![Contenidos · «Muskerraren Bidea», Bernardo Atxagaren Obabakoak Iiburuan oinarritua dagoena. Pasa zaitez Roldobika ]auregiren Ur mara aire libreko eskultura museotik. Bisita ezazu](https://static.fdocumento.com/doc/165x107/5fc81c4a7fb11446072900fe/muskerraren-bidea-bernardo-atxagaren-obabakoak-iiburuan-oinarritua-dagoena.jpg)
atxagaren beldurrak
35
atxagaren beldurrak barrenkale 6. ikastunitatea 3. maila ikaslearena 300 pta.
Transcript of atxagaren beldurrak
atxagarenbeldurrak
barrenkale 6. ikastunitatea 3. maila ikaslearena
300 pta.
EGILEAK
Proiektuaren arduraduna: Juxto Egaña (HABEko Hizkuntzaren Didaktika arduraduna)
Kudeaketa: Joanba Bergara (HABEko Prestakuntza arduraduna)
Koordinatzaile didaktikoak: Begoña Martinez (HABEko teknikaria)
Sabin Zabala (HABEko teknikaria)
Partehartzaileak: Joxe Manuel Goenaga (Santurtziko Udal Euskaltegia)
Errealizazio didaktikoa: Esther Isasa (HABEko teknikaria)
HABE Erakundeak eskerrak ematen dizkie Santurtziko Udal Euskaltegi eta Udalari materialgintza proiektu
honetan parte hartzerakoan agertu duten borondateagatik.
Halaber esker ona luzatu nahi die euskalduntze-alfabetatzegintzan diharduten euskaltegi guztiei, beren
esperientzia eta ekarpena baliagarri izan direlako.
Diseinua eta maketazioa: Tita Lorenz eta Marisa Mantxola• Marrazkiak: Marisa Mantxola
Gure esker ona ondoren aipatzen direnei hainbat material eta ideia hartzeko baimena eman digutelako:
Atxaga, B. 1996 Antonio de Murgiak esan zuena,In Dilijentzia-Bidea abentura zenean. Zumalakarregi
Museoa. (Ipuina eta 30-31. orrialdeetako irudiak)
Atxaga, B. Lau aldiz elur In Euskaldunon Egunkaria. 98.08.02
Atxaga, B. 1988 Bagdadeko morroia In Obabakoak. Erein, 213-214. or.
Lindanoa ezabatzeko planta bukatzear dago In Euskaldunon Egunkaria. 99.02.06
Alzheimerren gaitza dutenen zaintzaileak profesionalizatu beharra nabarmendu dute. In Euskaldunon Egun -
karia. 99.02.06
Euskaldunon Egunkaria 1995 Estilo liburua, 55-57. orr.
Eguzki-lore saioa. Heriotza, gaur . ETB
Euskaltzaindia (LEF Batzordea) 1992 Hitz elkartuen osaera eta idazkera In Hitz-elkarketa-4 81-82.orr.
22. orrialdeko hilarrien irudien diseinua, K. Aiestaran, Kukuxumuxu.
© HABE 1999. ISBN 84-86968-82-8
atxagarenbeldurrak
barrenkale 6. ikastunitatea 3. mailaHelduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua
ikaslearena
5
Atxagaren beldurrak
AURKIBIDEA
1. Sarrera1. Lan-egitasmoa 6
2. Ikastunitatearen ibilbidea 7
2. AtazakA Multzoa1. Ataza: Nire bizitzako unerik larriena 8
B Multzoa2. Ataza: Beldur modernoak 12
3. Ataza: Heriotza, gaur 17
C Multzoa4. Ataza: Amesgaiztoak 25
3. Eranskinak1. Autoebaluazio-orria 29
4. Material osagarriak1. Dastatu literatura: Dilijentzia 30
1. Sarrera
1.LAN-EGITASMOA
Eskuetan duzun ikastunitatean beldur-kontuak izango ditugu
hizpide: beldurraren izaera, beldur-motak, norberaren beldurkerak,
beldurrezko filmak eta kontakizunak, etab. Ez beldurtu! jakinduria eta
eskarmentu handiko idazle bat izango baitugu bide-erakusle ibilbide osoan
zehar: Bernardo Atxaga. Hark sortutako ipuinek eta hark egindako adierazpenek
(bideoan grabatutako elkarrizketa monografikoa) lagunduko digute beldurraren
misteriozko izaera horretan argi pittin bat ikusten.
Ikastunitateko lehenengo bi atazetan, zeure beldurren berri eman beharko duzu. Nire
bizitzako unerik larriena deritzanean beldurraren izaeraz gogoeta egin eta zeure-zeureak
dituzun beldurren katalogo txikia osatu ostean, idazlan txiki bat egin beharko duzu zeure
bizitzako gertakari beldurgarri edo larri bat kontatuz. Beldur modernoak izenekoan, berriz,
gizartearen bilakaerarekin zerikusia duten beldurrei erreparatuko diegu. Eguneko egunkarian
beldurgarriena iruditu zaizun albistea aukeratu eta haren ahozko komentarioa egin beharko
duzu.
Hirugarren atazan (Heriotza gaur) beldur ororen sorburuan omen dagoen heriotzaren
esanahi kulturalaz mintzatuko gara. Heriotzari buruzko euskarazko atsotitzek eta iragan
hurbileko hileta-errituek gure arbasoek heriotza nola ikusten zuten erakutsiko digute.
Zuk, zeure aldetik, heriotza ulertzeko moduan gertatu diren azkenaldiko berrikuntzei
buruz hitz egin beharko duzu, zeure iritzia emanez eta ikaskideekin eztabaidatuz.
Laugarren atazan (Amesgaiztoak) ariketa “literario” bat proposatzen
dizugu: amesgaizto bat kontatzea idatziz. Erronka horri aurre
egiteko nahikoa makulu eta laguntza aurkituko duzu:
ereduak, irudiak, etab.
1. ATAZA: NIREBIZITZAKO UNERIK
LARRIENA• Atxagaren definizioa jaso.
• Nork bere beldurren katalogoa
osatu
• Beldurraren inguruko esapideak
ikasi.
(8. or.)
ENTZ/MINTZ/IRAK/IDAZ/GRAM
7
1. Sarrera
2. IKASTUNITATEAREN IBILBIDEA
1. SARRERA•Ikastunitatearen, helburuen
eta lan-egitasmoaren
aurkezpena
(6. or.)
IKASLEENAUTOEBALUAZIOA
(29. or.)
DASTATU LITERATURA:DILIJENTZIA
• Belbaldi bat entzun interesatzen diren datuak
jasotzeko (entzute xehea)
• Ipuina modu estentsiboan irakurri
• Estilo zuzenean aurkeztutako elkarrizketetan
narratzailearen iruzkinak nola tartekatzen diren
ikasi
(30. or.)
ENTZ/IRAK/MINTZ/GRAM/IDAZ
2. BELDURMODERNOAK
• Atxagaren azalpena ulertu.
• Bi albiste irakurri.
• Albisteen gaineko komentarioak
entzun eta aztertu.
• Nork bere albistea aukeratu eta
komentarioa egin.
• Albisteen tituluak alderatu eta
komentatu
(12. or.)
ENTZ/IRAK/MINTZ/GRAM/IDAZ
3. ATAZA: HERIOTZA,GAUR
• Ipuina irakurri eta izenburuak
aukeratu.
• Lexikoa aztertu.
• Bideo-erreportajea ikus-entzun.
• Heriotzaren gaur egungo
esanahiaz eztabaidatu.
(17. or.)
IRAK/MINTZ/ENTZ/GRAM
4. ATAZA:AMESGAIZTOAK
• Laburmetraiaren zati bat ikusi eta
taldekideei kontatu.
• Laburmetraiaren ezaugarriak
aztertu.
• Narrazioa irakurri eta ezaugarriak
aztertu.
• Bideo-pasartea ikus-entzun eta
galderei erantzun.
• Nork bere amesgaiztoa idatzi.
• Ikaskidearen amesgaiztoa aztertu.
(25. or.)
MINTZ/IRAK/ENTZ/IDAZ
A Multzoa B Multzoa
C Multzoa
Hona hemen ikasleek ibili beharreko bidea.
O S A G A R R I A K
2. Atazak
A1. ATAZA: NIRE BIZITZAKO UNERIK LARRIENA
1Gutako edozeini galdetuko baliote ea bizitzako uneren batean beldurrik izan duen asko pentsatu beharrik gabe
emango genuke baiezko erantzuna. Izan ere, nor ez da ibili noizbait beldurraren atzapar luzeetatik ihes egin ezinik?
Nork ez daki zer den beldurraren katibu bizitzea?
Beldurra esaten diogun zera hori zer den galdetuko baligute, berriz, a ze lanak! Asmatuko ote genuke itxura-antzeko
erantzun bat ematen? Ondorengo bideo-pasarteko elkarrizketaren lehen atalean Bernardo Atxagari egin diogu galdera
beldurgarri hori. Ikus dezagun nola moldatu den.
Beldurra aurpegi anitzeko mamua dugu, inolako zalantzarik gabe. Askotarikoak dira beldurraren agerpideak eta
sorburuak. Pertsona bakoitzak bere beldurkerak ditu: batentzat beldurgarri diren objektu edo ideiak munduko
gauzarik arrunt eta ezdeusenak izango dira itxuraz baldintza berberetan hazi eta hezi den beste batentzako. Beraz,
geure-geureak ditugun beldur horiek katalogo batean bilduko bagenitu, halako nortasun-agiri baten aurrean
geundeke, pertsonaren ezagupidea emango ligukeen barne-argazki baten aurrean.
• Entzun ezazu adi-adi Bernardoren erantzuna eta saia zaitez berak ematen duen definizio edo azalpena jasotzen:
• Pentsa ezazu apur batean eta saia zaitez zeure beldurren katalogoa osatzen. Zein dira zure barnean iltzaturik dituzun
beldur horiek?
• Bil zaitez ondoko ikaskidearekin eta aldera ezazu Atxagaren definizioa Elhuyar hiztegiak dakarren beste honekin:
2
BELDURRA:
BELDURRA: Egiazko nahiz irudimenezko arriskuaren hurbiltasunak sortzen duen
urduritasunezko egoera.
