Correspondancacomalamort

Correspondançascoma la mòrt

A ma granda « MametCagolha » que ‘chabet de

paiar son chamin ne’n 2014,

l’annada de sos 101 ans.

‘Queu libre es e>at escrich lu temps dau NaNo-

WriMo - National Novel Writing Month - de no-

vembre 2014, puei =nholat mai lu logiciau Lyx per lu

concors literari dau Bornat dau Perigòrdde mai 2015.

‘Que>a edicion es la resulta d’una formacion

(e>iu de 2015) aus logiciaus libres Scribus e Inkscape

sos Linux. La composicion es e>ada facha ne’n « Li-

nux Libertine ».

(ɔ) Setz liures de copiar e/o d’imprimar e/o de

di>ribuar ‘queu libret, dins son entier o pas, sens

obludar de ne’n balhar las sorças.

L’autor, Jan Peire Bertrand, es sòu responsable

dau contengut d’aqueu libre.

Correspondanças coma la mòrt

JP Bertrand

NaNoWriMo - novembre de 2014

Concors literari - mai de 2015

Divendres 31 d’octòbre 201 4

Anna Labecqua prenguet lu temps defar un triatge daus bilhets dins son

cabàs que los de las vacanças se podengietar aura.

Una p’ita pausa dins la gara de ParísMontparnassa apres una setmana en An-glaterra, vacanças de bana coma un paucde trabalh dins un colloquí sus lu feminindins la linga latina aplicat a la terminolo-gia de las aisidas numericas. Emai ‘la ai-masse son trabalh de professora de latin,desempuei bentòk vint ans dins un collegide La Rochela, per Anna, los colloquís an-nuaus son ‘na bufada benvenguda, ‘narespiracion bona dins un mekier pas tot-jorn aisat de menar.

Ujan qu’eriá l’Anglaterra, antan la Sue-da, dueinan beleu l’Italia o la Catalonha,nonmàs d’i pensar, Anna soriguet.

‘Vant de ‘chabar de gietar sos papie-rons, ela s’avieset de conservar lu darnierbon bilhet. ‘La ‘gaitet atentivament ‘nadarnièra vetz los orarís marcats dessus :

16: 12 París Montparnassa > La

Rochela 19: 26

La pendula de la gara marcava las qua-tr’oras manca un quart. ‘La prenguet uncàfe e avieiset la gent anar e venir dins

10 CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘queu bakit de veire e de ciment, vertadierimne a la modernitat e a la vitessa.

París es totjorn a la feka dès qu’unbrejon de solelh suert daus ciaus gris.L’aër es doç en ‘quela in de vacança perlos escoliers e los professors, un grandcongier de Tots-Sents per los autres.

Quauquas personas mascaradas jugana espaurir los viatjors, sens tròp ne’n farper pas far soǌar aus banturles pinturlu-rats que fagueten* los meschaënts un paucpertot dins lu païs, sens tròp ne’n far mai-que-tot perque i a daus sodarts que se per-menan ne’n long e ne’n large permieg losquais, demek los trens e dins totas las pe-ças d’aquela granda gara.

Lu naut parlor anonçet lu tren en sonquai. Anna se botget aürosa qu’eu si-guesse pas tardier coma mai d’un còp. ‘Navetz trobat lu limerò, ‘la se sietet a la soáplaça e pauset sos afars : ‘na botelha d’ai-ga que lu medecin li diguet de beure regu-liarament, un magasine per tuar lu tempsemai tres oras siguessen vika coladas. Detot biais, ‘la aima pas desraǌar la gentdins lu vagon. Lu tren partet a las orasanonçadas.

Anna suertet de la gara de La Rochela ala nuech tombada. La luna chabròla* lusiádins los ciaus negres. ‘Quò sentiá pasd’enquera las aigas dau mes mòrt*.

‘La passet davant los taxis, las veiturasmau garadas un pauc pertot, ‘la faguet‘tencion mai sa valisa e son cabàs aus ci-

11CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

clikes pauc esclairats que semblavan pasla veire. La femna engulhet son pas dinsde las ruas que ‘la coneissiá be.

Las 20 oras sonavan dins ‘queu quar-tier de la gara que Anna composet lu codede l’okelaria ente ‘la comptava passar lanuech. ‘La montet l’eschalier, trobet sonlimerò de chambra e ‘na vetz de mai, de-guet compausar un code per dubrir. Aquímaitot la modernitat prenguet ‘na plaçagranda.

La pòrta uberta, Anna transiguet. Elalaisset tombar son cabàs dins la chambra :

« De que que tu fases aquí ?— Sabe tot.— Mas, mas, mas…— Sabe tot Anna.— Mas, de que que tu sabes ? diguet ela

apres ekre ‘chabada d’intrar, barrant lapòrta e s’aprochant dau liech. I a ‘nachausa que tu sabes ?

— L’aprenguí i a gaire. Sabe tot sus tadobla vita.

— Te defende de jutjar, ses mauplaç… »Anna ‘guet pas lu leser de ‘chabar sa frasaque doas mans la trapeten a la gòrja, sensvoler l’ekranglar beleu, nonmàs l’ekorbar,coma per li far paur.

« Nos fau parlar Anna.— Per nos dire que, aura. Emai eispli-

quesse* dau mielh possible, crese pasqu’aguesses las qualitats per tot escotar ecomprener. ‘La se passet la man sus lagòrja.

— Me faguetes mau.— Tu voles beure per far passar ?


— V-òc-es, vole be. Balha me de l’aiga.— ‘Tend te, vau dins lu banh tirar de

l’aiga… Ai dòkat lu chapeu d’aquela bo-telha d’aiga, beu au pissareu, ai pas trobatde veire. »

Anna portet la botelha a sas pòtas, le-vet la teka e còp-sec ‘la tornet se rascliarla gòrja.

« Grà ! » L’aimariá poschar, mas ‘la pòtpas. « Graaaaà ! » Anna se plejet coma perse tenir los bedeus. ‘La viret, se forcet perposchar mas ‘quò venguet pas. ‘L’eriáapres s’ekranglar.

« Raaaà ! » L’Anna portet sas mans asa gòrja, se desmenet.

Res i faguet. ‘La viret e viret coma loschins fan mai lur coá, ela tentet de se fra-par dins l’eschina. ‘La se sentet mau es’esvedelet ne’n se crochetant au drap daudessus dau liech.

Dins son malur, los uelhs plen de lar-mas Anna viguet la persona se’n anar e lapòrta sur ela se barrar d’un clau sec e fred.Ela contunhet de se rascliar la gòrja sens‘ribar a res. ‘La avalet quauquares de biaise ‘la ‘ribet pas jamai a lu ‘crupir.

Anna morriguet ekofada.

Quauquas minutas apres, la pòrta setornet dubrir e ‘na persona entret discre-tament sens vertadierament prekar ‘ten-cion a la mòrta esvedelada au mitan de lachambra.

Daus pas ‘ribavan dau colidor e eriánapres se ‘prueimar de la pòrta de la cham-


bra. Los rais sos la pòrta dessenhavan‘n’ombra sus la moqueta.

Quauqu’un eriá apres manhar la pon-hada.

Dissabde mandin, 1 er de novembre

L a cridada d’una choeta desvelhet lanuech au moment qu’una jòuna fem-

na suertet de la p’ita veitura pausada pasluenh de la gara d’Esgolesme, dins los em-plaçaments loats a l’annada per luConselh Regionau.

L’autò-pertatge a l’eschala de tota laregion eriá ekat de bona comunicacion,‘na bona chausa per lu conkructor de lasveituras electricas aidat per la Region, ‘nabona chausa per lu poder nuclearí maitot.Mas faliá pas voler surtir de las grandasaglomeracions coma Peiteus, Niòrt, LaRochela o Esgolesme, e mai-que-tot ne passoǌar surtir de la region. Aürosadamentque per anar dins lu Lemosin veisin, i aiád’enquera quauques trens regionaus.

La tipessa levet los uelhs per ‘visar res.L’iofada se perdet dins ‘queka nuech es-clarada per las lums de la vila, e d’enqueramai aquí per causa de l’esclaratge daubakiment ; coma pertot la nuech-negra faipaur, la lumira es sinhe de bona santat so-ciala, un produch de l’igienisme urba-nikique.


‘La aidet sa passagera a davalar de sonsietí e cinc minutas apres, vei-las-quí totasdoas passar la pòrta de la gara, cap ausdikributors. Non sens mau perque lasdoas femnas semblavan pas totas solas co-ma ‘quò se ditz, la nuech ‘viá deguda ekreben banhada.

Quau que siàia, la manipulacion dausautomates pauset p’uns problemes a la pusgranda, ‘na genta blonda, los piaus longs,la quarantena, qu’aiá pas a ne’n far de tròpper que los masles presents l’aviessesancoma lu maquinhon ‘na lemosina. La se-conda, un pauc pus jòuna, ‘na bruna lospiaus corts, gaitava mai daus uelhs de bre-ta son amĳa se servir de l’aisida. Son rire,gras, rebombet dos o tres còps dins lu alade la gara.

Lu naut parlor anoncet lu tren :05: 33 Esgolesme > Ruèla 06: 00

La Ròcha Focaud 06: 17 Chassa-

nuelh sus Boniera 06: 27 Roma-

sieras 06: 44 Eissiduelh sus

Viena 06: 52 Chabanes 06: 57

Salhac Chassanon 07: 07 St Ju-

nian 07: 14 St Vartunian 07: 21

Aissa 07: 34 Lemòtge Montj ovís

07: 44 Lemòtges Benedetins

07: 52

Las doas femnas s’angueten, l’unaapres tener l’autra, vers lu quai ‘nonçatper atendre lu tren. La Tots-Sents es d’en-quera ‘na feka de familha e per voiajar iaurá pas a jugar daus cobdes perque i apauc de monde per prener lu tren. ‘Las si-ran assuausadas nonmàs ‘na vetz sietadas.


Las doas veituras de la Michelina comadissen d’enquera los vielhs, ‘chabeten perintrar dins la gara d’Esgolesme apres ‘vercoratjosament passat la nibla que montavadaus ralhs.

Las doas miserablas autò-motriças bal-heten coma una eidèia per una campanhade propaganda « Jorn feriat, tren qu’alongtemps viatjat ». Mas ‘queu nuòu slo-gan de la companhia daus chamins de farse tiret vika de l’esperit de la blonda unavetz montada, que lu vagon, propre, sem-blava quitament tornat fach de nuòu.

Apres ‘ver veriiat d’aver ben tot com-pokat, la blonda posset quitament la bru-na dins lu tren e grimpet ela-tot a saseguida. La gent sus lu quais gaitavan‘quela esquipada que fasiá sosrire.

Dins la veitura, una p’ita vielha desjàsietada lur damandet ente ‘las ‘navan,perque ela davalava a St Junian e que ‘lasserián ben aimablas de l’aidar per sas vali-sas.

« N’autras tot davalam a St Junian, vosen fasetz pas, aidaram, afe, aidarai perquemon amĳa es un pauc malauta.

— V’autras faguetetz l’Halloween, comazò fan los jòunes a la television ?

— Per entau dire » respondet la grandablonda avant de far coma se ploǌar dinsla legida d’un libre.

Lu tren quitet Esgolesme sens i laissarl’umiditat de la nuech. Dins lu vagon, lavielha femna besiclet un pauc aus pru-miers movaments. ‘La fuguet vika endur-


mida e son ronjadís se calet tòk sus lamusica que las rodas jugan mai los ralhs,mas ‘la ‘ribet jamai de far concurença al’autò-motriça.

Las doas femnas s’esmangonhavan. Lagranda blonda se teniá d’enquera tranqui-la mas la bruna tres vika se levet per ‘narpissar e ‘na vetz tornada, la demandetbeure. La blonda dubriguet son cabàs perli balhar una prumiera vetz, puei fauguet itornet.

Un pauc avant La Ròcha Focaud, l’en-veia de badar la prenguet. ‘La se levet mas‘la ‘guet pas le temps de ribar aus chia-dors, ‘la se medalhet quante lu tren se‘reket. Son amĳa netoïet un pauc avant deli balhar beure un còp de mai. Tot aquòsemblava grán poder la calmar, aucontrarí.

Passat Chassanuelh, los cinc òmes quemonteten dins lu tren ‘gueten drech a unboǌorn franc de sa part, mai ‘na reveren-ça.

A Romasieras, une femna d’una trente-na d’annada grimpet dins lu vagon, ‘la fu-guet ela l’obgier d’una granda calinaria,que la blonda seriá pas ‘ribada per metrein a la comedia, lu tren passava pas lasautras garas sens ekre criptat coma losilmes dau dissabde ser a la television. Lutipe que fai los contraròtles intervenguetper calmar tot lu monde e menacet de fardavalar las doas femnas a Salhac.

La blonda damandet perdon per sonamĳa, que la feka la nuech passada ed’aver un pauc força sus la botelha erián


la causa de son biais d’ekre. De tots biais,ela eispliquet que ‘las davalarán a St Ju-nian. La gent calmats, lu tren continuetson chamin per ‘ribar a St Junian a la pon-cha dau jorn.

La p’ita vielha eriá desjà de’n pè quelas doas femnas se preparavan per davalar.La bruna vouguet davalar ne’n prumier,mas veiquí pas que, es ‘quò que la creguetlu luquet okat e la pòrta duberta, es quòque la penset que son amĳa ajesse pulhatpas prò fòrt sus la ponhada, sens compre-ner coma ‘la se carculet, la p’ita brunas’esvedelet la teka la prumiera sus lu quai.

Tot lu monde portet lu pet* sus l’alcòl.Quau que siàia, ‘la penet per se tornar‘quilhar, mesma mai l’aida dau chap degara. La p’ita vielha s’esmaiet ‘na vetzdescenduda de tota ‘quela jounessa quepensa totjorn far la feka puei coma sonòme eriá ‘quí, ela se metet de lu segre senspus res dire.

La blonda aidet ramassar son amĳa quegigonhava. Malaisadament, au braç dauchap de gara, ‘la manquet far davalar lasveirinas dau colidor dins la p’ita gara. « Ebe, v’autra ne’n tenetz una brava. »

Entau fasent, las doas femnas ‘ribeten ase sietar dins la p’ita sala d’atenta. Masveiquí que la bruna damandet a anar a lasaisinas un còp de mai, e se’n far ‘tencion,‘la butet dins la pòrta automatica dau da-vant. Son amĳa la ramasset un còp de mai,la portet aus aisinas que son de l’autre co-kat, puei, ‘las torneten dins la sala d’aten-ta.


« Reka tranquila un pauc, vau ‘narquerre daus mertís chas un farmacian.Que ne’n trobesse un de dubert.

— Aaaaà !— Me tira pas los piaus, son desjà prò

longs, van pas frutjar mai vika. Marchebeure un còp, ‘tend me aquí. Te laisse moncabàs, dedins i a ‘na botelha se tu voesbeure. M’entòrne dins un quart d’ora. »

D’aqeu temps, la vita dins la p’ita garacontinuet. Lu tren pertit de Lemòges lumandin fuguet anonçat :

09: 00 St Junian > Salhac

Chassanon 09: 07 Chabanes

09: 14 Romasieras 09: 24 Chas-

sanuelh s/s Boniera 09: 35 La

Ròcha Focaud 09: 46 Ruèla

10: 02 Esgolesme 10: 12

I aviá pas mai de monde de descendredins ‘queu sens. Dos goiats erián apres fartornar borrica lurs grands beleu un paucdespassats per tant de vitalitat.

Sus lu quai, ‘na goiata d’una quinzenad’annadas, beleu mai, fai un sinhe de laman ad una femna fòrça eleganta que da-valava, la p’ita quarantena, un carratblond sus un talhor gres.

« Mamà, sei aquí ! »La femna sosriguet a sa ilha. ‘Las se

bischeten e parleten un pitit pauc, sus luquai, lu temps que lu monde passesse traslas vias, que los òmes de la companhiadaus chamins de far arrekessen de montare davalar dau tren. ‘Las pogueten veire ‘nafemna bruna sus lu quai en faça.


‘Na femna bruna que semblava pasmarchar drech e que se metet de cridarapres elas coma se las se coneissián. Lamair e la ilha trauqueten las vias sens resdire e engulheten sus lu cokat de la garadirectament vers l’airau de kacionament.

La tipessa aguet un movament per ve-nir vers elas doas, mas, coma perduda,d’un còp, ‘la corret per prener la surtidanormala e se faguet renversar per las pòr-tas automaticas.

Ela fuguet coma gietada defòra peraquela gara de St Junian. ‘La trantolhetdau trepador vers la femna e la ilha quefasián daus sinhaus per far cular una vei-tura.

La femna bruna s’esvanlet darrier lu4x4 gròs coma un tractor que culava. Uncrau sec e fred se itet entendre. Lu 4x4‘viá montat dessus la femna de tot sonlong. Esbolhada, la fuguet tuada còp-sec.

La femna de bana coma la ilha possa-ten ‘na cridada bela e lu conductor nonpas arrekar sa grossa veitura tornet ‘van-çar d’aicí que per la vitra de darrier sola‘na fòrma esclapada, escinsada de sang sepoguesse devinar.


Dissabde 1 er, lu mieĳorn

L u tren de Lemòtges per Esgolesmeeriá desjà pertit ad aqueu moment.

Los pitits vielhs erián pertits maitot, aüro-sadament per los eifants que ne’n visanpró entau a la television.

Daus viatjors demoravan d’enquerradins lu ala : dos jòunes que rintravan devacanças mai lur plancha a rotleta e unaamĳa venguda los querre en veitura, uncoble passat charchar daus orarís. I aiámaitot lu conductor dau 4x4 comple-tament chucat, coma sadou, sa femna e lailha.

Lu chap de gara aviá còp-sec ‘pelat losgendarmes e los pompiers, e dau mesmatemps, eu ‘viá fach s’agropar la gent luenhde la scèna.

Soǌet sarrar tot lu monde dins la salad’atenta, mas l’aër i eriá pas dau melhor,dintra lu tipe que desparlava, la femna e lailha que puravan, sens obludar que la ti-pessa completament sadola aviá badat suslos fautuelhs.

Lu prumier de novembre es pas verta-dierament un jorn de feka.

Davant la gara, los badaus erián picatsper ‘viesar. Coma totjorn, los que fan pasbesuenh son los prumiers ‘ribats, lu nas aupus pres, mesma a las nòu oras dau man-din un dissabde ; per ‘na vetz que quau-


quares se passava dins lur p’ita vita. Lascarnas chanassieras a l’obra per balharmiǌar aus raseus sociaus, ‘na becada decervela esbolhada per los de twitter, unpauc de sang per lu facebook. Los mesmamanifekaten pertant contra la videò-sus-velhança au nom dau respect de la vitaprivada.

La sirena daus pompiers se faguet au-vir de bana coma la daus gendarmes maslos pompiers fugueten los prumiers ‘ri-bats. Vengueten mai l’ambulança, per res.Dos passatges d’un 4x4 gròs coma untractor, fau pas esperar un miracle, mesmaun jorn de Tots-Sents. Ramassaten la vic-tima sus ‘na civiera, la monteten tot par-rier dins l’ambulança mas parteten pasredde redde.

Dins lu ala de la gara, ‘quò se parlavaaura entre chaps. Lu chap de la gara ta-schava de far bona igura faça au chapdaus pompiers que son langatge semblavacoma un code soladament compres perl’adjudant-chefe daus gendarmes. Quauque siàia, dins la gara qu’es se que regen-tava las chausas. Lu mera ‘ribet s’etot, tòkseguit d’una tipessa que fai la jornalika auPopularí.

Los pompiers se tireten sauv l’ambu-lança que demoret davant la gara, enatendant los ordres per saber se fau mon-tar a Lemòtges o se qu’es un elicoptereque marchará querre la tipessa escrasadaavant de la menar a Bordeu. Los gen-darmes escarteten la gent que bargassavansus quò qu’ilhs ‘vian pas vuts. Lu mera


parlet coma lu chap de gara per li balharson soken, lu seu e lu de l’esquipa muni-cipala.

Lu chap de gara voliá nonmàs saberquante podriá renvoiar chas ilhs la gentque fan pas mekier a l’enqueka perqueforçadament i ‘nava i aver ‘n’enqueka.

Un pompier perpauset de lurs balhar‘na medecina per los calmar mas lu termòsde càfe portat per ‘na veisina aguet mai dereüssita. Ad un gendarma que se planhavade pas ne’n pòder aver un per se, una votzanonima diguet que metre tant de tempsdesempuei la novela caserna, son pas lasrondras que los ralentisseten. Degun di-guet pus res quante lu capitaní daus gen-darmes entret dins lu ala.

Lu chap de gara aviá ‘gut la bona eidèiade condamnar la pòrta automatica, unpauc fautritz dins l’afar, e entau fasent,degun pus per passar au mitan de la marade sang. Faliá far lu torn davant darrier.

Lu capitaní damandet a un de sos òmesde prener los noms de la gent e un limeròde telefone, que per lu moment son libresde pertir mas pas tròp luenh de St Junian.Emai ilhs siguessen per res dins ‘quel afar,fau rekar a la dispausicion de la jukiçaquante ‘la comanda. Eu damandet ad unautre de susvelhar l’endrech ente se passetquò que per lu moment fau be apelar unaccident.

Se s’ocupet de l’òme, de la femna e dela goiata. Coma l’òme tremolava d’emper-tot, eu damandet aus pompiers de lu me-


nar a l’ospitau. Qu’es la femna qu’eispli-quet un pauc l’afar.

« N’autres abitam Orleans. Mon marit,Remi Fontanilhas i fai l’architecte. Qu’esse que bakiguet los darniers grands an-gards dins la vila, un per metre los libres,un per far passar los tren e eu ven de ‘cha-bar lu darnier per pausar l’art moderne.

— Eu fai l’architecte d’angards ?— V-òc-es, quatre poteus, de la tòla

plejada e veiquí plantada l’architecturamoderna, lu vekit de l’espací coma ‘quò seditz.

— Coneisse res ad aqueu domení.— Me ‘pele Françoisa Fontanilhas, sei

la directritz d’una fòrça granda librariadins lu centre de la vila. Veiquí Maria-An-gelina, ma ilha de dietz e set ans, Dilasne,mon jòune ilh de quatorze ans es rekatchas sa granda, ma mair, dins la nòkraproprietat de Solonha. Mon òme es d’Ora-dor de Glana. Generalament eu arriba tot-jorn una setmana ‘vant per ubrir e netiarun pauc la meĳon de sos pairs a Glana, luvilatge a la surtida de St Junian ne’n ananta Esgolesme. Mai d’una vetz vene per lutren, un pauc apres, e tornan tots a Or-leans la dimeǌada ‘chabada. Mas aüei semlu prumier de novembre, e coma fau pastròp ne’n damandar aus chaminòts, losorarís son desboirats. Prenguí lu tren ier,‘vendres au ser, a Los Aubrais per ‘ribaraüei mandin a Sent Junian ».

Tot apres parlar, ‘la fusinet dins son sacper ne’n montrar tots sos tiquets, un pru-mier tragier :


20: 15 Los Aubrais > Chasteu

Ros 21: 25

puei un segond :06: 39 Chasteu Ros > Lemòtges

07: 55 Lemòtges 08: 27 St Ju-

nian 08: 59

e ‘la tornet prener son raconte :« Durmissí a Chakeu Ros, dins la gara,

coma ‘na femna de res. »

Eifeitivament, tot semblava bon dins laliassa daus bilhets tirats tots boirats de sonlibre ente ilhs servián de marca paja.

« Quò pòt semblar bekia mas, coneis-siatz la victima ?

— Inspector…— Capitaní.— Capitaní. Comprene be que l’ekat

d’aquela paubra femna poguesse grán direquau que siàia aura, mas queraque, sempas dau mesma monde.

Sabe pas de que que prenguet ‘quelafemna de gigonhar entau. Davalí dau trensus lu second quai, puei coma fau esperarun pauc avant de traucar las vias, coma seaviá trente sieis trens, afe, es ad aqueumoment que la viguí. Per pas la veire agekicular entau, faliá ekre ‘vugla.

Sabe pas perque ‘la se metet de correrau mitan de la gara que nos passaviammai Maria-Angelina per cokat per junhernòkra veitura parcada sus lu davant. Perentau dire, es au moment que ‘la se fagueteĳectar de gara que mon òme se trompetdins la conducha de la veitura. N’autresl’am nonmàs despuei pauc de temps e las


vacancas erián per far lu motor… I pense.Mon òme… De que que vai li ‘ribar. Eu vaiekre arrekat ?

— Papà es pas un murtier !— Suau, per aura, i a ‘n’enqueka. A

prumiera vuda, es un accident…— Mas, qu’es un accident, ‘quela tipes-

sa se gietet sos las rodas de la veitura co-ma una sadolarda.

— Es nòkre trabalh de lu dire. Pausaraide las quekions a vòkre òme quante irámielhs. Atz v’autras quauqu’un per vostornar chas vos ? »

Las doas femnas damandaten un taxis,per far discret.

Lu capitaní aprofeitet de la pausa peraviesar la scena d’aquel accident e daman-det au chap de gara de far venir las pòrtasun còp. Lu gendarme conkatet que qu’eriáverai que l’obertura se fai d’un movamentun pauc brusque.

« Fau pas ekre un pitit vielh o una per-sona andicapada.

— I a un detector, jamai degun se blo-quet dedins sauv aüei. Qu’es lu prumiercòp que ‘vise quauqu’un s’entraupar de-dins e s'esvedelar entau.

— ‘Quò ‘ribet aüei, ‘laidonc, qu’eriápossible. Ela trabuquet ?

— Setz generòs. De veire son ekat,pense que ‘la se’n teniá* una bona.

— Perdon ?— La femna, ‘queka femna bruna que

l’òme escraset, ‘la es ‘ribada d’abora aüei,au tren de 07 oras 15. De bana coma ‘nagenta blonda, per pas las veire, faliá ekre‘vugle.


— ‘N’autra femna ? Ente ‘la es ?— Pertida sabe grán ente, mas ela-tot

‘l’eriá pas tota sola.— Un òme ?— Non, non, non. ‘Las avián pas begu-

das que de l’aiga, l’una coma l’autra. Moncollega me diguet que ‘las fagueten bra’edins lu vagon que ‘las erián. ‘Quò semblaque ‘las meneten ‘na chassa galera, ‘na ja-vanha coma per l’Halloween. E te bische, ete montre ma culota…

— E ‘quela seconda femna vos diguetente ‘las comptavan anar ?

— Non, sabe pas ente ‘la ‘net córrer,mas sos afars son rekats aquí. Los seus obeleu los de la morta, ne’n sabe res. Se ‘latòrna aüei, iò verai, per deman, vau laissar‘na consinha. »

Lu capitaní passet dos còps de iu, unper lançar de las charchas sus la blonda, lusegond per que quauqu’un li portessemiǌar que mieĳorn ‘nava pas tardar so-nar. La gendarmeta que menet lu miǌareriá maitot charjada de prener la plaça daugarde. Coma qu’eriá devengut pus calme,la jornalika dau Popularí retornet a lapescha per escrire son papieron.

« Qu’es ‘na trika in, non ?— Charchatz pas, ai res de dire per lu

jornau.— Capitaní, si’us platz. Parlí de vòkra

quermessa, faguí la promocion de vos vi-radas per assegurar la gent l’ekiu… Se teplai, Piarron, ‘guí p’uns bilhets de pres lumes passat, me fau un quauquares permiǌar.

— Te veiquí un bocin de pan.


