Loiolako araztegia

Hernani

Loiolako araztegia

Hernani

UgaldetxoArano

Añarbeko urtegia

Ereñozu

UgaldetxoArano

Añarbeko urtegia

Ereñozu

UgaldetxoArano

Añarbeko urtegia

KUTSADURA IBILBIDEA

HAUSNARKETAHAU BUKAERAKO

UTZI

KUTSADURA Urumea, bere ibilbidearen azken zatitan

baldintza txarrak izan arren, Gipuzkoan hobeto zainduta dauden arroetako bat da. Ura nahiko ona da, kalitate onekoa, alegia. Horri esker, natura-gune garrantzitsu batzuk garatu ahal izan dira. Horretan ibaiertzetan hain populazio ugaririk ez bizitzeak lagundu du, baita, nahiz eta ibaia energiaren ekoizpenerako iturri garrantzitsua izan den beti antzinako burdinolentzako bai gaurko hidroelektrikoetarako.

Uraren kalitatean sortzen diren arazoak Hernani zeharkatu ondoren azaltzen dira, hortik aurrera populazio handia eta industria garatua dagoelako. Horren ondorioz ibaiaren egoera txartu da, eta dezente gainera, kutsadura indizeak igoz. Orain, Loiolako araztegiari esker pixkanaka-pixkanaka hobetzen joango da ur hauen kalitatea hobetuz eta, hortaz, arrain espezieak mantendu eta bizirik jarraituko dute.

URUMEAREN IBILBIDEA

01020304050607080

Donostia

Astigarr

aga

Hernani

Ereñotz

u

Ugaldetx

oAran

o

Ezkurra

HERRIAK

MET

ROAK

Urumea dugu gure lurraldeko ibairik ezagunenetako bat. Urumea Arroak 279 km2-ko azalera baino ez dauka; horietatik 103 soilik daude Gipuzkoan, eta gainerakoak Nafarroan.

Urumearen sorburua Bortzirietako mendigunean dago, Basaburuan zehazkiago, Bederan eta Zumarretza errekatxoak elkartzearen ondorio baita.

Aranotik hurbil, Urumea ibaiari Añarbe elkartzen zaio, daukan ibaiadar nagusia. Urumea Nafarroatik Gipuzkoara pasatzen denean haran estu batetik sartzen da, meandro ugari eginez eta herri txiki batzuk zeharkatuz (Pagoaga, Ereñozu, Ugaldetxo, Epela, Osinaga) hemen egin ditugu gure behaketak, ibaiaren erdi ibilguan,, Hernanira iritsi baino lehen.

Ibilbidearen bukaeran, Urumea ibaiaren aldapa leundu egiten da nabarmenki, maldarik ia ez dauka, eta trazatu bihurgunetsua egituratzen du; hor ibai jalkin aberatsek eratutako ibai zabal eta emankorra, ureztatzen du.

Itsasorako bide horretan, oso jendeztaturik dauden hiriguneak zeharkatzen ditu, hala nola, Ergobia, Astigarraga, Martutene edo Loiola. Azkenik, 59,40 km ibili ondoren isurtzen ditu bere urak Kantaurira, Donostian.

2.galdera

Ez, ez dago usain

nabarmenik, oso islatua dagoelako.

Kiratsa dago?

Bertako bati eginikoelkarrizketa

Ikusi al duzue arrain hilik?

3.galdera

Ez, arrain batzuk ikusi

genituen baina oso biziak

ematen zuten.

4.galdera

Ez

Aparra sortzen da

uretan?

5.galdera

Ez dago koiperik, baina

egur zatiak daude.

Bada olio edo koipearen

arrastorik? Eta aurkitu al duzue tamaina handiko

hondakinik?

Bizitzarik al zegoen? Zer

motatako bizitza?

Bai, hori bai. Lurrean eta uretan bizitza nabarmena

zen.Lurrean, bisoi europarra bizi da. Eta uretan, amu

arraina, ezkailua eta izokinak daude.

