€¦ · CURSO 2019 - 20 I.E.S COSME LÓPEZ DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA PLAN ANUAL DO...

CURSO 2019 - 20

I.E.S COSME LÓPEZ

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

PLAN ANUAL DO DEPARTAMENTO

PROFESOR MATERIA

Mª ROSARIO ALONSO CASAS Hª MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º BAC

XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º BAC

JOSÉ LUÍS RODRÍGUEZ RODRÍGUEZ C. SOCIAIS 1º ESO

C. SOCIAIS 2º ESO

INVESTIGACIÓN E TRATAMENTO DA INFORMACIÓN (AFÍN)

FRANCISCO BUSSIERES VALCARCE C. SOCIAIS 3º ESO

C. SOCIAIS 4º ESO

Hª ESPAÑA 2º BAC

XEFE DE DEPATAMENTO: FRANCISCO BUSSIERES VALCARCE

CALENDARIO DE REUNIÓNS: LUNS A 4ª HORA (11:20 - 12:10)

CURSO

2019 / 2020

INSTITUTO DE EDUCACIÓN

SECUNDARIA

“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”

A RÚA


PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

1º E.S.O.

XEOGRAFÍA E HISTORIA

Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez

2

Programación didáctica curso 2019-2020 de XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)

ÍNDICE

1. Introdución e contextualización …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….….…………… Páx. 03

2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 06

3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave …………………………………………………………………………………………………….…….……………… Páx. 10

4. Temporalización ……………………..……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Páx. 12

5. Relación de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave ……………..…………..…………………….. Páx. 17

6. Concrecións metodolóxica, materiais e recursos didácticos ………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 37

7. Instrumentos e procedementos de avaliación e cualificación ……………………………………………………………………………………………………….……...……….. Páx 39

8. Medidas de atención á diversidade ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 47

9. Concreción dos elementos transversais ……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….………….. Páx 50

10. Contribución ao plan anual de lectura ………………………………….…………………………………………………………………………………………….…………….………….. Páx 58

11. Contribución ao plan de convivencia ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….………….. Páx 58

12. Contribución ao plan TIC …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 59

13. Actividades complementarias e extraescolares ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Páx 59

14. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente ……………………………………………………………………………… Páx 59

15. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións en relación cos resultados académicos e procesos de mellora …….... Páx 64

16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 66


3

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

1. 1. INTRODUCIÓN

O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o passado e permítenos adiantarnos alguns dos problemas do futuro.

As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que contemplan a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias para a mellor comprensión da realidade social. Permitindo unha graduación dos contidos e as tarefas acorde co desenvolvemento madurativo dos alumnos-as

Na Educación Secundaria Obrigatoria, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.

A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, en dous bloques: O medio físico e O espazo humano.

A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO.

A aprendizaxe da Xeografía e Historia contribúe á aprendizaxe competencial dunha forma significativa.

Os bloques nos que se distribúen a contidos da área son os seguintes:

• Bloque 1. O medio físico.

• Bloque 2. O espazo humano.

• Bloque 3. A Historia.

No primeiro curso da ESO, a Xeografía céntrase no estudo da totalidade do primeiro bloque de contidos que leva por título “O medio físico” polo que se concretará no estudo da Terra, a súa representación, os compoñentes básicos do relevo, o relevo de España e mundial, o clima e as zonas bioclimáticas. O bloque de Historia aborda o estudo da Prehistoria, as primeiras civilizacións urbanas e a antiga Grecia.


4

En Xeografía e Historia contemplouse o prantexamento curricular e a temporalización de disciplinas coas que comportimos obxecto de estudo, de cara a unha posible integración da materia en ámbitos ou o deseño de proxectos curriculares.

‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.

‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.

As competencias clave do currículo son as seguintes:

• Comunicación lingüística (CCL).

• Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).

• Competencia dixital (CD).

• Aprender a aprender (CAA).

• Competencias sociais e cívicas (CSC).

• Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).

• Conciencia e expresións culturais (CCEC).

1.2. CONTEXTUALIZACIÓN


5

O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha Terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.

Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo; a vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima” dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal.

Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.


6

2. OBXECTIVOS

2.1. OBXECTIVOS XERAIS DA ESO

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.


7

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2.2. OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA

O ensino da Xeografía e a Historia nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento destas capacidades: 1. Coñecer os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais e a interrelación entre feitos políticos, económicos e culturais e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes.

2. Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e medioambiental.

3. Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvuelven e ao que organizan.

4. Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia.

5. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence, recoñecendo aspectos comúns e respectando os de carácter diverso.


8

6. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas.

7. Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, material e inmaterial, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemenento individual e colectivo.

8. Adquirir e empregar o vocabulario específico e as nocións de causalidade, cambio e permanencia que aportan a Xeografía e a Historia para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación.

9. Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluídas as históricas e as que proporciona a contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información, interpretar esa información críticamente, tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible.

10. Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude constructiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.

11. Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, a responsabilidade no exercicio do deber e os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións violentas, discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

12. Adquirir unha conciencia histórica e ambiental que permita aos alumnos elaborar a súa interpretación persoal do mundo, ter inquietude por saber, por informarse, por afrontar a realidade con capacidade de xuízo e desexo de mellorala, dignificando o valor do esforzo e do compromiso.

2.3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA

1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da Terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota

2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.

3. Analizar e identificar o mapa, e coñecer as imaxes de satélite e os seus usos principais.

4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

5. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.


9

6. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.

7. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.

8. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.

9. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.

10. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

11. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo

12. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

13. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

14. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

15. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

16. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

17. Entender o proceso de hominización

18. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.

19. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico. Así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.

20. Identificar os primeiros ritos relixiosos.

21. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura.

22. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto.

23. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.

24. Coñecer os trazos principais das polis gregas e a transcendencia do concepto de democracia.

25. Entender a transcendencia do concepto de colonización.


10

26. Distinguir entre o sistema político grego e o helenístico.

27. Entender o alcance do clásico na arte e na cultura occidentais.

28. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.

29. Caracterizar os trazos principais da sociedade, a economía e a cultura romanas, e recoñecer os conceptos de cambio e continuidade na historia da Roma antiga.

30. Identificar e describir os trazos característicos de obras da arte grega e romana, diferenciando entre os que son específicos.

31. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.

32. Coñecer os pobos que vivían na península Ibérica e nas illas Baleares no primeiro milenio antes de Cristo e localizalos nun mapa.

33. Describir os trazos principais da forma de vida dos pobos prerromanos na península Ibérica e nas Baleares.

34. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e nas Baleares, diferenciando etapas.

35. Analizar en concreto os pobos prerromanos que habitaron o actual territorio de Galicia e a súa cultura castrexa.

36. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e Baleares, diferenciando etapas

37. Estudar o proceso de conquista romana de Galicia.

38. Comprender o significado do proceso denominado romanización e identificar os seus trazos fundamentais.

39. Valorar o grao de romanización de Hispania.

40. Valorar o legado romano en Galicia.

41. Describir a vida cotiá na Hispania romana.

42. Analizar o cambio que supuxo a presenza romana nas estruturas políticas, económicas, sociais e culturais das Terras conquistadas.

43. Valorar a influencia da cultura romana na nosa cultura.

3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

A comprensión da complexa realidade social, a interpretación da súa evolución no espazo e no tempo e o diagnóstico do medio natural e humano implican o concurso de múltiples competencias:


11

Competencia en comunicación lingüística Os alumnos buscarán, clasificarán, interpretarán e reelaborarán información procedente de diversas fontes, de tipo verbal, estatística, audiovisual, cartográfica, material e simbólica, ampliando a súa capacidade verbal e desenvolvendo variantes do discurso como a exposición, a descrición ou a argumentación.

A materia brinda oportunidades para comunicarse oralmente e por escrito, incorporando vocabulario específico, con corrección e rigor. É desexable o deseño de actividades que esixan esa participación activa e impliquen habilidades para debater, escoitar, argumentar, razoar e relacionar. Finalmente, non debemos esquecer que o compoñente socio-cultural da linguaxe vese reforzado e reforza o coñecemento do mundo e a súa dimensión intercultural e contribúe á construción dunha aprendizaxe ao longo da vida, por implicar estratexias cognitivas, metacognitivas e socioafectivas fundamentais.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía En Xeografía e Historia os alumnos se familiarizan co método científico propio das Ciencias Sociais. É esencial ensinarlles a pensar e a investigar, a adquirir un razonamiento lóxico- matemático e a apreciar a veracidade e o rigor. Nesta materia faise uso de medicións e realízanse cálculos para transformar unidades ou interpretar o espazo e o tempo, cambiantes e interrelacionados, a distintas escalas. Trabállase o concepto de perspectiva, a lectura de mapas e a interpretación de vistas, o manexo de estatísticas e a presentación e interpretación de datos mediante gráficas e diagramas. Doutra banda, as competencias clave en ciencias e tecnoloxía redundan nunha mellor comprensión do mundo físico e buscan a súa conservación e mellora, aplicando destrezas científicas á resolución de problemas. Desde unha perspectiva histórica, os coñecementos relativos a distintas revolucións tecnolóxicas e científicas, vistos á luz da súa época, serán analizados e valorados como unha contribución ao avance cultural das sociedades e interpretados con visión crítica das súas consecuencias.

Competencia dixital Na nosa materia, o dixital é ferramenta e contido, pois está contribuíndo a unha nova consideración do espazo global e facilitando o acceso ás fontes históricas. Por iso, o ensino da Xeografía e a Historia xa non se entende sen a incorporación das novas tecnoloxías, que carrexan a súa propia bagaxe de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias para desenvolverse con seguridade e espírito crítico no mundo dixital. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia a partir da utilización de aplicacións informáticas diversas, desde bases de datos a motores de búsqueda, pasando por presentacións multiplataforma, sistemas de información xeográfica ou por diversas ferramentas da Web 2.0 e aplicacións para a creación e a comunicación de contidos. O uso de Internet e dos soportes informáticos fomenta a creatividade e resulta motivador sempre que permite penetrarse en épocas distintas e en mundos xeográfica e culturalmente distantes. A metodoloxía utilizada debe propiciar o acceso á información e á opinión para establecer no aula un diálogo entre pasado e actualidade e un uso crítico e contrastado dos medios de comunicación de masas presentes na vida cotiá.

Competencia de aprender a aprender Do deseño e a programación da materia depende en boa medida a adquisición da competencia de aprender a aprender, pois débese de ter en conta a motivación cara á propia aprendizaxe, o espírito de superación ou o deseño de estratexias para xestionar e organizar os propios procesos. Estes


12

implican a adquisición de habilidades como identificar ideas, seleccionar, organizar e sistematizar a información mediante o uso de técnicas de traballo intelectual: esquemas, mapas conceptuais, cadros sinópticos, etc. Estas técnicas deben ser un recurso para evitar a memorización mecánica, para estudar eficazmente, consolidar o apreso e suscitar todo tipo de preguntas e tarefas de pensamento: analizar, aplicar e relacionar, así como sintetizar, concluír e enxuizar. O dominio progresivo destas capacidades favorece a autonomía na aprendizaxe, a confianza nas súas posibilidades, unha adecuada xestión do tempo, a reflexión constante e a conciencia do seu propio crecemento intelectual e persoal.

Finalmente, os traballos en grupo e cooperativos, a utilización de metodoloxías activas baseadas na resolución de problemas e a potenciación da aprendizaxe autónoma por autodescubrimiento prepararán ao alumno para aplicar os seus coñecementos e as súas destrezas noutros contextos ao longo da súa vida.

Competencia sociais e cívicas As competencias sociais e cívicas son inherentes á Xeografía e a Historia, pois implican a habilidade e capacidade para utilizar os coñecementos e actitudes sobre a sociedade na súa concepción dinámica, cambiante e complexa, a capacidade para interpretar fenómenos e problemas sociais en contornas cada vez máis diversificados, para elaborar respostas, tomar decisións e resolver conflitos. Tamén inclúen a interacción cos outros conforme a unhas normas baseadas na empatía, o respecto mutuo e as convicións democráticas, todos eles valores e actitudes que se potencian no día a día desta materia.

Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor A competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor supón o coñecemento do funcionamento da nosa sociedade e do seu sistema económico e legal. En Xeografía e Historia foméntase a capacidade para detectar problemas e oportunidades e propoñer melloras, o que redunda nunha maior autonomía, autocoñecemento e autoestima, na asunción de responsabilidades e na capacidade para traballar en equipo, condicións necesarias para o desenvolvemento do resto de competencias. A aula debe ser escenario de propostas creativas, de xestión de proxectos, e de resolución de cuestións prácticas que impliquen aprender a liderar e a delegar e que contribúan a adquirir unha conciencia social. Esta debe xerar iniciativas colectivas tendentes á participación e mellora do propio centro escolar, co obxectivo de abrilo á comunidade e de ampliar horizontes a través do coñecemento de ONGs, asociacións de voluntariado e accións de todo tipo na sociedade civil. Competencia de conciencia e expresións culturais O coñecemento do patrimonio natural, histórico-artístico, material e inmaterial, propio de Xeografía e Historia, cimenta a competencia en conciencia e expresión cultural, pois implica unha aproximación á linguaxe das diversas disciplinas artísticas, acrecenta as actitudes de respecto cara á diversidade cultural e fomenta a propia expresión e a creatividade. Ademais, a contemplación de toda obra de arte permite o goce estético e enriquece a imaxinación, aúna no feito perceptivo a racionalidad e a sensibilidade, e con iso proporciona experiencias de enriquecimiento a través da cultura e as viaxes.


13

4. TEMPORALIZACIÓN

4.1. TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADES DIDÁCTICAS

1ª Avaliación 2ª Avaliación 3ª Avaliación

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.

X

XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. X

XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.

X X

XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas.

XHB1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.

X X X

XHB1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

X X

XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. X

XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.

X X

XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.

X X

XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo. X X

XHB1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. X X

XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. X X X

XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. X X X

XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. X X

B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

X X X X X


14

XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

X X

XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. X

XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.

X

XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre. X

XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

X X X X

XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X X

XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X X X X X

XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana. X

XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. X X

XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X

XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.

X

XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.

XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai". X

XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto.

X

XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).

X X

XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.

X

XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

X

XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén. X

XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio. X

XHB3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica. X


15

XHB3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestipos

X

XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais. X

XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo. X X

XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre. X

XHB3.8.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno. X

XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo. X

XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.

X

XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma. X

XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.

X

XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana. X

XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.

X X

XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade. X

XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos. X X

4.2. TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS

1ª Avaliación

UNIDADE 1. A Terra e a súa representación. A Terra no sistema solar. A estrutura externa da Terra. Un planeta en movemento. O movemento de

rotación. O movemento de translación. As estacións do ano. A representación da Terra. Da esfera ao plano. Os elementos dun mapa. As coordenadas

xeográficas. Os meridianos e os paralelos. A latitude e a lonxitude. Orientación nun plano.

UNIDADE 2. O relevo terrestre. A codia terrestre: océanos e continentes. A estrutura interna da Terra. Os océanos e os continentes. A superficie da erra non é lisa. As formas do relevo continental. As formas do relevo costeiro. As formas do relevo submarino. A formación do relevo: pregamentos e fallas. A tectónica de placas. Os pregamentos e as fallas. A formación do relevo: volcáns e terremotos. Os axentes que modifican o relevo: a temperatura; o vento; a auga; os seres vivos. A influencia do relevo na nosa vida.


16

UNIDADE 3. As augas. A auga na Terra. A auga está en circulación permanente. As augas mariñas e as augas continentais. Os ríos. O curso e o caudal dun río. Outras augas continentais: os lagos; as augas subterráneas; os glaciares. As augas mariñas. As augas mariñas e os seres humanos.

UNIDADE 4. O clima. A atmosfera. As capas da atmosfera. Os conceptos de tempo e clima. A temperatura. Os factores que modifican a temperatura. As zonas climáticas da Terra. As precipitacións. A humidade do aire. Os factores que modifican as precipitacións. A presión atmosférica e o vento. Os climas da Terra: a zona cálida; as zonas temperadas; as zonas frías. O clima na nosa vida: como nos afecta o clima e como superamos as condicións do clima. A influencia humana na atmosfera: a contaminación atmosférica, o quecemento global e o cambio climático. As catástrofes climáticas: as inundacións, as secas e os furacáns.

2ª Avaliación

UNIDADE 5. As paisaxes da Terra. Paisaxe natural e paisaxe transformada. A selva. A sabana. Os desertos. A paisaxe mediterránea. A paisaxe oceánica. A paisaxe continental. As paisaxes frías: a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña.

UNIDADE 6. Atlas dos continentes. África, un continente de amplas mesetas. Asia, un continente de extremos. América, de polo a polo. Europa, unha península de Asia. O clima e as paisaxes naturais europeas: a paisaxe mediterránea, a paisaxe oceánica; a paisaxe continental, a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña. Oceanía, un continente formado por illas. Antártida, o continente xeado.

UNIDADE 7. A prehistoria. A que chamamos prehistoria. As etapas da prehistoria. A evolución do ser humano. O proceso de hominización. A vida nómade no Paleolítico: cazadores e recolectores, unha vida nómade, ferramentas de pedra e óso. As crenzas e a arte no Paleolítico: as primeiras crenzas; as primeiras pinturas; as primeiras esculturas e gravados. A revolución do Neolítico: a aparición da agricultura e a gandaría; os cambios na forma de vida; os avances técnicos; as crenzas e a arte. A idade dos Metais: os primeiros utensilios de metal, os cambios na forma de vida, un tempo de inventos; o megalitismo. O territorio de España e Galicia na prehistoria.

UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto. Das cidades aos imperios. A aparición da escritura. As características das primeiras civilizacións. Os mesopotámicos: onde e cando viviron. Mesopotamia, entre o Tigris e o Éufrates. A sociedade mesopotámica: os grupos privilegiados e o resto da poboación. A cultura e a arte mesopotámicas: a relixión, a arquitectura, a escultura. Os antigos exipcios: onde e cando viviron. As etapas da historia de Exipto. O goberno: o faraón e a súa corte e a administración do Estado. A sociedade egipcia. Unha poboación maioritariamente rural. A vida nas cidades. Os escravos e as mulleres. A relixión: deuses e templos. A vida despois da morte: as tumbas. A arte egipcia: a escultura e a pintura.

3ª Avaliación

UNIDADE 9. A civilización grega. Os antigos gregos: onde e cando viviron. O mundo grego. As etapas da historia de Grecia. A época arcaica. O nacemento dos polis.A expansión grega. A época clásica: Atenas, a orixe da democracia; Esparta, unha polis aristocrática. A época clásica: un período de guerras. As guerras médicas. O esplendor de Atenas. A guerra do Peloponeso. A época helenística. As conquistas de Alexandre Magno. A


17

sociedade e a economía gregas. As crenzas: os deuses e os heroes; o culto relixioso. A arquitectura grega: o templo. O urbanismo grego. A escultura. A filosofía, a ciencia e a literatura.

UNIDADE 10. A civilización romana. Os antigos romanos. A Monarquía (753 a.C.-509 a.C.). A República (509 a.C.-27 a.C). Expansión e crise da República. O imperio (27 a.C.- 476 d.C.). Augusto, o primeiro emperador romano. O apoxeo do Imperio (séculos I e II). A crise do século III. A economía: a agricultura, a artesanía, a minaría e o comercio. Grandes construtores e enxeñeiros. Escultura, pintura e mosaico. A relixión romana. Unha nova relixión: o cristianismo.

UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade. Os pobos prerromanos: os iberos e os celtas. Os pobos colonizadores e Tartesos. A conquista romana de Hispania. Hispania romana: a sociedade hispanorromana, a economía e a romanización. A Galicia castrexa. A Galicia romana.

5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMPETENCIAS CLAVE

UNIDADE 1. A Terra e a súa representación

Obxectivos curriculares

Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave

b

e

f

g

o

B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar.

B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.

B1.1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota.

B1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.

CMCCT

CD

CAA

B1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas.

CMCCT

CD

CAA

B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.

B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.

CMCCT

CD

CAA

B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.

B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas

B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.

CMCCT CD

CAA


18

xeográficas.

B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

CMCCT CD

CAA

UNIDADE 2. O relevo terrestre



b

e

f

g

o


B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.


CMCCT

CD

CAA


CAA

CSC

B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade climática no planeta.

B1.5. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.

B1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.

CMCCT

CD

CAA

B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.

B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.


CCL

CMCCT

CD

CAA

UNIDADE 3. As augas




19

b

e

f

g

o

B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.

B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.

B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais

CCL

CMCCT

CD

CAA

B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.

B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo. B1.7.1. Explica as características do relevo

europeo.

CCL

CMCCT

CD

CAA

B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.

B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.

CMCCT

CD

CAA




CCL

CMCCT

CD

CAA

UNIDADE 4. O Clima



b

e

g

o



B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.

CCL

CMCCT

CD

CAA


20

B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.

B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.

B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa.

CCL

CMCCT

CD

CAA

B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.

CMCCT

CD

CAA




CCL

CMCCT

CD

CAA

UNIDADE 5. As paisaxes da Terra



b

e

f

g

o


B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.


CMCCT

CD

CAA




CCL

CMCCT

CD

CAA


21



B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.

CCL

CMCCT

CD

CAA


CMCCT

CD

CAA

B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.

B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente.

B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.

CCL

CMCCT

CD

CAA




CCL

CMCCT

CD

CAA

UNIDADE 6. Atlas dos continentes



b

e

f

B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.

B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.


CMCCT

CD

CAA


22

g

o



B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas monta-ñosas principais.

CCL

CMCCT

CD

CAA

B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.

B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.

B1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.

CCL

CMCCT

CD

CAA

B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.

B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo.

CMCCT

CD

CAA




CCL

CMCCT

CD

CAA


CMCCT

CD

CAA

B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.

B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente. B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de

satélite de Europa os principais espazos naturais.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC


23




CCL

CMCCT

CD

CAA

UNIDADE 7. A prehistoria



b

e

f

g

o

B3.2. Fontes históricas.

B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.


CAA

CSC

B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.

CAA

CSC

B3.3. Cambio e continuidade.

B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

CMCCT

CSC

B3.5. Vocabulario histórico e artístico.

B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.

CCL

CSC

B3.6. Evolución das especies e a hominización.

B3.6. Entender o proceso de hominización. B3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana

CMCCT

CSC

B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.

B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.

B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.

CMCCT

CSC


24

B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global.

B3.8. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

B3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos.

CMCCT

CAA

CSC

B3.9.1. Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores.

B3.9.2. Neolítico: revolución agraria e expansión das sociedades humanas; sedentarismo; artesanía e comercio; organización social.

B3.9.3. Prehistoria galega: megalitos e petróglifos.

B3.9. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico.

B3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.

CCL

CAA

CSC

B3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.

CAA

CSC

B3.10. Aparición dos ritos: restos materiais e artísticos; pintura e escultura.

B3.10. Identificar os primeiros ritos relixiosos.

B3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da “deusa nai”.

CSC

CCEC

B3.12. Idade Antiga: invención da escritura. B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura. B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas

(restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).

CAA

CSC

UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto



b

e

f

g

o

B3.2. Fontes históricas.

B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.


CAA

CSC




CMCCT

CSC


25

B3.4. Tempo histórico.

B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.

CMCCT

CSC




CCL

CSC

B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.

B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.


CMCCT

CSC

B3.11. Idade Antiga: primeiras civilizacións urbanas. Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía e política.

B3.11. Coñecer algunhas características da vida humana neste período, así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.

B3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os diversos imperios de Mesopotamia e de Exipto.

CCL

CAA

CSC

B3.12. Idade Antiga: invención da escritura. B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura. B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas

(restos materiais, ágrafos) e as fontes históricas (textos).

CAA

CSC

B3.13. Idade Antiga: historia de Exipto.

B3.13. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto.

B3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.

CMCCT

CAA

CSC

B3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

CCL

CSC

B3.14. Idade Antiga: relixión exipcia.

B3.14. Identificar as principais características da relixión exipcia.

B3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.

CCL

CSC

CCEC

B3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio.

CAA

CSC

CCEC


26

B3.15. Idade Antiga: arte en Mesopotamia e Exipto.artísticos; pintura e escultura.

B3.15. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.

B3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.

CAA

CSC

CCEC

UNIDADE 9. A civilización grega



b

e

f

g

o


B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e

artístico con precisión, inseríndoo no

contexto adecuado.


CCL

CSC

B3.16. Mundo clásico. Grecia: as "polis" gregas e a súa expansión.

B3.16. Coñecer os trazos principais das polis

gregas e a transcendencia do concepto de

democracia.

B3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.

CAA

CSC

B3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuáis.

CCL

CAA

CSC

B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.

B3.17. Entender a transcendencia do

concepto de colonización. B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

CAA

CSC

B3.18. Mundo clásico. Imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores: helenismo.

B3.18. Distinguir entre o sistema político

grego e o helenístico.

B3.18.1. Elabora un mapa do Imperio de Alexandre.

CAA

CSC

B3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co Imperio de Alexandre Magno.

CAA

CSC

B3.19. Mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro e filosofía.

B3.19. Entender o alcance do clásico na

arte e na cultura occidentais.

B3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.

CCL

CSC

CCEC


27

B3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CCEC

UNIDADE 10. A civilización romana



b

e

f

g

o

B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.

B3.1. Recoñecer que o pasado non está

"morto e enterrado", senón que determina

o presente e os posibles futuros e espazos,

ou inflúe neles.

B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

CSC

CCEC


B3.3. Explicar as características de cada

tempo histórico e certos acontecementos

que determinaron cambios fundamentais

no rumbo da historia, diferenciando

períodos que facilitan o seu estudo e a súa

interpretación.

B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

CMCCT

CSC


B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e

artístico con precisión, inseríndoo no

contexto adecuado.


CCL

CSC

B3.20. Mundo clásico: orixe e etapas da historia de Roma. República e imperio: organización política e expansión colonial polo Mediterráneo. Cristianismo.

B3.20. Caracterizar os trazos principais da

sociedade, a economía e a cultura romanas,

e recoñecer os conceptos de cambio e

continuidade na historia da Roma antiga.

B3.20.1. Confecciona un mapa coas distintas etapas da expansión de Roma.

CAA

CSC

B3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.

CAA

CSC


28

B3.21. Mundo clásico. Arte romana: arquitectura, escultura e pintura.

B3.21. Identificar e describir os trazos

característicos de obras da arte grega e

romana, diferenciando entre os que son

específicos.

B3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.

CAA

CSC

CCEC

B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.

B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.

B3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.

CAA

CSC

CCEC

B3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

CSC

CCEC

UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade



b

e

f

g

ñ

o


B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.


CSC

CCEC




CMCCT

CSC

B3.4. Tempo histórico.



CMCCT

CSC




CCL

CSC


29

B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.

B3.17. Entender a transcendencia do concepto de colonización.

B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

CAA

CSC

B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.

B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.

B3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.

CAA

CSC

B3.22.3. Entende que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

CSC

CCEC

5.1. INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE


Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro

B1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.

- Explica os movementos de rotación e translación.

- Interpreta como inciden os raios solares no movemento de translación.

B1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas.

- Analiza información sobre os 24 fusos horarios, a súa relación co movemento de rotación da Terra e a razón de crealos.

- Interpreta imaxes sobre os fusos horarios e transcribe os datos, que expón con precisión.

- Busca, localiza e identifica zonas do planeta coa mesma hora, debido a estar dentro do mesmo fuso horario.

- Busca en Internet diferentes cidades e sinala a súa hora actual, en base ao fuso horario en que se atopan.


- Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre tipos de mapas e distintas proxeccións.


- Realiza a procura dun punto no planisferio, identifícao e describe a súa situación no hemisferio correspondente.


30


- Interpreta gráficas e localiza lugares xeográficos, segundo as súas coordenadas xeográficas.

- Utiliza ferramentas dixitais para localizar lugares no planeta e describe a súa situación.




- Localiza nun planisferio os océanos e os continentes, descríbeos e compáraos.

- Localiza nun planisferio as placas tectónicas e en que áreas se localizan as grandes cordilleiras do mundo.


- Localiza nun mapa accidentes do relevo, espazos xeográficos e lugares de interese.

B1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.

- Localiza e sitúa nun mapa físico: continentes, océanos e mares, illas, arquipélagos, ríos, e cadeas de montañas.


- Busca información en medios impresos e dixitais sobre os problemas ambientais e sobre a modificación do relevo e as súas causas.

- Describe os axentes que modifican o relevo, valorando a influencia do relevo na nosa vida e a influencia do ser humano sobre o relevo.

UNIDADE 3. As augas

Estándares de aprendizaxe Competencias clave

B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais

- Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais.

B1.7.1. Explica as características do relevo europeo.

- Busca e explica as características dos ríos, os lagos e as augas mariñas de Europa.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.

- Describe, con axuda do mapa físico, os ríos, os lagos e as augas mariñas de Europa.


31


- Explica como se presenta a auga na Terra e o ciclo da auga.

- Busca e describe como afecta a contaminación ás augas dos ríos e dos mares.

- Valora a acción do home sobre o medio ambiente e os seus efectos, relacionándoos coa construción de presas nos ríos.

UNIDADE 4. O clima



- Analiza a información e describe as capas da atmosfera, os factores que afectan á temperatura e ás precipitacións, a presión atmosférica e o vento, e relaciónaos cos conceptos de tempo e clima.

- Clasifica e relaciona os diferentes climas da Terra coas zonas climáticas, elaborando climogramas e mapas.

B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa.

- Describe e analiza as zonas climáticas, clasificándoas en zonas cálidas, zonas temperadas e zonas frías.

- Clasifica e localiza nun mapa os diferentes climas.


- Clasifica e localiza nun mapa as zonas cálidas, as zonas temperadas e as zonas frías.


- Coñece e describe a importancia do clima, das catástrofes climáticas, e da influencia humana na vida do planeta e na conservación do medio ambiente.

- Busca en medios dixitais e impresos referencias aos problemas ambientais actuais e ás súas consecuencias.




- Analiza e localiza espazos xeográficos nun planisferio, identificando as súas principais características coas do hemisferio da Terra no que se atopan.


- Analiza e confecciona climogramas, reflectindo os elementos máis importantes do clima.


32


- Interpreta mapas e gráficos, identificando os espazos bioclimáticos.


- Analiza, compara e describe os elementos propios da paisaxe e do clima.


- Localiza en mapas as zonas bioclimáticas, sinalando o tipo de paisaxe e as características do clima que corresponden a cada zona.


- Busca información en páxinas web especializadas en problemas ambientais e en medios impresos, localízaa e utilízaa correctamente.




- Sabe utilizar un atlas.

- Compara un atlas en papel e un atlas dixital.

B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.

- Sitúa, localiza e identifica nun mapa físico as principais unidades do relevo.

B1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.

- Cita os principais accidentes do relevo europeo e describe as súas características.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo.

- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades e elementos do relevo europeo.


- Identifica e sitúa nun mapa as zonas climáticas europeas, describindo as súas características.


- Localiza e sitúa nun mapa as zonas bioclimáticas, describindo as súas características.


33


- Sitúa, localiza e identifica nun mapa os principais espazos naturais de Europa.

- Compara o mapa político e o mapa físico de Europa.


- Investiga e realiza procuras en Internet, referidas ao medio ambiente e a espazos protexidos.

UNIDADE 7. A Prehistoria



- Nomea e identifica as fontes históricas; xustifica a súa importancia.


- Analiza e expón exemplos sobre relatos materiais e textuais que son fontes necesarias para coñecer e escribir a historia.


- Escribe por orde as características fundamentais dos feitos históricos e explica como era a forma de vida durante cada período.


- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da época da prehistoria.

B3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana

- Identifica e enumera as etapas da prehistoria, sinalando a súa evolución e os feitos que marcan o comezo e o final

B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. - Distingue as distintas etapas da prehistoria.

B3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos.

- Realiza diversos tipos de eixos cronolóxicos para representar os períodos, as especies que se sucederon, os inventos e descubrimentos, etc.

B3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.

- Identifica, compara e explica as características básicas da vida no Paleolítico e no Neolítico; sinalando as diferenzas.

- Identifica as características da prehistoria no territorio de Galicia.


34

B3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.

- Observa, identifica e explica o papel da muller na Prehistoria.

B3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da “deusa nai”.

- Identifica obxectos dos primeiros ritos relixiosos; recoñece as funcións da Venus, no Paleolítico; da deusa nai, no Neolítico; das posturas dos defuntos nos diferentes casos, etc.

B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).

- Identifica as diferenzas entre fontes prehistóricas e fontes históricas, interpreta os datos que se extraen delas e explícaos.

UNIDADE 8. As civilizacións fluviais. Mesopotamia e Exipto


B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas

- Nomea e identifica as fontes históricas; xustifica a súa importancia, destacando o uso do papiro.


- Busca e ordena a información sobre feitos históricos, sobre outros feitos relevantes e sobre personaxes importantes.

- Interpreta liñas de tempo.


- Recoñece e explica cales foron as primeiras civilizacións e os seus enclaves xeográficos; situándoas no mapa.


- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da Idade Antiga.


- Coñece as etapas dentro da Idade Antiga; represéntaas de forma esquemática e explica algunhas características da vida humana neste período.

B3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os diversos imperios de Mesopotamia e de Exipto.

- Coñece e describe as formas de organización socio-económica e política de Mesopotamia e de Exipto.

B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais, ágrafos) e as fontes históricas (textos).

- Busca información sobre fontes escritas históricas, como os ideogramas chineses, os xeroglíficos exipcios ou o alfabeto fenicio, diferenza entre elas e explica en que consistían.


35

B3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.

- Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.

B3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

- Busca información, comprende e describe os principais feitos e as principais características da historia de Exipto, das súas dinastías, das raíñas e dos faraóns.

B3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.

- Busca información sobre como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén; explícaa e describe os principais elementos que utilizaban.

B3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio.

- Identifica os principais deuses exipcios; amplía a información, buscando en Internet, anota e representa cales son os seus símbolos.

B3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.

Identifica os principais exemplos das construcións exipcia e mesopotámica; explica en que se parecen e en que se diferencian, citando exemplos.




- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da época da Antiga Grecia.

B3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.

- Identifica e describe distintos trazos da orixe e da evolución da organización socio-política e económica dos polis gregas a partir de diferentes tipos de fontes históricas

B3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuáis.

- Coñece e describe as características fundamentais da democracia grega, sinalando algunhas das diferenzas coas democracias actuais.


- Sitúa nun mapa algunas das colonias gregas do Mediterráneo, caso de Ampurias.

B3.18.1. Elabora un mapa do Imperio de Alexandre.

- Interpreta e elabora un mapa do Imperio de Alexandre Magno; describe a ruta que seguiu e enumera os territorios do seu imperio.

B3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co Imperio de Alexandre Magno.

- Investiga e explica as principais diferenzas entre a forma de goberno de Atenas e a de Esparta.


36

B3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.

- Discrimina, identifica e explica as características esenciais da arte grego e a súa evolución no tempo.

B3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.

- Identifica e valora o legado dos gregos.


Estándares de aprendizaxe Competencias clave


- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.


- Ordena cronoloxicamente e representa nunha liña do tempo algúns feitos históricos sobre da antiga Roma.


- Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible da época romana.

B3.20.1. Confecciona un mapa coas distintas etapas da expansión de Roma.

- Interpreta mapas e confecciónaos dos territorios polos que se estendeu Roma na Monarquía, na República e no Imperio.

B3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.

- Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida e entre os gobernos nas etapas da historia de Roma.

B3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.

- Identifica e describe as obras arquitectónicas e escultóricas grega e romana.

B3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.

- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade, relacionándoos co pasado da Hispania romana.

B3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

- Busca en Internet, interpreta e expón diferentes feitos sobre a ‘romanización’ e sobre os principais romanos.


37

UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade.



- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado da Antigüidade que sobreviven na actualidade.


- Ordena cronoloxicamente e representa nunha liña do tempo algúns feitos históricos sobre as etapas da conquista romana en Hispania.


- Busca información, recoñece e explica a existencia de diferentes pobos, as súas características e as súas obras.


- Utilizao vocabulario histórico e artístico para a época.


- Identifica e describe as características fundamentais das colonizacións fenicia, grega e cartaxinesa, sinalando as diferenzas coa actualidade.

B3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.

- Comprende e explica a conquista romana a través de mapas, reflectindo información sobre os cambios administrativos, as distintas áreas de influencia e as colonias en época romana.

B3.22.3. Entende que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

- Entende e explica a que chamamos romanización en diferentes aspectos, como a economía, a sociedade, a relixión, a arte…

6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

6.1. METODOLOXÍA

As decisións metodolóxicas asociadas ao ensino da Xeografía e a Historia son determinantes para a aprendizaxe dos alumnos, pois deben de permitir que o “saber facer” complemente ao “saber” e redunde na súa maior autonomía, compromiso, responsabilidade, desexo de coñecemento e goce da cultura agora e no futuro.

Debemos de partir da consideración do alumno/a como o centro do proceso de ensinanza-aprendizaxe e do contexto en que vive como o escenario real que necesita ser identificado, comprendido e mellorado. A aprendizaxe resultará máis significativo, máis motivador, canto máis próximo e útil.


38

Como ciencias que son, a Xeografía e a Historia seguen un método científico baseado no rigor e a honestidade. Nos bloques de Xeografía, os principios que sustentan o método xeográfico convértense en criterios de avaliación das aprendizaxes, pois se pide aos alumnos-as que localicen, describan, expliquen, comparen e relacionen feitos e fenómenos que acontecen sobre o espazo natural e humanizado. Igualmente, en Historia, o método científico está presente na formulación curricular sempre que se aborda unha crítica das fontes históricas, recórrese á localización e a datación dos feitos estudados e anímase aos alumnos-as a suscitar hipóteses e a realizar sínteses interpretativas. Para iso, cóntase co apoio de numerosas disciplinas auxiliares e de ferramentas e recursos que permiten contrastar a información, presentala de forma adecuada e facela pública co necesario respecto pola autoría allea. Entre esas ferramentas é necesario contar coas Tecnoloxías da Información e a Comunicación que, ben integradas, deben converterse en Tecnoloxías para a Aprendizaxe e o Coñecemento. O emprego destas tecnoloxías, necesariamente suxeito á disponibilidade de recursos do IES Cosme López Rodríguez, debe planificarse e imbricarse na programación de aula, seleccionarse na medida en que aporten valor engadido e ensinarse ao alumnado para fomentar un uso responsable e crítico dainformación. Debe de ser consciente de que as tecnoloxías, en si mesmas, non ensinan nin motivan, senón que están ao servizo dos proxectos de aula e do cambio metodolóxico que estes conlevan. Non obstante o anterior, os alumnos-as deben recibir unha formación específica en torno a aplicacións e recursos dixitais que facilitan o traballo na materia: buscadores e bases de datos, mapas interactivos personalizables, sistemas de información xeográfica, eixes cronolóxicos multimedia, repositorios de imaxes e audiovisuais e outras moitas ferramentas de autor que permiten crear contido propio e facelo público, é dicir, que contribúen a romper os límites físicos e temporais do aula. A utilización de “blogs” como o “Forum Gigurrorum” van nesa liña.

A Xeografía e a Historia, complementarias entre si, teñen que servir aos alumnos-as como aglutinante doutros saberes, abordados desde unha perspectiva múltiple e interdisciplinar, global e interconectada. Iso implica asumir máis dun punto de vista no estudo e actualizar coñecementos, destrezas e técnicas aprendidos noutras materias. Esta premisa, que se esconde baixo a formulación da aprendizaxe por competencias, faise realidade cando deseñamos tarefas e proxectos que integran o conxunto de asignaturas do curso no estudo dun mesmo obxecto e cunha meta común, cun produto final. Por iso, na medida do posible, é desexable a utilización metodoloxías de aprendizaxe baseada en proxectos que propicien o traballo interdisciplinar máis aló do tempo e do espazo que marca para cada unha das materias a organización escolar.

Á hora de programar a materia, debemos partir dos coñecementos previos dos estudantes e crear situacións motivadoras e participativas. Os alumnos han de “saber facer”, é dicir, deben transformar o seu coñecemento en experiencia. Este enfoque lévanos á necesidade de suscitar actividades prácticas, que esixan a posta en marcha de todas as competencias, que impliquen sistemáticamente unha lectura comprensiva, con apoio de técnicas de estudo diversas, o traballo de campo, a procura e análise de información, a elaboración e comentario de mapas e gráficas ou a lectura de imaxes, entre outras. Ese traballo práctico resultará máis eficaz e integrador na medida en que se deseñe cunha formulación grupal e cooperativo, pois en pequenos grupos facilítase o debate, a adquisición de habilidades sociais e a aprendizaxe entre iguais, mentres que se reforza a autonomía dos alumnos-as para deseñar o proceso e xestionar o seu tempo e as súas emocións. Para rematar, na medida do posible, fomentarase a presentación pública dos resultados do traballo individual e grupal, xa sexa mediante debates ou exposicións orais, que deben ser potenciadas ao máximo, ou ben garazas ao uso de aplicación informáticas diversas.


39

Aínda que as actividades do aula deben ter como obxectivo ensinar a pensar aos alumnos_as, mostrar as distintas estratexias que poden conducir á resolución de problemas, hai un aspecto na materia que non debe ser menospreciado: necesariamente ten que existir unha aprendizaxe memorística, pois esta proporciona a armazón de conceptos espazo-temporais sobre o que deseñar outras aprendizaxes, á vez que abunda na adquisición dun vocabulario preciso e adecuado ao contexto académico en que nos desenvolvemos.

