a, ma mi a a mai tu, ai ta eta a ma mai ta tu. a te a au si, u sai a su ma u., a te a su ma u, se me mai te a

sos, sis, sas, ses, sus mis, mos, mas, mus, mes

tos, tis, tas, tus

15

auspo Pi pa pe pu

P all spo

au s po pi pi pu p u pi pi a, pi pi tu, su mau , to po a ma ma, se me a to pa u , a ma pu pu a, mamia a mai tu a te a pi pi tu, as to a i to, sa ta me a, aus po a to pau, a ma sei as to i to, sei a te pi pi tu, auspo a ausi, umea ama

to ai to a pa pa. pos, pis, pas, pus, pes

16

baso hi

bu be bo

b

ba so, be so, a o be te a, ba so o be a, be sa pe a, sa si u su a, be so be te - be te a, se me o be a, a te a to pa u, as to a be ti be te ta, u m e ba po be te a, ma mi o be a, ai ta, a ma ta a ma ma, be ti be te ta, i bai o be a au, bi bei, ma mi o be a, bei a a se, u me a a si.

bas, bus, bes, bis, bos

17

ogi

ogi gu ge ga go

g

ogi, ego, igo, aga a ma ha ge u me a, pa go a pi pi tu, su ge a ta u soa, semea go se tu, a se go se a, maa mi ba ge o gi a, se me go ga ti a, u me a go se tu ta ai ta a se tu, ba so be te a, a ma go go ha ge, a ma bi o gi, be so ba ge o sa ba su ge a go se tu ta u so a a se

gas, gos, gis, gus, ges

18

- 7/iar i/ ^

110/411 ,. ii.•i, /

idi

do de

da du

d idi

i di, e do, bi de, da go

usoa ego bage dago, bidea

as ma 9 O

.^ tu., ^ ^ a ase dogu, ogi a

ha du, be so ba ge se me a da go, sa si a be te a da go,

• i atea usoa astoa ta 1 la,

a ma bi u me di tuz, a te a pi pi tu da, as to a to pau d au

bl i di o sau di tu dus, des, das, dis, dos

19

• • nlm

no nu na ne

n nini

. ni, ne gu, o na, a ma o na

pi pi a nu nai da go, ai to na

ta a mo na, na sal ta su na, o sa ba

o s a u da, u me an mu f u a da, ni ni a do gu, o sa su na

c a onena, a.

^ tona b age u.m(la., . .

o gl o na, ^ nami. bagea, usala

u saiY me na. a di me na, ma sus ta

nas. nu.s, nes, nos, nis,

20

^^^^; r ^.i , ^

, ,,.^ ^ '^ ^ 1

. . , `1;

\^^C^-^^ ^ ` y ^' / ' ^` .\ ` ^ i, : e^„ ^^ -, `i,%^!^iZ , ' ^ ^ = .

^^. % . -- ^^

._ . .

Wag ir^^^

^^^ zr ,. , ^ > ^^^ ,'`^,

katu

ko ku ki

ke k katu

ka tu, ka bi, kai k ti, i ku si

ka tu a i go da, i di a ta ka tu a,

go se tu da ka tu a, ka ko a

i ku si, i kus me na, ka ttia o na da, ba so a i ku si dau, ai to na i ku si, a ma sei ka ta ku me

ba di tuz sugea ikutu, bi de a

es ku ta tu da, be gi o na dau

nai ko a i. kit si dau ba da.

kus, kes, kis, kos, kas

21

ut, et, it, ot, at,

an on, in en, ml,

dut, det, dit, dot, dat,

ak, ok. ek, uk

dan, don, din, den, dun, bat,

nik, o nek, a mak, es kink, ink,

di ok, soin, e gun on, ai ta,

ga bon, ai tona, bost edo sei.

