ไซนัสอักเสบเฉียบพลัน (Acute rhinosinusitis)bacterial...
Transcript of ไซนัสอักเสบเฉียบพลัน (Acute rhinosinusitis)bacterial...
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 27
ไซนสอกเสบเฉยบพลน(Acute rhinosinusitis)
บทนำาไซนสอกเสบ เปนการอกเสบจากการตดเชอของเยอบไซนส ในทนจะ
หมายถงไซนสอกเสบทเกดจากเชอแบคทเรย มกพบเปนภาวะแทรกซอนของ
โรคหวดซงพบไดประมาณรอยละ5-10ของเดกทเปนโรคหวด1,2สามารถเกดได
ทกกลมอายรวมทงในเดกทารก
คำาจำากดความ3-5
โรคไซนสอกเสบ หมายถง โรคหรอภาวะทมการอกเสบของเยอบไซนส
ตงแต1ไซนสขนไปโดยอาจเกดจากสาเหตใดกไดแบงเปน5กลมตามระยะ
เวลาและอาการทเปนไดแก
1. ชนดเฉยบพลน (acute bacterial rhinosinusitis) หมายถง การ
อกเสบของเยอบไซนสทเปนมานอยกวา 4 สปดาห และอาการ
หายไปอยางสมบรณ
2. ชนดกงเฉยบพลน (subacute bacterial rhinosinusitis)หมายถง
การอกเสบของเยอบไซนสทเปนอยางตอเนองมาจากชนดเฉยบพลน
แตมอาการไมเกน12สปดาหและอาการหายไปอยางสมบรณ
3. ชนดเรอรง (chronic rhinosinusitis) หมายถง การอกเสบของ
เยอบไซนสทมอาการตอเนองเปนเวลานานกวา 12 สปดาห ผปวย
ยงมอาการหลงเหลออยไดแกไอมน�ามกหรอคดจมก
4. ชนดเฉยบพลนทกลบเปนซำา (recurrent acute bacterial rhino-
sinusitis) หมายถง การอกเสบของเยอบไซนสชนดเฉยบพลนทม
28
การกลบเปนซ�า3ครงใน6เดอนหรอ4ครงใน12เดอนแตละครง
เปนนานกวา7วนแตไมเกน4สปดาหและการอกเสบหายไปอยาง
สมบรณทกครงและมชวงหางแตละครงอยางนอย10วน
5. ชนดเรอรงและมการกำาเรบเปนชนดเฉยบพลน (acute bacte-
rial rhinosinusitis superimpose on chronic rhinosinusitis)
หมายถง การอกเสบของเยอบไซนสทเปนเรอรงและผปวยมอาการ
เลวลงทนทหรอมอาการอกเสบของไซนสเกดขนใหม อาการอกเสบ
ของไซนสทเปนอยางเฉยบพลนทเกดขนใหมหายไปหลงจากมอาการ
ไมเกน4สปดาห
ในบทความนจะเนนเฉพาะชนดเฉยบพลน (acute bacterial rhinosinusitis)
สาเหตและระบาดวทยาการอกเสบของmaxillarysinusและethmoidsinusเกดไดตงแตวยทารก
frontal sinusพบการอกเสบไดในชวงวยเรยน สวน sphenoid sinus มความ
ส�าคญทางคลนกหลงอาย10ป6หากมการอกเสบของsphenoidsinusมกไม
พบเพยงแหงเดยวแตจะพบการอกเสบของไซนสอนๆรวมดวยเปนpansinusitis
เชอกอโรคปกตโพรงไซนสเปนทปราศจากเชอโรค จะพบเชอโรคไดกตอเมอมการ
อกเสบเกดขน การสงเพาะเชอจากจมกหรอ nasopharynx อาจจะไมไดเชอกอ
โรคทท�าใหเกดไซนสอกเสบ วธทถกตองในการหาเชอกอโรคทเปนสาเหตควร
ท�าโดยการเจาะผานantrumซงเปนหตถการทท�าไดยากในเดกในประเทศไทย
ขอมลทเกยวกบเชอทเปนสาเหตของไซนสอกเสบทไดจากวธนมเฉพาะใน
ผใหญ7พบวาเชอทพบบอยทสดคอH. influenzae รองลงมาคอS. pneumo-
niae และKlebsiella spp. รวมทงพบanaerobeแตไมพบเชอM. catarrhalis
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 29
การศกษาในตางประเทศในผปวยทกกลมอาย เชอทพบบอย ไดแก
S. pneumoniae, nontypeable H. influenzae8โดยจะพบบอยในทกกลมอาย
สวนM. catarrhallisพบบอยในเดกมากกวาวยรนหรอผใหญ
การศกษาเกยวกบสาเหตของไซนสอกเสบในเดกไทยสวนใหญเปนขอมลท
ไดจากการเพาะเชอจากสงคดหลงบรเวณโพรงจมก(nasopharyngealsecretion)