Animali hauetatik gehiago jakin nahi baduzu, klikatu hemen

ITZULI IBAIARA

Araztegiak ura garbitzeko edo hondakinak kentzeko prozesu bat betetzen duten eraikin edo instalazioak dira.Hau lortzeko, onddoak eta beste zenbait bakterio erabiltzen dira. Normalean, araztegietara eramandakourak inguruko herri eta hirietako ur zikinak dira. Ur horieiur beltzak esaten zaie eta etxeetako urak, kaleakgarbitzen erabilitako urak… izan daitezke. Gero, tratamenduhau jasan eta gero, berriz ere ibaira bueltatzen da ura.

(Klikatu borobil barruan dauden zenbakiak)

BUKATUTAKOAN EGIN KLIK

Atzera

1:-Ur zikinak araztegira iristen dira biltzaile batzuen bidez. Hemen hasten da tratamentua eta bertan, bide mekanikoei esker, pisu handieneko eta bolumen handieneko gauzakaldentzen dira.

2:- Burdin-sare batzuk uraren zikinkeria solidoaaldentzen dute eta ura aurrera doa.

3:-Ura bultzatua izaten da araztegiko leku guztietatik pasatzeko eta behar duen tratamendua jasateko.

Atzera

4:- Gero, beste tratamendu bat jasaten du urak bere partikula txikienak baztertzeko. Ondoren, prozesu espezializatu batzuk erabili eta gero, areak hondora bidaltzen ditu eta koipeak goruntz.    

5:- Aldaketa fisikoak erabiliz, ureko lokatza aldentzen saiatzendira baina ura oso kutsatua badago material kimikoak

erabiltzen dira.

Atzera

6:- Hemen uretan gelditzen diren zikinkeriez elikatzen diren zenbait bakterio gehitzen dira oxigenoarekin batera prozesu honi

amaiera emateko.

7:- Eraikuntza espezializatu batetik erreaktore biologiko baten bidez tratamenduak behar duen aire kopurua gehitzen zaio materia organikoa

agertzeko helburuarekin.

8:- Material hauen pisuagatik erreaktorean sortutako materialak dekantadorearen hondoan geratzen dira uretatik banatzeko. Horrela

ura garbi doa berriz ere naturako uretara.

Atzera

1- Zer gertatuko ote da zure ustez etorkizunean? Fabrika denborarekin itxi egingo dela edo beste guneren batera mugituko dela.

2- Zer zegoen aurreko urteetan gu gauden lekuan? Ermita txiki bat zegoen. Horregatik, papertegiaren seilua ermitarenaren berdina da.

3- Zer egiten duzue industria honetan? Zuhaitzetatik papera ateratzen dugu, baita beste produkturen batzuk baina papera gehien bat.

4- Zer erabilpen ematen diozue urari industria honetan? Ura, egurra egosteko erabiltzen da industria honetan.

5- Ura erabili ondoren, zikina botatzen al duzue ibaira? Ez, depuradorara botatzen da hau garbitzeko.

Hernaniko papertegiari buruz hitz egingo dizuegu. Bertako langile bati galdeketa bat

egin eta erantzun digu:

6- Zer egiten duzue erabilitako urarekin? Normalean bota egiten dugu, baina, batzutan aprobetxagarri dagoenean beste baterako gordetzen da.

7- Non botatzen dituzue erabilitako produktu kimiko guztiak? Ura bezala depuradorara botatzen da.

8- Ibaiko zenbat litro ur erabiltzen dituzue gutxi gora behera egunero? 300litro baino gehiago.

9- Ze urtarotan aurki ditzakegu ur kantitate gehiena Urumea ibaian? Azken urte hauetan ez dakit ondo esaten zein urtarotan, baina normalean udaberrian edo neguan.

10- Zergatik fabrika alderdia hauetan eraiki zen eta ez herritik alde dagoen beste guneren batean? Eraiki zenean ez zegoelako etxebizitzarik inguru hauetatik.

