Post on 16-Dec-2018
Esperientziak 65zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
SORGIN SEINALEA
Ondorcngo orri hauek aurkezterakoan zera hau adierazi nahi nukc hasera batetik: ez direla
inolako tcorizarioren oihartzun, eguneroko ekitaldi murritzaren islada baizik.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBASorgin Seinalea nire ikasgelarako material baliagarritzat jo nuenean, honako zioak izan
zircn horretara bultzatu nindutenak:
- OHOcko 6.mailan «B» eredu aurreratu eta serios batetarako jadanik programatu eta
baliaztaturiko material baten cza: maila eta eredu horretan euskara asignatura gisa emateko ez
baitago andino, nik dakidanez behintzat. bcste tokitan aurretik egin den programaziorik.
- Edukinak nolabait «D» eredu arrunt baten parean edota «A» aurreratu batenean
kokatzeko aukera izanik ere, ustc nuen merkatuan <lauden metodologien artean ez zegoela
edukin horick ikasketa saio interesgarrietan sar zitekeen irakurgai norrnalizaturik.
- Beraz, aukeratuetako materialak gutxienez hiru baldintza hauek bete behar zituen:
1. Neuk programaturiko edukinak lantzeko posibilitate zabala ematea.
2. Lanketa hori no la ariketa analitiko serios batzutan hala makrohizkuntzarako hedapen
eta sorkuntza ariketetan ere finkatzeko aukera eskaintzea.
3. Gaia deigarria, interesgarria eta adinarekiko sikologi munduari zegokiona izatea.
Bestalde. Sor gin Seina/eak. aurreko baldintza guzti horiek bete ditzaketen azterketarako
testu eta liburuekin batcra, ikasturteko programa ulerkor. mailakatu eta logiko bat osatzen du.
Hauek <lira, programazioarcn arabera. bcste material hauek:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA1. cbaluazioan: Karraspioren abenturak (berrikuspen gisa). Alain (47 orrialdetako libu-
ruxka).
2. ebaluazioan: Sorgin Seinalea (komikia +bideoprograma +diapositibak + antzerkia).
3. ebaluazioan: Kamaba (44 orrialdeko liburuxka).
4. ebaluazioan: Errusiarra eta Tartariarra (ETB: Nazioartcko lpuinak; bideoprograma).
5. ebaluazioan: lndieta Beltza. abentura-liburua.
Guzti hori azpimarratu ondoren, Sorgin Seina/eari emandako tratamendua aurkeztuko dut.
Lehenengo pausua komikiak eskaintzen duen testua bideoprograman agertzen denarekin
kidetzea izan da. Hori egin ondoren , ikaslego guztiari eskaini zaio zazpi foliotan.
Lehenik , eta historiak markatzen dituen gertakizunen arabera, bost zatitan banatu dut
trama guztia, zati bakoitzak luzera berdintsua ukan dezan kontutan hartuz.
o Haseratik epaiketaren bukaerara joango litzateke lehenengo zatia, hots, «Ustaritze ,
Lapurdi , 1611-ko Urria»-tik «Beraren alde atera den apaiz kaiku horrek ere izango du
berea»-raino.
o «Handik bi egunetara--tik «Zer arraio dute zakur horiek? Ez dakit, Jauna»-ra bigarrena.
o «Ez da zaunkarik cntzuten--etik «Elbira gaixoa. Honek ez dio mina arinduko--ra
hirugarrena.
o «Handik bi egunera»-tik «Non erosi du artatxikia horren merke»-ra laugarrena.
o «Handik hiru egunetara--tik bukaerara bostgarrena.
Hori egin ondoren. eta bideoprogramari daukan izugarrizko interesa ez kentzearren. bost
egunetan segidan ikusi genuen programa, egun bakoitzean oraintxe aipaturikoa soilik ikusten
zelarik euskarako ikasaioaren haseran. Beraz. garbi geratzen da, testua sakonean landu nahi
bada --eta hau zen gure kasua-, ezinezkoa dela ikusten denak eta gelan egiten den lanak
erritmo bera eramatea.Orduan, esan beharra <lago nahikoa izan zitzaiela ene gelako haurrei hitz batzu ernatca,
ikusten eta entzuten zenaren ideia orokor eta nahiko zehatz bat jasotzeko gutxienez.
Hurrengo pausuak gelako lanera eraman gintuen, hau da, testuaren azterketa ia ahitukor
batetara, bost zatiak banan-banan hartuz. Lan honetan, eta laburtasunagatik, lehenengo
zatiaren estudioa eskainiko dut soilik, <lena aurkezteak izugarri luzatuko bait lidake artikulua.
66zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
l. EDUKINAK
Beraz, lehenik zati horretakozyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAedukinen estudioa egin nuen, arlo hauek landuz:Hiztegia: izenak , izenordeak, adjektiboak , aditzak, aditzondoak.
Aditza.Deklinabidea.Egiturak.Loturak.Esamoldeak.