พบเชอS. pneumoniaeมากทสด9-11
นอกจากนนยงพบวาH. influenzaeและM. catarrhalisอาจสรางbeta-
lactamaseท�าใหดอตอamoxicillinเชอS. pneumoniaeกพบปญหาการดอยา
penicillin สงขนถงรอยละ 25 โดยรอยละ 50 เปนชนด intermediate และอก
รอยละ50เปนชนดhighlyresistance4
ลกษณะอาการทางคลนกโดยทวไปเดกทเปนโรคหวดจากเชอไวรสจะมการอกเสบเขาไปในโพรง
ไซนสดวยอยแลวท�าใหบางคนเรยกโรคหวดวาเปนacuteviral rhinosinusitis
ซงจะหายไปพรอมกบโรคหวดธรรมดา
เราควรนกถงไซนสอกเสบเฉยบพลนทเกดจากเชอแบคทเรย (acute
bacterial rhinosinusitis) เมอมอาการของโรคหวดเรอรงนานหรอรนแรงกวา
ปกตดงน
1. อาการของโรคหวดทเปนแบบตอเนอง (persistent upper res-
piratory symptoms) คอ มน�ามกและไอทไมดขนตดตอกนนานกวา 10 วน5
โดยน�ามกมกขนเหลองแตอาจมสขาวหรอใสกได4,12-14หรออาการแยลงหลงจาก
เปนไขหวดมาแลว 5-7 วนรวมกบมอาการไอแหงหรอมเสมหะจากน�ามกไหล
ลงคอในเวลากลางวน13 ผปวยอาจไอมากขนในเวลากลางคน แตการไอเวลา
กลางวนมความจ�าเพาะตอโรคไซนสอกเสบมากกวา ไมเหมอนโรคหวดธรรมดา
ทจะมอาการมากทสดใน7วนแรกและคอยๆดขนเอง16,17ถามอาการไอเฉพาะ
30
กลางคนควรนกถงภาวะ postnasal drip จากโรคเยอบจมกอกเสบจากภมแพ
โรคหดหรอcoughvariantasthma14
ภาพท 1 อาการของผปวยทเปนโรคหวดทเกดจากเชอไวรสDeMuriG,WaldER.Acutebacterialsinusitisinchildren.PediatricsinReview2013;34(10):429-437;DOI:10.1542/pir.34-10-429
2. อาการของโรคหวดทเปนแบบรนแรง (severe upper respiratory
symptoms)ไดแกมไขสงกวา39oซและน�ามกขนเปนหนองโดยเกดขนพรอมๆ
กน และเปนตดตอกน 3-4 วน5,17 โดยทสาเหตของไขไมไดเกดจากการตดเชอ
ทอวยวะอน บางรายอาจมการบวมบรเวณรอบตาหรอกดเจบบนใบหนา14 หรอ
ปวดศรษะมากรวมดวย
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 31
อาการอนๆ ของไซนสอกเสบ ไดแก เจบคอ หออ12 ลมหายใจมกลน
(halitosis)เสยงขนจมกเยอบจมกแดงกดเจบบรเวณไซนสpostnasaldrip14
ไมไดกลนและปวดฟน13เปนตน
เดกเลกอาจมอาการกระวนกระวาย เบออาหาร และออนเพลย สวนใน
เดกโตอาจมอาการปวดบรเวณตางๆ ตามต�าแหนงของไซนส ไดแก บรเวณ
โหนกแกม เหนอคว ระหวางหวตา บรเวณขมบและทายทอย ในกรณทการ
อกเสบเกดกบmaxillary, frontal,anteriorethmoid,posteriorethmoidและ
sphenoid sinus ตามล�าดบ14 อาการปวดทบรเวณใบหนา พบไดนอยมากใน
เดกเลก2,19,20
การตรวจรางกาย พบน�ามกเขยว แตในเดกเลกอาจพบวามน�ามกใส
มกตรวจพบเสมหะขนหรอลกษณะเปนหนองทดานหลงคอ (postnasal drip)
อาจมไข ตอมน�าเหลองทคอโต คอแดง ในเดกโตอาจกดเจบบรเวณไซนสหรอ
เคาะเจบทบรเวณฟนกรามบนและอาจพบมการบวมรอบตา
การตรวจสองจมก (anterior rhinoscopy) แนะน�าใหใช otoscope ซง
สามารถใชไดในเดกทกอาย โดยดนรจมกขนเลกนอย เพอดลกษณะเยอบจมก
สน�ามกและnasalseptumจะพบมturbinateบวมเหนน�ามกเขยวเหลองออก
มาจากmiddlemeatusความผดปกตทตรวจพบถาเปนในระยะเฉยบพลนอาจ
เปนขางเดยวหรอสองขางแตในรายทเปนเรอรงมกเปนทงสองขาง[C1+]
การตรวจพบดงกลาวรวมกบประวตอาการทชดเจนกเพยงพอในการ
วนจฉย โดยเฉพาะอยางยงในเดกอายนอยกวา 6 ป ผปวยบางรายทไมตอบ