as to di tuz, ka tu ak ba so an

to pa it ni tu nut bost u me kin

e ma ten de dan ne ke a aun di a

da, e un o nak di tuz, ai ta

se me ak ikusi dau e

smtpbgdnk

22

olo li la le lu

l

olo

olo ona, letbe betea, umea lotua, oloa lotu,

katuak labea asmatu, lilia polita da, oloa

lekatu, pagadi ona daue, lo asko umeak

egindu, emen lili asko dogu, danok otoi

ona egiten dogu, loi aundia dago bidean,

asko ikusi d Atuz, osaba lotan dago, oloak

ale asko dituz,labea betea dago, aita saiatu

da, ola ikusi dau, : au ogi emateko, amak egite

bat dau labean ogi asko dogu, betikoa goikoa

23

enara a,ri ero lru 11 r

r

enara

iru, ari, ero, enara polita da, amak aria

eskatu dau, ura erari ona da, basora eraman

dau, umeak pelota dauka, on katu polita, bai

ume ona ori, aria mea da, bei bat uretan

ikusi dot, aitonak ura eraten dau, amonak

ataritik ondo ikusten dau, buru eroa, usoaren

aragia eman digute, ura iraxiteu dago, danok

goratu gendun here asmo ona, iru anak

erosi nitunean basora nerekin eraman

nitun, ekin lanari, gora hegira beti,

baomendira osasunerako aragi obeak

24

jaki

Jo ^ 1

je ju

J jaki

jaso, josi, jabe, jibe, oloa jaso du, amak

umeari eskuak berotu, aitona jaundu da, sasi

batean enara geitu da, amonak josi dau l ^ e re

gona, bi semeak jo daue astoa, euri ja4a

arida, bi katuak jatera joan dira, basoan ura

dago, burua galduta doa, nora duan badaki,

katuak jakia sumau dau, aitona eta animal'.

joan dira leku onera, ibaia asko aunditu da

jasa onen ondorean, lan asko aitak egin dau,

umiak amona asko maite dau, jasa oneYi

ondorean aterako gara, ama, jostuna emen da.

25

oft

oria, sana, gala, arina, lariva, goitik ura jausi

da, aoan miña dauka, amak ogia eman dautsa,

ume apaña liraña ta ona, aita enara polita

ikusi dot, oñetako ariñak dira onek, euri

jasa da lañu ostean, aita deika dago seme

apañan, tune on liraña da, garia ugan da,

bidea Iabañ.a dago, oñetatik buru año bustida,

lañu lodia ikusi dot, an agiñeko miña,

sañetik agiña atera dot eta miñak aide

egin dau, lañua bean dago

26

zap zo . zI

ze

zu z

zagi

zagi, zulo, ziri, zezen, zori, zagi aundia da

ori, zagia zulora bota, ziri ona, zezena erosi,

begira zaldi au, ibai gañean zubia dago,

beiak astoak zaldiak lau ankakoak dira, amak

zapi polka erosi dav, toki epela ta alaia da,

agiñetako oñazea dauka, on iñude apaña,

odol asko bota daurzezena basora bota dogu,

zolai-zelai dago eman zadazu zagi au, zulo

aundia dago, zezena aitak ikusi dau,osabak

zagi bat erosi du, gona zulatua dago

27

olo Ii Ia le lu

I

olo, iluna, ila, ilea, lagun ona topau dau,

makila bat dauka, kopeta iluna eta ile zu-ria,

zorioneko olotegia da, olotegi iluna ura gotik,

laguna ila da, aita ta semea goizian it ziran,

oloa gurea da, olo bat erosiko nuke, ilero

ilea moztu ta egunero ura eran, nere amonak

olo asko ditu z olategi polita egin daue,

amonak ile zuria dau makila eder bat topau

dot, egunero ikusten dot aldameneko zezena .

aldameneko zezena gaiztoa da

28

i arano ere a^ o a^ a oru

^

a^ano

etia, aria, aft), a^ano, e i za^a da, efotan

aria dago, inutila a^oa da, ara non dijoan

• a^anoa egaka, ura ofu gogoa, negu gofin

bizi gara, afai za a gazia da, asmo ona

euan ogi on efe beia da, lu^a boronbila da,

izar edefa ikusi degu, zilaa menasta da,

e^ ekak ura darauma, aano aundi bat ikusi

dogu, itufi artan ur gozoa dago, sagaa ta

pikua onak dira, sagardoa sagafaz egiten da,

gizon on oso aoa da. ostoa ugari dator?