Izenak
Ustaritze errege gonbito ume azkazal oilar
Lapurdi sorgin , etxe begi txanpon ikatz
Baiona belarlari zapo urkatu zorrotxo ncska
Frantzia salaketa eltze giza hazi osin cmazte
Barraman lekuko makiltxo ukendu ertz sinismen
Jainkoa andere lerde gorputz txarkeria legc
akelarre baba galtzarpe berri harreman
urria deabru inguru leiho aitortza hitz
aita gezur antza beldur arropa indar
feria umezurtz apaiz soro meza senar
musu cskale izun hegaldi zeremonia parroki
buru gau auzitegi baso lizunkcria sagardo
zatar haritz auzi jendc su froga
buruzapi gizon zuku aulki hodei oker
ohitura leku justizia esku hauts apezpiku
umetxo mehatxu mendeku atzea ekaitz cpaimahaia
ama gurutze sorginbelar ipurdi kalte
egun hatz urrilo nazka haragi
jaun aho zaina atzapar pixa
Izenordeak
berahorriberak
Adjektiboak
bat agurgarri bakarti azkar itsusi koxkor
maite goren izugarri asko haundi galerazi
lizun ustariztar santu dotore osoa zarpail
debekatu hau handi ikaragarri hildako purtzil
madarikatu gazte nazkagarri urrezko beren . kaiku
ezer horiek/hori/horrekin zikin guzti haren erraza
batzu aberats egundoko luze lau laztan
Aditzak
Nor
izan zain egon egon hurbildu jarri bcldur izanjoan atera ikaratu hasi bukatu
ctorri iritsi belaunikatu dantzan ari bihurtu
EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA67zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
NorzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBANork
Zer Nori Nork
e man egin uko egin pasa jan
nahi ukan salatu behartu ikusi edan galdu
agindu e san sartu e man jo erabili
atxilotu ezagutu bota jarri igaro puskatu
heldu gurtu ukan zaindu zin egin ordaindu
kendu topo egin atera bukatu amare eman
jakin aurkitu nahasi jantzi bete
jarraitu lagundu igurtzi sortu sorgindu
utzi zapalduerazi hartu poztu balio ukan
Nor Nori
aritu
Aditzondoak
berandu bes tal de ondora han behean bitartean gezurretan
laister handik ge ro aurrean gehien sekula
crabat argi eta ozenki gaincra orduan halako ordea
gchicn han ondoren ondotik meatxuka
lnOIZ bcrtan gabe banan-banan _ horregatikzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Deklinabidea
nango non nondik noren/zcren zerez norengana
nora nor norekin/zerekin nola zertan nolakozyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAnoiz nork zer
Aditza
Nor
trinkoa
ctorkizuna
orainaldi bukatua
agintaldia
lchcnaldi bukatua
Nor Nork
orainaldi bukatua
agintaldia
trinkoa
orainaldi ohiturazkoa
etorkizuna
lehenaldi bukatua
lchenaldi ohiturazkoa
Egíturak
oso berandu da eta
musu bat ematera
zeren zain zaudete?badakite buruzapi hori debekatuta dagoe/a
badakizue nor naizen
haritz baten ondora joateko esan zidan
belaunikatzeko
zaintzeko
gurutzea zapalduerazi
makiltxo batez jor
Zer Nori Nork Nor Nori
agintaldia orainaldi ohiturazkoa
lehenaldi bukatua
ctorkizuna
lehenaldi ohiturazkoa
etxeak ikusi nituenean
egindako txarkeriak/emandako txanponak
dantzan ari ziren bitartean
ez du esan nahi sorgina denik
dantzan ari
debekatutako zapia eraman zuelako
mendekuaren beldur naiz
gehien pozten duena
froga garbirik dugunean
beraren alde atera den apaiz kaiku horrek
68zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Loturak
eta
baina
eta orduan
gero ...
bes tal de
horregatik
ordea
Esamoldeak
egundoko beldurra
handik egun batzutara
argi eta ozenki
ixo!
egun batean
erabat
banan-banan
lizunkeriatan hasi ziren
su baten inguruan
tira, tira!
gezurretan ari dira
Baina osotasunean eginiko Jan horrek oraindik beste pausu bat eskatzen zuen, agian
inportanteena, hots, nire ikasletalde konkreturako egin behar zen egokiketa, ikasleen maila eta
ebaluazio hartan lantzen ari ginen edukinak kontutan hartuz. Eta ondorengo hau izan zen.
bakoitzak ukan zezan, ikasle orori emandako lehenengo zati horren programazio zehatza.
Izenak
zatar haritz antza urrilo atzapar ekaitz
buruzapi mehatxu apaiz zaina azkazal kalte
belarlari gurutze izun urkatu txanpon ikatz
salaketa hatz auzitegi giza hazia zorrotxo sirusrnen
lekuko gonbito auzi ukendu os in oker
akelarre zapo zuku galtzarpe ertz apezpiku
umezurtz eltze mendeku hegal di aitortza
cskale lerdc sorginbelar nazka lizunkeria
Adjektiboak
lizun agurgarri bakarti egundoko galerazi kaiku
debekatu goren izugarri ikaragarri zarpail laztana
madarikatu aberats nazkagarri koxkor purtzil
AditzakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Nor
ikaratu
belaunikatu
bihurtu
Nor Nork
Zer Nori Nork
agindu
atxilotu
hcldu
sala tu
gurtu
zapalduerazi behartu
uko egin nahasi
igurtzi
zin egin
amare eman
sorgindu
EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA69zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Nor Nori
arituzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Aditzondoak
erabatgehicn
inoiz
bestaldeargi eta ozenkihalako
meatxukasekulaordea
Edukinak
egindako txarkeriakemandako txanponakdebekatutako zapia
gehien pozten duena
beraren alde atera den apaiz horrekhorrek ez du esan nahi sorgina denik
Esamoldeak
egundoko beldurrabanan-bananlizunkeriatan hasi zirengezurretan ari dira
2. AHOZKO ARIKET A ANALITIKOAK
Geroko ariketa saila haseran aipatutako mikrohizkuntza eta makrohizkuntza arloetanbanatu genuen, lehendabizi ahozko ariketa analitikoei aintzintasuna emanez. Ariketa hauekarras ezagunak badira ere. uste dut behar-beharrezkoak direla alde batetik ulermena finkatzekoeta bestetik euskararen joskera lantzeko, mekanismoaren bitartez lortzen baita, neurri handibatetan, jatorrizkoa denaren funtsa. Beraz, zazpi motako ahozko ariketa analitikoak egingenituen gelan:
-baiezkoak lortzeko galderak~zezkoak lortzeko galderak-galdera orokorrak , erantzuna galdegaiaren arabera emanez;-galdetu ea ... ;-aditzaren aspektua lantzekoak;-hiztegiaren estudioa, gero aipatuko dugun eran;-testuko esaera jatorren estudioa, hiztegiaren modu berean.