สนองตอการรกษา อาจมความจ�าเปนตองใชเครองมอพเศษ ไดแก flexible
nasopharyngoscope, rigid bronchoscope เพอชวยใหมองเหนรายละเอยด
ในจมกจนถงดานหลงคอและตอมอะดนอยดไดชดเจนมากขน13,21[C1+/-]
32
การตรวจทางหองปฏบตการ
การถายภาพรงสไซนสโดยทวไปไมมความจ�าเปน ยกเวนในกรณทตองการวนจฉยแยกจาก
โรคอนๆหรอในผปวยทไมตอบสนองตอการรกษา [C1 +] ภาพรงสไซนสถาย
ในทาanteroposterior, lateral,submental-vertexและWaterความผดปกต
ทพบไดแกการมฝาทบทงหมดของไซนสเยอบไซนสหนาตงแต4มม.ขนไป
หรอมระดบลมและน�าอยภายในโพรงไซนส อยางไรกตาม ความผดปกตของ
ภาพรงสไซนส อาจพบไดในผทไมไดเปนไซนสอกเสบ ยกเวนการพบระดบลม
และน�าภายในโพรงไซนสซงมความแมนย�าสงในการวนจฉย19,22,23ทารกทมการ
บวมของเยอบไซนสmaxillaryเพยงเลกนอยหรอผปวยทมการตดเชอไวรสของ
ทางเดนหายใจสวนบนอาจใหภาพรงสไซนสทมลกษณะขนทบทงหมดได2,22,24-28
ดงนนการแปลผลความผดปกตจากภาพรงสตองค�านงถงอาการทางคลนกรวม
ดวยเสมอ
การท�าCTscanใหผลแมนย�ากวาการถายภาพรงสธรรมดา25,29อยางไร
กตามอาจพบความผดปกตของCTscanในผปวยทไมไดเปนไซนสอกเสบได
เชนกน24,30-32[C1+/-]
ดงนน การตรวจภาพรงสไมมความจ�าเปนในการวนจฉยไซนสอกเสบ
เฉยบพลนในเดกเพราะอาการทางคลนกกเพยงพอทจะใหการวนจฉยไดแตใน
รายทมอาการเปนอยนานอาการไมดขนหลงใหการรกษาสงสยภาวะแทรกซอน
เปนเรอรงหรอตองการสงตรวจเพอพจารณาท�าผาตดแนะน�าใหท�าCTscan4,29,33
โดยถายเฉพาะทาcoronalและไมตองฉดสารทบรงส[C1+]
เฉพาะในรายทสงสยมภาวะแทรกซอนทระบบประสาทหรอทตา เชน
proptosisหรอการทบวมของentraocularmusclesผดปกตควรสงตรวจCT
scanและฉดสหรอMRIและฉดส34[C1+]
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 33
การเกบสงคดหลงจากรเปดไซนสบรเวณ middle meatus ส�าหรบสถานบรการทสามารถสงตรวจเพาะเชอจากสารคดหลงได อาจ
เกบสารคดหลงเพอใชเปนขอมลบอกเชอทเปนสาเหต โดยกอนเกบเพาะเชอ
แนะน�าใหยาเพอใหเสนเลอดหดตวเฉพาะทเชน0.25%phenylephrinehydro-
chlorideหยอดจมกแลวใชwire-cottonswabเกบน�ามกจากบรเวณรเปดไซนส
โดยเกบทงสองขาง35[C1+]
การเจาะดดไซนสโดยแพทยโสต ศอ นาสกโดยทวไปไมมความจ�าเปนตองท�า ยกเวนมขอบงช ไดแก ผ ปวยท
ไมตอบสนองตอการรกษาดวยยาตานจลชพหลายชนดหรอมการปวดทบรเวณ
ใบหนาอยางรนแรง มโรคแทรกซอนของเบาตาหรอภายในสมองควรสงผปวย
ปรกษาแพทยเฉพาะทางโสต ศอ นาสก เพอพจารณาเจาะดดไซนสเพอสง
เพาะเชอแบคทเรยทงaerobeและanaerobeและสงยอมสแกรม[C1+]
การรกษาจดมงหมายหลกในการรกษาผปวยเดกทมภาวะไซนสอกเสบเฉยบพลน
คอ14การก�าจดเชอกอโรคใหหายขาดจากอาการของโรคปองกนภาวะแทรกซอน
ลดการบวมของเนอเยอในจมกและโพรงไซนส การระบายหนองจากโพรงไซนส
ไดอยางปกตเพอชวยเพมประสทธภาพในการท�างานของโพรงไซนส
1. การรกษาประคบประคองตามอาการการรกษาดวยวธดงตอไปนยงมการศกษานอย และไมมผลสรปทชดเจน
จงควรพจารณาเปนรายๆไป4,5,12,14,17,36ไดแก
1) Antihistamine พจารณาใหเฉพาะในกรณทมภมแพรวมดวย14,37
[C1+] ควรเลอกใชยารนใหม (2nd generation) เพราะมอตราสวนระหวาง
ประสทธภาพความปลอดภยและเภสชจลนศาสตรเปนทนาพอใจกวา1stgenera-
tion3,38,39[C1+]