11- Noiztik dago funtzionamenduan fabrika hau? 51 urte daramatza. BUKATUTAKOAN

EGIN KLIK

Añarbeko urtegia

Datu teknikoak

Dependentzia: Orereta, Oiartzun eta Donostiako udalak, Añarbeko mankomunitatea.

Iristeko modua: 1.: Lehenengo modua oinez da, Liztorreta eta Landarbaso (Errenteria) eta Urdaburu mendia elkartzen dituen mendi pistatik. Ezkerreko aldean Pagotzalde utziz jaisten da eta zuzenean urtegira doa.

2.: Beste modua Nafarroatik iristea da. Hernani-Goizueta errepidetik, 38. kilometroan urtegira iristen den tunel batera iristen da.

Aipatzeko elementuak: Balio natural handiko lekua da, leku basati batean ur lamina bat egotearen kontsekuentzia. Paseo lasaiak emateko oso leku ona da.

Debeku espezifikoak: Ezin da sartu motordun ibilgailuekin Añarbeko mankomunitatearen lurretan. Gainera, ezin da kanpin dendarik jarri ezta arrantza edo bainua.

Lokalizazioa

Historia eta beste datu batzuk

Añarbetik Donostira ura eramateko lehen obrak 1896. urtean hasi ziren eta bertan Mª Cristina erregina egon zen. Geroago urtegi txiki bat egin zen Artikutzan (1958-1960)1968. urtean Añarbeko Uren mankomunitatea sortu zen, Donostialdea eskualde osoko herriei ura hornitzeko. 65,5 mko altuera eta itsaso gainetik 160 mko altuera dauka. 43,7Hm3-ko edukiera du baina eurite handiei kontra egin ahal izateko ez da inoiz guztiz betetzen. Hurrengo gertaera historikoa 1990. urtean gertatu zen, Añarbeko Mankomunitateko araztegiaren obrak bukatu zirenean. Kokaleku honen aukeraketa fenomeno klimatiko batengatik da. Zona honetan euri handia egiten du.

Historia eta beste datu batzuk

Prezipitazio horiek urteroko 2.000 mmkoak izan daitezke. Gainera, oso kalitate handikoak dira ur hauek.Prezipitazio handiak eta presio baxuak haritz baso handiak sortzea ekarri du. Beste datu inportante bat animalien ugaritasuna da. Alde batetik urtegietako urekin erlazionatutako espezieak daude, amuarraina bezala eta bestetik hegaztiak, zampulina (Podiceps nigricolis) somormujoa (Podiceps cristatus) eta ur mirloa (Cinclus cinclus) bezalakoak.

BUKATUTAKOAN EGIN KLIK

•Beno, hemen gaude Urumea ibaiaren ondoan eta hemengo baserritar bati galdeketa bat egingo diogu ibaiari buruz. Urumea ibaian ba al dago bizitzarik?•Bizitza gutxi dago, lehen gehio zegoen baina orain ere bai gainera izaki batzuk jaiotzen hasi dira, amuarrainak, angilak, ezkaiñuk…•Eta harrapatzen al dituzute? Edo arrantzatzen al dituzute?•Guk nahia baina gutxiago eta gero hemen dago erreka, Olaberriko erreka eta hor egiten degu “pesca sin muerte” harràpatu eta gero berriz uretara bota beharrekoak.•Eta lehen antzinan bizitza gehiago al zegoen?•Bai, askoz amuarrain gehiago.•Eta harrapatzen al zituzuten jateko?•Bai, bai, bai.•Ibaian kutsadura asko al dago?•Hemen ondoan ez dago, beste honetan, geroz eta gutxiago. Lehen gehiago zegoen, pixka bat gehiago bertan etxeko xaboiak botatzen zirelako.•Depuradora jartzean (makinekin eta abar) ez al zen kutsadura gehiagotu?•Ez, depuradorak herriko urak garbitzen ditu.