bi hauetan erantzun osoa eskatuz;
2.1. Baiezkoak lortzeko galderak
-Sorgin Seinalea Lapurdiko herri batetan gertatzen al da?-Ustaritze al da herri horren izena?-Historia 161lko urrian al dago kokatuta?-Haurrak oso berandu delako eta bere amak esaten diolako joan behar al du ohera?-Aita, berriz, Baionako feriara joan al da?-Haurrak aitaren musu bat nahi al du ohera joan aurretik? •-Soldaduak Elbira Goitiaren bila etorri al dira?-Lancreko jaunak agindu duelako etorri al dira Elbira atxilotzera?-Elbira heldu ondoren burutik kendu al diote buruzapia?-Buruzapia zatar lizuna dela esan al du buruzagiak?
70zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA Esperientziak
-Debekatuta badago ere. ustariztarrek ohitura horrekin jarraitzen dutela esan al du?-Handik egun batzutara hasi al zen epaiketa?-Frantziako errege gorenaren izenean salatzen al dute Elbira sorgin eta belarlari dela?-Mari Lisalde gaztea izango al da salaketa honen lekuko?-Elbirak engainatuta joan zela akelarrera adierazi al du Marik?-Barraman deabrua gurtu al zuen akelarrean?---Guzti hori gezurra dela baieztatu al du Elbirak?-Halere. jarraitzeko agindu al diote Mariri?-Marik umezurtzat eta eskaletzat jotzen al du bere burua?-Marik dioenez , Ustaritze inguruko baso batetara joateko agindu al zion Elbirak?-Basoan gurutzea zapaldu eta gurutzearen gainean gonbitoak bota ondoren joan al ziren
Elbiraren etxera?-Elbirak makiltxo batez joz atera al zion zapoari bere lerdea?---Gero zenbait gauza nahastuz egin al zuen ukendua?-Ukendu horrez gorputza igurtzi ondoren irten al ziren leihotik hegan?-Marik egundoko beldurra pasa ondoren iritsi al ziren biak basora?-Barramanen aurrera eraman al zuen Elbirak Mari?-Barramanek atzea eman eta ipurdian musu emateko agindu al zion?-Barramanen azkazalak bizkarrean sentitu ondoren joan al zen Mari osinaren ondora?-Sorginen aitortza bukatu ondoren egin al zuen Barramanek meza antzeko zeremonia?-Hura bukatu eta gero hasi al ziren Barraman eta Elbira lizunkeriatan?-Hegaz joan zirenean hodeietatik bota al zituen Barramanek ekaitzak sortzen dituzten
hautsak?-Egunsentiarekin bukatu al zen akelarrea?-Barramanekin ezer jakin nahi ez duelako joan al da Mari justizia eske?-Mari Lisalde gezurretan ari dela eta bere emaztea sinismén handiko emakumea dela adierazi
al du Elbiraren senarrak?-Ustaritzeko apaiza ere eritzi berdinekoa al da?-Apaizaren ustez. elizako haundizkiek ere edaten al dute sagardoa?-Debekatutako buruzapia eraman duelako ezarri al diote Elbirari izuna?-Lancreko jaunak jarraitzen al du Elbira berriro atxilotzeko asmoarekin?
2.2.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAEzezkoak lortzeko galderak
-Elbirari bere senarraren berri ematera etorri al zaizkio Lancreko jaunaren soldaduak?-Buruzapi galerazia eramatea al da Elbiraren aurkako salaketa nagusia?-Mari Lisalderengandik sortu al zen akelarrera joateko ideia?-Bizirik al <laude Mariren gurasoak?--Ustaritzeko pagadi batetara joateko agindu al zion Elbirak Mariri?-Jendez beterik al zegoen leku hura?=-Salda egiteko erabili al zituen Elbirak sorginbelarra eta beste gaiak?--Oso lasai aurkitu al zen Mari Barramanen aurrean?-Atseginez beterik eman al zion Marik atzea Barramani?-Mariren eritziz. hodeiak eta haizea al dira ekaitzak sortzen dituztenak?-Barramanck emandako txanponak urre bihurtu al ziren biharamonean?-Elbirarcn senarrak dioenez , Elbirak noizbait izan al du harremanik dcabruarekin?-Senarraren hitzak ba al du indarrik auzi honetan?-Apaizaren eritziz , erraza al da ohitura zaharrak puskatzen?-Epailcak dioenez , ba al dago benetako frogarik Elbiraren aurka?
2.3. Galdera orokorrak
-Noiz eta non dago kokatuta istorioa?-Zcrgatik ezin zion aitak semeari oheratu baino lehen musu bateman?-Zcin izan da Lancreko jaunaren agindua?=-Noren izenean egiten da Baionan epaiketa?-Zcr bi gauza adierazi nahi ditu Mari Lisaldek «urnezurtza» eta «eskale» dela esaten duenean?
Esperientziak 71
-Zeintzu <lira Elbirak ukendua egiteko erabili zituen gaiak?
=-Zcin agindu eman zion Barramanek Mariri zapo bat eta urrezko Jau txanpon eskuratu
ondoren?
-Zertara joaten ziren sorginak Barramanengana?
-Lizunkeriak bukatu ondoren, non aritu ziren sorginak dantzan?
-Zertan eman zuten sorginek gau osoa akelarrean?
-Zer adierazi zuen apaizak Elbirari buruz?
-Zergatik ordaindu behar izan zuen Elbirak isuna?
-Noiz atxilotuko du Lancreko jaunak berriro Elbira?zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
2.4. Galde ezazu ea ...
-Lancreko jaunaren aginduaren arabera joan diren Elbira atxilotzerazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA(Noren).