1. Zertan dira antzekoak? Ezer komunik ba al dute? Zer?
2. Zertan dira ezberdinak? Kontraesanik ba al dago bien artean?
3. Zein gustatu zaizu gehiago? Zerbait erantsi edo kenduko zenioke?
NORBERAREN BELDURREN KATALOGO TXIKIA.
1. OBJEKTU BELDURGARRIENA:
2. LEKU BELDURGARRIENA:
3. ANIMALIA BELDURGARRIENA:
4. EGINKIZUN BELDURGARRIENA:
5. PERTSONA BELDURGARRIENA:
6. HITZ BELDURGARRIENA:
7. GERTAKARI BELDURGARRIENA:
8. KOLORE BELDURGARRIENA:
9
2. Atazak
A• Hona hemen, jarraian, beldur hitzaren inguruan sorturiko hainbat esapide, beldurrezko kontuez hanka
sartzeko beldurrik gabe jarduten lagunduko dizutenak. Irakur itzazu banan-banan eta erreparaiozu
adibidezko esaldien egitura morfosintaktikoari eta esanahiari.
• Jo ezazu aurreko puntuan osatutako katalogo txikira eta egin ezazu esaldi bana han bildutako zortzi
beldurrekin. Esaldiotan aurkeztu berri dizkizugun esapideak erabiltzen saia zintezke.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
• Bil zaitezte hirunaka eta komenta itzazue katalogoan bildutako beldur horiek guztiak. Besteak beste,
honako puntuok aipa ditzakezue:
1. Non dagoela uste duzu beldur horien jatorria?
2. Sarri izaten al dituzu beldur horiek?
3. Zer egiten duzu beldur horiek gainditu edo uxatzeko?
4. Aldrebeskeriarik edo ekintza aipagarririk egin al duzu beldur horien menpe zaudela?
BELDURRAREN INGURUKO ESAPIDEAK.
1. BELDURRA ADIERAZTEKO ADITZAK:
“Beldur izugarri batek hartu ninduen.”. “Beldurra hartu dio itsasoari.”
“Errepideak ikaragarrizko beldurra ematen dit, batez ere gauean.”
“Hitz haiekin beldur handia sartu zidan.”
“Beldurrak (-ez) dago.” “Etorriko zelako beldurrak (-ez) nengoen.”
“Beldurra dizu.” “Jainkoari beldurra dionak zerua irabaziko du.”
“Zure beldur da.”“Beldur naiz ez ote duen diru guztia galduko.”
2. BELDURRA ADIERAZTEKO LOKUZIOAK:
“Dirua galtzeko beldurrez bizi dira.”
“Beldur-ikarak geldiarazi ditu.”
“Horretan pentsatze hutsak beldurrez airean ipintzen du.”
“Beldurraren beldurrez, dardarka neukan gorputz guztia.”
“Beldurrak akabatzen nago.”
“Beldurrak jota bizi dira.”
“Hezurretarainoko beldurra sentitu nuen.”
“Izu-ikara, kakalarria, eragiten dit horrek.”
“Kaka dariola ibiltzen dira zu bezalako ume koldarrak”
“Estu eta larri, bihotza taupaka jartzen naiz horrelakoetan.”
0
2. Atazak
A3
• Irakur ezazu Mariano Goikolearen kontakizuna eta erantzuiezu ondorengo bi galderoi:
1. Zein dira, zure ustez, gertakariari larritasuna ematen dioten faktoreak?
2. Antzeko zerbait gertatuko balitzaizu, M. Goikolearen antzera beldurtuko al zinateke zu ere?
Batzuetan, patu gaiztoak hala nahita edo, eguneroko bizitzan ezusteko gertakariekin egiten dugu topo eta erdi-atezuan
zegoen beldurrak bere lozorrotik esnatu eta erabat bere mendean hartzen gaitu. Une larri horiek oso bereziak izaten dira
eta urte-mordoska pasata ere ia-ia gertatu berriak balira bezalaxe gogoratzen ditugu, hain baita sakona beldurrak
utzitako arrastoa.
Ondoren irakurriko duzun testuaren egileak ere nekez ahaztuko du bere bizitzako unerik larriena.
Nire bizitzako unerik larrienaJoan zen urteko neguan paloa eman zidatenDonostian. Nire kotxea irekitzen ari nintzela itxuratxarreko bi gazte hurbildu zitzaizkidan eta nirebizitzako unerik larriena pasarazi zidaten. Soineanneramatzan diru, erloju, txamarra eta gainerakoakkendu zizkidaten labana bat aurrean eta bestea atzeanjarri ondoren. Eskerrak egun hartan diru dexentenuen poltsikoan, bestela ez nintzen hau idaztenarituko gaur. Bi mutil haien aurpegietan heriotzaikusi nuen marrazturik, argi eta garbi.Hona beraiek esandakoa: Gu heroinazaleak gara, etaez dugu droga uzteko asmorik. Gaiso batzuk gara etanahi dugun gauza bakarra ondo pasatzea da, etagure nahia lortzeko hil egin behar bazaitugu inolako eskrupulorik gabe egingo dugu.
Alde egin baino lehen karneta eskatu zidaten, etadatu guztiak idatzi zituztenean argi ibiltzeko esan;norbaiti zerbait esaten banion, poliziarengana jo, edobeste arinkeriaren bat eginez gero...bazekitela ni nontopatu. Eta hantxe bertan labanaz ebaki batzuk ezegin izana propinatzat hartzeko.Neuk bakarrik dakit ondorengo hilabeteetan nolapasatu nuen, alde guztietan fantasmak ikustennituela.Handik hilabete batzuetara Martuteneko espetxeansartu zituzten, gizon bat labanaz hiltzeagatik, itxuradenez. Orain, ordea, askotan ikusten ditut kalean, nikezagutzen baititut biak eta haiek ni ere bai; bainabeldurtu eta izutu ni bakarrik egiten naiz elkarrekintopo egitean.
11
2. Atazak
A
• Irakur itzazu ikaskideek idatzitako testuak eta aukera ezazu zure iritziz gertakariaren edo egoeraren larritasuna ondoen
azaltzen duena.
• Bil zaitezte hirunaka eta komenta itzazue aukeratutako testuak:
1. Zergatik aukeratu duzu testu hori? Zein da testu horren lorpenik bikainena?
2. Zer da nabarmenagoa egoeraren beraren larritasuna edo kontatzeko modua?
3. Zerbait aldatuko zenuke testu hori aberasteko?
• Zure txanda da orain: Konta ezazu idatziz zeure bizitzako unerik larriena. Saia zaitez orduko larritasunaren zer-nolakoa
ahalik eta finen eta zehatzen azaltzen. Zure bizitzako une larri hori bilatzeko lagungarri izango zaizu, seguruenez,
lehenxeago egin duzun katalogo txikia aztertzea, horko elementu horien atzean, batzuetan, norberaren bizitzako
gertakari errealak egoten baitira.
2. Atazak
B
2. ATAZA: BELDUR MODERNOAK1
LINDANO intsektizidaezabatzeko Barakaldoko plantareneraikuntza lanak bukatzear daude.Eusko Jaurlaritzako Ingurugirosailak atzo jakinarazi zuenez. Lanzibila bukatu eta ekipoak etamakineria jarri ostean, gaur egunazken ukituak ematen ari zaizkioazpiegitura horri.
Barakaldoko Argalario izenekoinguruan altxatu duten plantahorretan purutasun handiko 5.000tona lindano ezabatuko dira.
Ingurugiro Saileko iturrienarabera, “2000 urterako egunEuskal Autonomia Erkidegoandauden 5.000 tona lindanoezabatuko dira: hondakinkutsagarri hori EAEren industriiraganaren herentzia da”.Hilabete honetan probak egingodituzte lindanoa ezabatzeko plantahorretan, esate baterako, probahidraulikoak, elektrikoak etainstrumentazio eta kontrol-probak. “Proba horiek egitea”azaldu zuten iturri berberek,
“ezinbestekoa da Ingurugirorengaineko eraginaren deklarazioaneta indarrean dagoen Ingurugirolegedian jasotzen diren behinbetiko probak egin ahal izateko”.
EAEko hainbat tokitan etabereziki Bizkaiko Ibar Ezkerreanaurkitu izan den garbitasunhandiko lindanoa ezabatzen epelaburrean hasiko direla iragarrizuten Ingurugiro Sailekoordezkariek. Dena dela, ez zutendata finkorik aurreratu nahi izan.
2
Badira zenbait beldur lotuago daudenak bizi garen garaiarekin eta gizartearen bilakaerarekin norbanakoaren
izakerarekin baino. Garaian garaiko beldur horiei deritzegu beldur moderno. Zorionez edo zoritxarrez, beldur-mota
honek, urrunagokoa eta orokorragoa izaki, ez gaitu besteak bezala larritu eta asaldatzen, baina edozein gizarte-arazo
edo kezkaren atzean hor nonbait ibiliko da sator-lanean, gure kontzientziari alarma-seinaleak bidaltzen.
Beldur horietaz galdetu diogu B. Atxagari elkarrizketaren bigarren atalean. Azalpen luze samarrarekin erantzun digu
(hiru minutu t´erdi), baina amaieran honako errefrau adierazgarri honen bidez laburtu digu bere ikuspegia: “Gaurko
euriak ekarriko ditu biharko lokatzak”.
• Entzun ezazu adi-adi Bernardoren azalpena eta ea ondoko ikaskidearen laguntzarekin gai zaren errefrau horren
esanahia hiruzpalau lerrotan azaltzeko. Zer adierazi nahi izan du Bernardok atsotitz horrekin?
2Aski da eguneroko prentsari bistadizo azkar bat ematea ikusteko beldur moderno deitu dugun hori ia-ia albiste
guztien muinean dagoela, batzuetan ageriago, beste batzuetan lausoago. Jakintsu batek esan zuen bezala: Beldurrak
gobernatzen du mundua.