Entre os obxectivos que nos marcamos en Xeografía e a Historia está o de espertar nos estudantes o gusto e a apreciación pola cultura. Na medida das nosas posibilidades, as saídas e traballos de campo, as visitas a museos, exposicións, centros de interpretación e espazos naturais e urbanos contribuirán a esa valoración e interese polo patrimonio. Tamén o fará, desde logo, a lectura. Ao longo dos catro cursos de Educación Secundaria temos o deber e a responsabilidade de construír o armazón lector dos nosos alumnos-as, aproveitar a potencialidade da prensa no aula, achegarlles a obras capitais da Literatura e tamén a textos e novelas xuvenís, motivadoras e próximas. Animarlles a ler, formarlles como usuarios da biblioteca, ensinarlles a xestionar as súas lecturas dixitais, proporcionaralles unha nova perspectiva para achegarse aos temas tratados na materia e un acicate para seguir lendo no futuro. Seguindo nesta mesma formulación, considerarase a introdución do cine na aula como reforzo á aprendizaxe da Xeografía e a Historia e co obxectivo de contribuír á alfabetización audiovisual do alumnado.

Para rematar, calquera decisión metodolóxica e organizativa debe ter como horizonte a educación en valores democráticos e cívicos. O recoñecemento á autoridade do profesor, o respecto mutuo, a integración de todo o alumnado, o fomento da súa participación no deseño das actividades, a atención adecuada á súa diversidade e a resolución pacífica dos conflitos deben de crear o adecuado clima de convivencia nas aulas e deben preparar aos alumnos-as para o exercicio dunha cidadanía responsable e comprometida.

6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

• Alumno-a:

o Libro de texto: “Xeografía e Historia 1 ESO. Editorial Santillana”.

o Ordenadores portátiles para cada alumno-a. Proxecto Abalar.

o Caderno.

o Fichas do curso que inclúen mapas físicos.

• Aula/centro:

o Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/

o Mapas físicos.

o Planisferio.

http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/


40

o Libros de consulta: diccionario de lingua galega e lingua castelá

o Recursos multimedia aportados pola editorial Obradoiro-Santillana

o Canón-proxector.

o EDI.

o Ordenador portatil.

o Vídeos. Vídeo-comentarios.

7. CRITERIOS. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.

• A avaliación concíbese e practica da seguinte maneira:

• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.

• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.

• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non sao os de carácter cognitivo.

• Orientadora, dado que achega ao alumno ou alumna a información precisa para mellorar a súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.

• Continua, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos ou fases. Contémplanse tres modalidades:

o Avaliación inicial. Proporciona datos sobre o punto de partida de cada alumno, proporcionando unha primeira fonte de información sobre os coñecementos previos e características persoais, que permiten unha atención ás diferenzas e unha metodoloxía adecuada.

o Avaliación formativa. Concede importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha visión das dificultades e progresos de cada caso.

o Avaliación sumativa. Establece os resultados ao termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Así mesmo, contémplase no proceso a existencia de elementos de autoavaliación e coavaliación que impliquen aos alumnos e alumnas no proceso.


41

7.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE BÁSICOS NON BÁSICOS

XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta. X

XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. X

XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters. X

XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas. X

XHB1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. X

XHB1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas. X

XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. X

XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.

X

XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes. X

XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo. X

XHB1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. X

XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. X

XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. X

XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. X


X

XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

X

XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. X

XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais. X

XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre. X

XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e X


42

simultaneidade.

XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X

XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X

XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana. X

XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. X

XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X

XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un. X

XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela. X

XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai". X

XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto. X

XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).

X

XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.

X

XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

X

XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén. X

XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio. X

XHB3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica. X

XHB3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestipos X

XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais. X

XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo. X

XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre. X

XHB3.8.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno. X

XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo. X

XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica. X

XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma. X


43

XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga. X

XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana. X

XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana. X

XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade. X

XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos. X

Superando os estándares de aprendizaxe básico acadáse, alomenos, o 50% da nota da materia.

7.2 PROCEDEMENTO PARA AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL

Para os alumnos-as de 1º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unhas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia. Na materia de Xeografía e Historia incluíra un texto histórico e un mapa físico. No texto contestarán a unas pregruntas sobre o mesmo e no mapa situarán elementos xeográficos.

Os obxectivos perseguidos con esta proba son os siguientes:

• Detectar o nivel de coñecementos previos do alumnado sobre conceptos xeográficos básicos e significativos.

• Detectar o nivel de coñecementos previos adquiridos na etapa anterior sobre nocións espaciais básicas.

• Coñecer o nivel comprensión da información e da expresión do coñecemento do que parten, detectar aqueles problemas que, no manexo das habilidades básicas necesarias para a comprensión da materia de Xeografía e Historia, se presenten na aula para poder dar unha resposta eficaz e rápida aos mesmos.

• Posuír unha información obxectiva e mensurable que permítanos saber de onde partimos na construción dos novos aprendizaxes dos que debemos dotar ao alumnado ao longo da súa etapa como estudantes de Secundaria.

• Conseguir un instrumento eficaz que nos permita participar con obxectividade, na avaliación inicial destes alumnos.

Estas probas servirán, xunto co observado polo profesorado no aula e os informes de cursos anteriores, para detectar as posibles dificultades que presente o alumnado e tomar as medidas organizativas destinadas a paliarlos.

Na xunta da avaliación inicial, na que se reúnen os profesores que imparten materia nun grupo, membros do equipo directivo e o equipo de orientación, poñeranse en común os resultados obtidos por cada alumno-a e tomaranse as medidas oportunas no caso que sexan necesarias para algún alumno-a.

Os procedementos e instrumentos de avaliación, no caso da avaliación continua, serán a observación e seguimiento sistemático do alumno-a, é dicir, tomaranse en consideración todas as producións que desenvolva, tanto de carácter individual como grupal: traballos escritos, exposicións orais e


44

debates, actividades de clase, investigacións, actitude ante a aprendizaxe, precisión na expresión, autoavaliación... E os da avaliación sumativa, as probas escritas por unidade didáctica e as de recuperación (e final de curso, si o alumno non recuperase algunha avaliación, e extraordinaria, no caso de obter unha cualificación de Insuficiente na ordinaria final de curso). En todo caso, os procedementos de avaliación serán variados, de forma que poidan adaptarse á flexibilidade que esixe a propia avaliación

A cualificación final correspondente á convocatoria ordinaria de xuño será a media ponderada das cualificacións de cada das tres avaliacón, sempre e cando esa media sexa igual ou superior a nota da 3ª avaliación. Se a media é inferior a nota da 3ª avaliación a nota de xuño será a da 3ª avaliación.

Os alumnos-as que non superen a asignatura en a avaliación ordinaria, terán dereito a unha proba extraordinaria en a convocatoria de setembro, que versará sobre todos os contidos do curso. Realizaran este exame os alumnos-as que en xuño obteñan unha calificación menor a 5. O exame é sobre toda a materia. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que configuren o exame. O aprobado obtense cunha nota de 5.

Os alumnos-as que presentan en setembro, antes da realización do exame, a contestación correcta a todas as preguntas que se utilizan para seleccionar as que van a configurar o exame, terán + 1 no exame.

Os alumnos-as con avaliacións non superadas, realizaran a recuperación en datas sinaladas a final de curso.

O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que entren no exame.

Os alumnos-as que teñan superada a materia poderán presentarse a un exame, coincidindo coa realización das recuperacións, para subir nota. Este exame podería subir a nota ata un máximo de 2 puntos. Poderáse baixar a nota ata 1 punto cando se produza unha diferencia de alomenos 3 puntos entre a nota do exame e a nota final previa á realización de dito exame.

7.3. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Consideramos que para realizar unha adecuada intervención educativa, é necesario suscitar unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade.

Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou registros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimiento do proceso de aprendizaxe do alumnado. Desta forma a avaliación debe apoiarse na recolleita de información. Por iso é necesario que o equipo de profesores determine as características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas destácanse as seguintes:

- Ser moi variados, de modo que permitan evaluar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar datos da avaliación dos mesmos aprendizaxes obtidas a través dos seus distintos instrumentos.


45

- Poder ser aplicados, algúns deles, tanto polo profesor como polos alumnos-as en situacións de autoevaluación e de coevaluación.

- Dar información concreta do que se pretende evaluar, sen introducir variables que distorsionen os datos que se obteñan coa súa aplicación.

- Utilizar distintos códigos (verbales, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuales, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecuen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende evaluar.

- Ser aplicables en situacións máis ou menos estructuradas da actividade escolar.

- Permitir evaluar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así o seu funcionalidad e a adquisición das competencias básicas.

A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:

Procedementos

• Observación directa do traballo diario.

• Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación.

• Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).

• Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións).

• Outros

Instrumentos

• Probas escritas.

• Probas orais.

• Observación directa.

• Caderno de clase.

• Tarefas no blog.

• Producións.

• Outros.

7.3.1. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN


46

A nota desta materia en cada unha das avaliacións obtense da seguinte forma:

- O 70% a adquisición de contidos e competencias reflexadas nas probas escritas.

- O 30% a valoración doutros apartados como: clase, caderno, traballo escrito, preguntas orais e actividades do blog.

1.- Probas escritas (70 % da nota) que se realizaán, polo xeral, unha proba escrita cada da tema. A puntuación de cada unha das probas escritas escritos estará comprendida entre 0 e 10.

Faltas de ortografía. Os alumnos-as que teñan faltas de ortografía nas probas escritas deberán copiar esas palabras correctamente no caderno e facer unha fras con cada unha delas. A non relalización desta actividade influirá, negativamente, na valoración do caderno.

Copiar nun exame empregando calquer medio suporá a retirada inmediata do exame e a súa calificación con nota 0.

A falta de asistencia a un exame só podera xustificarse mediante documento oficial; de non existir o alumno-a non terá dereito a repetición do exame e a súa calificación será con nota 0.

2.- Outros apartados avaliables (30 % da nota):

• Preguntas orais (10% da nota) todos os días e a todos os alumnos-as preguntas sobre o explicado na sesión anterior. Valoración por avaliación: todos positivos ou un máximo dun negativo + 1 punto, dous ou tres negativos: 0,75 puntos, catro ou cinco negativos 0,5 puntos, seis ou sete negativos 0,25 puntos, oito negativos sen variación. A partir de oito negativos descóntase 0,25 puntos por cada dous negativos ata un máximo a descontar de -1 punto.

• Clase (5% da nota): valorarase o grao participación e a súa actitude na clase.

• Caderno (5% da nota): Valoración do grao de realización tarefas propostas polo profesor (anotación ao marxe do caderno o día no que non se fan as actividades), e valoración da presentación do caderno.

• Traballo escrito en grupo ou individualmente (5% da nota). A valoración do mesmo será sobre 1 para cada un dos que realizaron o traballo.

• Actividades do blog (5% da nota). Realización, en clase, das actividades de cada tema que están no blog (http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/). A valoración será sobre 1. Obterase:

o 1 punto cando a media de acertos dos temas da avaliación sexa igual ou superior ao 91 %

o 0,75 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 71 % e o 90 %.




47

o 0 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 0 % e o 50 %.

Se nunha avaliación non se realiza o traballo escrito a nota das actividades do blog será un 10 % da nota.

A nota da avaliación obtense sumando a nota dos controis escritos (70 % da nota) e a nota dos outros apartados (30 % da nota).

O aprobado obtense cunha nota de 5. Redonderase a unha nota superior cando o decimal sexa > que 0,75.

7.4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.

7.4.1. ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO PARA O ALUMNADO REPETIDOR

Os alumnos-as que permanecen un ano máis no mesmo nivel educativo (repetidores) Terán a opción de realizar unha ficha-actividade en cada tema. Esa ficha valorarse ata +1 na nota das distintas probas escritas; sempre e cando sexa entregada con anterioridade á realización das mesmas.

7.4.2. AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

Realización de fichas de cada un dos temas da materia. Recoller en conserxería ou imprimir dende o blog. http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/. Valoración 60% da nota da avaliación.

Realización de probas escritas sobre a metade do temario en xaneiro/febrero e a segunda metade do temario en abril ou da totalidade do temario no mes de maio. Valoración 40% da nota da avaliación.

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Por diversidad no ámbito educativo, entendemos o conxunto de diferenzas individuais que coexisten en todo o alumnado. É dicir, que falamos da heteroxeneidade que existe en todas as aulas, debida ás diferenzas na capacidade intelectual, no rendemento académico, diferenzas nos intereses e no ritmo de aprendizaxe, diferencias socio-culturais, lingüísticas e diferenzas de xénero. É dicir que todos somos diferentes.

Actualmente nos centros educativos existe unha gran variedade de circunstancias persoais, sociais-económicas e de saúde que conviven a diario. Xa que logo “atención á diversidad” significa dar resposta a todo ese alumnado, atendendo ás súas diferenzas, non só ao alumnado con necesidades educativas especiais, é dicir, aqueles que presentan dificultades de aprendizaxe, atraso mental, discapacidades auditivas, visuais, motóricas, ou que padece trastornos emocionais, ou de comportamento, alumnos con superdotación intelectual.

Aspectos a ter en conta á hora de establecer medida de atención á diversidade de forma individualizada:

Aspectos organizativos:

• Adscrición do alumno ao grupo clase.

• Apoio dentro do aula.


48

• Apoio fóra da aula.

• Agrupacións flexibles.

• Reforzo no seo do grupo de iguais.

• Traballo en colaboración ou en equipo.

• Estrutura de clase cooperativa.

• Horario diferenciado.

• Profesorado asignado a cada grupo.

Aspectos metodolóxicos:

• Incidir no “saber” e no “saber facer”.

• Potenciar o uso da linguaxe oral, en situacións espontáneas e en actividades planificadas de comunicación.

• Combinar periodos curtos de atención con acción manipulativa.

• Facer uso explícito do reforzo social (calquera alabanza) para dar apoio, non só ao rendemento, senón ao feito de estar sobre as tarefas.

• Proporcionar reforzo positivo ao feito de terminar a tarefa.

• Cambiar de formatos, para evitar a monotonía e o desinterese.

• Mesturar actividades de alto e baixo interese (é conveniente empezar coas menos atractivas), intercalándolas.

• Empregar, en determinados momentos, materiais informáticos de aprendizaxe (sempre como medio e non como fin).

• Proporcionar pequenos descansos, frecuentes e regulares.

• Promover que as tarefas sexan interesantes. Auméntase o interese das tarefas permitindo, en ocasións, que os alumnos traballen xunto aos seus compañeiros ou en pequenos grupos, utilizando materiais visuales, auditivos ou manipulativos e combinando as actividades de maior interese con aquelas de menor interese.

• Retense moita mais información cando le, oe, ve, di e fai que cando só escoita.

• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos deberá aumentarse a medida que o discente progrese.


49

• Organizar as tarefas por etapas e ata valorar a posibilidade de que poidan ser completadas en diferentes horarios.

• Permitir que o alumno-a, en ocasións, poida elixir entre diferentes tarefas.

• Asignar menor cantidade de exercicios. É mellor que realice menor cantidade e ben feitos, que moitos e mal.

• Facerlles preguntas frecuentes e secuenciadas con marcadores temporais. Ex.: Por onde empezamos? E logo disto que vén?

• Asignación de responsabilidades específicas ao alumno con sobreactividad motora.

Adecuación das actividades de aprendizaxe:

• Ampliación do tempo para realizar calquera actividade escolar.

• Valorar as actividades polos seus contidos e non polos seus erros de escritura.

• Repetir as informacións e explicacións tantas veces como sexa necesario.

• Fotocopias de apoio para reforzar actividades e contidos que non comprende.

• Respectar o ritmo propio de aprendizaxe; para iso, individualizar a atención, na medida do posible.

• Para algúns alumnos-as, como os TDAH, hai que aplicar a máxima “menos é máis”. O importante é asegurarnos que saben facer, non a cantidade que realicen.

• Procurar que sempre acaben cunha actividade que lles salga ben.

• Sobre os deberes e tarefas a realizar, o obxectivo é mellorar o seu ejecución, adaptándoos ás necesidades do alumno.

• esquecemento á hora de entregar traballos programados con antelación, pode parecer finxido, pero pode ser real (contrastar con pais).

• Recordar datas de entrega.

Adecuación da avaliación:

• De carácter xeral:

o Ter en conta nas probas escritas a súa posible dificultade coa expresión escrita.

o Maior disponibilidade de tempo para realizar as probas.

o Confirmación da comprensión semántica da información contida nos enunciados das preguntas. Si non se está seguro, lerllas.

o Non facer copiar os enunciados para centrarse no desenvolvemento da tarefa.


50

o Permitir o uso de medios informáticos ou digitales para realizar calquera actividade que requira linguaxe escrita.

o Facilitar a alternancia de realizar exames de forma oral.

o Adecuación dos exames. Utilización de exames tipo “test”.

o Combinar diferentes formatos de pregunta nunha mesma proba: de desenvolvemento, V/F, completar un esquema, definicións, opción múltiple, frases para completar.

o Traballar, antes da proba, con mostras de formato de exame.

o Permitir en calquera momento o acceso ás instrucións.

o Supervisar que responderon todo antes de entregar un exame.

o Recordar ao alumno_a que revise o exame antes de entregalo.

o Guiarlle para reconducir a atención.

• De carácter específico:

o Fundamentar a avaliación-cualificación e plans de apoio ao alumnado nunha avaliación criterial (referida aos criterios de avaliación e a súa concreción en indicadoresde avaliación).

o Definición explícita e precisa dos mínimos exixibles (aprendizaxes imprescindibles).

o Posible elaboración de rúbricas para a identificación dos grados de aprendizaxe referidos aos diferentes indicadores de avaliación, e especialmente, aos mínimos exixibles.

o Avaliación dos puntos débiles detectados no proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado. En especial, identificación daqueles mínimos exixibles que non se conseguiron (final de curso, ou que durante o curso detéctanse dificultades na súa adquisición).

o Elaboración de plans de apoio e reforzo individualizados (medidas ordinarias), asociados aos mínimos exixibles deficitarios.

Nota: Polo xeral as adaptacións curriculares deberían implicar unha disponibilidade horaria por parte do Equipo de Orientación, en caso de non dispor de horario tenderarse, se é posible, a un tipo de Reforzo.

9. ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Tal como se sinala no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obligatoria e do Bachillerato no seu artigo 4, sinálanse os elementos transversais. Desde a materia de Xeografía e Historia en 1º de ESO traballásense fundamentalmente:


51

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, no desenvolvemento de todas as clases á hora de abordar os diferentes contidos e a realización de actividades. Lectura dos contidos do libro de texto e realización de actividades do mesmo. Realización de producións escritas (actividades de diversa índole, realización de traballos etc).Tamén á hora de realizar as probas orais traballarase a expresión oral e a capacidade que ten o alumno para expresarse, utilizar un vocabulario adecuado, capacidade de síntese, relación etc.

A comunicación audiovisual, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, serán traballadas á hora de presentar e elaborar contidos; tanto por parte do profesor como dos alumnos. Tamén se traballarán na procura de información, na creación de novos coñecementos. No desenvolvemento das clases realizaranse visionado de vídeos, fragmentos de películas, documentales etc. Tamén se levará a cabo o uso de internet, prensa diaria etc. O emprego do blog da materia (forumgigurrorum.blogspot.es). O emprendimiento, será obxecto de traballo cando se realicen producións de traballos de xeito individual ou en grupo, traballos polos alumnos de xeito autónomo. Presentación de contidos de xeito creativo e atractiva por parte dos alumnos.

A educación cívica e constitucional traballarase no desenvolvemento das clases, ao fomentar o respecto entre os alumnos, a interactuación con todos os membros da comunidade educativa conforme a unhas normas baseadas no respecto mutuo e o respecto a unhas normas de convivencia. Debido á natureza da materia e aos seus contidos de estudo, trataranse a prevención da violencia de xénero, a prevención da violencia contra as persoa con discapacidad e a prevención de violencia terrorista e de calquera outra forma de violencia racismo ou xenofobia , traballaranse cando se analicen as diferentes etapas na Historia Antiga, o desenvolvemento das sociedades desta época e a posible discriminación que se realizaba. Se fomentarán actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favorecerase o seu tratamento tamén, ao analizar o desenvolvemento das sociedades actuais e a súa diversidade, os comportamentos e valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos e o respecto aos homes e mulleres por igual. Fomentaranse actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favoreceranse actividades que analicen e conmemoren datas sinaladas como o día da muller traballadora, o día da paz etc, para fomentar e para favorecer a resolución de conflitos de xeito pacífico. A educación e a seguridade vial, traballarase en posibles saídas que se realicen fóra do instituto fomentando o bo uso dos seus dereitos e deberes como usuario das vías, en calidade de peatón, viaxeiro e condutor de bicicletas, respectando as normas e sinais para evitar os accidentes que poidan producirse e as súas secuelas. Este tema tamén se abordará ao estudar os contidos referidos á poboación e ao elevado número de falecementos que se observa cada ano en accidentes de tráfico.


52

9.1. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS POR UNIDADES DIDÁCTICAS


Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como se ve a Terra desde o espazo (páxina 12).

Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 13); Como o sabemos? (páxina 13); Interpreta o debuxo (páxina 14); Interpreta a imaxe e o gráfico (páxina 15); Claves para estudar (páxinas 15, 17 e 19); Interpreta os debuxos (páxina 16); Expresión das propias ideas sobre a necesidade de coñecer as coordenadas xeográficas dunha estación de salvamento ante unha hipotética chamada de socorro (páxina 23); Resume o esencial (páxina 24); Reflexión e explicación do porqué se inviste tanto diñeiro en investigar o espazo (páxina 25).

Comunicación audiovisual. Circunferencia da Terra (páxina 13); O sistema solar (páxina 14); A biosfera (páxina 14); A estrutura externa da Terra (páxina 15); Composición química da atmosfera (páxina 15); O movemento de rotación (páxina 16); O movemento de translación (páxina 17); Os elementos dun mapa (páxina 18); Interpretación de diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Os meridianos terrestres e paralelos terrestres (páxina 22); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientación cun plano (páxina 26); Fusos horarios (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29).

O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet das características dos demais planetas do sistema solar (páxina 15); procura de información sobre as proxeccións de Mercator e Peters (páxina 19); procura na web sobre os proxectos de investigación que leva a cabo o Instituto de Astrofísica de Canarias (páxina 25); procura en Internet de diferentes cidades do mundo e as súas horas correspondentes (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).

Emprendemento. Interpretar diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Utilizar unha escala (páxina 20); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientarse cun plano (páxina 26); Utilizar un mapa de fusos horarios (páxina 27); Pensa como un xeógrafo. Sandy, unha illa fantasma no Pacífico? (páxina 28).

Educación cívica e constitucional. O respecto no diálogo cos teus compañeiros (páxina 17).




53






UNIDADE 3. As augas




54





UNIDADE 4. O clima

Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como nos afecta o cambio climático? (páxina 68)

Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 68); Como o sabemos? (páxina 68); Describe o tempo (páxina 70); Elaborar un informe sobre os ventos alisios (páxina 76); Interpretación dun mapa do tempo (páxina 77); Interpretación de imaxes sobre zonas climáticas e climas (páxinas 82 e 83).

Comunicación audiovisual. A estrutura da atmosfera (páxina 71); Relación entre a latitude e a temperatura (páxina 72); Construír e interpretar climogramas (páxina 80); Análise dun gráfico relacionado co quecemento global e co consumo enerxético (páxina 89).

O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura de información en Internet sobre os pigmeos ou os tuareg e realización dun informe sobre o lugar no que viven, o clima que hai nesas zonas e como se adaptan ás condicións climáticas (páxina 83); procura de información sobre algún tornado recente (páxina 86); procura na web de AEME, e anotación nunha táboa do tempo no propio municipio durante tres días (páxina 91). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).

Emprendemento. Por parellas, elaboración de propostas que expliquen as medidas que poidan adoptar os concellos para aforrar enerxía (páxina 89).

Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a


55

partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).







Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).







56


Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).

UNIDADE 7. A prehistoria

Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).

Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).

Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).

O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).

Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155); Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).

UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto





Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155);


57

Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).













UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade


58






10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTORA (PLAN LECTOR)

Nunha materia como é a de Xeografía e Historia, que se transmite e apréndese fundamentalmente a través de textos escritos, a falta de competencia lingüística por parte dos alumnos/as convértese nun dos principais obstáculos no proceso de ensinanza-aprendizaxe. Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materia:

• A lectura da unidade no libro de texto axudaranos a desenvolver a comprensión lectora e, ao mesmo tempo,a adquirir técnicas que lles axudarán a estudar.

• Realizar a “Lectura inicial” que aparece ao comezo de cada unha das unidades didácticas.

• Realizar as lecturas do Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/ e contestar as preguntas que acompañan cada lectura para reforzar a comprensión lectora.

• Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación da materia.

• Deixamos aberta a posibilidade de establecer algunha lectura dun libro, ou lecturas de en cada nivel relacionado co currículo correspondente ao curso si a temporalización se cumpre e así se estima o profesor.

11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

Dende o departamento contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:


59

1. Formar ao alumnado para a convivencia democrática, incorporando na práctica docente contidos relacionados coa convivencia escolar e a resolución pacífica de conflitos.

2. Respectar a liberdade de conciencia e conviccións relixiosas e morais, así como a dignidade, integridad e intimidade de todos os membros da comunidade educativa.

3. Cumprir e facer cumprir as normas de convivencia do centro no ámbito da súa competencia.

4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula , e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.

5. Manter a orde e velar polo adecuado comportamento do alumnado no centro, tanto no aula como fóra dela, corrixindo e poñendo en coñecemento dos órganos competentes as condutas que alteren a convivencia.

6. Informar ás familias das cuestións que puidesen afectarlles, dos incumplimientos das normas de convivencia por parte dos seus fillos e das medidas disciplinarias adoptadas respecto diso.

7. Controlar as faltas de asistencia así como os atrasos dos alumnos e informar aos titores, segundo o procedemento establecido.

12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

O Proxecto Forum Gigurrorum que se comeza a introducir nos primeiros niveis da ESO (1º e 2º) inclúe todo o necesario para complementar a materia impartida na aula. Este proxecto, unha vez introducido, será valorado de cara a ampliar o seu uso a outros niveis.

Este proxecto susténtase no blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/

A dotación de material como “aula abalar” favorece o emprego das TICs no proceso educativo.

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Son actividades escolares complementarias as establecidas polo centro con carácter non lucrativo dentro do horario lectivo e para complementar a actividade habitual da aula. Poden ter lugar dentro ou fóra do centro e poden participar o conxunto dos alumnos-as do grupo, curso ou etapa.

Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre. As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.



60

As actividades complementarias e extraescolares configuran un alicerce importante na educación integral do alumnado. Son varias as referencias normativas que deberiamos de ter en consideración para a súa consideración dentro da programación didáctica.

Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Estas actividades están recollidas na programación xeral do centro.

14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE

Os ámbitos sobre os que se incidirá para avaliar o proceso de ensino e a práctiva docente son os seguintes: diversidade, programación, actividades de

aula e avaliación. Ademais destes ámbitos de seguro que haberia moitos máis sobre sobre os que avaliar a práctica didáctica. Considerei que un número

excesivo de ámbitos dispersaría o propósito de avaliar e angadería unha complicación maiora dito proceso.

DIVERSIDADE

GRAO DE CONSECUCIÓN (*)

ÍTEMS 1 2 3 4

1. A programación ten en conta a diversidade?

2. Exixo a cada alumno-a uns resultados en función das súas características?

3. Teño en conta a diversidade á hora de organizar a clase?

4. Dou a cada a alumno-a a explicación que precisa?

5. Teño en conta os alumnos-as que se alonxan da media (tanto por enriba como por abaixo)?

6. Propoño exercicios de diferente nivel en cada unidade e en cada exame?

7. Adapto o material ás características e necesidades dos alumnos-as?

8. Emprego diferentes ferramentas de avaliación?

9. Sei que actitude debo tomar ante diversos síndromes?


61

10. Fago unha proba de avaliación inicial para coñecer a realidade do curso?

PROGRAMACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4

1. Explícolles aos alumnos-as a programación?

2. Consulto a proramación ao longo do curso e, se cómpre, fago e anoto as modificacións?

3. Recollo de maneira específica na programación as competencia clave?

4. Establezo claramente os criterios de avaliación?

5. Cando fago a programación teño en conta as posibilidades que me ofrece o entorno?

6. Teño en conta o libro de texto cando fago a programación?

7. En caso que viñera un subtituo, este encontrará suficiente información na programación?

8. Coincide a programación co que fago en clase?

9. Comparo a programación da miña materia con outras para enriquecela?

10. Organizo a programación en unidades didácticas?

ACTIVIDADES DE AULA


ÍTEMS 1 2 3 4

1. Que metodoloxía aplico?


62

• Utilizo ferramentas TIC.

• Propoño actividades para facilitar a aprendizaxe autónomo.

• Baséome nas explicacións teóricas e no libro de texto.

2. Como son os exercicios que propoño?

• Pechados, dirixidos, do libro de texto.

• Abertos, diversos, proxectos.

• Facilitan o traballo cooperativo

3. Os alumnos-as coñecen a finalidade da actividade?

4. Como traballan os alumnos-as nas miñas clases?

• De forma individual

• Por parellas

• En grupos reducidos

• En grandes grupos

5. As actividades que propoño están relacionadas coa vida real?

6. As actividades que propoño impulsan a comunicación? (buscar información, interpretala, tomar decicións,

razonar, explicar aos demais)

7. O alumnado é protagonista na clase?

8. Propoño actividades que fomentan a expresión oral?

9. Como paso as horas lectivas?

• Conseguindo silencio.


63

• Impartindo teoría e explicacións.

• Respondendo a preguntas, fomentando a participación, facendo prácticas, etc.

• Observando.

• Correxindo aos alumnos-as de maneira individual

10. Canta motivación?

AVALIACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4

1. Os alumno-as saben en que se vai a basear a avaliación?

2. Utilizo diferentes tipos de probas para realizar a avaliación?

• Exames escritos

• Exames orais

• Traballo individual

• Traballo en equipo

3. Na sesión de avaliación proporciono aos distintos titores a información que precisan?

4. A avaliación garda relación co que se fai en clase?

5. Apunto de maneira sistemática os resultados obtidos?

6. Avalio tamén a miña intervención?

7. Os exames son a principal proba para a calificación?


64

8. Fago exames orais?

9. Entre avaliacións programo plans de recuperación dependendo dos reultados obtivos polos alumnos-as?

10. Unha vez rematada a unidade ou proxecto didáctico avalio a idoneidade dos recursos e das actividades no

proceso de ensinanza-aprendizaxe?

• Non

• De maneira individual

• En grupo (departamento, ciclo)

• Cos alumnos-as

© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura. (Baseado)

(*) 1= Nada, 2= Pouco, 3= Bastante, 4= Moito

15 MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA

A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programaciçon realizarase arredor de dous bloques:

- Grao de consecución dos ítems claves da programación

- Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.

Os ítems nos que se baseará a autoavaliación son os seguintes:

ÍTEMS

GRAO DE CONSECUCIÓN

Si

Mellorable

Non


65

1. Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?

2. Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?

3. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?

4. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?

5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso

de ensinanza-aprendizaxe?

6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na

programación?

Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:

ÍTEMS NON ACADADOS CURSO PROPOSTAS DE MELLORA

16. LEXISLACIÓN

A Programación Didáctica está elaborada segundo a lexislación vixente:

• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de dicembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)


66

• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.

CURSO

2019 / 2020


SECUNDARIA


A RÚA



2º E.S.O.



2

Programación didáctica curso 2019-20 XEOGRAFÍA E HISTORIA 2º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)


2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 06










12. Contribución ao plan Tic …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 61




16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 68


3


1. 1. INTRODUCIÓN

O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o passado e permítenos adiantarnos alguns dos problemas do futuro.

As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que contemplan a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias para a mellor comprensión da realidade social. Permitindo unha graduación dos contidos e as tarefas acorde co desenvolvemento madurativo dos alumnos-as

Na Educación Secundaria Obrigatoria, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.

A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, en dous bloques: O medio físico e O espazo humano; e en cuarto curso céntrase na globalización.

A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO.

A aprendizaxe da Xeografía e Historia contribúe á aprendizaxe competencial dunha forma significativa.

Os bloques nos que se distribúen a contidos da área son os seguintes:

• Bloque 1. O medio físico.

• Bloque 2. O espazo humano.

• Bloque 3. A Historia.

En xeografía, no curso de 2º da ESO procurarase dotar aos alumnos-as dunha visión do espazo físico de España e Galicia, de maniera que poda aprenciar a diversidade e a necesidade dun uso responsable dos recursos, requisitos de partida para entender a evolución histórica das sociedades xunto co estudo do espazo humano.

En historia, no curso 1º da ESO abordaranse os contidos da Idade Media.


4

En Xeografía e Historia contemplouse o prantexamento curricular e a temporalización de disciplinas coas que comportimos obxecto de estudo, de cara a unha posible integración da materia en ámbitos ou o deseño de proxectos curriculares.

‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.

‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.









1.2. CONTEXTUALIZACIÓN

O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha Terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.


5



2. OBXECTIVOS

2.1. OBXECTIVOS XERAIS DA ESO

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.


6


d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.


h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.


m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.


7

2.2. OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA

O ensino da Xeografía e a Historia nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento destas capacidades:

1. Coñecer os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais e a interrelación entre feitos políticos, económicos e culturais e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes.

2. Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e medioambiental.

3. Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvuelven e ao que organizan.

4. Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia.

5. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence, recoñecendo aspectos comúns e respectando os de carácter diverso.

6. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas.

7. Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, material e inmaterial, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemenento individual e colectivo.

8. Adquirir e empregar o vocabulario específico e as nocións de causalidade, cambio e permanencia que aportan a Xeografía e a Historia para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación.

9. Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluídas as históricas e as que proporciona a contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información, interpretar esa información críticamente, tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible.


8

10. Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude constructiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.

11. Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, a responsabilidade no exercicio do deber e os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións violentas, discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

12. Adquirir unha conciencia histórica e ambiental que permita aos alumnos elaborar a súa interpretación persoal do mundo, ter inquietude por saber, por informarse, por afrontar a realidade con capacidade de xuízo e desexo de mellorala, dignificando o valor do esforzo e do compromiso.

2.4. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA (2º ESO)

1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.

2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.

7. Describir a nova situación económica, social e política dos reinos xermánicos.

8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias.

9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.

10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con Al-Andalus.

11. Entender o concepto de crise e as súas consecuencias económicas e sociais.

12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.

13. Ter unha visión global do medio físico de España e de Galicia, e das súas características xerais.

14. Situar no mapa de España as unidades e os elementos principais do relevo peninsular, así como os grandes conxuntos ou espazos


9

bioclimáticos.

15. Situar no mapa de Galicia as unidades e os elementos principais do relevo, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.

16. Coñecer e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico español e galego.

17. Coñecer os principais espazos naturais de España e de Galicia.

18. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente español e galego, e as súas consecuencias.

19. Coñecer os principais espazos naturais protexidos a nivel peninsular e insular.

20. Identificar as principais paisaxes humanizadas españolas e galegas, e identificalas por comunidades autónomas.

21. Coñecer e analizar os problemas e os retos ambientais que afronta España, a súa orixe e as posibles vías para afrontar estes problemas.

22. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.

23. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.

24. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.

25. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación do espazo urbano.

26. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou nunha imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

27. Analizar as características da poboación española, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.

28. Analizar as características da poboación de Galicia, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.


A comprensión da complexa realidade social, a interpretación da súa evolución no espazo e no tempo e o diagnóstico do medio natural e humano implican o concurso de múltiples competencias:

Competencia en comunicación lingüística Os alumnos buscarán, clasificarán, interpretarán e reelaborarán información procedente de diversas fontes, de tipo verbal, estatística, audiovisual, cartográfica, material e simbólica, ampliando a súa capacidade verbal e desenvolvendo variantes do discurso como a exposición, a descrición ou a argumentación.

A materia brinda oportunidades para comunicarse oralmente e por escrito, incorporando vocabulario específico, con corrección e rigor. É desexable o deseño de actividades que esixan esa participación activa e impliquen habilidades para debater, escoitar, argumentar, razoar e relacionar. Finalmente, non debemos esquecer que o compoñente socio-cultural da linguaxe vese reforzado e reforza o coñecemento do mundo e a súa


10

dimensión intercultural e contribúe á construción dunha aprendizaxe ao longo da vida, por implicar estratexias cognitivas, metacognitivas e socioafectivas fundamentais.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía En Xeografía e Historia os alumnos se familiarizan co método científico propio das Ciencias Sociais. É esencial ensinarlles a pensar e a investigar, a adquirir un razonamiento lóxico- matemático e a apreciar a veracidade e o rigor. Nesta materia faise uso de medicións e realízanse cálculos para transformar unidades ou interpretar o espazo e o tempo, cambiantes e interrelacionados, a distintas escalas. Trabállase o concepto de perspectiva, a lectura de mapas e a interpretación de vistas, o manexo de estatísticas e a presentación e interpretación de datos mediante gráficas e diagramas. Doutra banda, as competencias clave en ciencias e tecnoloxía redundan nunha mellor comprensión do mundo físico e buscan a súa conservación e mellora, aplicando destrezas científicas á resolución de problemas. Desde unha perspectiva histórica, os coñecementos relativos a distintas revolucións tecnolóxicas e científicas, vistos á luz da súa época, serán analizados e valorados como unha contribución ao avance cultural das sociedades e interpretados con visión crítica das súas consecuencias.

Competencia dixital Na nosa materia, o dixital é ferramenta e contido, pois está contribuíndo a unha nova consideración do espazo global e facilitando o acceso ás fontes históricas. Por iso, o ensino da Xeografía e a Historia xa non se entende sen a incorporación das novas tecnoloxías, que carrexan a súa propia bagaxe de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias para desenvolverse con seguridade e espírito crítico no mundo dixital. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia a partir da utilización de aplicacións informáticas diversas, desde bases de datos a motores de búsqueda, pasando por presentacións multiplataforma, sistemas de información xeográfica ou por diversas ferramentas da Web 2.0 e aplicacións para a creación e a comunicación de contidos. O uso de Internet e dos soportes informáticos fomenta a creatividade e resulta motivador sempre que permite penetrarse en épocas distintas e en mundos xeográfica e culturalmente distantes. A metodoloxía utilizada debe propiciar o acceso á información e á opinión para establecer no aula un diálogo entre pasado e actualidade e un uso crítico e contrastado dos medios de comunicación de masas presentes na vida cotiá.

Competencia de aprender a aprender Do deseño e a programación da materia depende en boa medida a adquisición da competencia de aprender a aprender, pois débese de ter en conta a motivación cara á propia aprendizaxe, o espírito de superación ou o deseño de estratexias para xestionar e organizar os propios procesos. Estes implican a adquisición de habilidades como identificar ideas, seleccionar, organizar e sistematizar a información mediante o uso de técnicas de traballo intelectual: esquemas, mapas conceptuais, cadros sinópticos, etc. Estas técnicas deben ser un recurso para evitar a memorización mecánica, para estudar eficazmente, consolidar o apreso e suscitar todo tipo de preguntas e tarefas de pensamento: analizar, aplicar e relacionar, así como sintetizar, concluír e enxuizar. O dominio progresivo destas capacidades favorece a autonomía na aprendizaxe, a confianza nas súas posibilidades, unha adecuada xestión do tempo, a reflexión constante e a conciencia do seu propio crecemento intelectual e persoal.


11

Finalmente, os traballos en grupo e cooperativos, a utilización de metodoloxías activas baseadas na resolución de problemas e a potenciación da aprendizaxe autónoma por autodescubrimiento prepararán ao alumno para aplicar os seus coñecementos e as súas destrezas noutros contextos ao longo da súa vida.

Competencia sociais e cívicas As competencias sociais e cívicas son inherentes á Xeografía e a Historia, pois implican a habilidade e capacidade para utilizar os coñecementos e actitudes sobre a sociedade na súa concepción dinámica, cambiante e complexa, a capacidade para interpretar fenómenos e problemas sociais en contornas cada vez máis diversificados, para elaborar respostas, tomar decisións e resolver conflitos. Tamén inclúen a interacción cos outros conforme a unhas normas baseadas na empatía, o respecto mutuo e as convicións democráticas, todos eles valores e actitudes que se potencian no día a día desta materia.

Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor A competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor supón o coñecemento do funcionamento da nosa sociedade e do seu sistema económico e legal. En Xeografía e Historia foméntase a capacidade para detectar problemas e oportunidades e propoñer melloras, o que redunda nunha maior autonomía, autocoñecemento e autoestima, na asunción de responsabilidades e na capacidade para traballar en equipo, condicións necesarias para o desenvolvemento do resto de competencias. A aula debe ser escenario de propostas creativas, de xestión de proxectos, e de resolución de cuestións prácticas que impliquen aprender a liderar e a delegar e que contribúan a adquirir unha conciencia social. Esta debe xerar iniciativas colectivas tendentes á participación e mellora do propio centro escolar, co obxectivo de abrilo á comunidade e de ampliar horizontes a través do coñecemento de ONGs, asociacións de voluntariado e accións de todo tipo na sociedade civil. Competencia de conciencia e expresións culturais O coñecemento do patrimonio natural, histórico-artístico, material e inmaterial, propio de Xeografía e Historia, cimenta a competencia en conciencia e expresión cultural, pois implica unha aproximación á linguaxe das diversas disciplinas artísticas, acrecenta as actitudes de respecto cara á diversidade cultural e fomenta a propia expresión e a creatividade. Ademais, a contemplación de toda obra de arte permite o goce estético e enriquece a imaxinación, aúna no feito perceptivo a racionalidad e a sensibilidade, e con iso proporciona experiencias de enriquecimiento a través da cultura e as viaxes.

4. TEMPORALIZACIÓN

4.1. TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADES DIDÁCTICAS

1ª Avaliación 2ª Avaliación 3ª Avaliación

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11


12

1.1.1. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa de España e de Galicia, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

X

1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego. X

1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español. X

1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España. X

1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego. X

1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia. X

1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España. X

1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes X

1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia. X

1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia. X

1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

X

2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas. X

2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento. X X X

2.2.1. Explica as características da poboación europea. X X

2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.

X

2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas comunidades autónomas. X

2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España. X

2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais. X

2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo. X X X

2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.