— Sei espoidada de rire.— Bon, nonmàs au nom de la nòkra

amitiat. Per aura, qu’es resmai qu’un acci-dent : una femna eriá dins lu tren d’Esgo-lesme, ela davalet a St Junian, beleuperque ‘la eriá malauta d’aver tròp begut.Per de las rasons desconegudas, la se me-tet de corrir dins la gara e se prenguet dinsla faça las pòrtas automaticas, entau fa-sant ‘la trantolhet au moment qu’un 4x4‘ribava. Una faussa manòbra dau conduc-tor faguet que ‘quela femna se trobet es-bolhada davant la femna e la ilha d’aqueuconductor. »

Lu capitaní marquet ‘na pausa lu tempsque la jornalika ‘chabesse de prener sasnòtas.

« Te paie un càfe, apres me fau tornaraquí per las prumieras analisas.

— Marces per las informacions, mongrand, vau escriure mon article per diluns.‘N’autra vetz per lu càfe. »

Lu solelh qu’eriá pertant a la feka en‘queu prumier novembre au mitan d’unciau clar poviá gaire chaufar lu devant dela p’ita gara de St Junian. Erpausada aureirlutz, ‘la banhava quitament tot lutemps dins lu gris, beleu d’enquera maine’n ‘queu jorn. Mesma las quauquas fuel-has mòrtas qu’ondejadavan demek los pa-vats penavan a metre de la vita. Lagendarmeta qu’assugerava la garda da-vant l’intrada se sentiá pas de pró en‘queu desbut d’apres mieĳorn per far façaaus badaus.

Lu capitaní se pensava que ‘quel acci-dent s’eriá mau icelat un jorn de congier.


Quau que siàia, eu diguet a la gendarmetaque ‘la poviá comptar sur se, ‘queu ‘navaaviesar los afars daissats per las femnasdins la sala d’atenta.

Eu trobet sens mau lu cabàs pausat acokat de la chemenèia, e dins ‘queu-quíun sac a man. Au mitan dau basard, eutrobet daus papierons de banca, un libredau Matsumoto Seichō, ‘na p’ita botelhade veire sens lu capuchon per la barrar,‘na carta multi-servicís regionala de lasCharantas, un iolon de conhàc e un tiquetde tren compokat dau jorn :

05: 33 Esgolesme > St Junian

07: 14

Eu se penset que St Junian eriá be ladekinacion de la tipessa. Surtiguet da-mandar a la garda se la patrolha pertidaquerre « una granda femna mai daus piausblonds » eriá tornada. ‘La li disset que none eu s’entornet dans la sala per ‘chabar defarfolhar los afars.

Dins lu sac a man, pas grand chausa :un porta-moneda, un porta-papier que en-tau lu capitaní sauguet lu nom de la victi-ma, Maëlina Campanys, 25 ans, sens autremekier que vejanta.

Eu se penset que visiblament ‘la ‘viápas vik quò que la beguet, pas vut las pòr-tas de veire, la veitura nimai, in inala-ment, qu’eriá beleu pas ‘na grandavejanta.

I aviá maitot un telefoneton pas ‘lumatque de las ‘nalisas obriran, de las claus de


meĳon, dau roje per las babinas, un pa-quet de mochanas, un agendà calendier,mas aquí dedins, pas d’avantatge de ren-senhaments. De las datas erián marcadas,de las oras. Au jorn dau prumier, i aviá unpitit nom de marcat, Anna.

Dins lu rabat, i aviá doas fotograias.Una de la goiata de’n pè a la mar, beleusus un bakeu, que darrier se montravanlas toras dau pòrt de La Rochela, ‘na gentabruna, minharda que sosriava las manssus las anchas, un pauc coma fan las ga-minas.

L’autra montrava la mesma ilha aucòu d’un goiat, pas pus grand qu’ela, lospiaus ras, dins los mesma atges. Lu goiatfasiá l’aubada, la salutacion daus identi-tarís occitans dau movament faissike Au-ba Daurada. Darrier lu coble, i aviá lurdrapeu roge que dins son mitan i a unrond blanc e dins lu rond, la crotz de Tolo-sa kilisada ne’n negre. Lu capitaní dausgendarmes regardet las fotograias, perdutdins sas pensadas.

Es ad aqueu moment que tornet l’es-quipa de charcha de la femna blonda, masdegun dins la citat gantiera semblava ‘vervut ‘queka femna. Ilhs avián quekionatslas farmacias de dubertas, los bars, lumonde sus las rotas que van a la gara, sensreüssir ad aver quauques rensenhamentsque quò siguesse.

Ne’n ‘n’ora de temps, ‘la se seriá envo-lada. O beleu, segond un daus gendarmes,‘la trobet sa meĳon e ‘la obludet de tornara la gara.


Au mesma moment arribet l’esquipaper recuperar lu 4X4 e marcar la zona del’accident. Lu chap de la gara se soscietquilhs faguessen pas la linha blancha co-ma dins las serias policieras, mas li digue-ten que dins las serias son dauscomedians.

Dau mesma temps, qu’eriá un soslatja-ment per se de veire pertir tot aqueumonde, perque desempuei lu mandin aquò‘rekava pas mai los « atz v’autres quò-quío quò-laï ? », los pompiers, lu mera, losbadaus, los gendarmes, la jornalika…

Lu devant de la gara ‘nava ekre riǌatper los gendarmes e los agents de la mera-ria, los afars dins la sala recuperats per losgendarmes que qu’es a ilhs, aura, de tele-fonar a la familha, far los rapòrts.

Se, son dimenc será occupat de com-prener coma poguet se passar l’accident,d’eimaginar un pauc la vita d’aquela pau-bra ilha. De que que ‘la veniá far a SentJunian per la Tots-Sents ? Ente se trobason amĳa ?

Coma vai faler far quante ela blondatornará ? Se ‘la s’entorna.

Eu eriá a la vetz ‘bracat, ‘lassat d’unafòla jornada e enervat, aürós, de poderne’n contar un pauc a son torn.

Lu capitaní lu saludet e lu merceget desa presença e de son aida. Li diguet queper aura, i a pus grand chausa de far. Luchap de gara lu quekionet sus lu conduc-tor, per saber quò qu’eu riscava. La res-ponsa fuguet que coma eu aviá pas pres lafuguida, eu deuriá se’n tirar mai tres ocinc mes sauv un jujatment mai severe.


Dimenc 2, lu matin

Q u’eriá ‘na p’ita okelaria dins La Ro-chela, un pauc vielha vuda dau defò-

ra, mas l’interior ‘viá ekat tornat fach i atres ans d’aquò, e aura, i aviá tot luconfòrt moderne, las comoditats eisĳadasau jorn d’aüei coma lu wi3, la tripla isola-cion termica e fonica. La gent s’i sentián alur aise.

Segur que per mai d’una persona,qu’eriá la pertida libra d’accès que persen-tava un interek, que la reputacion demeĳon de rendez-vous n’eriá pas sautadade la darniera luna.

De butir la pòrta per netiar coma decokuma ‘queu dimenc mandin, Margaritasoǌava pas ne’n possar una tant fòrta.

« Iiiií ! Iiií ! Vaque ! Venetz m’aidar, ve-netz veire, venetz vika ! »

Mesma a las onze oras una dimeǌadade feka, i aviá d’enquera dau monde auliech, e de ne’n entendre una tant fòrtacoma la sirena per l’incendie, los en tiretbeleu.

« Iiiií ! ‘Pelatz la poliça, ‘pelatz lospompiers ! »

De l’enbas de l’okel, la tipessa de l’ar-cuelh li cridet :

« De que que n’i a ? ‘Na torna ?


— Vaque m’aidar ! Cridet ela dau nautde l’eschalier, i a ‘na morta. »

Quò manquet pas, la Soià engolet lasmarchas tant vika coma se l’aviá lu fuòcau darrier.

« ‘Na morta, ente ‘quò ?— La 19. ‘Gaita aquí ! ‘La es freda.— Barra la pòrta, que degun toschesse a

res, vau ‘pelar la poliça. »

Quauquas 20 minutas pus tard, las si-renas de la poliça e daus pompiers se fa-gueten auvir dins la p’ita rua d’aqueuquartier de La Rochela, pròpche de la gara.Ilhs ne’n bloqueten lu passatge quò quefaguet s’esmalir quauques automobilikes.

Lu que semblava comandar damandetau monde, desvelhat aura, de rekar dinslur chambra, qu’un policier ‘nava passarprener lur identitat. Eu se faguet ubrir lachambra sans damandar son reke, quitede la jugar cow-boy. La Margarita e laSoià, de bana, passavan per assurar losclients que lu rekaurant será dubert amieĳorn.

Lu medecin daus secors faguet queconkatar la mòrt, e, aisadament, eu ne’ntrobet la causa sos la fòrma d’una p’itabilha de veire engatjada e blocada au mi-tan de la gòrja.

« Accident ? Suicidí ? Damandet lu po-licier.

— Ne’n sabe res, diguet-eu de gaitar labilha, una bilha tròp gròssa per ekre laperla d’una ukra, tròp pitita per ekrel’uòu d’una moeta. La sola chausa que


pòde sokener qu’es ‘quela es pas ‘ribadaaquí tot sola. »

E eu comencet de barrar sa valisa demedecina.

« Un murtre ?— Qu’es v’autres que setz de la poliça,

pas me. De las chausas entau, ne’n visepas abitualament, sei de l’esquipa de de-sincarceracion dins las veituras. Fauguetl’asard daus congiers de la Tots-Sents perque siguesse aquí. Seriam dins ‘na seria dela television, ‘gaitariam d’empertot. »

E tant l’inspector que lu pompier avie-seten l’ekat de la chambra ente lu liecheriá pas desfach, i aviá mas lu dessus deliech de tirat, que la victima lu tenia d’en-quera.

Penseten que ‘la deguet s’i crochetar‘vant de s’esvanlar. La morta semblava pas‘ver ekre desbilhada, ‘laidonc, quitamentsegur que qu’eriá pas un quauquares desessau, ne’n mai d’aquò sas malinas sem-blavan pas aver ekadas manhadas.

« ‘Gaitatz aquí la valisa que sembla pas‘ver ekada duberta, adonc, beleu pas unraubaire. Apres per saber coma la bilharintret dins la gòrja fau far ‘nalisa pus pri-gonda, sus las marcas que macheten lapeu aquí dins lu còu. Quau que quò si-guesse, per ekre segur de las causas de lamòrt, fau una autopcia.

— Damande còp sec daus mejans su-plementaris. Grand marces per vòkra ai-da, e ‘rekatz de gaitar la television, semdins la vita vertadiera aquí. »


Un daus agent venguet balhar las re-sultats de las quekions pausadas a lasfemnas que son de l’okelaria : la chambra‘via ekada reservada i a una setmanad’aquò, per una certana Maëlina Campa-nys, reservacion conirmada per coriel. Lachambra eriá ekada paiada per la nuechdau ‘vendres 31 d’octòbre, 15 oras, au dis-sabde 1er de novembre, 11 oras. Lu me-natge n’eriá pas d’enquera ekat fachperque mai las 35 oras e los jorns feriats,l’okelaria aviá pas la moneda per emplejaruna persona suplementara, e puei la prop-chana reservacion eriá per la in de la set-mana entranta.

« Autra chausa ?— V-òc-es. De nòtar que la Maëlina ‘ri-

bet un pauc apres 19 oras. ‘La deguet da-mandar lu code per entrar perque sonintelifòne ‘viá pus de bataria e ‘la l’aviápas notat. ‘Quò se vei sus l’enregikramenta la reception.

— Un ilme ?— V-òc-es. ‘Na granda blonda mesma.— ‘Quela ‘quí ? damandet lu policier de

montrar la morta.— Non, aquela dau ilme a los piaus

longs.— Anirai vieisar apres. Vau me risquar

de farfolhar dins los papiers per saber sonnom.

— I a pas mekier, l’emplejada de l’ar-cuelh la coneguet totaura. E lu policier degaitar son casernet de nòtas ajutet : nòkramorta es madama Anna Labecqua. ‘Quòsembla que quel okelaria eriá sa garçonie-ra mesma se ela i recebiá nonmàs de lasilhas. Pas dau cent non pus, mas un jorn


‘na blonda, un jorn ‘na bruna. Qu’es unmikerí per degun sens obludar quel’okel…

— Ò sabem, per la reputacion de l’okel,iò sabem. » Cridet ‘na vòtz dau naut del’eschalier.

La vòtz eriá la de la Silvana, l’inspec-tritz principala de la poliça de La Rochela,que son chafre eriá la chinesa bordelesa,aquò perque son pair oicier dins l’armadaaviá esposat sa mair au Vietnam, avant detornar viure sa retirada de l’armada a Bor-deu.

« Inspectritz, coma ‘natz ?— ‘Quò vai, ‘quò vai, mon Alan. M’atz

trobat una morta. Espere que qu’es pas perres ‘queka vetz, non pas coma vòkra ne-jada dau mes darnier.

— Non, atz escotat l’agent.— V-òc-es. Mas los afars daus banards a

l’ora de l’internet, ‘quò se regla pus dinslos okels de passa. La gent se montan des-sus per un res e ilhs ‘chaban dessos los pe-neus d’una veitura. Non, los crimis dinslos okels au jorn d’aüei qu’es mas dins losromans. » E l’inspectritz avieset la victi-ma.

« Qu’es ‘na lesbiana.— Mon Alan, qu’es avant tot ‘na femna

e mesma ‘na femna mòrta.— Ai pas dich…— ‘Rekatz ‘quí ! Vòkre vejaire sus las

lesbianas me’n fote. A 50 ans vive ben so-la, vos pausetz de las quekions sus me ?

— Non, tot lu monde sap que coĳatzmai Guilhem, lu legike, laisset eschapar


l’ inspector, auriatz mesma poguts venir debana, se penset-eu.

— ‘Quò se’n ditz de las chausas ‘na vetzvirada l’eschina. Coneissetz de las lesbia-nas ne’n defòra de vos ilmonets deschar-jats de you-porn v’autres que setz tot soudesempuei lu desbut de l’annada ? Mensde 5 minutas per scena, legissi i a gairedins ‘na ‘nalisa sus las novelas sessuali-tats. Vos damande vòkre scòre ?

— Eiscusatz me, se-us platz.— Quò vai, quò vai, ‘nam pas ne’n far

un formatge. I a d’autres afars que la vali-sa ?

— ‘La sembla pas ekre ekada duberta,lu liech es pas desfat. La victima es d’en-quera bilhada. Lu medecin daus pompiersli trobet un calau de veire dins lu gorjareu.Res dins la sala d’aiga, jurta un boschonde plakique trobat per terra dau cokat dela valisa, mas eu eriá beleu aquí avant.N’autres an pas folhat la defunta. Esperamlu medecin.

— Eu vai ‘ribar. Per aura, vau veire lastipessas de l’okel, se voletz miǌar unquauquares, barratz la pòrta e anatz aurekaurant, qu’es paiat. »

Lu ilme dins las cameras de susvel-hança laissava veire ‘na tipessa se persen-tar a l’arcuelh, blonda, los piaus longs,‘bilhada d’una rauba, d’un manteu còrt.L’ora incrukada dins l’eimatge balhava 19oras e 04 minutas. L’inspectritz se pensetdins un prumier temps que la qualitat eriámelhors que la videò-susvelhança de la vi-la que jamai permet de poder ‘trapar losraubaires. Aquí, i a mesma un sikeme per


surtir ‘na captura d’escran emb l’impri-manta, mas ne’n tirar quauquares serámalaisat tot-parrier.

« ‘La coneissetz ‘quela-quí ? Una abi-tuada ?

— Non. ‘Quela-quí, jamai la viguetemaquí. Vòkra mòrta, madama Labecqua, re-servava doas chambras, totjorn la 19 per labruna e la 18 per la blonda. Jamai la vi-guetem mai d’autras ilhas, qu’eriá pas ‘nacorrosa.

— Non, de segur, ‘na femna que vai maidoas ilhas qu’es pas ‘na corosa, non, qu’es‘na senta. Adonc la chambra reservadaeriá la 19, la de la bruna.

— Pertant qu’eriá pas madama Labec-qua la reservairitz coma de cokuma, beleuuna de las doas abituadas.

— Beleu, penset a vòtz nauta l’inspec-tritz.

— Dins las doas mekressas, i a unajòuna, la bruna, e una dins sos atges, lablonda, ajutet la Soia, segur que d’un cer-tan punt de vuda, madama Labecqua eriápas un modele de idelitat, mas son òmevau pas mielhs.

— Coneissetz son òme ? Qu’es un clients’etot ?

— De segur que lu coneissen. Avecquela venguda de las grandas chadenas oke-lieras, nos adobatem de las demandas dausclients. Devenguetem coma ‘na familhaper quauques uns. Madama Labecqua ve-niá despuei dos ans, a la desbuta mai ‘nablonda, mas podam pas ne’n dire mai sus‘quela femna, totjorn cofada d’una chapeuper li miǌar lu visatge.

— Adonc, se ela es totjorn ekada


enchapeutada coma sabetz que ‘la es blon-da ?

— Los piaus dins la sala d’aiga. Afe, a ladesbuta qu’eriá nonmas ‘na blonda, pueidespuei tres mes, una blonda alternavamai ‘na bruna un pauc pus jòuna, lospiaus còrts. Son òme es client desempueibeleu 5 ans, coma ‘na pendula, tots los 15jorns, mesma lu temps daus trabaus, e tot-jorn coma la mesma femna genta coma‘na parisiena. E puei, sens eifants, fan pasde mau.

— Ne’n sabetz de las chausas sus vosclients ! Qu’eriá vos de garda lu ‘vendres ?Coneissetz res de la que faguet la reserva-cion.

— Qu’eriá me de garda mas qu’es laprumiera vetz que ‘na reservacion es fa-cha ad aqueu nom. Lu compte es adreiçata Esgolesme. Quò eisplique perque ‘lasauguet pas que faliá servar son code pereschivar l’arcuelh.

— Atz d’autres enregikraments ?— Non, las bandas son pas servadas

mai de dos jorns, qu’es la leis.— Atz lu momint que la mòrta, mada-

ma Labecqua arribet ?— Non, l’am pas. Ela sembla ekre pas-

sada per la pòrta codada.— Las chambras son netiadas tots los

jorns ?— Aeradas, aspiradas, akicadas, lu

liech fach, la sala d’aiga lavada, las aisinasnetiadas. Generalament de las 10 oras a las15 oras. De las vetz i a lu paneu « Ne pasderaǌar » e dins ‘queu cas, iò fasem pas. Epuei i a los jorns de feka que degun vostrabalhar, que lu cok orar…


— Iò sabe, iò sabe. Veiquí lu medecin,deve vos daissar. »

L’inspectritz menet lu legike dins lachambra 19.

Eu inspectet la femna morta, viguet lasmarcas au còu, la bilha de veire.

« Pòde res dire entau còp-sec. Fau lamenar au laboratorí. Es beleu un accident.Quò seriá un pauc colhon perque ‘na bilhade veire vai ralament entau dins la gòrjade quauqu’un, mas de nos jorns, i a tala-ment de novelas mòdas, perque pas la dese permenar mai ‘na bilha dins la boscha.

— Colhona pas ! La tipessa eriá abitua-da de l’okel. De que tu pensas d’aqueuboschon de plakique.

— Diriem un boschon d’un quauquaresmas sembla que manca ‘na peça, eu escrebat, perdon, troat sus lu dessus. Lu la-boratorí ne’n dirá un pauc mai. Qu’es be-leu un capuchon oblidat aquí desempueiquauques temps, marcha saber. Atz folhatla victima ?

— Rapidament. Dins la veka, i aviá unpapieron sus ‘n’erpausicion a París e unbilhet de tren, reservacion per lu 31d’octòbre. Qu’es una clienta abituada. Vaudire a mos òmes de folhar la valisa, ‘la nosbalhará beleu mai de rensenhaments. Lavictima pòt ekre portada dins ton labora-torí, passarai deman diluns per ne’n sabermai. »

L’inspectritz se sieitet dins lu colidorper meditar sus tot aquò. La damandet a lagent que passavan de pas ne’n ajutet, decontinuar de vivre per ilhs. D’aucuns ven-


gueten per saber se lur nom ‘nava ekre ci-tat, perque erián censats pas ekre ‘quí. ‘Ladeguet assegurar la gent de la discrecionde la poliça, que generalement son los jor-nalikes que folhan los borriers.

‘Vant de s’entornar au bureu, ‘la passeta l’arcuelh damandar l’adreiça de MonsurLabecqua. Que la comptava pasar li an-nonçar ela mesma las chausas.

Dimenc 2, lu ser

L a nuech sembla tombar tòk en ‘queudimenc ser, penset en ela mesma la

Silvana, sens dekriar dintra la in de man-dinada passada a l’okelaria e lu chaǌa-ment d’ora que se fasiá d’enquera sentir.Doas moetas se barelhavan dins los ciaus,pertant son pas los moscharons que man-can.

Ela eriá acompanhada dau policierqu’aviá per antau dire desbutat l’enqueka,lu Alan. Mai d’una vetz, tot dos faguetenlos chins e chaçaten ensemble mesma se lain, chascun se trobet aürós de governar lasoá coá ; Silvana mai la teka dins lu vo-lant, Alan coma l’òli dins los roatges permenar l’enqueka.

L’inspectritz sonet au limerò d’una re-sidença d’un fòrt bon 5anding coma dis-sen los anglès, dins un imòble de la in de


las annadas 70, au betum generós dins lascorbas dessenhadas per los balcons, de lasgrandas veirinas nautas de dos niveus, unimòble que deu far ‘na vintena de duplexbon chic bon genre. ‘La tornet sonar ‘vantd’entendre ‘na votz dins lu naut parlor da-mandar per çò qu’eriá.

« Poliça, devem vos parlar.— Au prumier apartament 17. »E lu brint-brint de la pòrta se faguet

auvir d’aicí lu clan que marquet sa barra-dura.

La Silvana e lu Alan monteten per tro-bar un tipe sus lu pas de sa pòrta.

« Monsur Labecqua ?— Se mesma. Intratz. Fasatz pas ‘ten-

cion que tot es un pauc desvirat. Eriáapres riǌar que ma femna torna demand’Anglaterra » quò diguet l’òme.

Un tipe que fai pas sa quarantena,grand sec, talhat coma un córror de mara-ton, que començava de pardre sos piaus,mau rasat, sa faça semblava la d’un eku-diant un lendeman de feka.

« Intratz, vos pregue. Sietatz v’autresdins la peça. Voletz beure quauquares ?

— Sietatz vos maitot, se’us platz, am‘na meschaënta novela de vos dire, vòkrafemna es morta. »

L’inspectritz ‘vieset lu paubre òme que,emai fuguesse desjà sietat, ‘guet un ‘lançdins tot lu còrs, eu beciclet un còp breu.

« Atz dich que ‘la deviá tornar d’An-glaterra ?

— V-òc-es… Ma femna es pertida ‘nasetmana. De las vacanças per se pausar


dau collegi que ‘la i fai la professora de la-tin. La in eriá consacrada a ‘n’encontra depersona dau mitan.

— E ‘la deviá s’entornar deman, un di-luns ?

— ‘La fai cors los dĳòus e los ‘vendres,los dimars quante qu’es un jorn impair. Ala desbuta ‘la deviá rintrar lu ‘vendres pereichivar la Tots-Sents que qu’es totjorn unpauc complicat per revenir jurtà La Ro-chela, puei jurtament de saber que qu’eriácomplicat, ‘la se carculet per passar la di-meǌada a París.

— I a lu tegeve pertant que ven deLondres ? Diguet lu Alan que fusinava unpauc pertot mai sa teka coma la lunetad’un sos-marin.

— V-òc-es, mas los orarís son pas tot-jorn aisats un jorn feriat.

— ‘La deviá donc tornar diluns ?— Aquò despend perque quante ‘la

passa veire sa sòr que viu a París, lu des-but es segur mas la in pòt ekre tòk ‘riba-da. Las se chamalhan totjorn.Generalament ‘la me balha sos orarísquante ‘la part de París e vau l’atendre a lagara. ‘Uei mandin, quante viguí pas demessatge sus mon repondor, ai ‘pelat sasòr, ai laissat un messatge.

— E atz pas telefonat a vòkra femna,sus son porta-onda.

— Ma femna viu… viviá sens tot quò-quí, perque fau persevar la planeta, l’uma-nitat es un mau per lu monde. Sa sòr es ei-sactament lu contrarí, veiquí perque ‘la sejeunan tot lu temps. Mas perque es la po-liça que marcha me dire la mòrt de mafemna ?


— Per aura, las quekions son de me. Deque que v’autres fasetz dins la vita.

— Fase lu fotografe e sei maitot inter-venant eikerior per l’escòla d’art d’Or-leans dos còps per mes, intervene maitotsoventavetz a l’escòla d’Esgolesme. Monkudiò es sus la mezzanina. Am un grandapartament mas pas de goiats, ‘laidoncbeucòp de plaça.

— Qu’es vos que voguetetz pas pasd’eifants ?

— Poguetem jamai ‘nar far las emple-tas, eriám pas compatibles. Vos serve unquauquares per beure ?

— Non marces, diguet la Silvana.— Marces, res per me maitot, ajutet

l’Alan, mas fasetz. Podetz nos balharvòkre empleç dau temps daus tres dar-niers jorns. »

Eu ‘net querre ‘na botelha de lemona-da, que sa fòrma sonet l’inspectritz. ‘Lataiset son quekionament e ‘la le daisset seversar un veire.

« Normalament, auriá degut ekre aOrleans per mon cors dau dĳòus mas co-ma i a congier, ne’n aprofechí per ‘chabard’arribar a París l’apres mieĳorn. I ai unprogier d’erpausicion internacionala, debana coma quatre fotografes modernes ja-pones, a la meĳon dau Japon. L’endrechtot lu mes de novembre fai ‘na montra suslu trabalh dau Matsumoto Seichō, un ja-pones, un escrivan de romans policiers.Ne’n mai d’aquò, comandí de las lampasper trabalhar. Coma mon fornissor aviápas tot, lu temps de far venir la besonhade son despòt dins los barrís, passí la


nuech a Orleans per un afar personau. Perm’entornar lu divendres apres mieĳornprenguí lu tren a Los Aubrais per París,puei per La Rochela. ‘Tendetz veire, veiquílos bilhets :

13: 35 Los Aubrais-Orleans >

París Austerlitz 14: 36


Rochela 19: 26

Podetz me dire per ma femna. »L’inspectritz gaitet los tiquets.« A la meĳon dau Japon, setz passat,

atz aviesat sens res ‘chaptar ? E las lam-pas, i a qu’a París que las se troban ?

— Deviá reglar un afar, e profeití de lain de setmana per tot reglar.

— L’afar ? Qu’es ‘na femna ?— Es ‘na femna v-òc-es, mas qu’es

‘chabat tot dos, jurtadament.— ‘La porrá acertar vos dires ? Podetz

me dire, vòkra femna sabiá per vòkramekressa ?

— Non, Anna eriá luenh de tot aquò.Per dire verai, i a 15 jorns dubrissí son jor-nau intimí e legissi au mitan d’una pajina« sabe tot », iò prenguí coma un avertis-sament.

— Aguetetz paur de que ? Atz pas d’ei-fants, ganhatz vòkra vita.

— A quaranta cinc ans passats me visa-va pas tornar far ma vita. D’autant maique mon amanta es pas dau genre de di-vorçar, qu’es pas dins sos gènes culturaus.E puei, una pitita aventura vòu pas direqu’aimava pas ma femna.

— ‘Na p’ita ‘ventura de cinc ans !— …


— Es entau, sabe las chausas, sabe laschausas. E vòkra femna, ‘la a un amant ?

— Non, vos l’ai desjà dich, Anna eriádins son monde. Una intelectuala esmogu-da per ‘na gleisa, lu trabalh d’un artisan,un libre, un concert de nautboesc…

— Atz pas respondut per las chausasfachas a la meĳon dau Japon ?