=-Sorgin eta belarlari izatea den salaketa nagusia (Zein).
-Argi eta ozenki hitzegiteko agindu dioten Mari Lisalderi (Nola/Nori).
-Elbirak Mariri Ustaritze inguruko haritz haundi baten ondora joateko esan zion (Nork/Zer/
Nora). ·
=-Leku bakarti hartan gurutzea zapaldu ondoren Jainkoari uko egitera behartu zuen (Non/Noiz/
Zertara).
=-Zapo handi eta nazkagarri bati lerde zikin bat atera zion (Nori/Zer).
--Galtzarpetik hartuta leihotik atera ziren hegan (Nondik/Nondik).
-Egundoko beldurra pasa zuen Marik han behean etxeak eta soroak ikusi zituenean
(Zer/Nork/Noiz).
-Bizkar gainean atzaparra jarri ondoren azkazalak sartu zizkion (Noiz).
=-Deabruzko meza itsusi hura bukatu zenean Barraman Elbirarengana hurbildu zen (Noiz/
Norengana).
-Lapur koskor baten hitzak galduko otc duen emakume on bat (Zerk/Nor).
-Erraza den ohitura zaharrak puskatzea (Zer),
=-Debekatutako buruzapia eraman zuelako ordaindu beharko duen isuna (Zergatik/Zer).
=-Lancreko jaunaren ustez , apaiz kaiku horrek ere izango duen berea (Nork/Zer/Noren ... ).
2.5. Aditzaren aspektua ariketak (laguntzailea eta bere aspektua lantzeko ariketak)zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Bete itzazu nik irakurtzerakoan uzten ditudan hutsuneak. Nor Nork sistema erabili behar
duzu.
«Ernakume hauek ohitura madarikatu horrekin jarraitzen ... Eta horregatik , hemen gaude-
nok sorgin eta belarlari dela salatzen ... Elbira. Beraz, orain zer gertatu zitzaidan kontatuko
dizuet. Elbirak eskutik hartu eta biok baso batetara joan behar. .. esan zidan. Han gizon aberats
bat aurkituko ... Hara iritsi ginenean, gurutze santuaren gainera gonbitoak bota ... Gero berriro
bere etxera joan ginen. Han ukendu bat egin .. ., eta ukendu horrekin bere gorputza igurtzi ...
Horren ondoren hegan irten ginen eta egundoko beldurra pasa nuen han behean etxeak eta
soroak ikusi ... Akelarrera iritsi ginen eta Barramanen aurrean sorginek beren aitortza egin ...
Aitortza bukatu ... Elbira Barramanen gainean jarri zen eta biak hodeietara joan ziren. Handik
hauts zikin batzu bota ... Barramanek».
Orain, berriz . Zer Nori Nork erabiliko duzu. Historia 3. pertsonan kontatu behar da.
«Gau halan bertan, Ustaritze inguruko haritz handi baten ondora joateko esan eta hara
iritsi ondoren berak lagunduko ... Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin Gurutzea
zapa! erazi ... eta Jainkoari uko egitera behartu. Gero hatzak ahoan sartu ... Guzti hori egin
ondoren, Elbirak eskutik hartu eta Barramanen aurrean belaunikafzeko esan Barramanek
atzea eman ... eta ipurdian musu emateko agindu. Honek Mariri nazka ematen baina egin
zuen. Orduan Barramanek Mariren bizkar gainean jarri zuen bere atzapar itsusi hura eta
azkazalak sartu ... ».
72zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
2.6. Hiztegia
Esperientziak
Hiztegia lantzerakoan, eta nire gelako haurrak «B» eredu aurreratu batetan daudenez gero,uste nuen arlo honi tratamendu berezi bat eman behar niola. Badakit nahiko luzea gertatzen delahonela hiztegiaren ikasketa, baina uste dut ongarria dela eta itzulpenaren erreinura iritsi aurretikinteresgarria Iitzatekeela pausu hauek ematea. Horregatik zortzi zatitan landu dugu hitz
bakoitza:a) hitzab) sinonimoad) antonimoae) azalpenaf) ikasig) interpretapenah) adibide itxiai) adibide irekia
Adibide irekiari buruz , ohar bat: ebaluazio honetako bi egitura nagusiak konpletiboezezkoak eta erlatibozkoak direnez gero, interesgarria iruditu zait adibide ireki guzti horiek ildohorretatik jo dezaten, aditzek erezyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBANor Nork eta Zer Nori Nork-eko lehenaldian behar dutela
egon kontutan hartuz.Honako hauek izan ziren horrela landutako hitzak:
Izenak Adjektiboak Aditzak Aditzondoak Esaera jatorrak
okerra agurgarria ikaratu gehien argi eta ozenkiindarra koskorra hurbildu sekula gezurretan ari dasinismena laztana atxilotu ondoramusua kaikua utzi laisterertza dotorea jantzi erabat
Eta adibide gisa hemen eskaintzen dut beraiei emandako izenen tratamendua:
Hitza:
sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:
Hitza:
sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:
Hitza:
sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:
okerra
txarkeriaongiabesteren txarrerako egiten den zerbaitburuzmimikaz, tonueraz , marrazkiz ...«Hori ez da inor galtzeko okerra»Ez <lagookerren bat edo beste egin ez duen gizonik
indarra
botereaahuleziagauzak egiteko ahalmena ematen duburuzmimikaz, tonueraz , marrazkiz ...«Zure hitzak ez du auzi honetan indarrik»Ez nekien horrenbeste indar eman zizutenik
sinismena
fedeasinesgabekeriazerbaitekin bat etortzea eta horri atxikuzeaburuzmimikaz, tonueraz, marrazkiz ...«Nire emaztea sinismen handiko emakumea da»Ez genuen uste sinismen haundia zutenik
Esperientziak 73zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Hitza:
sinonimoa:
antonimoa:
azalpena:
musua
apa
ikasi:
interpretapcna:
adibide itxia:
adibide irekia:
norbaitek bcsteren bat maitatzen ducnean ezpainez egiten dion
laztana
buruz
mirnikaz , tonucraz , marrazkiz ...«Aita etorriko al da gero niri musu bat ernatera?»
