A/A do Alcalde/Alcaldesa e dos responsábeis dos grupos municipais de

dito concello

PROPOSICIÓN DE MOCIÓN MUNICIPAL DE MORATORIA DO 5G DA

COORDINADORA GALEGA POLA MORATORIA DO 5G (🞽)

EXPOSICIÓN DE MOTIVOS

Considerando que o despregue das redes do 5G non contemplan o

principio de precaución nin a avaliación ambiental:

1/ O ditame do Defensor del Pueblo estatal sobre o Plan Nacional 5G e os seus proxectos

pilotos constata entre outros que:

- Incumpre a Lei 21/2013 de avaliación ambiental: non contan cos preceptivos Informes

Ambiental Estratéxico, nin de Avaliación de Impacto Ambiental respectivamente, así como

non cumpren co proceso de información pública e consultas que implica. (1a)

- Ignora as recomendacións da Resolución 1815 da Asemblea Parlamentaria do Consello de

Europa "Os perigos potenciais dos campos electromagnéticos (CEM) e os seus efectos no

medio ambiente”, onde insta, entre outras, a aplicar o principio de precaución (disposto na Lei

Xeral de Sanidade) e o principio ALARA; para adoptar todas as medidas razoábeis para reducir

a exposición aos CEM especialmente en determinados colectivos vulnerábeis. (1b)

2/ A posta en marcha da tecnoloxía 5G non atende aos ditames de diferentes institucións

europeas que constatan un insuficiente estudo dos efectos biolóxicos ou ambientais coas

correspondentes preguntas e incertezas. (2)

3/ As emisións das novas frecuencias do 5G súmanse ás progresivamente crecentes das

tecnoloxías sen fíos existentes (4G, 3G e 2G), aumentando o nivel de exposición de

radiofrecuencias da poboación cun potencial efecto cóctel, fenómeno pouco estudado e con

efectos descoñecidos sobre a nosa saúde. Segundo se manifesta desde colexios médicos,

asociacións de medicina ambiental, Institucións de investigación do cáncer, organismos

públicos de saúde, medioambientais, científicos ou de protección radiolóxica, chamamentos

asinados por miles de científicas e científicos, profesionais da medicina e do ámbito da saúde

en diferentes estados, a nivel europeo e internacional. (3)

4/ Se en 2009 o Parlamento Europeo a manifestou “a súa profunda preocupación” porque as

aseguradoras excluíran os riscos vinculados aos CEM das pólizas de responsabilidade civil (do

mesmo modo que fixeron có amianto), “aplicando a súa propia versión do principio de

cautela”, na actualidade constátase que aseguradoras, como “Swiss Re”, desaconsellan

asegurar a tecnoloxía 5G (alto risco). (4)

Considerando que exacerba o consumo enerxético e o cambio

climático:

5/ A medida que aumenta rapidamente o emprego dos dispositivos e servizos das TICs,

tamén o fai a nosa demanda de enerxía para a fabricación destes dispositivos e da

electricidade para alimentalos, incrementando as emisións de gases de efecto invernadoiro

(GEI) e outros contaminantes responsábeis do quentamento global. Lonxe de ser “inmaterial”

ou alternativa ao quentamento global, a pegada ecolóxica da economía dixital alcanza o seu

cénit có 5G.

O proceso de dixitalización, robotización, informatización, intelixencia artificial e Big Data, da

4ª revolución industrial, comprende os elementos da tecnoloxía 5G (satélites, antenas,

terminais) como facilitador do previsto aumento exponencial de obxectos conectados do

denominado internet das cousas (proxeccións de 1.000.000 de dispositivos conectados por

km2). Este novo e severo incremento da pegada dixital polo uso de materiais vai en paralelo ás

previsións do tamén aumento exponencial do tráfico de datos, con demandas enerxéticas

dixitais que multiplicarían as das TICs convencionais, e aumentarían “drasticamente as

emisións globais de gases invernadoiro máis aló das proxeccións” dos estudos hoxe coñecidos,

é dicir superando, algunhas previsións que consideraban nun 14% as emisións globais de gases

de efecto invernadoiro en 2040, debidas só ás TICs convencionais. (5)

6/ Recentes análises das propias empresas tecnolóxicas, xa inclúen e recollen previsións de

dito incremento enerxético do 5G significativamente máis intensivo aínda que as xeracións

anteriores de conectividade sen fíos (6a): Hugues Ferreboeuf (The Shift Project), confirma o

consenso existente de que os equipos 5G consumen 3 veces máis que os equipos 4G e que

agregar equipos 5G ás redes existentes duplicará o consumo do sitio. Doutra banda o 5G

necesitará 3 veces máis sitios que o 4G, multiplicando de 2,5 a 3 o consumo de enerxía dos

operadores móbiles nos próximos 5 anos, ao que haberá que sumar a enerxía necesaria para a

fabricación dos elementos de rede, e sobre todo para a produción dos miles de millóns de

terminais e obxectos conectados (3 veces máis que a enerxía operativa das redes, excluídos os

centros de datos), incluíndo a aceleración da substitución dos teléfonos existentes

(obsolescencia tecnolóxica). Huawei, prevé que China duplique o xa elevado consumo total de

enerxía das redes de telecomunicacións, coa implantación da súa rede 5G, aumentando as

súas emisións de carbono anuais a 27,2 mil millóns de kg. En calquera caso, nestes

incrementos (que nalgunha localidade Chinesa inténtase contrarrestar apagando as antenas

5G pola noite), non poderían paliarse cun uso de enerxía 100% renovábel (como propoñen

Google ou E.ON) sen traspasar “os límites biofísicos do planeta”, segundo distintas

previsións, como as do Grupo de Enerxía, Economía e Dinámica de Sistemas da Universidade

de Valladolid (6b).

7/ Segundo o think-tank francés The Shift Project, si maratóns en Netflix ou titoriais en

Youtube poderían superar a pegada de carbono da industria da aviación, e o uso global de

vídeos nun ano supón máis de 300 millóns de toneladas de CO2 (2018), a mesma cantidade

que se consume en España nun ano, a tecnoloxía do 5G provocará un crecemento

exponencial do impacto da tecnoloxía dixital cos seus novos usos multimedia sen fíos, como

o streaming de vídeo HD e de videoxogos, e a realidade virtual (maior densidade, maior

enerxía).(7)

8/ O Alto Consello para o Clima de Francia alerta en 2020 do aumento significativo das emisións de gases de efecto invernadoiro co despregamento do 5G. A Convención Cidadá polo Clima, organismo francés de carácter consultivo e representativo, propuxo no mesmo ano "establecer unha moratoria sobre o despregue do 5G en espera dos resultados da avaliación do 5G sobre a saúde e o clima". No mesmo ano. O Eurobarómetro de 2019 constata que o 93% da cidadanía da UE considera que o cambio climático é un problema grave e un 92% dos enquisados (e máis de oito de cada dez en cada Estado membro) están de acordo en que as emisións de gases de efecto invernadoiro deben reducirse ao mínimo. (8)

9/ Nesta liña, o despregue do 5G non atendería os obxectivos e compromisos asinados polos gobernos no marco dos Acordos de París, para reducir as emisións e o efecto invernadoiro sobre o cambio climático, así como os marcados no ámbito municipal, pola Rede Española de cidades polo clima e pola declaración presentada pola Federación Española de Municipios e Provincias (FEMP) no Cumio do Clima (COP25) de 2019 en Madrid. (9)