— I ai ‘chaptat daus libres dau Matsu-moto que l’escrivan es tornat esditat dinsdaus tiratges especiaus, de las chausas perdessenhar e un guide sus los bonzai, queparticipe ad un’associacion. Malaürosa-dament, me pense aver obludat lu pochondins lu tren tot concentrat qu’eriá sus maslampas.

— Ekraǌadament !— Podetz me dire ‘quò que ‘ribet a ma

femna.— Vòkra femna es ekada trobada mor-

ta dins la p’ita okelaria darrier la gara deLa Rochela.

— …— La qu’es coneguda per ekre calma lu

temps d’un 5 a 7. E pas la pena de dire quesabetz pas ente ‘quò se troba, qu’es vòkragarçoniera.

— Faus ! Ai pas jamai ‘gut qu’unamekressa. Mas, de que ma femna fasiáalaï, dĳatz me pas que ‘la avaiá un amant,pas ela ! »

Lu Alan coma la Silvana digueten ressus la natura de l’amor ‘catat. Es lu Alanque li faguet la remarca ‘queka vetz.

« E perque non ? La trompatz, ‘la vostrompa. podetz nos balhar lu nom devòkra mekressa ?


— Es malaisat, vos damande de prenerde las percaucions, son òme es un archi-tecte renonmat regionalament de per sasmetòdas per bakir los imòbles.

— Quò qu’es malaisat, qu’es que dinslos afars de vòkra femna, i aviá un papie-ron sus l’erpausicion dau Matsumoto, co-ma per asard, que per lu mesma asard, ‘laeriá a París ne’n mesma temps que vos,beleu dins lu mesma tren, adonc fau far unpauc mens de maniera sauv de voler ekreconsiderat…

— Ela se ‘pela Fontanilhas, FrançoisaFontanilhas.

— Coma l’encontretetz ?— I a cinc ans, ‘la surtava d’una granda

despression, me m’enuiava un pauc dinsmon coble e es ad aqueu moment que meprenguí de passion per los bonzai. Ela fa-siá la haĳin…

— ‘Na que ?— Una poëtessa que fai d’aquilhs pitits

poëmas corts sus tres linhas, daus haiku.Qu’es un eisercici balhat aus depressiusperqu’ilhs poguessen focalisar sus de laspititas chausas. Nos rencontretem lutemps d’una amassada a Esgolesme. Pas-satem la setmana dins lu mesma liech. Ladepression li passet e ‘la esditet mesma unlibreton de sos haiku. ‘La tornet trobar dautrabalh. Nos nos vesiam a Orleans tots los15 jorns, puei, aquí a La Rochela perque ‘laprospectava per dubrir un second maga-sin, ‘na sucursala per la torikalha qu’en-vaís la vila l’ekiu. Divendres, quante l’aidaissada a Orleans, ‘la preniá ela-tot untren per lu Lemosin, que ‘la vai s’i pardrede temps en temps, per las vacanças. La


familha de son òme i a ‘na meĳon sabe pasente pas luenh de Lemòtges. Vau vos bal-har un limerò per la junher, ‘la deu ekre‘ribada aura.

— Vos damandarai de passar deman di-luns per autentiiar lu còrs de vòkra fem-na chas lu legike, puei d’anar aucomissariat per que quauqu’un pren-guesse vòkra desposicion. Vos fau demo-rar a La Rochela, o autradament, passetznos lu dire emai siguessetz acusat de res.Vos daissem per aura. »

Diluns 3, lu mandin

L u capitaní, apres ekre surtit daus lot-jaments refachs de nuòu de la novela

gendarmaria de St Junian, passet saluarlos dos de permanença. Qu’es l’enchaisond’escotar los darniers bruchs de la vila.

« Res de nuòu, sauv que devetz esperarl’adjudant ‘vant d’anar a l’ospitau, eu vòuvenir coma vosautres per interojar lu Fon-tanilhas. Reüssiguet pas a vos junher susvòkre intelifòne.

— Apres lu dissabde passat a la gara, lumetí sus pausa, quò fai pas de mau de lasvetz. Atz los jornaus.

— Vei-ne’n-quí un per vos, i a un articlesus l’accident de la gara.

— Marces. Aup ! Veiquí mon chaufor, ivau. »


E lu capitaní daisset los gendarmes daupòke de garda.

« Boǌorn capitaní, sei passada voscharchar mas devem esperar l’adjudantDelòrme que vai ‘ribar dins un quartd’ora, me laisset daus textonets.

— Ilhs me iò digueten. Laissatz la vei-tura aquí e marchatz prener un càfe comame.

— Non marces, vos atende aquí »quò ditz la gendarmeta, e ela dubriguet

son ardesa electronica per legir las nove-las.

Un pitit quart d’ora apres, lu capitanis’entornava.

« Nos fau ‘nar querre l’adjudant chasse, a St Brecí, la banhola de sa femna esekada raubada. Eu li laisset la siena permenar los goiats, mas dau còp se troba apè. »

La gendarmeta desmaret, e comencetde marmusar « qu’es lu curat de SentBrecí, que los frances disen Saint-Brice,qu’aviá ‘na jòuna paucha, qu’eriá unamervelha… »

« Atz pas ‘chabat de chantonar ‘quelanhòrla. Vise que vòkra ardesa es d’enque-ra lumada, que de nuòu sus la tiala ? »

La gendarma eispliquet que lu ser del’accident a la gara ela farjet un’alerta suslos mòts : tren, faissike, Auba Daurada,occitan, Esgolesme.

« Setz mai fòrta que me mai las novelastecnologia. I comprene res dintra los legi-dors de ius d’actualitat, los RSS…

— Se coneissetz aquò, setz pas tant per-dut qu’aquò. A l’ecòla de gendarmaria nos


aprenen pus lu papieron, lu ciseu e lu to-pinot de cola coma v’autres autravetz.

— Respectatz mos piaus blancs. »Lu Piarron eriá gendarme despuei ‘na

vintena d’annada. Originarí de Briguelh,ne’n Charanta, faguet l’escòla de Bordeu,passet un pauc de temps a Sainta, pueiChabanes e inalament eu fuguet nomatoicier a St Junian.

Pas una granda gendarmeria, mas l’en-torn eriá bon. La ciutat gantiera eriá unavila de talha umana sauv ‘na mentalitat unpauc tròp centrada sus daus temps ancianstant campanhards qu’obriers, que los, elas, au poder au jorn d’aüei fan tot perne’n entretener nonmàs la sosvenança co-ma un atge d’aur, mas dins los actes, qu’escoma pertot.

« Crese en vertat qu’ai paur de m’ipardre, i a ‘na tala somma d’informacionboirada, desboirada, a la minuta, la segon-da mesma. E fau se far un eivís, a la mes-ma minuta, la mesma seconda. Sei beleupró vielh, atz rason. Afe, de quò qu’aquòbalhet ?

— Per tren de bana coma faissike ‘quòmenet vers las enqueka sus l’afar daus deTarnac, que lu Coupat vai surtir un secondlibre, afe, lu grop dau Comitat Invisible.

Puei sei tombada sus lu comunicat delos d’Auba Daurada que coma los faissikesde París, tornan dire que la mòrt dau RemiFraisse es deguda a la descentralisaciondau poder, que jamai la capitala dau païsfuguet mens poderosa ne’n 30 ans de des-centralisacion, que los regionalikes e losecologikes an ‘na part granda de respon-sabilitat dins ‘queu fach divers. Dins la


mesma alerta, i a daus articles sus los poli-ciers que son dins las manifekacions perfotre lu basard, mascarats coma los mani-fekants anarchikes.

— Qu’es pas noveu.— Beleu, mas ‘queka vetz i a daus ei-

matges per iò provar. Es pas ‘na bonachausa per la poliça que ‘quela mòrt chu-quet l’opinhon publica, una mòrt taribla ecapona per un jòune.

— Setz gendarma frescha eisida del’escòla, fasetz ‘tencion de tener vòkralinga. I a de la gent dins l’armada persokener los faissikes. Normalament ampas d’eivís personaus quante portaml’unifòrme, màs, sei de consent coma vos,lu govern deu crànher lu pòple non lucontrarí, e n’autres sem ‘quí per portejar,non per tuar.

— Autrament i a lu bilhet de la Sonià,vene jurt’ de lu copiat, l’ai pas d’enqueralegit.

— Vau vos en far la legida, tuatz lupòke de radiò e fasetz ‘tencion la rota.

POPULARÍDAUCENTRE. 03/11/2014.ALAUNA | LEMOSIN | Sent Junian

Accident de circulacion : tukada fatala per ‘na jòu-na femna.

Dissabde mandin, una femna que l’identitat es pasekada balhada perdet la vita a la seguida d’unaimprudençade conduitadauDominic*.

Un pitit res e en quauquas secondas, una vita setrobet fauchada.

Auriá faugut freinar, e pausar la veitura per prenerlu temps de gaitar lu tren ‘ribar coma iò fan las


vachas dins los prats. ‘Queu mandin a la p’itagara de St Junian, de veire degun dins l’airaubalhet au conductor d’un 4x4 tot nuòu l’enveiade far de las demonkracions de conduita, perensenhar la conduita a sailhaMaria-Joana*.

‘Quò fasiá beu pertant e tot dos aurián deguts ne’naprofeitar que lu tren siàia a l’ora per s’arrekare anar querre laviatjosa esperada.

Non, lu Dominic i envoiet solament sa ilha, sepensava beleu que sa veitura eriá l’obgier quelos raubaires dau moment guinhavan. Tornamdire que la ciutat gantiera a un daumens grandtaus de criminalitat dau canton, merce los gen-darmes ; eu i envoiet solament sa ilha percontunhar de jugar coma sa veitura. Quante lutren se faguet veire a la surtida de la corba, lajòuna Maria-Joana davalet de la veitura es’avancet per ‘nar charchar sa mair qu’arribavadau trende Lemòtges.

Sus lu quai en faça, una jòuna femna menava ‘nadoça javanha, la gent se’n amusavan.

Lu tren arriba, la mair davala mai sos bagatges, sailha li crida. Las van totas doas rejunher lu 4x4ne’n passant per lu cokat de la gara. La jòunafemna un pauc banturla las vei, fai coma voleranar lur parlar. La mair coma la ilha engulhanlu chamin lu pus cort, la jòuna femna vai de lurcokat e per de las rasons desconegudas, virasus ela mesma per prener la surtida « oiciala »de la gara. Aquí, pauc abituada au sikemi depòrtas automatiquas, beleu transida, beleu es-paurida, la femna se trobet gietada en defòrajurt’au moment que lu Dominic culava percharjar los afars de sa femna. Eu culet se’n far‘tencion, se’n se mesiar, eu culet e espotiguet lajòuna femna. E aquí segond lu monde present,per de las rasons d’enquera mikeriosas, eu l’es-chaupiguet una seconda vetz en tornant ‘van-


çar. La jòuna femnafuguet tuada còp-sec.Los secors de Sent Junian tres vika ‘ribats sus plaça

pogueten far res per ela.Lu conductor eispliquet un pauc apres « quante

auviguí crau me sei pensat que qu’eriá ‘na vi-tessa mau enclenchada, pensatz, ‘na veitura to-ta nova. Alaidonc, passí la marcha avant e aquí,quò faguet d’enquera crau mas mens fòrt. Pueisurtissí e viguí. Mas de’n prumier l’aviá pas vu-da. »

Quante lu capitaní dau gendarme ‘ribet, l’òme fa-guet unmalaise e poguet pas ekre interojat.

Qu’eriá un jorn de Tots-Sents, un jorn que lu tempseriá pertant brave, que d’aucuns aurián aimatspassar un moment dins la familha. Per ‘quekajòuna ilha que s’eriá ‘rekada dins la ciutatgantiera per se tornar remetre d’una serada quòfuguet un d’aquilhs jorns que portan lu malur,per totjorn.

SoniàChakanhet.(*) Los pitits nomson ekats chamjats.

— La Sonià es paiada au mòt.— Cresetz pas tant ben dire, far la pi-

gika au Popularí pàia pas.— Qu’es vos que la rensenhetetz.— ‘La tira a la linha sus daus tesmonhs

imaginarís, degun eriá aquí quante ‘quò‘ribet.

— I songe, quauqu’un prevenguet la fa-milha.

— V-òc-es, i aviá daus limeròs dins soncalendier. Son companhon manifeketpauc d’intereks sus las circonkanças. Eusembla pas saber perque son amĳa quitetEsgolesma ente la viviá, per Sent Junian.


Se retrovián sosvent a Bordeu ente eu lot-ja mai daus goiats de sa tropelada faissika.Eu sembla mai interessat per los complo-tikes mondialikes que per son amĳa. Co-ma auriá pogut iò dire lu chantor « piauscospats ras, eidèias rasas ».

Lu pair sembla s’ekre tirat de la meĳoni a longtemps e la mair sembla dins sonmonde. Ela rentrava d’una dimeǌadad’observacion de la presença daus grandsrequins blancs dins la Charanta.

— Perdon ?— Es un grope de porteccion daus ali-

mauds e son persuadats que avecque lurechaufament climatique e la centrala nu-cleara de Civaus, daus requins fuguetenlaschats dins la Charanta per servir detesmonhs dins los afars ecologikes. Quau-qu’un balhet l’alerta a Cònhac.

— Lu tipe deguet lu sijar, lu cònhac, epas unicament la pertida daus angeus,perque la Charanta passa pas a Civaus.

— Beure o beleu fumar, sabetz los eco-logikes. ‘Tendatz v’autres, sem ‘ribatschas l’adjudant. Vei-lu-quí…

— Montatz vika. Qu’es pas d’abora permenar l’interogatorí, diguet lu capitaníavant de tornar a son discort, per ne’n‘chabar sus la mair, ‘la fai la psicoterapeu-ta dins lu domení de la Calmituda© a Es-golesme. »

Sur aquò, los tres gendarmes se mete-ten en chamin e ‘na bona demiei ora pustard, la p’ita veitura passet d’avant l’ospi-tau Roland Mazoin e se garet dins lu ruajurt’apres l’arribada de las urgenças, verslas 10 oras dau mandin.


Lu capitaní, l’adjudant e la gendarmetase persenteten a l’arcuelh. Lu dissabde,fauta de monde e per far aisat, lu capitaní‘viá damandat que lu Remi Fontanilhas si-guesse endurmit per la jornada, mai-que-mai apres ekre ekat pres de tremolament,que sa femna aviá degut parlar per se. Perdire verai, eu l’aviá mai vut aloǌat sus laciviera que de’n pè.

Entau fasant, apres aver saludat lugendarme de faccion, d’intrar dins lachambra faguet veire au capitaní un RemiFontanilhas que dins la lumira dau man-din, semblava ‘na femna. Eu se tornet ‘pe-lat ad aqueu moment que lu chap de garali aviá dich que apres l’accident, quante luFontanilhas davalet de son 4x4, eu l’aviápres per l’amĳa blonda de la victima.

Piaus longs, blond, lu còrs grand, sec,epes coma un òs de jambon curat, eu poriásemblar ‘na femna de luenh, mas de pres,e mai-que-mai de faça, i aviá p’un dobte.Barbut mai ‘na vòtz grava coma lu quemiǌet de las peiras dietz ans de temps.

« Vos sentetz capable de respondre amas quekions ? Pòdem rekar aquí, anar ala cafetariat o ‘nar dins lu parc ?

— Quò vai, aimarai pas que i aguessetròp de gent apres escotar nòkra conver-sacion.

— Vòle saber coma ‘quò ‘ribet ?— Avant las vacanças, ‘chaptí ‘na nove-

la veitura. Venguí en Lemosin per me farla man dessus. Las rotas son p’itas, ‘quòvira un còp a gaucha, un còp a drecha, deque me far a la veitura nova e per balhar


quauquas leiçons a Maria-Angelina mai-tot, ma ilha que vai ben’tot passar sonpermis. Sei d’aquí, mos parents eriánd’Orador puei vengueten a Sent Junian. Igardí la p’ita meĳon, sus las ribas de laGlana.

‘Queu dissabde mandin, ma femna de-viá ‘ribar d’Orleans au tren de nòu oras.Abitualament qu’es lu tren de la desbutad’apres mieĳorn, mas per la Tots-Sents faupas ne’n damandar de tròp aus chaminots.Me soǌava que ‘l’aguesse pas trobatd’okelaria a Chakeu Ros, tòk tornada‘l’auriá vougut beleu durmir un pauc.

‘Ribeten a la gara un pauc d’abora eautorisí ma ilha a toschar la veitura pers’entreinar de far los creneus.

Lu tren ‘ribet, a l’ora. Ma ilha surti-guet de la veitura, e me, torní prener maplaça au volant, lu motor ‘lumat, garat defaiçon a poder pertir aisidament. ‘Las ri-beten totas doas, un pauc a correr, e viguíma femna que me faguet de las gekas percular. Me songava pas ekre tant luenh dautrepador, o beleu que i aviá ‘na jaca degaulha, mas, ‘la me tornet far un grandmovament mai son braç, alaidonc culí.Dins lu retrovisor, i a aviá nonmàs ‘nafuelha apres davalar.

— Una fuelha ?— V-òc-es. Un pitit vent breçava las

quauquas fuelhas e los papierons pasd’enquera boifats davant la gara. Totjornes-quò que ma femna de me far sinhe, mefaguet cular. Es ad aqueu moment, coma òdiguí au chap de gara, que quò faguetcrau. Pensí a un problemí dins la boitia.‘Na veitura 4x4 tota nuòuva, fabricada


ne’n Alemanha. Pensatz, quò m’ekonavaun pauc. Adonc torní passar la marchaavant e tornet auvir lu bruch sec.

Davalí per veire, e aquí visí ‘quela fòr-ma esclapada que banhava dins son sang.Ma femna cridet, ma ilha siulet tant e tantque lu chap de gara arribet s’etot, faguetuna dròla de faça de me veire davalar dema veitura, puei de comprener la situa-cion, comandet a las chausas e nos menetdins la sala d’atenta. Sabetz tot aura. Po-detz me dire ‘quò que vai me ‘ribar ? Quòque vai ‘ribar a ma ilha e a ma femna ?

— Crese saber que vòkra femna es encongier a Sent Junian per aura, que vòkrailha torna prener l’escòla dins ‘na setma-na. Las van ekre de noveu interojadas,qu’es una formalitat. Aürosament per vos,desenfuguissetetz pas la scena de quò quesembla ekre un òrre accident. Sem aquíper menar una enqueka e sabe pas d’en-quera ‘quò que la vai balhar. I a un quau-quares que me manha, vòkra veitura esnuòuva e atz cregut ekre luenh dau trepa-dor, mas i a pas una aisida electronica peraidar quante fasetz ‘na marcha arriera ?

— O per aquò, ‘quò fai ‘lumar lu tableude bòrd coma un sapin de nadau, masreketz lu mekre a bòrd.

— La geka que faguet vòkra femna,segur que qu’eriá per cular ? Insiket lu ca-pitaní de gendarmaria.

— V-òc-es, v-òc-es ! Sem tot dos pilòtesdins un aerò-club e am l’abituda de nosconselhar entau. ‘La voliá me far ‘cular, desegur.

— E pensatz que vòkra femna aviá pasfai ‘tencion a la victima ?


— Queraque, ‘netz pas creire que mafemna… cridet quitament l’òme, lu solelhla pòguet esblaudir e sembla que quelapaubra femna aviá lu diable dins lu còrs.Fau saber maitot que lu sikema d’aquelaspòrtas a la gara de Sent Junian es maufach, sabe pas ente ilhs an ekats charcharquò-quí. ‘La trantolhet quante culí. Qu’esmalurós mas qu’es entau.

— La victima se ‘pela Maëlina Campa-nys, la coneisset ?

— Vive a Orleans, pas a Sent Junian.Coneisse pauc de monde aquí. Ma femnavos diguet beleu quò que fase dins la vita.Ai daus contrats importants que van tom-bar. Ma femna es chap d’una granda libra-ria dins lu centre de la ciutat Joanica.

— Iò sabe, vòkra femna me tenguet lumesma discors. Fasetz l’architecte, maspertot dins lu païs ?

— V-òc-es, esmai aguesse pró de tra-balh dins mon canton. Vene de ‘chabarmon darnier angard, per lu FRAC*. Dinsdaus bakits que se suisián a ilhs mesma,fargí ‘na peu metalica per ‘bilhar l’espacíde la cort. Una granda geka architecturalaque marca la vila.

— Trabalhatz en defòra d’Orleans, susLemòtges o Esgolesme ?

— Non, i a pus de moneda a Esgolesmeque la vila es ruinada, emai respondi-guesse a un o dos merchats. ComaLemòtges ven de passar a drecha, quò serábeleu mai aisat, avant aviá pas los bonsreseus.

— Marces d’aver pres la pena de re-spondre a mas quekions. Setz liure depertir de l’ospitau d’aicí la in de la jorna-


da mas devetz pas quitar lu canton de SentJunian.

Pense qu’una ambulança vos tornaráchas vos, diguet lu capitaní apres sarrar laman dau Fontanilhas, vòkra veitura esconsinhada d’aicí la in de l’enqueka. »

Diluns 3, dins la matinat

« I a un chause que me manha dins‘quel afar, e sabe pas que ! »

Entau aviá dich la Silvana ne’n daissantlu Crikian Labecqua.

« Vos fau pas far la feka ‘queka nuech,Alan, deman, vam a Sent Junian, ne’nNauta-Viena. Menarai la veitura sus lameitat dau chamin, la menaratz passat Es-golesme, per l’enser, veram be. Segond co-ma ‘quò se passará, ne’n aprofeitarembeleu per passar veire vòkra amĳa que lifai la jornalika, mas comptetz pas tròpdessus, d’autan mai qu’ai normalamentbesuenh d’ekre tornada avant la in de lajornada per veriiar de las chausas. »

Lu Alan ‘guet beu rospetat, quau quesiàia, la « chinesa » aviá comandat, aura,faliá ilar. L’inspectritz passava pas peraver un meschaënt caractarí sauv quanteun chause la manhava. Qu’eriá lu sinheque la mendra contrarietat poviá la des-gondar. Dins lu comissariat, de las lingas


de palha avián dichas au Alan que lu tipaavant se l’aviá contre-dicha una vetz, eueriá ekat tornat trobat dos jorns apres li-gotat coma un rotleu de prima, raide mòrt.Lu Alan ‘viá l’aër un pauc neci, mas se ris-quet jamai de desobeïr. La Silvana eriá sachefa, plasenta o pas, aquò despen dausvejaires, ela aviá bon fond e ela eriá d’unprofesionalisme quitament sens tascha.

Coma i aviá daus trabaus sus la rota deNiòrt, passeten per Sent Jan d’Angelís,Cònhac, puei Esgolesme e Sent Junian.Passat las onze oras dau mandin, la veitu-ra de poliça, banalisada, ‘ribet a la broa deSent Junian, au vilatge de Glana, davant lameĳon daus Fontanilhas.

Meĳon bakida dins doas graǌas amas-sadas. Las peiras sus lu davant de lameĳon avián ekadas engreutadas sus lanautor d’una veitura e lu naut dau mureriá de peiras aparantas. Los portaus ori-ginaus avián ekats remplaçats per de lasveirinas. Lu tot fasiá propre. Sus lu darrieri aviá un grand vargier que los rekantsd’una talha ‘vián pas ekats d’enquerabrutlats. La Glana, un riu, barrava lu totavant de se gietar dins la Viena.

Qu’es la jòuna Maria-Angelina que du-briguet aus policiers. La goiata los menet asa mair dins lu vargier.

« V’autras setz totas doas totas solas,dins ‘quela granda meĳon, damandet laSilvana.

— Mon marit es indisponible per totau-ra. Damandetetz per me parlar d’un afarpersonau ! respondet una votz secha,


l’ inspectritz pensetz « fau pas fugir l’es-corchiera quante quò fai meschaënt temps» e ela diguet, franchament :

« Coneissetz monsur Crikian Labec-qua ? »

La tipessa eriá pas dau genre a se’nlaissar comptar, sabiá se tener, ela, soncòrs e quò ‘la cresiá ekre son rang, sa pla-ça. ‘La s’ekiret un còp coma per se grandire forcet lu cokat fred de son regard per unmovament de la teka.

« V-òc-es, lu coneisse… Perque ?— Podetz ne’n dire mai. »Françoisa Fontanilhas gietet un còp

d’uelh per veire ente eriá sa ilha.« Qu’eriá mon amant. Una relacion

‘chabada au jorn d’aüei.— De divendres ! »Blancha, la lebra tremolanta.« Quauquares li es ‘ribat ?— Doçament, qu’es se mesma que nos

parlet de vos e de vòkra relacion clausaaura. Podetz nos eispliquar vokre emplecdau temps de la dimeǌada passada, ne’npertant dau dĳòus darnier.

— Dĳòus darnier trabalhava a la libra-ria, cresetz pas que los afars se menan totssous. Crikian venguet lu ser per passar lanuech. Qu’eriá pas lu prumier còp. Eu sa-biá que mon òme eriá pas meĳon, eu ‘ri-bava de París ente aviá passat la jornadaper dau materiau de fotograia e ad unaerpausicion sus un escrivan japones. Euvoliá me parlar de chausas sus sa femna.

— Eu comptava la laissar per viure co-ma vos.


— Non ! De mon cokat, auriá jamailaissat mon marit. Crikian a de sa femnal’eimatge d’un ekre ekranh, que viu sus latauvera de la societat, mas eu es conven-cut d’aver de l’amor per ela. Nòkra rela-cion eriá basada sus la charn.

— Coneissetz Anna Labecqua ?— L’encontrí daus uns còps quante fa-

siá de las charchas per dubrir una sucur-sala de la libraria. La Rochela es ‘na pitavila, un jorn saludet Crikian a la surtidad’un magasin, sa femna ‘ribet eu nos per-sentet. Quau que siàia, sa femna deviáaver daus supçons sus la nòkra relacion esus son òme, perque eu me diguet aver le-git dins son jornau intimí « sabe tot ».M’eispliquet que inalament qu’eriá unsinhau, qu’eu aimava sa femna, que po-diam rekar bons amics e tot e tot e tot. Totaquò que pòt i aver de chaponier dins laconduita d’un òme.

— E apres, lu ‘vendres ?— Lu mandin Crikian se permenet dins

Orleans, li balhí de las entradas per lu dar-nier angard que mon òme bakiguet.

— Un angard ?— V-òc-es, lu noveu FRAC, es un biais

de bakir, coma per los angards agricòles,mas fau pas ne’n dire dau mau autra-dament ‘natz passar per daus faissikes.Afe, de mon cokat, aiá ‘na jornada masca-rada a la librairia per l’Halloween. Mosemplejats me fagueten mesma un torn emeteten daus abits un pauc òle-òle dinsmon sac, daus ròsges* de plakique, mesma‘na perruca. Nos tornetem trobar maiCrikian, vers la mieĳorn, per miǌar unadarniera vetz de bana. Apres lu marendar*,


lu menet a la gara de Los Aubrais per pre-ner lu prumier tren per París e apres laRochela, qu’eu desirava far ‘na suspresa asa femna que tornava de vacanças sabepus ente. Eu prenguet un tren vers treizeoras e demiei, me m’entorní chas me perpreparar ma valisa per poder prener mai-me-tot de las vacanças. Arribí a Sent Ju-nian dissabde mandin.

— Podetz me’n dire sus l’erpausicion deParís.

— Poguí pas i ‘nar. Sauv me trompar,qu’es una erpausicion consacrada au Mat-sumoto Seichō, un escrivan japones depolicier, ò conneissetz beleu pas ? Son es-ditor francofòne fai daus cofrets avant luNadau. Nòkra libraria es tròp p’ita perekre concernada per l’operacion, mas luvendrán dins los tiratges de pòcha. PerHalloween, perpauseten una erpausicionsus las escrivanas de policier, las daus païsfreds, de Scandinavia.