X X

2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa. X X

2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente. X


13

2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.

X X

2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles. X

2.8.2. Elabora gráficos de distinto tipo (lineais, de barra e de sectores) en soportes virtuais ou analóxicos, que reflictan información económica e demográfica de países ou áreas xeográficas a partir dos datos elixidos.

2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes. X

2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica. X

3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado. X X X X X X

3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.

X

3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais.

X X X X X

3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

X X X X X X

3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X X X X

3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.

3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X X X X X X

3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. X X X X

3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.

X

3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. X X X

3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior. X X

3.9.2. Explica a importancia de Al-Andalus na Idade Media. X

3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.

X X

3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago. X

3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais X


14

europeas.

3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica. X X

4.2. TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS

1ª Avaliación

UNIDADE 1. O Inicio da Idade Media. O legado dos primeiros séculos medievais. A fragmentación do Imperio romano. Os reinos xermanos. O reino visigodo. A evolución do Imperio bizantino. A sociedade e a cultura bizantinas. A orixe do islam. A expansión do islam. A sociedade e a cultura islámicas. UNIDADE 2. A Europa feudal. O legado da Europa feudal. O Imperio carolinxio: Do reino dos francos ao Imperio carolinxio. As segundas invasións: os viquingos; os maxiares; os sarracenos. O feudalismo: Servos, vasalos e señores; o feudo. A sociedade estamental: Os nobres, as damas da nobreza, os campesiños, a organización do clero. Interpretar mapas da Idade Media. Confrontar textos sobre as cruzadas. Interpretar unha lenda. Valorar novos usos de edificios antigos. UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media. O desenvolvemento de grandes rutas comerciais en Europa a partir do século XII.O legado dos séculos finais da Idade Media. As causas do desenvolvemento urbano medieval: a expansión agrícola, O desenvolvemento do comercio e a banca. A organización e a estrutura das cidades da Idade Media: a sociedade urbana, o foro, o concello. Os artesáns e os gremios. A renovación da cultura: as escolas urbanas, a literatura e a filosofía, o nacemento das universidades. A consolidación das monarquías feudais: o fortalecemento do poder real, o goberno dos reinos medievais, os enfrontamentos entre reinos, a división da cristiandade. A crise do século XIV: os problemas da agricultura, un século de guerras e revoltas, a peste negra en Europa. Analizar gráficos, mapas e textos sobre a Idade Media. Reflexionar sobre a situación das minorías medievais. Realizar un percorrido por unha cidade medieval. UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media. O concepto de arte na Idade Media. A arte románica: arquitectura, escultura e pintura. A arte gótica: arquitectura, escultura e pintura. Identificar unha igrexa románica. Analizar unha pintura gótica. Interpretar o alzado dunha igrexa gótica. Obter información dun capitel románico. Crear un escenario medieval. O legado do románico e do gótico.

2ª Avaliación

UNIDADE 5. Al-Ándalus. A conquista e a evolución de al-Ándalus: Da conquista de al-Ándalus ao califato; da fragmentación do califato ao reino nazarí. A sociedade e a economía andalusís. A cultura e a arte en al-Ándalus. Analizar a pervivencia da cidade e a vivenda andalusís. Debater sobre a multiculturalidade. Realizar un catálogo de monumentos hispanomusulmáns. O legado de al-Ándalus. UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos. O nacemento dos reinos cristiáns hispánicos: os núcleos de resistencia cristiá. A creación do reino ástur-leonés. Da Marca Hispánica aos reinos e condados pirenaicos. Do reino de León á Coroa de Castela. A evolución dos núcleos pirenaicos. O desenvolvemento da reconquista e da repoboación. A organización das Coroas de Castela e de Aragón. A crise do século XIV nos reinos hispánicos. O legado cultural da Idade Media: O legado prerrománico e románico; o legado gótico e mudéxar. Galicia na Idade Media: o reino suevo e a invasión musulmá; o reino de Galicia; a sociedade feudal; a era compostelá e as crises baixomedievais, a cultura. Interpretar unha miniatura. Preparar unha ruta a través do Camiño de Santiago. O legado da Idade Media en España. A convivencia das culturas. UNIDADE 7. O estudo físico de España e de Galicia. A Meseta. Os bordos da Meseta. As unidades exteriores á Meseta. O relevo insular. As costas. Os


15

ríos. A vertente cantábrica. As vertentes mediterránea e atlántica. Medios naturais oceánico e mediterráneo. Medios naturais subtropical e de montaña. O relevo e a costa de Galicia. Os ríos, os climas e as paisaxes de Galicia. UNIDADE 8. A poboación do mundo. A dinámica da poboación, a natalidade e a mortalidade. Os movementos migratorios. As consecuencias das migracións. A evolución desigual da poboación do mundo. O modelo demográfico nos países desenvolvidos. O modelo demográfico nos países en desenvolvemento. A distribución da poboación mundial. Interpretar unha pirámide de poboación. Relacionar o índice de desenvolvemento humano coas características demográficas. Calcular a densidade de poboación. Interpretar o mapa de densidade de poboación do mundo.

3ª Avaliación

UNIDADE 9. As cidades. O espazo rural e o espazo urbano. As funcións e estrutura das cidades. A cidade modifica o espazo. As cidades en países desenvolvidos e en países en desenvolvemento. A área de influencia urbana. A xerarquía das cidades. Os problemas das cidades. Identificar trazados urbanos. Analizar a rede de cidades globais do mundo. Interpretar o trazado urbano en Google Maps. UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidades. O territorio de Europa. A dinámica natural da poboación de Europa. O crecemento vexetativo de Europa. Os movementos migratorios de Europa. A evolución da poboación europea e o crecemento real. A repartición da poboación europea. A estrutura demográfica de Europa. A poboación urbana europea. A evolución das cidades europeas. Interpretar unha pirámide de poboación. Calcular a densidade de poboación. Analizar o crecemento dunha cidade. Realizar un informe sobre as consecuencias demográficas das migracións. UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades. Mapas coropléticos de poboación. A organización territorial de España. As institucións españolas. A dinámica natural da poboación española. A estrutura da poboación española. Os movementos migratorios en España. A distribución da poboación española. As cidades españolas. A poboación en Galicia. As cidades de Galicia. Analizar a proxección da pirámide de poboación española. Calcular a densidade de poboación das comunidades.

5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE

UNIDADE 1. O inicio da Idade Media



f

l

ñ




CSC

CCEC

g

l

B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre


CSC

CAA


16

ñ interpretacións de fontes diversas.

B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais

CSC

CAA

l

ñ

B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.


CSC

CMCCT

B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.

CSC

CMCCT

l

h

ñ

B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.


CSC

CCL

g

l

B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).

B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.

B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.

CSC

CAA

a

c

d

g

l

B3.7. Caída do Imperio Romano en Occidente: división política e invasións xermánicas. Imperio Bizantino e reinos xermánicos.

B3.7. Describir a nova situación económica, social e política dos reinos xermánicos.

B3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.

CSC

CAA

a

c

d

f

h

l

n

B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá. Evolución de Al-Andalus e dos reinos cristiáns.

B3.9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.

B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior.

CSC

CCEC

UNIDADE 2. A Europa feudal


17



f

l

ñ




CSC

CCEC

g

l

ñ

B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.


CSC

CAA

l

ñ



CSC

CMCCT

l

h

ñ



CSC

CCL

g

l




CSC

CAA

a

c

d

g

l

3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias..

B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.

CSC

CAA

UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media




18

b

c

e

f

g

h

B2.2. Poboación europea: distribución e evolución.

B2.2. Analizar a poboación europea no relativo á súa distribución, evolución e dinámica, e ás migracións e políticas de poboación.

B2.2.1. Explica as características da poboación europea.

CAA

CCL

CSC

CD

g

l

ñ

B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia..



CSC

CCEC

l

ñ



CSC

CMCCT


CSC

CMCCT

l

h

ñ



CSC

CCL

g

l




CSC

CAA

a

c

d

g

l

B3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias..


CSC

l B3.11. Expansión comercial europea e recuperación das cidades. Crise da baixa Idade Media: a ‘Peste Negra’ e as súas

B3.11. Entender o concepto de crise e as súas consecuencias económicas e sociais.

B3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas.

CSC


19

consecuencias.

UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media



f

l

ñ




CSC

CCEC

g

l

ñ



CSC

CAA

l

ñ



CSC

CMCCT

l

h

ñ



CSC

CCL

l

h

n

ñ

B3.12. Arte románica, gótica e islámica. B3.12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.

B3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica.

CSC

CCEC

CCL

UNIDADE 5. Al-Ándalus

Obxectivos Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias


20

curriculares clave

f

l

ñ




CSC

CCEC

g

l

ñ



CSC

CAA

l

ñ



CSC

CMCCT


CSC

CMCCT

l

h

ñ



CSC

CCL

a

c

d

f

h

l

n

B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá. Evolución de Al-Andalus e dos reinos cristiáns.

B3.9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.


CSC

CCEC

B3.9.2. Explica a importancia de al-Ándalus na Idade Media.

CSC

CCEC

CMCCT

CCL

g

h

l

n

B3.10. Reconquista e repoboación. B3.10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con al-Ándalus.

B3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.

CSC

CAA


21

ñ

UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos



f

l

ñ




CSC

CCEC

g

l

ñ



CSC

CAA

l

ñ



CSC

CMCCT


CSC

CMCCT

f

l

ñ

B3.4. Tempo histórico. B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).


CSC

CMCCT

l

h

ñ



CSC

CCL


22

g

l




CSC

CAA

a

c

d

g

l

B3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias.


CSC

g

h

l

n

ñ

B3.10. Reconquista e repoboación. B3.10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con al-Ándalus.


CSC

CAA

B3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago.

CSC

CCEC

CCL

l

h

n

ñ

B3.12. Arte románica, gótica e islámica. B3.12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.


CSC

UNIDADE 7. O estudo físico de España e Galicia



b

e

f

g

h

B1.2. Características xerais do medio físico de España e de Galicia.

B1.2. Ter unha visión global do medio físico de España e de Galicia, e das súas características xerais.

B1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego.

CAA

CMCCT

CD

CCL


23

b

e

f

g

h

B1.3. Medio físico de España: relevo e hidrografía.

B1.3. Situar no mapa de España as unidades e os elementos principais do relevo peninsular, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.

B1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español.

CAA

CMCCT

CD

B1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España.

CAA

CMCCT

CD

CCL

b

e

f

g

h

B1.4. Medio físico de Galicia: relevo e hidrografía.

B1.4. Situar no mapa de Galicia as unidades e os elementos principais do relevo, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.

B1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego.

CAA

CMCCT

CD

B1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia.

CAA

CMCCT

CD

CCL

b

e

f

g

h

B1.5. Clima: elementos e factores. Diversidade climática da Península Ibérica e de Galicia

B1.5. Coñecer e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico español e galego.

B1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España.

CAA

CMCCT

CD

CCL

B1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes.

CAA

CMCCT

CD

B1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia.

CAA

CMCCT

CD


24

b

e

f

g

m

B1.6. Diversidade de paisaxes. Zonas bioclimáticas da Península Ibérica e de Galicia.

B1.6. Coñecer os principais espazos naturais de España e de Galicia.

B1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia.

CAA

CMCCT

CD

b

e

f

g

h

m

ñ

B1.7. Medio natural e problemas ambientais en España.

B1.7. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente español e galego, e as súas consecuencias.

B1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con.

CAA

CMCCT

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

m

ñ

B2.8. Diversidade de medios naturais en España e en Galicia.

B2.8. Coñecer os principais espazos naturais protexidos a nivel peninsular e insular.

B2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

m

B2.9. Paisaxes no territorio español e galego. B2.9. Identificar as principais paisaxes humanizadas españolas e galegas, e identificalas por comunidades autónomas.

B2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL


25

ñ

b

c

e

f

g

h

m

ñ

B2.10. Principais retos e problemas ambientais en España.

B2.10. Coñecer e analizar os problemas e os retos ambientais que afronta España, a súa orixe e as posibles vías para afrontar estes problemas.

B2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

UNIDADE 8. A poboación do mundo



b

c

e

f

g

B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios.

B2.1. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.

B2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas.

CAA

CMCCT

CSC

CD

B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.

CAA

CMCCT

CSC

CD


26

b

c

e

f

g

h

B2.5. Proceso de urbanización no planeta.

B2.5. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.

B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

B2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

UNIDADE 9. As cidades



b

c

e

f

g




CAA

CMCCT

CSC

CD

b

c

e

f

g




CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL


27

h


CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo.

B2.6. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.

B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

ñ

B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia.

B2.7. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación do espazo urbano.

B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de Internet ou de medios de comunicación escrita.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidades.



b

c

e

f

g




CAA

CMCCT

CSC

CD


28

b

c

e

f

g

h

B2.2. Poboación europea: distribución evolución.

B2.2. Analizar a poboación europea no relativo á súa distribución, evolución e dinámica, e ás súas migracións e políticas de poboación.


CAA

CCL

CSC

B2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h




CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo.

B2.6. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.

B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

B2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL


29

UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades.



b

e

f

g


B1.1. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou nunha imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e distintas proxeccións.

CMCCT

CAA

CSC

CCEC

b

c

e

f

g

h

B2.3. Poboación española: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.

B2.3. Analizar as características da poboación española, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.

B2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas Comunidades Autónomas.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

B2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

e

f

g

h

B2.4. Poboación de Galicia: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.

B2.4. Analiza as características da poboación de Galicia, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.

B2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais.

CAA

CMCCT

CSC

CD

CCL

b

c

B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia.

B2.7. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación

B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios

CAA

CMCCT


30

e

f

g

h

ñ

de comunicación escrita. CSC

CD

CCL

5.1. INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

UNIDADE 1. O inicio da Idade Media


B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou

ideolóxicos que son herdanza do pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre o legado dos pobos xermanos e musulmáns.


- Describe e identifica catro clases de fontes históricas.


- Compara varios textos sobre as cruzadas analizando a súa procedencia e os diferentes puntos de vista que representan.


- Sitúa no tempo e recoñece nun mapa histórico os distintos reinos en que se fragmentou o Imperio romano de Occidente.


- Ordena acontecementos cronoloxicamente e sitúaos nunha liña do tempo.


- Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.


31


- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Alta Idade Media en Europa.

B3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.

- Comprende e explica a vida cotiá nunha aldea xermana e compáraa cunha cidade romana.

- Comprende e explica a organización territorial e política dos reinos xermanos.

B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu

alcance posterior. - Comprende e explica a orixe do islam, os fundamentos da relixión islámica e a expansión do islam ao longo da Idade

Media.




- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos da época feudal.


- Compara varios textos sobre as cruzadas analizando a súa procedencia e os diferentes puntos de vista que representan.


- Sitúa no tempo e en distintos mapas históricos o Imperio Carolinxio e as invasións dos viquingos; dos maxiares; e dos sarracenos.

B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.

B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Alta Idade Media en

Europa.


- Coñece e describe as características dos distintos estamentos da sociedade feudal: a nobreza, os campesiños e o clero, e as relacións entre eles.



32



- Analiza nun mapa as rutas comerciais que se abriron no século XII que propiciaron os movementos da poboación europea.


- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos dos séculos finais da Idade Media.


- Sitúa no tempo a guerra dos Cen Anos e o Cisma de Occidente analizando as súas consecuencias.


- Realiza o mapa histórico de Europa no século XIV


B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Describe a vida na cidade medieval


- Analiza a evolución dos grupos sociais propiciada polo auxe das cidades en Europa a partir do século XI.

B3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas.

- Comprende a situación de crise que padeceron as sociedades medievais europeas propiciada polas malas colleitas, as guerras e a peste.




- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos do románico e do gótico.

B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou

- Describe unha igrexa románica e unha escultura gótica analizando fotografías dos monumentos.


33

textuais


- Sitúa no tempo e recoñece nas imaxes e nas fotografías distintas obras e monumentos da arte románica e gótica.



- Coñece as principais características da pintura, da escultura e da arquitectura románicas e góticas e comprende as funcións que cumpriron na Idade Media.




- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos de al-Ándalus


- Describe como era a cidade de Medina Azahara analizando fotografías do xacemento arqueolóxico.

- Describe como eran a Alhambra e o Xeneralife analizando a imaxe.


- Sitúa en liñas do tempo e en distintos mapas históricos as sucesivas etapas da historia de al-Ándalus.


- Sitúa en liñas do tempo e en distintos mapas históricos as sucesivas etapas da historia de al-Ándalus.



- Estuda nun mapa histórico a vía de entrada dos musulmáns na península no século VIII e o territorio que abarcaba o califato no século X.


34

B3.9.2. Explica a importancia de al-Ándalus na Idade Media.

- Comprende a importancia de al-Ándalus na Idade Media e estuda os monumentos arquitectónicos máis importantes desa época que quedan na península.


- Analiza nun mapa histórico o retroceso de al-Ándalus no século XII, no século XIII e a principios do século XIV.

UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos



- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre a importancia do legado da Idade Media en España.


- Describe distintos aspectos da sociedade medieval analizando fotografías de miniaturas da época.


- Sitúa no tempo e recoñece nun mapa histórico os territorios cristiáns hispánicos cara ao século X.


- Realiza liñas do tempo coas datas de nacemento e a duración dos reinos cristiáns e cos feitos históricos máis importantes.


- Identifica nunha imaxe personaxes e elementos de culturas diferentes.

- Utiliza internet para obter información sobre a convivencia de tres culturas na cidade de Toledo na Idade Media.


B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Idade Media nos

reinos cristiáns hispánicos. B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. - Coñece e describe as características dos distintos estamentos da sociedade feudal nos reinos cristiáns hispánicos.


35


- Interpreta mapas e liñas do tempo que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.

B3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago.

- Coñece a importancia do Camiño de Santiago como ruta de peregrinación desde o século XI ata os nosos días.

- Coñece “O Camiño de Inverno” que pasa por A Rúa.


- Analiza os principais aspectos do legado artístico prerrománico, románico, gótico e mudéxar en España.

UNIDADE 7. O estudo físco de España e de Galicia


B1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego.

- Identifica, rexistra e explica as características do medio físico de España e de Galicia.

- Elabora un informe sobre as Comunidades Autónomas de España.

B1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español.

- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades do relevo español.

- Completa un mapa físico de España.

B1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España.

- Describe as unidades do relevo español con axuda dun mapa físico e de imaxes.

- Localiza no mapa físico os ríos, os encoros e as concas hidrográficas de España; descríbeos e analiza as súas

características.

B1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego.

- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades do relevo de Galicia.

B1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia.

- Explica e describe onde se sitúan os sistemas montañosos en Galicia.

B1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España.

- Identifica nun mapa por onde se estende o medio natural oceánico e o mediterráneo.

- Analiza en que zona climática se encontran os encoros españois de maior capacidade.

B1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes.

- Identifica na imaxe o medio natural co que se corresponde.


36

B1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia.

- Sinala os climas que se dan en Galicia.

B1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia.

- Identifica os espazos protexidos de Galicia.

B1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con.

- Explica a desertización.

- Analiza o mapa de risco de desertización en España.

- Procura máis información na páxina web da Organización Meteorolóxica Mundial.

- Anilza os incendios forestais en Galicia e expón solucions.

B2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles.

- Identifica os espazos protexidos de Galicia e de España.

B2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes.

- Identifica, analiza e explica as características do medio físico de España e de Galicia a través de imaxes.

B2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica.

- Analiza o impacto humano nas paisaxes naturais observando fotografías e as imaxes de satélite de Google Maps.



B2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas.

- Analiza o mapa de densidade de poboación do mundo localizando as grandes áreas de poboación e os baleiros demográficos dos cinco continentes.


- Estuda as consecuencias das migracións no mundo, nas zonas emisoras e nas zonas de recepción.

- Realiza un informe sobre a relación entre o crecemento demográfico e a pobreza, utilizando as TIC.


- Interpreta pirámides de poboación e gráficos de distintos tipos que reflicten a evolución da poboación nos países desenvolvidos e nos países en vías de desenvolvemento.


- Interpreta o mapa de densidade de poboación do mundo.


37




- Interpreta o plano da cidade de Toronto e analiza a súa multiculturidade producida polo fenómeno migratorio.


- Localiza nun mapa do mundo as aglomeracións urbanas clasificadas polo número de habitantes.

- Estuda nun diagrama de barras a gran diferenza que existe entre o índice de desenvolvemento dalgunhas cidades e o do país ao que pertencen.


Analiza, no mapa do mundo, a rede de cidades globais, en que aparecen numeradas segundo a súa influencia económica, política e cultural.

B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa

- Identifica os elementos que definen e diferencian o espazo rural e o espazo urbano.

B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de Internet ou de medios de comunicación escrita.

Recoñece as características dalgunhas cidades españolas estudando o plano e as imaxes de satélite de Google Maps.

UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidade.



- Localiza os destinos das correntes migratorias que saíron de Europa entre 1800 e 1950 e comprende a súa influencia na evolución da poboación.


- Describe as características da poboación europea e a súa evolución desde o 1800 ata a actualidade.

B2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa

- Analiza o crecemento da poboación nos países de Europa e compara o ritmo de crecemento en cada unha das rexións europeas.


38

dinámica.


- Estuda e analiza a xerarquía urbana de Europa a partir dun SIX utilizando internet.

B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa.

- Analiza a distribución do territorio rural e urbano en Europa e relaciónao coa densidade de poboación.

B2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente.

- Recoñece os distintos tipos de cidades que existen no continente europeo.

UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades


B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e

distintas proxeccións. - Interpreta e compara mapas coropléticos da poboación.

B2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas Comunidades Autónomas.

- Analiza a pirámide de poboación de España na actualidade e compáraa coa súa proxección no futuro.

B2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España.

- Estuda en distintos medios os movementos migratorios en España desde o século XX ata os nosos días, distinguindo a emigración e a inmigración.

B2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais.

- Analiza o mapa da densidade de poboación de Galicia e explica como se distribúe a poboación galega.

B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.

- Recoñece as características das cidades españolas e de Galicia e a orde ou xerarquía que se establece entre elas.


6.1. METODOLOXÍA


39

As decisións metodolóxicas asociadas ao ensino da Xeografía e a Historia son determinantes para a aprendizaxe dos alumnos, pois deben de permitir que o “saber facer” complemente ao “saber” e redunde na súa maior autonomía, compromiso, responsabilidade, desexo de coñecemento e goce da cultura agora e no futuro.

Debemos de partir da consideración do alumno/a como o centro do proceso de ensinanza-aprendizaxe e do contexto en que vive como o escenario real que necesita ser identificado, comprendido e mellorado. A aprendizaxe resultará máis significativo, máis motivador, canto máis próximo e útil. Como ciencias que son, a Xeografía e a Historia seguen un método científico baseado no rigor e a honestidade. Nos bloques de Xeografía, os principios que sustentan o método xeográfico convértense en criterios de avaliación das aprendizaxes, pois se pide aos alumnos-as que localicen, describan, expliquen, comparen e relacionen feitos e fenómenos que acontecen sobre o espazo natural e humanizado. Igualmente, en Historia, o método científico está presente na formulación curricular sempre que se aborda unha crítica das fontes históricas, recórrese á localización e a datación dos feitos estudados e anímase aos alumnos-as a suscitar hipóteses e a realizar sínteses interpretativas. Para iso, cóntase co apoio de numerosas disciplinas auxiliares e de ferramentas e recursos que permiten contrastar a información, presentala de forma adecuada e facela pública co necesario respecto pola autoría allea. Entre esas ferramentas é necesario contar coas Tecnoloxías da Información e a Comunicación que, ben integradas, deben converterse en Tecnoloxías para a Aprendizaxe e o Coñecemento. O emprego destas tecnoloxías, necesariamente suxeito á disponibilidade de recursos do IES Cosme López Rodríguez, debe planificarse e imbricarse na programación de aula, seleccionarse na medida en que aporten valor engadido e ensinarse ao alumnado para fomentar un uso responsable e crítico dainformación. Debe de ser consciente de que as tecnoloxías, en si mesmas, non ensinan nin motivan, senón que están ao servizo dos proxectos de aula e do cambio metodolóxico que estes conlevan. Non obstante o anterior, os alumnos-as deben recibir unha formación específica en torno a aplicacións e recursos dixitais que facilitan o traballo na materia: buscadores e bases de datos, mapas interactivos personalizables, sistemas de información xeográfica, eixes cronolóxicos multimedia, repositorios de imaxes e audiovisuais e outras moitas ferramentas de autor que permiten crear contido propio e facelo público, é dicir, que contribúen a romper os límites físicos e temporais do aula. A utilización de “blogs” como o “Forum Gigurrorum” van nesa liña.

A Xeografía e a Historia, complementarias entre si, teñen que servir aos alumnos-as como aglutinante doutros saberes, abordados desde unha perspectiva múltiple e interdisciplinar, global e interconectada. Iso implica asumir máis dun punto de vista no estudo e actualizar coñecementos, destrezas e técnicas aprendidos noutras materias. Esta premisa, que se esconde baixo a formulación da aprendizaxe por competencias, faise realidade cando deseñamos tarefas e proxectos que integran o conxunto de asignaturas do curso no estudo dun mesmo obxecto e cunha meta común, cun produto final. Por iso, na medida do posible, é desexable a utilización metodoloxías de aprendizaxe baseada en proxectos que propicien o traballo interdisciplinar máis aló do tempo e do espazo que marca para cada unha das materias a organización escolar.

Á hora de programar a materia, debemos partir dos coñecementos previos dos estudantes e crear situacións motivadoras e participativas. Os alumnos han de “saber facer”, é dicir, deben transformar o seu coñecemento en experiencia. Este enfoque lévanos á necesidade de suscitar actividades prácticas, que esixan a posta en marcha de todas as competencias, que impliquen sistemáticamente unha lectura comprensiva, con apoio de técnicas de estudo diversas, o traballo de campo, a procura e análise de información, a elaboración e comentario de mapas e gráficas ou a lectura de imaxes, entre outras. Ese traballo práctico resultará máis eficaz e integrador na medida en que se deseñe cunha formulación grupal e cooperativo,


40

pois en pequenos grupos facilítase o debate, a adquisición de habilidades sociais e a aprendizaxe entre iguais, mentres que se reforza a autonomía dos alumnos-as para deseñar o proceso e xestionar o seu tempo e as súas emocións. Para rematar, na medida do posible, fomentarase a presentación pública dos resultados do traballo individual e grupal, xa sexa mediante debates ou exposicións orais, que deben ser potenciadas ao máximo, ou ben garazas ao uso de aplicación informáticas diversas.

Aínda que as actividades do aula deben ter como obxectivo ensinar a pensar aos alumnos_as, mostrar as distintas estratexias que poden conducir á resolución de problemas, hai un aspecto na materia que non debe ser menospreciado: necesariamente ten que existir unha aprendizaxe memorística, pois esta proporciona a armazón de conceptos espazo-temporais sobre o que deseñar outras aprendizaxes, á vez que abunda na adquisición dun vocabulario preciso e adecuado ao contexto académico en que nos desenvolvemos.

Entre os obxectivos que nos marcamos en Xeografía e a Historia está o de espertar nos estudantes o gusto e a apreciación pola cultura. Na medida das nosas posibilidades, as saídas e traballos de campo, as visitas a museos, exposicións, centros de interpretación e espazos naturais e urbanos contribuirán a esa valoración e interese polo patrimonio. Tamén o fará, desde logo, a lectura. Ao longo dos catro cursos de Educación Secundaria temos o deber e a responsabilidade de construír o armazón lector dos nosos alumnos-as, aproveitar a potencialidade da prensa no aula, achegarlles a obras capitais da Literatura e tamén a textos e novelas xuvenís, motivadoras e próximas. Animarlles a ler, formarlles como usuarios da biblioteca, ensinarlles a xestionar as súas lecturas dixitais, proporcionaralles unha nova perspectiva para achegarse aos temas tratados na materia e un acicate para seguir lendo no futuro. Seguindo nesta mesma formulación, considerarase a introdución do cine na aula como reforzo á aprendizaxe da Xeografía e a Historia e co obxectivo de contribuír á alfabetización audiovisual do alumnado.

Para rematar, calquera decisión metodolóxica e organizativa debe ter como horizonte a educación en valores democráticos e cívicos. O recoñecemento á autoridade do profesor, o respecto mutuo, a integración de todo o alumnado, o fomento da súa participación no deseño das actividades, a atención adecuada á súa diversidade e a resolución pacífica dos conflitos deben de crear o adecuado clima de convivencia nas aulas e deben preparar aos alumnos-as para o exercicio dunha cidadanía responsable e comprometida.

6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

• Alumno-a:

o Libro de texto: “Xeografía e Historia 1 ESO. Editorial Santillana”.

o Ordenadores portátiles para cada alumno-a. Proxecto Abalar.

o Caderno.

o Fichas do curso que inclúen mapas físicos.

• Aula/centro:


41

o Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/

o Mapas físicos.

o Planisferio.

o Libros de consulta: diccionario de lingua galega e lingua castelá

o Recursos multimedia e os aportados pola editorial Obradoiro-Santillana

o Canón-proxector.

o EDI.

o Ordenador portatil.

7. CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.











42


7.1.1. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE BÁSICOS NON BÁSICOS

1.1.1. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa de España e de Galicia, utilizando datos de coordenadas xeográficas. X

1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego. X

1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español. X

1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España. X

1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego. X

1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia. X

1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España. X

1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes X

1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia. X

1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia. X

1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

X

2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas. X

2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento. X

2.2.1. Explica as características da poboación europea. X

2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.

X

2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas comunidades autónomas. X

2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España. X

2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais. X

2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo. X


43

2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica. X

2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa. X

2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente. X

2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.

X

2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles. X

2.8.2. Elabora gráficos de distinto tipo (lineais, de barra e de sectores) en soportes virtuais ou analóxicos, que reflictan información económica e demográfica de países ou áreas xeográficas a partir dos datos elixidos.

X

2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes. X

2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica. X

3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado. X

3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.

X

3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais.

X

3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

X

3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X

3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X

3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X

3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. X

3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos. X

3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. X

3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior. X

3.9.2. Explica a importancia de Al-Andalus na Idade Media. X

3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica. X

3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago. X


44

3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas. X

3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica. X

Superando os estándares de aprendizaxe básico acadáse, alomenos, o 50% da nota da materia.


Para os alumnos-as de 2º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unhas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia.



Os procedementos e instrumentos de avaliación, no caso da avaliación continua, serán a observación e seguimiento sistemático do alumno-a, é dicir, tomaranse en consideración todas as producións que desenvolva, tanto de carácter individual como grupal: traballos escritos, exposicións orais e debates, actividades de clase, investigacións, actitude ante a aprendizaxe, precisión na expresión, autoavaliación... E os da avaliación sumativa, as probas escritas por unidade didáctica e as de recuperación (e final de curso, si o alumno non recuperase algunha avaliación, e extraordinaria, no caso de obter unha cualificación de Insuficiente na ordinaria final de curso). En todo caso, os procedementos de avaliación serán variados, de forma que poidan adaptarse á flexibilidade que esixe a propia avaliación

A cualificación final correspondente á convocatoria ordinaria de xuño será a media ponderada das cualificacións de cada das tres avaliacón, sempre e cando esa media sexa igual ou superior a nota da 3ª avaliación. Se a media é inferior a nota da 3ª avaliación a nota de xuño será a da 3ª avaliación.

Os alumnos-as que non superen a asignatura en a avaliación ordinaria, terán dereitoa unha proba extraordinaria en a convocatoria de setembro, que versará sobre todos os contidos do curso. Realizaran este exame os alumnos-as que en xuño obteñan unha calificación menor a 5. O exame é sobre toda a materia. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que configuren o exame. O aprobado obtense cunha nota de 5.

Os alumnos-as que presentan en setembro, antes da realización do exame, a contestación correcta a todas as preguntas que se utilizan para seleccionar as que van a configurar o exame, terán + 1 no exame.

Os alumnos-as con avaliacións non superadas, realizaran a recuperación en datas sinaladas a final de curso. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que entren no exame.


45

Os alumnos-as que teñan superada a materia poderán presentarse a un exame, coincidindo coa realización das recuperacións, para subir nota. Este exame podería subir a nota ata un máximo de 2 puntos. Poderáse baixar a nota ata 1 punto cando se produza unha diferencia de alomenos 3 puntos entre a nota do exame e a nota final previa á realización de dito exame.










A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:

Procedementos


• Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación.



• Outros

Instrumentos


46

• Probas escritas.

• Probas orais.

• Observación directa.

• Caderno de clase.

• Producións.

• Outros.


A nota desta materia en cada unha das avaliacións obtense da seguinte forma:

- O 70% a adquisición de contidos e competencias reflexadas nas probas escritas. - O 30% a valoración doutros apartados como: clase, caderno, traballo escrito, preguntas orais e actividades do blog.

1.- Probas escritas (70 % da nota) que se realizaán, polo xeral, unha proba escrita cada da tema. A puntuación de cada unha das probas escritas escritos estará comprendida entre 0 e 10.

Faltas de ortografía. Os alumnos-as que teñan faltas de ortografía nas probas escritas deberán copiar esas palabras correctamente no caderno e facer unha fras con cada unha delas. A non relalización desta actividade influirá, negativamente, na valoración do caderno.

Copiar nun exame empregando calquer medio suporá a retirada inmediata do exame e a súa calificación con nota 0.

A falta de asistencia a un exame só podera xustificarse mediante documento oficial; de non existir o alumno-a non terá dereito a repetición do exame e a súa calificación será con nota 0.

2.- Outros apartados avaliables (30 % da nota):

• Preguntas orais (10% da nota) todos os días e a todos os alumnos-as preguntas sobre o explicado na sesión anterior. Valoración por avaliación: todos positivos ou un máximo dun negativo + 1 punto, dous ou tres negativos: 0,75 puntos, catro ou cinco negativos 0,5 puntos, seis ou sete negativos 0,25 puntos, oito negativos sen variación. A partir de oito negativos descóntase 0,25 puntos por cada dous negativos ata un máximo a descontar de -1 punto.

• Clase (5% da nota): valorarase o grao participación e a súa actitude na clase.

• Caderno (5% da nota): Valoración do grao de realización tarefas propostas polo profesor (anotación ao marxe do caderno o día no que non se fan as actividades), e valoración da presentación do caderno.

• Traballo escrito en grupo ou individualmente (5% da nota). A valoración do mesmo será sobre 1 para cada un dos que realizaron o traballo.


47

• Actividades do blog (5% da nota). Realización, en clase, das actividades de cada tema que están no blog (http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/). A valoración será sobre 1. Obterase:

o 1 punto cando a media de acertos dos temas da avaliación sexa igual ou superior ao 91 %




o 0 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 0 % e o 50 %.

Se nunha avaliación non se realiza o traballo escrito a nota das actividades do blog será un 10 % da nota.

A nota da avaliación obtense sumando a nota dos controis escritos (70 % da nota) e a nota dos outros apartados (30 % da nota).

O aprobado obtense cunha nota de 5. Redonderase a unha nota superior cando o decimal sexa > que 0,75.


7.4.1. ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO AO ALUMNADO REPETIDOR

Os alumnos-as que permanecen un ano máis no mesmo nivel educativo (repetidores) Terán a opción de realizar unha ficha-actividade en cada tema. Esa ficha valorarse ata +1 na nota das distintas probas escritas; sempre e cando sexa entregada con anterioridade á realización das mesmas.


Realización de fichas de cada un dos temas da materia. Recoller as fichas en conserxería ou imprimir dende o blog http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/. Valoración 60% da nota da avaliación.

Realización de probas escritas sobre a metade do temario en xaneiro/febrero e a segunda metade do temario en abril ou da totalidade do temario no mes de maio. Valoración 40% da nota da avaliación.




48






















49





• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos deberá aumentarse a medida que o discente progrese.

















50










o Adecuación dos exames.












51



Nota: Polo xeral as adaptacións curriculares deberían implicar unha disponibilidade horaria por parte do Equipo de Orientación, en caso de non dispor de horario tenderarse, se é posible, a un tipo de Reforzo.

9. OS ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Tal como se sinala no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obligatoria e do Bachillerato no seu artigo 4, sinálanse os elementos transversais. Desde a materia de Xeografía e Historia en 2º de ESO traballásense fundamentalmente:

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, no desenvolvemento de todas as clases á hora de abordar os diferentes contidos e a realización de actividades. Lectura dos contidos do libro de texto e realización de actividades do mesmo. Realización de producións escritas (actividades de diversa índole, realización de traballos etc).Tamén á hora de realizar as probas orais traballarase a expresión oral e a capacidade que ten o alumno para expresarse, utilizar un vocabulario adecuado, capacidade de síntese, relación etc.

A comunicación audiovisual, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, serán traballadas á hora de presentar e elaborar contidos; tanto por parte do profesor como dos alumnos. Tamén se traballarán na procura de información, na creación de novos coñecementos. No desenvolvemento das clases realizaranse visionado de vídeos, fragmentos de películas, documentales etc. Tamén se levará a cabo o uso de internet, prensa diaria etc. O emprego do blog da materia (forumgigurrorum.blogspot.es). O emprendimiento, será obxecto de traballo cando se realicen producións de traballos de xeito individual ou en grupo, traballos polos alumnos de xeito autónomo. Presentación de contidos de xeito creativo e atractiva por parte dos alumnos.

A educación cívica e constitucional traballarase no desenvolvemento das clases, ao fomentar o respecto entre os alumnos, a interactuación con todos os membros da comunidade educativa conforme a unhas normas baseadas no respecto mutuo e o respecto a unhas normas de convivencia. Debido á natureza da materia e aos seus contidos de estudo, trataranse a prevención da violencia de xénero, a prevención da violencia contra as persoa con discapacidad e a prevención de violencia terrorista e de calquera outra forma de violencia racismo ou xenofobia, traballaranse cando se analicen as diferentes etapas na Idade Media, o desenvolvemento das sociedades desta época e a posible discriminación que se realizaba. Se


52

fomentarán actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favorecerase o seu tratamento tamén, ao analizar o desenvolvemento das sociedades actuais e a súa diversidade, os comportamentos e valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos e o respecto aos homes e mulleres por igual. Fomentaranse actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favoreceranse actividades que analicen e conmemoren datas sinaladas como o día da muller traballadora, o día da paz etc, para fomentar e para favorecer a resolución de conflitos de xeito pacífico. A educación e a seguridade vial, traballarase en posibles saídas que se realicen fóra do instituto fomentando o bo uso dos seus dereitos e deberes como usuario das vías, en calidade de peatón, viaxeiro e condutor de bicicletas, respectando as normas e sinais para evitar os accidentes que poidan producirse e as súas secuelas. Este tema tamén se abordará ao estudar os contidos referidos á poboación e ao elevado número de falecementos que se observa cada ano en accidentes de tráfico.

9.1. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS POR UNIDADES DIDÁCTICAS

UNIDADE 1. O inicio da Idade Media.

Comprensión lectora. Leo e comprendo: Converteuse Constantinopla na nova Roma? (páxina 12). A vida cotiá nunha aldea xermana (páxina 18). Cosroes I, o gran rival de Xustiniano

(páxina 22). Santa Sofía de Constantinopla (páxina 25). A cidade santa da Meca (páxina 26). A mesquita, lugar de oración (páxina 27). A vida cotiá no Imperio islámico (páxina 30). O árabe,

lingua do islam (páxina 32).

Expresión oral e escrita. Actividades 18 e 19 (páxina 34). Actividades 20 e 21 (páxina 35).

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: planos e gráficos de inicio da unidade (páxinas 12 e 13) A vida cotiá nunha aldea xermana (páxinas 18 e 19). Interpreta o mapa: división do

imperio romano e invasións xermanas (páxina 15). Os reinos xermanos a finais do século V (páxina 16). O reino visigodo no século VI (páxina 20). O territorio e a expansión do Imperio

bizantino e a liña do tempo (páxina 23). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 21, 22 e 25).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 3: usa as TIC (páxina 17). Actividade 8: usa as TIC (páxina 27), Actividade 11: usa as TIC (páxina 33).

Actividade 32: usa as TIC (páxina 39).

Emprendemento. Unha reportaxe de culturas non europeas na Idade Media (páxina 39).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: o legado dos primeiros séculos medievais. Actividade 24: educación cívica (páxina 35).

Valores persoais: Comprometidos (páxina 35). Formas de pensar (páxina 38).


53


Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Pode un tapiz narrar tanta historia? (páxina 40). Aquisgrán, o centro do poder carolinxio (páxina 43). Actividade 3:

comprensión lectora (páxina 45). Actividade 5: comprensión lectora (páxina 47). O torneo, unha proba de habilidade militar (páxina 50). A vida no castelo (páxina 52). O

Imperio e o papado (páxina 56). A vida no mosteiro (páxina 58). O legado da Europa feudal (páxina 61).

Expresión oral e escrita. Actividade 3: comprensión lectora (páxina 45). Actividade 5: comprensión lectora (páxina 47). Actividade 11: interpreta o debuxo (páxina 58).

Actividades 20, 21 e 22 (páxina 61).

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas de inicio da unidade (páxinas 40 e 41). Interpreta os mapas: territorio e expansión do imperio

carolinxio (páxina 42). Tratado de Verdún (páxina 43). Invasións viquingas, maxiares e sarracenas (páxina 44); principais reinos de Europa en torno ao ano 1000 (páxina

47). A expansión da cristiandade (páxina 57). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 40, 41, 43, 45, 46, 48 a 56, 58 e 59).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 8: usa as TIC (páxina 52). Actividade 20: usa as TIC (páxina 61).

Emprendemento. A reconversión dun edificio medieval (páxina 65).

Educación cívica e constitucional. Confrontar textos sobre as cruzadas, actividade 25 (páxina 62).

Valores persoais: Confrontar textos sobre as cruzadas, actividade 24 (páxina 62).


Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Como funcionaba unha universidade medieval? (páxina 66). A vida na cidade medieval (páxina 74). As ordes mendicantes

(páxina 77). Analizar o mapa dos reinos europeos no século XIV (páxina 80). O legado dos séculos finais da Idade Media (páxina 85). Analizar o foro de Córdoba (páxina

87). Cal era a situación da minoría xudía? (páxina 88).

Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 67). Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 71). Actividade 8: interpreta a imaxe (páxina 79). Comprensión lectora

(páxina 47). Actividade 27 (páxina 88).

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas de inicio da unidade (páxinas 66 e 67). Actividade 2: interpreta o mapa: principais áreas e rutas

comerciais (páxina 69). Actividade 3: interpreta a imaxe (páxina 70). Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 71). Actividade 5: interpreta o debuxo (páxina 73).

Actividade 6: interpreta a imaxe (páxinas 74 e 75). Actividade 8: interpreta

a imaxe (páxina 79). Actividade 9: faino así (páxinas 80 e 81). Actividade 10: interpreta a imaxe (páxina 82). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 83). Interpretación de

fotografías e infografías (páxinas 72, 73, 74, 75 e 78).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 7: usa as TIC (páxina 77). Actividade 20 (páxina 85). Actividade 25 (páxina 88). Actividade 29: usa as TIC (páxina 89).


54

Emprendemento. Un percorrido virtual por Santiago de Compostela (páxina 89).

Educación cívica e constitucional. Actividade 28: educación cívica (páxina 88).

Valores persoais: Actividade 23 (páxina 86).


Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Como se pintaba un fresco? (páxinas 90 e 91). O artista na Idade Media (páxina 93). Os elementos da arquitectura

medieval (páxinas 94 e 95). A tipoloxía da escultura románica (páxinas 98 e 99). A tipoloxía da pintura románica (páxinas 100 e 101). A arte das vidreiras (páxina 103). A

construción dunha catedral (páxinas 104 e 105). A tipoloxía da escultura gótica (páxinas 106 e 107). A aparición da pintura ao óleo (páxina 109).

Expresión oral e escrita. Actividade 4 (páxina 101). Actividade 6 (páxina 104). Actividade 7 (páxina 106). Actividade 8 (páxina 107).

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas ao inicio da unidade (páxinas 90 e 91). Actividade 3: interpreta as imaxes (páxinas 98 e 99).

Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 101). Actividade 6: interpreta a imaxe (páxinas 104 e 105). Actividade 7: interpreta as imaxes (páxina 106). Actividade 8:

interpreta as imaxes (páxina 107). Actividade 9: interpreta as imaxes (páxina 108); interpretación de fotografías e infografías (páxinas 94, 95 e 96).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 1: usa as TIC (páxina 95). Actividade 5: usa as TIC (páxina 101). Actividade 17 (páxina

111).

Emprendemento. A ambientación dunha película (páxina 115).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: O legado do románico e do gótico. Actividades 16 e 17 (páxina 111).

Valores persoais: Que nos ensinan os capiteis románicos? Actividades 24, 25 e 26 (páxina 114).


Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Que queda da historia de Medina Azahara?, Sabías que…? (páxinas 116 e 117). A Córdoba califal (páxina 120). A gran

mesquita (páxina 121). A Alhambra e o Xeneralife (páxina 125). A vivenda hispanomusulmá (páxina 126). Un mundo urbano (páxina 127). As etapas da arquitectura

hispanomusulmá (páxinas 128 e 129).

Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 116). Actividade 5: interpreta a imaxe (páxina 125). Actividade 10 (páxina 130).


55

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: fotografías de inicio da unidade (páxinas 116 e 117). Interpreta os mapas: a conquista musulmá, século VII e o califato e

as conquistas de Almanzor, século X (páxinas 118 e 119). Actividade 3: interpreta o mapa (páxina 122). Actividade 4: interpreta a liña do tempo (páxina 123). Actividade 5:

interpreta a imaxe (páxinas 124 e 125). Actividade 8 (páxina 130). Planos de Córdoba (páxina 132). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 119, 120, 121, 123

e 126).


131). Actividade 17: usa as TIC (páxina 135).

Emprendemento. Un catálogo de monumentos hispanomusulmáns (páxina 135).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: o legado de al-Ándalus. Actividades 16, 17 e 18 (páxina 131). A influencia da vivenda andalusí nos nosos días,

actividades 22 e 23 (páxina 133).

Valores persoais: Formas de pensar: Análise ética e moral. Que é a convivencia multicultural?, actividades 24 e 25 (páxina 134).

UNIDADE 6. Os reinos cristiáns

Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Que pegada deixou o Camiño de Santiago na paisaxe? (páxina 136). Interpretar unha miniatura medieval (páxina 140). O

castelo de Loarre (páxina 143). As ordes militares (páxina 145). Toledo, a convivencia das tres culturas (páxina 148). O levantamento irmandiño (páxina 152). A catedral

de León (páxina 156). A pegada dos gremios medievais (páxina 159). O legado da Idade Media en España (páxina 161).

Expresión oral e escrita. Actividade 6 (páxina 144). Actividade 9 (páxina 148). Actividade 13 (páxina 153). Actividades 22 e 23 (páxina 161). Actividade 31 (páxina 165).

Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes de inicio da unidade (páxinas 136 e 137). Interpreta o mapa: os territorios cristiáns hispánicos cara ao século X

(páxina 138). Interpreta a liña do tempo: evolución do reino ástur-leonés (páxina 141). Interpreta a liña do tempo: evolución dos reinos e condados pirenaicos (páxina

142). Interpreta o mapa: o avance dos reinos cristiáns (páxina 144). Interpreta o esquema: organización política da Coroa de Castela (páxina 146). Interpreta o debuxo

(páxina 148). Interpreta o esquema e o mapa: organización política da Coroa de Aragón (páxina 150). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 140, 148 a 150,

155 a 157 e 161-164).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 2 (páxina 140). Actividade 8: usa as TIC (páxina 147). Actividade 10: usa as TIC (páxina

148). Actividade 11: usa as TIC (páxina 150). Actividade 16: usa as TIC (páxina 156). Actividade 29 (páxina 164). Actividade 30 (páxina 165).

Emprendemento. Unha ruta a través do Camiño de Santiago (páxina 164).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: O legado da Idade Media en España, actividade 25 (páxina 161).

Valores persoais: Comprometidos: O legado da Idade Media en España, actividade 25 (páxina 161). Actividade 31 (páxina 165).


56

UNIDADE 7. O estudo físico de España e de Galicia

Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Como axudan as técnicas aeroespaciais a coñecer o noso territorio? (páxina 176). Como o sabemos? (páxina 177). O

delta do Ebro (páxina 186). Lagos e zonas húmidas (páxina 191). Os espazos protexidos de Galicia (páxina 201). A desertificación en España (páxina 203).

Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 175). Actividade 1 (páxina 179). Actividade 2 (páxina 181). Actividade 4 (páxina

183). Saber facer (páxina 190). Actividade 13 (páxina 199). Actividade 16 (páxina 202). Actividades 18, 19 e 20 (páxina 203). Actividade 21 (páxina 204). Actividades 22,

23 e 24 (páxina 205). Actividade 29 (páxina 207).

Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 176 e 177). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 179). Actividade 2: interpreta o mapa e o debuxo

(páxina 181). Actividade 3: interpreta o mapa (páxina 183). Actividade 4: interpreta o debuxo (páxina 183). Actividade 5: interpreta os mapas (páxina 184). Actividade 8:

interpreta o mapa (páxina 187). Actividade 9: interpreta o mapa (páxina 189). Identificar a variación de caudal dun río (páxina 190). Actividade 11: interpreta os mapas

(páxina 193). Actividade 12: interpreta o mapa (páxina 197). Actividade 13: interpreta os mapas (páxina 199). Actividade 14: interpreta o mapa (páxina 200). Actividade 25:

interpreta o mapa (páxina 206).


203). Actividade 26: usa as TIC (páxina 205). Actividade 28: usa as TIC (páxina 207).

Emprendemento. Actividade 20 (páxina 203). Actividade 21 (páxina 204). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial (páxina 205). Cal é a situación dos encoros españois?

(páxina 206)

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A desertificación en España, actividades 18, 19 e 20 (Páxina 203). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial,

actividades 22, 23 e 24 (páxina 205).

Valores persoais: Comprometidos: A desertificación en España, actividades 18, 19 e 20 (Páxina 203). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial, actividades 22, 23 e 24

(páxina 205).


Comprensión lectora. Facémonos preguntas: É posible reducir a mortalidade infantil? (páxina 208). As políticas demográficas (páxina 211). As tendencias das

migracións na actualidade (páxina 217). Os refuxiados políticos; as migracións de conciencia (páxina 219). O índice de Desenvolvemento Humano (páxina 220).

Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231). Un chadiano en Lagos (páxina 234). Actividade 39 (páxina 234).

Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 208). Actividade 3 (páxina 211). Actividades 24, 25 e 27 (páxina 230). Actividade 32

(páxina 231).


57

Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 208 e 209). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 210). Actividade 4: interpreta o mapa (páxina 212).

Actividade 8: interpreta o gráfico (páxina 216). Actividade 10: interpreta o mapa (páxina 218). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 219). Actividades 13, 14 e 15

(páxina 221). Actividade 16: interpreta os gráficos (páxina 222). Actividade 17: interpreta o gráfico (páxina 224). Actividade 18: interpreta o mapa (páxina 225). Actividade

19: interpreta o gráfico (páxina 226). Actividade 22: interpreta o mapa (páxinas 228 e 229). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 208 e 220).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade de inicio: Como o sabemos? (páxina 208). Actividade 2: usa as TIC (páxina 211).

Actividade 8 (páxina 216). Actividade 12: usa as TIC (páxina 219). Actividade 28 (páxina 230). Actividade 34 (páxina 231). Aplica unha técnica: Explicar cun SIX a relación

entre a distribución da poboación e o medio físico. Actividades 35, 36 e 37 (páxinas 232 e 233).

Emprendemento. Actividade 3 (páxina 211). Actividade 34 (páxina 231).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231). Análise ética e moral. Didier, un exemplo de

inmigrante integrado (páxina 234). Actividade 45 (páxina 235).

Valores persoais: Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231).


Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Que é a calidade de vida urbana? (páxina 236). Identificar o trazado urbano en Google Maps (páxinas 242 e 243). O

espazo dunha megalópole (páxina 245). As aglomeracións urbanas do mundo (páxina 249). Actividade 12 (páxina 251). O envellecemento da cidade (páxina 256). A

multiculturalidade da cidade (páxina 257). Actividade 28 (páxina 259). Londres e o uso da “taxa de conxestión”, unha solución para os problemas de tráfico e a

contaminación (páxina 258). Un debate sobre as cidades do futuro (páxina 259).

Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 236). Actividade 2 (páxina 239). Actividade 3 (páxina 241). Actividade 12 (páxina

251). Actividades 17, 18 e 19 (páxina 256). Actividade 24 (páxina 257).

Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 236 e 237). Actividade 1: interpreta as imaxes (páxina 238). Actividade 2: interpreta a imaxe (páxina

239). Actividade 6: interpreta o plano (páxina 241). Actividade 9: interpreta a imaxe (páxina 244). Actividade 10: interpreta as fotografías (páxina 248). Actividade 11:

interpreta o mapa (páxina 249). Actividade 14: interpreta as imaxes (páxina 254). Actividade 15: interpreta o plano (páxina 255). Actividade 26: interpreta o plano (páxina

257). Actividade 27 (páxina 258). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 240, 242 a 247, 250 e 259).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade de inicio: Como o sabemos? (páxina 237). Actividade 4: usa as TIC (páxina 242).

Actividades 5, 6, 7 e 8 (páxina 243). Actividade 12 (páxina 251). Actividade 23: usa as TIC (páxina 256). Actividade 26 (páxina 257). Actividade 28 (páxina 258).

Emprendemento. Actividade 13 (páxina 252). Actividade 27 (páxina 258). Actividades 28 e 29 (páxina 259).


58

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A multiculturalidade das cidades: actividade 26 (páxina 257). Resolve un caso práctico: Londres e o uso da “taxa de

conxestión” (páxina 258).

Valores persoais: Comprometidos: A multiculturalidade das cidades: actividade 26 (páxina 257).

UNIDADE 10. O continente europe. Poboación e cidades

Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Pode reinventarse unha cidade? (páxina 260). Rehabilitación e revitalización de Manchester (páxina 261). Os cambios das

fronteiras europeas (páxina 262). Actividade 10 (páxina 273). As cidades sustentables (páxina 279). As políticas de cohesión social en París (páxina 290).

Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade (páxina 260). Actividades 7 e 8 (páxina 271). Actividade 9 (páxina 272). Actividade 11 (páxina 274). Actividades

19 e 20 (páxina 278).

Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade: evolución da poboación de Mánchester (páxina 261). Actividade 1: interpreta os mapas (páxinas 262 e 263).

Analizar indicadores demográficos dun gráfico lineal. Actividade 3: interpreta os mapas (páxina 265). Actividade 4: interpreta o mapa e o gráfico (páxina 266). Actividade 5:

interpreta os gráficos e o mapa (páxina 268). Actividade 6: interpreta o mapa (páxina 270). Actividade 7: interpreta o mapa (páxina 271). Actividade 9: interpreta os

gráficos (páxina 272). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 274). Analizar o crecemento dunha cidade (páxina 277).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 16: usa as TIC (páxina 277). Actividade 33: usa as TIC (páxina 279). Actividade 36: usa

as TIC (páxina 281). Actividade 40: usa as TIC (páxina 284). Actividade 41: usa as TIC (páxina 285).

Emprendemento. Analizar a xerarquía urbana de Europa a partir dun SIX (páxina 282). Análise comparativa de tres cidades europeas (páxina 285)

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: as cidades sustentables: actividades 30 a 33 (páxina 279).

Valores persoais: Comprometidos: As cidades sustentables (páxina 279).

UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades.

Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Onde vivimos os españois? (páxina 286). A evolución da poboación española (páxina 293). A taxa de dependencia, un

indicador de grande interese (páxina 294). A emigración española recente (páxina 296). As funcións das cidades españolas (páxina 300). As cidades españolas nas

idades da historia (páxinas 302 e 303). Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida (páxina 309). Bayárcal ofrece casa gratis para rexuvenecer (páxina

311).

Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade (páxina 287). Actividades 15, 16 e 17 (páxina 308). Actividade 24 (páxina 309).


59

Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxinas 287 e 288). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 288). Actividade 2: interpreta

os mapas (páxina 289). Actividade 3: interpreta o esquema (páxina 291). Actividade 4: interpreta o gráfico (páxina 293). Actividade 5: interpreta o gráfico (páxina 294).

Actividade 6: analizar a proxección da pirámide de poboación española (páxina 295). Actividade 7: interpreta o gráfico (páxina 296). Actividade 9: interpreta o mapa

(páxina 297). Actividade 10: interpreta o mapa (páxina 298). Actividade 12: interpreta o mapa (páxina 301). Actividade 13: interpreta o mapa (páxina 305). Actividade 14:

interpeta o gráfico e o mapa (páxina 307). Actividades 21 e 22 (páxina 309). Actividades 25 e 26 (páxina 326).

O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 22: usa as TIC (páxina 325). Actividade 8: usa as TIC (páxina 27). Actividade 11: usa

as TIC (páxina 33). Actividades 30 e 31 (páxina 310).

Emprendemento. Actividades 27 e 28 (páxina 311). Actividade 32 (páxina 312). Unha enquisa de poboación (páxina 313).

Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida: actividade 23 (páxina 309).

Valores persoais: Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida: actividade 23 (páxina 309). Actividades 27, 28 e 29 (páxina 311).


Nunha materia como é a de Xeografía e Historia, que se transmite e apréndese fundamentalmente a través de textos escritos, a falta de competencia lingüística por parte dos alumnos/as convértese nun dos principais obstáculos no proceso de ensinanza-aprendizaxe. Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materia:

• A lectura da unidade no libro de texto axudaranos a desenvolver a comprensión lectora e, ao mesmo tempo,a adquirir técnicas que lles axudarán a estudar.

• Realizar a “Lectura inicial” que aparece ao comezo de cada unha das unidades didácticas.

• Realizar as lecturas do Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/ e contestar as preguntas que acompañan cada lectura para reforzar a comprensión lectora.

• Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación da materia.

• Deixamos aberta a posibilidade de establecer algunha lectura dun libro, ou lecturas de en cada nivel relacionado co currículo correspondente ao curso si a temporalización se cumpre e así se estima o profesor.



60

Dende o departamento contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:




4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula , e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.





O Proxecto Forum Gigurrorum que se comeza a introducir nos primeiros niveis da ESO (1º e 2º) inclúe todo o necesario para complementar a materia impartida na aula. Este proxecto, unha vez introducido, será valorado de cara a ampliar o seu uso a outros niveis.

Este proxecto susténtase no blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/

A dotación de material como “aula abalar” favorece o emprego das TICs no proceso educativo.



Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre.



61

As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.







DIVERSIDADE


ÍTEMS 1 2 3 4










62



PROGRAMACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4











ACTIVIDADES DE AULA


ÍTEMS 1 2 3 4


63












• Por parellas










64




• Observando.



AVALIACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4



• Exames escritos

• Exames orais








65






• Non



• Cos alumnos-as

© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura. (Baseado)


15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA





ÍTEMS


Si

Mellorable

Non


66





5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso

de ensinanza-aprendizaxe?

6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na

programación?



15. LEXISLACIÓN


• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de dicembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)


67



SECUNDARIA


A RÚA


CURSO 2019 - 2020


XEOGRAFÍA e HISTORIA 3º ESO

CURSO 3º E.S.O.

PROFESOR

Francisco Bussieres Valcarce

LIBRO DE

TEXTO

Título Xeografía e Historia

Editorial Anaya

Autor VV. AA.

Idioma Galego

Ano de implantación 2015

ÍNDICE

1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

2.- OBXECTIVOS

2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA

2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:

4.1.- TEMPORALIZACIÓN

4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA

4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)

5.- RELACIÓN OBXECTIVOS - CONTIDOS - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE -

COMPETENCIAS CLAVE (cadro)

5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN

7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN

CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL

7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN

7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA

(materias ponte)

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES

10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA

11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE

15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN

RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA

1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extra escolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.

2.- OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (E.S.O.) A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como

valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.


d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.


h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e a sociedade galegas ou a outras culturas do mundo.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, contribuíndo á súa conservación e mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que nos comunica con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA DE XEOGRAFÍA E HISTORIA DE 3º E.S.O.

1. Diferenciar os diversos sectores económicos europeos.

2. Coñecer as características dos diversos tipos de sistemas económicos.

3. Comprender a idea de «desenvolvemento sostible» e as súas implicacións.

4. Localizar e identificar os recursos agrarios e naturais no mapa mundial.

5. Identificar a distribución desigual das rexións industrializadas no mundo.

6. Comparar os datos do peso do sector terciario dun país fronte aos do sector primario e secundario e extraer conclusións.

7. Identificar o papel de grandes cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.

8. Analizar gráficos onde se represente o comercio desigual e a débeda externa entre países en desenvolvemento e os desenvolvidos.

9. Relacionar áreas de conflito bélico no mundo con factores económicos e políticos.

10. Comprender o significado histórico da etapa do Renacemento en Europa.

11. Relacionar a concepción do humanismo e o legado dos artistas e científicos do Renacemento con etapas anteriores e posteriores.

12. Identificar o reinado dos Reis Católicos como unha etapa de transición entre a Idade Media e a Idade Moderna.

13. Coñecer os procesos de conquista e colonización, e as súas consecuencias.

14. Comprender a diferenza entre os reinos medievais e as monarquías modernas.

15. Coñecer as características das políticas internas e as relacións exteriores dos séculos XVI e XVII en Europa.

16. Coñecer a vida e obra dalgúns autores da Idade Moderna.

17. Apreciar a importancia da arte barroca en Europa e en América.

18. Utilizar o vocabulario histórico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE As competencias non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dous e cinco por competencia), grandes piares que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que eses indicadores se dividan, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grao competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento encontraremos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, polo tanto, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa. Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional, traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible. Por outra parte, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos poidamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. NA ÁREA DE XEOGRAFÍA E HISTORIA Na área de Xeografía e Historia incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático facendo fincapé nos descritores máis afíns a ela. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

Esta área, como parte integrante das ciencias sociais, utiliza ferramentas que serven para describir, interpretar e predicir distintos fenómenos no seu contexto. Polo tanto, estas competencias desenvolveranse co uso de nocións estatísticas básicas, escalas numéricas e gráficas, operacións matemáticas sinxelas, representacións gráficas, selección de fontes de información, contraste de datos... En definitiva, o alumnado farase consciente de que os coñecementos matemáticos, científicos e tecnolóxicos teñen unha aplicabilidade real e funcional en moitos aspectos da súa propia realidade, capacitándoo para afrontar e resolver problemas da súa vida cotiá. Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:

- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.

Comunicación lingüística

A materia de Xeografía e Historia intervén no desenvolvemento da competencia lingüística en varios aspectos: en primeiro lugar, a través do coñecemento e o uso correcto do vocabulario específico da materia, para construír un discurso preciso e expresalo de xeito oral ou escrito; en segundo lugar, ao utilizar diferentes variantes do discurso, asociado aos contidos, en especial, a descrición, a narración e a argumentación; en terceiro lugar, grazas á lectura comprensiva e a interpretación de textos ou o comentario de imaxes para potenciar o uso da linguaxe icónica. Por outra parte, esta materia está intrinsecamente relacionada coa busca de información, tanto en fontes orais como escritas, e a propia construción do coñecemento a través dun proceso que vai desde a información ata as interpretacións explicativas. É importante que o correcto uso do vocabulario da materia, adquirido e precisado durante a etapa de Secundaria, se afiance e se incorpore á linguaxe habitual do alumnado. Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:

- Comprender o sentido dos textos escritos. - Expresar oralmente de xeito ordenado e claro calquera tipo de información. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversas complexidades para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a materia noutra lingua:

- Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación.

Competencia dixital

A competencia dixital é fundamental para que o alumnado comprenda os fenómenos xeográficos, sociais e culturais e que saiba traballar coa información (obtención, selección, tratamento, análise...), procedente de moi diversas fontes, tanto tradicionais, coma audiovisuais, e dixitais, e non todas co mesmo grao de fiabilidade e obxectividade. Por iso, a información obtida debe ser analizada desde parámetros esixentes, a comparación exhaustiva e crítica das fontes. A obtención e tratamento dixital da información require, ademais, unha serie de coñecementos e habilidades que son necesarios para que o alumnado se desenvolva e sexa competente nun ámbito dixital. Do mesmo modo, preténdese que o alumnado cree contidos dixitais en distintos formatos, á vez que desenvolve unha actitude responsable respecto ás limitacións e a seguridade do uso das novas tecnoloxías da información. Para iso, neste área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:

- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Aplicar criterios éticos no uso da tecnoloxía.

Conciencia e expresións culturais

A relevancia dos feitos culturais e artísticos nos contidos desta materia é o que pon de manifesto a importancia desta competencia. O alumnado poderá coñecer e comprender as obras artísticas e culturais máis significativas na historia da humanidade. Obxectivo fundamental é que, a través da observación minuciosa da obra artística, valore e se sensibilice cara a todo o artístico e cultural. O interese, aprecio e respecto polo patrimonio cultural e artístico convértese no elemento fundamental do desenvolvemento desta competencia que permite desenvolver un espírito crítico e facilítalle ao escolar comprender a relación entre as manifestacións artísticas, os feitos históricos e as sociedades que as crean.

A área de Xeografía e Historia favorece que se poida traballar desde aí sempre e cando se adestren os seguintes descritores:

- Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.

Competencias sociais e cívicas

A competencia social e cívica é primordial para abordar a materia de Xeografía e Historia, xa que comprender a ardua e cambiante realidade social é un dos aspectos principais dos seus contidos. O coñecemento de diferentes realidades sociais ao longo do tempo fai que sexa ineludible a súa comparación coa realidade actual e favorece que o alumnado comprenda que esas realidades se van forxando ao longo do tempo, e que por iso mesmo poden cambiar, polo que debe ser tolerante coas que se producen no seu ámbito e noutros ámbitos diferentes ao seu. O alumno asimila que vive nunha sociedade cada vez máis plural, e globalizada, no que convive con culturas diferentes. Esta competencia permite que o alumno poña en práctica os coñecementos aprendidos aplicándoos ao seu ámbito social converténdoo nun cidadán activo capaz de dar resposta aos problemas e fenómenos da súa realidade social interactuando con outras persoas e grupos favorecendo a tolerancia e o respecto a todos á vez que desenvolve o talante democrático. Os descritores que adestraremos son os seguintes:

- Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola - Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha norma chamada Constitución Española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

A participación activa do alumno nos procesos de toma de decisións que afecten á súa aprendizaxe, favorecen a toma de conciencia deste no que se refire ao seu protagonismo no seu proceso de ensinanza-aprendizaxe. Trátase de potenciar a súa capacidade de transformar as súas ideas en accións, actuando con criterio e determinación, tomando decisións e asumindo os riscos e consecuencias futuras desas decisións. O alumnado deberá adestrar a capacidade de liderar con responsabilidade procesos e traballos cooperativos, actuando con responsabilidade nos seus hábitos cotiáns e o seu ámbito familiar e escolar. Os descritores que adestraremos son:

- Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. - Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.

Aprender a aprender

A competencia en aprender a aprender permite que o alumnado dispoña de habilidades ou de estratexias que lle faciliten a aprendizaxe ao longo da súa vida (busca, organización e recuperación da información...) e que desenvolva a súa curiosidade por adquirir novos coñecementos, capacidades e actitudes que lle permitan desenvolverse e crecer como persoa. Neste sentido, esta materia debe fomentar no alumno o desexo de indagar no pasado, no seu ámbito e analizar e interpretar os fenómenos xeográficos, históricos e culturais para darlles respostas ás formulacións do home, á vez que desenvolve a súa capacidade de aprender a aprender de xeito autónomo e permanente. Presupón tamén que poida adaptarse crítica e reflexivamente aos cambios que poidan producirse na súa vida, é dicir, que lles aplique similares instrumentos aos que empregou na análise da realidade social (histórica e xeográfica) ao longo desta etapa de Educación Secundaria Obrigatoria. Neste sentido, desenvolveranse os seguintes descritores:

- Xestionar os recursos e motivacións persoais a favor da aprendizaxe. - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 4.1.- TEMPORALIZACIÓN UNIDADE 1.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI. - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 2.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia.

- Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 3.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 4.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 5.- O SECTOR PRIMARIO. OS ESPAZOS AGRARIOS 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Os espazos agrarios. - A actividade agraria. Factores físicos e humanos. - A paisaxe agraria e os seus elementos. - A agricultura. Diversidade e tipos. - Os sistemas agrarios tradicionais. Modelos representativos. - Os sistemas agrarios evolucionados. Modelos representativos. - A gandería. Formas de explotación e modelos básicos. - A explotación forestal. - A pesca. A utilización do mar. - Manexar datos estatísticos: táboas e gráficos. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 6.- O SECTOR SECUNDARIO. OS ESPAZOS INDUSTRIAIS 9 SESIÓNS

A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A actividade industrial. Actividades mineiras e da enerxía. A construción. - Materias primas e os seus tipos. Problemática das materias primas. - As fontes de enerxía tradicionais. As fontes de enerxía alternativas. - Problemas enerxéticos e políticas enerxéticas. A tecnoloxía e os novos aproveitamentos e materiais. - Paisaxes industriais e a súa imaxe. - Tipos de industria actual. - Factores actuais de localización industrial. - Globalización e áreas industriais. - Traballar con imaxes de paisaxes. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 7.- O SECTOR TERCIARIO. OS ESPAZOS E AS ACTIVIDADES 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Os espazos terciarios. - As actividades do sector terciario. - As redes de transporte. - Os sistemas de transporte. - Tendencias actuais do transporte. - O turismo: modalidades e espazos. - Efectos do turismo. - As actividades comerciais. - O comercio interior. - O comercio exterior. - As áreas de comercio internacional. - Realizar un traballo e expoñelo na clase. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 8.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN EUROPA 3 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A organización da Unión Europea. - A poboaciónactiva. Carácteres e problemas.

- As actividades agrarias e pesqueiras en Europa. As políticas comúns.

- O sector secundario en Europa. A política industrial europea.

- O sector terciario en Europa. Comercio, transporte e turismo.

- Debater na aula.

- Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 9.- A organización e as actividades económicas en España e Galicia 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - O sector primario en España. As paisaxes agrarias e a actividade pesqueira.

- O sector secundario en España. Minería, enerxía e industria. - O sector terciario en España. Comercio, transporte e turismo. - O desenvolvemento sostible e as medidas de protección. - Os sectores primario, secundario e terciario na comunidade autónoma. - Comentar textos xeográficos. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 10.- Os recursos naturais e os impactos ambientais 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - O ser humano e o medio. - Os problemas do relevo e do solo. - O e-lixo ou lixo tecnolóxico. - Os problemas da auga e da atmosfera. - A deforestación e a perda de biodiversidade. - Os problemas ambientais en España. - Os espazos protexidos en Europa, en España e en Galicia. - Organizar carpetas e arquivos TIC. - Comprobar a progresión nalgunhas competencias básicas. UNIDADE 11.- DESIGUALDADES SOCIOECONÓMICAS E CONFLITOS MUNDIAIS 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Índices de desenvolvemento e desigualdades. - Indicadores básicos de desenvolvemento humano. - Países e graos de desenvolvemento. - Causas das desigualdades. - Evolución recente das desigualdades. - As desigualdades socioeconómicas en Europa. - As desigualdades sociais e rexionais en España. - Retos pendentes do desenvolvemento. - Conflitos bélicos e desigualdade. - A presentación e o póster. - Desenvolvemento de competencias básicas. 4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Superar os estándares de aprendizaxe subliñados con vermello na táboa de estándares de aprendizaxe do punto 5, presentada a continuación

5.- CONTIDOS DA UNIDADE / CRITERIOS DE AVALIACIÓN / ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES / COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (CSC), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (CCEC). UNIDADE 1.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC

- A Idade Moderna.

- Un novo período histórico.

- Os cambios dos séculos XV - XVI

1. Explicar as transformacións ocorridas ao

inicio da Idade Moderna.

1.1. Distingue diferentes modos de periodización

histórica. CSC

CAA

1.2. Comprende os cambios ocorridos en Europa

durante os séculos XV e XVI.

CSC

CAA

- Os descubrimentos e as súas causas. 2.1. Explicar as distintas causas que conduciron

ao descubrimento de América polos

europeos.

2.1. Coñece e comprende as causas dos grandes

descubrimentos xeográficos.

CAA

CMCT

CSC

CCL

2.2. Distinguir as exploracións de portugueses e

casteláns e algunhas das súas

consecuencias.

2.2. Explica viaxes de descubrimento e menciona

algunhas consecuencias destes.

CAA

CMCT

CSC

CCL

- O nacemento do Estado moderno.

- As monarquías autoritarias.

- Os instrumentos do poder real.

3. Coñecer as características do Estado

moderno.

3.1. Distingue as características dos réximes

monárquicos autoritarios.

CCL

CSC

CSIEE

CMCT

- As transformacións económicas e os

cambios sociais.

- O crecemento demográfico.

- O progreso da economía.

- Os cambios sociais.

4. Apreciar as transformacións demográficas,

económicas e sociais ocorridas nos séculos

XV e XVI.

4.1. Coñece as transformacións demográficas,

económicas e sociais dos séculos XV e XVI. CAA

CMCT

CD

- Cambios e conflitos relixiosos.

- As causas da Reforma, reformas e

reformadores.

- A Contrarreforma católica.

5. Identificar os cambios relixiosos ocorridos en

Europa durante o século XVI, e expoñer

algunhas das súas consecuencias.

5.1. Distingue as características e extensión por

Europa da Reforma relixiosa, e explica a

Contrarreforma.

CSC

CAA

CMCT

- O humanismo e a nova visión do ser

humano.

- Os trazos do humanismo.

- As correntes humanistas e a extensión

do humanismo.

6. Recoñecer a importancia do humanismo e as

súas correntes e difusión por Europa.

6.1. Diferencia o concepto de humanismo, distingue

as súas correntes e canles de difusión, e

recoñece a importancia da invención da

imprenta.

CCL

CAA

CSC

- O Renacemento en Italia.

- As características do Renacemento.

- O Renacemento en Italia e fóra de

Italia.

7. Formar redes conceptuais sobre a arte

renacentista.

7.1. Explica características do Renacemento, e

coñece a arquitectura italiana e as súas

etapas.

CCEC

CAA

7.2. Cita autores e obras representativos da

escultura e a pintura renacentistas en Italia. CCEC

CAA

7.3. Coñece os primitivos flamengos e sinala

algunhas características do Renacemento en

Francia e Alemaña.

CCEC

CAA

- Traballa co tempo histórico. 8. Comprender a importancia do tempo en

Historia, e elaborar eixes cronolóxicos.

8.1. Aprende a elaborar e comentar un eixe

cronolóxico.

CSC

CSIEE

- Comproba a túa aprendizaxe e as

túas competencias.

9. Desenvolver competencias básicas. 9.1. Desenvolve competencias básicas. CCL

CAA

CSC

CSIEE

UNIDADE 2.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC

- O reinado dos Reis Católicos.

- O fortalecemento do Estado e a

expansión de Castela e de Aragón.

1. Diferenciar os trazos do reinado dos Reis

Católicos e relacionalos co establecemento

do Estado moderno.

1.1. Distingue diferentes modos de periodización

histórica. CSC

CAA 1.2. Comprende os cambios ocorridos en España no

reinado dos RR.CC.

- A monarquía hispánica. Carlos I e

Felipe II.

- Os monarcas e a organización da

monarquía.

- A política da Austria.

2.1. Coñecer os monarcas españois do século XVI

e os territorios e a organización da

monarquía hispánica.

2.1. Distingue os diferentes monarcas españois do

século XVI e os seus dominios.

CSC

2.2. Comprender a política dos Austrias, citando

acontecementos da política interior e

exterior de Carlos I e Felipe II.

2.2. Distingue as diferentes entidades xeopolíticas

da monarquía hispánica no século XVI.

2.3. Coñece os principais problemas de política

interior no século XVI.

2.4. Coñece as liñas principais da política exterior

hispánica durante o século XVI.

- A conquista de América.

- Características e etapas.

3. Explicar as características da conquista de

América: causas, características e etapas.

3.1. Distingue as principais etapas da conquista e os

seus protagonistas. CSC

- A colonización e organización de

América. .

- Goberno, administración e

explotación económica.

3.2. Explicar como se levou a cabo a

colonización e organización de América.

3.2. Describe os trazos principais da colonización de

América. CSC

- As consecuencias da conquista e a

obra de España en América.

3.3. Identificar as consecuencias da conquista. 3.3. Sinala as consecuencias fundamentais da

conquista.

SC

CAA

3.4. Sopesar interpretacións conflitivas sobre a

conquista e a organización de América e

sobre a obra de España en América.

3.4. Valora as consecuencias da conquista na

metrópole e nas colonias.

- Economía, sociedade e vida cotiá no

século XVI.

4. Organizar informacións sobre a política, a

poboación, a economía e a sociedade

españolas do século XVI.

4.1. Sinala os trazos esenciais da sociedade española

do século XVI e coñece a evolución

demográfica.

CCEC

CSC

CAA

CMCT 4.2. Identifica os principais sectores económicos.

- O Século de Ouro (etapa florecente

da cultura española).

- Evolución cultural, arquitectura,

escultura e pintura.

5.1. Distinguir a evolución cultural e as

principais características da arquitectura

renacentista en España.

5.1. Coñece os trazos esenciais do Século de Ouro

español e os seus protagonistas esenciais.

CCEC

CCL

5.2. Distinguir as principais características da

escultura e a pintura do Renacemento en

España.

5.2. Identifica obras de arte representativas do

renacemento español e os seus autores.

5.3. Valorar a singularidade artística do Greco. 5.3. Explica a través do Greco a singularidade e

riqueza do movemento cultural español no

período.

- A Idade Moderna na comunidade

autónoma.

6. Comprender a singularidade de Galicia na

época de estudo.

6.1. Coñece a situación social e política de Galicia na

Idade Moderna. CSC

- As comparacións en historia. 7. Aprender a facer comparacións históricas. 7.1. Compara diferentes realidades históricas.

CSC 7.2. Interpreta cartografía histórica.


túas competencias.

8. Progresar na aprendizaxe e aplicación das

competencias básicas.

8.1. Desenvolve competencias básicas. CAA

CCL

CMCT



- O século XVII. Transformacións e

conflitos.

1. Identificar as transformacións xerais do

século XVII, e analizar as relacións entre os

reinos europeos que conducen a guerras

como a dos Trinta Anos.

1.1. Identifica os principais poderes europeos do

período. CSC

CAA 1.2. Coñece as motivacións dos distintos conflitos.

- Os réximes políticos.

- Monarquías absolutas e sistemas

parlamentarios.

2. Coñecer as diferenzas existentes entre as

monarquías absolutas e os sistemas

parlamentarios.

2.1. Identifica distintos réximes políticos.

CSC

CAA

CCL

2.2. Coñece as características do parlamentarismo.

2.3. Coñece as características do absolutismo.

- A poboación e a economía

europeas.

3. Comprender a evolución da poboación e da

actividade económica de Europa durante o

século XVII.

3.1. Coñece a evolución demográfica de Europa no

século XVII. CSC

CMCT 3.2. Coñece as liñas xerais da economía europea.

- A monarquía hispánica no século

xvii, e os seus problemas.

4. Sinalar as características da monarquía

española no século XVII, citar monarcas e

validos representativos e identificar os seus

problemas.

4.1. Identifica os reis e gobernantes españois do

período.

CSC

CAA

4.2. Describe os problemas de política exterior e

interior.

4.3. Describe a crise económica e demográfica.

- A sociedade e a vida cotiá en Europa

e en España.

5. Distinguir os trazos esenciais da sociedade no

século xvii, e coñecer aspectos da vida cotiá.

5.1. Coñece a estrutura social europea da Idade

Moderna. CSC

CCL 5.2. Describe a vida cotiá na España da época.

- A ciencia e a cultura. 6. Coñecer as bases da ciencia moderna, e

identificar o concepto de Século de Ouro.

6.1. Identifica os principais protagonistas do avance

científico do período. CSC

CMCT

CAA

CCEC

6.2. Identifica o conxunto de autores que dan lugar

ao concepto do Século de Ouro.

- O legado artístico. A arte barroca. 7. Recoñecer as características da arte barroca,

identificándoas en obras significativas.

7.1. Coñece os trazos estilísticos do Barroco. CCEC

CSC

CAA

CCL

7.2. Identifica obra barroca.

- O Barroco en Europa, España e

América.

- A importancia da obra de Velázquez.

8.1. Identificar os autores e as obras máis

significativas da arquitectura, a escultura

e a pintura barrocas en Europa.

8.1. Identifica autores e obras significativos do

Barroco europeo.

CCEC

CAA

CCL

8.2. Diferenciar o Barroco en España e en

América.

8.2. Identifica o Barroco español e distíngueo do

americano.

8.3. Coñecer a significación histórica da obra de

Velázquez.

8.3. Explica a relevancia de Velázquez a través

dalgunha das súas obras.

- O Barroco en Galicia. 9. Identificar artistas e obras do Barroco Galicia. 9.1. Sinala autores e obras do Barroco en Galicia. CCEC

CAA

CCL

- Comparar obras de arte e estilos

artísticos.

10. Comparar obras de arte e estilos artísticos. 10.1. Compara o Barroco e o Renacemento. CCEC

CAA

CCL


túas competencias.


competencias.

11.1. Desenvolve competencias básicas. CSC

CAA

CCL

CCEC



- Compoñentes e sectores da

actividade económica.

1. Comprender e explicar conceptos básicos

relacionados coa actividade económica.

1.1. Explica o concepto de economía. CCL

CMCT

CSC

1.2. Distingue sectores económicos.

- Axentes económicos e as súas

relacións.

2. Relacionar os axentes económicos, e explicar

as súas relacións.

2.1. Distingue os axentes económicos.

CCL

CSC 2.2. Describe relacións económicas.

- Factores de produción. 3.1. Recoñecer a importancia dos recursos, o

capital e a tecnoloxía como factores de

produción.

3.1. Identifica o papel dos distintos factores de

produción.

CCL

CSC 3.2. Distinguir o factor traballo e aplicalo aos

problemas laborais.

3.2. Analiza a problemática asociada ao factor

laboral.

- Sistemas económicos. 4. Recoñecer as características do capitalismo e

o socialismo, e comprender o chamado

estado do benestar.

4.1. Define capitalismo, socialismo e estado do

benestar.

CCL

CAA

CSC

- Tendencias económicas actuais. 5. Comprender a xeneralización do capitalismo

no mundo actual e recoñecer os seus

problemas.

5.1. Analiza a extensión do capitalismo.

CCL

CSC

5.2. Identifica os problemas asociados ao

capitalismo.

- A globalización económica e as

multinacionais.

6.1. Demostrar a súa comprensión da

globalización.

6.1. Describe a globalización económica. CCL

CSC

6.2. Comprender o papel das multinacionais na

globalización económica.

6.2. Identifica o papel dunha multinacional no

mundo.

- Áreas xeo económicas mundiais. 7. Diferenciar a Tríade, as potencias emerxentes

e as áreas económicas atrasadas.

7.1. Identifica as principais áreas xeoeconómicas. CSC

- Información económica de

actualidade.

8. Utilizar a prensa e Internet para coñecer

problemas económicos actuais.

8.1. Recolle información válida sobre temas

económicos de actualidade.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE

- Desenvolvemento de competencias. 9. Progresar na aprendizaxe e aplicación das


9.1. Desenvolve competencias básicas. CCL

CD

CMCT

CAA

CSC

CSIEE

UNIDADE 5.- O SECTOR PRIMARIO. OS ESPAZOS AGRARIOS 9 SESIÓNS


- Os espazos agrarios. 1.1. Recoñecer os espazos e as actividades

agrarias.

