ARTELAN BATEN IRUZKINA EGITEKO

JARRAIBIDEAK

2. BATXILERGOA

AURKIBIDEA

1. Sarrera

2. Iruzkinaren atalak

3. Arkitektura

4. Eskultura

5. Pintura

SARRERA Artelan baten komentaketa edo iruzkina egiteak zera esan nahi du:

irudi horretan ikusten ditugun elementu eta alderdiak deskribatu eta aztertu.

Artelanak transmititzen duena azaldu.

Egilearen gaineko datuak eta bere lanaren ezaugarriak ezagutzen badugu.

Artelana sortu den testuingurua.

IRUZKINAREN ATALAK

IRUZKINA

IDENTIFIKAZIOAAZTERKETA

FORMALAAZTERKETA ESTETIKOA

ARTELANAREN IDENTIFIKAZIOA Izena edo izenburua

Kokalekua

Egilea edo egileak

Noizkoa den

AZTERKETA FORMALA

Diziplinaren arabera azterketa formalak pauso desberdinak jarraituko ditu:

- Arkitektura

- Eskultura

- Pintura

AZTERKETA ESTETIKOA

*Autore edo egilearen erreferentzia

*Testuingurua: joera estetikoekin eta egoera soziopolitikoarekin lotu.

*Lanaren gaia edo eduki ikonografikoa testuinguruarekin loturik.

*Artistaren asmoak eta arrazoiak lanean nola gauzatzen diren argiturik, egin zen garaian eta ondoren izan duen eragina, aurrerapena edo haustura ekarri zuen zehaztuz.

Iruzkin baten garapenak argia izan behar du. Hala ere, askotan, elementu formalen azterketak garai hartako estilo artistikoaz edo gizarte testuinguruaz hitz egitera bultza gaitzake. Horrela, gaiaren garapenak ordenatu eta ongi antolatua izan beharko du, baina ez dira atal hauek modu itsu eta zurrun batean jarraitu behar, ideia eta kontzeptu ezberdinak erlazionatzeko eta harreman hauek ongi antolatzeko eta ordenatzeko gaitasunak emango baitu iruzkinaren maila.

LAN ARKITEKTEKTONIKOEN AZTERKETA FORMALAAztertu beharreko alderdiak: oin mota materiala elementuen deskripzioa eraikinaren bultzadak - indarren oreka Eraikinaren beste berezko osagaiak:

barne espazioaren kontzepzioa Hutsarte kopurua Barne argiaren kontzepzioa Eraikinak: galeriak, triforio, edo eratxitako galeriak

dekorazio-elementuak

ESKULTUREN AZTERKETA FORMALAAztertu beharreko alderdiak:

gaia erabilitako materialak Kokapena mukulu edo erliebe mota aurkezpen mota formaren azterketa materialen ehundura eta akaberak modelatze lanak Konposizioa mugimenduaren irudikapena adierazkortasun edo espresibitatea eskulturaren eta inguruko espazioaren arteko erlazioa.

PINTUREN AZTERKETA FORMALAAztertu beharreko alderdiak:

gaia mota (olioa, akuarela, akrilikoa, enkaustikoa, pastela edo

freskoa) euskarria (ohola, papera, horma, ganga...) artelana pintatu den modua (pintzelkada mota, nola

erabili duen,...) Konposizioa kolore mota argi mota espazioaren irudikapen mota (perspektiba, dimentsioa,

sakontasuna...) irudien irudikapen mota, beraien adierazkortasuna,... Pertsonaien adierazkortasuna

ARKITEKTURAAZTERKETA FORMALEKO

ALDERDIAK

OIN MOTAK

Laukizuzena

Zirkularra

Basilikala

OIN MOTAK (II)

Latin gurutzekoaGreziar gurutzekoa

MATERIALAK

Pezoa edo Adobea

Zura

Adreilua

MATERIALAK (II)

Landugabeko harriaHarri horma

MATERIALAK (III)

Harlandua edo harri-silare

Harlandu horma

Harlanduxka

HARLANDUAK

Luzeko estekadura Zeharkako

estekaduraLuze-zeharkako estekadura

MATERIALAK (IV)

hormigoiabeira

ELEMENTUEN DESKRIPZIOA

Behetik gora deskribatu behar dira.