— Podetz nos eisplicar vòkra encontramai monsur Labecqua ?

— Nos encontreten i a cinc ans a Esgo-lesme. Fase daus haiku, daus pitits poëmasde l’inkantaneïtat ne’n tres vers. Char-chava per los persentar. ‘Quela erpausi-cion sus los arts dau Japon eriá maprumiera surtida desempui ma despres-sion. ‘Viá d’enquera dau mau a meconcentrar sus las chausas de tots losjorns. Crikian representava son associa-cion de bonzai. L’encontrí lu mieĳorn ataula, que sabiá pas dubrir ma botelha delemonada japonesa. Entau fasent lu banhíe qu’es espoidat de rire que nos passatenla in de la jornada, e coma daus goiats,


passetem totas las nuechs dins lu mesmaliech. Qu’es un pauc se que ‘chabet per megarrir totalament. Un pitit juòc per se ren-contrar a la desbuta eriá per me de direqu’anava veire lu medecin.

Pauc de temps apres, torní dubrir unalibraria, la vita me tornava susrire. Nosnos torniam trobar quasiment tots los 15jorns, una vetz a Orleans, ‘n’autra vetz aLa Rochela, qu’oicialament i prospectavaper i dubrir una succursala. Podetz medire perque voletz saber tot aquò.

— Madama Labecqua es ekada trobadamorta. Qu’es la desbuta de l’enqueka masam totas las rasons de creire que son òmees dins l’afar.

— Morta, e coma ‘quò ?— Quò vos regarda pas ! Sabetz coma

erián lur relacion.— Vos iò disí. Crikian aimava l’Anna a

sa faiçon. De quò que sabe, ilhs avián ‘napita vita de pitits borges coma mai d’unaimarián ne’n aver una. Ela fasiá la pro-fessora de latin dins un collegi de provin-ça, se lu fotografe que son trabalh eriáconegut de per lu monde. Sa specialitateriá dins lu biais d’esclarat tant ‘na naturamorta aus perons qu’un païsatge. Apressei beleu pas la mielhs plaçada per parlarde lur còble.

— Lu vòkre òme sabiá ?— Eu deviá be se’n dobtar.— Perque eu a de las mekressas ?— Una, i a 10 ans d’aquò, pauc apres la

naissança de nòkre garçon. Eu se faguetprener dins un okalet dau barrí d’Orleansmai una de las soás escolanas de l’escòlad’art, la mesma ente interven Crikian. Ma


familha faguet tot per far taiser las ru-mors. Perdí l’eifant que portava, faguí dela neurokenia. Ai totjorn jurat que li farpaiar sa traïson.

— Auriatz poguts vos laissar ?— Lu maridatge es un sacrament, de-

gun divorça dins nòkre mitan ! Mon paireriá aviator, mon grand, solonhot, faguetlu conselher per lu Generau.

— Lu far banard es mai dins la culturade la Solonha ? Qu’es un canton de chaça,apres lu brame dau cierv, un còp de fusilhpòt far un banard de mens…

— Quò vai pas non ! Surtetz d’aquí. Espas mon marit qu’es mòrt. Surtetz e tiratzv’autres. Tener daus taus perpaus, quò vaipas !

— N’autres i vam. Vos damandarem depas passar de còp de iu a monsur Labec-qua. Au reveire. »

Ne’n surtant, los dos policiers gietetenun còp d’uelh dins la meĳon. Quauquesvekits sus un canapet, daus libres sus ‘nataula bassa d’un cokat. De l’autre cokat,sus lu bar a l’americana, los bòles dau pititdejeunar, dins l’aigier de la veissela de lavelha, breu ‘na meĳon lu temps de las va-canças.

L’inspector faguet la remarca a sa su-periora que sa darniera surtida eriá beleuun pauc fòrta. Ela prenguet pas la peine defar ‘na responça. I aviá pus lu temps depassar veire la copina aura.

Miǌeten dins un rotier a la surtida deSent Junian, a Rolhac. Comendeten de lassaladas composadas e l’inspectritz ne’n


aprofeitet per ‘nar a la pescha telefonica,entre autre, per saber si lu Labecqua eriáekat ‘nar reconeisser lu còrs chas lu le-gike. Lu Alan telefonet se-tot e lu càfe ‘ri-bet de bana coma las novelas.

« Los tipes dau labò an ‘chabat d’anali-sar la valisa de madama Labecqua : dausvekits, daus libres de latin, los actes daucolloquí e son jornau intime. Ilhs an bevut escrit lu famós « sabe tot ». Quò quelos intriguet qu’es que lu jornau es tot es-crich mai una sola color d’encra, sauv‘quilhs dos mòts. L’encra es ‘na vielha re-ferança que se troba dins las papetarias,mas pas pertot. Lu fach que qu’es totjornla mesma color usada deu ekre ‘na fòrmade fetichisme dins lu domení de l’escritu-ra. Lu « sabe tot » es ekat escrich mai unkilò bilha que la color es qua’iment par-riera. L’analisa de l’escritura pencha perdire que qu’es la mesma persona que lurekant dau jornau, iò visan a la fòrmadaus T qu’es la mesma d’empertot.

Dau cokat de la bilha de veire, res denuòu, qu’es ‘na bilha que la provenançane’n es pas d’enquera coneguda.

— Qu’es pas me que vai ne’n dire mai.Lu legike me diguet que qu’es be ‘quelabilha qu’ekofet la femna, e que ‘la portados tipes de marca dins lu còu. Las pru-mieras sòrtas son ekadas fachas mai de lasmans gantada, que i a p’una traça d’em-presas, e mesma, daus gants especiaus,que la cokura es pas ne’n bot daus dets,perque sotvent qu’es la cokura que laissa‘na marca, daus gants speciaus e proba-blament de cuer, per ne’n ekre segur, fauesperar ‘n’analisa chimica pus prionda.


Las secondas sòrtas de traças son ‘las demadama Labecqua ela mesma, beleu que‘la se serret lu còu per far surtir la bilha.Sos las contraccions, la bilha fuguet sarra-da mai fortament. ‘Na vetz morta, i aguetrelaschament e lu medecin daus pompierspoguet l’eschapar facilament. La mòrtaguet luòc dins la serada ente 19 e 20 oras.

— Veiquí ente ne’n sem. E de que pen-satz de Madama Fontanilhas ? Perdon lagranda Madama Fontanilhas…

— Crese res. ‘Chabatz vòtre càfe, am dela rota de far.

Dimars 4, lu matin

S ens jamai res dire, ‘la se sietava a laterrassa dau cafet dau pòrt, qua’iment

totjorn a la mesma plaça, e quò mancavapas, ne’n cinc minutas, un grand càfe, dossucres e un veire d’aiga ‘ribavan de banacoma l’edicion ekenduda de la CharantaLiura dau jorn.

Quau que siàia lu temps, quau que siàial’ora, degun veniá parlar jamai a « la chi-nesa » pensatz be, una jiquessa, li dissetzquò-quí o quò-laï, ‘la compren quò que ‘lavòu.

Quò seriá bon per aver de las ikòrias.


4DENOVEMBRE 2014PERCHARANTALIURA.FREAOP

Fach divers La Rochela - Mòrt d’una femna dins unokau.

Una femna es ekada trobada morta dins ‘na petitaokelariadauquartier de la garade LaRochela.

La femna, que l’identitat es pas d’enquera conegu-da, eriá venguda se pausar lu temps de la Tots-Sents. Sabem nonmàs que ‘la es arribada di-vendres ser per lu tren de París. Una vetz dinssa chambra, ela ‘guet pas l’enchaison de desfarsos bagatges que un (o daus) agressor(s) tom-bet(en) sus lur presa per la tuar quauquas mi-nutas apres.

Es ‘na paucha que preniá son servicí lu dimencmandinque trobet lu còrs.

Los secors rapidament sus plaça pogueten màsconkatar la mòrt. Una enqueka es ekada du-bertaper ne’n sabermai sus quel afar.

Mancarempas de vos balhar la sega.

« ‘Quò vai, brodeten pas de tròp » sepenset l’inspectritz.

Ela tornet un pauc sa chiera per ‘viesarun bakeu apres manobrar dins lu pòrt.

Quò fasiá d’enquera bon per se perme-nar sus la mar. Apres un temps de pausa,ela damandet un second grand càfe econtinuet la legida dau jornau.

Pas grand chausa en defòra de las va-canças que son ‘chabadas, las classas ne-tiadas lu temps daus congiers, daus bilhetssus las jors dins los cementeris, mai ju-rits en quela annada de centenarí de laGranda Guerra.


Ela faguet un pauc mai atencion sus lapolitica mai quel afar de policiers que fo-ten la marda chas los manifekants. I aviáun reportatge a charja jaspit d’un site in-ternet tengut per un jornalike dau Monde.De segur, las fotograias laissavan pauc deplaça au dobte.

Totjorn dins la tireta politica, los fais-sikes dau movament Auba Daurada deBordeu avián tentats una accion comunaemb daus nacionalikes de Peitieus, dausidentitarís de Lemòtges e de Clarmont perreclamar la recreacion de l’Aquitana ro-mana dins lu cadre de la refòrma teritoria-la. Bordeu, Peitieus, Lemòtges, Clarmond,la linha nauta d’una Aquitana granda queson unitat eriá tirada de la conqueka ro-mana e que los d’eikrema drecha eimatgi-nan coma lu punt de despart de lareconqueka sos lu slogan de la puretat dela terra faça a la mondialisacion.

La Silvana essaiet d’identiiar losqu’erián sus la fotograia mas la qualitateriá pas de las melhoras. ‘La passet vikaper pas s’esmalir, ela que de per son ikòriapersonala s’eriá jamai trobada a sa plaça,afe, a la bona plaça que los adorators daumokachut chaussissián per ela.

Es entau que lu caractarí de « la chine-sa » passava per meschaënt, en vertat, eus’eriá farjat sos las eprovas de la vita. Quòli fariá pas plaser d’i aviesar un agent deson comissariat, o un ancian de l’escòla depoliça. Autant las petitas connarias jamaibe inas, ‘la passava, dau bole de ris per saprumiera annada a La Rochela a la legen-da que ‘la miǌava dau chen, mas faudriápas ò far tots los jorns. De tots biais, ‘la


pensava que i a p’unas rasons que la poli-ça siàia mainatjada per la dikribucion degros colhons.

Tres goiatas a la taula de cokat fasiándaus comentarís sus l’afar de la femnamòrta.

« Ma mair me diguet que la faguetentornar coma ilhs fans dins las cavas…

— Dise que fau far ‘tencion.— ‘Reka de ne’n contar, qu’es dins un

okel dau quartier de la gara, son pas dauspalaces, mas queraque, qu’es pas Chicagò.

— Aurián pogut la tuar…— Mas la tuagueten.— Aviá pas sasit, qu’es òrre de morir

per la Tots-Sents.— La mòrt es totjorn òrra, quau que

siàia lu jorn, punt. I vam, perque i a eisa-men d’italian a 10 oras. »

L’inspectritz se levava ela-tot per paiarque lu medecin ‘ribet.

« As lu temps ?— As de las noveutats ?— Un càfe se’us platz.— Un grand ? cridet una vòtz despuei

lu comptador.— Un pitit, sens sucre.— Ta femna es pas mòrta ekranglada

per las mans gantadas, que l’analisa chi-mica indica que qu’es dau cuer.

— Òme, femna.— Daus dets grands, ins, beleu un pia-

nike. An coma particularitat de pas averde punt de cokura a l’eikremitat.

— E la bilha de veire ?— Lu veire es un materiau farjat de sili-


cium, tirat dau sable, generalament trans-parent.

— Espoidada de rire.— Perque venguet pas ier au ser ?— Eriá bracada de la rota, una jornada

per veire ‘quela tipessa leva-nas, p’ita bor-gesa que pensa que viure a cokat de Parísfai d’ela un ekre eikraordinarí.

— Povias pas daissar tos òmes iò farper ‘na vetz.

— Sabe pas perque mas i a un quau-quares que me manha dins ‘quel afar.

— Qu’es lu chaǌament d’ora.— Chaçatz lu banturle per la pòrta, eu

s’entorna… La tipessa eriá pas presa perasard ?

— Non.— Nos reka de trobar la blonda.— Avetz son identitat, una fotograia,

non ?— Pas pró bona, um vei pas sos trachs

inaments Pertant a la desbuta i ai cregut.E per lu nom, las charchas sus Esgolesmee los barris balheten res. Fau ‘pelar la gent,contròtlar. Apres me pause de lasquekions : es quò ela que la tuet ? Entretela dins la chambra que la morta l’eriádesjà e que ‘la prenguet paur.

— Vigueten pas surtir ta blonda ?— Non, ‘la sembla passada per la surti-

da de secors. La camerà es màs per l’intra-da e mai-que-mai per dubrir a dikançaquante la gent an pas lu code. Quò qu’espas mau fach coma sikeme. Dins l’okau ia pas de susvelhança, pensa be, lu sos-pre-fect o lu mera que serián ilmats mai ‘namekressa.

— O de las policieras.


— O b’etot un medecin legike. Perchamjar de sugier, e per parlar cultura,quò te ditz de venir coma me en in de set-mana a la meĳon dau Japon a París ?Crese que lu quauquares que me manha esalaï.

— Perque non, paiarai los bilhets detren, te daisse paiar los càfes. T ! Veiquí lunòkre Alan.

— Boǌorn Guil… Perdon, boǌorn doc-tor, boǌorn inspectritz.

— Ne’n setz d’enquera aquí ?— Semblatz uròs mon Alan.— Vene de ‘chabar un daus libres dau

Maksumoto, sabetz, l’escrivan japonesdau papieron qu’eriá dins los afars de lamorta, l’erpausicion de París. Qu’es pasmalaisat coma legida. La mediateca po-guet pas me prekar son libre lu mai cone-gut « Tōkyō express ». La tipessa del’arcuelh me’n parlet coma d’una ikòriade pas creire dins laquela lu tuor aviá presun tren davant de la gent avant de ne’ndescendre dès qu’ilhs torneten la teka,aquò per prener lu tren sus lu quai en façae anar tuar dau monde. Dau còp prenguí «La votz », un libre que tot parrier parlad’un tuor dins los trens.

Coma i aviá un tiquet de tren dins laveka de nòkra morta, anguí a la gara perprener los orarís de tots los París Mont-parnassa — La Rochela, de la poncha daujorn a la nuech negra. Khurram, lu noveude las katikicas, es apres analisar la pro-babilitat de ne’n prener un, puei davalarper ne’n prener un autre. Ò sabietz vosque quò cokava mai de 100 € 00 per anar aParís. Qu’es pas balhat lu tegeve.


— Me songe qu’atz perdut vòkretemps, lu tren es direct, fase lu chamin so-ventavetz per de las rencontras de mede-cins.

— Òc-e-non. Per l’aver fach un còp peranar passar la nuech chas una amĳa, po-detz prener un bilhet sus ‘na dikançagranda venduda coma directa mas quedins la realitat, lu tren se ‘reka un o doscòps. Per eisemple París — Milan, ne’n Ita-lia, còka ne’n promocion, la meitat daupretz qu’un París — Lion. Adonc, preniáun tren per Milan mas davalava a Lion.

— Atz quantben d’amĳas dins lu païs ?Un vertadier femnelaire, mesiatz v’autresdaus òmes gelós. Una bala perduda, qu’esvika fach.

— E qu’es me lu lector de roman poli-cier. Ai esconomisat de la moneda.

— Fau be de la gent per paiar lu comi-tat d’entrepresa daus chaminòts.

— Aurem tot entendut aüei. Qu’esv’autres que disset de las chausas entau.Afe, la tipessa de la mediateca vai me re-servar l’autre libre, mas desjà me songeque lu qu’ai pres m’engulhet sus los bonsralhs.

— Pensatz que la Anna auriá encontratson tuor dins la veitura bar dau tren ? Quedins un compartiment ‘la vei una tipessase far ekrangliar, que ela crida e lu tuor lamenaça de sabe tròp que e quante ilhs ‘ri-ban a la Rochela eu s’acata dins sa valisaper la tuar mai ‘na bilha ?

— Son tuor, ne’n sabe res, mas ela eriádins lu mesma tren que son òme !

— Qu’es ‘queu tipe de pika que faucreusar dins ‘quela mandinada. Fasem un


prumier desboiradís d’informacion endesbuta d’apres miejorn. »

Quò fuguet lu sinhau per daissar lu bardau pòrt e pertir.

Dimars 4, l ’apres mieĳorn

L os raĳons de solelh de la desbutad’apres mieĳorn s’eissegián d’aicí lu

cuòu dau comissariat. L’inspectritz queveniá de ‘chabar son càfe, manhet lu tele-fone per ‘pelar sos collegas a l’amassada.Qu’es lu Alan qu’aviá lançat l’eideia de lareunion e beleu preparar l’inculpacion dauCrikian Labecqua.

« Aimariá far coma v’autres tots unarecapitulacion de quò que sabem sus l’afarAnna Labecqua. Vau vos dire coma avieselas chausas, apres me balharetz la contra-diccion. Vos fau segre las ekapas sus lutableu.

Primo : Anna Labesqua s’entorna d’An-glaterra apres ‘na setmana de vacanças.Una suposicion es que dins ‘quela setmana‘la prenguet la decision de laissar son òmeper viuvre sas aventuras femininas beleumai la blonda que ‘pelem « la mikeriosaMaëlina Campanys » e que sem d’enqueraapres la charchar, o beleu per viuvre coma


son amanta bruna que sabem res sus elatot per totaura. Enquera un còp, son de lasperpausicions de trabalh.2o : Quò qu’es segur qu’es que ‘la pren

lu tren a París a 16 oras 12, un tegeve di-rect per La Rochela.3o : Lu tren ‘riba a 19 oras 26.4o : De la gara a l’okelaria fau de 20 à

40 minutas segond que setz bon marchor opas, qu’atz ‘na valisa o pas. Faguetem ‘nasimulacion mai una femna e ‘na valisa,mai un òme e ‘na valisa. Soǌam que ‘ladeguet arribet a l’okelaria vers las 20 oras.5o : Aquí, sem pus segur de res. Son

òme, lu Crikian Labecqua l’ataca, l’es-mança e la tua. Eu pòt intrar apres s’ekrefach dubrir la pòrta per ‘na compliça. Sacompliça a pogut ekre prevenguda per te-lefone desempui lu tren.6o : Los dos surten normalament per la

pòrta de secors. Per ‘chabar ‘quí ‘quelaenumeracion, quante arribetem chas se ludimenc ser, eu eriá beleu apres far las vali-sas emai nos diguesse lu contrarí. Vei-la-quí mon eidèia, atende vos comentarís. »

Lu prumier de dire quauquares fuguetlu Khurram, l’analike.

« Sei de consent coma te per los punts1 , 2, 3, e 4 mas coma erián dins mesmatren, perque lu tipe la tuet pas ad aqueumoment. Podiá l’ekrangliar, tirar l’alarmae la gietar defòra, in de l’ikòria.

— Crese pas, diguet ‘n autre, que enpunt 1 fau pausar coma certituda que ‘lavoliá daissar son òme. E puei, beleu qu’eusabiá pas qu’ilhs erián dins lu mesma tren.


Es beleu ela que lu viguet de’n prumiersens saber perque eu se trobiá aquí dedins.

— Se, eu coneissiá los orarís, li copetAlan, eu deviá ekre quasi certan que ‘la setrobava dins ‘queu tren. Khurram balhame las ichas…

— De quò que balheten las analisas desa linha de telefone ? damandet La Silva-na.

— Daus còps de iu desempuei Orleanslu ‘vendres mandin, professionaus, qu’eriáper son merchant de lampas. Quauquestextonets mai Madama Fontanilhas, pueires d’aicí lu dimenc mandin qu’eu telefo-net a sa bela sor. I a per contra gròs deconsomacion de donadas per naviguar susla tiala lu temps dau trajet de tren. Eu esabonat aus jus de quauques blògs sus lafotograia, los bonzai e aus jus dequauques jornaus coma lu Jornalet, Rua89,ZoomJapan.

— Adonc coma auriá-t-eu pogut preve-nir sa compliça de venir dubrir la cham-bra. Ne’n mai d’aquò coma sabiá-t-eu quesa femna ‘nava pas rintrar meĳon direc-tament ? Se mesma nos diguet aver presun taxi de la gara a chas se, e ‘quò fuguetconirmat per los relevats de la banca. »

Alan de veire son trabalh tot esbolhetdiguet un pauc enervat :

« Qu’eriá beleu prevut despuei un mo-ment. Sabem que la chambra es ekada re-servada una setmana avant. Beleu qu’euanguet a París per pauinhar son alibi,daissar de las traças mai sa mekressa es’assegurar que sa femna rintrava be. Unavetz dins lu tren eu la velha per l’esman-


çar de lu segre a l’okelaria ente sa compli-ça l’espera. Dins lu tren eu conirmet mailu pòrta-onda de quauqu’un d’autre.

— Non, ‘quò ten pas, l’okelaria reser-vada, eu podiá intrar mai lu code envoiatper sa compliça, i a pas mekier que ‘la fa-guesse la comedia davant la camerà, aucontrari, qu’eriá mai segur d’intrar per lapòrta codada perque ‘la es pas susvelha-da… Crese que pòdem pas grand chausaavant de ne’n saber mai sus ‘queka Maëli-na Campanys. Autra chausa ?

— Au limerò 5, sabem que deguet pas iaver de luta, sauv lu dessus de liech, res esekat tochat dins la chambra. ‘Quò fai quevese mau la Anna segre gentament sonòme per que qu’eu-quí la faguesse s’eko-far mai ‘na bilha. Coma sabem grán res delas prumieras marcas, beleu que la Annaparlava mai son murtier, o sa murtriera, eque ‘la engoletet la bilha per error. »

La Silvana coma lu Alan digueten debana « Atz rason sus l’absença de luta…

— Perdon, inspectritz.— Avetz rason sus l’absença de luta.

Crese pas tot parrier que quauqu’un faivenir ‘na femna dins ‘na chambra per lagaitar se tuar mai ‘na bilha qu’anet de tra-bers. Aquí i a un chause de pas clar. Acausa de las marcas l’afar de la bilha mefai creire ad un accident.

— Au limerò 5, sem segur, diguet d’en-quera lu tipe, que qu’eriá la Anna qu’eriávisada ? Qu’eriá beleu la blonda mikeriosae que la Anna intret dins la chambra laprumiera, e fuguet entre crochiers « for-çada d’engolar ‘queka bilha ».


— Nos fau ekre mai psicologue, quòdiguet una policiera. Coma iò ditz Silvana,un òme que fai venir ‘na femna dins ‘nachambra d’okel per la tuar, es pas fòrçaaisat de creire, d’autant mai que l’ipotesade despart es qu’eu a paur d’ekre daissat.

Mas dins lu cas dau Crikian Labecqua,sabem qu’eu ne’n vei una autra, adonc, euseriá ekat daissat beleu, mas se retrobavapas tot sòu.

A l’inversa, qu’es beleu se que descu-bret que sa femna aviá de las relacions endefòra de lur còble, beleu be qu’eu descu-bret que sa femna eriá lesbiana o bisseis-suala e que ‘quò lu desgotet. Fininalament per conservatisme o per reli-giositat, eu la tuet coma per netiar ‘na ta-scha o b’etot lavar un pechat, afe,quauquares entau.

— Fiuuu ! Faguet la Silvana. N’aviampas vuts las chausas entau. Dins ‘queu cas,de que qu’es ‘quela femna que preten averobludat lu code que qu’es ela que faguet lareservacion.

— Ne’n sabe res. Beleu qu’eu tuet laAnna Labecqua dins la chambra reservadane’n la forçant d’engolar ‘na bilha mas quela reservaira es una compliça. O beleu que‘quela tipessa passet, la Anna eriá pasaquí, ela anguet se permenar e s’entornetapres.

— La mikeriosa femna seriá vengut uncòp dins la chambra, puei ela suert persoǌar tornar un pauc pus tard. Non, ‘quòse pòt pas. La blonda es dins lu còp, autra-dament, ela seriá ‘nat atendre son amantaa la gara. De tot biais, ela es dins lu còpperque surtida far un torn, una vetz entor-


nada dins la chambra, d’i veire una morta,ela auriá balhat l’alerta… Nos fau trobar‘queka Maëlina, e vika avant que la gentse meten de desparlar sus l’afar, ente ne’nsem de las charchas.

— Qu’es pas tant que los Campanys si-guesse nombrós a Esgolesme, mas fauprener lu temps de veriiar. Sabetz que lucompte bancarí es lu d’una associacionper sauvegardar daus grands requinsblancs dins la Charanta.

— Perdon ? diguet lu Khurram.— V-òc-es. Es una Campanys que ten

‘quela associacion. Fagueten una mani-fekacion la dimeǌada passada, afe, oicia-lament qu’eriá una jornada d’observaciondau requin charantes e puei d’aucuns vo-gueten cassar coma de cokuma.

— Daus nòkres d’enquera.— Non, pas aquí, son pas meschaënts

‘qu’ilhs quí. La Campanys sembla regentartot ‘quò-quí, apres s’ekre entornada chasela lu dimenc ser, ela eriá convocada perlos collegas de Cònhac lu diluns. I a defòrtas chaënças per que la Maëlina si-guesse sa ilha e que ‘las vivessen totasdoas dins lu mesma apartament a Esgo-lesme. La mair en defora d’ekre una ekre-ma ecologika, fai la psicoterapeuta dins ludomení de la Calmituda©. »

La Silvana enregiekret tot aquò e da-mandet au monde present se avián autrachausa de dire avant de claure l’amassada.


‘Mercres 5, lu matin

Alan pauset lu jornau sus la taula persaludar l’inspectritz que 'ribava.

« Dĳatz me pas que m’esperavatz tòkd’abora. Aquò me farai plaser, setz min-hard, sabetz legir, atz un bon trabalh, masd’un autre punt de vuda, ekre ‘na presasus un tableu de chaça, qu’es ekre morta.Desiratz queraque pas me tuar, Alan ? »

— Vos en pregue, am pró d’una mortacomplicada entau. E me pensa pas d’en-quera a vòkra plaça, dins un o dos ans,perdon, dins vint ans dise pas, mas fau quel’atge de retirada culesse pas plus. Vosatendiá per vos dire que los collegas d’Es-golesme an ‘chabats per trobar la Maëlina,afe, son adreiça mai la veitura que ‘laprenguet per venir a La Rochela.

— Son pus daus grands càfes que nosfau prener mas de las bombonas. Anetz,contatz me ‘quò. »

‘Na vetz los càfes servits, Alan eispli-quet que la Maëlina viu be chas sa mair, latipessa que porteja los requins dins laCharanta. ‘Quela femna, dins un prumiertemps, aviá fach que traïtar los collegas defaissikes, que los policiers son totjorn daucokat dau poder, bon per oprimar la gentcoma ela que son dau cokat de la libertat,e tot lu totun.


Puei, ilhs avián reüssits a li dire quevenián per sa ilha. E aquí, ‘la s’eriá mesade gigonhar e de s’esbramelar « prenatzme, prenatz me, ma ilha es pura, prenatzme ! », per achabar dire que sa ilha eriápas tornada meĳon desempuei l’Halloweenque ‘la fekava mai una amĳa a La Roche-la, que son quite companh sembla pas averde novela s’etot.

« Segond lu ichier centrau, ‘queucompanh es un vertadier faissike dau mo-vament occitan Auba Daurada, ajutet luAlan. Los collegas d’Esgolesme damande-ten de veire la veitura, la mair eispliquetque la Maëlina se serviá totjorn del’Aper0’.

— Lu que ?— L’Aper0’, lu servicí d’Autò Pertatge

Electrique Regionau Zerò ‘mission, luchause de la Dama de la Vertiduta.

