Aro modernoaren hastapenak
-
Upload
naia-begona-garay -
Category
Education
-
view
197 -
download
0
Transcript of Aro modernoaren hastapenak
XV. Mende bukaeran Erdi Aroa bukatutzat.
1453: Turkiarrek kostantinopla hartu/ 1492: Amerikaren aurkikuntza. Aurretik Europa Isolatua, Aro berrian Europa hedatu
egin zen. Merkataritza-bideak eta koloniak.
Europan eraldatze garrantzitsuak:
Erdi Arotik Aro Berrira
Sistema PolitikoakEkonomiaKultura
XV.mende hasieran Iberiar penintsulan 5 lurralde.
1469. urtean Gaztelako Elisabet eta Aragoiko fernando ezkondu ziren, aliantza sortuz.
Elisabet eta Fernandok 3 helburu: - Botereak indartzea. - Erreinuak hedatzea. - Iberiar Penintsulan erlijio-batasuna lortzea.
Errege-Erregina Katolikoak
Europarrek Europa, Mediterraneoaren eta Itsaso
Beltzaren inguruko lurraldeak ezagutu.
Erdi Aroan: Bidaiak (Marco Polo) eta merkataritza-bideak.
Afrika eta Asia barrualdea ez zuten ezagutzen eta ez zuten Amerika eta Ozeaniaren berririk.
XV. Mendean ezagutzen den mundua
- Mediterraneoko Bidea- Atlantikoko Bidea- Baltikoko Bidea.
1. Ekialdeko beste merkataritza-bide batzuk
aurkitzearen beharra. 1453: Turkiarrek konstantinopla menderatu.
Ondorioz, Europako mendebaldeko herrialdeak Asiara joateko beste bideak bilatu behar.
Aurkikuntzaren kausak
Horrek Europa eta ekialde urrunaren lotura eten zuen.
2. Aurrerapen teknikoak : Nabigatzeko tresnen erabilera: Orientazioa
erraztu.
Mapa berriak: Mapa portulanoak (nabigatzeko mapa bereziak)
Itsasontzi mota berriak: XV. Mendeko espedizio gehienetan erabili zena Karabela
Erregeen finanziazioa
- Iparrorratza- Astrolabioa- Koadrantea.
• Portugaldarren esplorazioakPortugaldarren esplorazioak• Gaztelauen esplorazioak Gaztelauen esplorazioak
Amerikaren aurkikuntza Munduari lehen bira
Portugalgo errege- erreginek eta Henrike
nabigatzaileak espedizioak antolatu. Indiarako bide berria bilatu nahi Afrika inguratuz.
Diogo Cao: Madeira (1418) eta Azore (1431) uharteak eta hegoalderantz jarraitu zuen.
Bartolomeu Dias: 1488an Esperantza Onaren lurmuturra igaro zuen indiako Ozeanorantz.
Vasco de Gama: 1498an Indiara heldu zen.
Portugaldarraren esplorazioak
Kristobal Kolon Asiako ekialdeko kostaldera iritsi nahi
zuen, Ozeano Atlantikoa zeharkatuz.
1492ko abuztuaren 3an espedizioa abiatou zen “Palos de la Frontera”-tik.
1492ko urriaren 12an kostaldea ikusi zuen.
Beste hiru bidai egin zituen Amerikara.
1504an Kolon hil egin zen.
1502an Ameriko Vespuzio (italiar nabigatzailea) beste kontinente bat zela zehaztu, Amerika izena jarriz.
Amerikako Aurkikuntza
1519an Fernando Magallanes eta harén
kontramaisuak, Juan Sebastian Elkano. Ozeano Atlantiko eta Barearen arteko
igarobidea aurkitzea eta munduari bira ematea. 1520ean Magallanes itsasartea aurkitu. Filipina
uharteetan Magallanes hil zen. 1522an Elkano Espainiara Vitoria ontzia baino
ez zen heldu, 18 gizonekin. Munduari lehen bira eman eta lurra borobila
zela frogatu.
Munduari lehen bira
Inkak
https://www.youtube.com/watch?v=oWE6xVxjDNw
Aurretik, XIV. Mendean: Uzta txarrak (nekazal
ekoizpena ), gerrak, gaixotasunak , herri matxinadak.