1.1. Distingue o espazo agrario. CCL

CAA

CSC

1.2. Diferenza as distintas actividades agrarias.

- A actividade agraria.

- Factores físicos e humanos.

2.1. Comprender os condicionantes físicos das

actividades agrarias.

2.1. Coñece a influencia do medio físico nas

actividades agrarias.

CMCT

CAA

CSC 2.2. Comprender a diversidade de factores

humanos que inflúen nas actividades

agrarias.

2.2. Recoñece nas actividades agrarias a diversidade

do factor humano.

- A paisaxe agraria e os seus

elementos.

3. Comprender e identificar os elementos das

paisaxes agrarias.

3.1. Distingue os elementos da paisaxe agraria. CCL

CMCT

CAA

- A agricultura. Diversidade e tipos. 4. Identificar sistemas de cultivo e tipos de

agricultura: tradicional, produtivista e

ecolóxica.

4.1. Identifica a agricultura tradicional.

CCL

CMCT

CAA

4.2. Identifica a agricultura produtivista.

4.3. Identifica a agricultura ecolóxica.

- Os sistemas agrarios tradicionais.

Modelos representativos.

5. Identificar os sistemas agrarios tradicionais, e

explicar os seus modelos

5.1. Explica os sistemas agrarios tradicionais. CSC

- Os sistemas agrarios evolucionados.

Modelos representativos.

6. Coñecer os trazos esenciais das paisaxes

agrarias evolucionadas, e explicar modelos

significativos.

6.1. Explica os sistemas agrarios evolucionados.

CSC

- A gandería. Formas de explotación e

modelos básicos.

7. Coñecer os sistemas gandeiros, e distinguir as

ganderías tradicional, produtivista e

ecolóxica.

7.1. Identifica a gandería tradicional. CCL

CMCT

CAA

CSC

7.2. Identifica a gandería produtivista.

7.3. Identifica a gandería ecolóxica.

- A explotación forestal. 8. Coñecer os espazos forestais, as súas

funcións e problemas actuais.

8.1. Identifica os espazos forestais. CCL

CAA 8.2. Coñece os problemas do espazo forestal.

- A pesca. A utilización do mar. 9. Coñecer os sistemas de pesca e os problemas

do sector pesqueiro.

9.1. Diferenza sistemas de pesca. CCL

CAA 9.2. Coñece os problemas pesqueiros.

- Manexar datos estatísticos: táboas e

gráficos.

10. Manexar con soltura datos estatísticos de

contidos xeográficos.

10.1. Utiliza estatísticas para a análise xeográfica. CMCT

CD


túas competencias.


CMCT

CD

CAA

CSC

UNIDADE 6.- O SECTOR SECUNDARIO. OS ESPAZOS INDUSTRIAIS 9 SESIÓNS


- A actividade industrial.

- Actividades mineiras e da enerxía.

- A construción.

1. Coñecer o concepto e as actividades do

sector secundario.

1.1. Define o sector secundario. CCL

CMCT

CSC

1.2. Distingue as actividades do sector secundario.

- Materias primas e os seus tipos.

- Problemática das materias primas.

- As fontes de enerxía tradicionais.

- As fontes de enerxía alternativas.

2.1. Coñecer o concepto de materia prima e

diferenciar os seus principais tipos.

2.1. Identifica materias primas.

CCL

CMCT

CAA

2.2. Distinguir as vantaxes, inconvenientes e

principais aproveitamentos das fontes de

enerxía tradicionais.

2.2. Identifica e distingue fontes de enerxía.

2.3. Distinguir as vantaxes, inconvenientes e

principais aproveitamentos das fontes de

enerxía alternativas.

2.3. Recoñece vantaxes e inconvenientes nunha

fonte de enerxía.

- A enerxía no mundo.

- Problemas enerxéticos.

- Políticas enerxéticas.

3. Reflexionar sobre os problemas e políticas

enerxéticas.

3.1. Opina con fundamento sobre as fontes de

enerxía.

CCL

CMCT

CAA

CSC

CSIEE

- A tecnoloxía e os novos

aproveitamentos e materiais.

4. Coñecer os novos aproveitamentos e

materiais e tomar postura sobre o seu uso.

4.1. Identifica novos aproveitamentos nos materiais

e opina sobre eles. CCL

CMCT

CSC

CSIEE

- Paisaxes industriais. 5.1 Identificar as industrias artesanal e moderna

e as súas paisaxes.

5.1. Distingue as etapas históricas da industria e as

súas paisaxes. CMCT

CAA 5.2. Identificar a industria actual e as súas

paisaxes.

5.2. Distingue a industria actual e as súas paisaxes.

- Tipos de industria actual.

- Factores actuais de localización

industrial.

6. Diferenciar as distintas tipoloxías de

industrias e espazos industriais, e explicar os

factores actuais de localización industrial.

6.1. Distingue sectores industriais. CMCT

CAA

CSC

6.2. Relaciona factores de localización industrial.

- Globalización e áreas industriais. 7. Relacionar a industria coa globalización e

localizar as principais áreas industriais.

7.1. Identifica a globalización industrial e as

principais áreas industriais.

CMCT

CAA

- A imaxe das paisaxes industriais. 8. Comentar imaxes de paisaxes industriais. 8.1. Identifica e distingue paisaxes industriais. CMCT


túas competencias.

9. Desenvolver competencias básicas. 9.1. Aplica competencias básicas. CCL

CMCT

CAA

CSC

CSIEE

UNIDADE 7.- O SECTOR TERCIARIO. OS ESPAZOS E AS ACTIVIDADES 9 SESIÓNS


- Os espazos terciarios.

- As actividades do sector terciario.

1.1. Identificar as actividades do sector

terciario, recoñecer os tipos de servizos e

a súa distinta importancia no mundo

actual.

1.1. Diferencia os tipos de servizos.

CSC

CCL

- As redes de transporte. 2.1. Identificar as redes de transporte mundiais.

2.1. Sinala as redes de transporte mundiais. CSC

CMCT

- Os sistemas de transporte. 2.2. Coñecer os sistemas de transporte:

vantaxes, inconvenientes e situación

actual.

2.2. Expón unha análise persoal sobre o sector do

transporte. CSC

CCL

- Tendencias actuais do transporte. 3.1. Recoñecer e diferenciar as últimas

tendencias do transporte.

3.1. Sinala as tendencias actuais do transporte. CSC

CMCT

- O turismo: modalidades e espazos

turísticos.

4.1. Coñecer as modalidades e áreas turísticas

internacionais.

4.1. Diferencia sectores turísticos e as súas áreas de

referencia.

CSC

CCL

CMCT

CEC

- Efectos do turismo. 4.2. Explicar as repercusións positivas e

negativas do turismo.

4.2. Describe vantaxes e inconvenientes do turismo. CSC

CCL

CMCT

- As actividades comerciais. 5. Diferenciar os elementos do comercio e

explicar a súa evolución.

5.1. Describe os elementos do sector comercial. CSC

CCL

- O comercio interior. 6. Diferenciar os tipos de comercio interior e os 6.1. Describe o comercio interior e os seus espazos. CSC

seus espazos comerciais. CCL

- O comercio exterior.

- As áreas de comercio

internacional.

7. Coñecer conceptos básicos relacionados co

comercio exterior: importación,

exportación, balanza comercial, OMC,

bloques comerciais, e áreas principais.

7.1. Define conceptos fundamentais do comercio

exterior. CSC

CCL

- Realiza un traballo de xeografía., 8. Comprender como se realiza e estrutura un

traballo de xeografía, e expoñelo na clase.

8.1. Realiza e expón en clase un traballo de

xeografía.

CAA

CCL

CMCT


túas competencias.



9.1. Desenvolve competencias básicas. CSC

CAA

CCL

UNIDADE 8.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN EUROPA 3 SESIÓNS


- As institucións da UE. 1. Distinguir as principais institucións da UE, e

explicar as súas funcións.

1.1. Caracteriza as institucións europeas. CCL

CSC

- A poboación activa.

- Caracteres e problemas.

2. Comprender os trazos básicos da poboación

activa europea e os seus principais

problemas.

2.1. Analiza estatísticas laborais e conclúe os

caracteres esenciais.

2.2. Analiza información gráfica e detalla a

problemática do paro europeo.

CCL

CMCT

CSC

- As actividades agrarias e pesqueiras.

- As políticas comúns.

3. Diferenciar as actividades agrarias e a pesca

de Europa, e explicar políticas comunitarias,

como a PAC e a PPC.

3.1. Atende con solvencia un cuestionario sobre

agricultura europea.

3.2. Explica a PAC e a PPC.

CCL

- O sector secundario en Europa.

- A política industrial europea.

4. Recoñecer sectores e áreas industriais

europeos, localizar, e identificar políticas

económicas.

4.1. Explica nun texto as características actuais da

industria europea e a súa distribución. CCL

CAA

- O sector terciario en Europa.

Comercio, transporte e turismo.

5. Explicar características esenciais do comercio,

o transporte e o turismo en Europa.

5.1. Extrae dos contidos da epígrafe dedicada ao

sector terciario a información elemental sobre

este.

CCL

CAA

- Debate na aula. 6. Participar de forma activa en debates de

contido xeográfico.

6.1. Participa na organización e desenvolvemento

dun debate.

CCL

CAA

CSC


túas competencias.



7.1. Desenvolve competencias básicas. CCL

CMCT

CAA

CSC

UNIDADE 9.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN ESPAÑA E GALICIA 9 SESIÓNS


- A organización política de España 1. Explicar o sistema político e as institucións do

Estado español.

1.1. Analiza o sistema político español e compárao

con outros. CCL

CSC

- A organización territorial de España 2. Coñecer a organización do territorio español

en comunidades autónomas, provincias e

municipios.

2.1. Describe e caracteriza a organización territorial

de España. CCL

CSC

- O sector primario en España. As

paisaxes agrarias e a actividade

pesqueira.

3.1. Comprender as actividades e as paisaxes

agrarias en España.

3.1. Clasifica e caracteriza nun cadro paisaxes

agrarias españolas. CCL

CMCT

CAA 3.2. Diferenciar os caracteres básicos da pesca

marítima en España.

3.2. Explica as distintas formas de pesca en España.

- O sector secundario en España.

Minería, enerxía e industria.

4.1. Identificar as bases da actividade industrial

española: a minería e a enerxía.

4.1. Interpreta os mapas mineiros e enerxéticos de

España.

CMCT

CSC 4.2. Coñecer os principais sectores industriais e

a distribución espacial e problemas da

industria española.

4.2. Analiza o mapa industrial español e valora a súa

distribución.

- O sector terciario en España.

Comercio, transporte e turismo.

5.1. Coñecer a situación actual do comercio e o

transporte.

5.1. Utiliza datos da web oficial e explica a situación

do comercio e o transporte.

CCL

CD

CSC 5.2. Explicar modalidades turísticas e os factores

e consecuencias esenciais positivas e

negativas do turismo.

5.2. Identifica e explica modalidades turísticas.

- O desenvolvemento sostible e as

medidas de protección.

6. Valorar o desenvolvemento sostible e

analizar as medidas de protección

ambiental.

6.1. Selecciona medidas para colaborar co

desenvolvemento sostible. CMCT

CSC

CSIEE

- Os sectores económicos en Galicia. 7. Explicar a importancia de cada un dos

sectores económicos en Galicia.

7.1. Indica o gando e os cultivos predominantes en

Galicia.

CCL

CMCT

CSIEE

7.2. Identifica os principais sectores industriais de

Galicia e coñece as zonas onde se localizan as

industrias.

7.3. Coñece a situación dos medios de transporte de

Galicia e analiza o mapa da rede de

transportes.

7.4. Busca información sobre os lugares turísticos de

Galicia.

- Comenta textos xeográficos. 8. Comentar con propiedade textos xeográficos. 8.1. Comenta textos xeográficos de libre elección. CCL

CMCT

CSC

CSIEE

- Comproba a progresión nalgunhas



CMCT

CD

CAA

CSC

CSIEE

UNIDADE 10.- OS RECURSOS NATURAIS E OS IMPACTOS AMBIENTAIS 9 SESIÓNS


- O ser humano e o medio. 1. Recoñecer a relación que existe entre as

actividades humanas e o medio, e a

evolución temporal desa relación.

1.1. Describe as alteracións ambientais propias en

distintos períodos históricos que se aprecian

nas ilustracións.

CMCT

CCL

CSC

- Os problemas do relevo e do solo. 2. Coñecer, comprender e diferenciar os

problemas de alteración do relevo e o solo,

e pon exemplos significativos.

2.1. Compara nun cadro os problemas do relevo e o

solo. CMCT

CCL

- O e-lixo ou lixo tecnolóxico. 3. Mostrar interese por coñecer que son os

refugallos tecnolóxicos e os seus

inconvenientes.

3.1. Describe a problemática dos refugallos

asociados ao consumo tecnolóxico. CMCT

CCL

- Os problemas da auga e da

atmosfera.

4. Coñecer, comprender e diferenciar os

problemas de alteración da auga e da

atmosfera.

4.1. Enumera os problemas da atmosfera e a

hidrosfera. CMCT

CCL

CSC

- A deforestación e a perda de

biodiversidade.

5. Recoñecer consecuencias da deforestación e

a redución da biodiversidade, e localizar as

áreas xeográficas onde se producen.

5.1. Indica as zonas con deforestación crítica e as

súas causas e consecuencias. CMCT

CCL

- Os problemas ambientais en España. 6. Identificar os principais problemas

ambientais en España.

6.1. Explica os principais problemas ambientais en

España.

CMCT

CD

CSIEE

- Os espazos naturais protexidos en

Europa, en España e en Galicia.

7. Coñecer a Rede Natura 2000 e as distintas

figuras de protección ambiental en España

e en Galicia.

7.1. Identifica a Rede Natura 2000 e as distintas

figuras de protección ambiental en España e

en Galicia.

CCL

CMCT

CSIEE

- Organiza carpetas e arquivos TIC. 8. Organizar de forma adecuada carpetas e

arquivos TIC.

8.1. Crea unha carpeta TIC con subcarpetas nas que

garda arquivos.

CMCT

CD

CAA





9.1. Desenvolve competencias básicas. CMCT

CD

CCL

CSC

CSIEE CAA

UNIDADE 11.- DESIGUALDADES SOCIOECONÓMICAS E CONFLITOS MUNDIAIS 9 SESIÓNS


- Índices de desenvolvemento e

desigualdades.

- Indicadores básicos de

desenvolvemento humano.

1. Coñecer os índices utilizados para medir o

desenvolvemento e algúns indicadores

básicos.

1.1. Manexa diversos indicadores de benestar.

CMCT

CSC 1.2. Utiliza adecuadamente os índices de

desenvolvemento humano.

- Países e graos de desenvolvemento. 2. Diferenciar e localizar países desenvolvidos,

subdesenvolvidos e emerxentes.

2.1. Clasifica países en función do seu grao de

desenvolvemento.

CSC

CAA

- Causas das desigualdades. 3. Explicar as causas da desigualdade entre os

países da Terra.

3.1. Realiza de forma autónoma un esquema

clasificando as causas da desigualdade.

CSC

CAA

- Evolución recente das

desigualdades.

4. Demostrar comprensión na evolución recente

das desigualdades entre países.

4.1. Analiza gráficos sobre o IDH.

CMCT

CSC 4.2. Analiza gráficos sobre a evolución do

crecemento económico.

- As desigualdades socioeconómicas

en Europa.

5. Coñecer as diferenzas rexionais existentes en

Europa e explicar a política rexional da UE.

5.1. Explica un mapa de clasificación rexional

europeo e os seus criterios. CCL

CSC

- As desigualdades sociais e rexionais

en España

6. Explicar, poñendo exemplos significativos, as

desigualdades sociais e rexionais en España.

6.1. Expón exemplos de diferentes desigualdades

sociais e rexionais extraídos da análise de

diversa documentación. CCL

CSC

- Retos pendentes do

desenvolvemento.

7. Demostrar comprensión nos retos pendentes

do desenvolvemento humano, e mostrar

curiosidade por coñecer as súas posibles

solucións.

7.1. Explica os obxectivos mundiais para o

desenvolvemento CSC

CCL 7.2. Propón solucións á pobreza.

- Conflitos bélicos e desigualdade. 8. Sinalar áreas de conflito bélico nun

mapamundi e relacionalas con factores

económicos e políticos.

8.1. Localiza nun mapamundi os conflitos e

clasifícaos.

CMCT

CSC

CAA

- A presentación e o póster. 9. Elaborar presentacións dixitais e pósteres

sobre algún aspecto xeográfico.

9.1. Elabora unha presentación sobre un tema e

desenvólvea.

CD

CAA

CCL





10.1. Desenvolve competencias básicas. CMCT

CSC

CD

CAA

CCL

5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:

ESTÁNDAR

NON ACADA OS OBXECTIVOS

ACADA OS OBXECTIVOS CON

DIFICULTADE

ACADA BEN OS OBXECTIVOS

ACADA PERFECTAMENTE OS

OBXECTIVOS

6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

Traballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico importante; o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou a alumna adquire un maior grao de protagonismo. En concreto, na área de Xeografía e Historia:

Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman a estrutura da materia. Se ben a finalidade da área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico. O alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e análise sobre os grandes feitos históricos, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións consideran.

Para iso necesitamos certo grao de adestramento individual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual.

Nalgúns aspectos da área, o traballo en grupo colaborador achega, ademais do adestramento de habilidades sociais básicas e enriquecemento persoal desde a diversidade, unha ferramenta perfecta para discutir e afondar en contidos dese aspecto.

Por outro lado, cada alumno parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias predominantes, enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das intelixencias múltiples facilita que todos os escolares poidan chegar a comprender os contidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe.

Na área de Xeografía e Historia é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. Para iso, as tarefas competenciais facilitan este aspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos.

EN CANTO AOS RECURSOS DIDÁCTICOS

• O libro de texto: Xeografía e Historia 3º ESO da editorial Anaya

• Os recursos fotocopiables da proposta didáctica, con actividades de reforzo, de ampliación e de avaliación, da mesma editorial

• Uso das TICs, sobre todo internet para a busca de información cara a realización de pequenos traballos de investigación

• A biblioteca do I.E.S.

• Fichas que vaia elaborando e entregando o profesor

• O uso do espazo xeográfico vital para buscar vestixios, materiais e inmateriais, relacionados co pasado. Con saídas pola comarca

7.- CRITERIO, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN CADA AVALIACIÓN, o profesor decidirá o peso que na cualificación final de cada trimestre terán os instrumentos de avaliación utilizados para o seguimento das aprendizaxes dos seus estudantes. Nesta materia e curso:

FERRAMENTASDE AVALIACIÓN PORCENTAXE NA

CUALIFICACIÓN

Probas de avaliación

escritas

- Exames escritos con diferentes tipos de preguntas 80%

- Exames de xeografía física e política con mapas

Ferramentas de avaliación

do traballo competencial

- Valoración do profesor do traballo diario na aula

- Entrega de traballos pautados

10%

Evidencias dos estándares

de aprendizaxe

10%

Ao final do curso, cada unha das tres avaliacións terá a mesma porcentaxe na nota final Así mesmo, cada centro determinará o peso de cada área e competencia de cara á promoción final de cada alumno e alumna. Establécense como requisitos para unha avaliación positiva os seguintes:

A.- Traballo regular das actividades tanto na clase como na casa.

Realización correcta do caderno e presentación no prazo sinalado. Realización dos traballos específicos e ou complementarios encomendados. Manter actitudes de acordo cos obxectivos fixados.

B.- Realización das probas escritas

Proponse a seguinte cuantificación dos diferentes instrumentos de avaliación:

- Apartado A: 20% máximo (2 puntos) - Apartado B : 80% máximo (8 puntos)

A cualificación de cada tramo avaliativo -Avaliación- será o resultado da suma da cualificación obtida nas probas escritas sumada a cualificación por traballo e actitude ó longo dese período avaliativo. Para aprobar a materia en xuño hai que aprobar tódalas avaliacións. AS RECUPERACIÓNS:

Serán mediante unhas actividades obrigatorias e un exame. Faise un exame de recuperación por cada período avaliativo suspenso. AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO

Poderá haber un exame final de graza en xuño, sempre que o alumno/a tivera superado o apartado de traballo e actitude das respectivas avaliacións e se tivera presentado a todas as probas de avaliación, agás xustificación perfectamente documentada. O alumnado co bloque de contidos dunha avaliación ou máis sen recuperar, poderá facer un exame de graza no mes de xuño sobre os contidos do ou dos bloques non superados, sempre que cumpra os requisitos anteriores. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO O alumnado que non supere a materia no mes de xuño recibirá un caderniño de actividades de reforzo e repaso de cada unidade e que deberá entregar realizadas no momento da proba extraordinaria de setembro. Estas actividades debidamente traballadas serán valoradas ata cun 40% de nota total (4 puntos) A proba escrita suporá un 60% máximo da nota total (6 puntos). Non se sumarán as dúas cualificacións se na proba escrita non se obtén unha cualificación mínima de 3 puntos sobre 10. 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL A avaliación continua e formativa, proxectarase en actividades realizadas en tres fases: Avaliación inicial: permite adecua-la aprendizaxe ás posibilidades do alumnado, tras establecer o nivel de coñecementos, actitudes e capacidades dos que parten e, en consecuencia adecua-la programación ás súas necesidades. A avaliación inicial en cada unidade tamén permitirá programar actividades de repaso e/ou reconductoras Avaliación formativa: levada a cabo durante todo o proceso de ensinanza-aprendizaxe. Permite axusta-los compoñentes curriculares ao ritmo de aprendizaxe do alumnado. Avaliación sumativa: Establece os resultados ó termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Ó remate de cada bloque de contidos, as actividades de aprendizaxe, as actitudes e unha proba escrita de verificación permitirán unha avaliación sumativa, que mida o progreso realizado e as necesidades de recuperación, se as houbera.

7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN Para a valoración sobre a consecución dos obxectivos didácticos propostos utilizaranse os criterios de avaliación indicados cos seguintes procedementos e instrumentos: A.- Traballo e actitude: 20%

Observación directa do traballo e a actitude diaria dos/as alumnos/as. Para unha valoración positiva do alumno/a, o traballo en clases debe ser regular e mostra-las actitudes indicadas nos obxectivos. (máximo 0,5 puntos) Valoración da expresión oral , utilización do vocabulario propio da historia a través das respostas ás preguntas na clase, postas en común, debates… Valoración da expresión escrita: faltas de ortografía, termos mal empregados (máximo.0,5 puntos)

Caderno de clases: É a testemuña do traballo. Nel queda rexistrado o progreso no dominio do “método investigativo”, as dúbidas que xorden, técnicas de obtención de información e a capacidade de expresión escrita. Nel figurarán as actividades formativas realizadas e as de síntese final de cada unidade. Este caderno terá que ser levado “ao día” e será revisado polo profesor en calquera momento do proceso. O caderno debe observar os seguintes requisitos: Correctamente presentado, ordenado e completo. Permitirá avaliar o traballo individual e grupal, a expresión escrita, e o progreso. (máximo. 1 punto) Informes sobre actividades complementarias de investigación en grupo. Permiten valorar as estratexias de indagación, as capacidades para a busca e selección crítica da información, o uso das TICs,…. B.- Probas escritas de verificación: 80%

No deseño destas probas poderán constar os seguintes tipos de preguntas. Obxectivas ou preguntas curtas para avaliar feitos e conceptos. Desenvolvemento de temas para avaliar a capacidade de expresión, uso do vocabulario específico, argumentación lóxica, actitudes. Confección, análise, interpretación de mapas históricos, gráficos, imaxes.. ,para avaliar as destrezas adquiridas. Comentario/ análise de textos.

7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

Entregarán un traballo pautado polo profesor en febreiro e en abril. Nas mesmas datas farán un exame que versará sobre os temas traballados neses traballos Os exames serán o 60% da nota, e os traballos o 40% Haberá un exame final en maio se non se superou a materia nas probas anteriores.

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Manexar, en primeiro lugar, diversa información sobre: • O número de alumnos e alumnas. • O funcionamento do grupo (clima da aula, nivel de disciplina, atención...). • As fortalezas que se identifican no grupo en canto ao desenvolvemento de contidos curriculares. • As necesidades que se puidesen identificar • As fortalezas que se identifican no grupo en canto aos aspectos competenciais. • Os desempeños competenciais prioritarios que hai que practicar no grupo nesta materia. • Os aspectos que se deben ter en conta ao agrupar os alumnos e as alumnas para os traballos cooperativos. • Os tipos de recursos que se necesitan adaptar a nivel xeral para obter un logro óptimo do grupo. En canto ás necesidades individuais: • Identificar os alumnos ou as alumnas que necesitan un maior seguimento ou personalización de estratexias no seu proceso de aprendizaxe. (Débese ter en conta aquel alumnado con necesidades educativas, con altas capacidades e con necesidades non diagnosticadas, pero que requiran atención específica por estar en risco, pola súa historia familiar, etc.). • Saber as medidas organizativas a adoptar. (Planificación de reforzos, situación de espazos, xestión de tempos grupais para favorecer a intervención individual). • Establecer conclusións sobre as medidas curriculares a adoptar, así como sobre os recursos que se van empregar. • Analizar o modelo de seguimento que se vai utilizar con cada un deles. • Acoutar o intervalo de tempo e o modo en que se van avaliar os progresos destes estudantes. • Fixar o modo en que se vai compartir a información sobre cada alumno ou alumna co resto de docentes que interveñen no seu itinerario de aprendizaxe; especialmente, co titor.

Nos grupos de 3º E.S.O. deste curso académico, non hai alumnas/os que precisen unha actuación especial, máis alá dunha maior atención na aul e na casa, con diferentes tipos de explicacións e estimulación da constancia no traballo

9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados. Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida . Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos . Educación para o consumidor - Educación vial . Educación ambiental - Educación sexual

10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materias: - Realizar a lectura que aparece ao comezo de cada un dos bloques temáticos que integran os contidos.

- Realización da comprensión do texto de cada unha das lecturas anteriores. - Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación d e coñecementos sobre os contidos da materia.

11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias. Obxectivos:

- Establecer un marco de referencia que facilite as relacións, la comunicación e a participación dos/as alumnos/as nas actividades desta área.

- Fomentar os valores democráticos de solidariedade, tolerancia, colaboración e respecto cara as persoas e as ideas.

- Facilitar e previr as manifestacións de violencia e as actitudes e comportamentos xenófobos e racistas, rexeitando sempre a violencia como medio de resolución de conflitos.

Actuacións:

- As relacións persoais estarán presididas polo respecto mutuo, a comprensión, a aceptación e a tolerancia.

- Tódolos integrantes da comunidade educativa temos que: ser educados e amables no trato, pedir desculpas cando sexa necesario, traballar con alegría e optimismo, non impoñer as propias ideas, facer uso das normas básicas de cortesía, etc.

- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima dos/as alumnos/as.

- Entender o ensino actual e seu compromiso cos valores básicos da vida en convivencia, é dicir, incorporando de modo efectivo nos proxectos educativos os valores éticos (xustiza, solidariedade, igualdade, tolerancia, respecto, paz…) que favorezan fagan posible unha sociedade máis humanizada e democrática.

- Toda a programación didáctica contemplará unha serie de contidos transversais compartidos por tódalas áreas do coñecemento e que contan cunha elevada carga de valores Ditos contidos favorecerán a convivencia dos alumnos en tres planos: na aula, no centro e no entorno persoal e familiar, contribuíndo así á educación e á cultura da paz, así como ao desenvolvemento pleno do plan de convivencia do centro.

- Aumentar o grado de implicación e participación de tódolos membros da comunidade educativa.

- Fomentar os valores democráticos nas actividades propostas na aula, tales como debates, elaboración de textos, exposicións, etc.

- Concienciar aos alumnos da importancia do coidado das instalacións, así como do seu mantemento e limpeza.

- Animar á reflexión sobre as condutas contrarias ás normas de convivencia.

- Aplicar unha metodoloxía que favoreza as destrezas e a autonomía persoal, incluso nos procedementos de resolución de conflitos.

- Analizar as normas de convivencia a través das obras literarias.

12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Dadas as características da materia, cun bloque de historia moderna e o seguinte de xeografía económica, e o traballo engadido para lograr un coñecemento axeitado da xeografía física e política do mundo, fomentarase a utilización de internet para a busca de información: mapas, estatísticas, imaxes, informes de organismos oficiais. Tamén se practicará a elaboración de presentacións en Power Point tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor

13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Non hai programadas previamente. Pero se intentará aproveitar a oferta de este tipo de actividades que xestionan diferentes organismos e institucións: Consellería. Deputación. Concello. Etc.

15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA

Neste apartado pretendemos promover a reflexión docente e a autoavaliación da realización e o desenvolvemento de programacións didácticas. Para iso, ao finalizar cada unidade didáctica proponse unha secuencia de preguntas que lle permitan ao docente avaliar o funcionamento do programado na aula e establecer estratexias de mellora para a propia unidade. De igual modo, propoñemos o uso dunha ferramenta para a avaliación da programación didáctica no seu conxunto; esta pódese realizar ao final de cada trimestre, para así poder recoller as melloras no seguinte. Esta ferramenta descríbese a continuación:

ASPECTOS A AVALIAR A DESTACAR … A MELLORAR …

PROPOSTAS DE

MELLORA PERSOAL

Temporalización das

unidades didácticas

Desenvolvemento dos

obxectivos didácticos

Manexo dos contidos da

unidade

Descritores e desempeños

competenciais

Realización de tarefas

Estratexias metodolóxicas

seleccionadas

Recursos

Claridade nos criterios de

avaliación

Uso de diversas

ferramentas de avaliación

Atención á diversidade

Interdisciplinariedade

CURSO

2019 / 2020




4º E.S.O.

INSTITUTO DE EDUCACIÓN SECUNDARIA


A RÚA

CURSO 4º de E. S. O.

PROFESOR

Francisco Bussieres Valcarce

LIBRO DE TEXTO

Título Historia

Editorial

Obradoiro Santillana Proxecto Saber Facer

Autor

VV. AA.

Idioma

Galego

Ano de implantación

2016

ÍNDICE 1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN 2.- OBXECTIVOS

2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA 2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE 4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:

4.1.- TEMPORALIZACIÓN 4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)

5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE (cadro)

5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL 7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN 7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES 7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA (materias ponte)

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES 10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA 11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA 12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC 13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE 15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA

1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extra escolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.

2. OS OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (E.S.O.). BOE 3 DE XANEIRO DE 2015. Capítulo III a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio linguístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade linguística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingue, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona

2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o pasado e permítenos albiscar algúns dos problemas do futuro. As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que abranguen a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias, para a mellor comprensión da realidade social. En ESO, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade. A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, nos bloques “O medio físico” e “O espazo humano”, e en cuarto curso céntrase na globalización. A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo, seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos dous ciclos da ESO Máis concretamente:

• Identificar os trazos e os mecanismos básicos que rexen os procesos históricos dos séculos XVIII, XIX e XX e o

funcionamento dos feitos políticos, sociais, económicos e culturais que os protagonizan.

• Caracterizar a organización e evolución da sociedade europea e española, desde a crise do Antigo Réxime e

durante os XIX e XX.

• Analizar os trazos que caracterizaron a ilustración e o reformismo europeo e español, así como as causas e as

consecuencias dos cambios económicos, sociais e culturais que se produciron no século XVIII.

• Explicar o contexto europeo e español en que se produce a crise do Antigo Réxime, establecendo as

consecuencias históricas (políticas, culturais, sociais e económicas) da Revolución Francesa e as revolucións

liberais de 1830 e 1848; así como da independencia de Estados Unidos e da América española.

• Identificar os trazos principais que caracterizaron os procesos de industrialización e modernización económica,

así como das revolucións liberais burguesas, e analizar as causas e as consecuencias políticas, económicas e

sociais implicadas, en especial, o cambio que se produciu nas paisaxes rurais e urbanas.

• Establecer, coa localización no tempo e no espazo, as interrelacións que se producen entre os feitos políticos,

económicos e culturais que caracterizan a traxectoria histórica das sociedades europea e española durante os

séculos XIX e XX, así como o papel que os individuos, desempeñan nelas.

• Analizar as transformacións políticas, culturais, económicas e sociais que protagonizaron a España liberal

durante o século XIX; definir os trazos básicos que as caracterizaron e a influencia europea nelas.

• Explicar as causas que propiciaron o desenvolvemento do colonialismo e imperialismo europeo ao longo da

segunda metade do século XIX e principios do XX, de forma concreta, no caso de España, identificando os

efectos políticos, sociais e económicos que produciron.

• Analizar os diferentes fenómenos de carácter político, económico, social e cultural que caracterizaron o século

XX no ámbito universal, explicando, especialmente, os diferentes conflitos de carácter mundial que tiveron lugar

ao longo do século.

• Apreciar os dereitos e liberdades humanos como un logro irrenunciable da humanidade no seu

desenvolvemento histórico e como unha condición necesaria para a paz; denunciar situacións discriminatorias e

inxustas e sentirse solidario cos que as sofren.

• Analizar a evolución de España e dos territorios galegos durante o século XX e os procesos políticos, sociais,

económicos e culturais máis destacados en cada unha das etapas e períodos que a caracterizan, ata o

establecemento do actual sistema democrático e a entrada na Unión Europea.

• Valorar a riqueza do patrimonio artístico, cultural e lingüístico de España e de Galicia e o seu significado como

memoria colectiva; apreciar o esforzo da investigación sobre el e a difusión do seu coñecemento.

• Analizar os feitos políticos, económicos, sociais e culturais que caracterizaron a vida galega durante os séculos

XVIII, XIX e XX, destacando o protagonismo de Galicia no desenvolvemento histórico español contemporáneo.

• Consolidar o vocabulario específico da materia, elaborando traballos de investigación que permitan aplicar os

instrumentos conceptuais, as técnicas e os procedementos básicos de indagación que caracterizan as ciencias

sociais, a xeografía e a historia.

• Realizar tarefas en grupo e participar en discusións e debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante,

fundamentando axeitadamente as súas opinións e propostas e valorando a discrepancia e o diálogo como unha

vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.

• Utilizar de forma crítica as tecnoloxías da información e da comunicación como un instrumento para o

coñecemento da realidade e a comprensión das sociedades contemporáneas e para valorar os adiantos

científico-tecnolóxicos e as manifestacións artísticas e culturais que as caracterizan.

• Analizar os trazos que definen o sistema democrático, caracterizando todos e cada un dos valores que

representa (igualdade, liberdade, solidariedade, tolerancia etc.) e a súa significación moral como marco en que

aparecen distintos proxectos éticos.

• Facer fincapé no diálogo e a tolerancia como medios necesarios para a resolución dos diferentes problemas

sociais e persoais que se poden formular.

• Obter e relacionar información histórica a partir de distintas fontes documentais, cartográficas, iconográficas

etc.; tratala de xeito autónomo e crítico de acordo co obxectivo proposto e comunicárllela aos demais de xeito

organizado e intelixible.

• Comprender e valorar a pertenza simultánea á comunidade galega e a aquelas outras entidades en que se

integra; analizar os acontecementos sucedidos no mundo, Europa, España e Galicia nos séculos XIX e XX; e

entendela como unha realidade dinámica e cambiante.

• Analizar o pensamento e os avances científicos do século XX, así como os grandes procesos de cambio social e

as implicacións duns e outros na sociedade actual.

• Desenvolver actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas, valorando a diversidade cultural das

distintas comunidades ás que pertencemos.

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE AS COMPETENCIAS CLAVE DO CURRÍCULO SON AS SEGUINTES:

1. Comunicación lingüística (CCL).

2. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).

3. Competencia dixital (CD).

4. Aprender a aprender (CAA).

5. Competencias sociais e cívicas (CSC).

6. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).

7. Conciencia e expresións culturais (CCEC).

O ensino da materia de Xeografía no 4º curso da E.S.O. debe contribuír á adquisición por parte dos alumnos das seguintes competencias básicas:

A.- COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ Facilita as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural e, así mesmo, a comprensión da realidade social. Para o desenvolvemento dunha competencia social democrática hai que posibilitar unha interacción responsable co medio, teñen que incorporar a visión de que o mundo en que vivimos é froito das decisións que tomaron os nosos antepasados máis ou menos libremente. Esta visión permitiralle ao alumnado adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante el. O desenvolvemento desta competencia supón:

▪ Comprender os procesos de evolución e cambio das diferentes sociedades que conduciron ao «mundo actual»,

▪ A identificación das diversas sociedades que conviven e se inter relacionan nun determinado momento histórico,

▪ A contextualización dos diversos feitos económicos, sociais, políticos, relixiosos, culturais etc.; ▪ Situar e comprender as diferentes manifestacións económicas, sociais, políticas, relixiosas etc., no

contexto en que se deron ou se dan, ▪ uso de elementos de investigación, medición e representación da historia. ▪ Deste xeito, os alumnos poderán, ademais, analizar os procesos e feitos máis significativos da historia

de Galicia. B.- COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA Relaciónase principalmente co seu aspecto de coñecer e valorar as manifestacións do feito artístico. A devandita contribución facilitarase realmente de se contemplaren unha selección de obras de arte relevantes, ben sexa polo seu significado na caracterización de estilos ou artistas ou por formar parte do patrimonio cultural, especialmente de Galicia. Para contribuír o seu desenvolvemento:

▪ Dotarase o alumnado de destrezas de observación e de comprensión de aqueles elementos técnicos imprescindibles para a análise das manifestacións artísticas,

▪ Favorecerase a apreciación das obras de arte… ▪ Contribuírase a adquirir habilidades perceptivas e de sensibilización. ▪ Desenvólvese a capacidade de emocionarse coas obras de arte. ▪ Axudarase á valorar o patrimonio cultural, a respectalo e a interesarse pola súa conservación.

C.- COÑECEMENTO E INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO. As contribucións son relevantes; a nosa materia permite e esixe relacións interdisciplinares. A interacción co mundo físico, tanto no que ten de espazo natural coma na medida en que foi transformado pola acción humana e, en moitos aspectos, condicionado, é un aspecto esencial no coñecemento socio histórico.

Esta competencia: ▪ Permite comprender mellor o que sucedeu e sucede. ▪ Valorar as consecuencias dun proceso determinado nas condicións de vida dos pobos.

D.- COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA. A linguaxe é un vehículo imprescindible de comunicación no proceso de ensino-aprendizaxe . A lingua é o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar...

Isto supón:

▪ Adquirir un vocabulario preciso e específico das Ciencias Sociais que deberá asumir o alumnado. ▪ Buscar as ideas básicas do tema e interpretar e organizar a información. ▪ Adquirir habilidades de ler e escribir diferentes tipos de texto cada vez máis complexos e que resultan

fundamentais como elementos de información social e histórica do mundo, de España e de Galicia. ▪ Elaborar respostas escritas e orais. ▪ Expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.

E.- COMPETENCIA MATEMÁTICA.

En canto que a aprendizaxe en ciencias sociais leva consigo a adquisición de capacidades para:

▪ Manexo de elementos e operacións matemáticas básicas na busca de información

▪ Establecer relacións entre a arte e as matemáticas (arte e xeometría).

▪ Recoñecemento de formas xeométricas relacionadas coas obras de arte e a súa representación gráfica. ▪ Elaborar e interpretar gráficos.

F.- COMPETENCIA NO TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL Para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos: poder contar con certas habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento. As TIC resultan imprescindibles na sociedade da información en que vivimos. A información é necesario saber utilizala, xa que por si mesma non produce unha forma adecuada de coñecemento, o que fai necesario comprendela e integrala nos esquemas previos de coñecemento dos alumnos e capacitalos para a transmisión desta información do modo máis eficaz posible. O seu desenvolvemento supón:

▪ Usar os mapas históricos e xeográficos, gráficos e imaxes como fonte de información. ▪ Coñecer e interpretar as linguaxes icónicas, simbólicas e de representación ▪ Buscar información en internet. ▪ Tratar a información procedente da observación directa e indirecta da realidade, así como de fontes

escritas, gráficas e audiovisuais ▪ Ler noticias de prensa. ▪ Analizar e contrastar noticias de prensa. ▪ Transmitir a información os demais utilizando as TICs.

G.- COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER Supón iniciarse na aprendizaxe e continuala dun modo autónomo. Do que se trata é de ter ferramentas que faciliten a aprendizaxe e de encontrar repostas que se correspondan cun coñecemento racional, para asumir que poden ser diversas e que é posible atopalas desde distintas perspectivas metodolóxicas. Para acadar esta competencia é preciso tamén coñecer o que se sabe e o que queda por aprender, e orientarmos os procesos de aprendizaxe ata as nosas capacidades. Noutras palabras, trátase de coñecer as propias potencialidades e as propias carencias. O desenvolvemento desta competencia supón:

▪ Aplicar razoamentos de distinto tipo, buscar explicacións multicausais e predicir efectos dos fenómenos sociais.

▪ Coñecer as fontes de información e a súa utilización mediante a recollida, clasificación e análise da información obtida por diversos medios.

▪ Desenvolver estratexias para pensar, organizar, memorizar e recuperar información, tales como: resumos, esquemas ou mapas conceptuais.

▪ Aprender a traballar en equipo. ▪ Tomar apuntamentos ▪ Cómo utilizar distintas fontes para elaborar un traballo de síntese. ▪ Poñer en práctica distintas técnicas mnemotécnicas. ▪ Elaborar fichas informativas. ▪ Elaborar documentos de prensa. ▪ Redactar un tema comparativo e un tema descritivo. ▪ Redactar un tema panorámico e un tema analítico. ▪ Facer un resumo. ▪ Facer esquemas de distinto tipo (fichas, chaves...) ▪ Elaborar cadros sinópticos. ▪ Elaborar e interpretar organigramas,. ▪ Interpretar mapas, gráficos, imaxes....