Ez dakit atzo emandako musu haick egiazkoak ote ziren
Hitza:
smorurnoa:
antonimoa:
azalpena:
ertza
egia
erdigunea
zenbait gauzaren bukaera markatzen ducn puntua: mahaian, itsa-
soan ...
buruz
mimikaz, tonueraz, marrazkiz ...
« ... osinaren crtzean zapo talde bat zaintzeko agindu zidan»
Ez genuen uste aintziraren ertzean egongo zinetenik
ikasi:
interpretapena:
adibide itxia:
adibide 'irekiazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
3. IDATZIZKO ARIKET AK
ldatzizko ariketak aurkezterakoan nahitaez laburtu beharko ditut egindakoak , baina halcrc
uste dut interesgarria litzatekeela, edo interesgarri ez bada ere egiazkoa gutxicnez. egindako
ororen berri ernatea. iradokizun eran besterik ez bada ere.
Ariketa hauek , edukinei dagokionez, hiru arlotan zatiturik cskaini ditut: aditza lantzeko
ariketak , zehazki Nor Nork eta Zer Nori Nork lehenaldiko pertsona guztietan; deklinabidea
lantzekoak , Norengana eta Norengandik kasuak; eta, azkenik , egiturak lantzcko arikctak.
3.1. Aditza lantzeko ariketak
Aditza lantzcko hiru motako arikcta analitikoak cman dizkict haurrci:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAa) Egin ezazu ereduaren arabera. Bi, hiru eta lau fasetako ariketak laukian azpimarratu-
riko hiztegia (izenak+ aditzak¡ erabiliz . Esate baterako: Hemen dituzu hamar galdera .
Ondoren eskaintzen zaizkizun hitz horiek erabi/i behar dituzu erantzuteko, aditz bakoitzari
hobekien dagokiona aukeratuz .
zapoa/hatzak/ukendua/txan ponak/lcrdca/ guru tzca/mchatx ua/buruzapia/ sorginbelarra/ gon-
bitoak
1. Zer jarri zizutcn buruan?
2. Zerez igurtzi zenion gorputza?
3. Zer kcndu ziotcn erreskatea ordaindu zuencan?
4. Zer sartu zion ahoan?
5. Zer bota zizun gainean zorabiatu zencan?
6. Zer zapalducrazi zenioten misiolari hari?
7. Zer atera zizuten eltzctik?
8. Zer utzi zenicn haurrei ahotik zintzilik?
9. Gogoratzcn al duzu zcr edan crazi genion?
10. Zer agindu zenigun?
Orain zuk egin ditzakezu beste zenbait galdera aditz eta ize_nberdinak erabiliz .
b) Berdin jokatu nucn Nor Nork-en lehenaldia lantzeko . izcn/aditzondo eta aditz hauek
crabiliz , kontutan hartuz orain galdegaiek bariatuagoak behar dutela izan, eta aditza forma
czezkoan landu nahi nuela.
74zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA Esperientziak
atxilotu inon noiz gurtu InOIZsalatu inoiz nork galdu inorkzaindu inork nondik bota inondikbehartu inola nora sartu morasorgindu inon no la aurkitu inola
non
noizzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAnork
no la
non
Esate baterako: -Non atxilotu zintuzten?
-Ez ninduten inon atxilotu.
1. Non atxilotu zintuen?
2. Noiz salatu zituzten?
3. Nork zaindu zucn?
4. Nola behartu zcnuen?
5. Non sorgindu gintuzun?
6. Noiz gurtu zintudan? Gogoratzen al duzu?
7. Nork galdu zuen?
8. Nondik bota zintuztcten?
9. Nora sartu zintuztedala esan duzue?
1O. Nola aurkitu zenuten?zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Orain erabil itza:u adit: berak zuk asmatutako esa/dietan.
d} Aukera ezazu, testua osatuz
Mari Lisaldek bere aitortza bukatu (zuenean-zenean-zionean) Elbiraren senarra altxa
egin zen denen aurrean eta neska hura gezurretan ari (zuela-zela-ziola) esan zuen, bere
emaztea sinismen handiko emakumea zela eta ez (zela-ziola-zuela) sekula deabruarekin
harremanik izan. Baina hori esan (zcnean-zuenean-zionean) berehala altxa zen epailea
senarraren aitortzak ez (zuela-ziola-zela) ezer balio esanez. Beraz. ondoren apaiza altxa
(zuen-zcn-zion) esanez: «Nik hau adierazi nahi (dut-zaituztet-dizuet) guztioi: emakume
hori nire parrokiko andrerik onenetakoa da». Epaileak hori entzun zuenean zera erantzun
(zuen-zitzaion-zion) apaizari, hots. ez (zucla-zela-ziola) horregatik bakarrik kondenatuko,
Elbirak galerazitako buruzapia ere erabiltzen bait (zen-zuen-zion).
Hori egin ondoren, irakur eza:u testua zuk aukeratu duzun bezala eta idatz ezazu berriro,boina begiratu gabe .
3.2.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBADeklinabidea lantzeko ariketak
Programaketaren barruan Norengana era Norengandik kasuak ari ginen lantzen bereziki;
beraz , horri atxikitu gintzaizkion ariketak egiterakoan, beti bezala testuan agertzen zen
perpausa eredutzat hartuz eta testuan azaltzen diren Nor sistemako aditzak oinarritzat joz.
Horrez gainera beharrezkoa izan zitzaigun testuko subjetu pertsonifikatuak erabiltzea(izenak +ad jcktiboak).
