ESCULTURA GREGA

CARACTERÍSTICAS XERAIS DA ESCULTURA GRIEGA

• A escultura tivo como protagonista ao ser humano• Os escultores gregos trataron de plasmar a beleza física do corpo humano, xa que logo,

aos homes e mulleres tendeuse a representalos espidos ou usando técnicas que insinuaban a anatomía humana (Ex. Panos mollados de Fidias).

• Deuse unha inclinación á idealización do corpo humano. Tratouse de reflectir a beleza idealizadamente, sen defectos. Aínda que

– Na época helenística de deu un xiro cara ao realismo, ao aparecer as figuras tal como eran no seu aspecto natural

• A beleza entendíase como a harmonía entre medidas, de proporción entre as partes do corpo. A beleza residía na relación numérica de cada parte coa inmediata e de todas co conxunto

• Os artistas gregos trataron de exteriorizar estados de ánimo (expresións do espírito) desde a impasibilidade das esculturas da época arcaica, á serenidade da estatuaria da época clásica, até chegar a xestos de dramatismo, de dor e desesperación de certas obras da época clásica pero sobre todo helenística.

• Preocupación fundamental foi a plasmación do movemento. Partindo do hieratismo (falta de mobilidade) das representacións escultóricas arcaicas, chegábase aos movementos serenos e contidos da época clásica (apolíneo) ata desembocar en figuras que se axitaban, retorcían convulsivamente, movíanse violentamente ou estaban en disposicións forzadas (dionisíaco), como ocorreu nos momentos finais do clasicismo e na etapa helenística

• Escultura policromada

– Feitas en terracota ou mármore cubríanse de cores (non se pode apreciar na actualidade por non conservárense as pinturas na maioría das estatuas, sendo ademais moitas delas copias romanas)

– Acentuaban o sentido de realidade

• Materiais diversos:

– Terracotas (figuras de barro cocido)

• Especialmente na época arcaica.

• As acróteras dos templos adoitábanse facer neste material

– Calcaria

– Mármore

• Foi o material máis empregado e no que están feitos os mellores exemplos de estatuaria grega

– Bronce

– Ouro e marfil. Esculturas crisoelefantinas

• Tipoloxías:

– Esculturas de vulto redondo como relevos (altos e baixos)• Función

– Nunha orixe as esculturas gregas estaban destinadas aos templos:

• Culto dos deuses ou como exvotos (ofrenda que se lle ofrecía á divindade como agradecemento dun don recibido)

• As tumbas.

– Tamén foron frecuentes as representacións de atletas espidos, de damas facendo unha ofrenda, escenas mitolóxicas ou fazañas guerreiras

PERÍODO ARCAICO (séculos VII ao VI a.C.)

• Escultura en calcaria e mármore• Rixidez: dificultade para dobrar dedos e extremidades• Ausencia de movemento• As figuras son auténticos bloques: dificultade para separar os brazos do corpo• Ollos amendoados que sobresaen debaixo dunha fronte estreita• Cabelo ordenado en superficies xeométricas• Expresión hierática (solemne) froito da herdanza oriental• Á falta de expresividade contribúe ao “sorriso arcaico”, un sorriso un tanto inxustificado• Figuras dominadas pola lei da frontalidade e a lei da simetría:

– Corpo realizado para ser contemplado exclusivamente de fronte

– Dividido en dúas metades exactamente iguais por un plano que pasaría polo nariz-embigo; esixe a repartición do peso do corpo por igual entre ambas as pernas (algo que tamén atopamos en Exipto e Mesopotamia)

• Figuras claramente influídas pola plástica exipcia

– Notable frontalismo

– Xeometrización do corpo humano

– Falta de expresividade e ausencia total de movemento  

Características xerais da escultura no período arcaico

• Carácter votivo (son ofrendas aos deuses) das esculturas,

– Recorta as súas posibilidades evolutivas• Durante a idade arcaica atopamos dous tipos básicos, xa realizados anteriormente,

pero que agora alcanzan o seu máximo desenvolvemento:

– O kouros (kouroi en plural): mozos espidos, de aspecto atlético, con función relixiosa (exvotos). Por exemplo: Kouros Anavissos

– A koré: mulleres vestidas cunha túnica e veo denominado peplo dórico, frecuentemente sacerdotisas (korai en plural). Como exemplos temos a Koré do Peplo e a Hera de Samos

  

Características xerais da escultura no período arcaico

PARALELISMO ENTRE A ESCULTURA EXIPCIA E A ESCULTURA GREGA DO PERÍODO ARCAICO

Estatuasbloque

A ESTATUA-BLOQUE

Tríada de Micerino (3000 a.C.)