Considerando que a obsolescencia tecnolóxica introducida polo 5G

multiplica o extractivismo mineiro da industria dixital e o lixo

electrónico:

10/ As novas tecnoloxías multiplicaron a demanda de minerais e terras raras provocando un

aumento desenfreado do extractivismo mineiro, implicando unha ameaza de contaminación

sen precedentes por metais pesados e a destrución de hábitats, con especial impacto na Rede

Natura 2000, zonas agrícolas e fondos mariños. A Península Ibérica non é allea a esta escalada

especulativa sen precedentes da minería metálica, implicando con frecuencia proxectos “low

cost” que non asumen os impactos sobre as augas por drenaxes acedos ou altos niveis de

consumo, a diminución da biodiversidade e destrución de chans agrícolas e forestais ou o

empobrecemento das economías locais e perspectivas de futuro. (10)

11/ A introdución da tecnoloxía 5G (incluídas as súas antenas, 20.000 satélites iniciais e novos

terminais telefónicos) e o seu internet das cousas (millóns de obxectos e dispositivos

conectados), multiplican as elevadas demandas extractivistas da industria dixital e das súas

consecuencias ambientais, climatolóxicas e sociais, así como “acurtará” inevitablemente a

vida útil, entre outros dispositivos e aparellos, dos teléfonos “intelixentes” 2G / 3G e 4G. Esta

obsolescencia tecnolóxica programada incrementará os refugallos tecnolóxicos (actualmente

sobre 7 kg por habitante), resultando unha auténtica urxencia de lixo electrónico, con novos

refugallos contaminantes difíciles de reciclar e, entre outras, como fonte de contaminación de

augas e de enfermidades. (11)

Considerando que a creación de novas necesidades desta tecnoloxía,

afonda a brecha social e dixital

12/ As empresas tecnolóxicas non proporcionan 5G como un servizo público, senón como un

novo nicho de mercado produtivista que potencia un hiperconsumismo tecnolóxico que non

atende á crise ecosocial e climática actual. Aínda que se presenta o 5G como a solución da

industria sen fíos para o noso crecente consumo de datos, diferentes técnicos como o

investigador sénior de Huawei, H. Anthony Chan, (12) argumentan que a supervivencia propia

da empresa (entendida como o mantemento dun crecemento persistente dos seus beneficios)

está en que a xente compre novos teléfonos e dispositivos interconectados, o cal non

garantirían coa tecnoloxía baseada no cable.

14/ Lonxe de mellorar as condicións sociais da comunidade, o 5G potencia novas

necesidades e a dependencia tecnolóxica introducindo na nosa vida cotiá millóns de

dispositivos sen fíos interconectados (móbiles, roupa, cueiros de bebé, electrodomésticos,

reloxos, persianas, etc.). A felicidade de nosas vidas reside na acumulación interminábel de

obxectos conectados? (13)

15/ O despregue global dos servizos e tecnoloxía 5G (elitistas, exclusivos, dispositivos máis

novos e máis caros -teléfonos de alta gama-), lonxe de reducir a brecha dixital e social,

aumentaría, en detrimento de estender outras tecnoloxías biocompatíbeis (igual ou máis

rápidas e máis seguras, como a fibra óptica), e doutros modelos de consumo, como as redes

comunitarias. O Defensor do Pobo francés (14) xa constatou a perdida de dereitos de sectores

significativos da poboación no proceso forzado de dixitalización, e numerosos alcaldes e

alcaldesas, deputadas e deputados franceses chamaron a unha moratoria do 5G (15), entre

outros motivos, por agudizar a brecha dixital e social que suscita o seu despregue.

16/ A forte inversión pública requirida polos operadores para o despregue do 5G (16), lonxe

de ser una elección tecnolóxica neutra, iría en detrimento de atender a crise sanitaria, social,

de coidados, climática, ecolóxica e económica que poña a vida no centro e non os beneficios

das grandes empresas.

Considerando o 5G como ferramenta da contaminante e insostíbel

industria agro-gandeira intensiva na súa versión 4.0:

17/ Diferentes investigacións recentes, de Amigos de la Tierra e do Grupo ECT (17), sitúan á agricultura dixital ou 4.0 liderada polas grandes empresas, nas antípodas do modelo da soberanía alimentaria que favoreza a agroecoloxía, así como a produción, distribución e consumo de orixe local, reivindicado polo Movemento Galego polo Clima, plataforma de máis de 85 organizacións (ecoloxistas, medio ambientais, de defensa da terra, sindicatos agrarios, de consumidores, organizacións sociais, culturais, comunidades de montes, ...) e pola Alianza polo Clima (máis de 400 organizacións de todo o estado) (9).

Considerando os usos de vixilancia e control social da tecnoloxía 5G:

18/ As entidades tecnolóxicas coñecidas como GAFAM (Google, Amazon, Facebook, Apple e Microsoft) controlan na actualidade as comunicacións dunha gran maioría da poboación, teñen control sobre a información que as persoas xeran e a poñen ao servizo de fins de dubidosa utilidade social, como a creación de beneficio económico ou a enxeñeiría da

opinión. (18)

19/ O despregue masivo de obxectos conectados que van da man do 5G contribúe á captura desregulada de datos persoais, facilitando a monitorización do individuo durante toda a súa vida, algo xamais coñecido ata agora. Desta forma damos as claves preditivas e de control social ás corporacións dixitais. Paralelamente, a 4ª revolución industrial introduce e fortalece novas ferramentas de vixilancia e control masivos baseadas nesta tecnoloxía, como as de recoñecemento facial combinada coa intelixencia artificial e o big data. (19)

Considerando que acentuaría gravemente a dinámica actual de

dependencia tecnolóxica e os seus problemas asociados:

20/ Sobre os comportamentos adictivos: De 2018 a 2019 aumentou medio millón o número

de persoas no estado español (entre 18-65 anos) que admitían comportamentos adictivos ao

móbil e o 11% aseguraba que no podería estar máis dunha hora sen el. Os diferentes plans

de drogodependencias a nivel estatal, autonómico ou municipal xa incluíron as condutas

adictivas en tecnoloxías dixitais e da comunicación progresivamente desde 2016,

recoñecendo a maior vulnerabilidade infanto-xuvenil. Se a OMS recoñeceu en 2019 a

adicción a videoxogos como un trastorno mental no CIE-11, a Sociedad Española de Patología

Dual, estimou que sobre un 10% das persoas que fan un xogo abusivo a videoxogos

desenvolverán adicción. (20)

21/ Á marxe da contaminación electromagnética e os comportamentos adictivos, diferentes expertos e estudos demostran unha asociación entre o tempo fronte á pantalla e o benestar

psicolóxico infanto-xuvenil; e apuntan á influencia das “pantallas” no aumento de determinados problemas (comportamentais, conductuais, cognitivos e anímicos; do sono, de desenvolvemento da linguaxe; de concentración e rendemento escolar; da comunicación familiar e socialización, acoso escolar; obesidade, musculo-esqueléticos, …-, visuais, cefaleas ...) (21)