34
2) Decongestant ชวยลดการบวมของเยอบจมก ท�าใหหนองในโพรง
ไซนสระบายออกงายขนและผ ปวยร สกสบายขน อาจน�ามารกษาทงภาวะ
เฉยบพลนและเรอรงโดยใหเปนครงคราว แตไมใหระยะยาว3 [C1+] เนองจาก
อาจท�าใหน�ามกขนเหนยว นอกจากนท�าใหเสนเลอดหดตว จงมเลอดไปเลยง
เยอบจมกลดลงท�าใหoxygentensionต�าลงและยาตานจลชพเขาสโพรงไซนส
ไดลดลง4 การใหยาชนดหยอดเฉพาะทตดตอกนนานเกน 5 วนท�าใหมโอกาส
เกด rhinitismedicamentosa ได สวนยารบประทานอาจเกดผลขางเคยงจาก
การกระตนระบบประสาทadrenergicไดแกกระสบกระสายใจสนนอนไมหลบ38
3) Intranasal corticosteroids มฤทธลดการอกเสบและการบวมของ
เยอบจมกรอบๆosteomeatalcomplexท�าใหการระบายหนองและถายเทอากาศ
ในโพรงไซนสดขน แตยงไมมการศกษาทแสดงวายาในกลมนมประโยชนในเดก
ทมไซนสอกเสบแบบเฉยบพลน4 จงแนะน�าใหใชยานเฉพาะกรณทเปนเรอรง
(chronic)หรอกลบเปนซ�า(recurrent)หรอกรณทเปนโรคเยอบจมกอกเสบจาก
ภมแพรวมดวยโดยตองใหยาตานจลชพทเหมาะสมรวมดวย3[B1+]
4) Nasal saline irrigation ยงไมแนะน�าในกรณเปนไซนสอกเสบ
เฉยบพลน[C1+/-]แตการใชน�าเกลอนอรมลฉดลางในชองจมกวนละ2ครงใน
กลมทเปนเรอรงจะชวยใหน�ามกเหนยวนอยลงและชวยmucociliaryclearance
รวมกบมฤทธใหเสนเลอดหดตวไดเลกนอย ท�าใหการระบายน�ามกดขน3,14,38
[C1+] โดยแนะน�าเปนชนดisotonicเทานนชนดhypertonicจะลดการท�างาน
ของciliaได17[C1+/-]
เดกทมอาการไซนสอกเสบเรอรง หรอเปนซ�าๆ สวนใหญเกดจากมการ
ตดเชอทางเดนหายใจสวนบนทเปนบอยๆ ควรหาปจจยอนทอาจเปนเหตน�า
ไดแกภมแพภาวะภมคมกนต�าความผดปกตของciliaและความผดปกตทาง
กายภาพซงตองใหการรกษาไปดวยกน
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 35
2. การรกษาจำาเพาะ (specific treatment) ไดแก ยาตานจลชพการรกษาดวยยาตานจลชพอาจแบงการพจารณาเปน2ขนตอนดงน
2.1 การรกษาระยะแรก(ดงตารางท3)
1) จากการศกษาในผใหญและเดก amoxicillin ยงเปนยาทได
ผลดและเลอกใชเปนตวแรก5,40,41[A1++]เนองจากมประสทธภาพ
ดปลอดภยราคาไมแพงผลขางเคยงไมมากนกและไมครอบคลม
เชอกวางเกนจ�าเปน โดยในเดกใหขนาด 40-50 มก./กก./วน
วนละ2ครง3,5
2) ถาอาการรนแรงหรอกลมทมโอกาสมเชอดอยา ไดแก เคยไดยา
ตานจลชพมาภายใน30-90วนหรอไดยาตานจลชพบอยๆอาย
ต�ากวา2ปอยในสถานรบเลยงเดกออน3,5,12,13,40-43ใหamoxicillin
ขนาด80-90มก./กก./วนวนละ2ครงหรอamoxicillin-clavu-
lanate(80-90มก./กก./วนของamoxicillin)12,13,42ขนาดสงสด
2กรมตอครง[A1++]
3) กรณผปวยแพ amoxicillin (non type 1 hypersensitivity)
อาจใหcefuroxime(30มก./กก./วนวนละ2ครง)หรอcefdinir
(14 มก./กก./วน วนละ 1-2 ครง) หรอ cefpodoxime (10
มก./กก./วน วนละครง) หรอ cefditoren (9-18 มก./กก./วน)
ไมควรเลอก cefiximeหรอ ceftibuten เนองจากครอบคลมเชอ
กรมบวกไมด กรณทแพอยางรนแรง (type 1 hypersensitivity)
ให erythromycin (30-50 มก./กก./วน) วนละ 3-4 ครง หรอ
clarithromycin(15มก./กก./วนวนละ2ครง)หรอazithromycin
(10-12มก./กก./วนวนละ1ครง5วน)หรอlevofloxacin(10-20
มก./กก./วน)3,5,13,44[B1+]
4)ไมควรเลอกใหmacrolideเปนตวแรกเนองจากS. pneumoniae