• Irakur itzazu ondorengo bi albisteak eta saia zaitez amaierako hiru galdera horientzako erantzunak pentsatzen:
ERREFRAUA:”Gaurko euriak ekarriko ditu biharko lokatzak”
AZALPENA:
Lehenengo albistea
Lindanoaezabatzeko planta
bukatzear dagoPurutasun handiko 5.000tona lindano deuseztuko
dituzte 2000 urterako
Euskaldunon Egunkaria, 1999ko otsailak 6
13
2. Atazak
B
1. Zein da albistearen muinean dagoen beldurra? Adieraz ezazu ahalik eta modurik zehatzenean.
2. Esan al daiteke beldur modernoa dela? Zergatik?
3. Zenbaterainoko beldurra sortzen dizu zeuri albisteak?
Irakurri berriak dituzun bi albiste horien gaineko komentario bana entzungo duzu orain, albisteokin oso kezkatuta eta
beldurturik ageri diren bi irakurlek egindako komentarioak, hain zuzen ere. Albisteen beldurgarritasuna non dagoen
eta zertan datzan azaltzen saiatuko dira, euren beldurraren sustraiak ondo sendoak eta sakonak direla argudiatzen.
Komentario horietan albisteetatik ateratako datu eta informazioez gain, irakurleak berak egindako ekarpenak
topatuko dituzu: irakurleak gai horretaz duen aurrezagutza agerian uzten dutenak, batetik, eta irakurleari berari
buruzko zenbait ohar, bestetik.
1. Zein da albistearen muinean dagoen beldurra? Adieraz ezazu ahalik eta modu zehatzenean.
2. Esan al daiteke beldur modernoa dela? Zergatik?
3. Zenbaterainoko beldurra sortzen dizu zeuri albisteak?
Alzheimerren gaitzak gaixoengan eta familiengansortzen dituen ondorio larriez mintzatu ziren atzoDonostian hainbat aditu, Alzheimer eta bizi-kalitateaizeneko mahainguruan. Zaintzailearen figuraindartzearen alde agertu ziren hainbat, etahorretarako haren lana profesionalizatu beharlitzatekeela azaldu zuten.
MANUELMARTINEZ LAGE, NafarroakoUnibertsitateko Neurologia irakaslea, eta EnriqueArriola, Donostiako Matia Fundazioko geriatra etaAlzheimerra duten pertsonen senideen elkarteko(AFAGI) lehendakaria, gaitzari buruzko mahaingurubatean mintzatu ziren atzo Donostian. Aurretik,goizean, prentsaurrekoa eman zuten hiri berean.
Biek azpimarratu zituzten gaitzak gaixoarengan etabere familiarengan dituen ondorio latzak, etazaintzailearen figura profesionalizatu beharranabarmendu zuten. Ildo horretan, laster MadrilgoGobernuari gaitzaren inguruko lege proposamenairitsiko zaiola azaldu zuen Martinez Lagek. “Ezahaztu alzheimer gaixo bat dagoen lekuangaixotutako familia bat dagoela. Zaintzaile bategoten dela, eta bere bizitzaren arlo askori uko eginbehar izaten diola gaixoa zaintzeagatik. Horrek,askotan, pertsona hori ere gaixotzea dakar”.Nafarroako Unibertsitateko irakasleak gogoratu zuen
eri bat etxean duten familiek laguntza behar dutela.Alzheimerra duen gaixo bat zaintzea urtean 3 milioipezeta inguru (120.000 libera) kostatzen dela esanzuen.
Martinez Lagek berebizikotzat jo zuen gaitzarengarapena atzeratuko duten botikak lortzea, etaikerleak horretan ari direla ziurtatu zuen. Ildohorretan, botikaren batek gaitza bost urtetanatzeratzea lortuko balu gaitza pairatuko luketenpertsonen kopurua %50 apalduko litzateke.
Geroari buruz baikor
Martinez Lagek azaldu zuenez, 65 urteko 1.000pertsonatik batek pairatzen du alzheimerra; 75 urteko100etik batek; eta 85 urtetik gorako 10etik batek.Gizartea gero eta zaharragoa dela kontuan hartuta,etorkizunean gaitzaren eragina handituko dela esanzuen. Hala ere, etorkizunari begira baikor agertu zen,ondorengo urteotan gaitza nondik datorren jakingobaitute, eta arrisku handiena duten taldeak zein direnere bai. Bestalde, egun, uste dute gaitza agertzeaeragozten lagun dezaketela hormonak ordezkatzekoterapiak, botika antioxidanteak, D bitaminak, etahorren barruan, bereziki Mediterraneo aldeko jatekomoduak.
Bigarren albistea
Alzheimerren gaitza dutenen zaintzaileakprofesionalizatu beharra nabarmendu dute
Gaitza atzeratuko duten botikak aurkitzea berebizikotzat jo dute bi adituk
Euskaldunon Egunkaria, 1999ko otsailak 6
4
2. Atazak
B• Entzun itzazu adi-adi bi komentarioak eta saia zaitez komentariogilearen ekarpen izan litekeen guztia ohar laburretan
jasotzen. Oharrotan bereiz itzazu aurrezagutzarekin lotuta dauden ekarpenak, alde batetik, eta komentariogileari berari
buruzko datuak, bestetik.
Komentariogilearen aurrezagutza Komentariogilearen gaineko informazioa
Komentariogilearen aurrezagutza Komentariogilearen gaineko informazioa
Aurrera egin baino lehen, Egunkariako bi testuetara itzuli eta interesgarri izan litezkeen hainbat kontu lexikal eta
morfosintaktiko argitzen saiatuko gara:
1. Lehenengo albistea (lindanoari buruzkoa)
• Saia zaitez, jatorrizko testuari begiratu gabe, honako kontzeptuok euskaraz adierazten:
GAZTELANIAZ EUSKARAZ
Planta para eliminar el lindano
5.000 toneladas de lindano
Lindano de gran pureza
Residuo contaminante
Pasado industrial
Margen izquierda de Vizcaya
BIGARREN KOMENTARIOA
LEHENENGO KOMENTARIOA
15
2. Atazak
B2. Bigarren albistea (Alzheimerren gaitzari buruzkoa)
• Egin ezazu ondoko testu-zatiaren berritzulpena, hau da, itzul ezazu gaztelaniara eta, gero, gaztelaniatik berriro
euskarara, euskarazko jatorrizkoari begiratu gabe, jakina.
• Hartzazu eguneko Egunkaria eta gainirakurketa azkar baten ondoren esan ezazu zein den beldurgarriena iruditu
zaizun albistea.
ALBISTE BELDURGARRIENAREN IZENBURUA: “..................................................................................”
• Irakur ezazu berriro albistea. Azter ezazu ondo-ondo testu osoa eta azpimarra itzazu aipagarrienak iruditu zaizkizun
ideia eta pasarteak. Horrekin batera, pentsa ezazu zein beste datu edo informazio sartuko duzun zeure ahozko
komentarioan (gaiari buruzko aurrezagutza eta zeuri buruzko datu pertsonalagoak). Ea horrekin guztiarekin zure
beldurraren zinezkotasunaz konbentzitzen dituzun ikaskideak.
• Bil zaitezte launaka eta azal itzazue banan-banan zeuen komentarioak (erne! Ezin duzue albistearen izenburua zein
den esan). Ikaskidearen azalpena entzutea tokatzen zaizunean, honako bi eginkizunok betetzen saiatu behar duzu:
1. Ikaskidearen azalpenak entzuten dituzun bitartean, saia zaitez ondorengo taula betetzen. Taulako atal
horietako bakoitzean gurutze bat ipiniko duzu, baldin eta zure ustez azalpenean mota horretako
ekarpenik badago.
Martinez Lagek azaldu zuenez, 65 urteko 1.000 pertsonatik batek pairatzen du
alzheimerra; 75 urteko 100etik batek; eta 85 urtetik gorako 10etik batek
JATORRIZKOA
ITZULPENA
BERRITZULPENA
3
Beldurmodernotzat jo ditugun zera horien artean izango dira baten batzuk inoiz zure arreta eta jakinmina piztu izan
dutenak, nola edo hala asaldatu eta kezkatu egin zaituztenak. Beldur horiek identifikatu eta azaltzen saiatu behar
duzu orain.
Oharra: Bistan denez, aurreko azpiatazan entzundako komentarioen molde bertsukoak izan behar dute zuen
komentarioek ere.
TITULUAK
6
2. Atazak
B
• Komentarioen erronda bukatutakoan, aurreko puntuan betetako bi taulak hartu eta egindako
• lana birpasatzen eta baloratzen saiatu behar duzue:
A) Lehenengo taula.
• Lehengo laukoteetan, “komentarioko informazioaren iturriak”izeneko taula aurrean duzuela, taldekideen azalpenak
gogoratu eta komentatuko dituzue. Honako puntuok aipa ditzakezue:
1. Zein ataletan ipini dituzue gurutzeak? Zeinetan ez?
2. Zein izan da atal bakoitzeko informazio garrantzitsua?
3. Komentariogilea ados al dago zure sailkapenarekin? Eta beste taldekideak? Zergatik?
B) Bigarren taula.
• Bil itzazu hiru taldekideek zure albistearentzako pentsatu dituzten izenburu edo tituluak eta aldera itzazu
jatorrizkoarekin:
• Aukera ezazu ikaskideen hiru titulu horien artean zer komentatu gehien duena, jatorrizkoarekin alderatuta alde
nabarmen esanguratsuenak dituena, desegokia delako, gaizki-ulertu bitxia gertatu delako...
• Azal ezazu zeure komentarioa talde osoaren aurrean.
1. IKASKIDEA
2. IKASKIDEA
3. IKASKIDEA
Albistetik ateratako
informazioa
Norberaren aurrezagutzatik
ateratako informazioa
Norberaren bizitzari
lotutako informazioa
KOMENTARIOKO INFORMAZIOAREN ITURRIAK
1. IKASKIDEA
2. IKASKIDEA
3. IKASKIDEA
TITULUAK
2. Bestetik, ikaskide bakoitzaren komentarioa bukatutakoan, pentsa ezazu zein izan litekeen azaldu duen
albistearen izenburua edo titulua. Kontu egizu tituluak, ona izango bada, ezaugarri batzuk bete behar
dituela:
1. Tituluak irakurlearen arreta eta jakin-mina pizteko gai izan behar du.
2. Tituluak ahalik eta laburrena izan behar du.
3. Tituluak argia, zehatza eta ulergarria izan behar du.
4. Tituluak albistearen muina laburbildu behar du.
1. IKASKIDEARENA:
2. IKASKIDEARENA:
3. IKASKIDEARENA:
JATORRIZKO TITULUA:
2. Atazak
B3. ATAZA: HERIOTZA, GAUR
1Beldurra aztertu eta haren iturburuaren bila aritu diren pentsalari eta jakintsu gehienek heriotzarekin egin dute topo
lehenago edo geroago. Heriotza omen da gure beldur-ikara txiki eta handi guztien azken arrazoia, heriotzarekin tratu
17
• Irakur ezazu ipuina. Bukatutakoan, elkar zaitez ondoko ikaskidearekin eta hamabost atsotitzeko zerrenda horretan
azpimarra itzazue zuen iritziz ipuinarentzako izenburu aproposak izan litezkeenak.
onean, ezinikusirik gabe, bizi den gizakiak hobeto egiten omen dio aurre beldurraren erasoari.