22/ Sobre a estrategia da industria tecno-dixital: sigue a estratexia da industria tabaqueira,

para facer os seus produtos máis adictivos e condicionar o noso comportamento, e para

retrasar o máis posíbel as regulacións de protección da saúde (a nivel científico,

comunicacional, e político). Diferentes expertos alertan das tácticas deliberadas da industria, a

través do coñecemento da neurociencia, encamiñadas a unha satisfacción adictóxena (pracer

con recompensas a curto prazo versus felicidade con satisfacción a longo prazo). (22)

23/ Sobre o binomio 5G/Internet das cousas: culmina un proceso desregulado de dependencia tecnolóxica da vida cotián e económica, acelerado por unha “Doutrina do shock” en tempos do COVID-19. A través dun deseño adictivo, se prevén centos de miles de millóns de novas horas de uso (por exemplo, o streaming de vídeo HD e de videoxogos, a realidade virtual), que se converteran en novas necesidades esenciais para toda unha xeración. (23)

Considerando o secuestro do debate público e a ausencia da

participación cidadá:

24/ A 4ª revolución industrial supón un cambio de paradigma onde se presenta unha serie de innovacións tecnolóxicas concretas como un único camiño de progreso, esquecendo que son moitas e diversas as formas de progresar. O despregue da tecnoloxía 5G presenta algo máis que dúbidas razoables, entre outros, no ámbito sanitario, ambiental, climatolóxico, de xustiza social, de dereitos humanos, así como de déficit democrático. Por iso precisa de debates descentralizados, amplos, pluralistas, onde se garanta a transparencia informativa e o control do conflito de intereses

25/ Na actualidade son moitas as preguntas necesarias de afrontar en devandito debate: En realidade necesitamos unha tecnoloxía famenta de enerxía e metais raros que acelere a explotación de recursos naturais non renovábeis e xere un aumento de refugallos tóxicos non reciclábeis? Que sabemos sobre o impacto na saúde da proliferación de obxectos hiperconectados e o aumento do nivel de exposición da poboación? Por que non se teñen en conta as peticións de moratoria en espera dos resultados da avaliación do 5G sobre a saúde e clima, como demanda en Francia a Convención Cidadá polo Clima? Como se protexerán os nosos datos persoais? os orzamentos públicos non deberían atender á crise eco-social no canto de crear novas necesidades de dependencia tecnolóxica incompatíbeis coa saúde, o medio ambiente e o clima? A felicidade das nosas vidas reside na acumulación interminable de obxectos conectados? Queremos unha sociedade dependente que invista na tecnoloxía dixital cada espazo-tempo das nosas vidas, en beneficio dos fabricantes que ademais de vendérnola poderán explotar a gran cantidade de datos que nos concirnen? Inúndanos a propaganda sobre como os vehículos automáticos diminuirán os accidentes de tráfico, poderemos baixar a persiana de casa desde o traballo, ou que a neveira avísenos de que o iogur está a piques de caducar. Que sentido ten todo iso si acelera a nosa traxectoria de colapso ecosocial? Para que nos servirá a suposta liberación (de tempo, de necesidade de organización) que nos ofrece esta hiperdixitalización se polo camiño se erosiona toda posibilidade dunha vida libre, ou simplemente, pon en xogo a saúde do planeta? (24)

Considerando que o Anteproxecto de Lei Xeral de telecomunicacións,

lonxe de atender as problemáticas actuais nin ás ligadas á creación das

novas redes 5G, elimina as minguadas competencias autonómicas e

municipais no ámbito das telecomunicacións.

26/ Devandito anteproxecto non atende aos requisitos do Principio de Precaución e avaliación ambiental, solicitados, entre outros, polo ditame sobre o 5G do Defensor do Pobo e a Resolución 1815 da Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa (“adoptar todas as medidas razoables para reducir a exposición aos campos electromagnéticos”). (1a, 1b, 2 e 3)

27/ Non contempla que a Lei Xeral de Saúde Pública, no seu artigo 12, establece que a vixilancia da saúde pública terá en conta, entre outros factores, “Os riscos ambientais e os seus efectos na saúde, incluída a presenza dos axentes contaminantes no medio ambiente e nas persoas, así como o impacto potencial na saúde da exposición a emisións electromagnéticas”, así como tampouco o disposto na normativa comunitaria e española en materia de avaliación ambiental.

28/ Non contempla o aumento progresivo do consumo enerxético das redes, especialmente coa tecnoloxía 5G, e a súa impáctante aumento progresivo na pegada de carbono. (5, 6ª, 6b e 7)

29/ Non avalía o impacto dos proxectos no clima (por exemplo, emisións de gases de efecto invernadoiro) nin a vulnerabilidade ante o cambio climático. O impacto das tecnoloxías de comunicacións nas emisións do cambio climático é fundamental. O proceso de produción dos dispositivos e infraestruturas de telecomunicacións, o seu transporte e localización, e o seu consumo enerxético do seu funcionamento, xeran emisións de gases de efecto invernadoiro e consecuentemente un impacto significativo no cambio climático.

30/ Non atende ao principio de Transparencia nin aos conflitos de interese, contemplados na Lei Xeral de Saúde Pública, xa que, entre outros, non desenvolve o funcionamento da Comisión Interministerial sobre Radiofrecuencias e Saúde, prevista en 2014 na actual Lei Xeral de Telecomunicacións de 2014, a cal aínda non se creou. Como consecuencia desta falta de desenvolvemento, o Goberno actual e os anteriores viñeron utilizando, para xustificar a ausencia de avaliacións ambientais e sanitarias, os informes realizados por un organismo privado, autodenominado Comité Científico Asesor en Radiofrecuencias y Salud (CCARS), dependente do Colexio Oficial de Enxeñeiros de Telecomunicación (COIT), Colexio Oficial entre cuxos fins e funcións non está precisamente o da protección da saúde e o medio ambiente. O propio Defensor del Pueblo estatal sinalou que o CCARS non pode en ningún caso substituír á Comisión Interministerial de Radiofrecuencias e Saúde, na que ademais se prevé a participación das Comunidades Autónomas e as Administracións Locais.

31/ Incumpre os dereitos de acceso á información, de participación pública e de acceso á xustiza en materia de medio ambiente, regulados na Lei 27/2006, de 18 de xullo, xa que establece que non se requirirá ningún tipo de comunicación previa (nin por suposto de concesión, autorización ou licenza nova ou modificación da existente ou declaración responsable) para a instalación ou explotación polos operadores de puntos de acceso sen fíos para pequenas áreas. Isto impedirá ás administracións públicas dispoñer de información sobre a existencia destes puntos con vistas á súa necesaria inspección e control, o que á súa vez implicará que a cidadanía non poderá acceder a información sobre os mesmos.

32/ Aumentan ao máximo as competencias do Estado eliminando en todo o posíbel calquera competencia ás comunidades autónomas, os municipios e á cidadanía. Non permite expresamente ás comunidades autonómicas nin aos entes locais aplicar límites de exposición precautorios, como os solicitados pola propia Resolución 1815 da Asemblea parlamentaria do Consello de Europa, redución de límites que, como constata o Defensor del Pueblo estatal, incumpre o Estado. Deste xeito anula, neste ámbito, o disposto no Título VIII da Constitución, a Carta Europea da Autonomía Local e a normativa básica de réxime local, onde os Municipios dispoñen de competencias propias en materia urbanística, de saúde e medio ambiente, así como, entre outras, as de vixilancia sanitaria, recoñecidas na Lei 33/2011, de 4 de outubro, Xeneral de Saúde Pública.