มกจะดอตอยาน8,12,45[A1-]
36
5) กรณททราบวาเชอเปน penicillin resistant S. pneumoniae
เพยงชนดเดยวอาจใหclindamycin30-40มก./กก./วนแบงให
3เวลา46[C1+]
2.2 กรณทไมตอบสนองตอการรกษาหรอมโอกาสมเชอดอยาสง
1) กลมทไมตอบสนองตอการรกษาท 48-72 ชวโมง และกลมทม
โอกาสมเชอดอยา(ไดแกเคยไดยาตานจลชพมาภายใน30-90วน
หรอไดยาตานจลชพบอยๆ อายต�ากวา 2 ป หรออยในสถาน
รบเลยงเดกออน5,12,13,40-43รวมทงเดกทอยในสงแวดลอมทสมผส
กบควนบหร)12 พจารณาให amoxicillin-clavulanate ขนาดสง
(80-90มก./กก./วนของamoxicillinและ6.4มก./กก./วนของ
clavulanate)[A1++](อตราสวน14:1)แบงวนละ2ครงเนองจาก
กลไกการดอยาของS. pneumonaieเกดจากการเปลยนแปลง
penicillin - binding protein ไมไดเกดจากการสราง beta-
lactamaseดงกรณของH. influenzaeและM. catarrhalis12,47
ดงนนขนาด amoxicillin ทสงกเพอก�าจดเชอS. pneumoniae
สวนclavulanateในขนาด14:1ของamoxicillin:clavulanate
กเพอครอบคลมH. influenzaeและM. catarrhalis และลดปญหา
ทองเสยทอาจเกดตามมา5,14
รปแบบเดมของ amoxicillin: clavulanate จะมอตราสวน
4:1ซงตองแบงใหวนละ3 เวลาปจจบนชนดทมอตราสวน7:1
จะแบงใหวนละ2เวลาแตกรณทใหขนาดสงคอสดสวน14:1นน
สามารถใหamoxicillin:clavulanateชนด7:1ในขนาด40-50
มก./กก./วน รวมกบ amoxicillin ธรรมดาในขนาด 40-50 มก./
กก./วนได14[B1+]
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 37
2) ยาตานจลชพอนทสามารถใชได เชน levofloxacin (10-20
มก./กก./วน) cefuroxime, cefdinir หรอ cefpodoxime กรณท
อาเจยนพจารณาให ceftriaxone ขนาด 50-100 มก./กก./วน
เขาเสนเลอดด�าหรอเขากลามเนอ 1 ครง แลวจงเปลยนเปนยา
รบประทานตอไปเมอผปวยอาการดขน3,5,13[B1+]
3)กรณทอาการยงไมดขนพจารณาปรกษาผเชยวชาญแพทยโสต
ศอนาสกหรอกมารแพทยโรคระบบหายใจ
ระยะเวลาของการรกษาภาวะไซนสอกเสบเฉยบพลนใหยานาน
10 หรอ 14 วน12,13,37,50 [A1++] สวนกรณไซนสอกเสบเรอรงใหยานาน
21 หรอ 28 วน หรอนบจากอาการเปนปกตแลวใหยาตออก 7 วน4,48 [B1+]
นอกจากยาตานจลชพทจะตองพจารณาในผปวยแตละรายแลวยงมปจจย
อนทตองน�ามาพจารณารวมดวยเสมอ [B1+] เนองจากอาจเปนปจจยส�าคญท
ท�าใหผปวยมอาการรนแรงหรอเรอรงปจจยดงกลาวไดแก17
1. กรณทมภาวะ allergic หรอ non-allergic rhinitis รวมดวยจะตอง
ใหการรกษาไปพรอมๆกนเชนใหantihistamineหรอ intranasal
corticosteroids
2. ภาวะทตองสบคนเพมเตม ไดแก กายวภาคของโพรงจมกทผดปกต,
gastroesophageal reflux immune deficiency, primary ciliary
dyskinesiaและcysticfibrosis
ภาวะแทรกซอนภาวะแทรกซอนทเกดตามหลงการอกเสบของไซนส ethmoid หรอ
frontalไดแกperiorbitalcellulitisท�าใหมอาการไขรอบตาบวมภาวะแทรกซอน
อนๆไดแกการตดเชอในเบาตามอาการตาบวมตาโปนไมสามารถกลอกตา
ไดตามปกต มฝหนองภายในกะโหลกศรษะ ท�าใหมความดนในกะโหลกศรษะ
38
สง หรอมอาการแสดงความผดปกตเฉพาะทของการท�างานของสมอง มเยอ
หมสมองอกเสบมฝหนองท epidural หรอ subdural มการตดเชอของกระดก
และcavernoussinusthrombosis
แนวทางการปองกนไซนสอกเสบ (prevention and promotion) [C1+]