Heriotzaren itzala zabala da oso. Mundu osoko erlijiozko sinesmenak oro heriotzaren misterioa argitzeko eta samurtzeko
ahalegina dira, batez ere. Kultura guztiek jasotzen dute bizitzari eta heriotzari buruzko halako ikuskera bat, giza
harremanetan eta gizarte-bizitzan izugarrizko eragina duena. Herri-atsotitzetan eta literaturan erraz asko aurki litezke
delako sinesmen edo ikuskera horien berri ematen duten ale bikain askoak. Hemen dituzu, adibidez, heriotzari buruzko
hamabost euskal atsotitz eta B. Atxagaren Obabakoak liburuko “Bagdadeko morroia” ipuin laburra.
8
2. Atazak
B
1. Zu non, herioa han.
2. Jaiotzetik heriotza zor.
3. Zelango bizitza, halako heriotza.
4. Heriotzeko oren hura, oren iluna.
5. Beti penetan egon baino hiltzea hobe.
6. Heriotza, guztion gomutagarria.
7. Hiltzen denari ez, jaiotzen denari negarra.
8. Nork bere hezurrak bere sorlekuan utzi nahi.
9. Gizonak hil egin behar du ona izateko.
10. Gu hilda gero ere astoak errotara joango dira.
11. Hiltzea noiz ez dakigu eta ez jakinda hobe.
12. Jaio, hil eta maitatu behin bakarrik.
13. Zerura joateko hil egin behar.
14. Hilak, fite ahanzten.
15. Hil eta gero, salda bero.
• Birpasa itzazu hamabost atsotitzak. Zeinetan agertzen da heriotza gauza ilun eta beldurgarri moduan? Zergatik?
ATSOTITZAK
19
2. Atazak
B2
Heriotzari buruzko kultur ikuskeraren arrastoak beste inon baino hobeto hileta-errituetan ikusten dira. Euskal Herrian,
adibidez, ia-ia oraintxe arte bizirik izan ditugun zenbait errituk ezin nabarmenago erakusten dute bazela heriotza
ikusteko modu berezi bat. Heriotza tabu bihurturik daukagun mundu moderno honetatik oso urrun eta arrotz ikusten
dugu gure aitona-amonek utzitako kultur ondarearen zati garrantzitsu hau, baina begien aurreko tapakia kendu eta
iraganari begiratzen ausartzen denak kontu interesgarriak aurkituko ditu, zalantzarik gabe.
Ondoren ikusiko duzun bideo-pasarteak gure iragan hurbileko erritu horiek zein ziren eta beraien esanahia zein zen
aztertzeko aukera emango dizu.
• Hasteko, bideo-erreportajea ikusten hasi aurretik, atariko beste bi lan egingo ditugu:
A. Elkar zaitez ondoko ikaskidearekin eta, “hil” hitzaren mapa lexikala aztertu ostean, saia zaitezte ondorengo sei
galdera horiei idatziz erantzuten.
HIL
hilgarri
hilketa
hilkor [tasun]
hiltzaile
hiltoki
A
hilotz (gorpu)
hiljantzi
hilobi / hilobiratu (ehortzi)
hilarri
hilerri (kanposantu)
hilkutxa (zerraldo)
hilzori
Bgarbitu, akabatu, erail
zendu
hil berri
hil-opari
hil-otoitz
hil-elizkizuna (hileta)
hil-kanpai
hil-beila
hil-kexu
hil-gurdi
...
C
Oharra: Parentesi artean dauden hitzak ezkerrekoaren sinonimoak dira.
GALDERAK:
1. Aurrean duzun eskemaren ezkerraldean “hil” hitzaren zenbait sinonimo aurkituko dituzu. Zergatik ageri ote dira,
ordea, bi multzotan banatuta?
2. Zein da “A” multzoko hitzen ezaugarri bereizgarria? Gai izango al zinateke hitz horietako bakoitzaren esanahia
emateko? Egin ezazu aproba.
3. Zergatik bereiztu dira “B” eta “C” multzoetako hitzak? Zein dela uste duzu bereizketa horren arrazoia?
4. Pentsa ezazu “C” multzoan sartzeko moduko beste hitz bat.
5. Zer ote dira “hileta-bazkaria” eta “hileta-erritua”? Eman ezazu gaztelaniazko itzulpena.
6. Zer ote dira ehorztetxeak?
20
2. Atazak
BB. Saia zaitezte, orain, bideo-erreportajean agertuko diren hamahiru erritu-ekintza horiek hurrenkera kronologikoan ipintzen.
Oharra: Lana erraztearren erritu horietako zazpiren kokagunea geuk ematen dizugu.
A • Hil berria eman erleei.
B • Gorpua ur bedeinkatuz zipriztindu erramu-adarrarekin.
C • Ispiluak oihal beltz batez estali.
D • Gau-bela egin.
E • Bidegurutzeetan gelditu eta aitagurea esan.
F • Hil-kanpaiak lagun, segizioak kanposanturako bideari ekin.
G • Defuntuaren etxean bazkaldu.
H • Ganadua gobernatu eta zintzarriak kendu.
I • Gelako leihoa ireki.
J • Argizaiolak eta meza-diruak ipini.
K • Zenduaren oheko lastaira erre.
L • Segizioa osatu eta elizara abiatu andabidetik.
M • Hilotza prestatu.
H
A
I
K
D
L
HURRENKERA KRONOLOGIKOAN
1.
2. Ganadua gobernatu eta zintzarriak kendu
3.
4. Hil berria eman erleei
5. Gelako leihoa ireki
6.
7. Zenduaren oheko lastaira erre
8. Gau-bela egin
9. Segizioa osatu eta elizara abiatu andabidetik
10.
J11. Argizaiolak eta meza-diruak ipini
12.
13.
OHARRAK
21
2. Atazak
B• Ikustazu bideo-erreportajea eta saia zaitez hamahiru erritu horietako bakoizaren gainean datu edo jakingarriren bat
jasotzen, nork egiten duen, non, nola, zertarako, zein den errituaren esanahia, etab. (aurreko puntuko taulako
eskuineko zutabean jaso ditzakezu oharrok). Egizu kontu ikustaldia bukatutakoan esaldi banatan jaso beharko duzula
erritu horiei buruz bildu duzun informazioa.
• Bil zaitez ondoko ikaskidearekin eta, jaso dituzuen oharrak alderatu ondoren, saia zaitezte erritu bakoitzaren gainean
esaldi bat idazten, ulertu uste duzuena adieraziz.
• Zer iruditu zaizkizu lehengo hileta-errituak? Zein iruditu zaizu erriturik bitxiena? Eta zaharkituena? Eta atzerakoiena? Eta
interesgarriena? Zergatik?
• Zenbat modutara adierazten dira iraganeko ohitura horiek? Bil itzazu taulan testu horretan aurkitu dituzun aditz-tipoak.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
ERRITURIK BITXIENA:
ERRITURIK ZAHARKITUENA
ERRITURIK ATZERAKOIENA:
ERRITURIK INTERESGARRIENA:
• Honako bi lerrokadok ikusi berria duzun bideo-erreportajearen lehen zatiaren transkripzioa dira. Bistan denez,
iraganeko ohitura batzuk azaltzea da testu horren xedea. Ikus dezagun nola baldintzatu duen horrek testuko aditzen
denbora eta aspektua.
BIDEO-ERREPORTAJEAREN LEHEN ZATIAREN TRANSKRIPZIOA
Dena hasten zen aldeko edo baserri hurbileneko etxejaunaren etorrerarekin eta hilotzaren prestaketarekin.
Hau egiteko ardura normalean auzoko etxekoandreren batek izan ohi zuen. Honek zenduaren gorpua garbitu
eta begiak itxi ondoren beztitu egiten zuen haren arropa onenekin edo erlijio-ordenaren bateko fraide-
-abitoaz. Hurrena eskuak uztartuko zizkion bular gainean eta gurutzea ipini bertan. Honela gorpua prest
egoten zen familiartekoei eta gainerako auzkokideei harrera egiteko.
Bien bitartean, aldeko etxejauna, normalean zenduak beste inorekin baino harreman estuagoak zituen
gizona, etxeko zereginez arduratuko zen. Ganaduak ohartaraziko zituen nagusiaren heriotzaz, zutiarazi
egingo zituen etzanda bazeuden eta jaten emango zien. Hau egin ondoren, zintzarriak kenduko zizkien etxe
guztian errespetuzko isiltasun-giro bat sortuz.
22
2. Atazak
B
• Demagun testu horretan azaltzen diren ohiturak orainaldikoak direla. Nola aldatu beharko genituzke testuko aditz-
-formak? Berridatz ezazu testu berbera orainaldian:
• Bete ezazu orain orainaldiko ohiturak adierazteko erabili ditzakegun aditz-tipoen taula.
IRAGANEKO OHITURAK ADIERAZTEKO ADITZ-FORMAK
TESTU BERBERA ORAINALDIAN IDATZITA
Dena hasten da...
ORAINALDIKO OHITURAK ADIERAZTEKO ADITZ-FORMAK
23
2. Atazak
B
• Hona hemen, hitzez hitz, ikusi berria duzuen erreportajearen azken zatiak dioena: Irakur ezazu adi-adi eta, hirunaka
bilduta, komenta itzazue ondorengo galderak:
• Bil zaitez ondoko ikaskidearekin eta saia zaitezte argazkiak eta oin-testuak lotzen. Zein oin-testu dagokio argazki
bakoitzari?
3Ikus-entzun dugun bideo-erreportajeak iraganeko usadio zaharrak ezagutzeko aukera polita eman digu. Iraganari
begiratze horrek, ordea, zalantzak eta kezkak sortzen dizkigu gaur egungo egoerari buruz. Erreportajearen amaieran
esanak ederki asko jasotzen ditu kezka horien nondik norakoak.