1348. urtean Izurri beltza.
XV. Mendean: Egoera hobera, biztanleriaren susperraldia.
Biztaleriaren susperraldia
XV-XVI. Mendeetan Europako ekonomiaren
oparotasuna. Kapitalismo komertzialaren aroa. Merkataritza salerosketa errazteko, banku sistema
hbetu zen. Ordainketa eta mailegu metdoak garatuz.
Hiriak potentzia ekonomikoak
Ekonomiaren hazkundea
Hiri nagusiak: •Venezia eta Florentzia (Italia)•Anberes•Flandes•Hansa•Lisboa•Sevilla•Londres
Errege-erregina katolikoen atoritatearen
menpean.
Gizartea 3 estamentutan banatuta jarraitzen zuen, Erdi Aroan bezala.
Pribilegiatuak eta ez-pribilegiatuak zeuden
Gizarte aldaketa
Noblezia eta kleroa Burgesia eta nekazariak
Noblezia eta kleroa osatzen zuten .
Ez zuten zergarik ordaintzen.
Gizartea menderatzen zuten.
Lur gehienak haien esku zeuden.
Pribilegiatuak
Kargu politiko nagusiak betetzen zituztelarik
Ez- Pribilegiatuak
Burgesia Indar handia lortu
zuten. Merkatari eta bankari
familia handiak osatu.
Adibidez Medici, Fugger eta Welser familiak.
Nekazariak Baldintza gogorrak
zituzten.
Europa Mendebaldean egoera hobera.
Pertsona libre izatea lortu zuten.
XV. Mendean Europako errege-erreginek
boterea sendotu. Ezarri zituzten mekanismoak:
Estatu Modernoa: Monarkia autoritarioak
- Burokrazia eta administrazio a zentralizatu
- Armada indartu zuten. - Zergak areagotu zituzten. - Diplomazia-sarea sortu
zuten. - Gorteak hiri finkoan kokatu.
XV.Mendetik aurrera estatu asko batu ziren.
Europan lau erresuma handi nabarmendu ziren:
- Frantzia- Inglaterra- Espainia- Errusia
Erresuma handiak
Potententzia handiak sortuz.
Gaztelako kororan: - Henrike IV.a 1474. urtean hil zen, eta Gaztela
bi alderditan banatu zen.
Aragoiko koroan: - Martin I.a 1410ean ondorengo barik hil zen,
tronua hutsik zegoelarik.
Gaztela eta Aragoi XV. mendean
Ondorengotza Gerra (1475-1479)
1412ko Kaspe-ko kompromisuan Fernando Antequerakoa errege izendatu zuten.
1469. urtean Fernando Aragoikoa eta Elisabet Gaztelakoa ezkondu ziren.
Batasun pertsonala baino ez
1502: Elisabet hil zen eta batasun dinastikoa arriskuan.
1516: Karlos I.ak bien tronua hartu, batasun dinastikoa finkatuz.
Batasun Dinastikoa
Erresuma bakoitzak bere lege eta erakundeei eutsi.
Gaztelako tronua oinordetzan Joana eroak, baina Fernando erregeordetzan
Errege-Erregina katolikoak bere erreinua
baketu zuten: 1.Ermandade Santuak sortu zituzten Gaztelan2. Justizia berantolatu, kantzelaritza indartuz. 3. Hirian boterea kontrolatzeko korrejidoreak
ezarri. 4.Errege-ogasuna sendotu. 5.Armada profesionala eta iraunkorra sortu.
Barne-Politika
Iberiar Penintsulan:
Penintsulatik kanpo:
Errege-Erregina katolikoak seme-alaben ezkontza itunak burutu.
Lurralde hedapena
- 1492an Granadako Erresuma konkistatu. - 1512an Nafarroako erresuma konkistatu.
- 1504ean Napoliko Erresuma Aragoiko koroan sartu.
- Afrikan=> Melilla(1497), Oran, Argelia (1509), Tripoli (1510)
- Ozeano Atlantikoan=> Kanariar uharteak eta Amerikako aurkikuntza.