Bi elementu mota bereiztuko ditugu: Euskarriak edo elementu eusleak:

Elementu eutsiak edo estalkiak:

EUSKARRIAK EDO ELEMENTU EUSLEAK

Hormak (materialak)

Zutarriak Zutarri atxikiak

Zutabeak – Ordenak

Arkuak

ZUTARRIAK

Ebakidura poligonaleko euskarri edo elementu eusleak.

Zutarri atxikia

ZUTABEAK

Ebakidura zirkularreko euskarri edo elementu eusleak.

3 alde edo elementu: Oinarria edo harroina Enborra edo ardatza Kapitela

ZUTABEAK (II)

Doriarra

Joniarra

Corintiarra

ZUTABEAK (III)

Toscanarra Konposatua

ARKUAK – UZTAI ITXURAKO ELEMENTU EUTSIAK

1. Giltzarria2. Dobela edo ziria3. Arkugainera/Estradosa4. Inposta5. Arkubarnera/Intradosa6. Gezia7. Argia, baoa8. Kontrahorma

ARKUAK (II) - MOTAK

Erdi-puntukoak edo zirkulo erdikoak

Zorrotzak edo ogiba arkuak

Ferra arkuak

ARKUAK (III)

Beheratuak

Gingildunak

Kanopialak

ELEMENTU EUTSIAK EDO ESTALIAK Dintelduna

Arkitrabeduna

Zureria

Teilatuak

Ganga – Moldeak

Kupula - Motak

ESTALKI DINTELDUNAK

Lehen estalkiak Arazoa: horma eta

zutabeen beharra

ESTALKI ARKITRABEDUNA Zutabe eta alboetako

hormen gainean bermatzen da habe horizontalez itxuraturiko egitura bat, eta haren gainean eraikitzen da estalkia.

Entablamendu: arkitrabe sistema osatzen duten elementu multzoa.

TEILATUAK

Ageri dituen isurialdeen arabera

Isuri bikoak

Hiru / Lau isurikoak.

SABAI KASETOIDUNA: eraikin baten barne espazioaren goialdean erazertzen den zurezko edo igeltsuz egindako estruktura horizontala.

GANGAK

Material batzuen eskasiak eta zutaberik gabeko espazio zabalagoak eta gardenagoak sortu nahiak bultzaturik sortu ziren gangak.

Zintra bidezko eraikuntza-lana eskatzen du.

GANGA MOTAK

ZIRKULU ERDIKO GANGA EDO UPEL GANGA – Zirkulu erdiko arkuaren sakoneko luzapena da.

GANGA MOTAK (II)

ERTZ GANGA – Zirkulu erdiko bi gangak perpendikular ebaki ondoko emaitza.

GANGA MOTAK (III)

GANGA ZORROTZA edo OGIBA GANGA – Arku zorrotzaren sakoneko luzapena.

• ZEHAR ARKUAK edo GERRIKO ARKUAK: ganga GERRIKODUNAK

GANGA MOTAK (IV)

GURUTZE GANGA – Bi ganga zorrotzek perpendikular ondoko emaitza da.

KUPULAK

Oin karratuko espazio bat estaltzeko, uztai bat beraren ardatz bertikalean birarazi ondona sorturiko egituraren itxurako estalkia.

Arazo handiena: prisma karratuaren eta kupularen oinarrian ageri den eraztun zirkularraren arteko igarobidea nola zehaztu.

KUPULAK (II)

ZINBORRIOA edo DOMOA: Gurutzaduraren gainean eraikitako dorru moduko bat. Oin karratukoa edo poligonalekoa izaten da.

KUPULAK (III)

MASKOR GAINEKO KUPULA: Maskor edo Petxina izeneko elementuez baliatzen

da → aldeak barrurantz kurbaturik ageri dituzten triangelu konkaboak dira.