Badirudi, zantzu guztien arabera, heriotzaren esanahia aldatu egin dela mendeen joanean, hasi historiaurretik eta gaur
egunera arte. Agindu ere halaxe agintzen du Historiaren legeak: gizarteak etengabeko mudantzan murgilduta dabiltza
eta atzokoak ahazten hasten garenerako hor ditugu etorkizuneko berrikuntzak ate-joka.
Baina, nola ulertzen dugu gaur gaurkoz heriotzaren esanahia? Zein dira heriotzaren inguruan indartzen ari diren uste eta
ohiturak? Zein dira etorkizuneko joerak? Ondorengo hamabost argazki horien laguntzarekin galdera horiei guztiei
erantzuten saiatuko gara.
HERIOTZARI BURUZKO BIDEO-ERREPORTAJEAREN AZKEN ZATIA
Berriro galdetzen dugu ea zein den heriotzaren esanahia gaur egun, hildakoak ezkutatu, heriotzari gauza
arrotz gisa begiratu, hileta-errituak ahaztu eta hil beharrari larriduraz beterik begiratzen dion gizarte
honetan.
Galtzen ari gara antzinako gizarteek zeukaten irizpide baikor hura, heriotza igarotze bat, prozesu natural bat
bezala ikusten zuena. Gizarte haietan, hildakoak nolabait bizirik irauten zuen biziraupena bermatzen zuten
errituei esker.
1. Egia al da gaur egun hildakoak ezkutatu egin nahi izaten ditugula?
2. Zergatik galdu dira garai bateko erritu eta sineskerak?
3. Gaur egungo ikuskera antzinakoa baino ezkorragoa al da? Zergatik?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15zenbakia
hizkia
HAMABOST ARGAZKIAK
1 2 3
4 5 6
7 8 9
10 11 12
13 14 15
24
2. Atazak
B
• Birpasa itzazu hamabost argazkiak eta eurei dagozkien oin-testuak eta sailka itzazu ondorengo taulan. Argazkiak eta
oin-testuak adierazten duten ohitura edo joera hori ona edo onuragarria iruditzen bazaizu, ipin ezazu argazki horri
dagokion zenbakia taulako “ONA” zutabean. Aitzitik, ohitura txarra eta gaitzesgarria iruditzen bazaizu, “TXARRA”
zutabean ipini, eta batera edo bestera erabaki ezinik zabiltzanean, berriz, TARTEKO zutabean.
• Argazkiak sailkatzekotaula aurrean duzula, eztabaida itzazu zeure uste eta iritziak ikaskideekin. Azal itzazu argazkiak
sailkatzerakoan kontuan izan dituzun arrazoiak.
HAMABOST OIN-TESTUAK
ARGAZKIAK SAILKATZEKO TAULA
ONA TARTEKOA TXARRA
A
Gaur egun eliza katolikoak ez du
eragozpenik jartzen hildakoak
erretzeko, eta gero eta gehiago
dira bide hori aukeratzen
dutenak.
B
Ehorztetxeetako tanatorioek
arrakasta handia izan dute.
Senitartekoek nahiago izaten
dute hildakoa etxetik
lehenbailehen ateratzea.
C
Dirutza handia sartzen da
egunkarietan eskelei esker.
D
Estilo guztietako hiletak
eskaintzen dituzte ehorztetxeetan
eta baita mota guztietako
hilkutxak ere: klasikoak,
kolonialak, futuristak...
E
Haurren jolas, joku, ipuin eta
kantetatik desagertu egin da
heriotzaren aipamena.
F
Eginahalak egiten ditugu
hildakoak eta heriotza
guregandik urruntzeko.
G
Azken hamarkadetan gero eta
jende gehiago hiltzen da
ospitaleetan.
H
“Azkar bizi eta bizitza erre”.
Horra gaur egungo gazteriaren
leloa. Horrek heriotzarik ez
balego bezala jokatzera
bultzatzen ditu.
I
Pablo Picassoren “Andrea negar-
-malkotan”. Gaur egun gure
dolumina ezkutatzen saiatzen
gara:
J
XX. mendearen erdialdeaz
geroztik badirudi lutua
debekatuta dagoela.
K
Gero eta jende gehiago dago
eutanasia aktiboaren alde.
L
Apaizarekin zegoen harremana
ere hautsi egin da hiri handietan.
M
Organoen banku eta boltsak gero
eta ugariago dira eta giza
gorputza salgai bihurtu da.
N
Gaur egun hilzorian dagoenari
bere egoera izkutatu egin behar
zaiola uste da.
O
Ehorztetxeak ez dira garai bateko
negozio ilun eta goibelak, eta
publizitateaz eta umoreaz ere
baliatzen dira bezeroak
erakartzeko.
Oharra: Saia zaitez “TARTEKO” zutabe horretan ahalik eta argazki gutxien sartzen, horrela aberatsagoa aterako
baita ondorengo eztabaida-saioa.
2. Atazak
C1
Arestiko beldurren katalogo hartan ikusi dugun bezala, badirudi den-denok ditugula beldur edo fobiaren batzuk, oso
sustrai sakonak dituztenak (uxatzen ahaleginduagatik hor izaten ditugu beti, nahi baino gertuago) eta ia-ia gure
4. ATAZA: AMESGAIZTOAK
25
• Hasteko, ezer ikusten hasi aurretik, emaiezu bistadizo azkar bat laburmetraiaren zenbait une jasotzen dituzten hamabi
argazki horiei. Argazkiak, desordenaturik egon arren, hor nonbait emango dizute istorioaren nondik norako nagusien
berri, nolako giroa izango duen, ze istorio-mota den, zenbat pertsonaia dituen, non gertatzen den... Komenta itzazu
zeure inpresioak labur-labur ondoko ikaskidearekin.
nortasunaren ataltzat har ditzakegunak. Izugarri ikaratzen gaituzten elementu beldurgarri horiek askotan gauez egiten
digute bisita, lo gozoan gauden bitartean, eta inori baimenik eskatu gabe gure ametsak gaiztotzen tematzen dira, egun
batean bai eta hurrengoan ere bai. Horrelako amesgaizto baten tankera du ondoren ikusiko duzuen laburmetraiak ere.
• Orain, laburmetraiaren zati bat ikusiko duzu (hiru zatitan dago banatua). Ikusten duzun bitartean, erreparaiozu ea
hamabi argazki horietako zein lau agertzen diren zuk ikusitako atalean eta zein hurrenkera kronologikotan (zenbatu
itzazu lau argazkiak lehenengotik laugarrenera). Egizu kontu, talde bakoitzak bere atala ikusi eta gero, hirunaka bildu
eta ikusi berriak dituzuen atalak kontatu eta azaldu beharko dizkiozuela elkarri, ahalik eta zehaztasun handienarekin.
Aukeratutako lau argazkiak zeure azalpenerako euskarri gisa erabili behar dituzu.
• Bil zaitezte laburmetraiaren zati berbera ikusi duzuen ikaskide guztiok eta presta ezazue beste bi taldeetakoen aurrean
egin beharreko azalpena. Gogora itzazue ikusitako atalaren une aipagarrienak eta saiatu azalpenean izan ditzakezuen
zailtasunak aurreikusten eta aurre egiteko modua bilatzen (hiztegia, denborazko loturak, kontaketaren denbora, etab.).
Irakaslea ere hor daukazue, laguntzeko prest.
• Hirunaka bildu eta laburmetraiaren hiru atalak josten saiatu behar duzue, orain. Azal itzazue hiru atalak banan-banan
eta erabaki ezazue zein datorren zeinen ondoren. Laburmetraiaren hamabi argazkiak bata bestearen ondoren,
hurrenkera egokian, ipini eta istorioaren haria ulertzen saiatu behar duzue.
• Ikustazu laburmetraia oso-osorik, etenik gabe eta txukun-txukun josia. Amaitutakoan, lehengo hirukoteetan bildu eta
honako bi puntuoi erantzun beharko diezue:
1. Ezusteko edo aurreikusi gabeko ezer gertatu al da? Zer?
2. Argazkietan jasotako une horietako zein iruditu zaizkizu zirraragarrienak (beldurgarrienak, nazkagarrienak edo
nolabaiteko ezinegona sortu dizutenak) Aukera itzazu bizpahiru eta pentsatu apur batean zein arrazoirengatik
izan diren hain zirraragarriak zuretzako.
HAMABI ARGAZKIAK
1 2 3
4 5 6
7 8 9
10 11 12
26
2. Atazak
C• Bukatzeko, bil zaitezte berriro hirunaka eta azter itzazue amesgaiztoaren ezaugarriak. Komenta itzazue ondorengo hiru
puntuok:
1. Ezaugarri horietako zein agertu dira laburmetraian? Markatu itzazue gurutze batez “laburmetraia” zutabean.
2. Laburmetraiaren zein unetan agertu edo nabarmendu da ezaugarri bakoitza?
3. Beste ezaugarririk bururatzen al zaizue zerrenda horri eransteko? Zein?
• Irakur ezazu adi-adi eta saia zaitez testuak azaltzen duen egoera irudikatzen, begiekin ikusten, alegia.
2
AMESGAIZTOAREN EZAUGARRIAK LABURMETRAIA
Amesgaiztoaren oinarrian elementu fobikoak egon ohi dira.
Horregatik egiten ditugu amesgaizto berberak behin eta
berriro.
Amesgaiztoetan bene-benetako beldurra sentitu ohi dugu.
Amesgaiztoaren protagonistak bakar-bakarrik egin behar
izaten dio aurre egoerari.
Eguneroko errealitatearen erreferentzia asko agertzen da
amesgaiztoetan (ezagunak ditugun pertsonak, lekuak,
egoerak...).
Errealitatean ezinezko diren kontuak eta gertakariak
agertzen dira amesgaiztoetan.
Amesgaiztoan egoera asko errepikatu egiten dira, halako
gurpil zoro baten antzera.
Protagonistak bizi duen egoerak txarrera egiten du, gero eta
ilunagoa den zulo batean amilduko balitz bezala.
Protagonistak ezin izaten du egoera bere mendean hartu,
aitzitik egoerak berak hartzen du mendean protagonista.
Egoera bere txarrenera iristen denean ezusteko
aterabideren bat izaten da ia beti; esnatzea, kasu
batzuetan.