33/ Non repara nos datos actuais e estimacións futuras sobre os posibles impactos do uso innecesario das novas tecnoloxías, nin inclúe pautas para educar nun uso responsable, seguro e sobrio das mesmas, especialmente á poboación infanto-xuvenil, desatendendo ás emanadas das recomendacións da propia Resolución 1815 do Consello de Europa (ou os do Parlamento Europeo en 2009 e a Axencia Europea de Medio Ambiente desde 2007, aplicados nalgunha medida en diferentes estados europeos), e desatendendo as diferentes advertencias recibidas dos ámbitos da medicina, pediatría, psicoloxía, pedagoxía, ecoloxismo, decrecentismo, ...

Por todas estas razóns, preséntanse para a súa aprobación ao Pleno Municipal os seguintes acordos:

1.- O Concello de …………………. manifestase a favor dunha Moratoria ao despregue do 5G, ante o insuficiente nivel de debate público e de estudios independentes sobre os seus impactos potenciais en ámbitos como os da saúde, o ambiental, e o climático, e a favor de iniciar un debate sobre este tipo de tecnoloxía que sexa amplío, pluralista e con transparencia informativa que evite o conflito de interese, así como atender, dentro do seu ámbito municipal, ás recomendacións da Resolución 1815 de la Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa.

2.- Así mesmo, mostra o seu rexeitamento ao Anteproxecto de Lei Xeral de Telecomunicacións por atentar contra a autonomía municipal e autonómica no despregue, control e seguimento das redes de telecomunicacións, e eleva ao Goberno central a proposta de que calquera reforma que afecte ás entidades locais e autonómicas deberá contar coa participación das mesmas, así como solicita para os concellos o dereito á subsidiariedade en relación coa aplicación do principio de precaución.

3.- Comunica igualmente ao Goberno central a necesidade de que calquera reforma da Lei Xeral de Telecomunicación debe atender a criterios de saúde, ambientais e climáticos, por enriba dos beneficios económicos, non atendendo só ao interese da industria.

4.- Insta ao Goberno central a un despregue das telecomunicacións biocompatíbeis e sostíbeis dende o punto de vista da saúde, ambiental e climático, na liña do punto 8.1.5 da Resolución 1815 de la APCE, o punto 7 da Resolución do Parlamento Europeo P6_TA(2009)021, e na liña do obxectivo principal da Convención Marco das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático. Así mesmo, insta ao Gobierno central a incluír neste proceso a todos os actores afectados pola lei: os gobernos autonómicos e locais e especialmente á sociedade civil (asociacións e colectivos implicados) e aos científicos

expertos independentes (as súas investigacións e os seus puntos de vista), incluídos os que dan as alertas temperás sobre os riscos.

• Para iso solicita aplicar as recomendacións da Resolución 1815 da Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa (maio do 2011) sobre “Perigos potenciais dos campos electromagnéticos e os seus efectos sobre o medio ambiente”, plasmadas e desenvolvidas no Manifesto Europeo por unha regulación da exposición aos CEM que protexa realmente a saúde.

• Tamén solicita ao Goberno central atender aos Convenios internacionais relacionados (Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade de 2006; o Convenio de Aarhus de 1998, sobre o acceso á información, participación pública na toma de decisións e acceso á xustiza en temas medio ambientais; e á Convención Marco de las Nacións Unidas sobre o Cambio Climático)

5.-Dar traslado deste acordo aos Gobernos Central e Autonómico, aos Grupos Políticos

do Congreso de Deputados e ao Parlamento Autonómico, así como ás Xuntas de

goberno da FEGAMP e a FEMP.

NOTAS

1) A/ Dictame do Defensor del Pueblo (2019): “Evaluación ambiental y efectos en la salud del Plan Nacional 5G”

en: https://www.defensordelpueblo.es/resoluciones/evaluacion-ambiental-y-posibles-efectos-en-la-salud-del-plan-

nacional-5-g/

B/ Ver recomendación da Resolución 1815 da APCE (2011) e as recomendación na mesma liña, e tampouco

atendidas, do Parlamento Europeo (2008 y 2009) e a Axencia Europea de Medio Ambiente desde 2007, que foron

contempladas parcialmente, por máis de 40 Ministerios e axencias de saúde e de medio ambiente, xunto a outras

instancias gobernamentais ou da administración pública en máis de 20 estados do ámbito paneuropeo. Desde a

sociedade civil o “Manifiesto Europeo por unha regulación da exposición aos CEM que protexa realmente a saúde

pública” (soportado por organizacións sindicais, veciñais, de consumidores, profesionais da saúde, persoas

enfermas/afectadas, …), xa solicitou ás distintas administracións o cumprimento de dita Resolución 1815, á

que xa se adheriron distintas institucións autonómicas (Parlamentos Vasco e Navarro) e locais de Andalucía

(Espartinas, Jerez de la Frontera, Torrox), Canarias (Villa de Buenavista del Norte), Castela-A Mancha (Cenizate),

Catalunya (Cornellá de Llobregat, Hospitalet, …), Galicia (Poio), Madrid (Arganda del Rey), Murcia (Mula), Navarra

(Villava-Atarrabia), País Vasco (Barakaldo, Errentería, Hospitalet, Donostia/San Sebastián, Vitoria-Gasteiz, Villa de

Plentzia, Juntas generales de Guipuzkoa, …). Se en 2011, a Axencia Internacional de Investigación do Cancro da

OMS clasificou aos campos electromagnéticos (CEM) de radiofrecuencias como posíbel canceríxeno (2B) e o seu

director chamaba a aplicar “medidas pragmáticas” para reducir a súa exposición, en 2019, considerou a súa

reavaliación como unha alta prioridade no período 2020-2024, ante os novos bioensaios e actual evidencia

mecanicista, como os do Programa Nacional de Toxicología (NTP) dos Institutos Nacionais de Saúde

norteamericanos, e o do Centro de Investigación do Cancro "Cesare Maltoni" do italiano Instituto Ramazzini. A

Dra. Fiorella Belpoggi, directora de investigación de dito Instituto, xa manifestou que os resultados de ambos

estudos suman coñecemento suficiente para clasificar ás radiofrecuencias como canceríxenas, previsiblemente de

grado 1, como o amianto ou o tabaco.

2) Ver conclusión do Comité Científico de Saúde, Medio Ambiente e Riscos Emerxentes -SCHEER- en 2018

(cuando solicita á Comisión Europea o seu estudo como máxima prioridade e urxencia sanitaria e ambiental), e en

2019 a Axencia Nacional de Seguridade Sanitaria, Alimentaria, Ambiental e Laboral (ANSES) de Francia

(comprometida na actualidade a unha primeira avaliación de riscos antes de finalizar 2021).