KUPULAK (IV)

TRONPA GAINEKO KUPULAK: Gangatxo irten batzuk erabiltzen ditu bermatzen den perimetroa oktogonal bilakatzearren.

KUPULAK (V) DANBORRA: Kupula

goratu ohi den zilindro itxurako gorputza.

KUPULA ATALDUNA: azalera, barne nahiz kanpoaldekoa, laranja baten moduan ataletan banaturik ageri duena da.

LINTERNA

ERAIKINEN BULTZADAK Kontrahormak edo ostikoak

Arbotanteak

Exedrak

KONTRAHORMAK

ARBOTANTEAK

EXEDRAK Esfera laurdeneko kupula

batzuk dira. Maiz kupula batek alboan eragiten dituen bultzadak indargabetzeko erabiltzen dira.

BESTE BEREZKO OSAGAIAK

barne espazioaren kontzepzioa Egituraketa

Espazio zentralizatua

Bide espazioa

neurriak

DEKORAZIO ELEMENTUAK

Hormetan estaldurak Pinturak Eskulturak Ugaritasuna –

urritasuna

ESKULTURAAZTERKETA FORMALEKO

ALDERDIAK

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK Tradizioari jarraituz, materialak gehituz edo kenduz

lortu izan da eskultura-irudia.

MATERIALA GEHITUZ BIDERATZEN DIREN PROZEDURAK: BUZTINA: materiala moldatuz lortzen da irudia, eta

material bereko beste kopuru batzuk gehitu dakizkioke sorturiko irudiari.

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (II) MATERIALA KENDUZ BIDERATZEN DIREN PROZEDURAK:

ZIZEL-LANAK: Zizelatu egiten da landu beharreko materialaren blokea.

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (III) ZURA

Gubia, zizel edo trintzen bitartez lantzen da, zurezko edo brontzezko mailuaz joz.

HEZURRA, ADARRA BOLIA

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (IV)

Marmolak eta alabastroak estimatuenak

HARRIA Kareharriak

erabilienak

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (V)

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (VI) BRONTZE-GALDAKETA:

Molde baten beharra - buztina, argizaria

MATERIALAK ETA ESKULTURA PROZEDURAK (VII) Beste materialak: Burnia, plastikoa, etab.

KOKAPENAEskultura monumentalaEraikin baten aurrealdean dagoenHiri izaera: idulki baten gainean                    iturrietan                    garaipen arkuetan                    zutabeetan...Hileta eskulturaErretaulak (osagaiak: kaleak, atikoa eta

teilatutxoak)Aldareak... 

ERDIERLIEBEA: bolumena erdia irteten denean.

ERLIEBEA: Eskultura-lana egina dagoen plano orokorretik kanpoaldera gutxi gora-behera irtenaz nabarmentzen denean.

BAXUERLIEBEA: gorputzen bolumena dauden planotik erditik behera irteten direnean.

MUKULU EDO ERLIEBE MOTA

BARNE-HUTSA: bolumena planotik irteten ez denean.

GOIERLIEBEA: bolumena erditik gora irteten denean.

MUKULU EDO ERLIEBE MOTA (II)

BUSTO: Bularretik gora eginiko erretratua.

GORPUTZ ENBOR: Gerritik gora eginiko erretratua.

MUKULU BIRIBILA: Gorputzen bolumena bere dimentsio guztietan landu denean.

AURKEZPEN MOTA – MUKULU BIRIBILA

OTOIZLARIAGORPUTZ OSOA ageri denean, posturaren arabera izendatuko ditugu.

ESERIA

AURKEZPEN MOTA – MUKULU BIRIBILA

ZALDIZKOAETZANA

AURKEZPEN MOTA – MUKULU BIRIBILA

FORMAREN AZTERKETANATURALISTA (objetu errealisten irudikapena ingurune

naturalean) - ANTINATURALISTA

ESTEREOTIPATUA (aldaketarik gabe errepikatua): 

    AURREZ AURREKOTASUNA

    HIERATISMOA: Espresibitaterik ez. Seriotasuna. 