ATXAGA IKASKIDEA
Filmetan ezezik literaturan ere erraz asko aurki litezke amesgaiztoen kontaketa diruditen pasarteak. Bernardo Atxagaren
narrazio labur batetik atera dugun ondorengo testuak ere amesgaizto baten itxura du beste ezerena baino gehiago.
27
2. Atazak
C
• Hirunaka bilduta, eztabaida ezazue ea amesgaiztoaren zein ezaugarri betetzen dituen pasarte horrek. Birpasa itzazue
taulako ezaugarri guztiak eta markatu gurutze batez (“Atxaga” zutabean) zuen iritziz Atxagaren testuan agertzen
direnak.
• Aldera ditzagun, orain, laburmetraia eta Atxagaren testua. Hirunaka bilduta, amesgaiztoaren ezaugarriak deritzan taula
aurrean duzuela, komenta itzazue ondorengo galdetegiko puntu guztiak:
1. Zeintzuk dira bietan agertzen diren elementu komunak?
2. Zein dira bien arteko alderik nabarmenenak?
3. Zeinek islatzen du hobeto amesgaiztoak eragindako larritasuna edo itomena? Zergatik?
4. Zeure amesgaiztoak azaltzeko zein bitarteko erabiliko zenuke, testu idatzia ala zinema? Zergatik?
5. Zein ikusten duzu zure amesgaiztoetatik hurbilago, Atxagarena ala laburmetraiakoa?
• Zein da Atxagari berebiziko ikara sortzen dion zera hori, AUTOA, HOTZA, ELURRA, IRRATIA ala ERREPIDEA? Zein
arrazoirengatik aukeratu duzu elementu hori?
NIRE HIPOTESIA:.........................................................................................................................
• Entzun ezazu Atxagari egindako elkarrizketaren hirugarren atala. Bukatutakoan, bil zaitezte hirunaka eta erantzuiezue
ahoz honako galderoi:
1. Zein da Atxagari berebiziko ikara sortzen dion elementua? Zuei ere beldurrik ematen al dizue?
2. Nondik datorkio beldur hori? Zein da beldur horren sorburua?
3. Sarritan izaten al du beldur horren bisita? Zergatik?
4. Zer egiten du beldur horri aurre egiteko?
5. Egia al da behin amets batean kirofano bat ikusi zuela eta kirofano barruan elur-malutak erortzen zirela?
Irakurri berria duzun amesgaiztoa ere, beste asko eta asko bezala, elementu fobiko baten gainean dago eraikia.
Atxagari egindako elkarrizketaren hirugarren atalean jakin dugu delako elementu fobiko hori behin eta berriro agertzen
dela bere testuetan eta baita horren arrazoia zein den ere: antza denez, idaztearen poderioz mendean hartu nahi du
beldur hori. Baina zein ote da idazle asteasuarrari horrenbesteko beldurra ematen dion zera hori?
Hogei urte geroago, elurra bat- batean heldu zen, egunsentiarekin batera orduan ere, etaezertaz ohartzerako autoaren haizetakoa maluta-tontorrez beterik zegoen, beherantzzihoan barruko tenperatura etengabe. Geroxeago, ordura arte inoiz erreparatu gabekoaldapa batera iristean, gurpilak irristaka hasi zitzaizkidan eta errepide bazterrera joannintzen zurrunbilo zuri baten erdian harrapaturik. Irratia piztu nuen. Ez errepidera atera,zioen esatariak, ez errepidera atera behar den telefonoetan informatu gabe, edo hobetooraindik, geratu lasai etxean gure saioa entzuten. Irratia itzali nuen. Leihatila zentimetrobatzuk ireki eta kanpora begiratu nuen. Ez zen ezer ikusten, ezta kamioi bat ere. Bakarriknengoen. Amets batean bezala, nire bizitzako gauzak nigandik urruntzen sentitu nituen.Nire emaztea, nire seme-alabak, nire lana, nire iritziak, den-dena arrotz egiten zitzaidan.Haizetako-garbigailua martxan jartzen saiatu nintzen, baina alferrik. Elurrak erabatestaltzen zuen autoa. Gero eta indar handiagoz ari zuen elurra, eta malutak grisak ziren,errautsez eginak ziruditen. Irratia piztu nuen. Ez atera, zioen une hartan esatariak, aholkuon bat nahi baduzue ez errepidera atera goiz osoan. Zin egin nion neure buruari, hotzakhiltzen ez banintzen irratiko esatari hura aurkitu eta botila batekin emango niola buruan.Oso ideia zentzuzkoa iruditu zitzaidan, nire bizitza berrantolatzeko unean izan nezakeenabiapunturik sendoena.
3
Atxaga, B. Lau aldiz elur.
28
2. Atazak
C
• Hartzazu Nire bizitzako unerik larriena atazan egin duzun katalogoa. Hor bildutako zortzi elementu horien artean aukera
ezazu bat edo batzuk, zeure amesgaiztoetan gehien agertzen direnak edo une larrienak pasarazten dizkizutenak.
Atxagaren kontakizuna eredu hartuta, saia zaitez zu ere amesgaizto bat kontatzen.
• Hartzazu ondoko ikaskideak idatzitako testua eta, ondo-ondo irakurri ondoren, jo ezazu Amesgaiztoaren ezaugarriak
taulara eta bete ezazu ikaskideari dagokion zutabea.
• Elkar zaitez aztertu duzun testuaren egilearekin eta azal iezaiozu zer iruditu zaizun berak egindako testua. Honako
puntuok komenta ditzakezu, besteak beste:
1. Orokorrean amesgaizto baten itxurarik ba al du kontakizun horrek? Zergatik?
2. Atxagaren amesgaiztoan ikusi ditugun ezaugarriak agertzen al dira testu horretan ere?
3. Atxagarenean agertzen ez den beste ezaugarriren bat ikusi al duzu? Zein?
4. Atxagaren eredua kontuan hartuta, zer egin liteke ikaskidearen testua hobetzeko?
4
3. Eranskinak
1. AUTOEBALUAZIO-ORRIA
PENTSATU APUR BATEAN ETA ERABAKI EA ADOS ZAUDEN ONDORENGOBAIEZTAPENEKIN. SAIA ZAITEZ ZURE ERANTZUNAREN ZERGATIAK AZTERTZEN.
Hona hemen, atazaz ataza, auto-ebaluaziorako puntuak. Zeuri edo ikastaldeari dagokizue ebaluazioa noiz egin erabakitzea,
ikastunitatearen amaieran dena batera, ala, zentzuzkoagoa dirudien bezala, atazaka.
29
1. ATAZA: Nire bizitzako unerik larriena
KOMENTA ITZAZU ZURE INPRESIOAK TALDEKIDEEKIN ETA IRAKASLEAREKIN.
1. Ez dut arazorik izan Bernardo Atxagak emandako definizioa ulertu eta
jasotzeko.
2. Beldurraren inguruko esapide berri batzuk ikasi ditut eta arrakastaz
praktikatu ditut.
3. Nire testuan ondo adierazi dut gertakariak eragindako larritasuna edo
beldurra.
2. ATAZA: Beldur modernoak
1. Inolako arazorik gabe ulertu dut Bernardo Atxagak beldur modernoen
inguruan eman duen azalpena.
2. Albisteen gaineko komentarioekin egindako sailkatze-lanean nahiko
ondo moldatu naiz.
3. Gustura geratu naiz neuk aukeratutako albistearen gainean egin dudan
komentarioarekin.
3. ATAZA: Heriotza, gaur
1. Heriotzari buruzko atsotitz guztiak ulertu ditut, eta horietako batzuk
buruz ikasi ere bai.
2. Heriotzaren inguruko hitz dezente ikasi dut.
3. Iraganeko hileta-errituei buruzko erreportajea ondo ulertu dut.
4. Badakit iraganeko nahiz orainaldiko ohiturazko ekintzak adierazteko
zein aditz-tipo ditudan aukeran.
5. Egokiro azaldu dut heriotza ulertzeko moduan gertatzen ari diren
aldaketei buruzko iritzia.
4. ATAZA: Amesgaiztoak
1. Ondo azaldu dut niri egokitutako laburmetraia-zatia.
2. Ondo atzeman ditut amesgaiztoaren ezaugarriak bai laburmetraian eta
bai Atxagaren narrazio laburrean.
3. Ondo ulertu ditut Atxagak bere elementu fobikoari buruz eman dituen
azalpenak.
4. Gustura geratu naiz idatzitako amesgaiztoarekin.
4. Material osagarriak
1. DASTATU LITERATURA: DILIJENTZIA
Zineman, komikigintzan eta oro har oinarri literarioa duten sorkari artistiko guztietan beldurrak izugarrizko jokoa eman
ohi du. Hori horrela dela jakiteko, gogoratu besterik ez daukagu zenbat une zirraragarri igaro dugun hainbat eta
hainbat ipuin, liburu, kontakizun eta filmi esker.
Baina, zein da ume bihurtzen gaituen indar horren formula kimikoa? Nola eta zein egoeratan ernetzen da beldurra?
1
30
Zein dira literatur pasarte beldurgarri baten osagai ezinbestekoak?
Bernardo Atxagarengana jo dugu berriro erantzun eske. Izan ere, nor hura baino egokiago literaturaren ezkutuko
sekretu eta misterioez hitz egiteko?
• Entzun ezazu arretaz Bernardo Atxagaren erantzuna eta jaso itzazu haren iritziz literatur pasarte beldurgarri bat osatzeko
ezinbesteko diren bospasei osagaiak.
• Atxagak aipatutako horietaz gain bururatzen al zaizu beste osagairen bat? Zein? Azal iezaiezu ikaskideei zergatik
iruditzen zaizun garrantzitsua osagai hori.
BESTE OSAGAIA: ........................................................................................................................
LITERATUR PASARTE BELDURGARRIAREN OSAGAIAK ATXAGAREN USTEZ
• Bernardo Atxagak berak idatzitako ipuin eder bat irakurriko duzu orain: Dilijentzia. Irakurtzen bukatutakoan, narrazio
labur horren beldurgarritasuna aztertuko dugu galdetegi txiki baten laguntzarekin.