— Desconatz pas, ‘la es minikre, mi-nikra o minikressa aura, sabe pas comafau dire per ela qu’eriá un temps contre lafeminisacion daus noms per los mekiers.

— Ente la sopa es bona… Afe, ilhs tro-beten la veitura empruntada, que degun iaviá manhat quau-que-siàia.

— ‘Quò marcha pas lur afar ? damandetla Silvana.

— ‘Quò rotla ben, mesma tròp perquesembla que i a jamai de veituras librasquante atz mekier d’una. »

L’agença de locacion aviá balhat comarason que la veitura empruntada per laMaëlina eriá ekada mau tornada brancha-da, quò que l’aviá metuda fòra servicí ne’n


una ora de temps, e avecque lu congier deTots-Sents, lu tecnician eriá pas d’enqueravengut la tornar quilhar d’aplomb.

Qu’eriá ‘na bona chausa per los poli-ciers scientiiques qu’an poguts entau ei-saminar la veitura e pus que tot lu ichierinformatique dedins. Que lu tecnician dauservicí de locacion aviá eisplicat aus poli-ciers que coma i m’antas possibilitats perlocacionejar d’intra quilhs que paian al’ora, los autres au kilometre, i a mekierd’una boitia negra dins totas las veituras.

Entau aprengueten que la Maëlina aviáempruntada la veitura ne’n desbut d’apresmieĳorn a Esgolesme, que la eriá ‘ribada aLa Rochela vers las 17 oras, e que aquí, ‘laaviá blocada la veitura per que degun po-guesse la prener. Ela aviá tornat prener laveitura a 19 oras per arribar a la gara avers 19 oras 45.

« La nòkra Anna arribet a 19 oras 26,diguet Alan. Maëlina eriá tròp tardiera perla ‘trapar. Per anar a pè de la gara a l’oke-laria, contetem ‘na demiei ora, aquí, i a unquart d’ora d’escart, pró per la ratraparmai la veitura sauv que l’okelaria es pasdins un quartier aisat per i veiturar. Adoncfauguet beleu un temps per tornar parcare branchar la veitura. Dins tot aquò, i a ‘nachausa de segur, a 20 oras, la Maëlina po-viá pas ekre au volant e dins la chambrane’n mesma temps.

— Segur. Mas, li fauguet tres quartd’ora per far ‘na tant p’ita dikança ?

— Sembla que ‘queu ser d’Halloween,La Rochela coneiguet beucòp de banturlesdins las ruas. I aviá daus boschons pertot,


mesma per las bicicletas. E qu’es pas ‘cha-bat, podetz comandar ‘na seconda bombo-na de càfe. Coma l’okelaria es pas dins unquartier aisat per las veituras, la Maëlinaprogramet la plaça coma disponibla acondicion qu’i aguesse una veitura libra lulendeman mieĳorn. Es una opcion dausikema, que l’ordinator pòt informar quela veitura es disponibla per una ora, doasoras de temps e lu sikeme informatiquefai la gekion dau nombre de veituras.

— Adonc una veitura libra lu dissabde,‘quò vòu dire que ‘la comptava passat lanuech.

— Òc, mas, dins los enregikraments,leguisseten que la veitura tornet prenerdau servicí a mieinuech.

E aquí, i a un quauquares de pas clarque se passet. La prumiera tentativa perprener lu volant tombet a l’aiga per ainsidire. Fau saber que las veituras son esqui-padas d’una aisida per saber se lu conduc-tor a begut o non. E ‘quò sembla que laMaëlina aviá pas suçat daus glaçons. Nor-malament, per securitat, es possible detornar passar sa carta dins la bòrna mas i aun blocatge doas oras de temps. Aquí, e lutecnician sauguet pas iò eispliquar, beleuun bug, mas ela poguet tornar intrar sacarta e composar son code sens que la ma-china se bloquesse, e mai-que-tot, la vei-tura reüssiguet a pertir.

— Comprene pas l’ikòria de la carta,diguet La Silvana.

— Per desliurar ‘na veitura, fau doaschausas, una carta multi-servicís regionalae un code per s’assegurar d’ekre la bonapersona. I a un code per una carta, adonc,


‘na vetz una carta blocada, fau doas orasper la desblocar. Lu sitema bloca la veituramaitot. Aquí, lu desblocatge se faguet ne’ndoas minutas. Un bug !

— Una seconda persona, mai una se-conda carta, un second code. Una secondapersona que beuguet de l’aiga per lucontraròtle, quò se pòt, non ?

— Beleu, mas es l’identiicacion de laMaëlina que se marquet dins l’ordinator, e‘quela ipotetica segonda persona es pasekada identiiada per l’ordinator. Afe,pausem de biais quel afar de carta, de codee de bug. Los sètges parleten ilhs-tot. Des-sur lu reservat au mòrt, la scientiica tro-bet daus piaus bruns, cospats corts.Trobeten maitot de las traças d’alcòl, dauconhàc, un pauc de whisky, un pauc d’aigamaitot. A la plaça dau conductor, trobetenun quauquares que a la desbuta prengue-ten per daus piaus blonds e longs, masl’analisa indiquet que qu’es dau sintetic.

— Una peruca, un conductor mai unaperuca.

— Eisatament ! »La Silvana surtet un quasernet e tracet

una linha per indicar lu temps e ajutet :« La faussa Maëlina, beleu un òme em-

perucat complice dau Crikian, arriba a 19oras, lu temps que lu Crikian pauinhason alibi mai las nòtas de taxi. L’emperu-cat tua la Anna. La vertadiera Maëlina ar-riba, lu temps de se garar, vers 20 oras 15.L’emperucat i fai quauquares e pòt preve-nir son complice.

— Fau trabalhar ‘quela ipotesí.— Beleu pas, ai paur que n’autres si-

guessem dins l’error, e pòde pas dire ente.


Perque l’emperucat tuet pas la Maëlinadins l’okelaria ? Perque prenguet-eu ‘naveitura per anar la pardre a Esgolesme ?Ente es la Maëlina ? Sem dins l’error, sequò se trobe, es un dekracat e Anna La-becqua se trobet au mitan de son chamin,aures. »

Lu Alan diguet que se iriá be damandarau Crikian Labecqua se eu coneis unaMaëlina Campanys e se eu sap coma seservir d’aquela carta multi servicí de la re-gion. La Silvana continuava de marmusar« sem dins l’error, sem dins l’error. LuCrikian beguet ‘na lemonada davant nos,eu semblava pas aver fach la feka, qu’espas son genre, tròp iar » e a votz nauta :

« D’alhor per parlar de lemonada, lucapuchon trobat dins la chambra parlets’etot. Dins las rajuras i aviá de las traçassechas de lemonada perfumada au melonmesma, l’analisa trobet maitot de l’aiga.

— Sabe pas de que ne’n pensar » diguetun Alan apres surtir son pòrta-onda quese brandissava dins sa pòcha.

Se botant de’n pè la Silvana balhet lusinhau per i ‘nar.

« La Anna Labecqua es morta vers 20oras, de que fagueten las doas o tres per-sonas d’aicí la miǌanuech. De que faguetla Maëlina dins quel afar ? E ente ‘la es‘quela-quí ? Vau paiar los càfes e ‘chaba-ram d’avançar chas lu Labecqua, veirembe se ‘quò nos balha de las eidèias. »

Lu Alan eriá apres bibar davant l’es-cran brandat.

« Pòde prener ma jornada.


— Coma i a grèva daus trens aüei, seisegur qu’aniretz pas correr a París o aLion per vos far tuar. Vos espere demanmandin au pòke.

— Marces »

‘Mercres 5, apres mieĳorn

S onià ‘viá trente nòu ans. Ad aquelatge, gaire de gent per la prener per

‘na jouneta. Mas, ela sabiá que los uelhsdaus òmes son pas totjorn lurs melhorsconselhers, e mai-que-tot, ela sabiá comafar per ne’n semblar una de jouneta. Soncòrs eriá agradable de gaitar, quai’ementtotjorn apres ondelinejar per pas dire dan-çar, chascuns de sos movaments sabiánsaular* l’espací alentorn d’ela. Son visatgeportava doas bonas jautas mesas en valorper ‘na coifadura cogoelhesca tendançaneglĳada, sa faça semblava la d’una goiatade 20 ans.

‘Quela imprecion eriá accentuada person biais de se ‘bilhar que d’aucuns diriáncoma ‘na comediana, que d’autres diriánd’un faus chic recharchat, soventavetzrealisat mai tres pelhas, totjorn simple ede bon gòk, jamai mau esducat contra-rament a mai d’unas seguidosas de lasmòdas. Lu temps d’un reportatge, maid’un tipe de la visar entau aviá ‘gut lu co-


ratge de li far de las avanças, quite depardre son temps.

En ‘queu desbut d’apres mieĳorn, lusolelh banhava d’enquera la rua.

« Nos creiriam pas au mes de no-vembre. Cridet dau desbas la veisina.

— Atz rason Mauriceta, mas obludatetzpas de vos cubrir per autan ! Quanben depelhons atz v’autres sus l’eschina.

— Qu’es que lu medecin venguet mepicar uei mandin, ajutet la p’ita vielha detenir la pòrta de l’immòble per surtir sabecana, eu me piquet per la gripa. Qu’esque vòle pas ‘trapar dau mau. Auriá paspró d’argent per me sunhar, p’ita, ma re-taita es pas coma la d’un minikre. Anetz, ivau. »

La Sonià respondet res e se contentetde far un pitit rire, d’autan mai que soninvitat montrava son nas endefòra d’unaveitura jurta garada.

« Perdonatz me Madomasela, sei a larecharcha d’un amic que venguet s’inka-let aquí…

— ‘Reka grand badeu. Chanta coma ‘nacaçeiròla, seriá capable de far ploure. Sema Sent Junian, non pas a Rochafòrt, dinston païs de cagolhas. Ne’n mai d’aquò,sem pas doas sòrs bessonas. T’ubre. »

‘Na vetz la pòrta uberta, qu’eriá pas co-ma se lu nòkre Alan coneissiá pas lu cha-min.

« Intra ! Un càfe ?— Vòle be. ‘Quò vai ? As chamjat los

mòbles de plaça. Qu’es pas mau entau,mas quò sembla pus pitit.


— Lu chaǌament, qu’eriá per untemps.

— Quò qu’es la musica, diriam daustrens ?

— Tu ses pas luenh, qu’es un cede dauSteve Reich « Different trains », sei dinsuna perioda musicala minimalika perchamjar un pauc. ‘Trapa lu boitier susl’enceinta. Sieta te, fase lu càfe.

— ‘Quò fai un moment que sei pas‘vengut.

— E iò sabe, vau jamai a La Rochela.Engulha pas sus los lemosins qu’an los dospes dins la gaulha.

— Aup ! Ai res dich.— Qu’eriá pensat goiat. Voliá passar te

veire aüei per me permenar e prener unpauc l’aër mai-me-tot, mas i a grèva.

— Apres las vacanças, van pas se gei-nar. Qu’es pas la prumiera vetz.

— ‘Chaba te. Degun fai ralament grèvaper plaser. Fau ‘rekar mai los perpaus decomptador. I a de las diicultas desempueil’organisacion que se faguet i a dietz ans.

Afe, t’ai pas perpausat de venir prenerl’aër dau Lemosin per que nos nos jeu-nam. Ai besonh de l’uelh dau professionauper mon roman.

— Se pòde me permetre, la mai agressi-va, qu’es be te, non ? Anetz, madama la le-mosina gauchika, avoatz tot a l’inspectorde poliça, sabetz que fau pas nos farpardre dau nòkre temps preciós, e que sedeve trabalhar per res sens arrekar degun,qu’es de la moneda perduda per l’Ekat,diguet-eu ne’n la ‘trapant per la talha, i aque l’uelh de l’espert qu’es atendut ?

— Tòrna te sieitar, despecha te. Tu setz


rekats un vertadier goiat. Apres, iram nospermenar lu long de la Viena se tu voes.

— Pòdem rekar aquí maitot, sei ‘bracat.‘Quelas veituras electricas son ekadasekudiadas per los vilauds, pas per far dauchamin.

— As ‘chaptat ‘na veitura nucleara ? Tuprenes dau sucre, sabe jamai.

— Ne’n vòle be un. Per la veitura, apro-feití de venir aquí per avisar coma ‘quòmarcha ‘queu sikemí de locacions perta-jadas. E puei sei sus ‘n’enqueka que ‘quelaveitura fuguet usada.

— Banhar dins l’eime dau murtre.— Pas vertadierament, mas am ‘na

goiata dins un afar qu’uset d’una tala vei-tura, alaidonc, me soǌava que de far lasmesma desmarchas qu’ela poviá m’aidarun pauc. E te, me parletes d’una enquekaau temps de l’atge mejan, per un roman.

— V-òc-es. Te fau saber que per no-vembre, ne’n mai de las pĳas per lu Popu-larí, fase lu NaNoWriMo.

— Nanedeque ? »La goiata eispliquet donc quò qu’es lu

NaNoWriMo ne’n en balhant l’intitolat ei-sact National Novel Writing Month. Que lagent iò fan an una mesada per escrire unroman, una culhida de novelas, un jornaupersonau o de la poësia. Un chause depensar « a l’americana », es de dire, nonpas se manhar l’embonilh sus la possibili-tat de beleu far un quauquares a la condi-cion d’una realisacion ipotetica, fau far e‘vançar, la quantitat avant la qualitat, car-cularan apres. Ela eispliquet maitot que ‘lalu fasiá per se ‘musar, per veire ‘quò quequò balhara.


« ‘Tend te ! Sei pertit d’una ikòria ver-tadiera, qu’ai trobada dins ‘queu libre, vaute la legir :

« Ne’n 1350, apres una batalha dins Calais, lu reiEdoard III ufriguet ‘na corona de perlas auEukache de Ribemont, un chivalier francèsfach preisonier per los Anglès, perque queu-quíaviá ekat lu melhor guerrier dau champ de ba-talha, e lu supliguet de la pòrtar, segond sosmòts ‘per amor deme’ ».

— Una ikòria de tapetas— Qu’es in ‘quò. Te parle d’amor.— Quante un òme ditz ad un autre «

portatz me quò per amor de me », quò deupas ekre ‘na goiata que passa la nuechdins son liech.

— Paubres, sem mau barrats. Contunhaentau garçon e prene eisemple sus te perfar un daus òmes de la garda reiala. ‘Quòserá un garde que crei seriosament que to-tas las goiatas dau canton son d’esperarpoder i manhar lu biron ; mas eu ‘chabarátotjorn per far l’amor a sa man. Tu ses beenervant. Beu ton càfe, eu es pas próchaud. Tòrne a mon ikòria, quejukament, faguí murir lu chivalier dès luprumier ser, quò me prenguet los 1600mòts que fau.

— Fau comptar los mòts. Qu’es ‘na sec-ta ton nanò-bisilh.

— Òc, fau comptar los mòts tots losjorns per saber ente ne’n sem. »

E ela tornet a las eisplicacions que, co-ma autritz, ela sabiá que qu’es la reina quetuet lu chivalier. Mas per embrolhar lagent, ela aviá mes la chambra dau chiva-


lier dins ‘n’auberja a cokat d’una pòrtadau chakeu, e la reina au mesma momentse montrava dins un autre endrech.

Sonià se damandava se una femna eriásuposada aver pró de fòrça per trapar untipe a la gòrja e li far engolar la pus gròssaperla de la corona e apres serrar fòrt-fòrt.Que parrier, ela aviá vougut pardre loslectors ne’n daissant daus indicís, per ei-semple dins la chambra i a un carreu decassat coma se quauquares eriá vengutdau defòra, los rideus erián un pauc brut-lats, lu vin d’una botelha eriá desversatper far creire que la gent s’erián bakuts,per far creire au raubaire, manca de lasperlas a la corona.

« Trabalha mai un planh per me pardremai-me-tot e per poder balhar un còp unindicí, un autre còp un contre indicí.

— Se lu rei faguet la declaraciond’amor, mesma platonica, davant daumonde, los legidors van soǌar que qu’esla reina, dès la desbuta, qu’es aisat.

— Pòde pas te balhar la responsa suscoma ela faguet, mas non, au moment queela eriá apres ekofar lu chivalier, eispliqueque ela eriá ad una messa dau ser dins ‘nagleisa luenh de l’auberja. Segur que tot lumonde vai soǌar a la reina, mas coma disequ’ela es oicialament pas sus lu luòc daucrimí, ela sera la darniera suspectada.

— …— Aaà ! Setz moschat per una vetz, ins-

pector Darnaudguilhem*— Dĳatz me Rotlatabilha*, a l’atge me-

jan, sei pas segur que los pitits singes si-guessen desjà capturats per servir de juecs


aus richards.— Qu’es pas un singe, te dise que qu’es

la reina que faguet lu còp. Quau que siàia,vòle nonmàs aprofeitar dau raconte perparlar un pauc de la societat d’aqueutemps.

— Te coneisse, parlara de la societatdau jorn d’aüei.

— Beu ton càfe. Te balharai una fotoco-pia dau libreton ‘na vetz lu concors ‘cha-bat. Ai mekier de ton aida dins quauquespassatges, per saber çò qu’es credible opas. Per eisemple, la paucha que descubramon mòrt, avant de cridar au mòrt, tripotaun pauc tot pertot, qu’es l’enchaison perme de far un anacronisme e far creire quelas marcas daus dets siran ekudiadas, mefau lu nom de la pouvera blancha que gie-tatz dessus un obgier per far sautar lasempruntas.

— A ‘quela epoca, qu’auriá ekat de lafarina. Parrier per los ius d’una rauba pereisemple, fau laissar un bon bocin de teis-sut, perque per analisar un sòu iu, fau maique de las besiclas, e de segur, au sègleXIV i aviá pas los microscòpes. Dins unmesma esperit, pòdes parlar daus perfums,las descripcions son aisadas de trobar susla tiala, podes parlar de ‘quò quilhs miǌa-van, coma ‘queu bocin de pan d’espiça,qu’es te que iò faguet, eu es bon ! Perquepas balhar de las receptas per emplir tondescompte per los mòts.

— En defòra de parlar de l’epoca,comptava far intervenir un o dos troba-dors. Ilhs serián aquí per far coma ‘nacontra enqueta e far raĳar la veritat, quel’enqueka daus monges es aquí per servir


e protejar lu poder reiau, quite de far acu-sar un einuscent.

— Sègle XIV, un trobador, dins lunòrd… escrivana eretja sens cultura.

— Quò reka un roman de iccion. Eboirar las culturas es pas bandit. As rason,vau far intervenir un chines au mitan dauchakeu. Un chines dau jorn d’aüei, qu’au-riá ekat coma teleportat lu temps d’unaeisperiença scientiica.

— I a una manga que marcha entau, aipas lu nom sus la linga mas pòde iò tornartrobar. Tu parles de chines, sei dins un ro-man japones actualament, un policier dauMatsumoto.

— « Tōkyō express » ? Qu’es un clas-sique de chas classique dau roman policierque l’accion a quauquares de veire mai lostrens. Tu ses apres enquekar sus unmurtre dins un tren ?

— Sei apres ‘chabar « La votz ». Aquòreka de las ikòrias, qu’es pas la vita. Dinston nanòchause ‘quí, as beleu fach volar lareina sus la gensa* dau Harry Potter* ?

— Non, mas ‘guesse ‘gut besonh de farse desplaçar la reina vika-vika, que luHarry l’auriá prekat son balai, perque lutegeve dins ‘queu temps eriá grán ekat in-ventat… Donc, tu ses apres legir ! La ti-pessa de la libraria deu ekre genta ?

— Espoidat de rire. Tòrne te ‘pelar quetu esbolhet ma television au prumier del’an. Nòkra morta fuguet trobada avecquecoma indicí o beleu coma tu dises, contreindicí, un papieron per una erpausicion aParís sus l’òbra dau Matsumoto Seichō.Faguí de las charchas per saber quò quefaguet quel òme, e me veiquí apres legir.


— Ai sauvat ton cerveu, emai chas lospoliciers…

— Lu mespretz daus gauchikes…— Avant de me far tuar mai ton arme

de servicí, París es luenh mas n’autres Le-mosins, am la Vinhana. Perpause de proi-tar d’un apres mieĳorn de solelh e depausas dins las enquekas, dins las legidas.‘Nam nos permenar ?

— Òc, chefa. Mas, vòle que tu mecontesses coma fai la reina per tuarl’amorós dau rei sens ekre presenta sus lascena dau crimí.

— Faudra me dire se coĳetes coma latipessa de la libraria ?

— ‘Reka te, prene mos libres a la me-diateca, que la tipessa es tant genta quelos dragons dins lu Potter. »

‘Mercres 5, avant lu ser

Apres un grand torn lu long de laVinhana, los dos permenors arribe-

ten pas luenh de la chapela Nòkra Dama.

« Vese que las grandas declaracions d’ia vint ans d’aquò fugueten nonmàs de lasgrandas declaracions. La comunautat decomunas aima mielhs invekire dins sa zo-na economica que non pas far viure quilhsvielhs bakiments.

— Coma pertot.


— Beleu mas a Sent Junian, qu’es tot-jorn los mesma que son au poder. Afe, co-ma i a pus l’indukria dau cuèr, i a aura bequauqu’un per lu folclorisat ne’n meĳonde l’artisanat d’autravetz o beleu un ecò-museu. Quò seriá be aquò per te. Te fauprener na carta au pertit per aver lu pla-çon. L’as beleu desjà.

— Non ! Ai pas la carta, lu plaçon pas-mai. Ai jamai vogut intrar dins ‘quelascombinas, coma ai totjorn paiat masamendas, mesma la que me prenguet a bi-cicleta. Lu moment ‘ribat, vòle poder veiredaus decidors anar coĳar en preison unjorn.

— P’ita, lu chafre de vierja roja seriápas desjà ekat balhat a la Loïsa…

— Crese que aquí coma pertot, son loseconomikes de bana coma los urbanikesque menan la dança. La meraria fai quechausir lu jorn de l’inauguracion. »

Las ribas, per pas dire los quais, de laVinhana, son aura silenciosas. ‘Rekaquauquas veituras per prener l’escorchierae rejunher la gara pus vika, o beleu perprener lu pont de la chapela per traucar laribiera. I a las veituras daus peschors, i al’absença de bruch de segur, mas pus quetot, qu’es l’odor dau tractament de laspeus per far lu cuèr que daissa lu pusgrand vide aus permenors.

« Qu’es pas nos que tornarem far viuretot aquò. ‘Queu cokat dau pont es mòrt,l’autre qu’es b’etot parrier, sauv que i ad’enquera la gara que marcha per quant-ben de temps d’enquera.


— Te sosvenes dau bale dau 14 julhetsus la plaça de la gara.

— Dirian vertadierament que sem desjàdaus vielhs cobes. Sem luenh d’un café perbeure un còp mas au naut d’aquela rua, i ala plaça Juliana Petit.

— Te fau saber que dins la poliça lutemps passa mai vika. De que que tu tro-bas a escrire sus la vila, deu pas i avergrand… ‘tend te, i a mon porta-onda. »

Eu s’escartet per respondre, coma se lasecuritat dau païs se jugava a l’inkant. So-nià ne’n aprofeitet per gaitar ela-tot soscoriels e messatges reçauguts sus son tele-fone. D’autant mai que chamin chaminat,lu coble eriá ‘ribat, sus lu bassuelh daubar.

« Tu veses, sens pas tant vielhsqu’aquò, pòdem aver lu mesma niveu decomunicacion que los jòunes dau jornd’aüei. Am pus que de nos sietar e non pasnos viesar dins lu blanc daus uelhs, gaitarnos escrans.

— Te’n pregue ! Qu’eriá Silvana. Elavoliá far un punt. Quò sembla que dins unafar, nòkre suspect principau a un alibibeton de chas beton. Nòkra darniera ipo-tesí es un cuòu de sac.

— E la responsa es pas balhada dins luMatsumoto.

— Espoidat de rire.— Fas coma la Sylvana, tornes totjorn

dire tas eisprecions doas… mas, atend te, ia gaire quò se’n parlet…

— Chas te, i a doas oras. ‘Quò fai pasbon vielhir.

— Mas ente… La Sonià se metet d’un


còp de clavardar sus l’escran de son inte-lifòne.

— Paubra jounessa ! Sem sauvats maiaquò. Ente vai lu monde ? »

Dau còp, qu’es lu Alan qu’anet passarla comanda au bar.

« Per la goiata un jus de fruch, v-òc-es,de l’ananas, e una biera blancha per me, sev’autres avetz. Non ! Adonc, ‘na botelhade citre, per tot los dos. Quò irá entau.Quantben quò fai ? Vau paiar lu temps que‘la passesse sos còps de iu.

— Qu’es lu Piarron que me ne’n parlet ia gaire.

— La tapeta ?— Mas tu pòdes pas ‘rekar coma ‘quò,

t’ses lordaud a la in.— Tu ne’n ses totjorn amorosa ?— Mon paubre amic. »E lu telefonet pausat sus la taula se

brandiguet a l’arribada dau textonet.« La morta de la Tots-Sents.— Una morta a Sent Junian. Fiu ! E Pla-

ton te contet coma quò se passet ?— Un accident de la rota a la gara. Un

borges vengut passar las vacanças au païs,un tipe d’Orleans qu’eisbolhet ‘na paubrailha.

— Orleans ! Lu Alan trepinhava, comalu monde es pitit. Diluns mandin, vengue-tem mai Silvana per contraròtlar l’alibidau nòkre suspect principau aupres d’unatipessa d’Orleans ela tot, un pauc leva nas.Balha me lu nom de tos borges.

— Suau-suau. Tu vai pas arrekar tot lumonde d’Orleans vengut prener l’aër tresjorns a Sent Junian. Quante tornarem,


passarem a la gara, vau te montrar e t’eis-plicar coma ‘quò ‘ribet.

— Lu nom dau tipe ?— Lu coneisse pas. Textòne au Piarron

per lu saber, vau i dire que qu’es per te,quò vai li far plaser. »

‘Quò fuguet entau fach. Un « Fontanil-has » de banna coma un « ‘ribe » faguetense brandar l’escran dau pòrta-onda un còpde mai.

« Lu tipe se ‘pela Fontanilhas.— Sonià, te vòle maridar.— Vòle be creire que quò faguet chaud

aüei, mas te fau beleu ‘rekar de beure. Lucitre es pertant pas dau pus fòrt.

— Vertadierament, tu ses una angelo-neta de las bravas. »

Mesma pas dietz minutas apres, la p’itaveitura de la gendarmeria daissava davalarSeverina, la gendarmeta, coma lu Piarron.

— Inspector.— Capitaní. Ses totjorn pieton. Fau iò

far per un gendarme de pardre tots lospunts de son permis. »

Qu’eriá pas la prumiera vetz que losdos òmes s’encontravan. Qu’eriá pas laguerra, mai-que-tot pas la guerra de laspoliças, mas, qu’eriá pas l’amor non pus.

« Inspector, me passe dau vòkre ve-jaire. Perque ‘quel interek per un fach di-vers, terrible, mas un fach divers, res depus.

— Dos còps un mesma nom dins dosafars mai doas mortas, aquò me’n balhaun pauc.


— Los Fontanilhas son dins un afar aLa Rochela, quò se’n passa de las chausaschas los cagolhards*.

— Autant que chas los pelauds* ! Ma-dama Fontanilhas eriá la mekressa demon suspect limerò un, a la vetz samekressa e son melhor alibi. E te, d’entesuert ‘queu nom ?

— Docament pitit, marcha pas arrekarla gent d’Orleans que venen a la campan-ha. Qu’es la femna d’un tipe que causet unaccident a la gara. Eu venguet l’atendre ludissabde mandin, e aquí, una tipessa ven-guda pus tòk d’Esgolesme se gietet sos laveitura.

— D’Esgolesme.— V-òc-es Esgolesme, dins la Charanta.