• Eta hemengo jatetxea jarri zenetik kutsadura gehiago sortu al zen?• Dudik ez! Hasieran, jendea gutxi kontzientziatua zegoen eta janari

soberak lurrera botatzen zituzten, gero, pixkanaka, kontzientziatzen joan zen.

• Eta ibaiko ura etxeetara iritxi baina lehen garbitu egiten al dute?• Bai, normalki, ez da zuzenean etxeetara joaten, Añarbetik pasatzen da

lehenago, baina zuzenean ura hartzeko, iturritik hartu behar da.• Eta hemengo ura, orduan, lehenengo Añarbera doa, ezta?• Ez, hemengo ura ez doa Añarbera, Loiolako depuradorara, baizik.• Eta lehen hondakinak ibaira bota baina lehen, garbitzen al zituzten?• Leheno ez.• Eta orain, bai?• Orain bai.• Antzinan ura zuzenean hartzen zenuten ibaitik garbitzeko edo janaria

egiteko?• Antzin-antzinean bai, bueno, ura honera ekartzeko problemak zeuden

eta orduan bai, duela berrogehitamar bat urte. Baina normalean iturrira joaten ginen, bertan kutsadura gutxiago dagoelako.

• Honera etortzerakoan presa bat ikusi dugu. Noiz jarri zuten presa hori?• Ba, lehengo mendearen aurrenean, edo.• Eta jartzen zuten bitartean, makinen eraginez, ez zen asko kutsatu

ibaia?• Ez, dinamika bat baitzuten. Tunelak edo kanalak eraikitzean bezala, ez

zuten asko kutsatu.• Eta, asko aldatu al da bizitza?• Ez, hemen momentu honetan dagoen gauzik txarrena, mendietan

“txirristra” asko egiten ari direla da.• Gure etxeetara ura etorri baina lehen, hemendik hartzen badugu ura,

zein bide egiten duen ba al dakizu?• Garbitzeko, ba, badaude hainbat sistema, ez ura depuratzeko, baina ez

dakit zein bide egingo duen.• Bale ba, mila esker, hori zen guztia! Mila esker!

Bueltatu ibaiarenazterketara

SARTU

Kokapenak badu bere zergatia: Urumearen meandro baten erdi-erdian dago eta gainera beste fabrika baino lehenago dago menditik datorren ur garbia erabiltzen dute beraien garagardoa egiteko

Historia

Uraren erabilera

Heineken fabrika 1982an sortu zen Nafarroan, Aranon, Urumea ibaiaren ondoan hain zuzen ere.

Ura batez ere garagardoa egiteko erabiltzen dute. Baina erabilera gehiago ere edukiko ditu adibidez, makinak hozteko, bertako langileentzako…

Erabilitako ura nekazaritzarko onurak ditu. Gainera aurrerago dagoenur araztegi batetik pasatzen da.

ITZULI IBAIARA

HAUSNARKETA

Hara iritsi eta sorpresa ikaragarria hartu genuen, bertan, Ugaldetxon, ibaia garbia zegoela ikustean, guk, gure etxeetatik, Urumea ibaia ikusten dugun leku bakarra, bere itsasoratze eremua baita, eta bertan, nahiko zikina baitago.

Urumearen itsasoratzea eremua (Donostia) Ugaldetxo

Gainera, Heineken fabrika Arañon dagoenez, gure pentsaera hori sendotzen du, fabrika horrek edariak egiten dituenez, eta edari horiek egiteko ur garbia behar denez, Ereñozuko ibaiko ura garbia egon behar du.