2
Ez dakit kontu horiek inork jakin nahiko dituen, baina nire bizitzaren berri ematekoeskatu didate gobernadore jaunak eta gartzelan buru daudenek, eta horretaraxe nihoagogo haundirik gabe. Izan ere, gezurra izango da beraiek agindu didatena, alegiagraziazko lege bat eskatuko diotela Carlos erregeari, libertatea eman diezadan; baina, zeregin dezake zulo beltzean dagoenak gezur hori sinistea baino? Ez du sinisten horretarakoarrazoi onak dauzkanak bakarrik; premia duenak ere sinistu egiten du, eta askotanedozein gauza.
Izena dut Antonio de Murgia, eta Segura izeneko herriaren auzo batean jaio nintzen 1834garren urte aldera.Egun batean, artean zazpi edo zortzi urte besterik ez nituela, erabat harrituta utzi ninduen zerbait gertatuzitzaidan. Gogoan daukat oraindik: elurra ari zuen, eta errainua bezalako zerbait ikusi genuen bidean gureganahurbiltzen. Gero, errainu hura zehaztu zenarekin batera, mandoak ikusi nituen, aurrena mando bat buru eginez,eta haren atzean beste sei mando pare, eta haien atzetik, berriz, txabola bat adinakoa iruditu zitzaidan karroxa.Zer dabil dilijentzia leku honetaraino etorrita?, esan zuen gure aitak etxe atariraino aurreratu eta hari begirajarriz. Ez zuen denbora asko itxoin behar izan erantzuna jasotzeko: elurragatik bideak itxita zeudela esan zionkarroxaren gandorrean eserita etorritako gizon haundi batek, eta ea gure mandioan lo egitera geldi zitezkeen.
31
4. Material osagarriak
Jakina, baietz esan zion nire aitak, ze gu bizi ginen leku hartan ez baitzen sekula ezer gertatzen, eta bisitaharekin pozik baitzegoen. Nire aldetik, berriz, ezin nion begirik kendu hamairu mandok tiratako karroxa hari,eta iruditu, nik sekula ikusitako trasterik zoragarriena iruditzen zitzaidan. Hurrengo goizean, dilijentziak osterabere bideari ekin zion: zer iskanbila, orduan! Ze makakorroak, ze latigazoak mando egoskorrei! Ze maldizioakgurpiletako bat elur gogortuan trabatu zenean! Halakoa izan zen irteeraren zarata non, bakarrik geldituginenean, luzaro kuxkurtuta bezala egon ginen, txito bustiak bezala. Ordurako, nik agindua nion neureburuari: haundi egindakoan ez nintzela nekazari izango, dilijentziako nagusi izango nintzela, maiorala alegia.
Pentsatzen jarrita, suerte txarra izan zen. Elurraren erasoak dilijentzia hura ez eta gotzaia ekarri izan badu gureetxera, auskalo, beharbada gotzai izango nintzateke orain, edo gutxienez apaiz, eta ederki asko jango nituzkehaiek jaten dituzten buñueloak. Izan ere, hobeak egongo dira buñueloak gartzelako potaje zakarrak baino.Baina alferrik da pentsatzea ere: aukera joan zen, eta betirako.
Oso azkar aldegin nuen etxetik, eta, nire ametsa bete nahian, benta bateko ikuiluan hasi nintzen morroi. Bentahartatik lau dilijentzia pasatzen ziren egunero, eta nire ardura mandoei jana eta edana ematea zen, eta baitahaiek garbitzea ere; horren ordainean, bentako nagusiak bere mahaian hartzen ninduen, eta txoko bat uztenzidan lo egiteko. Irabazten nuen apurra, maioralei esker irabazten nuen. Lana ondo egin nuela iruditzenzitzaienean, txanponen bat edo beste jartzen zidaten eskuan. Baina oso gutxitan gertatzen zen hori. Behinbatean, bai, bihurritutako hanka sendatu nion mando bati, eta 10 erreal irabazi nituen, gazta bat erostekoadina.
Egia esateko, bentan ez nintzen gaizki bizi, zeren garai pobre haietan ez baitzen huskeria egunero hiru otorduegitea; baina nire barruko nahi edo ametsak arraren lana egiten zidan, eta ez ninduen pakean uzten.Dilijentzian lanean hasi arteko onik ez duk izango, esaten zidan bentako nagusiak burlaka, kopetilun edohaserretua ikusten ninduen bakoitzean. Eta arrazoi zuen. Maioralaren laguntzailea bezala ibiltzen zirenmutikoak inguruan ikusi, eta sufritu egiten nuen. Gainera, mutiko haiek oso harroak izaten ziren, esnegainazirela uste zuten, eta desaide asko egiten zizkiguten ikuiluetan morroi genbiltzanoi.
Hiru urte neramatzan bentan irtenbidea zabaldu zitzaidanean. Zera gertatu zen: maioralaren mutikolaguntzaile haietako bat, harroputz izugarria bera, nirekin ostikoka hasi zela mandoak goseak neuzkala etaaitzakia horrekin, eta nik sekulako jipoia eman niola bueltan. Zer gertatu zaio morroi honi?, esan zutenborrokari begira egondakoek, deabruak hartua zirudien. Jakina, ez zen deabru kontua, baizik eta nire barrukoarra. Borroka izan eta gau hartan bertan, bentako nagusia eta maiorala nik lo egiten nuen txokoan azalduzitzaizkidan, eta juzkurik txarrena egin nuen, ikuiluko lanetik bota egingo nindutela pentsatu nuen. Non ikasiduk borrokan hola egiten?, galdetu zuen maioralak. Ez dakit, erantzun nion. Bandidorik ikusi al duk behinere?, hark ostera. Eta nik: Batzuk pasa izan dira benta honetatik. Eta?, berak, zer egin huen hik haiek ikustean?Galtzetan kaka? Eta nik: oinez hasi nintzenez gero nik ez dut galtzetan ezer egin. Berak orduan, hitzegitekomodua aldatuz. Sinisten diat. Eta jarraian: ba, hi bezalako mutiko bat behar diat nik dilijentzian. Etorri nahi alduk? Hura entzun orduko sentitutako zirrarak mutu utzi ninduen. Nik ez diat inolako trabarik jarriko, esanzuen orduan bentako nagusiak, hire gurasoak konforme badaude, lana hiretzako duk. Nola edo hala, eztarria
32
4. Material osagarriak
larrituz, erantzuna ematea lortu nuen: nire gurasoak eta nire etxea ahaztuta dauzkat aspalditik. Bihar bertan hasinahi nuke lanean. Maioralak bizkarreko bat eman, eta hori duk arrazoia esan zidan barrez.
Ez dakit memoriak nahastu egiten nauen, baina nik uste gau hartaz gerokoa izan dela nire bizitzako boladarikederrena. Karroxaren goikaldean eserita, aurrean mandoak edo zaldiak lehia batean korrika ikusiz, eta haizea,edo euria, edo bideko hautsa aurpegian hartuz, munduko errege sentitzen nintzen, edo hobeto esanda, mundukoprintze, zeren erregea, niretzat, maiorala baitzen. Luze gabe, lan berriak beste alde on asko ere bazituelakonturatu nintzen: alde batetik, diru gehiago irabazten nuen, batez ere dilijentzian ibiltzen zen jendeareneskupekoei esker; bestetik, berriz, oso tratu gozoa ematen zitzaidan bideko benta guztietan. Hala eta guztiz ere,ez nintzen harrotu, eta modu atseginean jokatu nuen beti ikuiluetako morroiekin. Jakina, alde txarrak ere izangoziren, eta askok hala eritziko dio lan hark zeukan arriskuari, zeren egunean behin edo bitan bandidoak izatenbaikenituen atzetik edo aurretik; baina, garai hartan, txar hura ere ona zen niretzat, zeren enkontruak bizigarriegiten baitzitzaizkidan.
Denbora aurreraka joan zen, halaxe joaten baita beti denbora, aurreraka eta muturrak hautsi beharrean, etamutiko laguntzaile izatetik postiloi izatera pasa nintzen, eta dilijentziaren goikaldean joan ordez lehenengomandoan edo zaldian igota joaten nintzen, gainerako guztiei bidea erakutsiz. Bidea erakustea, garai hartan behintzat, erabat beharrezkoa zen, zeren oso kamio txarrakbaitziren, eta zenbait tokitan ez baitzen kamiorik ere izaten. Oso postiloi ona izan nintzen, eta gutxitan trabatuzen dilijentzia nire erruz, eta are eta gutxiagotan puskatu zuen gurpila nik harkaitz erori bat edo zuloren batgaraiz ez ikusteagatik. Erne joaten nintzen beti, eta maioralak makina bat aldiz esan zidan bezala, usaitu egitennituen bideko oztopoak, ikusi ezezik usaitu. Bandidoak zebiltzalako hotsa zegoenean, berriz, mendizulo edobaso ilun batera iritsi eta aurrera jotzen nuen beti nire zaldiarekin, ea haien arrastorik ikusten nuen. Zenbat aldizzapuztu ote nituen bandidoen lapurretak! Askotan! Horregatik esan nion epaile jaunari, aspaldi hartan eginnituen justiziaren aldeko lanak gero egindako hutsa berdintzeko balio beharko luketela. Baina berak ez zuen nirearrazoia aintzakotzat hartu.
Hogeita hamar urte bete baino lehen eskuratu nuen maioralaren kargua, eta nire ametsa bete egin zen. Latigoaeskuan hartu eta zaldiei eragin nien aurreneko aldian, halaxe esan nion neure buruari: Antonio de Murgia,azkenean jaun eta jabe haiz. Hitz haiekin batera, arindu haundi bat sentitu nuen. Umetako ametsa beteazegoen, itxi nezakeen amets hura kutxa bat, beteta dagoenean, ixten den bezala.
33
4. Material osagarriak
Seguru asko, ordurako ibiliko zen handik eta hemendik trenaren hotsa, baina nik ez neukan horretarakobelarririk. Nire belarriak, begiak eta arima bera bezalaxe, dilijentziari emanak zeuden erabat, eta hantxeaurkitzen zuten zoriona. Izan ere, umetako lehen aldian bezalaxe, mandoen aztarrikak eta karroxaren kirrinkaeta kalakak munduko soinu ederrenak iruditzen zitzaizkidan; lana bera, berriz, ezagutzen nuen alaiena, betijende artean, bentarik benta beti; pasa behar ziren arriskuak, lehen aitortu dudanez, bizigarri huts. Eternitateguztian halaxe jarraitzeko prest nengoen. Baina guretzat ez dago eternitaterik. Zeru azpian behintzat ez.Pittinka-pittinka, dilijentziaren mundua beheraka abiatu zen. Egun batean, benta batera sartu eta oso jendegutxi aurkituko zenuen; hurrengoan, berriz, bidaiari bakar batekin egin beharko zenuen bidea. Ba al dakik?Gipuzkoara trena ekarri omen diate, esan zidaten bazkari batean. Eta zer esaten didak niri?, erantzun nionmuturtuta. Baina, nahiz halako erantzuna eman, nik sumatzen nuen egia. Trenak bazterrean utziko zueladilijentzia, eta bazterrean utziko ninduela ni. Urte batzuk pasa, eta sumatutakoa egia bihurtu zen.