Vòes ‘na carta de la region ?— Esgolesme !— Tu ses sadòu ? Se tornet vers la So-

nià, de que faguetetz ‘queu mieĳorn ?— Res que nos permenar. Mas me soǌe

que lu Alan prenguet lu tique de la soá pa-trona que ditz los mòts totjorn dos còps.Se un jorn la veses, comprendràs.

— Pòde coneitre lu nom de la tipessaqu’aguet l’accident, damandet un Alan,blanc. Balha me son nom.

— Maëlina Campanys. Mas siguesse ‘latóa tuosa, que te fau l’anar charchar a lamòrga aura.

— Sonià, te vòle maridar. Torne ‘pelarla Silvana per que ‘la venguesse deman.Pòde passar la nuech chas te. I sem, lu‘vendre au ser la femna dau nòkre suspectse fai tuar, e aprener aquí que lu lende-man, l’alibi dau nòkres suspect es acodi-da* ad un accident de la ròta ente i a una


mòrta que charcham d’empertot. I sem ! »

Sonià, la gendarmeta, lu Piarron gaite-ten lu Alan tot üròs, quitament apres far‘na chaça galera sus la p’ita plaça.

« Faguetem nonmàs ‘na permenada,damande de te creire, e atz beguts que del’aiga.

— Capitaní, m’eispliquet d’enquera di-luns que Sonià es nonmàs ‘n’amĳa. Seriatzpas un pauc gelós, avancet Severina, lagendarmeta, e las doas femnas se metetende rire un bon còp.

— Faça a una tala coälicion feminima,me semble pas ekre de talha per menar labatalha. Esperem la in de son còp de iu. »

Las chausas fugueten regentadas en-tau. De’n prumier s’assegurar que mada-ma Fontanilhas eriá totjorn a Sent Junian,puei se trobar un endrech per sopar. LuAlan passará la nuech sus lu canapet de laSonià, lu temps que la veitura electricaserá a se recharjar a la gendarmaria. Ludĳòus dins la matinat, l’inspectritz ‘ribaráper un second interogatorí.


Dĳòus 6, Rn de mandinada

S urtir, davalar dau tren e passar sus lutrepador de la gara per sinar l’aër, un

bon còp coma per chaçar lu rekent del’atmosfèra dau tren.

Puei segre la procesion daus viatjorsmai son ceremoniau aus porta-ondas. Ar-ribar dins la chambra-nauta de la garadaus Benedetins, ‘gleisa de Nòkra Damadaus Orarís, bakida per los companhonsd’un temps indukriau beleu, mas d’unmonde que la fòrma e la fonccion deviánaver una signiicacion.

Degun per far sas Pasques en queu mesde novembre, mas dins quel espací reser-vat aus ideus, ente las sonoritats se tra-conhan l’una l’autra, ente la messa dausorarís es balhada entre doas consinhas perla securitat, ente daus uelhs son aprescharchar quauqu’un ‘vant de lu trobardins un susrire.

Avant de pertir, ‘quilhs uelhs dins unmovament dau naut vers lu bas, coma persaludar, semblaran enquera dire quantben‘qu’es grand e beu.

Madama Fontanilhas ‘queu mieĳornpardrá pas ‘n’ora dins ‘quela sala a l’espe-ra d’una correspondança. Ela vouguet bentornar a Sent Junian per respondre a de lasquekions, mas, ‘la aviá damandat que


quauqu’un venguesse la charchar a la garade Lemòtges.

Au mitan d’un grop de jòunes qui-tament tots meitat desmalinats, una pun-keta mai un chen damandan lu pieçon perpoder prener lu trolley. D’una man ferma,la Fontanilhas sarra son sac a man contraela, coma se ‘queu monde aquí presentne’n aviá apres ela, de l’autra ela ten unpochon marcat dau nom de la sóa libraria.

Qu’es la gendarmeta que la remarquetla prumiera.

« Boǌorn, faguetetz un bon voiatge ?— Òc, marces. Contava m’entornar

nonmàs deman coma ma sor que davaladins lu mieĳorn. Serián remontats tots tresmon marit, Maria-Angelina e me per lutren dau dimenc, perque pense qu’avecque‘quela ikòria terribla, la veitura es totjornconsinhada.

— Enquekar pren totjorn dau temps,mesma per un accident.

— Mas, dĳatz perque qu’es una gendar-ma de Sent Junian que ven me charcharque qu’es la poliça de La Rochela quem’apelet.

— Qu’es entau de la vetz.— Aürosadament, ne’n aviam ‘chabat

mai las desdicaces de la Amelia Nothomba la libraria. De las jornadas entau, qu’esbe alassant. Fau anar charchar l’autritz,l’ invitar per miǌar, preparar l’espací perl’entreten, per la premsa, puei la gent… Equ’es totjorn dins de taus moment que lupersonau tomba malaute. Quatre vendo-sas, d’un còp, la gakrò de la rintrada, edau còp, me la directritz oblĳada de talhar


dins mas vacanças.— ‘La parla d’una relacion mai una lec-

triça dins son darnier libre ?— V-òc-es, l’ ikòria parla d’una tipessa

que tomba amorósa d’una autritz a succes.Res d’originau, es l’air dau temps. Aiá pascomençat de iò legir quante mos emplejatsm’apeleten, pensatz be que los evina-ments. Poguí màs desbutar ‘na legida ne’ndiagonala. Afe, la jornada fuguet bona perlu comerci. Mas aura, lu legisse normala-ment, qu’es la mendra des chausas.

— Sei pas ‘na granda lectritz en defòradaus romans dins lu domení de l’ucronia.Mon companh, se, es mai un lector de fan-iccion.

— Ne’n vendam pas.— Quò se descharja despuei la tiala sus

los ordinators, las ardesas electronicas olas lisosas, sabe jamai coma fau dire. Eune’n dessenha mesma.

— Fau far ‘tencion de pas iò vendre,qu’es una quekion de drech. Podetzcontar de las ikòrias que fan referença atau eroï, o tela eroïna, d’un libre o d’unaseria de television, podetz los nomar masfau pas las vendre. Per eisemple podetzdessenhar Superman dins de las adventu-ras en Lemosin, podetz persentar l’òbra aupublic, podetz publiar un libret masnonmàs lu balhar subretot pas lu vendre. »

Qu’es entau que la p’ita veitura bluïadaisset la capitala lemosina per la ciutatgantiera. Ad aqueu ritme de parladura, lademiei ora de rota fuguet vika passada.

La gendarma laisset sa passagera da-


vant chas ela avant la mieĳorn, quò eriáekat convenut que ‘la passariá a la gen-darmaria apres lu marendar.

Mesma faça a daus gendarmes e dausinspectors de poliça, madama Fontanilhassabiá tenir sa plaça. Sietada dins la sala dereunion, l’eschina drecha, una arluciadasus son monde per aviesar lu prumier o laprumiera que se riscará de voler prener laparòla. L’afrontaira fuguet la Silvana.

« Marces d’ekre tornada per repondrea nos quekions. Lu legier movament daucorp de la Fontanilhas eriá pas d’interpre-tar coma una guinhada per acquiesar masquauquares mai coma « mon fusilh escharjat, vaque veire sei ta lebra ». Dilunsmandin, quante venguetem vos quekionarsus vòkra relacion coma monsur Labec-qua, nos diguetetz pas que vòkre òme eriáa l’ospitau a la seguida dau malaise qu’eufaguet apres aver aquel accident terrible.

— Vos disí queraque be qu’eu eriá in-disponible. Me damandetetz pas perque,autradament l’auriá dich.

— Aiatz paur de quauquares ?— V-òc-es. Sabetz coma v’autres setz, a

la poliça, la gent vos disen quò-quí o quò-laï e qu’es desvirat, interpretat a ne pussaber de que ne’n far. Non, eriá pas dispo-sat a vos parlar d’un accident que vos meparlavatz d’un murtre.

— Maëlina Campanys, quò vos ditzquauquares ?

— Crese saber que qu’es lu nomd’aquela paubra goiata que… malaürosa-dament.

— Mas avant ‘quela ikòria ? Atz jamai


auvit queu nom ?— Non. Vese pas perque la coneitriá,

una banturla de Sent Junian.— Qu’eriá l’amanta de la femna de

vòkre amant.— Ò la puput ! E be quela quí ! La Anna

es lesbiana. Perdon. Vòle dire, e be,Crikian qu’aviá de tot temps dressat unsòcle per paussar ‘quela paubra Anna co-ma ‘na verja de plakique.

— Jamai monsur Labecqua vos parletd’un sopçon sus sa femna.

— Jamai, mas deve dire que dins nòkrecontrat i aviá pas de plaça per los apariatsde l’un e de l’autre. Vòle be far la psi unpauc, mas per un trachtament priond, faupaiar. De la gent ne’n fan lur comerci.

— Jamai un mòt sus sa femna.— Sabe res de la vita de la Anna. L’en-

contrí quauquavetz que Crikian nos per-sentet l’una l’autra. Res de mai.Qu’aguesse-t-ela facha banard l’òme comaluquau aiá ‘na relacion ne’n defòra daucoble, sabe pas, mas me pense ekre mauplaçada per ne’n jutjar, mesma avecque‘na femna. E be ! La senta corriá la catis-son per se gorinar. Manca d’aprener que lafasiá la borrièra maitot. Quante pensequ’eu me daisset per un pitit mòt dins unjornau intime. »

Lu Piarron diguet :« Comprenem be, mas nos mesiam ja-

mai pró de quò que sembla de las coïnci-denças. Madama Fontanilhas, coneissetzEsgolesme.

— V-òc-es. I anguí mai d’una vetz, mai-que-mai per lu fekenau de bede de per


mon trabalh.— La Maëlina Campanys eriá d’Esgo-

lesme, pas de Sent Junian.— Mas i pòde res. Que ‘la siguesse

d’Esgolesme, de Sent Junian o de sabeente, ‘quela ilha se gietet sos la veitura.Ela eriá beleu despressiva, sabetz las les-bianas passan pas per ekre totas claras-claras, non ? Ela aviá begut ne’n maid’aquò. Es beleu un suicidí, e los que semdins la marda aura, qu’es me e mon òme.

— Podetz aver un pauc de respect peruna morta.

— De que que vos fau de mai ? Voletzmon quasernet d’adreiça per las vòkrasenquekas dins lu futur. Voletz metre ‘napiusa de localisacion a mon òme. Dĳatz iò,per mon arma. Sem de la gent oneks. Lagent d’aquí nos aiman pas, disen que semiars. Mas luquau de v’autres seriá pas iarde s’ekre realisat dins un bon trabalh, untrabalh plasent.

— Suau, nòkre trabalh es de far de lascharchas.

— Beleu, mas me songe que i a dausraubaires a arrekar, daus violors, de lagent que desboiran lur compte en bancacoma lu de l’ekat, daus terrorikes, nonpas s’atacar a n’autres, mon òme, ma fa-milha e me. »

« Pitits » se penset lu Alan, mesma auteatre jugan pas tant be la comedia.

« Ai damandat a mon marit de tornarme querre a la gendarmaria. ‘Natz poderlu quekionar s’etot. Puei n’autres ‘nampoder tornar viure coma avant e taschard’obludar ‘quel afar. Paubres, de que que


vos fau d’autres, que me suicidesse en di-recte dins vos locaus ? Balhatz me vòkraarma, iò fase e apres siretz aürós…

— Calmatz vos. Degun vos acusa dequau que siàia. Voletz de l’aiga ?

— Vòle la patz… » diguet ela, se pre-nant lu visatge dins las mans.

Pauc de temps apres, un gendarmevenguet dire que monsur Fontanilhas eriáarribat au pòke de garda. Coma per aura iaviá pus res de damandar a Madama,avant de los laissar pertir, los dos inspec-tors de poliça damandeten de poder paus-sar de las quekions a Monsur. E qu’esentau que madama Fontanilhas surtiguetquante monsur Fontanilhas entret.

Quala fuguet la surpresa daus dos ins-pectors de La Rochela de veire intrar dinsla pèça una persona mai daus piaus longse blonds, beleu pus granda que dins lur ei-maginacion, mas angueten dau mau per setener e se gaiteten, blancs. Fagueten sesietar monsur Fontanilhas e comencetenper li damandar se eu coneissiá monsurLabecqua.

« Fau totjorn se mesiar d’una femnatrompada, quante ‘la descida de se veǌar,ela fai pas las chausas a meitat. Ma femname contet tot l’afar diluns quante sei ren-trat de l’ospitau, jurt avant que ela mesmatornesse a Orleans per la jornada dau di-mars e l’encontra mai Amelia Nothomb.

— E autrament, l’aviá desjà rencontrat.— Ma femna l’aviá convidat meĳon

quauques còps. Ne’n mai d’aquò, fase delas intervencions dins la mesma escòla a


Orleans. Es un grand fotografe, sabetz.— Coneissetz sa desfunta femna ?— Non, jamai vut de la vita.— Setz architecte, non ? Trobatz pas

qu’aquelas doas ikòrias an una kructuracomuna.

— Una coïncidença, malurosa mai-que-mai que qu’es me que menava la veitura,mas una coïncidença. Vese pas de kructu-ra comuna per las doas ikòrias. Eiscusatzme d’ekre un pauc fred, mas sei d’una na-tura racionala, autrament los bakimentstiendrian pas quilhats de’n pè. La creiençaes lu domení de ma femna.

— Atz beleu rason. La victima que nosmenet aquí se ‘pelava Maëlina Campanys,la coneissetz.

— Ai desjà repondut aus gendarmesque son aquí que non, coneisse pas ‘quelapaubra malurosa. »

La Silvana insiket :« Ela ven d’Esgolesme. Una vila que

coneissetz.— Pas tant qu’aquò. Ai respondut a un

o dos merchats.— E La Rochela ? I trabalhatz ?— Non, jamai, qu’es ‘na vila que co-

neisse pas.— Grand marces. Se degun a pas pus de

quekion, podetz i ‘nar. »

Una vetz los Fontanilhas pertits, luPiarron quekionet los dos de La Rochelasus la igura qu’ilhs fagueten.

« Lu prenguetetz pas per una blondavos capitaní ? diguet la Silvana lu temps


que lu Alan se raclet la gòrja.— De segur que quante lu viguí lu pru-

mier còp, lu prenguí per ‘na ilha, mas defaça, non. Alan, te’n pregue, beleu qu’unveire d’aiga calmará ta sarja*. E quela vòtz,que lu Alan mingesse de las peiras tot losjorns, jamai eu ne’n aura una tant grava.Es-quò-pas ?

— ‘Quò vai, ‘quò vai ‘nar. Ai engolat debiais, diguet lu Alan, sos l’uelh interogatorde l’inspectritz, las cilhas fruncidas.

— Lu quite chap de gara se pauset lamesma quekion, que s’etot esperava ‘nablonda.

— De que ?— La Maëlina es pas ‘ribada tota sola a

Sent Junian. Ela eriá acompanhada d’unablonda que degun pòt la tornar trobar dinsla vila. Sem pertit de l’ipotesi que elasavián totas doas fach ‘na feka per l’Hallo-ween, beleu a Esgolesme, e que beleu lablonda eriá pertida chas ela per cuvar sonbeure e que ‘la obludet son amĳa a la garaqu’aquela-quí passet sos la veitura. Apres,perque ela se manifeket pas desempui,ne’n sabem res, mai-que-mai que la prem-sa ne’n parlet.

— Vau vos balhar un pauc de clardatsus l’afar Capitaní. La bruna e la blonda,se qu’es be una femna, las doas partetende bana de La Rochela. Pense que sus lasdoas, i a nonmas la Maëlina que beuguetde l’alcòl, la nòkra blonda deviá far sem-blant. Las parteten ne’n veitura de La Ro-chela per Esgolesme vers mieinuech, eaura sabem perque n’autres trobavam pusde traças de la Maëlina. La blonda, o « lu »que pensem ad un mauricaud, la blonda


deu ekre de la mesma talha que monsurFontanilhas, qu’es una ekimacion, ‘quelablonda se faguet dubrir la pòrta d’unaokelaria de charma a La Rochela. Qu’esdins una chambra d’aquela okelaria que laAnna Labecqua fuguet trobada morta, be-leu tuada. I a un quauquares de pas clarperque sem de creire que la blonda del’okelaria eriá un òme emperucat mas luFontanilhas a daus piaus longs e naturaus.Quau que siàia, ente es lu liam dins quelafrasa « un òme tua per error la mekressade la defunta femna de l’amant de sa prò-pa femna ». Ente es lu liam dins ‘quilhsquatre-quí ? Perque quauqu’un ven farmorir ‘quela paubra ilha a Sent Junian ?De que que se passet a La Rochela ? La soáveitura au Fontanilhas a veraiament paucrotlada ? Atz veriiats ?

— Una veitura nueva. E puei, eu eriáaquí a la gara mai sa ilha apres atendre safemna que ‘ribava lu mandin. Eu poviá pasekre dins lu tren e s’entornar de La Ro-chela ne’n veitura.

— E la ilha Fontanilhas, ela sapcondure ?

— V-òc-es, ela es apres aprener. Masqueraque, pensatz pas… mesma se ‘lasembla sa mair.

— Vau soschar a tot aquò, vos i soschar,mas crese pas a las coïncidenças mai-me-tot. Aimariá aviesar los afars daus cabàsde la Maëlina. E aimariá que quauqu’un‘pelasse la Soniá, ela seriá minharda devenir balhar un vejaire eikerior ad aquelaikòria. Li damandarem de res dire, elam’aidet d’aqueu biais una vetz a La Ro-chela. Apres quò será l’ora d’anar sospar.


Alan, vos perpausa de coĳar d’enquerauna nuech mai vòkra amĳa, prendrai soncanapet, passam la nuech aquí.

— Non, non, non ! La nuech durmissísus lu canapet. Durmissí sus lu canapet.Durmissí sus lu canapet.

— De que que v’autres atz ?— Prenetz ‘na chambra dins un okau,

qu’es pitit chas Sonià, i a màs un canapet eduerm dessus. Damandatz per durmir a lagendarmaria. La Sonià es nonmàs una bo-na copina.

— Me prenatz per ‘na busa queraque ?E voletz qu’ane chas los polets ? Alan,'nam dever vos chafrar Jan-Tabaraud. »

Dĳòus 6, Rn de jornada

A l’eidèia de venir jugar las detectivasjornalikas policieras, Sonià se teniá

a pus saber. Sens tròp de geina, tòk intra-da dins lu bureu ente erián ekalats sus ‘nataula los afars du cabàs, vei-la-quí apresbischar lu monde desjà sietat, la Silvana, laSeverina.

« Me dise pas boǌorn a me » quò di-guet lu Alan, mas ‘la ‘guet pas lu temps dese virar per respondre que lu Piarron en-tret dins la pèça.

« Vau far l’inventarí daus afarsqu’erián dins lu cabàs trobat a la gara :


· daus papierons de banca,· un iolon de conhàc,· un tiquet de tren per lu prumier de

novembre, compokat a Esgolesme a 5 oras20. Lu bilhet eriá per venir a Sent Junian,

· una carta multi-servicís regionala va-labla dins lu Peitau Charanta, segond quòque nos diguet Alan, qu’es ‘quela cartaque permet de far la locacion de las veitu-ras, de las bicicletas, los trens regionaus,daus bus.

— Se la carta pòt ekre usada per lutren, perque prener un bilhet, diguet So-nià.

— Qu’es pas la mesma region admi-nikrativa, lu papieron 36-15DDE alineat7b es pas ekat validat per los fonccionarisde la Nauta-Viena.

— Alan, nos nos passarem de ton eivís,Sonià, sens te comandar, las quekions sonde pausar apres la persentacion.

— Òc patron.· una p’ita botelha de veire sens lu ca-

puchon per la barrar.— O, dau ramune*, diguet la gendarme-

ta, màs còp-sec ‘la se raviset de veire losuelhs negres daus autres alentorn dau bu-reu.

· « Tōkyō express » un libre dau Mat-sumoto Seichō.

— Vau aura passar a l’inventari dau saca man qu’eriá conhat dins lu cabàs. Dinslu sac, fòrça pitit, i avià :

· un paquet de mochanas,· dau roje,· un porta moneda mai 250 euròs,· un porta-onda que nos servicis dubri-

gueten per saber quau erián los darniers


limerós ‘pelats, ne’n parlarai totaura,· un porta-papieron,· un calendier, veiquí, ai ‘chabat. »Diguet lu capitaní.

« Severina, sabetz quò qu’es ‘quela bo-telha.

— V-òc-es, qu’es ‘na botelha de lemo-nada japonesa, mon companh ne’n beu.Aquò se troba dins las espiçarias asiaticas,qu’es ‘na beuvada mai-que-mai ‘chaptadaper los bradassats dau japon, qu’es pasforça bon mas quò fai kile.

— Autra chausa ? Sonià, non pas bar-gassar, un quauquares de dire sus lu libredau Matsumoto beleu.

— Disiá que deman, vau a Lemòtges,tascharai de passar dins una espiçaria‘chaptar ‘queka lemonada, per gokar. Au-trament « Tōkyō express » es un chapd’òbra. Se me sosvene be, un coble es tro-bat mòrt, la gent criden au suicidí, mas,qu’es tota l’intrigua, un inspector se ren-det compte que los orarís daus uns e dausautres son pas de metre de bana sauv deprener l’avion. Lu tipe monte ad un quai,davala una vetz los tesmonhs pertits emonta dins l’autre tren en faça, qu’anavaau mesma endrech, mas pas a la mesmavitessa. Afe, d’aquò que me sosvene. Unpauc coma lu còp que per montar a París,tu prenguet lu prumier tren per pertir, unavetz a Vierzon, ton tren eriá ‘rekat sus ‘navetz e un direct Lemòtges — París te pas-set davant.

— E, quauquaren de mai ?— Aquí, a Sent Junian, sus la linha

qu’es possibla de chamjar de tren. Coma i


a doas locomotivas, una que ven d’Esgo-lesme, ‘n’autra qu’arriba de lemòtges. Mesoǌe que ‘quò seriá pas malaisat de farcreire davalar d’un tren alaidonc que ve-nem d’un autre.

— Se comprene be, diguet la Silvana,una fuelha de papier e un gredon a la man,i a per los mesma orarís doas locomotivasqu’arriban a Sent Junian, una dins un sens,e una autra dins l’autre sens sus la secon-da via.

— Quauqu’un poriá far creire arribarde Lemòtges quante eu ‘riba ne’n vertatd’Esgolesme. A la condicion de surtir daucokat de las vias, de marchar baissat d’aicílu second tren.

— Severina, telefonatz au chap de garaper saber l’ora qu’eu ‘reka de trabalhar,‘vam i passar.

— ‘Nam beleu pas aver mekier d’anar ala gara, quò diguet lu Alan, l’ipotesa dauchajament de tren es plasenta, mas Rotla-tabilha obluda que la blonda aus piauslongs davalet dau tren d’Esgolesme senss’acatar de res a 07 oras 15 lu mandin.

Rotlatabilha obluda que lu second trenque mena la sola qu’es pas de suspectardoas oras de temps apres. Fau ‘rekar delegir daus romans.

— Pòdem queraque anar veire ‘quelaikòria de dos trens. Qu’es ekrange comasikeme.

— Qu’es entau lu dissabde versmieĳorn, e lu dimenc maitot.

— Lotjas a la gara Sonià, aura ? daman-det la Silvana per ne’n contar una.

— Dĳatz me inspectriça, setz pas senssaber que lu prumier de l’an me faguí rau-


bar ma veitura a la Rochela. La poliça i estalament fòrta que la m’es totjorn pasekada tornada trobada, despuei sieis mesde temps. Afe, dise quò, dise res, mas daucòp ai lu temps d’aprener los orarís dauschamins de far, mesma daus bus.

— Vam ne’n entendre parlar.— De segur, am pas ‘chabats de ne’n

entendre parlar de la veitura.— La gara es duberta d’aicí las 20 oras

» avancet Severina que persentet la ichaoraira imprimada.

Aquò montrava que faliá ne’n voler pervenir a Sent Junian desempuei Esgolesme,‘queu jorn de novembre, i aviá màs untren, lu qu’avián pres las doas femnas.

« Fai veire la iche Severina. ‘Queu-quí… non, circula pas lu prumier, e ‘queu…non pus. E dins l’autres sens… e be pitits,la Fontanilhas prenguet lu sòu tren dins lusens Lemòtges — Sent Junian » e l’inspec-tor balhet los orarís :

Lemòtge Benedetins 08: 22 >

Lemòtges Montj ovís 08: 30 Ais-

sa 08: 39 St Vartunian 08: 52 St

Junian 09: 00

« Vau beleu pas balhar tots los arreks,lu tren ‘riba a Esgolesme a 10 oras 12.

— Qu’eriá feka, la Tots-Sents. Veiquíperque i a pas beucòp de tren. E puei lagent se pensen plus libres mai ‘na veitura.Desjà que los dissabde e los dimenc, i agaire de monde. E lu pair coma la goiataFontanilhas acerteten aver vuts la mairdavalar dau tren, damandet la Silvana.

— V-òc-es. La goiata viguet ‘ribar lu


tren desempuei l’airau ente ela condusiá,d’autan mai que coma lu solelh portavasus las glaças de la veitura, ela aviá totubert, mesma lu tet ubrant. Ela aviá mes laclim per se chaufar, quò que fasiá s’emma-ronnar son pair.

— D’enquera ‘na goiata purrida. Sempas perdut emb ‘quò.

— Se fau ajutar la vejanta lesbiana e al-colica, lu fotografe bredassat per lu japon,lu batissor d’angard que sembla nòkrablonda desconeguda, ‘quela borgesa… nosmanca d’inculpar lu companhon perquequ’es un faissike o la mair qu’es meitatsaquetada de portejar los alimauds.

— ‘Quò vai lu pair la morala, quò di-guet la Sonià, fau ‘rekar de visar lu mondedesempuei la cuveta de tos chiadors.

— Perdon, mas la mair es un pauc pete-lada mai sos requins.

— Te parlava pas de la mair… de qu’esaquela ikòria de requins.

— Per las lesbianas alcolicas, forçamentse las trapav…

— Alan !— Mas queraque, quò sembla que la ve-

janta, sens qualiicatife sus sa seissualitat,titinava, e pas un pauc. Per los requins,qu’es que la mair Campanys ne’n mai defar la psicoterapeuta per la Calmituda©,‘la es maitot a la teka d’una associacionper sauvar los requins blancs dins la Cha-ranta.

— Qu’es quò qu’aquela conaria ?— ‘Na nhòrla, te contarai »Lu Piarron eriá soǌor a cokat de la

Silvana davant lu tableu mai los trachs persaber los liams daus uns daus autres. Des-


melar los ius, bakir de las ipotesas.« E los papierons de la banca ?— I a res de ne’n tirar. L’analisa balhet

pauc de chausas, son ancians, beleu oblu-dats au fond daus cabàs. Un o dos per delas boticas de La Rochela, un sur París. Lulimerò de compte es pas ekat identiiat,parrier per lu telefòne, p’un limerò dins lurepertorí, pas de traças de comunica-cions…

— Qu’es l’escola de la mair, la paranoïatpermanenta.

— Vòle be iò creire. I aviá quauquestextonets, lu de conirmacion de l’okelariaa la desbuta de la setmana, lu textonet mailu code, e daus messatges de son com-panh, mas semblan pas aver ‘na vita decòble. Ne’n mesma temps, se a Bordeu, elaa Esgolesme, la dikança lu fasiá maisoǌar a son perti qu’a son amĳa.

— Am las mesma informacions, diguetla Silvana, perpause que n’autres ne’nrekam aquí per aüei. Quò fará jorn de-man.