3) 🞹 PETICIÓNS DE MORATORIA DO 5G /OU de APLICAR O PRINCIPIO DE PRECAUCIÓN ANTES DO SEU

DESPREGUE, SEGUNDO SE MANIFIESTA DENDE COLEGIOS MÉDICOS (de estados como Suíza o Chipre, rexionais

como o de Viena en Austria, Turín en Italia ou o de Santa Clara en California -EEUU-), ASOCIACIÓNS DE MEDICINA

AMBIENTAL (como as organizacións presentes en 25 estados representadas na International Society of Doctors for

Environment, e outras como: Physicians’ Health Initiative for Radiation and Environment -PHIRE-, Fundación

Alborada, American Academy of Environmental Medicine (AAEM), Australian College of Nutritional and

Environmental Medicine (ACNEM), European Academy for Environmental Medicine (EUROPAEM), National

Association of Environmental Medicine (NAEMUSA), Ralf Meyer Akademie Komplementarmedizin,

Kompentenzinitiative), INSTITUCIÓNS DE INVESTIGACIÓN DO CANCRO (como ARTAC, European Cancer and

Environment Research Institute, Instituto Ramazzini), ORGANISMOS PÚBLICOS DE SAÚDE, MEDIOAMBIENTAIS,

CIENTÍFICOS OU DE PROTECCIÓN RADIOLÓXICA (como o Comité Nacional de Chipre sobre “Medio Ambiente e

Saúde Infantil”, o Comité Nacional Ruso de Protección contra as Radiacións Non Ionizantes -2018-, a Academia

Romanesa, o Consello de Saúde de Holanda, …); CHAMAMENTOS ASINADOS POR MILES DE CIENTÍFICOS,

PROFESIONAIS DA MEDICINA E DO ÁMBITO DA SAÚDE EN DIFERENTES ESTADOS (Bélxica, Canadá, Italia, Alemaña,

EEUU, …), A NIVEL EUROPEO E INTERNACIONAL (como o EU 5G Appeal e o International Appeal Stop 5G on Earth

and in Space, Declaración de consenso de 2020 de expertos e profesionais médicos e científicos internacionais e do

Reino Unido sobre os efectos das radiacións non ionizantes).

🞹 Nesta liña diferentes institucións gobernamentais, parlamentarias de Europa e outros continentes xa se

situaron a favor dunha Moratoria do despregue do 5G ou están levándoa a cabo:

En Francia a proposta ao goberno dunha Moratoria do 5G da Convención Cidadán polo Clima, órgano consultivo

de carácter representativo, xa foi apoiado por 40 alcaldes e alcaldesas (así como de 30 persoas deputadas

eurodeputadas de diferentes formacións políticas francesas) e actualmente ao menos 100 concellos

(representando a máis de 5 millóns de persoas) se sitúan a favor dunhas moratoria sobre o despregamento do 5G

ou simplemente opóñense ao 5G (Annonay, Ascain, Avignon, Avon, Bailleul, Bergerac, Besançon, Biriatou, Blois,

Bordeaux, Bouguenais, Bourg-en-Bresse, Bressey-sur-tille, Brinon, Carmaux, Champagnier, Champ-sur-Drac,

Chateldon, Colombes, Couëron, Courrières, Dieulefit, Dun-sur-Meuse, Echirolles, Faches-Thumesnil, Fontenay-

sous-Bois, Fos, Grabels, Grenoble, Hendaye, Holtzheim, Izon, La Chapelle Moulière, La Chapelle-sur-Erdre, La

Grigonnais, La Montagne , La Roche-Saint-Secret, Larreule, Le Poet Laval, Le Pouliguen, Lercoul, Lille, Limay, Loos-

en-Gohelle, L'Île-Saint-Denis, Lyon, L’Union, Malakoff, Marçais, Marseille, Mauléon-Licharre, Mérignac, Millau,

Mitry-Mory, Montjoux, Nantes, Noisy-le-Sec, Orvault, Paris 12e, Périgny, Persan, Pleyber-Christ, Pointe-à-Pitre,

Poitiers, Pont-Chretien-Chabenet, Quimperlé, Rennes, Rezé, Rions, Rouvroy, Saint Egrève, Saint-Germain-au-

Mont-d’Or, Saint-Herblain, Saint-Jean-de-Boiseau, Saint-Loubès. Saint-Maixent-l’Ecole, Saint-Médard-en-Jalles,

Saint-Pée-sur-Nivelle, Saint-Philbert-sur-Risle, Saint-Pierre-du-Vauvray, Saint-Vallier, Strasbourg, Tours, Ustaritz,

Villeneuve-d’Ascq, Villeparisis, Villeurbanne, Yerres, …).. Dita proposta tamén foi aprobada pola Asemblea

parlamentaria de Córcega. En EEUU, aprobaron resolucións para deter o 5G en diferentes condados e cidades en

estados como California (Santa Barbara -paralización temporal do despregue-), Tennessee (Farragut -solicita aos

gobernos estatal e federal deter o despregue 5G ata que os riscos para a saúde sexan avaliados por unha "ciencia

sólida"-), Connecticut (Easton -chama aos operadores a deter o despregue ata o fin de 2020-) e Hawái (Condado de

Hawái -solicita aos operadores que deteñan o despregue ata que se realice unha investigación independente e as

probas conclúan que é seguro para os humanos-). En Bélxica, a Rexión de Bruxelas, aplica o principio de

precaución cunha moratoria do despregue. En Suíza, diferentes cantóns solicitaron moratorias (Xénova, Vaud,

Jura, Neuchâtel, …). No Reino Unido, concellos como Glastonbury demandaron unha moratoria (así como unha

investigación sobre a súa seguridade e un estudo científico independente sobre os efectos non térmicos de 5G e a

hipersensibilidade electromagnética, premendo ao ICNIRP a ter en conta os efectos non térmicos dos campos

electromagnéticos de radiofrecuencia nas súas Directrices). En Bulgaria, aprobaron moratorias concellos como

Balchik. En Grecia, o Concello de Kalamata suspéndeo o seu programa piloto 5G en 2019. En Croacia, o Concello de

Biograd traslada ao goberno a súa decisión de non introducir a tecnoloxía 5G ata que unha investigación científica

independente descarte efectos nocivos para a saúde e o medio ambiente. En Irlanda, condados como Clare e Mayo

tamén solicitaron moratoria ao goberno irlandés ata que exista suficiente evidencia internacional de que o 5G non é

daniño para a saúde das persoas. En Chipre, o concello de Ormidia, declarou o seu territorio como libre do 5G. En

Italia: a Resolución de Vicovaro patrocinada, entre outros, polo Instituto Ramazzini (colaborador da OMS no estudo

do cancro), as asociacións médicas de medio ambiente (ISDE Italia e ASSIMAS) e a Comisión Internacional de

Seguridade Electromagnética do (ICEMS); foi a base de que, entre outras institucións italianas, 600 municipios se

declararan oficialmente contrarios ao despregue do 5g, ao tempo que tres rexións xa aprobaron mocións de

precaución nesta liña. No Estado Español, concellos, como os de Totana, Durango, Elorrio, Baztán, Muxika, Artà,

aprobaron en pleno en 2020-2021 solicitar ao Goberno central unha moratoria do 5G.

4) Ver punto 27 da Resolución do Parlamento Europeo, de 2 de abril de 2009, sobre as consideracións

sanitarias relacionadas cos campos electromagnéticos (2008/2211(INI)): “Manifesta a súa profunda preocupación

polo feito de que as compañías de seguros tendan a excluír a cobertura dos riscos vinculados aos CEM das pólizas

de responsabilidade civil, o que significa claramente que as aseguradoras europeas xa están aplicando a súa propia

versión del principio de cautela”. Ver informe del Swis Re Institute: “New emerging risk insights”, maio de 2019.