Kuros de Anavissos

(S. VI a.C.)

KUROIS ARCAICOSComparación do modelo iconográfico masculino:

exipcio e grego

Cabeza do kuros

•Prototipo de kuros

•Xeometrización no cabelo

•Sorriso arcaico

•Ollos amendoados

•Simetría bilateral

KUROS DO MUSEO METROPOLITANO DE NOVA IORQUE

Respecto de la primera figura (Kouros. Metropolitan Museum New York. Hacia 600 a.c.) Mármol. dice R. Wittkower : “Los perfiles de una figura como ésta revelan la forma que tenía el bloque original. Frente a la obra ya terminada tenemos una seguridad aún mayor de que, mientras trabajaba en la parte anterior, en la posterior y en los lados, el escultor tuvo que orientarse en todo momento por las figuras que antes de empezar dibujara en el bloque : al enfrentarse a cada una de las caras de sus estatuas, el escultor griego de esta época razonaba como un delineante (...). La consecuencia es que la estatua tiene necesariamente cuatro vistas bien diferenciadas (...) Una figura así está lejos de ser una obra realista en el sentido moderno de este término, pese a lo cual posee una asombrosa vitalidad, esta rebosante de la energía de la vida. Tiene además una superficie de calidades suaves y cálidas, casi aterciopeladas. Ello se debe no solamente a las características del mármol griego, sino también (...) a las infinitas muescas producidas por el puntero que, aunque luego se las suavice por medio de abrasivos, crean, por así decirlo, una serie de vibraciones bajo la superficie, que evocan la sensación de una piel palpitante”.WITTKOWER,R : La escultura procesos y principios

Koré do PeplosKoré de Quíos

Modelo iconográfico feminino: A KORÉ

PERÍODO SEVERO OU PROTOCLASICISMO

(500-450 a.C)

• Durante este período na escultura perviven algúns trazos arcaicos (rixidez, sorriso arcaico) xunto cos novos valores que se implantaron no clasicismo (movemento, expresión de sentimentos, naturalidade, etc.)

• Obras:• Relevos do frontón do templo de Afaia en Exina. (s. V a. C.)

– Esculturas que estaban en relación ao marco arquitectónico no que se inscribían, xa que logo, a composición adaptábase á forma triangular do frontón, aparecendo desde figuras erguidas no centro até axeonlladas, inclinadas ou tombadas a medida que nos achegamos ás esquinas

– A escena mostra a un grupo de guerreiros en plena loita,

• Dinamismo dos seus corpos indícanos o camiño cara ao clasicismo

• Sorriso arcaico remítenos á época arcaica• Relevos do frontón do templo de Zeus en Olimpia

– Desenvolve temas como o dun grupo de mulleres que estaba sendo atacado por centauros e que tratan de evadirse dos seus captadores.

– O movemento está representado con gran mestría

• O Auriga de Delfos (s. V a. C.)

– Estatua de bronce. Formaba parte dun grupo escultórico maior. Representaba a un auriga que sostiña as rendas dos cabalos.

– Figura ríxida (de pé), con sorriso forzado. A túnica do componse de pregos que caen de forma vertical que foron comparados coas acanaladuras do fuste dunha columna. O cabalo preséntao con rizos ordenados xeométricamente e en disposición xeométrica (non natural).

• O trono Ludovisi

– Son varios relevos. Combinan rasos arcaicos e clásicos.

– Formas anatómicas máis onduladas e a maior sensación de movemento.

– Temas: a) O nacemento de Afrodita; composición simétrica, vestidos que suxiren as formas anatómicas, pregos pouco naturais. b) Figura de muller tocando a frauta.

• Zeus lanzando o raio.

– Estatua de bronce que se atopou no mar cerca do cabo Artemisón.

– Mobilidade de pernas e brazos contrasta co arcaísmo da cabeza e o rostro.