H.- AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL Para o seu desenvolvemento é necesario:

▪ Favorecer o desenvolvemento de iniciativas de planificación e execución ▪ Favorecer procesos de toma de decisións. ▪ Realización de debates e de traballos individuais ou en grupo xa que implica idear, analizar, planificar,

actuar, revisar o feito, comparar os obxectivos previstos cos alcanzados. ▪ Extraer conclusións. ▪ Facer propostas de solución ante un problema.

4.- CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE OS BLOQUES DE CONTIDO QUE ARTICULAN A ÁREA SON OS SEGUINTES: Bloque 1. O século XVIII en Europa ata 1789. Bloque 2. A era das revolucións liberais. Bloque 3. A Revolución Industrial. Bloque 4. O Imperialismo do século XIX e a Primeira Guerra Mundial. Bloque 5. A época de entre-guerras (1919-1945). Bloque 6. As causas e consecuencias da Segunda Guerra Mundial (1939-1945). Bloque 7. A estabilización do capitalismo e o illamento económico do bloque soviético. Bloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI. Bloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a globalización a finais do século XX e principio do XXI. Bloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da Historia e a Xeografía 4.1.- TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓNS E UNIDADES DIDÁCTICAS 1ª AVALIACIÓN

UNIDADE 1.- A CRISE DO ANTIGO RÉXIME SESIÓNS: 8

1.- O ANTIGO RÉXIME

2.- AS FORMAS DE GOBERNO A COMEZOS DO S. XVIII

3.- A ILUSTRACIÓN E A CRÍTICA DO AR

4.- A GUERRA DE SUCESIÓN

5.- O DESPOTISMO ILUSTRADO EN ESPAÑA

6.- GALICIA NO S XVIII

UNIDADE 2.- REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMOS SESIÓNS: 8

1.- A REVOLUCIÓN AMERICANA

2.- O COMEZO DA REVOLUCIÓN FRANCESA

3.- A RADICALIZACIÓN DA REVOLUCIÓN

4.- A EUROPA NAPOLEÓNICA

5.- A RESTAURACIÓN

6.- NOVAS ONDAS REVOLUCIONARIAS DE 1820-1848

7.- OS NACIONALISMOS. A UNIFICACIÓN DE ITALIA

8.- A UNIFICACIÓN DE ALEMAÑA

UNIDADE 3.- A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS SESIÓNS: 8

1.- A ORIXE DA RI

2.- A PRIMEIRA RI

3.- A REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES

4.- A SEGUNDA RI

5.- A EXPANSIÓN DA RI

6.- OS EFECTOS DA INDUSTRIALIZACIÓN NA POBOACIÓN

7.- A SOCIEDADE DE CLASES. AS CLASES ALTAS

8.- AS CLASES MEDIAS E BAIXAS

9.- O NACEMENTO DO MOVEMENTO OBREIRO

UNIDADE 4.- ESPAÑA NO S. XIX SESIÓNS: 8

1.- A GUERRA DE INDEPENDENCIA, 1808-14

2.- AS CORTES DE CÁDIZ

3.- O REINADO DE FERNANDO VII, 1814-33

4.- A INDEPENDENCIA AMERICANA

5.- ISABEL II E A CONSTRUCCIÓN DO ESTADO LIBERAL, 1833-68

6.- O SEXENIO DEMOCRÁTICO, 1868-74

7.- A RESTAURACIÓN

8.- A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL EN ESPAÑA

9.- AS TRANSFORMACIÓNS SOCIAIS

10.- GALICIA NO S. XIX

2ª AVALIACIÓN

UNIDADE 5.- IMPERIALISMO, GUERRA E REVOLUCIÓN SESIÓNS: 8

1.- AS GRANDES POTENCIAS NA SEGUNDA METADE DO S XIX

2.- OS FACTORES DO IMPERIALISMO

3.- OS GRANDES IMPERIOS COLONIAIS

4.- A ADMINISTRACIÓN COLONIAL E OS SEUS EFECTOS

5.- A ORIXE DA 1ª GM

6.- O DESENVOLVEMENTO DA GUERRA

7.- AS CONSECUENCIAS DA 1ª GM

8.- AS ORIXES DA REVOLUCIÓN RUSA

9.- AS REVOLUCIÓNS DE 1917 E A GUERRA CIVIL EN RUSIA

UNIDADE 6.- O MUNDO DE ENTREGUERRAS SESIÓNS: 8

1.- A FRAXIL RECUPERACIÓN DOS ANOS VINTE

2.- A GRAN DEPRESIÓN DOS ANOS TRINTA

3.- O ASCENSO DOS TOTALITARISMOS

4.- A ITALLIA FASCISTA

5.- AS ORIXES DO NAZISMO

6.- A ALEMAÑA NAZI: UN RÉXIME TOTALITARIO

7.- A FORMACIÓN DA URSS, 1922-29

8.- A DITADURA DE STALIN, 1929-53

UNIDADE 7.- A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL SESIÓNS: 8

1.- AS CAUSAS E O DETONANTE DA GUERRA

2.- A OFENSIVA DO EIXE, 1939-41

3.- A VITORIA ALIADA, 1942-45

4.- O HOLOCAUSTO

5.- A ORGANIZACIÓN DA PAZ

6.- AS CONSECUENCIAS DA GUERRA

UNIDADE 8.- ESPAÑA: DA CRISE DO 98 Á GUERRA CIVIL SESIÓNS: 8

1.- O DESATRE DO 98

2.- A CRISE DA RESTAURACIÓN, 1902-31

3.- O TRIUNFO DA REPÚBLICA E O BIENIO REFORMISTA, 1931-33

4.- O BIENIO CONSERVADOR E A FRONTE POPULAR, 1933-36

5.- A GUERRA CIVIL

6.- A VIDA COTIÁ DURANTE A GUERRA

7.- AS CONSECUENCIAS DA GUERRA CIVIL

8.- GALICIA NO 1º TERCIO DO S. XX

3ª AVALIACIÓN

UNIDADE 9.- A GUERRA FRÍA SESIÓNS: 8

1.- A XÉNESE DA GUERRA FRÍA

2.- OS BLOQUES DA GUERRA FRÍA

3.- DOS INICIOS Á COEXISTENCIA PACÍFICA, 1947-53

4.- DA COEXISTENCIA PACÍFICA Á CRISE DOS MISILES, 1953-62

5.- DA MÁXIMA TENSIÓN Á CRISE, 1963-73

6.- O REBROTE E O FINAL DA GUERRA FRÍA, 1973-91

UNIDADE 10.- A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO SESIÓNS: 8

1.- A DESCOLONIZACIÓN

2.- A ADESCOLONIZACIÓN DE ASIA E OCEANÍA

3.- ORIENTE PRÓXIMO

4.- A DESCOLONIZACIÓN DE ÁFRICA

5.- O NACEMENTO DO TERCEIRO MUNDO

UNIDADE 11.- O MUNDO DESDE 1945 ATA A ACTUALIDADE SESIÓNS: 8

1.- EUROPA OC.: DEMOCRACIA E CAMBIO SOCIAL

2.- A UNIÓN EUROPEA, UNHA INICIATIVA ORIXINAL

3.- EE.UU., UNHA GRAN POTENCIA

4.- EUROPA DO LESTE: A URSS E AS DEMOCRACIAS POPULARES

5.- A DESAPARICIÓN DO BLOQUE COMUNISTA

6.- O DESENVOLVEMENTO DE ASIA ORIENTAL

7.- TENSIÓNS E CONFLITOS EN AMÉRICA LATINA

8.- TENSIÓNS E CONFLITOS EN ASIA E ÁFRICA

9.- AS POTENCIAS EMERXENTES NO S. XXI

10.- O MUNDO ISLÁMICO, UN ESPAZO EN TENSIÓN

11.- O MUNDO ACTUAL: UN MUNDO GLOBALIZADO

12.- RETOS E PROBLEMAS DO S. XXI

UNIDADE 12.- ESPAÑA: DA DITADURA Á DEMOCRACIA SESIÓNS: 8

1.- OS PRIMEIROS ANMOS DO FRANQUISMO, 1939-49

2.- AFIANZAMENTO DO RÉXIME E DESARROLLISMO, 1950-73

3.- O FINAL DA DITADURA, 1973-75

4.- UNHA TRANSICIÓN SEN RUPTURA

5.- A CONSTITUCIÓN DE 1978 E O ESTADO DAS AUTONOMÍAS

6.- OS GOBERNOS DO PSOE, 1982-96

7.- A ALTERNANCIA PP – PSOE, 1996-2015

8.- CAMBIOS ECONÓMICOS E SOCIAIS NA ESPAÑA DEMOCRÁTICA

9.- GALICIA NO FRANQUISMO E NA ACTUALIDADE

4.2.- CONTIDOS MÍNIMOS ESIXÍBLES E GRAO MÍNIMO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADE 1 Cita os trazos característicos do Antigo Réxime. Describe as características sociais, demográficas e económicas do A R. Describe as características do absolutismo, despotismo ilustrado e parlamentarismo Os principios da Ilustración Os pensadores ilustrados: Montesquieu, Voltaire, Rousseau UNIDADE 2: Causas, etapas e consecuencias da guerra de independencia que da lugar aos EE.UU. Principais ideas dos seguintes documentos históricos: Declaracións de 1776: Declaración de Dereitos de Virxinia e Declaración de independencia A primeira constitución de Estados Unidos Coñecer as causas da revolución Francesa Facer un eixe cronolóxico cos feitos máis importantes das etapas da Revolución Francesa Comprender as consecuencias da Revolución Francesa Localizar nun mapa o Imperio napoleónico Coñecer os principios e as institucións do liberalismo político Cita os principios políticos da Restauración. Así como as alianzas resultantes e os seus obxectivos Analiza as revolucións liberais de 1820, 1830 e 1848 Unificación de Italia e Alemaña UNIDADE 3: factores que explican a 1ª R I Explicar a previa revolución agraria Diferenzas entre primeira e segunda revolución industrial Os cambios sociais provocados pola R I: burguesía e proletariado As orixes do movemento obreiro Diferenzas entre socialismo e anarquismo

UNIDADE 4: Coñecer causas, evolución e solución da Guerra de Independencia A labor das Cortes de Cádiz A loita entre o Absolutismo e o Liberalismo ao longo do s. XIX: o reinado de Fernando VII, Isabel II, Sexenio Democrático Coñecer as bases e as peculiaridades da Restauración Trazos xerais da Revolución Industrial en España e Gallicia UNIDADE 5: Cita e explica as causas e consecuencias do Imperialismo Localiza nun mapa os distintos imperios coloniais Explica a formación dos bloques de alianzas que se enfrontaron na I G M A 1ª G M: causas, consecuencias e organización da paz As revolucións rusas: causas, evolución, consecuencias UNIDADE 6:

A crise económica dos anos trinta: causas, consecuencias, sistemas económicos e políticos resultantes Cita as características comúns dos sistemas fascistas italiano e alemán A URSS de Stalin UNIDADE 7: A Segunda Guerra Mundial: Causas: o expansionismo nazi A evolución da guerra: Avance nazi, 1939-41 / Vitoria aliada, 1942-45 Consecuencias económicas, políticas, humanas O exterminio xudeu Organización da paz: os tratados, a ONU UNIDADE 8: 1898: os feitos Saber explicar os motivos que provocan a reflexión intelectual do 98 Explicar os motivos da decadencia do sistema canovista A 2ª República: como aparece, as diferentes etapas, os problemas que acaban con ela A Guerra Civil: causas, evolución, consecuencias UNIDADE 9: A Guerra Fría: Características; formación dos bloques capitalista e comunista; etapas e principais conflitos Localizar nun mapa os países que formaron os dous bloques Compara as características da economía capitalista e comunista Compara as características políticas de ambos bloques UNIDADE 10: A descolonización: causas, periodización Coñecer os trazos principais da descolonización de África e Asia Asociación de ideas: colonización, pobreza, descolonización, neocolonialismo A que chamamos Terceiro Mundo. Por qué? UNIDADE 11: Coñecer a orixe e evolución da Unión Europea Coñecer a evolución xeral dos dous bloques no eido político e económico ata a crise e desaparición do bloque comunista Analiza os factores que explican a crise na URSS Describe as reformas de Gorbachov: “perestroika” e “glasnost” A desintegración da URSS, e a formación da CEI As tensións actuais en diferentes zonas do planeta: Oriente Próximo. África. O Islam A globalización: características xerais UNIDADE 12: Evolución do réxime franquista: da autarquía a o desenvolvemento económico A transición á democracia A aparición do Estado das Autonomías Un sistema bipartidista: a alternancia de PP e PSOE O desenvolvemento económico durante a democracia A Galicia actual

5.- CADRO: RELACIÓN OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (CSC), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (CCEC).

BLOQUE 1. O SÉCULO XVIII EN EUROPA ATA 1789 OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE

AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE COMPETENCIAS

CLAVE

• Século XVIII en Europa: do feudalismo ao absolutismo e o parlamentarismo das minorías. Francia, Inglaterra, España e Galicia.

• Ilustración.

• Arte e ciencia en Europa no século XVIII.

B1.1. Explicar as características do Antigo Réxime nos seus sentidos político, social e económico.

B1.1.1. Establece, a través da análise de textos a diferenza entre o Absolutismo e o Parlamentarismo.

CSC CAA CCL

B1.2. Coñecer o alcance da Ilustración como novo movemento cultural e social en Europa e en América.

B1.1.2. Distingue conceptos históricos como Antigo Réxime Ilustración. CSC

CAA

B1.2.1. Describe as características da cultura da Ilustración e as implicacións que ten nalgunhas monarquías.

CSC CCEC CCL

B1.3. Coñecer os avances da Revolución Científica desde os séculos XVII e XVIII.

B1.3.1. Aprecia os avances científicos e a súa aplicación á vida diaria, e contextualiza o papel dos científicos na súa propia época.

CSC CMCCT CAA

B1.3.2. Comprende as implicacións do empiricismo e o método científico nunha variedade de áreas.

CSC CMCCT

BLOQUE 2. A ERA DAS REVOLUCIÓNS LIBERAIS

OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

• Revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX: bases ideolóxicas (liberalismo,nacionalismo e rexionalismo), económicas e sociais;consecuencias.

• Revolucións burguesas nos s. XVIII e XIX: periodización e feitos principais. Restauración. Procesos unificadores e independentistas. O caso español.

B2.1. Comprender o alcance e as limitacións dos procesos revolucionarios dos séculos XVIII e XIX.

B2.1.1. Sopesa as razóns dos revolucionarios para actuar como o fixeron.

CSC CAA CCL

B2.1.2. Recoñece, mediante a análise de fontes de diversas épocas, o valor destas non só como información senón tamén como evidencia para os/as historiadores/as.

CSC CAA CCL

B2.2. Identificar os principais feitos das revolucións liberais burguesas en Europa e América nos séculos XVIII e XIX.

B2.2.1. Redacta unha narrativa sintética cos principais feitos dalgunha das revolucións burguesas da primeira metade do século XIX, acudindo a explicacións causais, e sinala os proles e os contras

CSC CAA CCL

B2.2.2. Redacta unha narrativa sintética cos principais feitos dalgunha das revolucións burguesas do século XVIII, acudindo a explicacións causais, e indica os proles e os contras.

CSC CAA CCL

BLOQUE 3. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS



COMPETENCIAS CLAVE

• Revolución Industrial: concepto; factores económicos, sociais e ideolóxicos que a fan posible.

• Revolución Industrial: desde Gran Bretaña ao resto de Europa.

• Consecuencias da Revolución Industrial. Movemento obreiro (orixes, ideoloxías e formas de organización).

• A ciencia no século XIX.

B3.1.Describir os feitos salientables da Revolución Industrial e o seu encadeamento causal. s cambios.

B3.1.1.Analiza os proles e os contras da primeira Revolución Industrial en Inglaterra.

CSC CAA CCL

B3.2. Analizar as vantaxes e os inconvenientes de ser un país pioneiro no

B3.2.1. Analiza e compara a industrialización de diferentes países de Europa, América e Asia, nas súas distintas escalas temporais e xeográficas.

CSC CAA CCL

B3.2.2. Compara o proceso de industrialización en Inglaterra e nos países nórdicos.

CSC CAA CCL

B3.3. Entender o concepto de progreso, e os sacrificios e os avances que leva consigo.

B3.3.1. Explica a situación laboral feminina e infantil nas cidades industriais.

CSC

CSIEE

CCL

B3.5. Coñecer os principais avances científicos e tecnolóxicos do século XIX, e a súa relación coas revolucións industriais.

B3.5.1. Elabora un eixe cronolóxico, diacrónico e sincrónico, cos principais avances científicos e tecnolóxicos do século XIX.

CSC

CAA

CMCCT

BLOQUE 4. O IMPERIALISMO DO SÉCULO XIX E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL



COMPETENCIAS CLAVE

• O imperialismo no século XIX: concepto.

• Imperialismo: causas, desenvolvemento e consecuencias.

• Causas e consecuencias da Gran Guerra (1914-1919) ou Primeira Guerra Mundial.

• Revolución rusa.

• A arte no século XIX.

B4.1. Identificar as potencias imperialistas e a repartición de poder económico e político no mundo no derradeiro cuarto do século XIX e no principio do XX.

B4.1.1.Explica razoadamente que o concepto imperialismo reflicte unha realidade que influirá na xeopolítica mundial e nas relacións económicas transnacionais.

CSC

CAA CLL

B4.2.Establecer xerarquías causais (aspecto e escala temporal) da evolución do imperialismo.

B4.2.1.Sabe recoñecer cadeas e interconexións causais entre colonialismo, imperialismo e a Gran Guerra de 1914.

CSC

CAA

B4.3.Coñecer os principais acontecementos da Gran Guerra, as súas interconexións coa Revolución rusa e as consecuencias dos tratados de Versalles.

B4.3.1. Diferenza os acontecementos dos procesos nunha explicación histórica, da Primeira Guerra Mundial.

CSC

CAA

B4.3.2. Analiza o novo mapa político de Europa.

CSC

CAA

B4.3.3. Describe a derrota de Alemaña desde a súa propia perspectiva e desde a dos aliados.

CSC

CAA CCL

B4.4.Esquematizar a orixe, o desenvolvemento e as consecuencias da Revolución rusa.

B4.4.1. Contrasta algunhas interpretacións do alcance da Revolución rusa na súa época e na actualidade.

CSC

CAA

CCL

B4.5. Relacionar movementos culturais como o romanticismo, en distintas áreas, e recoñecer a orixinalidade de movementos artísticos como o impresionismo, o expresionismo e outros "ismos" en Europa.

B4.5.2.Compara movementos artísticos europeos e asiáticos. CSC

CAA

CCL

CCEC

BLOQUE 5. A ÉPOCA DE ENTREGUERRAS (1919-1945)



COMPETENCIAS CLAVE

• Período de entreguerras: do final da Gran Guerra ao crac do 29 e a Gran Depresión.

• II República española e a Guerra Civil.

B5.1.Coñecer e comprender os acontecementos, os feitos e os procesos máis importantes do período de entreguerras, e a súa conexión co presente, e estudar a xerarquía causal nas explicacións históricas sobre esta época.

B5.1.1.Analiza interpretacións diversas de fontes históricas e historiográficas de distinta procedencia.

CSC

CAA CCL

B5.1.2. Relaciona algunhas cuestións concretas do pasado co presente e as posibilidades do futuro, como o alcance das crises financeiras de 1929 e de 2008.

B5.1.3. Discute as circunstancias da loita polo sufraxio da muller.

B5.2. Analizar as causas do auxe dos fascismos en Europa.

B5.2.1. Explica diversos factores que fixeron posible o auxe do fascismo en Europa.

CSC

CAA

B5.3. Coñecer as tensións que levaron en España á proclamación da II República e ao estoupido da Guerra Civil

B5.3. Coñecer as tensións que levaron en España á proclamación da II República e ao estoupido da Guerra Civil.

CSC

CAA

CCL

B5.3.1. Explica as principais reformas durante a II República española, e reaccións a elas.

CSC

CCL

B5.3.2. Explica as causas da Guerra Civil española no contexto europeo e internacional.

CSC

CCL

BLOQUE 6. AS CAUSAS E CONSECUENCIAS DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL (1939-1945)



COMPETENCIAS CLAVE

• Orixes da Segunda Guerra Mundial.

• Desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial: extensión, fases, formas de guerra e principais consecuencias.

• Procesos de descolonización en Asia e África.

B6.1. Coñecer as causas da Segunda Guerra Mundial.

B6.1.1. Recoñece a xerarquía causal (diferente importancia dunhas causas ou outras segundo as narrativas).

CSC

CAA

B6.2.Coñecer os principais feitos da Segunda Guerra Mundial, diferenciar as escalas xeográficas nesta guerra (europea e mundial) e entender o concepto de guerra total.

B6.2.1. Sitúa nun mapa as fases do conflito. CSC

CAA

B6.2.2. Dá unha interpretación de por que acabou antes a guerra europea que a mundial.

CSC

CAA

CCL

B6.2.3.Elabora unha narrativa explicativa das causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial, a distintos niveis temporais e xeográficos.

CSC

CAA

CCL

B6.3.Entender o contexto en que se desenvolveu o Holocausto na guerra europea e as súas consecuencias.

B6.3.1. Recoñece a significación do Holocausto na historia mundial. CSC

B6.3.2.Elabora unha narrativa explicativa das causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial, a distintos niveis temporais e xeográficos.

B6.4. Comprender o concepto de Guerra Fría no contexto de despois de 1945, e as relacións entre os dous bloques, os EEUU e a URSS.

B6.4.1.Utilizando fontes históricas e historiográficas, explica algúns dos conflitos enmarcados na época da Guerra Fría.

B6.4.2. Describe as consecuencias da guerra de Vietnam.

B6.5.Organizar os feitos máis importantes da descolonización de posguerra no século XX e comprender os límites da descolonización e da independencia nun mundo desigual”.

BLOQUE 7. A ESTABILIZACIÓN DO CAPITALISMO E O ILLAMENTO ECONÓMICO DO BLOQUE SOVIÉTICO



COMPETENCIAS CLAVE

• Evolución dos bloques soviético e capitalista. O "Welfare State".

B7.1.Entender os avances económicos dos réximes soviéticos e os perigos do seu illamento interno, así como os avances económicos do "Welfare State" en Europa.

B7.1.1.Explica os avances dos réximes soviéticos e do "Welfare State" en Europa.

CSC

CAA

CCL

• Dos inicios á coexistencia pacífica (1947-1953).

• Da coexistencia pacífica á crise dos mísiles (1953-1962).

• Da máxima tensión á crise (1963-1973).

• O rebrote e o final da Guerra Fría (1973-1991).

• Interpretación dunha caricatura sobre a G F

• Investigación sobre a carreira espacial.

• Ditadura de Franco en España

B7.1.2. Recoñece os cambios sociais derivados da incorporación da muller ao traballo asalariado.

B7.2. Comprender o concepto de crise económica e a súa repercusión mundial

B7.2.1. Compara a crise enerxética de 1973 coa financeira de 2008.

CSC

B7.3.Explicar as causas de que se establecera unha ditadura en España tras a Guerra Civil, e como foi evolucionando esa ditadura desde 1939 a 1975.

B7.3.1.Coñece a situación da posguerra e a represión en España, así como as fases da ditadura de Franco.

B7.3.2.Discute como se entende en España e en Europa o concepto de memoria histórica.

BLOQUE 8. O MUNDO RECENTE ENTRE OS SÉCULOS XIX E XXI



COMPETENCIAS CLAVE

Formas económicas e sociais do capitalismo no mundo. Colapso dos réximes soviéticos e as súas consecuencias. Camiño cara á U E: desde a unión económica a unha futura unión política supranacional.

B8.1.Interpretar procesos a medio prazo de cambios económicos, sociais e políticos a nivel mundial.

B8.1.1.Interpreta o renacemento e o declive das nacións no novo mapa político europeo desa época.

CSC CAA

B8.1.2. Comprende os proles e contras do estado do benestar.

CSC

B8.2.Coñecer as causas e as consecuencias inmediatas do colapso da URSS e outros réximes socialistas.

B8.2.1. Analiza diversos aspectos políticos, económicos e culturais dos cambios producidos tras o colapso da URSS.

CSC CAA CCL

B8.3.Coñecer os principais feitos que conducen ao cambio político e social en España tras 1975. Distintas interpretacións sobre ese proceso.

B8.3.1.Compara interpretacións sobre a Transición española nos anos setenta do século XX e na actualidade.

B8.3.2. Enumera e describe algúns dos principais fitos que deron lugar ao cambio na sociedade española da transición: coroación de Xoán Carlos I, lei para a reforma política 1976, lei de amnistía 1977, apertura de Cortes Constituíntes, a Constitución 1978, primeiras eleccións xerais, creación do Estado das autonomías

CSC CAA CCL

B8.3.3.Analiza o terrorismo en España durante esta etapa (ETA, GRAPO): xénese e historia das organizacións terroristas, aparición de asociacións en defensa das vítimas

B8.4. Entender a evolución da construción da Unión Europea.

B8.4.1. Discute sobre a construción da Unión Europea e do seu futuro.

BLOQUE 9. A REVOLUCIÓN TECNOLÓXICA E A GLOBALIZACIÓN A FINAIS DO SÉCULO XX E PRINCIPIOS DO XXI



COMPETENCIAS CLAVE

B9.1.A globalización económica: concepto e características.

B9.1.Definir a globalización e identificar algúns dos seus factores.

B9.1.1.Procura na prensa novas dalgún sector con relacións globalizadas, e elabora argumentos a favor e en contra.

CSC CD CCL CAA CSIEE

B9.2.Papel da Revolución Tecnolóxica na globalización.

B9.2.Identificar algúns dos cambios fundamentais que supón a Revolución Tecnolóxica.

B9.2.1.Analiza algunhas ideas de progreso e retroceso na implantación das recentes tecnoloxías da información e da comunicación, a distintos niveis xeográficos.

CSC CSS CCL CD

B9.3.Consecuencias da globalización. Relacións internacionais, focos de conflito

B9.3.Recoñecer o impacto destes cambios a nivel local, autonómico, estatal e global, prevendo posibles escenarios máis e menos desexables de cuestións ambientais transnacionais, e discutir as novas realidades do espazo globalizado.

B9.3.1.Crea contidos que inclúen recursos como textos, mapas e gráficos, para presentar algún aspecto conflitivo das condicións sociais do proceso de globalización.

CSC CD CAA CCL CMCCT CSIEE

BLOQUE 10. A RELACIÓN ENTRE O PASADO, O PRESENTE E O FUTURO A TRAVÉS DA HISTORIA E A XEOGRAFÍA OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE

AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE COMPETENCIAS

CLAVE

• Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia e a xeografía.

• Cambio e continuidade.

• Tempo histórico.

• Vocabulario histórico e artístico. Idade contemporánea.

B10.1.Recoñecer que o pasado “non está morto e enterrado”, senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.

B10.1.1.Formula posibles beneficios e desvantaxes para as sociedades humanas e para o medio natural dalgunhas consecuencias do quecemento global, como o desxeamento do Báltico.

B10.2.Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.


CSC CMCCT


CSC CMCCT



CSC CMCCT

B10.4.Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

B10.4.1. Utiliza con fluidez e precisión o vocabulario histórico e artístico necesario.

CSC CCL

5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5.2, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:

ESTÁNDAR


ACADA OS OBXECTIVOS CON

DIFICULTADE


ACADA PERFECTAMENTE OS

OBXECTIVOS

6.- CONCRECCIÓNS METODOLÓXICAS, MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

METODOLOXÍA A programación pretende desenvolver seguintes principios metodolóxicos:

Adaptarse ás características do alumnado partindo do seu nivel de desenvolvemento. Facilitar a construción de aprendizaxes significativas, deseñando actividades que permitan establecer relacións entre experiencias previas e as novas aprendizaxes. Presentación motivadora dos contidos que fomente no alumnado o interese polo coñecemento. Para lograr que sexa positiva, é necesario que os temas de estudo conecten cos intereses do alumnado. Apoiándose no emprego dos medios audiovisuais, o achegamento aos problemas da súa contorna, as saídas programadas, ... Favorecer a aceptación persoal, a cooperación e a superación de discriminacións. Atender á diversidade do alumnado, tendo en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, intereses e motivacións. O profesor desenvolverá os contidos das unidades didácticas, nas que presenta, interroga e formula hipóteses; explica, define e relaciona; recapitula, sintetiza e clarifica. Recapitular periodicamente e finalizar con sínteses que retornen ao principio.

Crear un clima de clase distendido e adaptar o tempo e a densidade do contido ao contexto. Desenvolvemento das Unidades Didácticas:

As distintas unidades didácticas deben enfocarse como un conxunto de procesos e problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Comezarase cada unidade indagando cales son os coñecementos previos que posúe o alumnado sobre os contidos a tratar, e a partir deles, empezar a construír a súa aprendizaxe cunha serie de actividades que faciliten a aprendizaxe significativa; logo seguirá unha parte expositiva coa información básica. Buscaranse, na medida do posible, actividades variadas para fixar e organizar os coñecementos, e para ver os niveis acadados de comprensión: cuestións dirixidas a amosar a multicausalidade dos fenómenos; comprensión dos cambios no tempo; recurso a imaxes como documentos históricos; emprego de bibliografía, redacción de traballos de síntese.

A dinámica da clase en xeral será: Primeiro: presentación e explicación, recordando conceptos fundamentais anteriores. Segundo: realización de actividades para adquirir novos coñecementos e poñer en práctica os xa adquiridos.

As actividades serán case sempre na aula. Tamén a aula de informática e a biblioteca, para levar a cabo tarefas puntuais

As actividades buscarán fomentar no alumnado a capacidade de aprender por si mesmos. Tamén para traballar en quipo.

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS TRADICIONAIS

O libro de texto Material de la biblioteca: enciclopedias, dicionario da lingua, monografías. A prensa como recurso Mapas históricos e atlas histórico Material confeccionado polo profesor Documentos e textos concretos para a motivación e o traballo dos contidos Fotografías

AUDIOVISUAL

Documentais. Cine histórico. Clips didácticos en internet Diapositivas e proxector

INSTRUMENTAL

Encerado e mapas murais Globos terráqueos e atlas xeográfico

RECURSOS INFORMÁTICOS

Proxectos na Rede Páxinas Web especializadas en educación e no aprendizaxe da Historia

O ENTORNO COMO RECURSO

As manifestacións da historia, arte e da cultura no entorno Outros: Exposicións e conferencias, visitas, debates

7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN, BAREMACIÓN Establécense como requisitos para unha avaliación positiva os seguintes:

A.- Traballo regular das actividades tanto na clase como na casa.

Realización correcta do caderno e presentación no prazo sinalado. Realización dos traballos específicos e ou complementarios encomendados. Manter actitudes de acordo cos obxectivos fixados.

B.- Realización das probas escritas

Proponse a seguinte cuantificación dos diferentes instrumentos de avaliación:

- Apartado A: 20% máximo (2 puntos)

- Apartado B : 80% máximo (8 puntos)

A cualificación de cada tramo avaliativo -Avaliación- será o resultado da suma da cualificación obtida nas probas escritas sumada a cualificación por traballo e actitude ó longo dese período avaliativo. Para aprobar a materia en xuño hai que aprobar tódalas avaliacións. AS RECUPERACIÓNS: Serán mediante unhas actividades obrigatorias e un exame. Faise un exame de recuperación por cada período avaliativo suspenso. AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO

Poderá haber un exame final de graza en xuño, sempre que o alumno/a tivera superado o apartado de traballo e actitude das respectivas avaliacións e se tivera presentado a todas as probas de avaliación, agás xustificación perfectamente documentada. O alumnado co bloque de contidos dunha avaliación sen recuperar, tendo as restantes aprobadas, poderá facer un exame de graza no mes de xuño sobre os contidos dese bloque non superado, sempre que cumpra os requisitos anteriores. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO O alumnado que non supere a materia no mes de xuño recibirá un caderniño de actividades de reforzo e repaso de cada unidade e que deberá entregar realizadas no momento da proba extraordinaria de setembro. Estas actividades debidamente traballadas serán valoradas ata cun 40% de nota total (4 puntos) A proba escrita suporá un 60% máximo da nota total (6 puntos). Non se sumarán as dúas cualificacións se na proba escrita non se obtén unha cualificación mínima de 3 puntos sobre 10. 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL

A avaliación continua e formativa, proxectarase en actividades realizadas en tres fases: Avaliación inicial: permite adecua-la aprendizaxe ás posibilidades do alumnado, tras establecer o nivel de coñecementos, actitudes e capacidades dos que parten e, en consecuencia adecua-la programación ás súas necesidades. A avaliación inicial en cada unidade tamén permitirá programar actividades de repaso e/ou reconductoras Avaliación formativa: levada a cabo durante todo o proceso de ensinanza-aprendizaxe. Permite axusta-los compoñentes curriculares ao ritmo de aprendizaxe do alumnado. Avaliación sumativa: Establece os resultados ó termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Ó remate de cada bloque de contidos, as actividades de aprendizaxe, as actitudes e unha proba escrita de verificación permitirán unha avaliación sumativa, que mida o progreso realizado e as necesidades de recuperación, se as houbera. 7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN Para a valoración sobre a consecución dos obxectivos didácticos propostos utilizaranse os criterios de avaliación indicados cos seguintes procedementos e instrumentos: A.- Traballo e actitude: 20%

Observación directa do traballo e a actitude diaria dos/as alumnos/as. Para unha valoración positiva do alumno/a, o traballo en clases debe ser regular e mostra-las actitudes indicadas nos obxectivos. (máximo 0,5 puntos) Valoración da expresión oral, utilización do vocabulario propio da historia a través das respostas ás preguntas na clase, postas en común, debates…

Valoración da expresión escrita: faltas de ortografía, termos mal empregados (máximo.0,5 puntos)

Caderno de clases: É a testemuña do traballo. Nel queda rexistrado o progreso no dominio do “método investigativo”, as dúbidas que xorden, técnicas de obtención de información e a capacidade de expresión escrita. Nel figurarán as actividades formativas realizadas e as de síntese final de cada unidade. Este caderno terá que ser levado “ao día” e será revisado polo profesor en calquera momento do proceso. O caderno debe observar os seguintes requisitos: Correctamente presentado, ordenado e completo. Permitirá avaliar o traballo individual e grupal, a expresión escrita, e o progreso. (máximo. 1 punto) Informes sobre actividades complementarias de investigación en grupo. Permiten valorar as estratexias de indagación, as capacidades para a busca e selección crítica da información, o uso das TICs,….

B.- Probas escritas de verificación: 80%

No deseño destas probas poderán constar os seguintes tipos de preguntas: Obxectivas ou preguntas curtas para avaliar feitos e conceptos. Desenvolvemento de temas para avaliar a capacidade de expresión, uso do vocabulario específico, argumentación lóxica, actitudes. Confección, análise, interpretación de mapas históricos, gráficos, imaxes ... ,para avaliar as destrezas adquiridas. Comentario/ análise de textos.

7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Entregarán un traballo pautado polo profesor en febreiro e en abril. Nas mesmas datas farán un exame que versará sobre os temas traballados neses traballos Os exames serán o 60% da nota, e os traballos o 40% Haberá un exame final en maio se non se superou a materia nas probas anteriores.

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE O alumnado con dificultades de aprendizaxe terá un seguimento específico mediante un programa de actividades adaptadas a súas características e capacidades con deficiente desenvolvemento.

9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados.

Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida

. Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos

. Educación para o consumidor - Educación vial

. Educación ambiental - Educación sexual

10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materias: - Realizar a lectura que aparece ao comezo de cada un dos bloques temáticos que integran os contidos. - Realización da comprensión do texto de cada unha das lecturas anteriores. - Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación d e coñecementos sobre os contidos da materia.

11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias.

Obxectivos:




Actuacións:



- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima

dos/as alumnos/as.









12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Dadas as características da materia, centrada especialmente no mundo contemporáneo, fomentarase a utilización de internet para a busca de información, e a elaboración de presentacións en Power Point tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor

13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRESCOLARES Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Algunhas actividades están recollidas na programación xeral do centro. Outras irán aparecendo segundo diferentes ofertas dos organismos educativos outras institucións da administración: Consellería. Deputación. Concello.

14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE

INDICADORES VALORACIÓN PROPOSTAS DE MELLORA

Planificación 1.- Programa a materia tendo en conta os estándares de aprendizaxe previstos 2.- Programa a materia tendo en conta o tempo dispoñible para o desenvolvemento 3.- Selecciona os contidos da programación da aula tendo en conta as particularidades dos estudantes. 4.- Programa actividades e estratexias en función dos estándares de aprendizaxe. 5.- Planifica as clases de modo flexible, prepara actividades e recursos axustados á programación da aula e ás necesidades do alumnado. 6.- Establece os criterios, procedementos e os instrumentos de avaliación que permiten facer o seguimento do progreso de aprendizaxe 7.- Coordínase co profesorado doutros departamentos que poidan ter contidos afíns á súa materia.

Motivación do alumnado

1.- Proporciona un plan de traballo ao principio de cada unidade. 2.- Considera situacións que introduzan a unidade (imaxes, películas, lecturas...). 4.- Informa sobre os progresos conseguidos e as dificultades encontradas. 6.- Estimula a participación activa dos estudantes na clase. 7.- Promove a reflexión dos temas tratados.

Desenvolvemento da ensinanza

1.- Resume as ideas fundamentais discutidas antes de pasar a unha nova unidade ou tema con mapas conceptuais, esquemas... 2.-Cando introduce conceptos novos, relaciónaos, se é posible, cos xa coñecidos: intercala preguntas aclaratorias; pon exemplos... 3.- Ten predisposición para aclarar dúbidas e ofrecer asesorías dentro e fóra das clases. 4.-Optimiza o tempo dispoñible para o desenvolvemento de cada unidade didáctica. 5.- Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo para apoiar os contidos 6.-Promove o traballo cooperativo e mantén unha comunicación fluída cos estudantes. 7.- Desenvolve os contidos dunha forma ordenada e comprensible para o alumnado.

8.-Presenta actividades que permitan a adquisición dos estándares de aprendizaxe e as destrezas propias da etapa educativa. 9.- Presenta actividades de grupo e individuais.

Seguimento e avaliación do proceso de aprendizaxe

1.-Detecta os coñecementos previos de cada unidade didáctica. 2.- Revisa os traballos propostos na aula e fóra dela. 3.- Corrixe e explica de forma habitual os traballos e actividades dos alumnos e das alumnas, e dá pautas para a mellora das súas aprendizaxes. 4.- Utiliza suficientes criterios de avaliación que atendan de xeito equilibrado a avaliación dos diferentes contidos. 5.- Favorece os procesos de auto avaliación e co avaliación. 6.- Utiliza diferentes técnicas de avaliación en función dos contidos, do nivel de logro dos estándares de aprendizaxe, etc.

15.- MECANISMOS DE REVISIÓN. AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA

A programación didáctica do departamento de Xeografía e Historia é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A auto avaliación da programación realizarase arredor de dous bloques:

Grao de consecución dos ítems claves da programación. Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.

Os ítems nos que se baseará a auto avaliación son os seguintes:

ÍTEMS GRAO DE CONSECUCIÓN

Si Mellorable Non

1.-Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?

2.-Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?

3.-Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?

4.-Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?

5.-Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-aprendizaxe?

6.-Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?


ÍTEM NON ACADADO CURSO PROPOSTAS DE MELLORA

CURSO

2019-2020



A RÚA


1ºde Bacharelato Historia do mundo contemporáneo

Profesora: Mª Rosario Alonso Casas

ÍNDICE 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN (páx 4)

2. OBXECTIVOS (páx 5-12)

2.1 OBXECTIVOS DE ETAPA

2.1 OBXECTIVOS DA MATERIAIS

3. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

(páx 13-16)

4. CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE (páx 16-22)

4.1 TEMPORALIZACIÓN

4,2 CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES E INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

5. RELACIÓN OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNADRES DE

APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE. (páx 23-57)

5.1 DESEMPEÑOS DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS (páx 57-60)

7. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E

PROMOCIÓN (páx 60-64)

7.1 FASES DE AVALIACIÓN: INICIAL, CONTINUA E FINAL

7.2 INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE

CUALIFICACIÓN

7.3 ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS

PENDENTES

8. MEDIADS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE (páx64-66)

9. CONCRECIÓN E ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES ( páx 67-68)

10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA (páx 68-70)

11 CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA (páx 70)

12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC (páx 70)

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES (páx 70)

14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA

PRÁCTICA DOCENTE (páx 71-73)

15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS

PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS

PROCESOS DE MELLORA (páx 73-74)


1.1 INTRODUCIÓN O estudo da materia de Historia do Mundo Contemporáneo é esencial para o coñecemento e a comprensión do mundo actual, ademais do seu carácter formativo, xa que desenvolve capacidades e técnicas intelectuais propias do pensamento abstracto e formal, tales como a observación, a análise, a interpretación, a capacidade de comprensión e o sentido crítico. Por outra banda, a historia contribúe á formación de cidadáns responsables, conscientes dos seus dereitos e das súas obrigas.

A partir dos contidos, dos criterios de avaliación e dos estándares de aprendizaxe avaliables preténdese o desenvolvemento persoal, intelectual e social do alumnado. Todas as actividades propostas queren favorecer a capacidade do alumnado para aprender por sí mesmo, para traballar en equipo e individualmente e para actuar con espírito crítico. O seu estudo deberá contribuír a fomentar unha especial sensibilidade cara á sociedade do presente e á súa problemática, que anime a adoptar unha actitude responsable e solidaria coa defensa da liberdade, a igualdade entre homes e mulleres, os dereitos humanos, a non discriminación e os valortes democráticos. Os contidos da materia arrancan dun estudo do Antigo Réxime e á súa crise e, a partir da Revolución Industrial e as súas consecuencias, chegan ao século XX, facendo especial fincapé na Europa de Entreguerras e na segunda Guerra Mundial, establecendo unha caractyerización específica do mundo desde os anos 50 do século XX ata o mundo actual, definido polas áreas xeopolíticas e culturais, dentro da globalización, cos conflitos que os caracterizan, sen pasar por alto o final do bloque comunista e as novas relacións internacionais xurdidas despois dos atentados de Nova York ou o xurdimento do radicalismo islámico. Ao tratar de analizar tales feitos, a historia enriquécese coas achegas doutras disciplinas e mesmo coas conclusións da investigación xornalística dos acontecementos. Podemos incluír tamén a análise noutros idiomas, o uso das tecnoloxías da información e da comunicación, a crítica dos medios de comunicación, a reflexión sobre a diversidade cultural, a historia oral ou a comparación con novelas históricas deses feitos históricos. Débense desenvolver conceptos, pero tamén procedementos do traballo do historiador cun vocabulario científico da disciplina que requerirá rigor e espírito de traballo, exposicións, correcta ortografía e expresión que lle permitan ao alumnado establecer os seus razoamentos e argumentacións.