5) Xa en 2013, no Centro para a eficiencia enerxética das Telecomunicacións (CEET) de Bell Labs e a

Universidade de Melbourne (en ceet.unimelb.edu.au), calculou e alertou dun incremento de 460% do consumo de

a nube sen fíos entre 2012 (9.2 TWh) e 2015 (hasta 43 TWh), estimando un aumento da pegada de carbono de 6

megatóns de CO2 en 2012, a 30 megatóns de CO2 en 2015, equivalente a agregar 4.9 millóns de vehículos ao

tránsito nas rutas.

Cisco Mobile Visual Networking Index (VNI) prognostica un aumento de 7 veces no tráfico mundial de datos

móbiles entre 2016 e 2021. O número total de teléfonos intelixentes (incluídas as tabletas) superará o 50% dos

dispositivos e conexións mundiais (6.2 mil millóns), fronte aos 3.6 mil millóns en 2016. Segundo outras fontes o

número de dispositivos conectados crecerá un 23% anual ata o 2021 alcanzado os 16.000 millóns no mundo e os

75.440 no 2025. (fonte: “Informe Mobile en España e no Mundo 2020” de Ditrendia)

Previsións de consumo de enerxía mundial proveniente das TICs (que aumentou case un 10% anual entre 2015-

2020), publicadas en 2017 e 2018 (Huawei Technologies, McMaster University de Canada), indican que se dobrarían

dun 10% en 2020 a un 20% en 2025-.

Ver: “La tecnología digital funciona con carbón” de Sébastien Broca en Le Monde Diplomatique (mondiplo.com), “O

consumo da economía desmaterializada” de Manuel Casal Lodeiro en elsaltodiario.com, “Una reflexión más en

torno al 5G y los retos de nuestra organización social” Antonio Aretxabala en antonioaretxabala.blogspot.com,

“Costes y restricciones ecológicas al capitalismo digital” José Bellver en fuhem.es, “Dynamic Energy Return on

Energy Investment (EROI) and Material Requirements in Scenarios of Global Transition to Renewable Energies” de

Iñigo Capellán-Pérez, Carlos de Castro, e Luis Javier Miguel González (Energy Strategy Reviews 26, nov. 2019) en

doi.org, “La Transición Renovable durante el Colapso” de Carlos de Castro Carranza (2017) en 15-15-15.org,

“Minimum Technical Performance Requirements for IMT-2020 radio interface(s)” de Eiman Mohyeldin (ITU-R

Workshop on IMT-2020 terrestrial radio interfaces) en itu.int.

6) A/ Ver “Faut-il faire la 5G?”, tribuna en Le Monde (09.01.20) de Hugues Ferreboeuf (Director do proxecto

«sobriété numérique» en The Shift Project), recollendo os consensos actuais, en jancovici.com. Ver estudos (e

mención dos mesmos) publicados en 2019 e 2020: o estudo “C15: Additionalenergy consumption in data centers

after the introduction of the 5G standard” da Universidade RWTH Aachen e E.ON Energy Research Center (2019):

esperan un incremento de ata un “20% nos centros de datos” alemáns ao aplicar o protocolo 5g (que se sumaría ao

aumento da crecente demanda de electricidade dos mesmos); o informe de Erickson de marzo de 2020: donde Erik

Ekudden (vicepresidente senior, director de tecnoloxía e xefe de tecnoloxía de funcións grupais en Ericsson)

recoñece no seu prólogo que "o consumo de energía aumentará drásticamente si se implementa 5G” e que "algúns

provedores de servicios de comunicacións incluso estimaron unha duplicación do seu consumo de enerxía …”; “Una

guía práctica para facilitar las implementaciones de la red 5G” de Vertiv 5: “O cambio á rede 5G podería aumentar o

consumo enerxético total da rede entre un 150 e un 170% para o año 2026, cos maiores aumentos nas áreas de

centros de datos macro, de nodos e de redes”); as previsións de Huawei segundo informe de 2020 (huawei.com):

“O crecemento do consumo de enerxía polas redes 5G provocará un crecemento no consumo de enerxía en xeral.

En China, por exemplo, o consumo total de enerxía das redes de telecomunicacións supera os 50 mil millóns de

kWh. Unha vez que se despreguen as redes 5G, o consumo de enerxía das redes de telecomunicacións en China

superará un estimado de 100 mil millóns de kWh, xerando emisións de carbono anuais de 27,2 mil millóns de kg.”.

Pola súa banda o operador de Chino Unicom en Luoyang (segundo recolle South China Morning Post en agosto de

2020), para compensar o maior aumento de enerxía das súas antenas basee 5G decidiu apagalas pola noite, co

obxectivo de reducir os costos de electricidade da cidade de Luoyang pero tamén os costos de mantemento das

antenas”

B/ En todo caso ditos incrementos do 5G no poderían paliarse cun uso de enerxía 100% renovábel (como

propoñen Google, E.ON, …): Ver artigo de Íñigo Capellán Pérez, investigador, e Carlos de Castro, profesor (Grupo

de Enerxía, Economía e Dinámica de Sistemas da Universidade de Valladolid) no nº 102 da Revista Ecologista. “As

plantas de xeración de enerxías renovábeis son capaces de xerar electricidade e calor moitísimo menores niveis de

emisións de efecto invernadoiro en comparación coas fósiles, pero non están libres de impactos ambientais e

seguen suxeitas aos límites biofísicos do planeta. Así, ter en conta a dimensión material aporta outro argumento

máis para que a transición enerxética prodúzase nun escenario de decrecemento material: o deseño de políticas de

transición enerxética debería de ter como un obxectivo básico asegurar o benestar da poboación minimizando o

consumo de enerxía”. Ver tamén: “A consecuencia do futuro '100% renovable' da que non queren falar” de

Manuel Casal Lodeiro en elsaltodiario.com.

7) O impacto das tecnoloxías de comunicacións nas emisións do cambio climático é fundamental. O proceso de

produción dos dispositivos e infraestruturas de telecomunicacións, o seu transporte e situación, e o consumo

enerxético do seu funcionamento xeran emisións de gases de efecto invernadoiro e consecuentemente un impacto

significativo no cambio climático. A participación do dixital nas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI)

incrementouse do 2,5% en 2013 a un 4% en 2020 das emisións globais totais. Tamén se dobrarían os GEI, de un 4%

en 2020 ao 8% en 2025, porcentaxe actual debido aos automóbiles, alcanzando o 14% dos GEI en 2040. As emisións

dixitais de CO2 aumentaron desde 2013 en ao redor de 450 millóns de toneladas nos países da OCDE (ver The Shift

Project). A escala mundial, a fabricación de terminais de usuario representa de 2/3 a 3/4 dos impactos ambientais

da tecnoloxía dixital a nivel mundial, incluído o 39% das emisións de gases de efecto invernadoiro en 2019 (ver

“Empreinte environnementale du numérique mundial”, GreenIT.fr, outubro de 2019). Ver tamén: “Clicking Clean:

Who Is Winning the Race to Build a Green Internet?” de Gary Cook et al. (2017) en greenpeace.org.

8) Ver documento “Maîtriser l'impact carbone de la 5G” do Alto Consello polo Clima de Francia en

hautconseilclimat.fr, esintese do mesmo en lesnumeriques.com. Ver propostas de la Convention Citoyenne pour le

Climat, presentadas en 2020, relativas a reducir o impacto ambiental da dixitalización en

(https://propositions.conventioncitoyennepourleclimat.fr/). Ver resultados do Eurobarómetro de 2019 “Apoyo de

los ciudadanos a la acción por el clima” en https://ec.europa.eu/clima/citizens/support_es

9) El 28 de novembro de 2016 a Alianza por el Clima e a Red Española de Ciudades por el Clima (RECC) asinaron

un convenio de colaboración para desenvolver medidas sobre o cambio climático.