29

xagu

xi

xo xe

xu x

qi)

if ^ ^`^/i ^ ^ li/Dir ^ '•

xagu

xamufa, k:a^axi, xomo o, xaka a, umea ka axika

dago, aitona ximu a dago, xomoo luxe bat

ikusi dot, ogi biguña. ,^ an dau, aragi on

xamu^a da, ume zitala, xakaa dauka begian

aita gaxo daukagu, sendagilea eto^i da

ikustera, nere aitak zaldi zuria erosi dau,

aldarneneko au a beti ka^axika dago, amonak

sagar ximur-xirdnu ^a jam dau,bera beziri xixnu^a,

ta bera beziñ gozoa, xagu-s.a^a ikusi (let,

sendagile ona daukagut, gaxoak pozez dagozde

30

Li, le, lo, la, lu, - il, el, ol, al, ul,

alki, aide, ibil, opil, aide

fa, hi, ^ i, ^ e, ^O - ar, ur, ir, er, or

gogor, lur, legor, aur, eder

r .r ri ^ r r r •r r r no, fie, nl, ria, nu - on, en, In, an, MI

gain afi goil3

xi, za, ze, zu, zo - iz, az, ez, uz, oz

azpian, auzpez, ozgiro, inoiz

. . xo, xe, xi, xa, xu - ox, ex, xx, ax, ux

laxter, kixkali, ixtilo, bixkor

umea auzpez erori da

poxpolin edeta egan ikusi dogu

nere amak ile kixkufa dau,

smtp bgdnkilrjñ ^ zx

31

leyo

yi

Yu ya

ye

y

^ leyo

leyo, laya, a aiña a beya, laya ona da, a aiña

ii

za a da, lotara joan ezkero leyoa ez zabaldu,

iriki zazu leyo ori, beyaren aragia ona izaten

da, ardauak eta jaki enak badaue indaa,

gizona iya-iya leyotik bera j au s i zan, nere

aita eta zure anayak layan egiten daue,ardaua

eta sagardoa eramango deutset, bañan erarik

onena ura da, a^aiñak uretan bizi dira, zure

aitak laya be ia erosi dau baita sega here

32

tontor

ta tu te

tontor

umeak asko mate du totoa, ume kutuna da

orixe, tontor artara igoko gara, ez dakit

zenbat mate zaitudan, alaxe itozan gure

toto maitea, pata a artuta pizkortu, asko

eranda moskortu, tapa-tapa goraño igo zan,

bere kutuna zan ura, tunkuiunkuntun, toto oni

mate mate egizu, gure seazkak kunkun egiten

dau, nik badot ama, maite dot, aura tapa

tapa asi da, mendi oyek tontor aundia daue,

tori mosu bat eta mate mate egizu

33

0

^^ ^^^_otza izo tzi tze tzu

tz

atzo, izotza., baratza, etzi, atzo eka ^ i gend.uan

za.ku ^ ag biotz oneko umea da, gauza guzietan

crtzak azkenak dira, itza emon deiztzat nozki,

txarkeri • aundia egiñ eufs sn ^ , ezkontza ona

egin elm e uan, ontzia artuta itufira joan da,

itzuli doa, nere arnandrea etzi `eto ^ iko +ia,

ume ofek zortzi urte dituz guk baratz edeia

daukagu, zakuia.k arkumearen biotza jam do.ru s

zure anayak negar asko egin €iau., atzo etoli

zan jostuoa soñeko polita egitera.

