2. UNITATEA

HIDROSFERA

HIDROSFERA: Lurreko ur guztiek (itsasaldekoak eta kontinentalak) eratzen duten geruza da.

1. URAREN PROPIETATEAK1. Oxigenoz eta Hidrogenoz osatutako substantzia (H2O)

2. Lurrazalaren 3/4ak estaltzen ditu.3. Naturan hiru egoeratan egon daiteke: solido, poloetako

izotzetan (T<0ºC); likido, ibaiak, itsasoak, etab. (0ºC<T<100ºC); eta gas, atmosferan (T>100ºC)

4. Ur hutsa kolore, usain eta zaporerik gabeko likidoa da.5. Izotzak flotatu egiten du ur likidoaren gainean (poloetako

izotz geruzak isolatzaile termikoak)6. Urak tenperatura bikain erregulatzen du (kostaldeko

tenperatura epelak)7. Ura disolbatzailerik onena da (elikagaiak eta oxigenoa

disolbatu arrainak elikatu eta arnasteko)

2. URAK LURREAN DUEN BANAKETA

2.1. ITSASO ETA OZEANOETAKO URAK• Lurreko ur osoaren %97. Ur gazia esaten zaio.• Etengabe mugitzen ari da: olatuak, mareak,

itsas korronteak …• Gatz mineral kantitate handia disolbatuta

daukate (gazitasun handia)• Tenperatura hoztu egiten da sakonerarekin.• Izoztean, izotz plaka polarrak eratzen dituzte

(Artikoan eta Antartikoan)

2.2. UR KONTINENTALAK• Lurreko ur osoaren %3a. Ur geza esaten zaio.• Ibaiak: lurrazaletik mugitzen diren ur korronte

iraunkorrak• Uharrak: Urtaro batzuetan bakarrik sortzen diren

lurrazaletik ibiltzen diren ur korronteak• Lakuak eta aintzirak: ur metaketak.• Lurpeko urak: Harrietatik lurzorura iragazten diren

urak, prezipitazio eta urtze-aldien ondorioz.• Egoera solidoan dauden ur kontinentalak

glaziarrak dira.

3. WATER CICLEThe WATER CYCLE has three stages:

1. Water becomes part of the atmosphere: Evaporation: From rivers, lakes and oceans, because the sun heats

and evaporates the water. Transpiration: Animals and plants transpire.

2. Water returns to the surface: Condensation: Water vapour in the air cools down and condenses. Precipitation: Water falls to the surface (rain, snow or hail)

3. Water circulates throughout the surface: Surface run-off: water moves along the slopes of mountains and

rivers, which flow into oceans Infiltration: Rain water filters into the ground accumulating in

aquiferous.

3. URAREN ZIKLOA (euskaraz)

ZIKLO HIDROGEOLOGIKOA edo URAREN ZIKLOA prozesu multzo batek osatzen du;

horien bitartez, ura atmosferatik lurrazalera igarotzen da, eta hortik izaki

bizidunetara eta hidrosferara; hortik berriro itzultzen da atmosferara

4. PAISAIAREN ERAKETA ETA MODELAKETA

Urak paisaia eratzeko prozesuan parte hartzen du, hiru prozesu hauen bidez:

– HIGADURA: Urak eta urak daramatzan partikulek bideko harriak higatu, apurtu eta zatitzea.

– GARRAIOA: Mugitzen ari den urak higatutako partikulak beste lekuetara eramaten ditu.

– SEDIMENTAZIOA: Materialak biltzea eta metatzea.

Ur motaren arabera paisaiaren modelaketa desberdina:1. IBAI URAK:

-Goiko ibilgua: Urak azkar mugitu (malda handia), higadura da nagusi.

-Erdiko ibilgua: Urak abiadura txikiagoa, ondorioz, meandroak sortzen dira.

Garraioa da nagusi.-Beheko ibilgua: Korronte urria, beraz,

sedimentazioa.2. ITSASOKO URAK: Korronteek eta olatuek kostaldea

higatu eta labarrak eratzen dituzte.3. IZOTZAK: Glaziar mihiak irristatu eta harriak herrestan

daramatzate, morrenak sortuz.

5. URA NATURAN ETA IZAKI BIZIDUNETAN5.1. URAK KLIMAN DUEN EGINKIZUNA-Urari esker klimak ez dauka bat-bateko aldaketarik (erregulatzaile termikoa da)-Lurruntze handia badago, prezipitazioak oso handiak izango dira.

5.2. URAK IZAKI BIZIDUNETAN DUEN GARRANTZIA-Organismo baten masa osoaren %65-70 ura da.-Urak organismoaren tenperatura mantentzen du.-Odolak elikagaiak garraiatzen ditu zelula guztietara.-Gernua eta izerdiaren bitartez hondakinak ezabatzen dira.-Arrainak uretan bizi dira, urak hauek arnasteko oxigenoa disolbatzen du.

6. URAREN ERABILERA6.1. URAREN ERABILERAK• KONTSUMORAKO: gastua dakarren erabilerak

(ureztatzea, industrian harrietako mineralak banatzeko…)• EZ-KONTSUMORAKO: ura berrerabili egiten da

(igerilekuak bete, zentral hidroelektrikoak…)

6.2. EDATEKO URAKalitate oneko ur kontsumoa funtsezkoa da gure osasunerako. Edateko uraren ezaugarriak:• Ez dauka mikroorganismo kaltegarririk.• Ez dauka usain eta zapore txarrik.• Gatz mineral kantitate gutxi dauka.

7. HONDAKIN URAK -Hiriko hondakin urak: fekalak, garbigarriak dituztenak... -Nekazaritzako ongarriak eta pestizidak lurzoruan iragazten dira, akuiferoak kutsatuz. -Industria-jarduerek substantzia kimikoak eta kutsagarriak isurtzen dituzte uretara. -Nabigazioan, petrolio isurketek kalte ekologiko larriak eragiten dituzte.

ARAZTEA hondakin-uretatik kutsagarriak ateratzea da, kalitate hobeko ura lortzeko.

HONDAKIN UREN ARAZTEGIETAN (HUA)(Ura bildu, edangarri bihurtu, biltegira eraman, banatu)