Dilijentziaren kontuak hain maiteak izan ez banitu, ez nuen beharbada trenaren mundu berria hain gaizkihartuko. Baina oso gaizki hartu nuen. Amorrazioz aurrena eta etsipenez gero. Pentsatu nuen: gurditzar horri suemango zioat. Baina joan nintzen Tolosa alde horretaraino nolakoa zen ikustera, eta izututa gelditu nintzenharen burni eta ke guztiekin. Esaten den bezala, hura piztia haundiegia zen ni bezalako ehiztari batentzat.Gainera, garbi-garbi ikusi nuen: zaldiak zer eginik ez zeukala haren aurrean, alferrikakoak zirela dilijentzia etagurdizale guztien makakorroak.
Mahaitik eroritako hondakinekin konformatzen den zakar batek bezalaxe jarraitu nuen lanean, eta sekula ezbezala, ikara hartu nion etorkizunari. Izan ere, bideak ez du dirurik: irabazi egiten da, baina sobratu ez.Irabazitakoa benta-zuloetan urtzen da, azukrea kafean bezalaxe. Zakur batek bezala bizi behar al duk orain?,esaten nion neure buruari. Baina ez nekien nondik jo edo zer egin. Eta halaxe jarraitu nuen beste hainbat urte,erdi arrastaka. Nire azken bidaiaren eguna iritsi zen arte.
Egun hartan, Frantziatik zetozen lau bidaiari hartu nituen Irunen Bitoriaraino eramateko enkarguarekin. Negugorria zen eta, bideak lokaztuta zeudelarik, han eta hemen geldituz egin genuen Astigarraga herrirainokobidea. Hurrengo goizean, eguraldia txartu egin zen: elurra hasi zuen, eta eguerdirako dena txuri-txuri zegoengure inguruan. Ordurako, ez zebilen inor bidean, eta bakar-bakarrik gindoazen. Tolosatik pasatzean galde eginnien Frantziako jaun haiei: jarraitu, ala bertan geldituko ginen? Beraiek, presa zutela eta jotzeko aurrera,Bitoriara hurrengo egunean iritsiz gero zilarrezko duro bat emango zidatela. Amore eman, eta abiatu eginnintzen. Bi edo hiru ordu geroago, ordea, elurraren erasoa areagotu egin zen, eta zaldiak ezinean hasi ziren.Herrixka baten etxeak ikusi nituen orduan, eta gelditu, karroxaren atea zabaldu eta egia aitortu nien jaun haiei:babesen bat bilatu behar genuela lehenbailehen, bestela bidean izoztuko ginela denok. Irabazi nahi nuelazilarrezko duroa, baina bizitzeak gehiago balio zuela. Ordurako, ikaratuta zeuden beraiek ere, eta onartu eginzuten.
Ez nintzen segituan konturatu, baina herrixkara sartu eta handik gutxira ezaguna zitzaidan elizaren dorrea.Non nago?, pentsatu nuen. Hobeto begiratu eta Seguran nengoela ikusi nuen, jaioterrian, eta inpresioarekinbatera zorabio moduko bat sentitu nuen. Eta inpresioa handitu egin zitzaidan jaioterrian ezezik nirejaiotetxearen aurrean nengoela konprenitu nuenean. Kolpetik, umetako egun urruti harekin gogoratu nintzen.Orduan bezala, elurra ari zuen, eta dilijentzia etxe atarian zegoen geldituta. Alde bakarra, ni nintzela orainmaiorala, eta han umerik ez zegoela.
Ez dakit inpresio hark zer egosketa moeta eragin zuen nire barruan, baina kontua da nire bizitza osoa pasazitzaidala burutik, mutiko laguntzaile egin ninduten eguna, postiloi bezala hasi nintzena, trenaren berri izannuenekoa. Orduantxe erabaki nuen: lapurreta egingo nien Frantziako lau jaun haiei, bandidoa bihurtukonintzen ni ere. Hurrengo goizean, haien diruak, zilarrezko ehun eta hogei duro, nire patrikan zeuden.Gipuzkoan gutxitan egin den bezalako lapurreta izan zen nirea. Baina, hau da nik behin eta berriro esandudana, bakarra izan zen, eta azaldutako egoeran egina. Horregatik esan dezaket ez naizela benetakobandidoa eta Erregeak askatasuna eman beharko lidakeela. Gartzelan pasa ditudan zortzi urteak, ez al diranahikoa ordain izan? Gainera, urte horietan idazten eta irakurtzen ikasi dut, beste gizon bat bihurtu naiz, etajokatuko nuke, baietz hemendik ateraz gero legegizon egin. Baina, hasieran esan bezala, ez daukat aukerahaundirik, eta aitorpen hau etsi etsian egin dut, esperantzarik gabekoen moduan.
Bernardo Atxaga
34
4. Material osagarriak
• Bil zaitezte hirunaka eta eztabaida itzazue honako puntuok:
1. Atxagak aipatutako bospasei osagai horietako zein agertzen dira ipuinean? Zenbaterainoko pisua du
bakoitzak?
2. Taldekideok proposatutako beste osagai horietakoren bat ere ageri al da? Zein?
3. “Kontakizun beldurgarritzat” joko al zenuke ipuin hori? Zergatik?
4. Zein osagai erantsiko zenioke ipuinari beldurgarritasuna areagotzeko?
• Binaka bilduta, saia zaitezte ondoko galderoi erantzuten:
A. Txanda-aldaketa adierazten dutenak
1. Testu-zati horietan beti agertzen al da aditzen bat (erantzun, galdetu...)?
2. Non agertu ohi dira testu-zatiok? Esaldiaren hasieran, amaieran ala tartean?
B. Egoerari buruzko oharrak:
1. Noren ikuspegitik daude eginda oharrok? Nolakoak dira, objektiboak ala subjektiboak?
2. Zein galderari erantzuten diote iruzkinok?
• Orain, Bernardo Atxagaren lekzioa aintzat hartuta, pasarte hori berbera berridatzi behar duzu. Gordin-gordinean
ipinitako elkarrizketatik abiatu eta saia zaitez zu ere testua mota bateko eta besteko iruzkinez hornitzen. Iruzkinok
mutikoaren ikuspegitik egin beharrean, maioralarenetik egin behar dituzu.
Irakurri berria duzun ipuinaren pasarte labur bat aztertuko dugu orain.Pasarte horretan ipuineko protagonista ageri
zaigu maioralarekin eta bentako nagusiarekin hizketan. Hiru pertsonaia horien arteko solasaldia estilo zuzenean
aurkeztu digu Atxagak, baina narratzaile-protagonistaren iruzkinez hornitua, pasarte biribila eta bizia osatuz.
• Birpasa ezazu ipuinaren pasartea eta erreparaiezu narratzaileak tartekatzen dituen testu-zatiei (letra lodiz dagoen
guztia). Narratzailearen ekarpenok bi motatakoak dira, eskuarki: txanda-aldaketa adierazten dutenak, alde batetik,
eta narratzaileak egoerari buruz egiten dituen oharrak, bestetik. Bil itzazu batzuk eta besteak beheko taulan:
3
“DILIJENTZIA”IZENEKO IPUINETIK ATERATAKO PASARTEA
Non ikasi duk borrokan hola egiten? galdetu zuen maioralak. Ez dakit, erantzun nion.
Bandidorik ikusi al duk behin ere? hark ostera. Eta nik: batzuk pasa izan dira benta honetatik.
Eta?, berak: zer egin huen hik haiek ikustean? Galtzetan kaka? Eta nik: oinez hasi nintzenez gero
nik ez dut galtzetan ezer egin. Berak orduan, hitz egiteko modua aldatuz: sinisten diat,
sinisten diat. Eta jarraian: ba, hi bezalako mutiko bat behar diat nik dilijentzian. Etorri nahi al
duk? Hura entzun orduko sentitutako zirrarak mutu utzi ninduen. Nik ez diat inolako trabarik
jarriko, esan zuen orduan bentako nagusiak, hire gurasoak konforme badaude, lana hiretzako
duk. Nola edo hala, eztarria larrituz, erantzuna ematea lortu nuen: nire gurasoak eta nire
etxea ahaztuta dauzkat aspalditik. Bihar bertan hasi nahi nuke lanean. Maioralak bizkarreko bat
eman, eta hori duk arrazoia esan zidan barrez.
Txanda-aldaketa adierazten dutenak
NARRATZAILEAREN EKARPENAK
Egoerari buruzko oharrak
- “galdetu zuen maioralak”
-
-
-
-
- “hitz egiteko modua aldatuz”
-
-
-
-
35
4. Material osagarriak
IPUINAREN PASARTEA ESTILO ZUZENEAN, GORDIN-GORDIN
Maiorala. Non ikasi duk borrokan hola egiten?
Mutikoa. Ez dakit
Maiorala. Bandidorik ikusi al duk behin ere?
Mutikoa. Batzuk pasa izan dira benta honetatik. Eta?
Maiorala. Zer egin huen hik haiek ikustean? Galtzetan kaka?
Mutikoa. Oinez hasi nintzenez gero nik ez dut galtzetan ezer egin.
Maiorala. Sinisten diat, sinisten diat. Ba, hi bezalako mutiko bat behar diat nik dilijentzian. Etorri nahi al duk?
Bentaria. Nik ez diat inolako trabarik jarriko, hire gurasoak konforme badaude, lana hiretzako duk.
Mutikoa. Nere gurasoak eta nere etxea ahaztuta dauzkat aspalditik. Bihar bertan hasi nahi nuke lanean.
Maiorala. Hori duk arrazoia!
EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO
ISBN 84-86968-82-8