1. การปองกนโดยการดแลไมใหตดหวด
2. แนะน�าผปกครองของเดกเลกใหเลอกสถานรบเลยงเดกออนทสะอาด
และไมแออดเกนไป
3. ครอบครวทมเดกโตอยดวยตองเนนใหลางมอเมอกลบจากโรงเรยน
4. เลยงควนบหร มลพษ และสารทกอใหเกดโรคภมแพเนองจากมผล
ตอเยอบจมกและโพรงไซนส
5. ควบคมอาการในผปวยเดกทมปญหาการแพอากาศ
6. ทงนไมแนะน�าใหใชยาตานจลชพเพอการปองกน เนองจากพบวาม
ปญหาเชอดอยามากขน4,42 [A1-]พบS. pneumoniaeและH. influenzaeท
ดอยาจากการเพาะเชอจากnasopharynxในผปวยrecurrentsinusitisทไดรบ
amoxicillinมากอนพบการดอของS. pneumoniaeตอamoxicillin/clavulanate,
cefiximeรวมทงazithromycinสวนH. influenzae กพบวาดอตอamoxicillin
7. มการศกษาพบวาการใหยากลมmacrolideเชนclarithromycinใน
ขนาดครงหนงของปกต (5-8 มก./กก./วน) แบงวนละ 2 ครง เปนระยะเวลา
8-15สปดาหไมพบS. pneumoniaeทดอยาเพมขนแตกลบพบnormalflora
เพมขนเทยบกบกลมทไมไดยา และผปวยยงตอบสนองตอการรกษาโดยดจาก
การตรวจรางกาย และผล paranasal sinus x-ray ซ�า แมวาจะเปนกลมทดอ
ตอยาerythromycinกตามซงเกดจากฤทธตานการอกเสบการปรบimmune
response โดยชวยการท�างานของ macrophage, lymphocyte, neutrophil
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 39
รวมทงrespiratoryepitheliumโดยเพมciliabeatและลดการสรางmucous51
[C1+/-]
8. ส�าหรบการให vaccine ไมมรายงานทชดเจน แตในรายทมอาการ
รนแรงกนาจะไดประโยชน จากการให conjugated pneumococcal vaccine17
[C1+/-]
ตารางท 3 ขนาดและระยะเวลาการใหยาตานจลชพแบบรบประทานเบองตนส�าหรบacutesinusitis
*กรณสงสยเชอ S. pneumoniaeดอยาไดแกเคยไดยาตานจลชพมาภายใน30-90วนหรอไดยาตานจลชพบอยๆอายต�ากวา 2ปหรออยในสถานรบเลยงเดกออน5,12,13,40-43 รวมทงเดกทอยในสงแวดลอมทสมผสกบควนบหรพจารณาใชamoxicillin-clavulanateขนาด80-90มก./กก./วนของamoxicillinรวมกบ6.4มก./กก./วนของclavulanateในอตราสวน14:1เพอลดการเกดผลขางเคยงถายเหลว
40
* ในเดกโตซงมโอกาสเกดการตดเชอจากH. influenzae หรอM. catarrhalis นอย อาจใหamoxicillin90มก./กก./วนระยะเวลาของการรกษา ในภาวะเฉยบพลน ใหยานาน10-14วนในผปวยทเปนเรอรงใหยา21-28วนหรอนบจากอาการเปนปกตแลวใหยาตออก7วน
แผนภมท 3 แนวทางการดแลรกษาacutesinusitis
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 41
เอกสารอางอง1. Newton DA. Sinusitis in children and adolescents. Prim Care 1996;23:
701-17.
2. WaldER.Sinusitisinchildren.NEnglJMed1992;32:6319-23.
3. ราชวทยาลยโสต ศอ นาสกแพทยแหงประเทศไทย, ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย, สมาคมโรคภมแพ และอมมโนวทยาแหงประเทศไทย, สมาคมโรคตดเชอแหงประเทศไทย, สมาคมแพทยโรคจมกไทย. แนวทางการดแลรกษาโรคไซนสอกเสบในคนไทย2554.
4. AmericanAcademyofPediatrics.Clinicalpracticeguideline:managementofsinusitis.Pediatrics2001;108:798-808.
5. GangelEK.AAPissuesrecommendationsforthemanagementofsinusitisinchildren.AmericanAcademyofPediatrics.AmFamPhysician2002;65:1216.p.1219-20.