34

itsaso

itsaso tsi tse tsu tsa ts

autsa, isatsa itsatsi otsoa, itsasoa zabala da,

af•aiñak itsasoa maite dau ur utsa eraten det, uts

egin dedala badakit, atzo it ziran amar atso,

atsegin aundia biiatzendet, beyaren gorputza

aundia da, betik aufera begira#u ez atzera, ez

lotsatu onak izaten, biar etoliko da neure

ama eta etzi zure aitona, itsas-ontzi polka

eka^ iko outs neuri eta zuri pelota, etzi joango

naz itsasoa ikustera, zabala dala di^roe, bide

ortan auts aundia dago

35

txori txu txa txe txi tx

txori

txoko, etxe, txuri, txabola, txoria txio-txioka

diardu, artzaiñaren txabola ez da txuria beltza

baño, u etxindo^a basoan, txepetxa ariña da,

txoko artan txapela itxi, lotsa gutxi onak

izateko, tximista jausi ta txabola eke, etxetxo

bat mendian dauka, txutxu-mutxu egitea itxusi

da, itxura txa^ a artu dau, untxi txikia da, gizon

o^ek txapel txikia dauka, geiegitxo artu dozu,

enara ixio-txioka diardue, zaku ak txoko

polita topau du, erlea loretik-lorara dabil

36

itx, atx, etx, otx, utx

itxu, etxe, utxa, atxo, otxen

atz, otz, etz, itz, utz

zintz, zantz, zentz, izkintz, izkuntz, aruntz

kras, kriskras, i ^ intz, zirt-zart

txor-txor, tragatz, pu ^ust, printzel

batzuek gazta eskatzen euen

txoriixua txi-txio zugaitz gaztean diardu

nekez etoiko da artzaña

noizpeinka izar be iren bat agertzen da ortzean

xaguak ka ax-ka^ax jaten dau intxau a

egizu zintz ume, txekor ona erosi euan

itxua izatea negargaia da

txakur on gaztetxoa da etxea ondo zaintzeko

37

Biga .„11. zatia

o

-cr

a e 0

A, /0'

oit

uso asea sasi usua

kv>ea, 4o4t, 4611,0t,

ume mosu sei ume

. ^vrn ^e ^rruo^ c, . ^^ t, watt

41

dago

64A,ode

badogu 14' idi bide

ate aita asto amp

nte AWL, ectiata oJrruL

auspo pupu pipia topau

imeu- fioreiz oiect" baso beso bei busti bi

Zla 4eoe

ogi ego gose dago suge

42

ona aitona osasuna

-oma, .aatakLa 06cvxvn,cti

katu kabi ikutu ikusi

tkitA,

enara iru ari ur buru

erna tia.

;VW, 40u, avv 164,0u,t,

Labe olo loa loi lili leku

tale .v%-

jaki josi jo jan jipoi

riu Pi r m - 0

43

agina ona ana arena

• 4N^/YLq, (YYI ^Ct, AOVi'I ^(L .alhl/11.U, 0

zagi zulo zezena zelai

zat, ze,Q,cu,

oloa ilun ilea ila oIotegia

.o1,o01. ,(.ttl/YI, jut, 'dot, AototZ^{,^ 0

a^ano efo zafa efota afa

.ajwvrur :v ^a zavia- .eta, .avi.a,

zags zakuta ximiu a gataxi

xa,r, zaittvia. ximtvia,

44

leyo lays a ^aña beya

""r tar Aatwviw, 494/

ionior kutun id()

tome totoo

itsasoa autsa otsoa atsoa

41/A4a4a, .cuit/xt, .othoa, ,ai^ aa,

txori etxe txuri txabola

Vx t

biotza otza baratza zortzi

tot ,otga &Nar,a zaaaii.

45

ey-a oqc5

I e-4 C

abirl

cae

A B D E G I J

a b d e g i j

^

KLLMNSO

k l I m n ñ o ,

P II. R S T T Ts p r ^ s t t ts

Tx Tz U X Y Z tx tz u x y z

Anion, Donostia, Joxe, Tolosa,

Onda^ah.i, Xabier, Martin, Pelo

Ernani, Iruña, Bidasoa, Miren, Urumea, Sebasten, Kantauri,

La^una^ i, Lukas, Urola, Itziar,

Zarautz, Gaztelu, Txomiñ, Yarza, Nikola

47

Z er egiten daue gizon onek?