ÉPOCA CLÁSICAS. V

• Será xa no s. V cando se produza o máximo esplendor do clasicismo, como consecuencia da consolidación dos trazos que se iniciaron na época de transición:

• Dominio da anatomía• Aplicación do canon de beleza: proporción matemática entre as diferentes partes do

corpo. Con iso conseguen dominar as proporcións• Logro da simetría: relación harmoniosa dunhas partes do corpo con outras• Conséguese plasmar o movemento, aínda que aínda contido, acabando definitivamente

coa lei da frontalidade. Isto supón o triunfo do “contrapposto” (invéntase en Grecia e supón a oposición rítmica das partes simétricas do corpo humano; mentres unha perna avanza a outra se mantén ríxida e cargada, de levantarse un ombreiro o outro descende, etc)

• Coa mesma función utilízase o escorzo (disposición dun obxecto, un corpo ou un membro de forma perpendicular ao plano do cadro), cuns membros que se moven con naturalidade, adoptándose a distintas posicións. Así, os brazos despéganse do corpo e colócanse en diferentes posturas.

• Representación do ethos (a personalidade do personaxe)• Tratamento máis delicado da pel • Co desenvolvemento destas características conséguese a máxima perfección e

serenidade, alcanzándose o ideal de beleza grego, aínda que aínda con reminiscencias arcaicas (aínda non se alcanza plenitude no movemento nin na expresión).

• A escultura deste período pódese analizar a través da personalidade dos seus tres artistas máis destacados: Mirón, Policleto e Fidias

Características xerais da escultura no período clásico

• Caracterízase por:• A paixón polo movemento

– Predominan nas súas obras composicións en arco de círculo

• A peculiar concepción da escultura coma imaxe dun instante fuxitivo– Capta o movemento no momento de

máximo esforzo do exercicio atlético– Plasma o máximo desequilibro do corpo

Mirón

Mirón de Eléuteras, discipulo de Hageladas, (...) es autor de un discóbolo (lanzador de disco). Parece que fue el primero que aumentó considerablemente el realismo de sus tipos ; era más armonioso en el arte y más exacto en las proporciones que Policleto, y sin embargo él, que era muy cuidadoso en las formas de los cuerpos, no fue capaz de expresar los sentimientos del alma. Tampoco representó la cabellera y el pubis con más acierto del que había logrado la tosca antigüedad.Con figuras y estatuas (...) se han ennoblecido una cantidad casi innumerable de artistas, pero por delante de todos sobresale Fidias el ateniense por su Jupiter Olímpico. Se dice con razón que fue el primero que mostró y enseñó el arte de cincelar.Policleto de Sición, discípulo de Hageladas, esculpió un diadumenos (el que se aplica una banda) como un joven aún no totalmente formado, que se hizo célebre por su precio de 100 talentos. También es obra suya una estatua que llaman el cánon (regla) y donde buscan como una especie de código las líneas de su arte. Se considera que este escultor es el que ha llevado a su apogeo el arte de la estatuaria y el que ha contribuido a su perfeccionamiento, ya que Fidias fue su inventor.Praxiteles también fue muy hábil trabajando el mármol y a esto se debe sobre todo su celebridad, aunque también hizo obras bellísimas de bronce. Hizo también un Apolo adolescente que con una flecha en la mano persigue un lagarto que le sube por el costado ; se le llama el sauróctonos (matador de lagartos).

Plinio o Vello: Historia Natural

Policleto• Destaca coma broncista e construtor de exvotos

atléticos. Céntrase en conseguir:• Anatomía idealizada:

– Glorifica os torsos e os músculos (corpos ideais)

• Solucións aos problemas de estabilidade

• Proporcións numéricas ideais

– Escribe o “Canon”, no que establece o canon ideal de “un corpo igual a sete cabezas”

• Céntrase no carácter anatómico das figuras, ignorando a plasmación de calquera sentimento

– Trata as cabezas coma esferas inexpresivas

A estabilidade únese ao movemento

Actitude de avanzar

“Contraposto”

Canon: o corpo mide sete cabezas

Todos os costados presentan calidades distintas pero harmoniosas

POLICLETO: A busca do canon ideal

FIDIAS• Máximo paradigma do clasicismo. Traballou cos seus axudantes

e discípulos na decoración escultórica do Partenón• Características:

– Beleza idealizada das súas figuras

• Expresións nos rostros que non traslucen sufrimento nin gozo

– Centrar o interese no estudo da anatomía humana

– Naturalidade no drapeado, pregos das teas

• Adquiren un carácter móbil e difuso (non xeometrizado)

– Invención da técnica dos panos mollados (drapeado)

• Dá ás figuras vestidas femininas sensación de nudez– Suxiren baixo a roupa que se pega ao corpo as formas

deste

• Obras que efectuou no Partenón:• Relevos:

– Friso das Panateneas. Trátase do friso que estaba nos muros exteriores da naves do Partenón (160 m de lonxitude)

• Representaba unha procesión de atenienses, que levan o “jitón” bordado por eles mesmos a Atenea nas festas panatenaicas. Estes aparecen á beira dos deuses aos cales van honrar

• Nestes relevos dáse unha maior flexibilidade dos pregos, movementos suaves de brazos e pernas e posturas elegantes

– Metopas.

• Representan personaxes mitolóxicos en escenas de loita, como o enfrontamento entre os lapitas e os centauros en tempos de Teseo, mítico rei de Atenas

• Destacan as expresións de dramatismo nos rostros dos personaxes

• Igualmente móstranse : Amazonas, Xigantes ou escenas da guerra de Troia

– Frontóns:

• Oriental. Tema do nacemento de Atenea, asistida polas Parcas.

– As figuras dispóñense con toda naturalidade (movemento, actitudes) a pesar de cinguirse aos límites do espazo que ocupaban.

– Chaman a atención as roupaxes con pregos que se engurran e se adaptan á forma da figura cun tratamento máis real.

• Occidental. Tema do enfrontamento entre Poseidón e Atenea polo control de Atenas

ESCULTURAS DO PARTENÓN:

Fidias e a súa

escola

O Partenón: Obra escultórica

Fidias. Frontón oriental do PartenónNacemento de Atenea (recreación)

Fidias. Frontón occidental do PartenónElección do patrón (recreación)

Fidias

• Esculturas exentas:

• Atenea Partenos (non conservada, só testemuños)

– Situada no interior da naos do Partenón.

– Feita con placas de ouro/marfil (crisoelefantina)

– Medía uns 10 m de altura

• Atenea Promachos

– Situada na Acrópole ateniense

– Enorme estatua (15 m), que representaba a Atenea armada con lanza, escudo e casco sobre a cabeza, en actitude de defender a cidade

• Atenea Lemnia

– Estatua encargada polos cidadáns de Lemnos para a colocar na Acrópole

– Sobresae a elengancia dos pregos (revela esencia divina personaxe)

• Zeus de Olimpia

– Grande tamaño, destinada ao templo de Zeus no santuario de Olimpia

– Amósase a Deus no seu trono

– Considerábase unha das sete marabillas da Antigüidade

CLASICISMO do S. IV

Clasicismo do s. IV presenta trazos diferentes do século anterior:• Transforamción dos ideais anatómicos: canon máis esvelto

– Lisipo establéceo co seu Apoxiomeno: un corpo igual a oito cabezas

• Acentúanse os movementos (Ménade de Scopas)• Conquista definitiva do volume: terceira dimensión (Apoxiomeno)

– Disposición dos brazos (cun en claro escorzo) fai que se involucre un espazo

– Escultura pode contemplarse dende diferentes puntos de vista• Maior realismo

– Actitudes menos heroicas e máis cotiás– Figuras fanse máis libres e perden maxestuosidade,

acentuándose o naturalismo en xestos e actitudes

Características xerais da escultura do s. IV

• Individualización dos retratos• Maior expresividade facial

– Amósase o sentimento (pathos)– Fronte a serenidade anterior, momentos de sentimento

desgarrado• Prescíndese dos pregos mollados• Introdución da iconografía da nudez feminina integral

– Creación dun ideal anatómico da muller diferente ao do home (Venus)

• A escultura deste período pódese analizar a través da personalidade dos seus tres artistas máis destacados: Lisipo, Praxíteles e Scopas

Características xerais da escultura do s. IV

LISIPO

• Artista contemporáneo de Alexandre Magno (fins s. IV a.C.) – Fíxolle varios retratos (de maneira idealizada)

• Modifica los ideales anatómicos de Policleto:– Canon más alongado (oito cabezas)– Mestura de músculos e graxa na anatomía

• Conquista definitiva da terceira dimensión– A través de escorzos e de liñas transversais

cruzadas por diante do corpo

Lisipo. Canon

POLICLETO: DORÍFORO (s. V a.C.) APOXIOMENO (S. IV a. C.)