Hau zen oinarrizko perpausa: «Horregatik etorri naiz mengana justizia eske». Eta ariketa
hau ez zen bcsteak bezain direktiboa izan, ereduaren arabera bere kasako esaldiak asmatzeko
aukera eman bait nien. baina aurrez aurre neuk aukeratutako hiztegia erabiliz, hots:
Norengana-rako Aditzak -
erregea eskalea madarikatua hildakoa joan iritsi
sorgina apaiza ustariztarra laztana etorri hurbildu
belarlaria emaztea gaztea hau/horiek/hori atera bihurtu
deabrua se narra aberatsa zu/bera/bestea
umezurtza apezpikua san tu a
Deklinabidearen arloan, azkenik , eta haurrak OHOeko 6.mailakoak direla kontutan hartuz
jolas bat proposatu nien, GaldegaienzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAsafari fotografikoa, sarrera honekin:
Esperientziak 75
«Testu hau baso batetan kokaturik dago. Piztiak galdegaiak <lira, baina ezkutuan <laude.Zu argazkilaria zara eta guztiak diapositibatu behar dituzu. Dena den, pista bezala. azpimarra-tuta topatuko dituzu diapositibatu behar dituzun guztiak. Diapositibatu ondorcn. zeurckoademoan azalduko dituzu eta galdera-erantzunak egingo dituzu. Hemen duzu adibidea:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
«Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin zizkidan»Diapositiba: «Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin zizkidan»
Non
Zure koademoan1. ldatzi testu osoa eta jarri diapositibatu duzun piztia bakoitzaren azpian galdegaiaren
izcna.
2. Galdera-erantzunak: -Non egin zizkizun mehatxu izugarriak?-Leku bakarti hartan egin zizkidan».
Egun batean Elbira Goitiarekin topo cgin nuen. Gau hartan bertan . Usturitze ingurukoharitz handi baten ondora joateko esan zidan. Han gizon aberats bat aurkituko nucla eta bcraklagunduko zidala.
Leku bakarti hartan mahatxu izugarriak egin zizkidan. Gurutzea zapalerazi zidan etaJainkoari uko egitera behartu. Gero hatzak ahoan sartu zizkidan ... eta ... gurutze santuaren
gainera gonbitoak bota nituen. Ondoren bere etxera joan ginen. Etxean zapo handi eta
nazkagarri bat zuen eltze batean eta makiltxo batez joz lcrde zikin bat atera zion. Baba hori,sorginbelarra. urriloaren zainak, bataiatu gabeko ume baten begia eta urkatu baten giza hazianahasi eta ukendua egin zuen. Ukendu horrekin bere gorputza igurtzi zuen. Gero galtzarpctikhartu eta leihotik atera ginen hegan. Egundoko beldurra .pasa nucn han behean etxeak eta
soroak ikusi nituenean. Hegaldia azkarra izan zen. Baso batera iritsi ginen; jende asko zegoenhan. Aulki dotore batean escrita Barraman zegoen. Eta inguruan sorgin asko. Erabat ikaratunintzen. Elbirak eskutik hartu eta Barramanen aurrean belaunikatzeko esan zidan. Barramanek
atzea eman zidan eta ipurdian musu emateko agindu. Nazka ematen zidan. baina egin nuen.Orduan nire bizkar gainean jarri zuen bere atzapar ikaragarri hura eta ... azkazalak sartuzizkidan. Gero zapo bat eman zidan eta urrezko lau txanpon zorrotxo batean, eta inguruko ume
batzurekin osinaren ertzean zapo-talde bat zaintzeko agindu zidan.
3.3.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAEgiturak lantzeko ariketak
Edukinen laukian adierazi dugun bezala, edukinen aldetik Sorgin Seinalea oso aberatsaizanik urtean zehar landu behar ditugun egitura gehientsuenak sakontzeko, ebaluazio honetanbatez ere bi egitura landu baldin baditugu, horretan zentratu gara, hau da: konpletibo ezezkoan
eta --dakol-tako erlatibozkoetan.
Halaber, uste dut ariketak prestatzerakoan orain ere inportantea dela edukinen laukikohiztegiari custea: hori alde batctik, eta bestetik --dakol-tako erlatibozkoen murriztzaileizakera azpimarratzea eta, era berean. osatu ondoren daukaten indefinitasuna markatzea.
a) Berridatz itzazu perpaus hauek -takol-dako erabiliz
1. Ustaritze ondoan aurkitu nuen gizon batek lagunduko zidala esan zuen.2. Ahoan sartu zizkidan hatzek gonbitoak botarazi zizkidaten.3. Han pasa nuen beldurrak markatuta utzi ninduen.4. Aulkian eserita zegoena Barraman zen.5. Barramanengana joan ziren egin zituzten txarkeria guztien berri ematera.6. Barramanek eman zidan zapoa osinaren barrura joan zen.7. Hodeietatik bota zituen hautsek ekaitzak sortzen dituzte ;8. Sorginek hit zirenen haragia jaten zuten.9. Piarresek epaileari esan zizkion hitzek ez zuten baliorik izan.
10. Elbirak erabili zuen buruzapia debekatuta zegoen.
76 EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
b¡ Gara itzazu perpaus hauek, dauzkaten posibilita te guztiak adieraziz
Adibidez: Barramanek gainean jarritako atzaparra izugarria zen.
Barramanek bizkar gainean jarri zidan atzaparra izugarria zen.
zion
zigun
zizun
zizuenzien
1. Nahasitako belarrak onak gertatu ziren.
2. Barramanek sorgindutako emakumea ez zen batere purtzila.
3. Auzian salatutako andreak cz zuen inolako errurik.
4. Guri zapalerazitako gurutzea egurrezkoa zen.
5. Etxean utzitako ukendua galdu egin zen.
6. Gure elizetan gurtutako Jainkoa ez dakigu ongi nolakoa den.
7. Horregatik ordaindutakoa gehiegikeria iruditu zait.
8. Kaikutzat jotako apaiza ustariztarra da.
9. Botatako gonbitoak haritz ondoan geratu ziren.
10. Auzian jarritako isuna nazkagarria iruditu zitzaidan.
d¡ Begira adibidea
- Ustc dut azkazalak mozteko esan ziotela.