10) Ver “La producción de energía renovable exacerbará las amenazas de la minería a la biodiversidad” de Laura J.

Sonter et al. en Nature Communications nº 11 (decembro de 2020): doi.org, “Rare-Earth Market” de Lee Simmons

en foreignpolicy.com, “La huella ecológica invisible y creciente de la tecnología digital” de Paul Mobbs (Mobbs’

Environmental Investigations & Research) en fraw.org.uk, o “Informe: Minería Especulativa en España” de

Ecologistas en Acción en ecologistasenaccion.org. Si a minería tradicional xa estivo detrás de moitos desastres

ecolóxicos, máis de 230 organizacións, en setembro de 2020, alertaron á Comisión Europea de riscos agora moito

maiores, dos plans de Materias Primas Críticas e as súas consecuencias (“unha maior perda de biodiversidade, a

unha maior contaminación do aire, do chan e do auga, á falta de acceso a terras cultivables e ao auga doce, a

desprazamentos e á erosión dos medios de vida, a repercusións na saúde e a máis conflitos”). Ver Carta Aberta de

ONGs, plataformas comunitarias e académicas á Comisión Europea sobre os plans de Materias Primas Críticas de o

28/09/20 en (gaiafoundation.org) e nota do 30.10.20 de Ecoloxistas en Acción en ecologistasenaccion.org. Ver

tamén: “Renewable Energy Production Will Exacerbate Mining Threats to Biodiversity” de Laura J. Sonter et al.

(Nature Communications 11, 4174 (2020)) en doi.org.

11) Tres cartas partes dos impactos ambientais da tecnoloxía dixital encóntranse durante a fabricación de

terminais de usuario (teléfonos “intelixentes”, obxectos conectados, etc.), a principal causa é a extracción de metais

raros. As necesidades exponenciais dests minerais e a ausencia dunha solución de reciclaxe real (minerais o

suficientemente puros como para ser reutilizados) farán que o seu subministro sexa crítico unha o dous xeracións. O

informe da OCDE de 2018 (oecd.org), sen atender ás necesidades do binomio 5G/IoT, xa recoñecia o papel da

dixitalización no aumento exponencial de los recursos extraídos que alcanzarían un 111% en 2060, con un aumento

das emisións de GEI de ~ 50 Xigatoneladas. Ver: “La obsolescencia tecnológica va unida al crecimiento económico”

en agenciasinc.es e “La nueva oleada de extractivismo verde” de Asad Rehman (director executivo da ONG War on

Want) en tratarde.org. Sobre lixo electrónico, ver: “La basura electrónica en 4 gráficos: cómo el mundo desperdicia

US$62.500 millones cada año” de BBC News Mundo e ¿Cuánto tiempo podría durar un celular si no existiera la

obsolescencia programada? de Lucía Blasco (bbc.com), “Malas notas en reciclaje para los dispositivos inteligentes”

en dw.com, “La economía social y solidaria y el reto de la descarbonización justa y resiliente” de Marcos Rivero

Cuadrado en elsaltodiario.com, “Y ahora, ¿qué hago yo con mi móvil?” en alboan.org.

12) ‘Cuando se le preguntó sobre la motivación que impulsa el 5G en una reunión de diciembre de 2016 del

Instituto de Ingenieros Eléctricos y Electrónicos (IEEE), el respetado experto de la industria e investigador senior de

Huawei, H. Anthony Chan, dijo: «…si la tecnología no cambia, la compañía morirá … se trata de más trabajos …

ingeniería y fabricación … La gente debe comprar un nuevo teléfono». ¿Cuántos aparatos inalámbricos, sensores,

etc. podrían conectarse igualmente por cable?’. “Mitos y realidades de la tecnología 5G” de Gwyneth Morgan en

cambio16.com .

13) “El 5G ya está aquí para solucionarlos la vida” de Alf Flaquer (Revista Ecohabitar nº 65, 2020) en

ecohabitar.org.

14) O Valedor do Pueblo francés, no seu ditame de 2019, “Dématérialisation et inégalités d’accès aux services

publics”, constata a merma de dereitos na mudanza a todo dixital. Ver no seu sitio web defenseurdesdroits.fr

15) “5G, numérique, nous voulons un débat démocratique”: Sobre 40 alcaldes e alcaldesas, así como de 30

deputadas e deputados de diferentes formación políticas francesas, solicitaron en setembro de 2010 unha

Moratoria do 5G, (xa demandada pola Convención Cidadá polo Clima de Francia), ante a ausencia dun debate

democrático e descentralizado, nunha cuestión que afecta a cuestións de saúde, climáticas e aos dereitos

democráticos da cidadanía. Ver petición en Change.org

16) “O 5G é inviábel sen subvenciones millonarias. «Vodaphone España pide máis de 2.000 millóns dos fondos

europeos para o despregue dol 5G. Hai que dedicar o 10% dos fondos europeos a dar un salto cuántico en la

transformación dixital do país». Con cifras tan elevadas en xogo as análises coste–beneficio están moi nesgados por

quen optan ás subvencións”. Gwyneth Morgan en https://www.cambio16.com/mitos-y-realidades-de-la-tecnologia-

5g/

17) Ver recente investigación de Amigos de la Tierra, “El futuro de la agricultura del control de los datos a la

soberanía alimentaria” en econoticias.com y tierra.org, así como o informe técnico do Grupo ETC de 2019, “La

insostenible Agricultura 4.0. Digitalización y poder corporativo en la cadena alimentaria” en etcgroup.org. O

Grupo ETC monitorea o impacto das tecnoloxías emerxentes e as estratexias corporativas sobre a biodiversidade, a

agricultura e os dereitos humanos.

18) Ver gastos e estratexias lobistas no seno da UE en “El lobby tecnológico gasta 6,6 millones para que sigas sin

privacidad en internet” de Yago Álvarez Barba en saltodiario.com, “Guía Lobby Planet. Bruselas” de Corporate

Europe Observatory, Observatorio de Multinacionales en América Latina e Ecologistas en Acción en

ecologistasenaccion.org, “La compañía que burló la intimidad de 50 millones de estadounidenses” de Jan Martínez

Ahrens (2018) en elpais.com, “El ascenso de la máquina de armas propagandísticas de inteligencia artificial” de Berit

Anderson y Brett Horvath (PAPELES de relaciones ecosociales y cambio global nº 138) en fuhem.es.