EVOLUCIÓN DO CANON

LISIPO:

PRAXÍTELES

• Escultor da delicadeza, a elegancia, a beleza e as superficies suaves– Algúns críticos falan de figuras brandas, mesmo afeminadas

• Característico: nostalxia no rostro• Curva praxiteliana:

– Gran contraposto das súas figuras– Leve ondulación da cadeira

• Algunhas figuras, coma o Apolo Sauroctono (Apolo xogando cun lagarto), o deus necesita un punto de apoio para non caer

• Introdución da nudez feminina (Afrodita Cnidia, que se convertirá en modelo para as imaxes posteriores)– Presentaá deusa espida en actitude de saír do baño– Considerada poos antigos como a máis fermosa escultura

do mundo• Traballa en mármore e non en bronce

SCOPAS

• Dramatismo que imprime a sus figuras: – Scopas rompe o perfecto equilibrio da arte clásica– Representa os sentimentos exacerbados

(phatos) • Patetismo das bocas entreabertas, angustiosas

e nos ollos anhelantes• Certa preferencia polos perfís helicoidales

– Acentuación do movemento

ESCULTURA HELENÍSTICA

CARACTERÍSTICAS DA ESCULTURA HELENÍSTICA

• Concepto de realidade imponse sobre a idea de beleza ideal e harmonía (perdura nalgunhas obras, Venus de Milo)– Reflectir ao ser humano como é, sen ocultar defectos

• Amplíase o catálogo de idades nas representacións: nenos, vellos (decadencia física do ser humano)– Aparecen figuras feas e grotescas: seres deformes, etc.

• Desenvolvemento do retrato:– Conexión coa linña realista que se está a impor– Tendencia ao individualismo e a representar figuas notables

na sociedade grega (a partir do s. IV a. C.)

CARACTERÍSTICAS DA ESCULTURA HELENÍSTICA

• Crecente dinamismo, dos corpos e das roupaxes– Desbordado ou mesmo violento (Scopas)– Inclinación a representar xestos e actitudes de

desesperación e dramatismo• Temática:

– Continúa representación deuses• Mais sen evidenciar respecto pola condición divina

(Praxíteles)– Abundan temas mundanos e da rúa, así como da vida

cotiá• Abundancia de obras escultóricas anónimas

– Produciuse unha dispersión dos centros artísticos– Obras agrúpanse por escolas: Atenas, Rodas, Pérgamo,

Alexandría, etc.

ESCOLAS:• a) Atenas e o Peloponeso

- Torso Belvedere• b) Escuela neoática.

- “O neno da espiña”  • c) Rodas

- O coloso de Rodas- A Niké ou Victoria de Samotracia- O Toro Farnesio- Laoconte e seus fillos  

• d) Pérgamo (cidade de Asia Menor)- Relevos do Altar de Zeus e Atenea- Galos en loita/ Galo moribundo

• e) Antioquía (cidade de Asia -zona de Siria-)- Afrodita (ou Venus) Calipigia 

• f) Alexandría (Norte de Exipto, delta do Nilo)- Representación alegórica do Nilo.  

• g) Outras-Venus de Milo (Afrodita de Melos).- Afrodita agachada. A deusa posta en créquenas ao ser sorprendida

dándose un baño

EVOLUCIÓN DA ESCULTURA GREGA

ARCAÍSMO ESTILO SEVERO CLASICISMO

EVOLUCIÓN DA FIGURA MASCULINA

CABEZA DE KUROI ARCAICO

ESTILO SEVERO:

AURIGA DE DELFOS

2º CLASICISMO: HERMES

HELENISMO: LAOCOONTE

EVOLUCIÓN DO ROSTRO

ARCAÍSMO CLASICISMO HELENISMO

EVOLUCIÓN DA FIGURA FEMININA

KORÉ ARCAICA

PRAXITELES: 2ºCLASICISMO

FIDIAS: PRIMEIRO CLASICISMO

HELENISMO: VENUS DE MILO

EVOLUCIÓN DO ROSTRO