- Ez dut uste azkazalak mozteko esan ziotenik.
1. Uste zuten apezpikuari etortzeko agindu zeniola.
2. Uste genuen sorginak atxilotu zuela.
3. Uste zenuen gerritik heldu nizula, ezta?
4. ldoiak pentsatzen zuen eskaleak salatu ninduela.
5. Uste dut Marik deabrua gurtu duela.
6. Esan zenuten Marik gurutzeari uko egin ziola.
7. Uste zuten txarkeriak egitera behartu zintudala.
8. Esan zuen Jainkoaren aurrean zin egin zuela.
9. Soldaduak uste du amore eman duzula.
1O. Gorputza ukenduz igurtzi diozula esan dute.
Egituratze ariketa hauek osatu ondoren, berriro ere hiztegia lantzeko mementua izango
litzateke ene programazioaren barruan, baina lehen neuk eginda eskaini dudanez, nahikotzat
jotzen dut orain ikasleak berak egin behar duela ariketa herbera esatea.
Bcraz , hcmen, landu behar dituen hitzen zerrendatxoa eskaintzen dut , gogoratuz sinoni-
moa/antonimoa/azalpena/adibide itxia eta adibide irekia osatu behar dituela ikasleak kasu
bakoitzean.
antza
beldurra
osina
lizunkeria
ekaitza
debekatua
madarikatua
gorena
cgundoko
galerazia
berandu
ondoren bertan
banan-banan inoiz
ldatzizko ariketa multzoari amaiera ernateko , esaldien eta gertakizunen ordena lantzeko
ariketari buruz zcrbait esan nahi nuke. Ariketa hau mikrohizkuntzatik makrohizkuntzarako
bidea egin duen ariketa lez aurkez daiteke , egitan horrela gertatzen baita, batez ere bukaeran bai
idatzizkoa bai ahozkoa bezala molda daitekeelako.
Uste dugu testu bati buruzko ulermen maila adierazteko garrantzi handikoa dela nolabait
gertakizunen ordenaren menperapena demostra dezakeen ariketa hau. Beraz, alde batetik test
gisa egin daitekeen ariketa da eta bestaldetik espresamen idatzia, eta ahozkoa bultzatzeko eta
sendotzeko ere ongarri gerta dakiguke. Nire kasuan, behintzat, zeharo interesgarritzat jotzen
dut, ongi esperimentatu ondoren. Inportantea da gertakizunen sekuentzia ongi aukeratzea, adieraz-
garri izan dadin eta istorioaren muina emateko balio dezan.
EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA77
Bi eratakoa izan daiteke:a) testu dcskriptiboa. mintzamen diskurtsiboa lantzearren:b) testu elkarrizketatua. mintzamen espresiboa lantzearren.Kasu honetan biak landu baditugu ere. nik adibide gisa lchcncngoa aurkeztuko dut
oraingoan. Aurrena istorioaren mementurik adierazgarrienen keinu izan daitezkeen zenbait
marrazki aukeratzen ditut. Istorioa marrazkigabea bada irakaslcak egin beharko ditu marrazki--sekuentzia horiek. Ez dazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBASorgin Seinalearen kasua. Beraz, askoz errazagoa gertatu zait lehe-nengo pausu hau betetzea.
Ostcra, marrazki-sekuentzia hori desordenaturik ematen zaie ikasleei folio batetan.Marrazkiekin hatera, marrazki bakoitzari dagokion istorioaren testu zatia ematen zaie.
Orduan• ariketaren lehenengo pausua marrazkiak ordenaturik jartzea da:• bigarren pausua marrazki bakoitzaren parean edo azpian dagokion testu zatia jartzea da:• hirugarrcna. guzti horretaz jabetzea.Azkenik , eta ariketaren muin gisa, ikasleei zera esaten zaie: dena gordetzeko eta ahalik eta
detaile gehienez beren koademotan marrazkiak berregiteko eta ondoren istorioa beren moduraidazteko. Azkeneko pausu hau oso interesgarria gertatzen da bai idatziz bai ahoz egiten denean.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
4. MAKROHIZKUNTZ ARIKET AK
Guzti horrekin uste dut testuaren lanketa serios eta sakon bat orobat egina gelditzen dela.bai ahozkoa bai idatzia. Baina Sorgin Seinalea, testua izatez aparte, beste bi gauza da: komikiaeta bideoprograma. Beraz, aurreko pausu horiek edozein komiki eta bideoprogramarentzatbeharrezko eta baliagarritzat jotzen baditugu ere. uste dut are gehiago landu daitekeela, batez
ere mintzamenaren arloan.
4.1. Diapositibaz
Horrcgatik , guk 376 diapositibatan osatu genuen komikia. Hori egin ondoren, eta istorioabost zatitan landu dugunez gcro. bost zati horiei dagozkien bost diapositiba-multzntan banatuditugu diapositibak. Era berean zortzina ikasleko bost taldetan zatitu genuen klasea eta zortziegun eman bakoitzari , zegokion istorioaren zatia prestatzeko. lkasleek markaturik zeukatenzein egunetan ukan zezakeen bakoitzak diapositiba-multzo bakoitza, egun hartan bere kasaikastetxeko zenbait proiektoreren bitartez istorioa presta zezan. Hurrengo hamabostaldianbanan-banan eman behar izan zuten ahoz beren istorioa.
Nik azkeneko ahozko emanaldi hau klase ordutik kanpo egiten dudanez, zeresanik ez dagobakoitzari hitzegiteko 10 minututako epea emanez ere zenbait ordu sartu behar izan dudala.Baina merezi duela uste dut.