— Conkate que segond lu teoresmedau Matsumoto, ajutet lu Piarron perconclure, qu’es possible de venir dins ‘nap’ita vila tuar quauqu’un e de chamjar detren per pauinhar son alibi. ‘Quò se pòttots los dissabde de l’annada de 13 oras 05a 13 oras 15, sauv per la Tots-Sents. Masujan, quauqu’un prenguet un grand plaserde venir a Sent Junian esbolhar ‘queu teo-resme. ‘Quauqu’un se païá los nòkres io-lons, sabe pas ente, mas quauqu’un obeleu quauqu’una se mòque, sabe pas entemas quauqu’un se icha de nos.

— Calma te Piarron, diguet Alan, la sò-


la aquí de coneitre tant lu Matsumoto percur, tant tots los orarís de tren de Sent Ju-nian, de Lemòtges e beleu de París, qu’esla nòkra Sonià. E serem de consent, te co-ma me, de pas passar las menotas a de laspitas mans freulas coma l’aurelha d’unatassa de porcelana.

— Que ma man encontresse ta jauta etu vas veire las mans de porcelana comalas son freulas. Pensas beleu coĳar comame e me icelar dins lu liech, entau, la no-vela suspicionada se tirará pas. Mas mesiate pitit, que los gendarmes damandessen ala freulena lu nom d’un complicí, balharailu teu. »

‘Vendres 7, lu mandin

C oma tots los jorns desempuei tresmes, lu capitaní apres ‘ver surtit

daus locaus de la gendarmaria passet sa-luar los dos de permanença e afrofeitardaus darniers racontards de la vila.

« Capitaní, l’adjudant Delòrme daman-det au telefòne qu’anetz chas se.

— D’enquera la veitura. L’am pertantbe tornat trobada.

— Fau pas li ne’n parlar, ‘quò fai pasdesjà pas fòrt mai sa femna. Non, ‘quekavetz, qu’es per de las pelhas.

— Daus pelhons ?


— Òc, daus pelhadís qu’eu trobet dins‘na pobela de la gara de Sent Brecí.

— Sent Brecí ! E perque qu’es a me deme’n ocupar ? Afe, vau damandar a Seve-rina de me condure.

— Eu torna dins quantben de temps lupermís capitaní.

— Jurtà la in de l’annada.— Lu còp que ven…— Brigadier, i a lu telefòne que daman-

da a vos escotar » diguet eu ne’n surtantdau pòke de garda. Daus vekits trobats ala gara de Sent Brecí. De que qu’es d’en-quera ‘quela ikòria.

Delòrme es un bon garç, mas faliáu pastròp li ne’n damandar, o tot au mens unafar apres l’autre, autrament eu desboira-va un pauc las chausas, coma si un com-plòt eriá ordit per despechar sa inpròpria, la in daus seus puei a la sega lain dau Lemosin, de l’Euròpa e de la Terra.

Qu’eriá ekat entau que sa femna portetlu pete sus los bomians per sa veitura en-volada alaidonc que ela l’aviá laissada suslu champ de feira de Sent Junian e que elaaviá obludada ekre rintrada mai la ilha.

Afe, tant ‘nar veire, aquò chamjara dela jornada d’ier, que los nervs son ekatsmes a meschaënta sauça.

Un quart d’ora apres, conduch per lagendarmeta, vei-lu-quí arribat a la gara ob’etot coma iò disan la gent autorisats, aupunt feroviarí de Sent Brecí.

« Un quauquares adjudant ?— Daus abits. Los viguí quante surtissí

de la gara. Qu’amenava mon garçon pre-


ner lu tren de 6 oras 54 per Lemòtges,apres eu vai, mai daus companhs, a Paríspuei Berlin, per los 25 ans qu’ilhs faguetens’esvedelar lu mur. I a pas de rasons quequò se passesse mau.

Afe, veiquí pas qu’anava per gietar unpapieron dins la pobela que coma dauspiaus blonds despassavan d’un pochon, eau pè de la pobela, de las chauçuras defemna quasiment totas nuòvas, que las lu-miras de ma veitura fasián ne’n lusir lospitits brilhants, autradament, las auriá be-leu pas vudas. Los afars degueten davalardau pochon la nuech quante quò plouguet.

Apres, vos telefoní mas branchatz ja-mai vokre telefoneton.

— Crese que v’autres deguetz mau in-trar mon limerò. Autrament, farfolhetetzun pauc alentorn.

— V-òc-es, apres vos aver ‘pelat. Ai tri-at ‘quò que sembla venir daus viatjors, lospapiers gras, las botelhas e las canetas, de‘quò que pense ekre tirat dau pochon, laschauçuras que una es ekalonada, i a lu ta-lon esbolhat aquí, una peruca, una rauba eun manteu.

— E daus gants ?— Ne’n metí capitaní !— Non, vòle dire, es çò que vos trobe-

tetz daus gants dins la pobela ? L’inspec-tritz me parlet que sur lur morta i aviá delas traças daissadas per de las mans ganta-das, beleu de cuer.

— Aura que quò fai un pauc pus jorn,vam beleu los trobar. Sauv se un chin losprenguet per jugar.

— Nos fau damandar qu’una esquipavenguesse per folhar los alentorns de la


gara e alaï sus la rota, dins los vargiers.— Apres vos aver ‘pelat, prenguí la pe-

na d’avieisar los orarís de tren…— Non, non, adjudant, diguet lu Piar-

ron, ne’n pòde pus daus orarís de tren.Ne’n pòde pus de crosar quilhs que passanlos jorns de luna plena mai los daus jornsd’avant lu chamjament d’ora e de pasobludar lu pitit limerò que vos ditz queinalament lu tren de mieĳorn passa bequeu jorn mas a la demiei, ne’n pòde pus.

— Pertant per Sent Brecí, qu’es pas ma-laisat, lu dissabde n’i a un dins un sens, undins l’autre, e lu prumier de novembre,p’un tren passava. Coma iò dissen los dosdins lu pòke, eu passet ‘queu dissabdemas se ‘reket pas.

— Vau far de las fotograias de la raubae dau manteu per los envoiar a la Silvana.Ela vai nos dire se son los mesma que suslu ilme de l’okelaria.

— Ela vai rekar la chinesa ? Diguet luDelòrme

— Dire « l’inspectritz » chaulhariá pasvòkre ben.

— Perdonnatz me.— Silvana, mai lu Alan, avián de las

chausas de veire coma la goiata dau Fon-tanilhas. Crese pas que ‘quò siguesse unabona pika. Partiran de ser o beleu demanmandin. Dĳatz me Severina, qu’es aisat demarchar coma daus talons entau nauds ?

— Pòrte jamai de talon, sei pas ‘na vi-lauda coma madama Fontanilhas me. Moncompanh semblariá pitit pitit a cokat deme que portesse daus talons tant nauds,desjà qu’eu es pas grand.

— Qu’es de jugar au basquet que vos


faguet tant frutjar, diguet lu Delòrme— Non pas dire de las connarias,

prekatz me vòkre metre ? Mai de quinzecentimetres, fau saber marchar coma unaparisiena dins pigala.

— Severina, totas las parisienas son pasde las borrieras, afe.

— Ublidam la parisiena, las son per unòme perque quò chauça grand, qu’es pasmarcat mas beleu dau quarante dos. »

E los tres gendarmes d’aviesar laschauçuras, la rauba e lu manteu. L’esquipade renfòrt arribet e tòk vika, las chausasfugueten organisadas per taschar de tro-bar, beleu d’autres abits, d’autres afars, to-tas chausas que semblan importantas.

Una ora pus tard, los gendarmes fague-ten un punt sus las trobalhas : daus papie-rons, de las reclamas, quauquas botelhasde plakique, per l’esquipa de la rota e lade las vias. L’adjudant s’eriá servat losalentorns de la gara, emai ‘la siguesse bar-rada, eu prenguet un grand suenh de visarpertot ente la gent poden passar, de l’airauper kacionar a l’endrech per los bilhets.

E còp sec, eu se metet a s’esbramelar «aquí, aquí, un bilhet ! Un bilhet gietat, untiquet de tren datat dau prumier. Lu pru-mier de novembre, un jorn que p’un trenpassava. Gaitatz, eu sembla tot nòu, mes-ma una setmana apres.

— ‘Quò faguet bon maitot, diguet ungendarme, sauv ‘queka nuech que quò lavidet.

— Obliterat a Esgolesme, afe, vòle direcompokat a 5 oras 21 .


— Am son besson a la caserna. Marcesadjudant, qu’es un bon trabalh que fague-tez aquí. Pense pas que trobarem grandchausa de pus aura. Podetz dire a las es-quipas d’arrekar las charchas e de s’en-tornar Sent Junian. Vau rintrar maiSeverina. D’enquera un grand marces. »

‘Vendres 7, Rn de matinada

Q u’es la Severina que l’acueilhetquante ‘la garava sa p’ita veitura sus

l’airau reservat per los lotjaments de lasfamilhas daus gendarmes.

« Mesia te, tu i venes de mai en maisosvent, dins un mes, tu ses inkalada edins tres, tu ses maridada e dins un an, i aun goiat d’eissit.

— Quò vai, v-òc-es, vas pas t’i metret’etot, e puei sei pas segur de voler anarfar las empletas.

— Qu’es per rire, d’autant mai quequ’es pas lu Piarron que te iò fara.

— De creire que lu Alan es malaute eque qu’es contagiós.

— Qu’es de l’umor, nom de diu. Dĳame, de que qu’es ‘quela musica dins ta vei-tura ?

— Iò prenguí pas mau, diguet la Sonià,perque quò ven de te. Mas tornes i pas detròp. La musica, qu’es un album de la MauCofada. Ai convertit lu cede per las metre


dins mon mena-bruch, pòde te prekar ludisque. Atrapa quò dins lu cofre, quelasquí son per te e ton copanh, ne’n prenguíuna diesena de mai per l’esquipa de chòc.

— Marces goiata, qu’es mon tant aimatque vai ekre a la feka.

— Mon tant aimat… seriosament, atz 20ans tots dos, parletz pas coma daus pititsvielhs.

— Ò te, tu ses queraque pas un modeleper la jounessa, quau qu’ela siàia, de totbiais, tu ses una anarchika.

— Van ekre aürós mos copanhs anar-chikes, per ilhs sei mas ‘na p’ita borgesa,pas una revolucionaira. ‘Tend te, escotaquela quí, paubra goiata normala, escota «ilhas que setz a maridar, ilhas que setz…» qu’es pus luenh « quand sera per te ma-ridar, que lo pressar te tengue pas, siàiasben intelligenta, e dĳas pas totjorn « òcben », coma una inocenta… » bon, sempas aquí per nos planher, sabes de que quebalhet l’interogacion de la goiata, queumandin ?

— I a mielhs marce Delòrme.— Lu complotike ?— Lu que parla a las fadas. Marcha

veire, goiata ! »E la gendarmeta la menet dins la sala

que ‘quò s’i parlava pelhas, peruca e chau-çuras.

« E be ! Preparatz Dimars-gras d’aboraujan, a pena Halloween passat, e sens avervut la Nadau.

— Lu Nadau, goiata, fau dire « lu », fa-guet ‘na votz darrriera ela.

— Setz ‘nat aviesar sos la coeta dauPeir Nadau per dekriar « la » dau « lu » ?


— Laissatz Silvana, son los rokons dausrenes qu’inspiran nokre ekaracademician.Vos contrarai apres marendar.

— Vas pas contar nòkra vita.— Parlava pas d’ier au ser… aura que tu

sabes legir, te veiquí lu darnier libre de laAmelia Nothomb coma tu me iò daman-det, ‘la te lu desdicacet.

— Marces coma eriá l’encontra ?— Mielhs que son libre, e dise aquò

sens pensar a mau. Deve dire que lu per-sonatge Nothomb es vertadierament in.Afe, te’n parlarai apres.

— Vas ‘chabar per prener pension, di-guet lu capiteni ‘na vetz entrat dins la sala,mesia te, la cantina es pas de las melhors,qu’es la mesma que la meĳon de retirada.Silvana, adonc, l’interogacion de la goiata.

— Qu’es la mesma que sa mair. Decreire que la sauteten de bana de la jarradau Jupiter. Quò balhet res de res, mas deçò que vese, v’autres perdetetz pas detemps.

— Delòrmes ramasset tot quò-quí. Laschauçuras son ‘na talha per òme, ‘las sonekadas pauc portadas, qu’es perque quòbrilha tant, i a un talon d’esbolhat. Quò-quí eispliqua beleu quò-laï.

— Quarante e dos ! De veire coma ‘lasson, me pense que me que fai dau trente eset pòde las metre, e marchar un paucavecque una vetz iceladas, marchar maifar quauques pas, malaisadament de segur,beleu coma una banturla, mas segur pasper picar un 100 metres.

— Pense que coneissetz la rauba e lumanteu. Per la peruca, i a res de nòtar,qu’es ‘na peruca de melhor qualitat que


quò que trobam abitualament quantequauqu’un vòu far ‘na connaria. De segur,la trobalha dau jorn es lu bilhet de trenperque aquò acertana que los pelhons tro-bats son quasiment los de vòkra blondamikeriosa.

— E mai qu’aquò, l’interompet la Silva-na. Eiscusatz me de vos marchar sus losmòts, mas queu bilhet nos permet d’en ra-batre que tot se faguet d’un biais improvi-sat.

— Vos vos avancetz beleu un pauc ?— Non ! Crese que sus las doas perso-

nas, una aviá mai begut que l’autra, beleuper obludar la morta. Beleu mesma queson pas los murtriers, beleu nonmàs losspectators.

Begueten per obludar, per se calmar,sens tròp saber, ilhs o elas vouguetens’enfure de La Rochela d’aicí Esgolesme,beleu per passar prener daus afars. E aquí,pus de bataria, beleu la famosa pana daubranchament que n’i comprene pas grandchausa. Adonc las personas descideten deprener un tren, lu prumier tren per fure,luenh, luenh. La Maëlina, perque ‘la es pusesmechada, ne’n faguet una e son det‘pulhet sus Sent Junian. L’autra persona ala desbuta trobet l’eidèia pas necia, e vei-las-quí apres se la jugar « Telma e Loïsa »*au mitan de la Charanta Lemosina. Unap’ita vila per bakir una novela vita, o be-leu se cachar avant sabe pas que. I a beleuun chause que se passet ne’n chamin, unquauquares que manhet lu travekitqu’eriá pas sadou e los progiers fuguetendesboirats.

‘Queu mandin, passeten veire los tipes


a la gara, avant d’anar chas los Fontanil-has. A 9 oras 05, ‘queu ‘vendres mandin,qu’eriá la mesma equipa que lu prumier denovembre. E los tipes fugueten pas mutssus las doas femnas, o una femna de banacoma un travekit.

Entre los viatjors que se fagueten bi-schar, la bruna que badet avant de ‘ribaraus chiadors, ‘la mesma que montret sasmalinas ad una femna d’una trentenad’annada, e d’enquera lu contraròtlor seriápas intervengut, que la gent aurián pogutsse creire sus Canal+ de visar la televisionne’n releu* lu prumier dissabde dau mes. Ela paubra femna que cridava, que cridava.La blonda intervenguet ela tot, balhet abeure a son amĳa e prometet de la susvel-har. Arribadas a Sent Junian, elas tornetenmenar la javanha. Veiquí la bruna ques’esvedelet dins la gara, la blonda esseietbe de la quilhar de’n pè, mas sens i ‘ribar.Qu’es lu chap de gara se-mesma que reüs-siguet a la menar dins la sala, e la sega, laconeisset, mielhs que n’autres.

Veiquí, perque me pense que un bilhetEsgolesme — Sent Junian es una improvi-sacion. Un mejan per nos pardre eriá ekatde ne’n prener un Esgolesme — Lemòtgese de davalar au mitan. Qu’es entau que fanlos que volan pas compokar los bilhets.‘Chaptan quatre o cinc bilhets e balhan aucontrotlor un vielh tiquet compokat dinsuna autra vila. Lu temps de se far eisplicarlu per e lu contre, de montrar los compo-kats per provar qu’ilhs prenen lu trensuvent, los pas compokats per provar lurbona fe, lu controlor laissa passar. Qu’esconegut coma Artabant. Mas, emai po-


guese pas saber coma ‘queu bilhet ‘ribet adins la vila de, coma v’autres diguetetz ?

— Sent Brecí— V-òc-es, emai poguese pas saber co-

ma ‘queu bilhet ‘ribet a Sent Brecí, mepense que l’òme emperucat es quauqu’unqu’es pas entierament sus ‘na terra desco-neguda dins ‘queu cuenh dau Lemosin.Apres, perque Sent Brecí, mikerí. Cresepas que i aguesse un complicí a Sent Ju-nian per lu menar alaï. Atz v’autres eken-duts las charchas de la blonda sus tot lucanton ?

— Des que l’adjudant balhet l’alerta,diguet la Severina

— Sem pas luenh d’aver tot los bocinsde l’enigma, faguet remarcar lu Piarron,ne’n sem pas luenh. Perpause d’anar ma-rendar, prendrem l’aperitife a la pizzeria.

— ‘Tend te, coma tot lu monde sap quei a pas d’alcòl dins una gendarmaria, aviásoǌat a la beuvada chimica que nos parletSeverina ier, lu ramune.

— La jounessa d’aqueu païs es perdudadins las japonesarias.

— Escotatz me lu vielh cobes, dinsmens de cinc ans, eu pausa son cuòu susun chieron sus lu pòrt de la Rochela perpassar lu temps a far daus comentarís, edins lu temps, dins ma jounessa…

— Plasentava.— Ne’n sei pas certana. Afe, Veiquí per

vos. Alaidonc per dubrir, fau dòkar lacapsula e ‘pulhar sus la bilha. Mesiatzvos, que quò ne’n metesse pas pertot. E zi! Per beure i a mas de la tener dins lu bonsens, qu’es de dire de far tener la bilhadins las marcas dau còrs de la botelha, au-


tradament, ‘queka mesma bilha bloca lalemonada.

— P’ita, vaque aquí que te bische. Tuses la goiata la mai eikraordinara que co-neisse.

— Silvana, qu’es res de mai que de lalemonada. Fau beleu pas eisagerar.

— Óo que non, ajutet lu Alan, tu venesde nos balhar « un calau pró gròs per ekre‘na perla d’una ukra e tròp pitit per ekrel’uòu d’una moeta » coma iò diguet lumedecin daus pompiers de La Rochela. Lucapuchon trobat dins la chambra eriá lu dela botelha de, coma desjà, Severina,

— ramune,— Mai lu « r » rotlat e l’accent coma

faguetetz totaura,— ramune— Quela bela linga que lu japones. De

segur, lu labò aviá be trobat de las traçasde lemonada dins lu bocin de plakique,qu’es aures qu’un boschon de, Severina,

— ramune— Qu’es aquò que deguet se servir lu

Labecqua dins sa cosina, ‘quò me sonetsus lu còp, pas lu balirtint que faguet labilha dins la botelheta, mas de quò qu’eriáquela aiga colorada. La soá eriá pas per-sentada parrier, lu plakique negre cachavala bilha. Eu deguet menar ‘quò de París, dela meĳon dau Japon.

— E degun au labò s’avieset que lu ile-tage eriá dins l’autre sens, faguet lu Piar-ron que chabava de desmontar sa botelhaper dekriar lu capuchon de la bilha e daujunt.

— De segur, qu’es pas colhon, la pres-sion bloca la bilha, mai lu junt, ‘na vetz


uberta la bilha davala, um pòt beure, e i adoas còchas per tener la bilha. La botelhapòt ekre tornada utilisada. Qu’es mens ai-sat que las chòpinas de biera, mas pas col-hon coma sikemi.

— E qu’es una bilha entau qu’ekofetvòkra morta ? damandeten de bana Seve-rina e Sonià.

— Beleu que qu’eriá pas vougut inala-ment. Mas vem vika saber ente lu Labes-qua ‘chapta sas botelhas, se ‘las sonconsinhadas o pas. E eu vai dever nos direcoma la bilha d’una d’aquelas botelhas setrobet dins la gòrja de sa femna e coma fa-guet la botelha, sens etiqueta, per se tro-bar dins un cabàs a Sent Junian. Sonià, tuses mon invitada a mieĳorn. Pus de ma-nieras intra n’autras doas.

— Vòle be Silvana, mas vòle pas jugar aTelma e Loïsa dins un tren coma te, e pas-mai dins ‘na veitura de poliça. Anetz,apres miǌar vos conte ma vita deNanò’crivana de linga lemosina dins unmonde beu.

— Ta vita de que ? Qu’es aquò qu’aque-la bekia d’enquera ?

— Apres marendar.


‘Vendres 7, apres marendar

Alan lancet dins la direccion dau Piar-ron : « Per nos calar, vau mielhs un

ekomac plen qu’una rauba trobada a SentBrecí,

— I a mai d’una chausa que vau mielhsaver qu’una autra, per eisemple « vaumielh un chen que troba que dietz quecharchan » e per aura, aimariá ben ekreun chen per trobar, perque dins aquel afar,nos manca lu bocin lu mai important. Co-ma diguet Sonià de te, a v-òc-es, l’ekara-cademician, adonc, coma tu semblas aimarfar l’ekaracademician, « vau mielhs bonbakon per marchar que meschaënt com-panhon ». Vau comandar per lu càfe, ne’nprenetz un chasqu’un ? Un decafeïnat e untè per te, òc !

— Sonià, dĳa me, qu’es quò qu’aquelaikòria de roman.

— Ò Silvana, crese que me sei atalat aun afar tròp gròs per me. D’alhors, qu’esla rason per laquela aiá damandat au Alande venir dimecres, coma policier, sens iòvoler, quò devenguet la rason perque setzaquí.

Veiquí, de’n prumier, lu temps d’unacompeticion internacionala, una competi-cion ente i a res de ganhar, dins una mesa-da nos fau escrire una ikòria, dins lu kileque volem, poësia, roman, novelas agro-


padas, autò-iccion, teatre, raibaria o unpolicier coma decidí de iò far. Chaussisíuna enqueka au temps de l’atge-mejan. Ala desbuta de tot, i a un rei que balha unacorona de perla ad un chivalier valhentsus lu terrenh a la guerra. Eu li damandade la porter per amor per se, quò que faique la reina iò pren mau e decida de tuarlu chivalier.

— Entau, d’un zau sec e breu.— Non, pas de cokeu dins lu dos, ‘la

l’ekofa mai una perla, un pauc comavòkra morta de la Rochela. E aquò iò sa-biá pas vos jure.

— Sonià, t’arreka còp-sec, se dins la se-ga i a un tren que arriba d’ente sabe ieuperque ‘quò fai ben de metre un anacro-nisme, per lu còp, vau me far de las ei-dèias.

— Mas non, mas non, qu’es pas tantcomplicat qu’aquò. Adonc, la reina tua luchivalier, e dès lu prumier chapitre, iòdise, afe, iò laisse entendre sens claramentiò dire, autrament quò serv a res qu’escri-vesse 50 000 mòts. Mas, me, coma sei l’es-crivana, dise que la reina es ad una messadau ser quante arriba lu murtre.

‘Donc, la reina que tot lu monde suspi-ciona, dise clarament que ‘la pòt pas ekreau forn e au molin. Ne’n fase una tipessaque degun pòt veire ne’n pintura. Losquite monges que pertant, de menar l’en-queka deven far en sòrta que ela siguessepas inquietada. Son aquí per protejar lakabilitat dau poder reiau. Dau còp, fasevenir daus trobadors per menar una en-queka paralela, son ilhs que van desmas-cats la reina.


— E be, dĳa me, e fau contar tot aquòsus quantben de pajinas, 300 ?

— Non, 50 000 mòts, quò fai 170 pajas.Mas pòdem far los rebeus, i a las reglas el’esperit de las reglas. Coma me iò diguetuna vetz Claudia Pelhon, una amĳa blo-guidriça « vau mielhs ekre bela e rebelaque vilana e revilana ».

— Paubra pita. E coma tu fas per reüs-sir de far creire que la reina es ente ‘la espas ? Perque ne’n sem un pauc aquín’autres. Am una blonda mai daus piauslongs o un maricaud que se fai passar peruna blonda, sabem pas ente eu se troba eaimariam lu saber.

— Quite de ne’n contar un pauc, de metrompar, escriguí que tot lu monde la vi-guet intrar dins la gleisa, que dins ‘quelagleisa forçament tant negra que dins lucuòu dau lop, dins ‘quela ‘gleisa la cortaviá un espací per ela tota sola dins unamezzanina.

Adonc tot lu monde present la viguetintrar e montar, mas despui lu desbas de-gun auriá poguet jurar que ela i reket.Sauv que tots vesen sos gants que despas-san dau balcon. E vertadierament, ela eriáaquí ad aqueu moment. Mas ela realisetque qu’es la in de la guerra e dau mesmatemps, qu’es lu temps d’una feka regiona-la, quò que fai que ela se troba soleta susla mezzanina. Es entau que ela pòt davalardiscretament, prener un chavau e anar al’auberja tuar lu chivalier per una escor-chiera. Degun la vei perque tot lu mondees dins la rua principala a far las corsas.Ela tua lu tipe e s’entorna. Critiquetz mepas ! Es pas l’intriga dau sègle.


— Qu’es mai-que-mai que ‘la aguetbeucòp de chança ‘quela reina. Anar a lamessa mai l’enveia de tuar quauqu’un,s’avisar que i a pas grand monde, daissarun pitit quauquares per far creire, trobarun chavau, traucar la vila, tuar e s’entor-nar sens se far veire, surtir de la messa sosgants a la man.

— Urós asard, tot simplament. Perqueque quò seriá pas de creire ?

— Lu li ai ditz ‘mercres, que dins lavertadiera vita quò pòt pas arribar, una ta-la chausa. Mas tant parlar aus murs.

— Atz rason per ‘queu còp mon Alan.Sabem que lu asard, las coïncidenças, dinsnòkre trabalh, quò eisika pas. Mas, pò-dem maitot nos inspirar de la iccion, pereisemple, trobe que lu chivalier mòrt sem-bla un pauc la nòkra Anna, inversada,perque qu’es ela la banarda. La reina poriáekre la blonda aus piaus longs, mas beleuque nos fau damandar a la nòkra Sonià lunom de la blonda ? E d’ente venen sosgants ?

— ‘Rekatz ‘quí Silvana, la vejanta esmorta ela-tot, paubra femna, quò ditz luPiarron, e taschatz de pas tochar un piaude ma Sonià.

— Marces mon grand, per totjorn i auna plaça per te dins mon cur, mon chiva-lier a me.

— Mas, i pensa mai ‘quela reina que vaivika d’un endrech l’autre, diguet Alan, atzcontròtletz los bilhets de la Fontanilhas,perque per venir a Lemòtges… non, me’nconte… ela ven d’Orleans, i a qu’una linhade tren.

— Te’n fai pas, ela nos montret daus


bilhets compokats. Qu’eriá malaisat perela perque ilhs li servan de marca paja eque dau còp, nos nos trobatem mai unavintena de bilhet, mesma daus ancians co-ma dau mes de febrier. Viguetem lu Or-leans — Chakeu Ros que ela passet lanuech a la gara.

— Ela nos contet « coma una mens queres » mas li damandetem pas los bilhets.

— Vesetz, qu’es aisat de laissar pardreun indicí, adonc mon ikòria es beleu pastant necia qu’aquò ajutet Sonià. Mas d’en-quera ‘na vetz, qu’es lu chamin quecompte, las intencions. E puei lu tipe quefarjet lu concepte dau NaNoWriMo iò ditzse mesma « de la quantitat, la qualitatvendrá apres » o quauquares entau. Losamericans son pas tant formalikes quevos, aürosadament, entau fasent ilhs fan, equante davalan, se tornan quilhar de’n pèmai l’eisperiença de la davalada. Apres perlu nombre de mòts, migretz pas ! Comptejaspir daus bocins de l’actualitat per em-plir l’ikòria, o per eisemple los pitits rensque vos tomban dessus, coma ‘queu man-din…

Jan la Critica, sens te comandar, balhame mon sac.