1.2 CONTEXTUALIZACIÓN O centro está situado na localidade de A Rúa, a 100 km de Ourense e a 60 km da cidade máis próxima. O instituto recibe alumnado procedente dos concellos de A Rúa, Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín (Valencia do Sil). Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente doradas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do servizo de transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A maioría das economías familiares (de nivel medio-baixo), aínda que situadas nun medio rural, adícanse a actividades non agrarias: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola, planta industrial de Rieter Saifa, sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cunha reducida área de influencia. O concello dispón de instalacións deportivas (piscina municipal, campo de fútbol, pavillón de deportes, cancha de tenis), Centro Cultural Avenida, Biblioteca Municipal, Escola municipal de música tradicional galega, centro asociado da UNED, seis centros xeriátricos (repartidos entre as localidades das que procede o alumnado) e parque de bombeiros. O centro oferta estudos de ESO, Bacharelato de Ciencias e de Humanidades e Ciencias Sociais e FP Básica de Informática de Oficina. No presente curso hai 198 alumnos e alumnas , e 30 profesores/as. As alumnas que cursan a materia son 6, grupo heteroxéneo en canto a madurez intelectual con distintos ritmos de aprendizaxe.

2. OBXECTIVOS

2.1 OBXECTIVOS XERAIS DE BACHARELATO O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades que lles permitan:

a. Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia statuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equilibrada e favoreza a sustentabilidade.

b. Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espítito crítico. Ser quen de prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

d. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal.

e. Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua galega e a lingua castelá.

f. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g. Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a

comunicación. h. Coñecer e valorar críticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus

antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da súa contorna social. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

i. Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara o medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.

k. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

l. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

m. Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hábitos saudables.

n. Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. o. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e

contribuir á súa conservación e mellora no contecto dun mundo globalizado.

2.2 OBXECTIVOS XERAIS DE HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1. Coñecer a analizar os feitos e procesos máis significativos da Historia do Mundo

Contemporáneo, situándoos no seu tempo e espazo, valorando a súa significación no proceso histórico e as súas repercusións na actualidade.

2. Explicar e relacionar entre sí os principais cambios socioeconómicos, políticos e de mentalidade colectiva, acaecidos desde o século XVIII.

3. Buscar, seleccionar e analizar de forma rigurosa información escrita e gráfica relevante, utilizando métodos e técnicas propias da disciplina histórica para o tratamento de fontes primarias e secundarias.

4. Adquirir unha visión global e coherente do mundo contemporáne que, superando enfoques reduccionistas, facilite a análise das situacións e os problemas do presente, considerando neles os seus antecedentes históricos e as súas relacións de interdependencia.

5. Fomentar o traballo intelectual e a empatía histórica a partir da lectura de obras literarias, o visionamento de películas e a análise da arte dignificativas de cada período.

6. Defender razoadamente as proias ideas sobre a sociedade e revisalas de forma crítica, tendo en conta novas informacións, corrixindo estereotipos e prexuízos, entendendo a historia como unha ciencia aberta á información e aos cambios que brperspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equilibrada e favoreza a sustentabilidade.

7. Desenvolver a sensibilidade e o sentido da responsabilidade, adoptando unha actitude crítica ante os problemas sociais actuais, en especial os que afectan á defensa dos dereitos humanos, tanto individuais como colectivos, aos valores democráticos e ao camiño cara a paz.

8. Manexar, de xeito adecuado, os conceptos básicos e a terminoloxía aceptada pola historiografía, aplicándoa á Historia contemporánea co fin de interpretar e transmitir información histórica con claridade, orde e rigor científico

OBXECTIVOS ESPECÍFICOS POR BLOQUES DE COÑECEMENTO

BLOQUE 1: O ANTIGO RÉXIME

• Definir o concepto de Antigo Réxime. • Recoñecer e analizar as estruturas políticas, sociais e económicas do Antigo

Réxime. • Identificar os trazos que definen unha sociedade estamental e coñecer a

composición e características de cada un dos grupos que a compoñen. • Diferenciar o modelo demográfico abtigo e moderno. • Entender os principios políticos do absolutismo e o seu cuestionamento por parte

do pensamento ilustrado. • Comprender e analizar como a corrente de pensamento do contractualismo

oponse ao absolutismo. • Analizar o pensamento político dos principais filósofos ilustrados: Voltaire,

Montesquieu, Rousseau. • Reflexionar sobre as ideas do pensamento ilustrado que continúan tendo validez

actualmente. • Comprender a realidade da escravitud pasada e actual.

BLOQUE 2: AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS

• Definir o concepto de revolución industrial e comparalo coa economía do Antigo Réxime.

• Entender e interpretar o debate sobre os distintos conceptos do termo “Revolución Industrial”.

• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas. • Identificar a Gran Bretaña como o berce da Revolución Industrial.

• Identificar espacial e temporalmente as fases da industrialización así como as características que as diferencian.

• Analizar as transformacións agrarias en Europa como un precedente da Revolución Industrial.

• Explicar os factores impulsores, o proceso e a extensión do fenómeno da Revolución Industrial.

• Coñecer a diferente dinámica industrializadora en Francia, Bélxica, Alemaña e Estados Unidos.

• Describir as novas formas de organización do traballo e do capital, propias da segunda fase de revolución industrial.

• Reflexionar sobre as causas do fracaso da industrialización en Galicia. • Analizar as consecuencias demográficas, sociais e urbanísticas da revolución

industrial. • Describir os cambios producidos na esfera económica coa aparición do

capitalismo e a economía de mercado. Coñecer as características principais do “Gran Capitalismo”.

• Comprender e evalorar as principais ideas do liberalismo económico, a súa incidencia no mundo contemporáneo e a súa supervivencia na actualidade.

• Valorar as vantaxes e inconvenientes que comportan os grandes cambios económicos, como os do século XIX.

• Comprender o proceso económico das revolucións industriais que sentan as bases do sistema económico da nova sociedade burguesa e a súa incidencia no mundo contemporáneo.

• Recoñecer os principais problemas que trouxo a revolución industrial e a liberal. • Describir as condicións de traballo e o nivel de vida do proletariado durante o

século XIX, comparándoas co estilo de vida da burguesía industrial e das novas clases dirixentes.

• Entender o proceso e as razóns polas que xorde o movemento obreiro. • Explicar as primeiras manifestacións de organización obreira, diferenciándoas

entre sí: ludismo e cartismo. • Analizar as causas que levaron ao incremento do sindicalismo de masas e á

formación dos partidos socialdemócratas durante o último terzo do século XIX. • Comprender as principais teses e pensadores do socialismo utópico, científico

(teses marxistas) e anarquismo. • Enmarcar históricamente as internacionais obreiras e saber desenvolver

correctamente a súa traxectoria, establecendo diferenzas entre a Primeira e Segunda Internacional Obreira, así como identificando os protagonistas máis destacados en cada caso.

BLOQUE 3: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMO

• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas sobre o proceso da revolución política liberal e a configuración histórica dos Estados e nacións.

• Comparar os fundamentos ideolóxicos e as estruturas institucionais do Antigo Réxime e as do sistema liberal, xustificando o carácter revolucionario do cambio.

• Recoñecer a transformación da proposta en proxecto revolucionario e relacionar a súa linguaxe política coa herdanza da razón crítica ilustrada.

• Explicar os principios do absolutismo, liberalismo e nacionalismo incidindo nestes cambios profundos no tránsito do século XVIII ao XIX.

• Adquirir unha visión completa do sistema político liberal/constitucional • Definir o concepto de revolución e comprender o proceso de cambio histórico

que supón a revolución francesa e a súa continuidade nas posteriores revolucións liberais, na configuración das sociedades contemporáneas; e

analizar e valorar os sistemas políticos e económicos que se establecen a partir das revolucións americana e francesa.

• Analizar o ciclo revolucionario liberal: a revolución americana vinculada ao nacemento e formación de EEUU 1776-1789; a Revolución Francesa e a súa expansión por Europa con Napoleón, 1789-1814/1815; a revolución española e a súa repercusión nas colonias americanas 1808-1814/24.

• Comparar a creba do ntigo Réxime na época de Napoleón coa volta ás estruturas do Antigo Réxime durante a Restauración. Definir as características e principios da Restauración absolutista e caracterizar a era dos congresos.

• Explicar as transformacións políticas e o sistema de relacións internacionais que se estableceron en Europa en 1815.

• Describir, conparar e interpretar as distintas ondas revolucionarias liberais en Europa entre 180 e 1848 (1820, 1830 e 1848).

• Describir os postulados nacionalistas, as súas distintas correntes, as súas manifestacións en Europa e ilustralos cos exeplos das unificacións alemá e italiana. Comprender e interpretar a unificación destes países baixo un nacionalismo cnservador.

BLOQUE 4 A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL

• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas sobre o tema.

• Identificar no mapa europeo do século XIX os réximes liberais e os imperios autoritarios.

• Analizar a Inglaterra victoriana na segunda metade do século XIX: prosperidade económica, estabilidade política e as reformas electorais e sociais.

• Explicar os cambios políticos e institucionais que afectaron a Francia desde o Segundo Imperio con Napoleón III ata a III República.

• Comparar o significado que tivo a Comuna de París de 1871 coa reacción conservadora que deu lugar á III República.

• Explicar os dous grandes Imperios multiétnicos, o ruso e o austríaco, as súas características e a súa rivalidade polo control da conca do Danubio e dos Balcáns.

• Comprender e analizar a importancia da Alemania de Bismarck (1862-1890) tanto a nivel interno como a nivel de política exterior co sistema de alianzas.

• Describir as liñas fundamentais da política internacional do S.XIX. • Describir a evolución do liberalismo cara o réxime democrático a través das

transformacións do sistema electoral. • Coñecer a evolución político-económica dos Estados Unidos nesta época. • Definir os conceptos de colonialismo e imperialismo e coñecer e diferenciar as

distintas interpretacións do imperialismo. • Establecer e analizar a multicausalidade do fenómeno imperialista. Relacionar o

proceso de colonización coa revolución industrial, os intercambios comerciais e os movementos de capitais. Analizar o proceso económico de evolución cara i capitalismo financieiro e as súas implicacións colobniais, identificando as relaciçóns entre política e economía. Analizar o imperialismo colonial como consecuencia das necesidades da segunda revolución industrial.

• Coñecer as modalidades da expansión colonial europea do século XIX e as relacións das metrópoles coas súas colonias

• Delimitar as áreas de expansión dos imperios coloniais entre 1870-1914. Coñecer como se levou a cabo o reparto de África e Asia.

• Desenvolver operialismo americano e xaponés.

• Analizar as consecuencias políticas, económicas, sociais e culturais da expansión imperialista.

• Explicar como os antagonismos entre as distintas potencias propiciados pola rivalidade imperialista desembocou na Primeira Guerra Mundial.

• Analizar a política internacional anterior a 1914 e explicar a formación dos bloques e a incidencia da expansión colonial nos enfrontamentos entre as potencias europeas.

• Coñecer a complexidade causal da Primeira Guerra Mundial, diferenciando os distintos tipos de factores que explican o seu desencadeamento e como se efectuou a declaración de guerra.

• Reflexionar sobre as diferentes posturas a favor e en contra da guerra. • Describir as etapas do conflito bélico: cronoloxía, países implicados, escearios

dos principais feitos bélicos e estratexias militares. Desenvolver as magnitudes do conflito baseándose na extensión xeográfica, na duración e nas novas formas de guerra e nas novas armas.

• Extraer e valorar as consecuencias da guerra a curto e longo prazo. • Coñecer os tratados de paz asinados tras a derrota alemá e coñecer os cambios

de fronteiras que trouxo consigo a paz. Facer espacial referencia ao Tratado de Versalles.

• Coñecer e valorar a creación da Sociedade de Nacións como o primeiro intento internacional de soliucionar os conflitos pola vía diplomática renunciando á guerra.

BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS, A DEGUNDA GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS

CONSECUENCIAS

• Definir a revolución rusa como un cambio estrutural que substituiu o réxime zarista por un comunista.

• Valorar e comprender a frustración das reformas da revolución de 1905 e a incidencia da Gran Guerra no proceso revolucioanrio.

• Establecer e discriminar causas da revolución rusa, categorizándoas en relación á súa importancia.

• Analizar o desenvolvemento do proceso revolucionario de 1917: revolución de febreiro, boberno provisional, revolución de outubro.

• Explicar as razóns do afianzamento bolxevique como único partido dirixente. • Caracterizar a Nova Política Económica, as causas da súa implantación e as

súas consecuencias. • Analizar o proceso de construción da URSS: a guerra cicil, a cueatión das

nacionalidades, acentralización política, o dirixismo económico do Estado e a arte proletaria.

• Identificar as consecuencias económicas e os grandes desequilibrios financieiros internacionais xurdidos da Primeira Guerra Mundial.

• Coñecer a situación económica durante a década de 1920, diferenciando entre o gran crecemento de EEUU e a inestable reactivación europea.

• Analizar os sinais precursores da Gran Depresión: a sobreprodución industrial, os excedentes agrarios e a especulación bursátil.

• Analizar a crise de 1929 e explicar a súa extensión desde EEUU cara o resto do mundo.

• Valorar as consecuencias da Gran Depresión nas economías domésticas, as condicións laborais e a vida cotiá da poboación.

• Diferenciar e analizar as distintas medidas tomadas por diferentes países para intentar saír da crise, destacando as políticas intervencionistas do New Deal

norteamericano e as políticas autárquicas. Establecr relacións entre a crise económica e a política económica autárquica.

• Entender os elementos clave da doutrina económica proposta por Keynes. • Coñecer a evolución dos rexiems democráticos europeos durante o período de

entreguerras. • Recoñecer as condicións sociais, económicas, políticas que facilitaron o

nacemento do fascismo en Europa tras a Primeira Guerra Mundial. • Coñecer e caracterizar as principais características da ideoloxía fascista. • Identificar os trazos característicos do fasciso italiano e o nazismo alemán,

recoñecendo as súas semellanzas e diferenzas. • Coñecer os antecedentes da Segunda Guerra Mundial e analizar o

expansionismo agresivo sa Alemaña nazi e a débil resposta que deron as democracias liberais.

• Coñecer as dificultades que xurdiron nas relacións internacionais durante o período de entreguerras. Expliacr o cambio de situación da estabilidade internacional (“Espirito de Locarno”) ás viraxes cara a guerra (formación de alianzas: o Eixe e os Aliados).

• Identificar e analizar os factores que provocaron o inicio da Segunda Guerra Mundial.

• Explicar, situándoos adecuadamente no tempo e no espazo, os principais acontecementos militares e políticos que tiveron lugar no transcurso da Segunda Guerra Mundial.

• Explicar as consecuencias humanas, materiais, territoriais, económicas e políticas da guerra.

• Enumerar e describir as conferencias internacionais que se celebraron durante e despois da contenda.

• Identificar os principais obxectivos, finalidades e organización da ONU e como se fraguaron os mecanismos de funcionamento existentes na actualidade.

• Analizar o holocausto • Comentar o contido da Carta das Nacións Unidas e da Declaración de dereitos

Humanos.

BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS.

O MUNDO BIPOLAR

• Coñecer as orixes da guerra fría identificando os factores que inciden na formación dos bloques político-ideolóxico protagonistas da mesma.

• Analizar a evolución política dos bloques occidentais e soviético durante a guerra fría e analizar as diferenzas entre ambos.

• Identificar os trazos característicos da guerra fría e describir as súas fases. • Coñecer os países que integraban os distintos bloques e as súas áreas de

influencia. • Localizar, describir e explicar os principais conflitos da guerra fría, destacando

os países que se viron implicados e cal foi o grao de intervención das dúas superpotencias.

• Saber describir o proceso coñecido como “carreira de armamentos”. • Analizar o movemento dos países non aliñados, sinalando as razóns polas que

naceu e os países que participaron. • Analizar as características dos reximes comunistas implantados nos países de

Europa Oriental e remarcar a súa subordinación ás directrices de Moscú. • Coñecer os fundamentos sobre os que se asentou o crecemento económico de

Europa Occidental e Estados Unidos tras a segunda guerra mundial. • Comprender o modelo económico e os sistemas políticos que se impuxeron en

Europa occidentras logo de 1945.

• Recoñecer as diferenzas existentes entre os reximes democráticos de Europa occidental e as democracias populares de Europa do leste.

• Analizar a evolución do modelo soviético de economía planificada entre 1945-1985, recoñecendo os seus principais éxitos e fracasos.

BLOQUE 7. A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO

• Coñecer os factores que permitiron o proceso de descolonización a partir da segunda guerra mundial e identificar as súas principais etapas. Coñecer o papel xogado pola ONU no proceso descolonizador.

• Analizar o papel que sedempeñaron as élites locais nos diferentes movementos de descolonización.

• Coñecer como foron os procesos de independencia das colonias europeas en Asia.

• Describir a independencia dos imperios coloniais británico, belga, francés e portugués en África.

• Recoñecer a importancia da Conferencia de Bandung no proceso descolonizador.

• Analizar as novas relacións de dependencia entre as antigas metrópoles e as súas colonias, que dan lugar ao neocolonialismo e neoimperialismo.

• Relacionar os problemas de subdesenvolvemento herdados da colonización e os procesos de independencia coa orixe do Terceiro Mundo.

• Valorar a importancia e os movementos descolonizadores na creación dunha convivencia universal en defensa dos dereitos humanos e a convivencia intercultural.

• Desenvolver a sensibilidade e o sentido de responsabilidade ante os problemas sociais, económicos e políticos que sofre o Terceiro Mundo.

• Coñecer as relacións países desenvolvidos-países subdesenvolvidos, diálogo Norte-Sur.

BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA

• Coñecer os problemas que tiña a URSS e entender as diferentes dimansións da perestroika de Gorbachov, o seu carácter económico e político e a importancia da gladsnot.

• Describir o proceso de transición ao capitalismo e á democracia dos países da Europa oriental.

• Analizar os factores que provocaron a desintegración da URSS e a fin da guerra fría.

• Comprender a caída do comunismo e a revolución de agosto na Unión Soviética. • Comprender a problemática dos Balcáns e a desintegración de Iugoslavia.

BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XIX

• Describir a evolución política e económica de Europa occidental de dos Estados Unidos durante a segunda metade do século XX.

• Describir a evolución política e económica de Latinoamérica durante o século XX.

• Enumerar as diferentes fases polas que atravesou o proceso de construción da UE e describir cada unha delas.

• Entender o concepto de “Estado do benestar”; explicar os trazos característicos valorando as melloras sociais conseguidas coa intervención do Estado na economía.

• Analizar os factores que conduciron á crise económica de 1973 e valorar as medidas adoptadas polos países industriais para saír das mesmas.

• Analizar o liderazgo de Estados Unidos a partir da desaparición da URSS e as súas repercusións nas relacións internacionais.

• Identificar os principais problemas económicos de finais do século XX e principios do XXI e reflexionar sobre os mesmos: retyroceso do estado do benestar, aumento do paro...

BLOQUE 10. O MUNDO ACTUAL DESDE UNHA PERSPECTIVA HISTÓRICA

• Comprender o proceso de globalización económica e os factores que interveñen no seu desenvolvemento e extensión.

• Recoñecer os cambios sociais que se produciron desde a segunda metade do século XX, facendo especial fincapé no crecente proceso de urbanización e movementos migratorios e de refuxiados.

• Analizar o fenómeno do terrorismo nas relacións internacionais. • Coñecer os retos actuais da UE. • Analizar a xeopolítica do mundo actual: situación actual de Hispanoamérica, do

mundo islámico, África, Europa, Asia, EE.UU

3. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA DE HISTORIA DO MUNDO

CONTEMPORÁNEO Á CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS

BÁSICAS A materia de Historia do mundo contemporáneo participa no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado:

• Comunicación lingüística. • Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. • Competencia dixital. • Aprender a aprender. • Competencias sociais e cívicas. • Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. • Conciencia e expresións culturais.

A competencia en comunicación lingüística áchase vinculada a análise dos diferentes tipos de fontes históricas, o cal implica non só coñecer e utilizar un vocabulario específico da área de coñecemento, senón cotexar información, comprendela, elaborar sínteses e comentarios e expoñer ideas propias. A competencia de aprender a aprender constitúe un elemento fundamental debido á necesidade de utilizar no traballo diario da materia diferentes ferramentas de aprendizaxe, como esquemas, mapas conceptuais, eixes cronolóxicos, etc. O recurso ás Tecnoloxías da Información e da Comunicación concébese como unha peza clave de aprendizaxe: por unha parte, como medio de acceso á información histórica en tarefas de indagación; por outra, como conxunto de ferramentas técnicas para construír información (liñas do tempo dixitais, software para mapas conceptuais, etc). Así, a competencia dixital desenvólvese perfectamente integrada na programación e constitúe, tanto no espazo web que se vai a utilizar como no libro de texto do alumnado un piar importante no traballo do alumnado, sempre entendendo que a utilización de información procedente da rede ha de ir parella ao desenvolvemento dun pensamento crítico que permita discernir a súa veracidade e rigor científico. Os propios contidos de Historia do Mundo Contemporáneo contribúen ao desenvolvemento das competencias sociais e cívicas dado que axudan a comprender conceptos como os dereitos humanos, a diversidade cultural e social ou a importancia das institucións democráticas, reforzando así a conciencia social e cidadá, favorecendo

a participación soacial e a comprensión e o respecto ás diferenzas sociais e culturais. Así mesmo contribúe ao desenvolvemento da competencia da conciencia e expresións culturais, xa que a arte e as diferentes manifestacións culturais se encontran integradas como parte da propia historia dos pobos e como fonte histórica sobre estes. A súa comprensión favorece a súa valoración positiva e de ahí o respecto cara os bens de interese histórico-artístico e o patrimonio cultural. Por outra parte, ao abordarse o estudo da evolución técnica e económica das sociedades foméntase o desenvolvemento da competencia do sentido da iniciativa e espírito emprendedor; ao igual que ao tratar sobre os cambios tecnolóxicos, o seu impacto na vida cotiá e a súa contribución á evolución das sociedades, e o traballo con fontes estatísticas e gráficos, contribúe ao desenvolvemento da competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, conseguindo unha formación integral que valore a importancia da interacción entre ciencia e tecnoloxía e a súa achega á historia. Para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluiranse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao alumnado avanzar cara os resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os que ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas. A continuación relacionaranse as competencias cos descritores das mesmas. No apartado 5 detállase a relación entre cada un dos contidos de cada unidade cos criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe avaliables e competencias clave, así como os desempeños dos descritores grazas aos cales se pode valorar o grao de desenvolvemento das distintas competencias.

COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA Os indicadores desta competencia pódense agrupar en comprensión oral e escrita, expresión oral e escrita e normas de comunicación. Os descritores son:

• Comprender o sentido dos textos históricos e historiográficos • Desenvolver hábitos de lectura. • Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. • Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas, e as normas

ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. • Respectar as normas de comunicación en calquera contexto. • Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas

diversas situacións comunicativas. • Sintetizar a información escrita e audiovisual, para despois expresala de forma

oral ou escrita.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E

TECNOLOXÍA. Os descritores son:

• Comprender o espazo xeográfico mediante a interpretación de paisexes. • Analizar mapas para adquirir o dominio da linguaxe cartográfica. • Aplicar métodos científicos para mellorar a comprensión da realidade

circundante en distintos ámbitos. • Coñecer e utilizar elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes,

porcentaxes, etc. • Comprender e interpretar a información presentada en gráficos, índices e datos

estatísticos. • Organizar a información utilizando procedementos matemáticos.

• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.

• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as súas repercusións para a vida futura.

• Comprender os avances sobre ciencia e tecnoloxía e a súa importancia na vida cotiá.

COMPETENCIA DIXITAL Os indicadores fan referencia aos indicadores de tecnoloxías da información, comunicación audiovisual e utilización de ferramentas dixitais. Os descritores son:

• Empregar de forma crítica distintas fontes para a busca de información. • Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. • Elaborar e facer publicidade de información propia derivada de informacións

obtidas a través de medios tecnolóxicos. Dominar programas de texto e presentación de imaxes.

• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.

• Comprender as mensaxes que veñan nos medios de comunicación. • Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. • Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida

cotiá. • Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

APRENDER A APRENDER Os descritores son:

• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples...

• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. • Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. • Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico,

interdependente... • Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. • Utilizar a prensa como recurso para comprender os contidos da unidade. • Organizar a información para extraer as ideas principais • Analizar textos e imaxes de forma rigorosa, contextualizando estes nun tempo e

nun espazo concreto. • Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de

aprendizaxe. • Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en

función dos resultados intermedios. • Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS Os descritores son:

• Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado pou unha Constitución.

• Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

• Desenvolver capacidade de diálogo cos demáis en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. Expresar rexeitamento cara os conflitos, avogando pola defensa dos valores democráticos e respecto dos dereitos humanos.

• Mostrar dispoñobilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecida.

• Recoñecer a riqueza na diversidade de opinións e ideas. • Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. • Mostrar preocupación polos máis desfavorecidos e respectar os distintos ritmos

e potencialidades. • Involucrarse ou promover accións cun fin social. • Manifestar empatía polos acontecementos históricos. • Concebir o coñecemento histórico como un coñecemento científico.

SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR Os indicadores a ter en conta para desenvolver os descritores nesta competecia son: autonomía persoal, liderado, creatividade, entendemento. Os descritores son:

• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias. • Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. • Ser constante no traballo superando as dificultades. • Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade na tarefa. • Xestionar o traballo do grupo xestionando tarefas e tempos. • Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar os

obxectivos. • Darlle prioridade á consecución de obxectivos de grupo sobre intereses persoais. • Encontrar posibilidades no ámbito que outros non aprecian. • Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de

obxectivos. • Mostrar iniciativa persoal para realizar e planificar sinxelos traballos de

investigación (individual ou grupal). • Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previs do tema. • Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou dos proxectos. • Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS Os descritores son:

• Mostrar respecto cara o patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes e cara as persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento.

• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza cultural e persoal. • Valorar as achrgas culturais de cada período histórico. • Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento

científico. • Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. • Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. • Analizar estilos, obras e artistas característicos do período.

4. CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

4.1. TEMPORALIZACIÓN

1ª AVALIACIÓN

BLOQUE 1. O ANTIGO RÉXIME

1.1 TRAZOS DO ANTIGO RÉXIME 1.2 TRANSFORMACIÓNS NO ANTIGO RÉXIME: Economía, demografía e sociedade. 1.3 REVOLUCIÓNS E PARLAMENTARISMO EN INGLATERRA 1.4 O PENSAMENTO DA ILUSTRACIÓN 1.5 RELACIÓNS INTERNACIONAIS: O EQUILIBRIO EUROPEO 1.6 MANIFESTACIÓNS ARTÍSTICAS (6 sesións de clase)

BLOQUE 2. AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS SOCIAIS

2.1. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: concepto e factores 2.2 REVOLUCIÓN INDUSTRIAL OU REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS. CARACTERÍSTICAS: TRANSFORMACIÓNS TÉCNICAS E NOVAS FONTES DE ENERXÍAS, OS SECTORES PUNTEIROS 2.3 O PROTAGONISMO DE GRAN BRETAÑA E A EXTENSIÓN DA INDUSTRIALIZACIÓN A OUTROS PAÍSES 2.4 CAMBIOS DEBIDOS Á REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: Transportes, agricultura, poboación (migracións, urbanización) 2.5 ECONOMÍA INDUSTRIAL: Pensamento económico liberal e primeiras crises 2.6 OS CAMBIOS SOCIAS. ORIXES E DESENVOLVEMENTO DO MOVEMENTO OBREIRO: O nacemento do proletariado e a organización da clase obreira; Orixes do sindicalismo e correntes de pensamento; Os partidos políticos obreiros; As Internacionais obreiras. (12 sesións)

BLOQUE 3. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMOS

3.1 A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: UNHA VISIÓN GLOBAL 3.2 A REVOLUCIÓN AMERICANA. O NACEMENTO DE ESTADOS UNIDOS 3.3 A REVOLUCIÓN FRANCESA: CAUSAS FASES E CONCESUENCIAS 3.4 O IMPERIO NAPOLEÓNICO 3.5 O CONGRESO DE VIENA E A RESTAURACIÓN DO ABSOLUTISMO 3.6 AS REVOLUCIÓNS LIBERAIS OU BURGUESAS DE 1820, 1830 E 1848. O CASO ESPAÑOL 3.7 O NACIONALISMO: UNIFICACIÓN ALEMÁ E ITALIANA 3.8 CULTURA E ARTE: EUROPA ENTRE O NEOCLASICISMO E O ROMANTICISMO 3.9 A INDEPENDENCIA DAS COLONIAS HISPANOAMERICANAS ( 16 sesións)

BLOQUE 4. A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL

4.1 EVOLUCIÓN DOS PRINCIPAIS ESTADOS: A Inglaterra Victorin; Francia: a III República e o II Imperio; Alemaña bismarckiana; Aimperio Austrohúngaro; Rusia; Estados Unidos; Xapón. 4.2 A EXPANSIÓN COLONIAL DOS PAÍSES INDUSTRIAIS: Causas; Colonización e reparto de África e Asia; O imperialismo americano e xaponés; Consecuencias. 4.3 AS RELACIÓNS INTERNACIONAIS NA ÉPOCA DA PAZ ARMADA: Tripla Alianza e Tripla Entente.

4.4 A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL: Causas; As fases da Guerra; Consecuencias; Os Tratados de paz e a Sociedade de Nacións. (14-16 sesións)

2ª AVALIACIÓN

BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS. A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS

CONSECUENCIAS

5.1 A REVOLUCIÓN RUSA. FORMACIÓN E DESENVOLVEMENTO DA URSS: A Rusia tsarista a comezo do século XX; A revolución de febreiro de 1917, da caída do tsarismo ao poder dos soviets; A revolución de outubro e o nacemento da URSS, a época de Lenin; A consolidación do Estado soviético, a era de Stalin. 5.2 OS PROBLEMAS ECONÓMICOS DE ENTREGUERRAS: Os desequilibrios da economía mundial; A fráxil recuperación dos anos 20; o crack de 1929 e a gran depresión dos anos 30; A política económica fronte á depresión: os camiños cara a recuperación; Unha sociedade en transformación. 5.3 DEMOCRACIAS E FASCISMOS: Democracias e ditaduras na Europa de entreguerras; Ideoloxía e bases sociais do fascismo; a Italia fascista; A Alemaña nazi. 5.4 A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL: As relacións internacionais no período de entreguerras, viraxes cara a guerra; Orixes do conflito e características xerais; Fases da guerra; Consecuencias; Antisemitismo e Holocausto; A organización da paz e as Nacións Unidas. (30 sesiones)

BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS. O

MUNDO BIPOLAR

6.1 A GUERRA FRÍA: a formación dos bloques capitalista e comunista; A evolución das relacións entre as dúas superpotencias; Etapas e conflitos; fase álxida, coexistencia pacífica e distensión. 6.2 EVOLUCIÓN DOS BLOQUES NUN MUNDO BIPOLAR: aspectos políticos, sociais económicos e culturais. (12 sesións)

3ª AVALIACIÓN

BLOQUE 7. A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO

7.1 CONCEPTO, ORIXES, CAUSAS E FACTORES DA DESCOLONIZACIÓN 7.2 ETAPAS E MODELOS DE DESCOLONIZACIÓN 7.3 DESENVOLVEMENTO DO PROCESO DESCOLONIZADOR, O PAPEL DA ONU 7.4 O TERCEIRO MUNDO EO MOVEMENTO DOS PAÍSES NON ALIÑADOS: PROBLEMAS DO TERCEIRO MUNDO 7.5 AS RELACIÓNS ENTRE OS PAÍSES DESENVOLVIDOS E NON DESENVOLVIDOS, O NACEMENTO DA AXUDA INTERNACIONAL (6 sesións)


8.1 A URSS E AS DEMOCRACIAS POPULARES 8.2 A IRRUPCIÓN DE M. GORBACHOV: PERESTROIKA E GLASNOST 8.3 A DESINTEGRACIÓN DA URSS: CEI-FEDERACIÓN RUSA E AS NOVAS REPÚBLICAS EXSOVIÉTICAS 8.4 A CAÍDA DO MURO DE BERLÍN E A EVOLUCIÓN DOS PAÍSES DE EUROPA CENTRAL E ORIENTAL 8.5 O PROBLEMA DOS BALCÁNS. A GUERRA DE IUGOSLAVIA

(6 sesións)

BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX

9.1 PENSAMENTO E CULTURA DA SOCIEDADE CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX 9.2 O ESTADO DO BENESTAR 9.3 O PROCESO DE CONSTRUCIÓN DA UE 9.4 OBXECTIVOS E INSTITUCIÓNS DA UE 9.5 EVOLUCIÓN DE EEUU: DOS ANOS 60 AOS 90 9.6 XAPÓN E OS NOVOS PAÍSES ASIÁTICOS INDUSTRIALIZADOS. (10 sesións)

BLOQUE 10. O MUNDO ACTUAL

10.1 A GLOBALIZACIÓN E OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN. O IMPACTO CIENTÍFICO E TECNOLÓGICO 10.2 A AMEAZA TERRORISTA NUN MUNDO GLOBALIZADO 10.3 EUROPA: RETO E UNIÓN 10.4 TRAZOS RELEVANTES DA SOCIEDADE NORTEAMERICANA A COMEZOS DO SÉCULO XXI 10.5 HISPANOAMÉRICA: SITUACIÓN ACTUAL 10.6 O MUNDO ISLÁMICO NA ACTUALIDADE 10.7 ÁFRICA ISLÁMICA, SUBSAHARIANA E SUDÁFRICA 10.8 INDIA E CHINA DO SÉCULO XX AO XXI: Evolución política, económica, social e de mentalidade ( 14 sesións)

4.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES E GRAO MÍNIMO DOS ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE XERAL A TODOS OS BLOQUES:

• Analizar textos históricos: identificar tipo de documento, extraer idea/s principal, contextualización.

• Realizar táboas cronolóxicas e elaborar esquemas sinxelos. • Interpretar imaxes, caricaturas e fotografías como testemuñas dun período

histórico determinado. • Elaborar e interpretar mapas históricos e gráficos: tipo de documento, descrición

da variable ou variables representadas e contexto histórico. BLOQUE 1:

• Cita os trazos característicos do Antigo Réxime. • Describe as características da estrutura social, demográfica e económica do

Antigo Réxime. • Describe as características do absolutismo, despotismo ilustrado e

parlamentarismo, contapoñendo o caso francés e británico. • Enumera e explica os principios da Ilustración • Decribe as principais achegas dos pensadores ilustrados: Montesquieu, Voltaire

e Rousseau. • Localiza nun mapa os principais conflitos: guerra de sucesión española, guerra

de sucesión austríaca e guerra dos Sete Anos, indicando contendentes, causas e consecuencias, en especial as consecuencias do Tratado de Utrecht BLOQUE 2:

• Enumera e describe causas, etapas e consecuencias da guerra de independencia das colonias británicas de norteamérica.

• Extrae as ideas principais que conteñen as Declaracións de 1776: Declaración de Dereitos de Virxinia e Declaración de independencia.

• Explica as características da primeira constitución de Estados Unidos. • Enumera e explica as causas da revolución Francesa. • Esquematiza (situando cronolóxicamente, protagonistas e feitos máis

significativos) as distintas etapas da Revolución Francesa: Revolta aristocrática;Revolución burguesa e Monarquía Constitucional (Asemblea nacional Constituínte e Asemblea Lexislativa); Convención republicana; Directorio.

• Analiza a obra da Asemblea Nacional Constituínte • Enumera as consecuencias da Revolución Francesa. • Localiza e explica nun mapa a extensión territorial do Imperio napoleónico. • Cita os principios e as institucións políticas do liberalismo político. • Cita os principios políticos da Restauración. • Sitúa nun mapa os cambios territoriais tras o Congreso de Viena e describe a

obra deste Congreso así como a Santa e Cuádruple Alianza. • Analiza as revolucións liberais de 1820, 1830 e 1848 nos seguintes aspectos:

causas, países protagonistas, grao de éxito e fracaso. • Describe as etapas e protagonistas das unificacións alemana e italiana.

BLOQUE 3: • Cita os factores que propiciaron a primeira revolución industrial. • Cita os trazos característicos da transformación das estruturas económicas

(transformacións das estruturas agraria e a revolución industrial) desde finais do século XVIII e ao longo so século XIX e XX.

• Diferencia a primeira e segunda revolución industrial: cronoloxía, fontes de enerxía, sectores de produción, organización do traballo, avances técnicos, localización xeográfica.

• Cita os trazos característicos do liberalismo económico e do sistema capitalista así como a súas fases e evolución cara o Gran Capitalismo.

• Describe os cambios sociais asociados á revolución industrial: aparición de clases antagónicas, burguesía e proletariado.

• Describe os aspectos máis relevantes do nacemento e evolución do movemento obreiro, Compara as estratexias de loita de luditas e cartistas situándoas no espazo e no tempo.

• Describe as características esenciais do pensamento socialista e anarquista. • Analiza as Internacionais obreiras: cronoloxía, composición, problemática e

principais resolucións, causas da disolución. • Contextualiza a aparición dos partidos políticos Socialdemócratas.

BLOQUE 4: • Sintetiza a situación das grandes potencias europeas no século XIX, facendo

especial referencia á Alemania bismarkiana, e Imperios austrohúngaro, ruso e otomano (Cuestión de Oriente, Os Balcáns)

• Cita e explica as causas e consecuencias do Imperialismo. • Localiza nun mapa os distintos imperios coloniais. • Cita e explica os sistemas bismarckianos: obxectivos, cronoloxía e alianzas e a

“política mundial” de Guillermo II. • Describe a formación dos bloques de alianzas que se enfrontaron na I Guerra

Mundial. • A Gran Guerra: causas, consecuencias e organización da paz (os tratados de

paz e a creación da Sociedade de Nacións). BLOQUE 5:

• Describe a situación da Rusia tsarista previa á revolución. • Identifica os principais protagonistas e explica os acontecementos da revolución

rusa de 1917: febreiro e outubro. • Describe a época de Lenin: Decretos de outubro, a guerra civil e a NEP,

Construción do Estado soviético- • Describe os principais rasgos da URSS durante a ditadura de Stalin. • Caracteriza a situación da economía europea e americana nos anos 20 • Explica as causas e rasgos básicos da crise de 1929 e as principais

manifestacións da depresión dos anos trinta. • Explica as políticas económicas aplicadas para saír da depresión económica nos

anos 30, especial referencia ás teorías keynesianas e a posta en práctica no New Deal norteamericano.

• Cita as características comúns dos sistemas fascistas: fascismo italiano e nazismo alemán.

• Analiza a Segunda Guerra Mundial nos seguintes aspectos: causas (viraxes cara a guerra e “golpes de forza” de Hitler), consecuencias e organización da paz (as Conferencias de paz e a creación da ONU). BLOQUE 6:

• Analiza a Guerra Fria nos seguintes aspectos: Características da Guerra Fría; formación e contraposición dos bloques capitalista e comunista; etapas e principais conflitos.

• Localiza nun mapa os países que formaron os dous bloques. • Compara as características da economía capitalista e comunista. • Compara as características políticas de ambos bloques.

BLOQUE 7: • Identifica factores e marco cronolóxico da descolonización. • Cita as causas do subdesenvolvemento asociado aos procesos

descolonizadores. • Cita os rasgos que caracterizan ao Terceiro mundo. • Describe as relacións “Norte-Sur”.

BLOQUE 8: • Describe trazos característicos do sistema político e económico das

democracias populares e analiza a situación de crise dos anos 70 e 80. • Analiza os factores que explican a crise na URSS. • Describe as reformas de Gorbachov: “perestroika” e “glasnost”. • Cita e sitúa cronolóxicamente os acontecementos que explican a desintegración

da URSS, formación da CEI e xurdimento das repúblicas exsoviéticas. • Describe someramente as revolucións democráticas de 1989 que afectaron á

Europa Oriental e que consecuencias tiveron. • Enumera as causas, desenvolvemento e consecuencias da guerra dos Balcáns,

desintegración de Iugoslavia. BLOQUE 9:

• Describe as características básicas do sistema democrático e do desenvolvemento do sistema capitalista a partir de 1945.

• Explica o proceso de construción da UE: cronoloxía, Tratados fundacionais e de ampliación e países que se foron adherindo.

• Cita e caracteriza as principais institucións da UE. Bloque 10:

• Define os trazos característicos da globalización • Describe características económicas, sociais, políticas e culturais de

Hispanoamérica na actualidade. • Localiza nun mapa os principais conflitos e focos de tensión actuais.

INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

Indicarase o logro acadado nos estándares de aprendizaxe en catro niveis cunha puntuación de 1 a 4: En vías de adquisición, adquirido, avanzado e excelente.

EN VÍAS DE ADQUSICIÓN (1) - Identifica diferentes aspectos sobre o tema proposto pero de forma

deficiente. - Selecciona información escrita sobre diferentes aspectos, utilizando as

fontes suxeridas e responde a preguntas (comentario guiado) pero non sabe comentar a fonte: extraer a idea principal con claridade, contextualizar o documento

- Responde a preguntas sobre características fundamentais dos temas propostos pero non explica os procesos causais, non estrutura a pregunta, e confusión terminolóxica.