19) Ver “El Enemigo conoce el sistema: manipulación de ideas, personas e influencias después de la economía de

la atención” de Marta Peirano (Madrid: Debate, 2019). “Distopía de alta tecnología para el post-coronavirus” de

Naomi Klein en elviejotopo.com, “La invasión digital de los cuerpos y las mentes” de Sally Burch en viejotopo.com,

“La tecnología de control social basada en la inteligencia artificial ya está presente en 75 países” en saltodiario.com,

“La necesidad de luchar contra un mundo ‘virtual’. Contra la doctrina del shock digital” de Jorge Riechmann / Adrián

Almazán e 300 sinaturas máis en vientosur.info, "The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for the Future at the

New Frontier of Power” de Shoshana Zuboff (London: Profile Books, 2019), “Armas de destrucción matemática:

cómo el Big Data aumenta la desigualdad y amenaza la democracia” de Cathy O’Neil -trad. Violeta Arranz de la

Torre- (Madrid: Capitán Swing, 2018),

20) Segundo o informe “Déployer la sobriété numérique” de The Shift Project (2020): “Algunhas investigacións demostraron que, en xeral, o uso de teléfonos ‘intelixentes’ e Internet induce os mismos comportamentos adictivos que a adicción a calquera sustancia ou produto (segundo a escala de cualificación da (American Psychological Association, 2013). Este efecto é coñecido polos productores de contido dixital que utilizan as características da psicoloxía humana (incluíndo: a necesidade de socialización, valorización e recompensa) como palanca e oportunidade de desenvolvemento. Como calquera mecanismo de adicción, o uso de pantallas ten un maior impacto nas poboacións máis vulnerábeis e expostas. Na súa nova versión da Clasificación Internacional de Enfermidades (Organización Mundial da Saúde, 2018), a OMS recoñeceu a adicción aos videoxogos en liña como unha enfermidade”. Ver: “Más de 8,1 millones de españoles se consideran adictos al móvil” en rastreator.com, “Estrategia nacional sobre adicciones 2017-2024” da Delegación do Gobierno para o Plan Nacional sobre Drogas en pnsd.sanidad.gob.es, “Uso de nuevas tecnologías y riesgo de adicciones entre adolescentes y jóvenes andaluces” (Alfredo Oliva Delgado, M.ª Victoria Hidalgo García, Carmen Moreno Rodríguez, Lucía Jiménez García, Antonia Jiménez Iglesias. Lucía Antolín Suárez, Pilar Ramos Valverde) en resesearchgate.net, Declaración da Sociedade de Patoloxía Dual sobre o uso abusivo de videoxogos en 2018 en patologiadual.es, “Casi el 70% de la población española consume videojuegos …” en elpublicista.es, “La OMS incluye el ‘burnout’ y la adicción a videojuegos en su lista internacional de enfermedades” en actasanitaria.es.

21) Segundo o informe “Déployer la sobriété numérique” de The Shift Project (2020): “Numerosos estudos sobre

comportamento socioemocional converxen para resaltar un resultado perxudicial da práctica das pantallas. Polo

tanto, parece haber unha correlación negativa entre o benestar socioemocional e o tempo pasado frente ás

pantallas (Rideout V., 2015) (Kross E. et al., 2013) (Verduyn P. et al., 2015) (Lin, 2016) (Primark BA et al., 2009)

(Shakya HB et al., 2017) (Twenge J. et al., 2018) (Twenge J. et al., 2017)”. Ver “Asociaciones entre el tiempo frente a

una pantalla y un menor bienestar psicológico” de Jean M. Twengea / W. Keith Campbell en reseaechgate.net,

“¿Cómo afectan las tecnologías al cerebro de los niños y jóvenes?” Marian Rojas Estapé en europapress.es, “El

presidente de los pediatras alerta del aumento de casos de adicción al móvil” en levante-emv.com, “Niños: El abuso

de la tecnología afecta al desarrollo cognitivo del cerebro” en periodistas-es, “Tecnología, sedentarismo y

trastornos del sueño durante el verano en la edad pediátrica” (entrevista a Josefina Patiño, vicepresidenta da

Asociación Española de Enfermería Pediátrica) en enfermeria21.com, “Un nuevo estudio asocia el uso de pantallas

con un peor desarrollo de los niños” de Javier Salas en elpais.com, “El abuso de pantallas afecta a la inteligencia de

los niños” en espaciologopedico.com, “El abuso del uso de móviles y tabletas afecta la comunicación familiar”

(Psicología Clínica, Hospital Quirónsalud de Valencia) en quironsalud.es, “La obesidad infantil aumenta con el uso de

la tecnología” de Lisa Rapaport en espanol.medscape.com,

22) Ver: “La industria tabacalera conocía las claves científicas de la adicción” de agenciasinc.es. Ver libro: “The

Hacking of the American Mind: The Science Behind the Corporate Takeover of Our Bodies and Brains” de Robert H.

Lustig, Penguin Random House. Ver “The Tech Industry’s War on Kids” de Richard Freed en medium.com, “'Our

minds can be hijacked': the tech insiders who fear a smartphone dystopia” entrevista de Paul Lewis a expertos de

Silicon Valley en (theguardian.com), “What is "brain hacking"? Tech insiders on why you should care” guión do

documental da CBS de abril de 2017 (cbsnews.com).

Nos capítulos 7 (sobre a manipulación da investigación por parte da industria do tabaco) e a Parte E (sobre as

implicacións para a ciencia e o goberno), do volume II de "Leccións tardías de alertas temperás” da Axencia Europea

de Medio Ambiente, explícanse incisivamente os impedimentos para aplicar o Principio de Precaución ante as

alertas temperás nos problemas emerxentes, cando analiza en detalle o modelo de acción empresarial que segue e

perfecciona a estratexia da industria tabaquera para atrasar o máis posible as regulacións de protección da saúde

nos ámbitos científico, de comunicación, e político, desde o cabildeo das institucións, a promoción de estudos de

investigación deseñados pola industria, estender no campo científico e público o criterio de que a “boa ciencia” só

pode falar de "certeza causal" para xustificar unha acción política, a fabricación permanente da dúbida

(estigmatización pública dos defensores do principio de precaución), etc. Ver en

https://www.eea.europa.eu/publications/late-lessons-2/part-e-implications-for-science

23) Ver: “La necesidad de luchar contra un mundo ‘virtual’. Contra la doctrina del shock digital” de Jorge

Riechmann / Adrián Almazán e 300 firmas máis en vientosur.info, “Brief Report: Increased Addictive Internet and

Substance Use Behavior During the COVID-19 Pandemic in China” (de Yan Sun, Yangyang Li, Yanping Bao, Shiqiu

Meng, Yankun Sun, Gunter Schumann, Thomas Kosten, John Strang, Lin Lu, Jie Shi) en The American Journal on

Addictions, (29: 268–270, 2020) e (onlinelibrary.wiley.com)

24) Ver: “Progreso ou insensatez” de Manuel Casal Lodeiro en saltodiario.com, “Decrecer, desdigitalizar —quince

tesis de Jorge Riechmann” en 15-15-15.org, “Una reflexión más en torno al 5g y los retos de nuestra organización

social” de Antonio Aretxabala en ctxt.es, “No necesitamos 5G sino personas que nos cuiden” de Marga Mediavilla

en ctxt.es.

(🞽) Esta coordinadora galega, participa da Coordinadora Estatal pola Moratoria do 5G,

confluencia que estende a petición ecosocial dunha moratoria do 5G, apoiada por entidades

sociais de todo o estado, que integran e involucran a cerca de 1.000 organizacións do ámbito

veciñal, ecoloxista e medio ambiental, animalista, de persoas enfermas e afectadas, de

plataformas STOP 5G, decrecentistas, da solidariedade internacional, da educación, de

consumidores, das comunidades xitana e mígrante, do sindicalismo agrario, de defensa do

público, da defensa da saúde e contra a contaminación electromagnética. Ver asinantes en:

https://you.wemove.eu/campaigns/firma-por-una-moratoria-del-plan-5g-y-de-sus-proyectos-

pilotos-por-la-salud-de-los-seres-vivos-y-del-planeta