    HIERARKIZAZIOA

FORMAREN AZTERKETA (II)

IDEALIZATUA

HAINBAT IKUSPUNTUKO IKUSPEGIA

IKUSPEGI NAGUSIA

(aurrez aurre edo eskortzoa)

FORMAREN AZTERKETA (III)

MATERIALAREN EHUNDURA ETA AKABERAK Leundua

Zimurtsua - Toles eta zimurren modelatze lana zehaztuz – xehetasunen aurkezpena

Lan gestuala edo espresionista

MODELATZE LANA Leuna

Argi-iluna

Argiaren eragina

KONPOSIZIOA

Forma geometriko baten barruan inskribaturik dagoen azaldu.

KONPOSIZIOA (II)

Simetria-ardatza, lerro diagonalak edo kurbatuen arabera antolaturik dagoen azaldu.

KONPOSIZIOA (III)

Kontrapostoaren erabilera

KONPOSIZIOA (IV) Kanon-en erabilera

Mugimendua garapenean

Mugimendu eutsia

MUGIMENDUAREN IRUDIKAPENA

ESKULTURAREN ADIERAZKORTASUNA Aurpegia eta keinuaren tratamendua.

ESKULTURA ETA INGURUKO ESPAZIOAREN ARTEKO ERLAZIOA Bolumenen eta hutsuneen arteko erlazioa.

GAIAK Erretratu naturalista

Hileta gaia

Erlijiosoa

Mitologia

Kronika

…

PINTURA

Paisaia (idealizatua edo erreala)

Natura hila

GAIA

GAIA (II): ERRETRATUA

GAIA (III)

Kronika-koadroa: gertaeren oroitzapena ospatzeko egina (garaikoa edo iraganekoa: pintura historikoa)

Bliblia – erlijioarekin lotua

Mitologia

GAIA (IV)

MOTA

olioa akuarela

MOTA (II)

akrilikoa

pastelaEnkaustikoa

MOTA (III)

MOTA (IV)

freskoa

EUSKARRIA Mihisea

ohola

papera

horma

ganga

ARTELANA PINTATU DEN MODUA Marrazketa kolorearen aurrean nagusi den edo alderantziz.

ARTELANA PINTATU DEN MODUA (II) Pintzelkada mota eta nola erabili duen

Pintzelkadak doi-doi sumatzen diren

Teknika xehe zehatza eta lausodurak bideratuz

Pintzelkadak nabarmen sumatzen diren eta pinturaren trinkotasun, lodiera eta kalitateez baliatu den:

Pintzelada trinkoak eta pinturaz beteak

Finak eta gardenak

Izaera gestuala

ARTELANA PINTATU DEN MODUA (III)

KONPOSIZIOA Lerro horizontal, bertikal edo kurbatuak azaltzen diren.

Simetria

Itxia edo irekia

Elementu nagusiak forma geometriko simple baten barruan inskribaturik dauden

Egonkortasuna edo bizitasuna

KOLORE MOTA Kolore bizia, leuna edo pasteldua den.

Lausodurak

Kolore gamak

Harmonia edo kontrastea

KOLORE MOTA (II)

KOLORE MOTA (III)

KOLORE MOTA (IV)

ARGI MOTA (I)

Fokala

ARGI MOTA (II) Argia naturala bizia

ARGI MOTA (III) Argi naturala zabala eta lasaia

ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (I) Sakontasun sentsazioa

ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (II) Hiru dimentsioko sakontasunaren sentsazioa (irudibildua, perspektiba

konikoa)

ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (III) Beste espazio-interpretazio mota (kubista)

ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (IV) Irudia laua

IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (I) Errealista naturalista

IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (II) Idealizatua – estilizazioa

IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (III) Deformazio espresionistak

IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (IV) Bolumen eta formen aldaketa edo murrizteak.

PERTSONAIEN ADIERAZKORTASUNA Aurpegiera eutsikoak

Aurpegiera aske eta adierazkorra