6. CrelinER.Developmentoftheupperrespiratorytract.ClinSymp1976;28:8-27.
7. JaroencharsriP,BunnagC,TunsuriyawongP,et al.Bacteriologicprofileof acute and chronicmaxillary sinusitis. J Infect Dis Antimicrob Agents2001;18:96-102.
8. WaldER.Antimicrobialtherapyofpediatricpatientswithsinusitis.JAllergyClinImmunol1992;90:469-73.
9. ChupuppakarnS.AntimicrobialresistanceofS.pneumoniaeandH.influenzaeatHatYaiHospital.JInfectDisAntimicrobAgents1998;15:5-8.
10. ประมวญสนากร,มยรากสมภ,ฐปนกรตนดลกณภเกต,และคณะ.การดอยาตานจลชพของS. pneumoniaeและH. influenzaeในประเทศไทยจากการเฝาระวงพ.ศ.2536,2537และ2540.วารสารวณโรคและโรคทรวงอก2542;20:169-77.
11.Dejsirilert S, Overweg K, Sluijter M. et al. Nasopharyngeal carriage ofpenicillin-resistant Streptococcus pneumoniae among childrenwith acuterespiratorytractinfectionsinThailand:amolecularepidemiologicalsurvey.JClinMicrobiol1999;37:1832-8.
42
12.CincinnatiChildren’sHospitalMedicalCenter.Evidencebasedclinicalpracticeguidelineforchildrenwithacutebacterialsinusitisinchildren1to18yearsofage.Cincinnati(OH):CincinnatiChildren’sHospitalMedicalCenter;2001.p.234.
13. PooleMD,JacobsMR,AnonJB,MarchantCD,HobermanA,HarrisonCJ.Antimicrobialguidelinesforthetreatmentofacutebacterialrhinosinusitisinimmunocompetentchildren.IntJPediatrOtorhinolaryngol2002;63:1-13.
14. LeungAK,KellnerJD.Acutesinusitisinchildren:diagnosisandmanagement.JPediatrHealthCare2004;18:72-6.
15. ราชวทยาลยโสตศอนาสกแพทยแหงประเทศไทย,ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย, สมาคมโรคภมแพ และอมมโนวทยาแหงประเทศไทย, สมาคมโรคตดเชอแหงประเทศไทย, สมาคมแพทยโรคจมกไทย. แนวทางการดแลรกษาโรคไซนสอกเสบในคนไทย2560.
16. KahnJ,FrohnaJG.‘Sinusitis’?Pediatrics2002;110(1Pt1):192-3.
17.GoldsmithAJ,RosenfeldRM.Treatmentofpediatricsinusitis.PediatrClinNorthAm2003;50:413-26.
18.Wald ER,Chiponis D, Ledesma-Medina J. Comparative effectiveness ofamoxicillinandamoxicillin-clavulanatepotassiuminacuteparanasalsinusinfections in children: a double-blind, placebo-controlled trial. Pediatrics1986;77:795-800.
19.CherryJD,NewmanA.Sinusitis.In:FeiginRD,CherryJD,eds.Textbookofpediatricinfectiousdiseases.Philadelphia:W.B.Saunders;1998:183-91.
20.NashD,WaldE.Sinusitis.PediatrRev2001;22:111-6.
21. AmeliF,CastelnuovoP,PagellaF, et al.Nasal endoscopy inasthmaticchildren:clinicalroleinthediagnosisofrhinosinusitis.Rhinology2004;42:15-8.
22. ShopnerCE,RossiJO.Roentgenologicevaluationoftheparanasalsinusesinchildren.AmJRoentgenol1973;118:176-86.
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 43
23.OditaJC,AkamagunaAI,OgisiFO,AmuOD,UgbodagaCI.Pneumatizationofthemaxillarysinusinnormalandsymptomaticchildren.PediatrRadiol1986;16:365-7.
24.GwaltneyJM,PhillipsCD,MillerRD,RikerDK.Computedtomographicstudyofthecommoncold.NEnglJMed1994;330:25-30.
25. BangretBA. Imagingofparanasalsinusdiseases.PediatrClinNorthAm1997;44:681-99.
26. EmanuelIA,ShahSB.Chronic rhinosinusitis:allergyandsinuscomputedtomographyrelationship.OtolaryngolHeadNeckSurg2000;123:687-91
27. วนดาเปาอนทร,อทยรศมเชอมรตนกล,พศษฐวฒนเรองโกวท,ภาสกรศรทพยสโข.ภาพรงสไซนสในผปวยทมและไมมอาการไซนสอกเสบ. วารสารกมารเวชศาสตร2544.หนา1-8.
28. วนดาเปาอนทร,อทยรศมเชอมรตนกล,พศษฐวฒนเรองโกวท.ภาพรงสไซนสในผปวยเดกไซนสอกเสบเปรยบเทยบกบผปวยหวด. ธรรมศาสตรเวชสาร 2547.หนา33-9.