4.2. Bideoz
Batez ere bi ariketa mota egin ditut:a) Haurrak irakurketa ulerkor batetara bultza ditzakeen testuaren perpaus barruko fun-
tzioekiko zatiketa, hau da, istorioa ikusi eta entzuten zuten bitartean arkatzez egindakomarratxoren bitartez zatitzen zuten perpaus bakoitza. Hori egin ondóren, pertsonaiekin hateraegiten zuten irakurketa-prozesua. bideoaren ahotsa topean jarrita eta haurrak nahiko suabemintzatuz. Horrela zenbait zati landu ditugu, aspergarria gerta ez dadin.
b) Bigarren ariketa askoz interesgarriagoa egin zaie haurrei, askoz zailagoa izanik ere.Guk , eta gero Sor gin Seinalea antzerki gisa antzezteko prestatzen ari garenez gero, bi talde cginditugu klasean, hogeikoa bakoitza. Haurrei istorioan agertzen den pertsonaia bana eman dicgu,pertsonaia hori joka dezaten. Zoritxarrez istorioan hogeitalau pertsonaia azaltzen dira. Beraz,zenbait haurrek bi taldetan parte hartu behar izan dute zenbakia-osatzeko.
Gero, bakoitzak bere rola buruz ikasi ondoren, bideogelara joan ginen eta programahcrriro pasa soinua ahalik eta baxuen jarrita. Ez zen erraza izan, baina interesgarria.
78 EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
4.3. Antzerkiz
Beraz , azkenik antzeztu egin dugula esan behar da. eta arrakasta haundiz , ordu eta Jan
asko eman badigu ere. Horretarako behar izan dugun materiala honako hau izan da:
• artista profesional batek margotu dizkigun 5zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAX 2,65eko hiru dekoratu eroangarriak:• eskenatokian egiteko oso zailak ziren zenbait eskenari aurpegi ematearren diapositibak
erabili ditugu. 46 denetara;
• horretarako pantaila eroangarri bat muntatu dugu, bi auto-kurpiletan zutitutako bimakila eta 5 x 2.65eko oihal bat erabiliz.
Horrela edozein antzerki-lanak behar duen mugimendu eta malgutasuna eman diogu
obrari. Hala ta guztiz ere. ordu betetik pasa zaigu emanaldi bakoitza.
* * *
Bukatzeko azken pentsakizun bat. Badakit horrelako programa batekin zenbait gauza
gehiago eta agian interesgarriagoak egin daitezkeela. baina lerro hauen helburua esperientzia
kontatzea zelarik. hortan utzi dut soilik , eta horrela irakurri eta ulertu behar da.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Patxi EzkiagazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
8.URRATSEAN
LEXIKO«TEKNIKOA»LANTZEN
1.1. Uneon. euskaldungintzarako eskuartean darabilgun materiala oparoa da. batipat
lehen urratsetan. Hor ditugu, beste askoren artean, AEK eta HA.BEko talde didaktikoek eman
dizkigutenak: HABEren Euskalduntzearen A Mailarako Langaiak , lehen lau urratsetakoak ,
edota AEKk hamar ziklotarako prestatu digun material berri-berria. AIZU eta HABE aldiz-
kariek ere emari joriak argitaratzen dizkigute epeka-epeka. Lehen, orain dela hamar urte edo,
klaseetarako langaiak sortzen izaten genuen nahikoa lan; egun, berriz, materiala aukeratzen
izan ohi dugu lana. Orain hamar urtetik gaur egunera, franko aurreratu dugu; badago aldeederrik.
1.2. Hori egia da; baina orain ere. 7. eta 8. urratsetako euskaldunberrien klaseak , bereziki
ikastaro trinkokoak. ematen ditugunok konturatzen gara oraindik material aldetik hutsarte
nabarmenak dauzkagula; adibidez , lcxiko-arloan, ikasgelatan lantzeko, material egokia etataxuz mailakatua falta zaigu.
Lexiko «teknikoa» lantzeko, Goierriko Euskal Eskolan egindako esperientzia txiki bat
azalduko dizuegu jarraian.
2.1. Euskalduntze etapak amaitu eta «zorioneko» EGA lortutako hamaika euskaldunberri
pasa da Lazkaotik. Euskalduntzetik EGArako urratsa ematerakoan. nabaritu diegun hutsune
larria, beste zenbaiten arrean, lexiko-gabezia izan da.
2.2. Akats hori ere pikatu eta zorrozteko asrnoz , joan den lau urteotan bederen. ahaleginik
asko egin dugu. Elkarrizketa arrunt batetatik irtetean edo zenbait gai teknikotara igarotzean.
!aster nabarmentzen da euskaldunberrien ezina edo zein hankaz herren egiten duten. Gai
teknikoak aipatzean. euskal geografía. historia. ekonomia. literatura ... hartzen ditugu gaiberezitzat.
2.3. Euskal sail horietan ikasleak trebatzeko, oeharrezko ziren testuak bilatzea, aukera-
tzea edo, ez zegoenean, sortzea. Horretan zerbait eginak gara.
3.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA1. Erabiltzen dugun materiala. soilik idatzitako testuz osaturikoak. honako hauxe da:
3.1. 1. Histori atorra
- Euskal Herriko Historia 1 eta 11. Gordailu.
-- Jparraguirre. Gaiarre, Olentzaro. Gordailu.
- Goierriko Euskal Eskolako zenbait apunte.
- Goiherri , Gasteiz, Lapurdi Itsas-hegia ... Gordailu.
3.1.2. Geografi saila
- Euskalerriko Geografía Fisikoa 1. O.H.O. F. Barcelo eta P. Esnal.
- Euskalerriko Giza Geografia 2. O.H.O. F. Barcelo eta P. Esnal.