Nola deitzen iako igali oni?

Zenbat gizon ikusten dituz?

Nun txikitzen da saga a?

Zenbat egun dituz urteak? eta asteak?

Zer txori ikusten dituguz udaba ian?

Noiz asten da udabaia? Zein eto i da? Ondo at zagoz?

48

/ /^ ^ / ,

^^ ^^, ;

1 Bat

zaldi bat

2 Bi

hi sagar

3 Iru

iru un.txi

49

1 • :r effir,

4 Lau

lau

5 Bost

host

6 Sei

bra

ginga

sei txito 50

bederatzi a ^ a. .i ñ

51

7 Zazpi

III\II ^\ r_ /y^i ° .,. /J/lll i^\^\\ /Jllll ^ ^ ^1yt` dIlj 11 1 1kin11uaNnt^'" ! 4hC0lv\

//JI (II ^^ t1 t ■ MAO i ''/ 11 1 lI i I i'11\` .

///I11 I ‘\k ^ ^^ lll ll\I\^\^";; //l (II I III ^^^ %JJ J I I mot, Il\N1^^-k ^ JJ I

0'^/I^ ^ I ll ilk ^

^//JIi\^\^//ili tit ^^ //N1 I ^^^^

/ ll/r1 \ t^ ^IN I I \Ii\\, //N 111111\\\\^ /ilI \\^^ltl! I tk,'\ /L/1t! 11 I I 1 \\\\ t I t L ; , ^/11 ^ \ `. \ _`:

zazpi meta

S Zorizi

zortzi gazta

9/2 3 4/5/

I v

6 ,/7/ 8/9/10

viirxx VII

52

-

Agure baten esan onak

Agure batek, bein here inguruan eukan mutiko salari bost gauza onek esan eu tsezan:

i. Jai eguneko lanak iñor eztauela aberaztu.

2. Bidebagekeriz nork bereganatutako on- dasunak iñor ez dauela zoriundu.

3. Ukar edo limosnak iñor ez dauela beartsu egin.

4. Goiz a atzean otoitz egiteak lanik ez

duala atzeratu.

5. Seme gaizto ta oitura txa^ ekoa iñoiz here ez dala zorionekoa izan.

53

_ I

^Ill ^^^ ^

llllliillllil -- ^ 111111111111 f^^1^^^111 IIIIIIIIIIIIIylll ^i –= -- - — -- -- ---_ ^^ —

Zozoa, usoa ta azeria

Zozoak usoak azeriak Ian betia ei e baso zala artuta.

– Zuek isten badezute zoroa nik atxurtu – esan ei eut-ien aze- riak.

Itxi ei e ue n ba, ta gero:

– Zuek atxurtzen badezue nik ebaki.

Artan Ian danak eragin ei euezan . Azkenian partiketa ba... – Y zuria azan legez, – azeriak usoari – lastoa iretzat, ta i beltza

Man Iet,zez .— zozoari – zalkak itzat ta ni azeri buru gotia nazan le-

gez gariak nitzat.

54

Gizona eta saia

Gizc*n bat saiengana uferatuta berbetan azi zan. gZure egoak ba-

n.eua.ka ega egiteko apurtio bat-

- Saiek erantzun eutsan:Ori baño ez bada ordu laurdenean ibiliko

zara. Bestea pozik erantzun one ,,Jaz gelditu zan.

—Jafi zaite nere lepoan. Jafi zan eta era berean azi ziran egan;

bañan iskutatzeko ordua elduzanean:

Nik esana egin det, — esan Zion saiek gizonari, — ta astindu bat em uaz utzi zuan erorft.+n gizona atx- artean.

55

r

^