‘Queu mandin, quante aní far sinhar lulibre per Alan, o b’etot au moment de l’en-treten que parletem un moment totas doasl’Amelia e me, repartissí mai un papieronqu’eriá pas lu meu. Per me, qu’eriá un pa-pier de res, mas beleu que per ela, pòdepas saber, d’autan mai que au mitan de lasdatas eriá marcat un haiku, sabetz los pi-tits poëmas japones ne’n 17 sillabas e per-sentats sus tres linhas. Ne’n lu li tornant,


disí a la Amelia que se ela me’n balhava ludrech, ‘queu haiku, lu metriá emb plaserdins mon NaNoWriMo. Ela ‘gaitet lu pa-pieron e me’n eispliquet l’ikòria. A Or-leans, ela s’aperceguet qu’ela aviá perdutson calendier, e lu sòu papier per li ‘pelarsas datas apres Orleans, qu’es la directritzde la libraria d’Orleans que lu li balhet, lavòkra madama Fontanilhas. Qu’eriá pascomplicat ne’n mesma temps, ela sinha loslibres dins las vilas lu long de la linha dautren, Orleans lu dimars, Vierzon lu‘mercres, Chakeu Ros lu dĳous eLemòtges lu ‘vendres. La darniera datamarcada dessus lu papieron eriá perLemòtges. La segua de son periple sinha-taire es dins l’autre sens, crese que ‘la mediguet que ‘la montava de Caurs per Bri-va, puei Perigús, Bordeu, e apres, ne’nsabe res, d’autan mai que son pas mosafars.

Per ne’n tornar au poëma, La Ameliapensava que lu haiku eriá beleu de la di-rectritz perque ‘la la viguet tirar lu papierde son eisemplari de « Petronilha ».Qu’eriá coma un marca paja. ‘Tendetzv’autres, vei-lu-quí. »

E apres ‘ver surtit un papieron vert bo-telha, e apres l’aver desplejat coma ‘nacarta rotiera, Sonià comencet de legir len-tament :

Sabe tot, aura

Mesma quante van 4orir

Mas crisantemas.

Alan eschapet daus màs, màs, màs !Tòk seguit de l’inspectritz que diguet ela-


tot mamesar*. Fai veire ‘queu papieronque iò vise. E, la faça blancha coma se ‘la‘viá vuda ‘na torna, ‘la tardet pas a lu bal-har au Alan que ne’n tirava una loǌa en-tau s’etot. Còp sec eu se metet defotograiar lu haiku, un còp, dos còpsavant de l’envoiar per textonet. Qu’es pasv’rai !

— Podetz nos eisplicar tots dos ? Silva-na, se us platz ?

— Sonià, vòle te bischar.— La gent van se dobtar de quauquares

Silvana. Emai quò siguesse possible aura,compte pas me maridar, mesma mai ‘nagoiata, mai-que-mai que sem pas iança-das totas doas.

— Migra pas p’ita, ai mon òme, e per lumaridatge, i pense mesma pas. Mai serio-sament, ‘nam far sens esperar los resultatsdau labò perque songe, merce a tu Sonià,qu’am nòkre ‘vendres apres mieĳorn perarrekar la persona copabla daus doscrimís. »

‘Vendres 7, apres mieĳorn

D arrier tant de contravents barrats, ludiable se riscaria pas de venir pardre

son temps. Un escurou passet d’un cokatde la rua l’autre. Eu davalet lu long d’unagokiera d’aicí lu trepador, puei prenguet


coma la pausa avant de fure davant lubruch que montava la pita còka.

‘Quò fasiá chaud per una desbuta denovembre, chaud mai un pitit vent enqueu desbut d’apres mieĳorn, un vent quepeinava de balaiar las fuelhas mortas quetrainavan en pauc pertot.

‘Quò virava sec avant de ‘trappar la ruamontanta, e lu paneu d’arrek portava lastraças de las diicultats encontradas perquauquas camionetas a saber freinarquante qu’es d’enquera temps.

Los capòts se vesian pas darrier lu bo-cin dau mur, mas lu bruch faguet se virartot parrier los rideus de la bakissa, e losòmes e femnas de l’òrdre chabavan desurtir que la pòrta eriá duberta, e sus lubassuelh, la familha Fontanilhas.

« D’enquera.— Ò prenatz pas entau, emai ‘quò si-

guesse la darniera vetz que venen.— Intratz ! »

E tota l’esquipada entret, los dos poli-ciers de La Rochela, Silvana e Alan, los dosgendarmes de Sent Junian, Piarron e Seve-rina, sa conductritz, e la Sonià qu’aviáprometuda de se far tota p’ita. Tot ‘queumonde se sietet faça aus Fontanilhas, sauvla Silvana que menava la dança.

« Ai una ikòria de vos contar madamaFontanilhas, vau iò far coma iò crese. Pòdem’enganar dins quauques detalhs mas mesonge que seretz aquí per me dekrompar.

‘Quela ikoria comença i a 5 ans d’aquò.Lu temps de jornadas consacradas au Ja-


pon. Encontretetz ad aquela epoca monsurLabecqua que fuguet vika vòkre amant.Qu’eriá un grand amor, beleu pas dins lalegalitat, dins l’òrdre dins luquau vivetz.L’amor, quò se comande pas. Un amormesma que vos aidet de surtir de la des-preission ente vos vos languissiatz apres‘ver perdut un eifant e apres aver apresque vòkre òme eriá pas un angeu. Torne-tetz mesma trobar un trabalh, dins un do-mení qu’eriá per vos plare. Un tempssoǌetetz dubrir una seconda botica dins lavila ente viu vòkre amant, La Rochela.

Un jorn que fasiatz de las recharchasper una locacion, i a beleu 2 o 3 ans, tom-betetz sus monsur e madama Labecqua.Aquí, un còp de mai l’amor vos marmusade las chausas a l’aurelha. Tombetz amo-rosa de madama Labecqua ‘queka vetz.Qu’es vòkre drech, sei pas ‘quí per jutjar.Nòte solament de las doas o tres vetz quenos diguetetz aver vuda ‘quela paubra An-na Labecqua son de multipliar per un boncent. L’amor mai d’una vetz comanda equ’es beleu mesma madama Labecqua quevos incitet de publiar vos haiku dins un li-breton. Qu’eriá coma se lu languissamenteriá cuat per un bon bocin de temps.

Mas, lu temps passa e, madama Labec-qua vos damanda de mai en mai suvent delaissar vòkre òme per venir viure comaela. Que per ela, los rendez-vous dinsl’okelaria, quò ‘nava qu’un temps. Pervos, la situacion presenta eriá pertant unequilibre, freule, mas bassetz satisfasent.Nòtatz be que prenguetz ‘na risca grandade la menar dins la mesma okelaria enteson òme e vos vos rendetz.


I a beleu tres mes d’aquò, madama La-becqua encontret una vejanta a Esgo-lesme, Maëlina Campanys, e fuguetetz pusla sola femna dins sa vita. Ela prenguet lamesma risca de la menet dins lu mesmaokel. Emai la regla dau personau siguessede pas tròp regardar la clientela, setz tot-jorn venguda teka nuda, retenguda, ben‘bilhada per monsur, un pauc pus passapartot per madama. Per pas se trompar,ela preniá totjorn la chambra 19 per Maë-lina, la 18 per vos. Aprenguetetz aquelaseconda relacion i a quauques 15 jorns, 3setmanas, e aquí, non pas iò dire, non pasne’n parlar, non pas far una scena, escri-guetetz dins son jornau intime « sabe tot», ne’n imitant son escritura. Anna eriábassez impressionabla, quò que faguet quede veire daus mòts de sa man dins soncaier sens saber coma erián arribats aquíla bloquet un moment.

Apres aver igornhat un jorn dins‘queu jornau, Crikian Labecqua interpre-tet ‘queu « sabe tot » coma un sinhau queAnna sabiá per v’autres dos, e, beleu maibeucòp de laschetats, eu vos eispliquet quevòkra relacion ‘nava beleu se chabar, pro-bablament dès que la Anna s’entornarád’Anglaterra.

Vòkre òme ne’n vacança a Sent Junian,invitetz Anna a passar chas vos son viatge‘chabat, mas ela diguet que son òme l’es-perava meĳon, mas quante Crikian seperpauset de passar la nuech chas vos,‘quela nuech dau dĳòus 30 au ‘vendres 31 ,comprenetz còp sec que l’okelaria eriáekada servada, mas pas la chambra limerò18, qu’eriá la 19, la desclinason de la p’ita


bruna ; ‘quò que a la desbuta nos trompetque pensiam que Maëlina eriá blonda. Afe,me songe que ‘quò que precipitet vòkreenveia de ne’n ‘chabar un bon còp, quòfuguet quante lu mesma Crikian metet unpunt inau a vòkra relacion ‘queu mesmaser. De segur, dins ‘queu cas pòdem rekarcompanhs.

Coma eimaginetetz far, iò sabe pas,mas desjà, lu mandin, lu Crikian daissetun pochon chas vos, un pochon mai lasnovelas edicions dau Matsumoto, loslibres sus los bonzai e una d’aquelas pitasbotelhas de lemonada. Prenguetetznonmàs la botelha, sens ne’n saber tròp deque far, los libres erián pertant ekats maiaisats de pausar ad un endrech per lu faracusat, mas passam. Setz a la libraria lumandin ente i a ‘na feka per Halloween, eavant de pertir a mieĳorn, vos trompetz desac, prenetz un ente i a daus pelhons, tròptard, eu es dins la veitura, coma vòkra va-lisa. Son las vacanças de ser.

A la gara daus Aubrais, ente apresmiǌar atz acompanhat Crikian Labecqua,achaptatz vos bilhets per Lemòtges e SentJunian, coma i a beucòp de manipulacionsde far perque qu’es una dimeǌada decongiers, quò vos pren mai de temps queper Crikian, que se comanda lu prumiertren per la Rochela.

Entau fasent, vesetz vòkre ancianamant segre lu colidor umide e fredd’aquela gara per prener son tren.

Sens vos dire au reveire. Vos vos sen-tetz abandonada, sola. Còp sec, damandetlu mesma bilhet e aquí, comprenetz que lu


prumier bilhet perpausat per la vendosafai passar per París, quò qu’eriá una bonachausa per monsur Labecqua que sas lam-pas l’esperavan dins un boticon, veiquí losorarís dau tren que prenguet monsur La-becqua :

13: 35 Los Aubrais > París

Austerlitz 14: 36


Rochela 19: 26

Vos, atz pas enveia de montar a Parísper descendra a La Rochela, e mai-que-tot,comprenetz que de partir una ora apresseretz ‘ribada ‘n’ora avant :

14: 42 Orleans > St Peire

16: 03 St Peire > Peiteus

16: 54 Peiteus > La Rochela

18: 26

La companhia daus chamins de far esdesjà una meravelha de poësia per lu pretzde paiar, ela visa lu pretz Nobel per sosorarís. Dau còp, ne’n mai de vos bilhetsprenetz ‘quilhs d’aquí. Quò vos en farátotjorn mai de montrar au contraròtlor se ia mekier, e los compoketz, sauv me penselu Lemòtges — Sent Junian, es una intui-cion personala.

Pense mesma que telefonatz a l’okela-ria mai un portable per saber se madamaLabecqua eriá ‘ribada. La persona vos di-guet que p’una reservacion eriá ekada fa-cha ad aqueu nom. La colera es pas bonaconselhera. Beleu un quart d’ora apres, te-lefonatz desempuei las cabinas de la garaper simular una reservacion e damandatzcoma fan la gent per recuperar un code


obludat. Quò se fai per textonet, masaguetetz paur de passar un noveu còp deiu mai vòkre portable, paur qu’i aguesseuna reconaissança de limerò, e sem jamaitròp prudent, qu’es l’escòla de vòkregrand.

Prenetz lu tren per La Rochela a 14oras 42, vos mai vòkra valisa, mai lu po-chon emplit de pelhon. Per un còp, lu trenes a l’ora au despart e a l’arribada. Unademiei ora de marcha e ‘ribatz vers 19 :00devant la porta de l’okau, emperucada,perque qu’es vos que portetz la perucadins aquela ikòria, setz davant l’okel edamandatz lu code de la chambra 19. Òo !Coma la Anna deu iò regretar d’ekra tantorganisada e de tojorns balhar sos utilhsmemò-tecniques.

Me permete aquí un meschaënt juòc demòt per la defunta, mas dins la mesuraque lu 17 es lu limeró de rua dau còble oi-ciau, lu 18 e lu 19 erián las desclinasons desas relacions en defòra dau còble, coma delas desclinasons de latin. Pause aquí lubarradon sus mon apartat.

Los nauts talons chauçats, la rauba me-sa, aquò chaǌa de la parisiena, coma setzchafrada. Aürosadament, i a pas 3 km defar, nonmàs quauques pas. Una vetz dinsl’okelaria, sabetz ente esperar Anna.Crese vertadirament qu’aiatz pas l’enveiade la tuar, nonmàs li far paur. Es perquereketz dins l’ombra, atz mes los gantsd’aviator de vòkre pair, quò qu’eispliquetlu probleme de las marcas que los gantsd’aviator an pas de cotura aus dets. Aviatzenveia de far paur e quò manquet pas,Anna, qu’arribet dins lu mesma tren que


de cokuma, lu mesma tren que son òme,ela intret dins la chambra e fuguet tòk es-paurida. La cresetz capabla de cridaradonc la trapetz a la gòrja. Calmada, elavòu beure.

Volontat o pas, ‘natz dins la peça d’aigaper emplir lu botelhon de lemonada. Ner-vositat, lu boschon davala. Accident, bal-hatz la botelha ente es rekada la pitabilha…

E Anna beu d’aicí s’ekrangliar davantvos, e vos fasetz res. Beleu mesma que fu-guissetz. Sei pas segur de mon raconte,fase una descopa coma per eisplicar unilme.

Un pauc apres, veiquí qu’arriba Maëli-na. Ela rintra dins la chambra. Setz beleud’enquera aquí.

Davant son amĳa morta, la goiata eschucada e ela reka picada, espaurida. Fu-sinatz dins son sac e ne’n tiratz un botel-hon d’alcòl. La fasetz beure e conkatezque ela es pus dins un ekat de normalitat.Decidetz de pertir avecque ‘quela goiata,sabetz pas ente mas fau fure d’aquí.

Decidetz de tirar la pòrta de la pèça susla Anna, beleu mesma sens li dire au re-veire.

La jouneta a vokre braç comença dedesparlar, adonc la fasetz beure e beure ebeure. Que ‘la desparlasse e la gent pastròp curiós se faran tòk vika una eidèia.L’ambiança es a la feka en queu ser d’Hal-loween, e vos, voletz fure la gent urós, vo-letz vos tirar d’aquela vila ente Anna esmorta. Trobetetz la veitura de la Maëlina,beleu la forcetetz de vos dire coma ‘la


venguet. Prenetz la veitura e reussiguetezde la far pertir, mas sabe pas de quala ma-niera ?

— Dins la Rochela, ai soǌat un mo-ment de me gietar dins la mar. Reussiguípas a la trobar que tota son aiga me passa-va davant los uelhs. E la gent de nos crot-zar e de cridar au bonur. V-òc-es damandía ‘quela paubra ilha coma ela eriá vengu-da e mai-que-tot ente eriá sa veitura. Lusikemi anti alcòl bloquet un temps la vei-tura, mas mon ilh m’aviá montrat comafar per dekracar los orodators mai unpòrta-onda. Fau envoiar un textonet aurelòtge que balha l’ora, e jurt’avant la res-ponsa, fau pausar lu telefòne sus lu paneude comanda, aquò fai se desreglar la ma-china.

— E vos veiquí pertidas totas doas perEsgolesme. Perque Esgolesme, beleu pervos gietar totas doas dins la Charenta ?‘Lumar lu fuòc chas la Maëlina ? Atz pasbegut de tròp, vos, e sabetz que vos fauekre a Sent Junian a 9 oras. Decidetz deprener lu tren. Beleu mesma perLemòtges, sauv, sauv, sauv que qu’es unadimeǌada de Tots-Sents, adonc, los trensson pas tant nombrós. Quante comandetz,me songe que per vos qu’eriá un Esgo-lesme — Sent Junian, per la Maëlina, Es-golesme — Lemòtges e que ‘la s’i perda.Mas, veiquí que lu tren es annoçat e que «l’amĳa » fai de las connarias dins la gara,quò será dos còps lu mesma bilhet. Loscompoket e, la sega de mon soschamentde totaura, compoketz a Esgolesme lu bil-het Lemòtges — Sent Junian. Dins lu pitittren, Maëlina mena la javanha, quò fai res,


improvisaretz. Lu temps que ‘la marchabadar dins los chiadors, dins lu cabàs querecuperetetz de la Anna, metetz un libredau Matsumoto, de bana coma la botelhe-ta de lemonada. Entau, apres lu pro-gramme de l’erpausicion sus la taula dauliech a l’okelaria, semenatz daus indiciscoma per far accusar vòkre, aura, ancianamant. Jurt’avant Sent Junian, comprenetzque i aura pas dos trens per se crosar, fauun còp de mai improvisar.

D’en prumier, faguetetz s’esvedelarMaëlina dau tren, puei la daisset a la garanon sens l’aver d’enquera far beure. Atzgaitat los orarís dins lu ala de la pita gara,i a pas de chamjament, lu tren de las 9oras será aquí e vos fau trobar coma ekrededins, o iò far creire. Coneissetz l’ikòriadau Matsumoto, adonc sabetz que dechamjar de gara pòt balhar lu change.

Sent Brecí es a 5 km, qu’es res per vosque setz bassez sportiva, mesma maivòkra valisa. A Sent Brecí, ‘quò mardacompletament. I a pas de tren queu jorn deTots-Sents. Atz desjà laisset los nauts ta-lons per las chauçuras de marcha, laisse-tetz lu pochon mai la rauba dins unapobela, perdetetz sens iò voler lu bilhet detren, mas quò fai res aura. Pertant, devevos dire que qu’es ‘queu bilhet de tren queme faguet pensar que l’improvisacion eriágranda, emai siguessetez dins un luòc queconneissetz.

Aquí, quò que se passet es un mikeríper me, atz de las erplicacions de balhar.

— Per mon bonur, una veitura passetdavant la gara. La gent an creguts meveire surtir de la gara e per far aisat, me


perpauseten de me menar a la gara deSent Vartunian. Enteu poguí montar dinsmon tren, per far creire, diguet la votzblancha d’una femna qu’oblidava aura defar la iar.

— Aürós asard, madama Fontanilhas.Un asard coma quò se’n vei nonmàs dinslos romans qualiiats de gara, me perdo-naretz mon meschaënt juòc de mòt. Lutren que setz dedins arriba, vòkra ilhadesempuei lu quai vos crida quante dava-latz. Fasetz un trabalh respectuòs deverslu teoreme dau Matsumoto per la pertidapauinhatge d’alibi, mas, i a un mas, Maë-lina es d’enquera defòra sus lu quai en fa-ça, e ela sembla vos far sinhe coma vosvoler quauquares. Es quò que, mesma senslos talons, la peruca e dins de las malinasdiferentas, ela vos reconeis, es quò autrachausa. Ela sembla voler vos segre. Deci-detz de passar per lu cokat de la gara, elatrauca la gara e s’entraupa dins las pòrtasautomaticas que la fan sautar defòra da-vant la gara. Mai-que-tot, la chaënça es devòkre cokat. Ela davala darrier la veiturade vòkre marit. E aquí, ni un ni dos, nonpas li dire de s’arrekar dins sa manòbra,vos li faguetz daus sinhes per lu far cular.

Apres aver semenar daus indicis perfar condamnar Crikian Labecqua, setzpreka per far condamnar vòkre òme, e se,beleu inconsciament, o per vos portejar,eu obluda que dins la posicion de la gara ede la veitura, lu soleh es dins vòkra eschi-na, autradament dich, sabetz quò que fa-setz.

Madama Fontanilhas, setz un monkre.Veiquí l’ikòria que vau contar aus jutges,


vos laissarai completar los bocins pas próclars.

— Coma trobetez ? quò ditz lu Piarronadmiratife.

— Deve dire que longtemps ai pensatque qu’eriá Crikian Labecqua, mai uncomplice. Quò que me faguet ‘rekar de iòpensar es la peruca trobada a Sent Brecí,un luòc tròp eslunhat per quauqu’unqu’auriá preparat un murtre, mas, ne’n le-gissem tant dins los jornaus. Vos daman-datem, me o lu Alan, se madamaFontanilhas aviá balhat tots los bilhets, deveire vòkra teka, comprenguí que qu’eriágrán ekat lu cas, d’autant mai aisat per elaque i aviá mai d’un bilhet.

Damandí au chap de gara, se lucontraròtlor aviá nòtat un chause ekranhdins lu tren, eu se tornava ‘pelat de res.Crese que mai una fotograia, eu auriátornat coneitre nòkra persona. MadamaFontanilhas, podetz nos menar vòkra le-gida actuala.

— Qu’es pas la pena de veriiar, i a be lubilhet qu’eriá ekat compokat a Esgo-lesme. Atz rason, l’oblidí de’n prumier.Fuguí controlada a la montada de SentVartunian. Qu’es pas interdit de com-pokar ad un endrech e de prener lu trenalhor. Quau que siàia, lu tipe me faguetpaur, troblada, desboirí tot dins mon sac elu tiquet se conhet au in fond de mon saca man.

— Fin inalament, qu’es lu programa devòkra libraria, lu papieron balhat a laAmelia Nothomb que fuguet vòkra fautala pus granda, mai-que-mai d’aver obludati aver nòtat ‘queu haiku :


Sabe tot, aura

Mesma quante van 4orir

Mas crisantemas.

La chaënça de pas creire qu’aguetetezdespuei la desbuta d’aquela ikòria aviáuna in, una in dins ‘quelas tres linhas.

Tres linhas que degun poviá soǌarveire venir jurtà Lemotges dins los afarsd’una escrivana, que ‘quela escrivana ‘na-va balhar lu papieron a una goiata que faila jornalika, e per ‘chabar que ‘quela jor-nalika eriá convidada a miǌar coma lospoliciers que menavan l’enqueka. Demanlu labò vai nos tornar l’analisa grafologicadau papieron e ai grán dobte sus la resulta.

Far los A ne’n ‘na sola bocla es pas ‘namaniera aisada de controtlar, mai-que-totquante um escrís sens ialat dins lu jornaud’una amĳa intima.

Dissabde 8, lu mandin

Tres personas son sus los quais de lagara de Lemòtges. Davant lu tren per

París, quò se’n dich :— Depeschatz vos, anatz ekre tardiera,

per un còp que lu tren es a l’ora, veiquívòkra valiseta a vòkre sac.

— Piarron, se us platz, am d’enquera unpauc de temps, afe crese. D’alhor quò seditz que n’autres am lu temps e que son


los parigòts qu’an la montra.— ‘Netz lur dire, aus parisiens, quò vai

los rendre plasents, desjà qu’ilhs montranfacilament las dents.

— ‘Quò fuguet un plaser de trabalharcoma vos, Piarron, vos daisse Alan per ai-dar ‘chabar, pas per vos perdorsar tots dos.Eu deu ekre tornat per diluns au pòke, eumenará lu rekant de mos afars.

— T’ses segur d’ekre dins lu bon tren,Silvana ?

— V-òc-es, veiquí ma plaça.— Te fase un coriel mai mon article dau

Popularí dès que l’ai ‘chabat. Per lu romandau sègle, crese que qu’es cuat. Lu pairMikrau a son premí Nobel despuei 100ans e per longtemps d’enquera.

— Goiata, davala vika, lu chap vai siu-blar lu despart. Te laisse Alan tant que sabataria es plena

— Silvana !— La bataria de la veitura, de segur.

‘Quilhs jòunes, ‘quilhs jòunes.L’inspectritz deviá ekre ‘ribada a París

vers mieĳorn, son òme arribat dau mandindeviá passat la charchar a Aukerlitz.

Eu la menara au rekaurant puei a l’er-pausicion sus lu Matsumoto.

Obludarán queraque pas de lu grand-mercejar ‘queu-quí, li deven ‘quela ikòriaaura ‘chabada.

— Fin 3nala —

Bibl iò-graRa per la l inga :

Dhéralde (Léon), Dictionnaire de lalangue limousine — diciounāri de lo lingolimousino.

Faury (Jacques), Le parler Charento-cien.

Gonfroy (Gérard), Dictionnaire nor-matiflimousin français.

Roux (Jean), Per aprener l’occitan -précis de coǌugaison.

Tintou (Michel), Dictionnaire françaislimousin.

Lu libre citat per la Sonià quante ‘laparla de son NaNoWriMo es : « L’art del’amour au moyen âge », per Michael Ca-mille (Ed. Könemann, p37.)

Mòts marcats per * :

- Fagueten : preterits son coǌugatsne’n « t » : parlí, parles~etes, parlet, parle-tem, parletetz, parleten- La luna chabròla : la luna novela- Lu mes mòrt : novembre- Los « ex » son gaire jamai notats per

« ex », o zò son per « e(i)s » coma dins lumòt « eisemple »- Portar lu pet : acusar- Teniá : imparfach non-normativisat

dau verbe « téner~tenir »- F.R.A.C. : Fond Regionau d’Art Conp-

temporau- Chaponier ~ caponier = lasche- Lu ròsge : l ’òs (mai d’una vetz, l ’òs

ronhat) o lu nojeu d’un fruch- Marendar ~ merendar : repais dau

mieĳorn- Esmançar ~ esmanciar : menaçar- Saular : occupar, s’emparar de- Darnaudgui lhem : nom dau comissari

dins « Vautres que m’avetz tuada » unpolicier dau Joan Ganhaire- Rotlatabi lha : Nom dau jornaliSe far-

jat per GaSon Leroux- La gensa : un balai de geneS- Harry Potter : Personatge de la J .K.

Rowling- Cagolhard : lu chafre dau monde de

la Charanta- Pelaud : chafre daus trabalhors dins

lu domeni de la peu a Sent Junian e pus-que-tot lu chafre daus d’AimoSier, ciutatpel issiera a l’eS de Lemòtges- Superman : eroï farjat per Jerry Sie-

gel , ecrivan, e Joe ShuSer, dessinator

- Acodar : eSre meslar- La sarja : una meschaënta poscha- « Thelma and Louise », Rlme dau

Ridley Scott- Releu (adj) : ne’n 3 dimencions- Mamesar : mòt inventat per dire dau

monde que fan : màs, màs, màs !

La lemonada o ramune :

Los dau Japon beven dau ramune, quel ’origina d’aqueu nom es l’adaptacion ti-rada de l’anglès lemonade. Ne’n defòra desas sabors eSranhas, per eisemple au cur-ry, la granda original itat dau ramune es sabotelha.

Farjada de veire, ela es barradaper un boschon ente se troba un‘gulhon per ‘pulhar sus la bi lhaque assegura l’eSancheïtat.‘QueSa bi lha reSara dins la

pertit nauta de la botelha, ela esblocada per doas p’itas marcas ela lemonada pòt eSre versada.Autradament, quante la botelhaes pas tenguda dins lu bon sens, labi lha bloca lu versar.

‘Queu tipe de botelha eriá usatne’n Euròpa de la Rn dau sègleXIX, d’aicí la desbuta dau sègle XXque lu bochon de ceramica Rcelatd’un Ru de far fuguesse mens charde produre.

Carta de las l inhas de tren :

Tots los orarís balhats dins lu l ibre soneSats copiats dau site daus chamins defar lu 'mercres 29 d'octòbre 201 4.

Correspondancacomalamort

Documents

Transcript of Correspondancacomalamort