29.McAlisterWH,KronemerK. Imaging of sinusitis in children.PediatrRev2001;22:1019-20.
30. LessersonJA,KiesermanSP,FinnDG.Theradiographicincidenceofchronicsinusdiseaseinthepediatricpopulation.Laryngoscope1994;104:159-66.
31.NaclerioRM,deTineoML,BaroodyFM.Ragweedallergicrhinitisandtheparanasalsinuses.ArchOtolaryngolHeadNeckSurg1997;123:194-6.
32. TatliMM,SanI,KaraoglanogluM.Paranasalsinuscomputedtomographicfindingsofchildrenwithchroniccough.IntJPediatrOtorhinolaryngol2001;60:213-7.
33. LaserRH,YounisRT,ParveyLS.Comparisonofplainradiographs,coronalCT,andintraoperativefindingsinchildrenwithchronicsinusitis.OtolaryngolHeadNeckSurg1992;107:29-34.
34.Clinical PracticeGuideline for the Diagnosis andManagement of AcuteBacterialSinusitisinChildrenAged1to18Years2017;e262-280.
44
35.GoldSM,TamiTA.Roleofmiddlemeatusaspirationcultureinthediagnosisofchronicsinusitis.Laryngoscope1997;107:1586-9.
36.Contopoulos-IoannidisDG,IoannidisJP,LauJ.Acutesinusitisinchildren:currenttreatmentstrategies.PaediatrDrugs2003;5:71-80.
37. FergusonBJ,JohnsonJT.Allergicrhinitisandrhinosinusitis.PostgradMed1999;105:55-64.
38. EvansKL.Recognitionandmanagementofsinusitis.Drugs1998;56-71.
39. BousquetJ,VanCauwenbergeP,KhaltaevN.Allergicrhinitisanditsimpactonasthma.JAllergyClinImmunol2001;108:S147-334.
40. VaronenH,RautakorpiUM,HuikkoS,etal.ManagementofacutemaxillarysinusitisinFinnishprimarycare.ResultsfromthenationwideMIKSTRAstudy.ScandJPrimHealthCare2004;22:122-7.
41.WilliamsJW,Jr.,AguilarC,CornellJ,etal.Antibioticsforacutemaxillarysinusitis.CochraneDatabaseSystRev;2004.p.4.
42. AndrewsTM.Currentconceptsinantibioticresistance.CurrOpinOtolaryngolHeadNeckSurg2003;11:409-15.
43. ชษณ พนธเจรญ. การใชยาตานจลชพส�าหรบโรคตดเชอเฉยบพลนของระบบทางเดนหายใจสวนตน.ใน:องกรเกดพาณช,รงสมาโลหเลขา,ทวโชตพทยสนนท,บรรณาธการ.UpdateonPediatric InfectiousDiseases2005.พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร:รงศลปการพมพ2548.หนา146-53.
44. Sinus and Allergy Health Partnership, Antimicrobial guidelines for acutebacterialrhinosinusitis.Otolaryngol.HeadNeckSurg2000;123:S1-32.
45. ฤดวไล สามโกเศศ. การตดเชอในระบบทางเดนหายใจในเดก: ความกาวหนาใหม.ใน:องกรเกดพาณช,รงสมาโลหเลขา,ทวโชตพทยสนนท,บรรณาธการ.UpdateonPediatricInfectiousDiseases2005.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:รงศลปการพมพ;2548.หนา13-27.
46. AnonJB.Acutebacterialrhinosinusitisinpediatricmedicine:currentissuesindiagnosisandmanagement.PaediatrDrugs2003;5:S25-33.
แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 45
47.ChiouCC,HseihKS.Pneumococcalinfectioninchildren:rationalantibioticchoicefordrug-resistantStreptococcuspneumoniae.ActaPaediatrTaiwan2003;44:67-74.
48. Jareoncharsri P, BunnagC.Update in Sinusitis forGeneral Practitioner.SrinagarindMedJ2000;15:S13-4
49.GordtsF,AbuNasserI,ClementPA,PierardD,KaufmanL.Bacteriologyofthemiddlemeatusinchildren.IntJPediatrOtorhinolaryngol1999;48:163-7.
50.MorrisP,LeachA.Antibioticsforpersistentnasaldischarge(rhinosinusitis)inchildren.CochraneDatabaseSystRev;2004.p.4.
51. IinoY,SasakiY,MiyazawaT,KoderaK.Nasopharyngealfloraanddrugsusceptibility in childrenwithmacrolide therapy.Laryngoscope2003;113:1780-5.
51.วทยตนามศรพงศพนธ.StreptococcuspneumoniaeBacteremiaInPrapokklaoHospital.จนทบร:กลมงานอายรกรรมโรงพยาบาลพระปกเกลา;2545.Availablefrom:http://www.narst.dmsc.moph.go.th/another/meeting/2/75.doc