Ura garbia egon arren, bertan, ez ditugu bizidun asko ikusi Ugaldetxo aldean. Donostian, berriz, arrain gehiago daude. Aldiz, lurreko bizidunak ugariak dira bi lekuetan, bai hostoak, landareak, hegaztiak, erleak, intsektuak…

BUKATUTAKOAN EGIN KLIK

Ibaia bere osotasunean nahiko garbi ikusi dugu, beraz,ibaia horrela jarrai dezan hainbat proposamen emango ditugu:

•Zaborrak ( latak, bokadiluak, paperak…) ibaia ez kutsatzeko, bertara ez isuri, horretarako, ibaiaren ondoan, zakarrontziak egongo balira, askoz hobeto izango litzateke.

•Ibai ondoko jatetxeetako eremuetan, ibaia nahiko zikintzen da, hau murrizteko, ibaian bertan sare bat jarri daiteke zaborra bertatik ez pasatzeko.

•Ez dagoenez arrain askorik, arrantzatzea eremu batzuetan soilik uztea ona izango litzateke.

•Ibaiaren alboan etxebizitza asko ez egotea aproposena izango zen, honela, ibaiak orain bezala edo hobeto jarraituko du.

•Guk egondako eremua ez zegoen oso industrializatuta eta horrela jarraitzea hoberena izango zen, horrek airea kutsatu eta, ondorioz, ibaia eta ibaian egon zitezkeen animaliak kutsatu egingo ziren.

BUKATUTAKOAN EGIN KLIK

Laburbilduz,ibaia nahiko garbia dagoela iruditu zaigu eta horrela jarraitzea espero dugu. Gainera, proba hau, oso interesgarria eta dibertigarria iruditu zaigu irteera egin dugu eta.

Ibaia guk egon ginenean bezala jarraitzea espero dugu.

Ikus ezazue, ETA ITXARON!

Beno lagunak, hemen uzten zaituztegu!

URUMEAN ZEHAR EGINDAKO TXANGOAREKIN

• Hau da, han ikusi genuen “ bisoi europarra ”.

• Ugaztun haragijalea da, gehienetan beste ugaztun txikiagoak jaten ditu, baina intsektuak eta arrainak ere, oso maiz ez baldin bada ere, jan egiten ditu. Harra, 20-30zentimetro inguru neurtzen ditu, emea, aldiz, 18-26zentimetrora ez da iristen. Ile motza eta marroia, hanka txiki baino arinak eta isatsa motza ditu. Animali “jatorra” eta “alaia” da, baina oso fidagaitza ere. Animali hau, desagertzeko arriskuan dago, ehiztariek hil eta larrua kentzen baitiote.

ITZULI

• Amuarraina da Urumeako arrainik ugariena. Zientifikoki, Salmo trutta deitzen da eta mundu osoan aurki dezakegu. Oso ugaria da Euskal Herrian, baina munduko edozein lekuetan jaten da.

• Bi espezie bereizten dira amuarrainen artean, ibai-amuarraina eta itsas amuarraina. Bien arteko diferentzia da, itsas amuarraina migratzen duela eta ibai-amuarraina berri ez.

• Alboan ikusten dugun bezala, puntu batzuk dituzte gorputzean. Hori da beraien ezberdintasuna, bestela, beste edozein arrain bezalakoa da. ITZULI

• Izokina, edo Salmo salarra, nahiko txikia da. Gorputz luzea eta mutur zorrotza duen arraina da.

• Guk, han geundenean ez genuen ikusi, Urumeako leku batzuetan, bereziki Urumea jaiotzen den lekuan, ez da oso ugaria.

• Azkenik, esan behar duguna da, animali hau oso joera migratzailea du, jaio den lekutik milaka eta milaka kilometro egiten ditu.

ITZULI

• Ezkailua, ziprinidoen familiako arrain bat da.

• Eurasiar kontinenteko ibai guztietan aurkitu ditzakegu.

• Gorputz txikia du, buruarekin proportzioan. Gainera, alboan ikusten den bezala, puntu edo grano txuri batzuk ditu.

• Ezkailua populazio handietan bizi da.

• Aipatzekoa da ere, bere ugaltze metodoa : Maiatzatik-Abuztura.

ITZULI