ADQUIRIDO (2) - Extrae de documentos aspectos fundamentais, rasgos característicos

dos temas propostos e os explica de forma suficiente, sen ampliar - Selecciona información, clasifícaa e a analiza. Sabe extraer idea principal

dun texto e o contextualiza mínimamente pero de forma suficiente - Define, explica, analiza e valora as características, aspectos,

transformacións estudadas en cada unidade. - Identifica, define e valora variables contidas nun mapa e sabe situalas.

AVANZADO (3) - Busca e selecciona información relevante utilizando diferentes fontes e a

expón realizando un comentario de texto. - Busca información en diferentes fontes, selecciónaa, clasifícaa e

explícaa de maneira organizada e clasificada con propiedade. Contextualiza a información de forma notable e establece valoracións.

- Busca información e sitúa en mapas diferentes variables, en especial os diversos conflitos que se deron nos distintos períodos, define e valora estes conflitos e as súas consecuencias.

- Desenvolve un tema, unha cuestión concreta, un comentario de texto, gráfico, etc, con certo rigor histórico e conceptual, contextualizando a pregunta, desenvolvendo o contido (anque de forma incompleta), establecendo análises causais e análises comparativos, consecuencias dos feitos expostos.

EXCELENTE (4) - Mostra interés por ampliar a información para descrubrir, aspectos,

características, transformacións ocurridas nos distintos períodos estudados.

- Acude a diferentes tipos de fontes, selecciona a información, a clasifica e elabora un informe, un comentario de texto coas súas conclusións sobre os aspectos máis relevantes e as compara coa actualidade ou con outras épocas (establece análises comparativas) e plantexa hipóteses sobre a súa evoliución.

- Sitúa en mapas información relativa ao tema (produción, conflitos, etc, definen e valora o tema tratado, preocúpase de buscar as súas causas e as súas consecuencias e aporta unha reflexión sobre o tema, expón con claridade e rigor as súas consecuencias, amplía os contidos dados pola profesora.

- Desenvolve un tema histórico, unha cuestión concreta, un comentario de texto, un gráfico... con rigor histórico e conceptual, contextualizando a pregunta, desenvolvendo ampla e completamente o contido, establecendo análises causais e comparativas, así como as

consecuencias dos feitos expostos, con claridade, coherencia, corrección sintáctica e ortográfica e capacidade de análise e síntese.

5. RELACIÓN ENTRE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE

AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS

CLAVE

BLOQUE 1 O ANTIGO RÉXIME

OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE

AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

B1.1 Trazos do

Antigo Réxime

B1.1 Definir e

esquematizar os

trazos do AR

describindo os seus

aspectos

demográficos,

económicos,

políticos, sociais e

culturaios,

utilizando

diferentes tipos de

diagramas

HMCB1.1.1 Extrae os

trazos do AR dun texto

proposto que os

conteña

HMCB1.1.2 Obtén e

selecciona

información escrita e

gráfica relevante,

utilizando fontes

primarias ou

secundarias, relativas

ao AR.

HMCB1.1.3 Clasifica os

trazos do AR en

aspectos

demográficos,

económicos, políticos,

sociais e culturais.

HMCB1.1.4 Elabora

mapas conceptuais

que explican os trazos

caracetrísticos do AR

CSC CAA CCL

CD CCEC

CSC CAA CCL CD

CMCT CSIEE

CCEC

CSC CAA CCL CCEC CMCT CD

CAC CAA CCL CD

a

b

c

d

e

h

B1.2

Transformación

s no Antigo

Réxime:

economía,

poboación,

sociedade

B1.2 Distinguir as

transformacións no

Antigo Réxime

enumerando as que

afectan á economía,

poboación e

sociedade

HMCB1.2.1 Explica as

transformacións do AR

que afectan á

economía, poboación

e sociedade.

HMCB1.2.2 Analiza a

evolución dos trazos

do AR do século XVII e

o século XVIII

CSC CAA CCL

CMCT CD

a

b

c

d

e

h

B1.3 O sistema

de goberno no

Antigo réxime:

as monarquías

absolutas; o

despotismo

ilustrado;

revolución e

parlamentarism

o en Inglaterra

B1.3 Explicar as

características do

absolutismo,

despotismo

ilustrado e

parlamentarismo;

analizar

comparativamente

o sistema

absolutista co

parlamentarismo

inglés

HMCB1.3.1 Describe

as características do

absolutiusmo,

despotismo ilustrado

e parlamentarismo a

partir de fontes

históricas.

HMCB1.3.2 Compara o

sistema absolutista da

Francia do século XVII

co sistema

parlamentario inglés

xurdido tras a

Revolución Gloriosa

HMC1.3.3 Distingue as

revolucións inglesas

do século XVII como

formas que promoven

o cambio político do

Antigo Réxime

CSC CCEC CCL CD

CSC CAA CCEC CCL

CD

CSC CCEC CCL CAA

CD

a

b

c

d

e

h

B1.4 O

pensamento da

Ilustración

B.1.4 Relacionar as

ideas da Ilustración

co Liberalismo de

comezo do S XIX

establecendo

elementos de

coincidencia entre

ambas ideoloxías

HMC1. 4..1 Enumera e

describe as ideas da

Ilustración e as ideas

do Liberalismo de

comezos do século

XIX.

HMCB1.4.2 Establece

as semellanzas e

diferenzas entre as

ideas da Ilustración e o

Liberalismo de

comezos do século XIX

CSC CCEC CCL CD

CMCT CAA

CSC CCEC CCL CD

CAA

a

b

c

d

e

g

h

B1.5 Relacións

internacionais: o

equilibrio

europeo

B1.5 Describir as

relacións

internacionais

demostrando a idea

de equilibrio

europeo

HMCB1.5.1 Sitúa en

mapas de Europa os

diversos países ou

reinos en función dos

conflitos nos que

interveñen.

HMCB1.5.2 Analiza as

consecuencias do

Tratado de Utrech e a

vixencia das mesmas

na actualidade.

CSC CAA CD

CSC CAA CD CCL

CSIEE

HMCB1.5.3 Analiza o

papel da diplomacia

no S. XIX

HMCB1.5.4 Analiza,

utilizando distintos

tipos de fontes, as

consecuencias a curto

e longo prazo da

Guerra dos Sete Anos

CSC CAA CCL

CSC CAA CCL

CD CMCT CSIEE

BLOQUE 2 A CRISE DO ANTIGO RÉXIME


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

i

B2.1 A crise do

Antigo Réxime.

Unha visión global

B2.1 Analizar a

evolución política,

económica, social e

cultural que

caracteriza a

primeira metade do

século XIX

distinguindo os

feitos, personaxes e

símbolos e

encadrándoos en

cada unha das

variables analizadas.

HMCB2.1.1 Realiza

eixes cronolóxicos

que inclúan

diacronía e sincronía

dos acontecementos

da primeira metade

do século XIX

CSC CAA CMCT

CCL

a

b

c

d

B2.2 A Revolución

Americana. O

nacemento de

Estados Unidos

B2.2 Describir as

causas e os

desenvolvemento

da independencia

das colonias

británicas de

norteamérica,

establecendo as

HMCB2.2.1

Identifica xerarquías

causais na guerra de

independencia das

colonias

norteamericanas a

partir de fontes

historiográficas.

CCL CMCT CD CSC

CAA

e

h

causas máis

inmediatas, as

etapas de

independencia e as

consecuencias

Analiza as fases e

consecuencias.

HMCB2.2.2 Valora a

importancia da

Declaración de

Filadelfia de 1776.

HMCB2.2.3 Explica

as características da

primeira

Constitución de

Estados Unidos

CCL CAA CSC

CCL CAA CSC CD

a

b

c

d

e

h

B2.3 A Revolución

Francesa de 1789:

causas, fases,

consecuencias

B2.3 Explicar a partir

de información

obtida de Internet

con distintas fontes,

a Revolución

Francesa de 1789

incluíndo cada idea

obtida nas causas, o

desenvolvemento e

as consecuencias

HMCB2.3.1 Explica

as causas da

Revolución Francesa

de 1789.

HMCB2.3.2. Explica

o desenvolvemento

da Revolución

Francesa nas súas

distintas fases.

HMCB2.3.3

Contextualiza os

feitos máis

significativos como o

xuramento do xogo

da pelota, toma da

bastilla, o “gran

medo”, o intento de

fuxida da familia

real, a insurrección

do 10 de agosto,

condena e

execución de Luis

XVI.

HMCB2.3.4 Explica e

valora a obra da

Asemblea Nacional

Constituínte.

HMCB2.3.5 Valora e

analiza as

consecuencias da

Revolución Francesa

CSC CCL CD CAA

CSC CCL CD CAA CMCT

CLC CD CAA CSC CSIEE

CSC CD CAA CSC CSIEE

CMCT

a

b

c

d

e

g

h

B2.4 O Imperio

Napoleónico

B2.4 Explicar o

proceso de

formación do

Imperio

napoleónico;

identificalo

localizando a súa

expansión europea e

establecer as súas

consecuencias

HMCB2.4.1 Analiza o

sistema político

imposto por

Napoleón a partir de

1804

HMCB2.4.2

Identifica nun mapa

histórico a extensión

do Imperio

napoleónico e

realiza un

comentario do

mapa.

HMCB 2.4.3 Valora

as consecuencias da

expansión

napoleónica por

Europa

CCL CD CAA CSC

CSIEE

CAA CSC CD

CSC CD CAA CSC CSIEE

CMCT

a

b

c

d

e

h

B2.5 O Congreso de

Viena e a

Restauración do

Absolutismo

B2.5 Analizar a

trascendencia que

tivo para Europa o

Congreso de Viena e

a Restauración do

Absolutismio

identificando as súas

consecuencias para

os diversos países

implicados

HMCB2.5.1

Identifica os

principios políticos

esenciais da

Restauración.

HMCB2.5.2 Coñece

explica os tratados

esenciais da Europa

da Restauración, en

especial o Congreso

de Viena, a partir de

distintas fontes.

HMCB2.5.3 Analiza

as ideas defendidas

e as conclusións do

Congreso de Viena

relacionándoas coas

súas consecuencias.

CLC CD CSC CAA

CLC CD CSC CSIEE CAA

CSC CD CAA

HMCB2.5.4 Analiza o

mapa cos cambios

territoriais en

Europa tras o

Congreso de Viena

CD CSC CAA CSIEE CSC CD

a

b

c

d

e

h

B2.6 As revolucións

liberais ou

burguesas de 1820,

1830 e 1848. O caso

español.

B2.6 Identificar as

revolucións de 1820,

1830 e 1848: causas,

extensión grado de

éxito e fracaso.

HMCB2.6.1

Compara as

revolucións de 1820,

1830 e 1848: causas

e obxectivos;

expansión

territorial;

resultados, grado de

éxito e fracaso

CSC CAA CD CSIEE CCL

a

b

c

d

e

g

h

B2.7 O

Nacionalismo:

Unificación de Italia

e Alemaña.

B2.7 Coñecer o

proceso de

Unificación de Italia

e Alemaña, obtendo

o seu

desenvolvemento a

partir da análise de

fontes históricas.

HMCB2.7.1 Describe

e explica a

unificación italiana e

alemá a partir de

fontes gráficas

HMCB2.7.2

Compara a

unificación alemá e

italiana: semellanzas

e diferenzas

CSC CCL CD CMCT CAA

CCL CD CSC CAA

a

b

c

d

e

h

k

l

B2.8 Cultura e Arte:

Europa entre o

Neoclasicismo e o

Romanticismo.

B2.8 Descubrir as

manifestacións

artísticas de

comezos do século

XIX, obtendo

información de

medios

bibliográficos ou de

Internet,

presentándoa

adecuadamente

HMCB2.8.1

Establece as

características

propias da pintura, a

escultura e a

arquitectura do

Neoclasicismo e o

Romanticismo a

partir de fontes

gráficas.

CCEC CSC CCL CD CAA

a

b

c

d

e

h

B2.9 A

independencia das

colonias

hispanoamericanas

B2.9 Analizar

utilizando fontes

gráficas e

bibliográficas a

independencia de

Hispanoamérica.

HMCB2.9.1 Realiza

un friso cronolóxico

explicativo de

independencia das

colonias

hispanoamericanas

a comezos do século

XIX

CSC CMCCT CAA CD

BLOQUE 3 AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E CONSECUENCIAS SOCIAIS


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

j

B3.1 A Revolución

Industrial: concepto

e factores

B3.1 Obter

información que

permiota explicar as

Revolucións

industriais do século

XIX, seleccionándoa

das fontes

bibliográficas ou

online nas que se

encontre dispoñible

HMCB3.1.1

Identifica e explica

as causas da

primeira Revolución

Industrial.

HMCB3.1.2 Analiza

gráficos da

transición

demográfica.

HMCB3.1.3 Explica

razoadamente as

transformacións que

tiveron lugar no

réxime de

propiedade da terra.

HMCB3.1.4 Describe

e analiza a través

dun gráfico, as

relacións entre a

subida do prezo do

trigo en Inglaterra e

as leis de

cerramento.

CSC CAA CCL CMCCT

CSIEE

CCL CAA CMCCT CSC

CSC CCL CD CAA CSIEE

CSC CSIEE CMCCT CAA CCL

a

b

c

d

e

h

j

B3.2 Revolución ou

Revolucións

Industriais:

características,

transformacións

técnicas e novas

fontes de enerxía

B3.2 Describir as

Revolucións

Industriais do século

XIX, establecendo os

seus trazos

característicos e as

súas consecuencias

HMCB3.2.1

Identifica e analiza


da primeira

Revolución

Industrial

HMCB3.2.2 Analiza

as industrias

pioneiras: textil e

siderúrxica, a traves

de distintas fontes:

gráficos, textos,

imaxes...

HMCB3.2.3 Explica

razoadamente a

evolución cara a

segunda Revolución

Industrial.

HMCB3.2.4

Identifica e analiza


CSC CAA CCL CMCCT

CCL CAA CSC CMCCT CSIEE

CD

CSC CAA CCL CSIEE

segunda Revolución

Industrial.

HMCB3.2.5 Analiza

comparativa e

esquemáticamente

as dúas Revolucións

Industriais.

CSC CAA CCL CMCCT

CCL CMCCT CSIEE CAA CD

a

b

c

d

e

g

h

k

B3.3 O

protagonismo de

Gran Bretaña e a

extensión da

industrialización a

outras zonas de

Europa. A

industrialización

extareuropea.

- A industrialización

española e galega

B3.3 Enumerar os

países que iniciaron

a industrialización,

localizándoos

adecuadamente e

establecendo as

rexións onde se

produce este avance

en todo o mundo;

comparar os

procesos de

industrialización de

EEUU, Xapón e

Alemaña.

HMCB3.3.1 Localiza

nun mapa de Gran

Bretaña as principais

áreas industriais de

finais do século XVII-

XIX

HMCB3.3.2 Localiza

nun mapa os países

que se

industrializaron no

século XIX,

establecendo as

rexións onde se

produce.

HMCB3.3.3 Analiza

aspectos que

expliquen o

desenvolvemento

económico do sector

industrial dos

primeiros `países

industrializados, a

pertir de fontes

históricas.

HMCB3.3.4 Debate

en torno ao éxito ou

fracaso da

industrialización en

España e Galiza.

HMCB3.3.5

Compara os

procesos de

industrialización de

CAA CD CMCCT

CAA CD CMCCT

CSC CCL CAA CMCCT CD

CSIEE

Estados Unidos,

Xapón e Alemaña.

CCL CAA CD CMCTT CSIEE

CSC


CSC

a

b

c

d

e

g

h

j

B3.4 Cambios

debidos á

Revolución

Industrial:

transportes,

agricultura,

poboación

(maigracións e

proceso de

urbanización)

B3.4 Identificar os

cambios nos

transportes,

agricultura e

poboación que

influíron ou foron

consecuencia da

Revolución

Industrial do século

XIX

HMCB3.4.1 Sinala os

cambios sociais máis

importantes

asociándoos ao

proceso da

Revolución

Industrial; analiza o

papel do

proletariado na

industrialización.

HMCB3.4.2

Comenta mapas que

expliquen a

evolución da

extensión das redes

de transporte:

ferrocarril, estrada e

canais fluviais;

valora o papel dos

transportes e das

comunicacións nos

cambios

económicos.

HMCB3.4.3 Analiza

os factores que

impulsaron as

masivas migracións

de traballadores a

ultramar e éxodo

rural, e as súas

consecuencias.

HMCB3.4.4 Describe

a partir dun plano a

cidade industrial

británica.

HMCB3.4.5

Identifica en imaxes

os elementos

CSC CSIEE CCL CAA

CCL CD CMCCT CAA

CSC

CCL CAA CSC CSIEE CMCCT

propios da vida

dunha cidade

industrial do século

XIX.

HMCB3.4.6 Explica o

forte crecemento

das cidades no

século XIX

CAA CCL CCEC CMCCT CD

CSC CAA CCL CD CCEC

CCL CSC CAA

a

b

c

d

e

h

k

B3.5 Economía

industria:

pensamento

ecnomómico liberal

e primeiras crises

económicas.

B.3.5 Analizar

seleccionando ideas

que identifiquen as

características da

economía industrial

e do liberalismo

económico

HMCB3.5.1 Define

conceptos clave do

novo sistema

capitalista.

HMCB3.5.2


as características do

liberalismo

económico; analiza

as aportacións de A

Simth ao estudo do

funcionamento da

economía.

HMCB3.5.3 Explica

as causas e

consecuencias das

crises económicas e

as súas posibles

solucións a partir de

fontes históricas.

CCL

CCL CSC CAA

CCL CSC CAA CSIEE

CMCCT CD

a

b

c

d

e

h

k

B3.6 Os cambios

sociais. Orixes e

desenvolvemento

do movemento

obreiro: o

nacemento do

proletariado e a

organización da

clase obreira, orixes

do sindicalismo e

correntes de

pensamento; os

partidos políticos

obreiros; as

Internacionais

Obreiras

B.3.6 Explicar as

causas do

nacemento do

proletariado, a súa

organización na

reivindicación de

melloras na súa

condición laboral e

social, as correntes

de pensamento que

pretenden mellorar

a situación do

proletariado e o

funcionamento das

internacionais

obreiras.

HMCB3.6.1 Explica

como se formou a

clase obreira.

HMCB3.6.2 Explica a

partir de fontes

diversas as

condicións de vida

dos obreiros no

século XIX.

HMCB3.6.3

Compara as

estratexias de loita

de luditas, cartistas,

tradeunionistas e

sindicalistas na

primeira metade do

século XIX.

HMCB3.6.4

Distingue e explica

as características

dos tipos de

asociacionismo

obreiro.

HMCB3.6.5

Compara as

correntes de

pensamento social

da época da

Revolución

Industrial,

socialismo utópico,

socialismo científico

e anarquismo.

HMCB3.6.6 Analiza

os fundamentos

ideolóxicos do

socialismo marxista

a partir da análise de

fontes primarias

(obra de Marx).

HMCB3.6.7 Valora o

esforzo que

supuxeron as

conquistas sociais

do movemento

CCL CSC CAA

CCL CAA CSC CD CSIEE

CCL CSC CD CAA CSIEE

CCL CSC CAA

CCL CSC CAA CSIEE CD

oberiro do século

XIX

HMVB3.6.8 Analiza e

explica as orixes,

formación,

obxectivos,

integrantes, temas,

problemas e fracaso

das Primeira e

Segunda

Internacional

CCL CD CAA CSC CSIEE

CSC CCL CAA CSIEE

CCL CSC CAA CD

BLOQUE 4. A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

B4.1 Evolución dos

principais Estados: A

Inglaterra

victoriana; Francia: a

II República e o II

Imperio; Alemaña

bismarckiana;

Imperio austríaco,

Imperio ruso, EEUU

e Xapón

B4.1 Analizar a


social e económica

dos principais países

europeos, ademáis

de Xapón e EEUU a

finais do século XIX

presentando

información que

explica tales feitos.

HMCB4.1.1 Elabora

un eixe cronolóxico

con feitos que

explican a evolución

durante a segunda

metade do século

XIX de Inglaterra,

Francia, Alemaña,

Austria, Rusia, EEUU

e Xapón.

HMCB4.1.2 Explica

as principais

reformas políticas

levadas a cabo por

Gladstone.

HMCB4.1.3 Analiza a

evolución da

“cuestión

irlandesa”.

CSC CMCCT CAA

CSC CCL CAA

HMCB4.1.4 Explica a

partir de imaxes as

característcas que

permiten identificar

a Inglaterra

victoriana.

HMCB4.1.5 Analiza

as reformas da III

República francesa e

textos relativos á

época de Napoleón

III en Francia.

HMCB4.1.6


razoadamente os

feitos que converten

a Alemaña durante o

mandato de

Bismarck nunha

potencia europea.

HMCB4.1.7 Explica

os problemas

internos dos

Imperios

austrohúngaro, ruso

e otomano.

HMCB4.1.8


os feitos

acontecidos en

EEUU e Xapón na

segunda metade do

século XIX e

principios do XX

CSC CD CCL CAA CSIEE

CSC CAA CCL CD

CCL CAA CD CSC

CCL CSC CAA CD CMCCT

CCL CSC CAA

CCL CSC CAA CD

a

b

c

d

e

h

B4.2 A expansión

colonial dos países

industriais: causas;

colonización e

reparto de África,

Asia e outros

enclaves coloniais;

consecuencias

B4.2 Describir a

expansión

imperialista de

europeos,

xaponeses e

estadounidenses a

dinais do século XIX,

establecendo as

súas causas e

consecuencias.

HMCB4.2.1


razoadamente as

causas e

consecuencias da

expansión colonial

da segunda metade

do século XIX.

HMC4.2.2 Explica a

relación existente

entre a revolución

industrial e o

imperialismo

colonial.

HMCB4.2.3 Localiza

nun mapa do mundo

as colonias das

distintas potencias

imperialistas.

HMCB4.2.4 Explica

as formas que

adoptou a

explotación dos

pobos colonizados

de África e Asia.

HMCB4.2.5 Localiza

nun mapa e analiza

as rivalidades

existentes entre os

Imperios coloniais

de África. Valora as

consecuencias das

mesmas na

configuración das

relacións

internacionais.

HMCB4.2.6 Sabe

recoñecer cadeas e

interconexións

causais entre

colonialismo,

CCL CAA CSC

CCL CAA CSC CD

CSC CD CAA

CCL CSC CD CAA

CSC CD CAA CCL

imperialismo e a

Gran Guerra de 1914

CAA CCL CD CSIEE CSC

CMCCT

a

b

c

d

e

h

B4.3 As relacións

internacionais e a

Paz Armada. Tripla

Alianza e Tripla

Entente

B4.3 Comparar

sintéticamente os

distintos sistemas de

alianzas do período

da Paz Armada

HMVB4.3.1 Explica

os obxectivos da

política

internacional de

Bismarck.

HMCB4.3.2 Coñece

e explica os sistemas

bismarckianos de

alianzas

HMCB4.3.3 Entende

o proceso de

formación e

describe as alianzas

entre os países

europeos durante a

época da Paz

Armada.

HMCB4.3.4 Entende

o concepto de Paz

Armada

HMCB4.3.5 Describe

a política exterior de

Guillermo II e valora

as consecuencias da

súa política mundial.

CCL CSC CSIEE CAA

CCL CSC CAA

CCL CAA CD CSC CMCCT

CCL

CCL CD CSC CAA CMCCT

a

b

c

d

e

g

h

B4.4 A I Guerra

Mundial: causas,

desenvolvemento e

consecuencias;

osTratdos de paz e a

Sociedade de

Nacións

B4.4 Distinguir os

acontecementos

que conducenn á

declaración da I GM,

desenvolvendo as

súas etapas e as súas

consecuencias .

Identificar e explicar

o contido dos

Tratados de Paz, en

especial do Tratado

de Versalles e

comentar as

transformacións

territoriais así como

o xurdimento da

Sociedade de

Nacións

HMCB4.4.1

Identifica a partir de

fontes históricas ou

histroriográficas as

causas da IGM.

HMCB4.4.2 Explica

porque se formaron

dous bloques de

alinazas

internacionais que

se enfrontaran na

contenda.

HMCB4.4.3 Analiza

como inflúen as

crises de Marrocos e

nos Balcáns no

estalido da IGM.

HMCB4.4.4 Analiza e

explica as distintas

etapas da Gran

Guerra a partir de

mapas históricos.

HMVB4.4.5

Comenta símbolos

conmemorativos

vinculados á I Guerra

Mundial.

HMCB4.4.6 Extrae

conclusións de

gráficos e imaxes

sobre as

consecuencias da I

Guerra Mundial.

HMCB4.4.7

Identifica os

Tratados de Paz e

explica os seus

acordos así como as

consecuencias a

curto prazo.

HMCB4.4.8 Analiza

as novas formas de

guerra como

CCL CAA CD CSC

CCL CSC CAA

CCL CSC CAA CD

CCL CSC CS

CCL CAA CD CSC CCEC


CSC

consecuencia das

innovacións no

armamento e

técnicas de guerra.

HMCB4.4.9 Analiza o

papel que xogou a

Sociedade de

Nacións nas

relacións

internacionais a

partir de fontes

históricas.

CCL CCA CSC

CCL CAA CMCCT CD CSC

CCL CSC CAA

BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS. A II GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS CONSECUENCIAS


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

B5.1 A Revolución

Rusa. Formación e

desenvolvemento

da URSS

B5.1 Analizar as

causas da revolución

rusa de 1917, o seu

desenvolvemento

recoñecendo as súas

etapas e os seus

protagonistas máis

significativos e as


Analizar a obra de

Lenin na construción

da URSS e a época

de Satalin a partir de

fontes de distinto

tipo.

HMCB5.1.1


as causas da

revolución rusa de

1917.

HMCB5.1.2

Compara a

revolución de

febreiro e de

outubro de 1917.

HMCB5.1.3 Analiza a

partir de gráficos,

textos e imaxes a

época de Lenin: os

problemas bélicos,

as medidas

económicas, a

construción do

CCL CSC

CCL CSC CAA

CCL CD CSC CAA CSIEE

CMCCT

Estado soviético, a III

Internacional.

HMCB5.1.4 Analiza a

partir de distintas

fontes a situación da

URSS baixo a

ditadura de Stalin

CCL CD CAA CSC CSIEE

CMCCT

a

b

c

d

e

h

B5.2 A economía no

período de

Entreguerras; EEUU,

a crise de 1929 e a

Gran Depresión dos

anos trinta; os

camiños para a

recuperación

económica, o New

Deal

norteamericano

B5.2 Recoñecer as

características do

período de

Entreguerras

inseríndoas nos

correspondentes

aspectos

económicos,

políticos, sociais e

culturais.

Analizar a situación

da economía

mundial nos anos

20.

Explicar as causas do

crack bursátil de

1929

Explicar as políticas

económicas frente a

Gran Depresión

HMC5.2.1 Explica as

características do

período de

entreguerras a partir

de manifestacións

artísticas e culturais

a comezos do século

XX.

HMCB5.2.2 Describe

a evolución da

economía mundial

entre 1919 e 1929 a

partir de fontes de

distinto tipo.

HMCB5.2.3

Compara a situación

económica da

posguerra en EEUU

e en Europa.

HMC5.2.4 Analiza as

distintas políticas

para controlar a

inflación e poñer as

bases para a

recuperación

económica a través

de fontes gráficas.

HMCB5.2.5

Comprende porque

o modelo de

crecemento dos

anos 20 tiña grandes

desequilibrios.

HMCB5.2.6 Explica

as causas do crack

CCL CSC CD CCEC

CCL CSC CD CAA CMCCT

CCL CSC CAA

CCL CSC CD CMCCT CAA

da bolsa neoiorkina

en outobro de 1929.

HMCB5.2.7

Comenta gráficos

que explican a crise

de 1929.

HMCB5.2.8 Analiza

as consecuencias da

crise de 1929 e as

manifestacións da

Gran Depresión dos

anos trinta.

HMCB5.2.9

Interpreta imaxes da

Gran Depresión.

HMCB5.2.10

Compara as políticas

que os distintos

países puxeron en

marcha na década

de 1930 fronte a

crise.

HMCB5.2.11 Explica

o fracaso das

solucións

tradicionais ás crises

e a implantación das

políticas

intervencionistas do

keynesianismo.

HMC5.2.12 Analiza a

política do New Deal

e sinala as

consecuencias da

súa aplicación.

CSIEE CAA CD

CSC CCL CAA

CCL CSC CD CMCCT CAA

CCL CSC CAA

CCL CD CAA CCEC


CSIEE

CCL CAA CSIEE CD

CCL CSC CAA

a

b

c

d

e

h

k

B5.3 O ascenso dos

Totalitarismos

fascista italiano e

nazi alemán:

democracias e

ditaduras na Europa

de Entreguerras;

ideoloxía e bases

sociais do fascismo;

a Italia fascista e a

Alemaña nazi.

B5.3 Recoñecer a

transcendencia dos

fascismos eiuropeos

como ideoloxías que

conduciron ao

desencadeamento

de conflitos no

panorama europeo

do momento.

Analizar as causas do

ascenso dos

totalitarismos e crise

das democracias no

período de

Entreguerras.

Identificar

características da

ideoloxía fascista e

bases socias.

Explicar o proceso

de implantación do

fascismo en Italia e

do nazismo en

Alemaña.

HMCB5.3.1 Explica

porque se produciu

a crise das

democracias liberais

europeas no período

de Entreguerras.

HMCB5.3.2 Valora

os efectos na Europa

de Entreguerras do

avance das

organizacións e

movementos de

ideoloxía

autoritaria,

antidemocrática e

ultranacionalista.

HMCB5.3.3

Enumera principais

características da

ideoloxía fascista.

HMCB5.3.4

Distingue símbolos

dos fascismos

europeos da

primeira metade do

século XX a partir de

investigación en

Internet.

HMCB5.3.5 Analiza

o réxime fascista

italiano nos aspectos

político, económico,

social e cultural a

CCL CSC CAA

CSC CAA CD CCL

CCL

CSC CD CCEC CAA

partir de fontes de

distinto tipo.

HMCB5.3.6 Analiza o

réxime nazi alemán

nons aspectos

político, económico,

social e cultural a

partir de distintas

fontes.

HMCB5.3.7

Compara o fascismo

italiano e o nazismo

alemán

CCL CSC CAA CMCCT

CCEC CD

CCL CSC CAA CMCCT

CCEC CD

CCL CSC CAA

a

b

c

d

e

h

B5.4 As relacións

internacionais do

período de

Entreguerras,

viraxes cara a guerra

B5.4 Comprender as

relacións

internacionais no

período de

Entreguerras como

elementos

importantes das

cauass da Segunda

Guerra Mundial

HMCB5.4.1 Analiza a

partir de diferentes

fontes contrapostas

as relacións

internacionais

anteriores ao

estalido da II Guerra

Mundial

CCL CD CSC CAA

a

b

c

d

e

h

B5.5 A Segunda

Guerra Mundial:

orixes do conflito e

características xerais

B5.5 Identificar e

explicar as

desencadeantes da

II guerra Mundial así

como os feitos máis

característicos.

HMCB5.5.1


as causas

desencadeantes da

II GM a partir de

fontes históricas.

HMCB5.5.2

Identifica as

características xerais

do conflito:

CCL CSC CAA CD

contendentes,

magnitude,

innovacións técnicas

e táctica militar, etc.

CCL CSC CMCCT

a

b

c

d

e

h

B5.6

Desenvolvemento

da Segunda Guerra

Mundial

B5.6 Establecer as

etapas do

desenvolvemento

da II Guerra

Mundial,

distinguindo ás que

afectaron a Europa e

as que afectaron a

EEUU e Xapón.

HMCB5.6.1


as etapas da II

Guerra Mundial

tanto na fronte

europea como na

guerra do Pacífico.

HMCB5.6.2 Analiza o

desenvolvemento

da II Guerra Mundial

a partir de mapas

históricos.

CCL CSC CAA

CCL CAA CD CMCCT

a

b

c

d

e

h

B5.7 Consecuencias

da Segunda Guerra

Mundial

B5.7 Analizar o papel

da guerra como

elemento de

transformación da

vida cotiá

HMCB5.7.1 Describe

as consecuencias da

II Guerra Mundial

CCL CSC CAA

a

b

c

d

e

h

k

B5.8 O

Antisemitismo : O

Holocausto

B5.8 Entender o

contexto no que se

desenvolveu o

Holocausto na

guerra europea e as


HMCB5.8.1 Analiza

imaxes que explican

o Holocausto levado

a cabo pola Alemaña

nazi.

HMCB5.8.2

Recoñece a

significación do

Holocausto na

Historia mundial.

CCL CSC CD

CSC CAA CCL

a

b

c

d

e

h

B5.9 Preparación da

paz e a ONU

B5.9 Identificar e

analizar as

Conferencias de paz

desenvolvidas

durante a guerra

que prepararon o

escenario da paz.

Analizar os cambios

territoriais a partir

de mapas históricos.

Analizar os fins da

ONU e a súa

estrutura.

Obter e seleccionar

información escrita

HMCB5.9.1 Describe

as actuacións das

alianzas nas

Conferencias de paz.

HMCB5.9.2 Analiza,

a través dun mapa

histórico e outras

fontes, os cambios

políticos e

territoriais que

experimentou

Europa tras o fin do

conflito.

CCL CSC


e gráfica relevante,

utilizando fontes

primarias ou

secundarias

relativas á

postguerra.

HMCB5.9.3 Valora

os obxectivos da

ONU e coñece a súa

estrutura.

HMCB5.9.4 Sintetiza

textos que explican a

intervención da

ONU nas relacións

internacionais e

asuntos de

descolonización

CSC CAA CCL

CCL CSC CD CAA CSIEE

BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS. O MUNDO

BIPOLAR E A GUERRA FRÍA


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

a

b

c

d

e

h

B6.1 A Guerra Fría: A

formación do bloque

capitalista fronte ao

comunista; as fases

e conflitos.fase

álxida, coexistencia

pacífica e distensión

B6.1 Describir os

feitos políticos,

económicos, sociais

e culturais que

explican o

xurdimento de dous

bloques

antagónicos,

clasificándoos e

presentándoos

adecuadamente.

Identificar e explicar

as fases polas que

pasou a Guerra Fría

establecendo

acontecementos

(conflitos) que

exemplifiquen cada

unha das distintas

fases: álxida,

coexistencia pacífica

e distensión.

HMCB6.1.1 Explica o

proceso que levou á

Guerra Fría.

HMCB6.1.2 Localiza

nun mapa os países

que formaban os

bloques comunista e

capitalista.

HMCB6.1.3


os conflitos da

Guerra Fría a partir

dun mapa histórico

CCL CSC CAA

CSC CD

CSC CAA CCL CD

a

b

c

d

e

h

B6.2 Evolución dos

bloques nun mundo

bipolar nos aspectos

políticos,


e culturais

B6.2 Distinguir feitos

que explican o

enfrontamento

entre os bloques

comunista e

capitalista,

revisando novas dos

medios de

comunicación da

época.

HMCB6.2.1

Selecciona símbolos

e imaxes que se

identifican co

mundo capitalista e

comunista.

HMCB6.2.2 Extrae

conclusións de

textos, imaxes,

CSC CD

Comparar o modelo

comunista co

capitalista desde os

puntos de vista

político, social,

económico e

cultural,

exemplificando coa

selección de feitos

que durante este

período afectan ás

dúas grandes

potencias.

gráficas que explican

a evolución de

ambos bloques

enfrontados na

guerra fría sinalando

a qué bloque

pertence e algúns

motivos que

explican esa

pertenza.

HMCB6.2.3 Explica

características da

economía capitalista

a partir de gráficas.

HMCB6.2.4 Explica

características da

economía

comunista a partir

de grñaficas.

HMCB6.2.5

Establece razoada e

comparativamente

as diferenzas entre o

mundo capitalista e

comunista.

HMCB6.2.6

Identifica formas

políticas do mundo

occidental

capitalista e do

mundo comunista.

CSC CCL CAA CD

CMCCT

CCL CMCCT CD

CSC CCL CMCCT

CCL CAA CSC

CCL CSC

BLOQUE 7. DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS

CLAVE

a

b

c

d

e

h

B7.1 Orixes, causas e

factores da

descolonización

B7.1 Explicar os

motivos e feitos que

conducen á

descolonización

establecendo as

causas e factores

que explican o

proceso.

.Definir o papel da

ONU na

descolonización

analizando

información que

demostre as súas

actuacións.

HMCB7.1.1 Establece de

forma razoada as distintas

causas, feitos e factores

que desencadean e

explican o proceso de

descolonización.


actuacións da ONU no

proceso descolonizador a

partir de fontes históricas.

CCL CSC CAA

CCL CSC CD CAA

a

b

c

d

e

h

B7.2 Etapas e

modelos de

descolonización

B7.2 Describir as

etapas e

consecuencias do

proceso

descolonizador

identificando as que

afectan a unhas

colonias e a outras,

establecendo feitos

e personaxes

significativos de

cada proceso.

HMCB7.2.1 Explica cales

foron as fases da

descolonización e a zona

que afectou cada unha.

HMCB7.2.2 Localiza nun

mapa as zonas afectadas

pola descolonización e os

seus conflitos.

HMCB7.2.3 Identifica e

compara as

características da

descolonización en África

e Asia.

HMCB7.2.4 Investiga en

Internet o proceso de

descolonización do

Sahara Occidental e fai un

informe sobre a Marcha

verde

CCL

CSC CCL CD

CCL CSC

CSC CD CAA

a

b

c

d

e

h

k

B7.3 O Terceiro

Mundo e o

Movemento dos

Países non Aliñados:

problemas dos

países do Terceiro

Mundo.

B7.3 Analizar o

subdesenvolvement

o do Terceiro

Mundo

establecendo as

causas que o

explican.


características dos países

do terceiro Mundo a

partir de gráficas.


causas do

subdesenvolvemento.


mapa os países do

Terceiro Mundo.

HMCB7.3.4 Analiza textos

e imaxes do Movemento

de Países Non Aliñados e

dos países

subdesenvolvidos.

CCL CSC CMCCT

CCL CSC

CSC CD

CSC CCL CAA

a

b

c

d

e

h

B7.4 As relacións

entre os países

desenvolvidos e non

desenvolvidos, o

nacemento da axuda

internacional.

B7.4 Apreciar o

nacemento de

axuda internacional

e o xurdimento das

relacións entre os

países

desenvolvidos e

subdesenvolvidos,

reproducindo as

formas de axuda ao

desenvolvemento e

HMCB7.4.1 Explica a

evolución das relacións

entre os países

desenvolvidos e os países

en vías de

desenvolvemento,

comparando a axuda

internacional coa

intervención

neocolonialista.

CCL CSC CAA

describindo as

formas de

neocolonialismo

dentro da política de

bloques.



AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIA CLAVE

a

b

c

d

e

h

i

B8.1 A URSS e as

Democracias

populares

B8.1 Describir a

situación da URSS a

finais do século XIX,

establecendo os

seus trazos máis

significativos desde

unha perspectiva

política, social e

económica.

HMCB8.1.1 Decribe os

trazos fundamentais do

sistema político e

económico que se

implantou nas

democracias populares.

HMCB8.1.2 Analiza a crise

económica das

democracias populares

nos anos 70 e 80 do século

XX.

HMCB8.1.3 Describe os

trazos políticos e

socioeconómicos da URSS

desde a época de Breznev

ata a de Gorbachov

utilizando distintas

fontes.

HMCB8.1.4 Analiza os

factores que explican a

crise da URSS

CCL CSC

CCL CAA CSC

CSC CCL CD CAA

CMCCT

CSC CCL CAA

a

b

c

d

e

h

B8.2 A irrupción de

M. Gorbachov:

“Perestroika” e

“Glasnost”.

B8.2 Analizar as

políticas de

Gorbachov

nomeando as

disposicións

concernentes á

“Perestroika” e á

“Glasnost” e

resaltando as súas

influencias.


reformas aplicadas por

Gorbachov no contexto

de forte crise: a

“perestroika” e “glasnost”

utilizando distintas

fontes.


consecuencias da

implantación de ditas

políticas.

CCL CD CAA CMCCT

CCL CAA

a

b

c

d

e

h

i

B8.3 A

desintegración da

URSS: CEI-

Federación Rusa e as

novas Repúblicas

exsoviéticas.

B8.3 Analizar a

situación creada co

xurdimento da CEI e

as repúblicas

exsoviéticas

recollendo

informacións que

resuman as novas

circunstancias

políticas e

económicas.


mapa as repúblicas

exsoviéticas e os

diferentes países

formados tras a caída do

muro de Berlín.

HMCB8.3.2 Elabora un

eixe cronolóxico que

ordena os

acontecementos que

explican a desintegración

da URSS, formación da CEI

e o xurdimento das

repúblicas exsoviéticas.


cadro sinóptico sobre a

situación política e

económica das repúblicas

exsoviéticas e a CEI-

Federación Rusa.

CSC CD

CSC CMCCT CAA

CSC CAA CMCCT

a

b

c

d

e

h

B8.4 A caída do

muro de Berlín e a

evolución dos países

de Europa Oriental e

Central.

B8.4 Explicar a caída

do muro de Berlín e

as súas reprecusións

en Europa central e

oriental

HMCB8.4.1 Analiza

imaxes que reflicten a

caída do muro de Berlín.

HMCB8.4.2 Investiga en

Internet como estalaron

as revolucións

democráticas de 1989, a

que países afectaron e

CCL CCEC CSC

CD CAA CSIEE CCL

CSC

que consecuencias

tiveron.

HMCB8.4.3 Explica s

novas relacións das

repúblicas exsoviéticas

con Europa occidental.

HMCB8.4.4 Realiza unha

busca guiada en Internet

para explicar de maneira

rezoada a disolución do

bloque comunista.

HMCB8.4.5 Describe

comparativamente a

evolución política dos

países de Europa central e

oriental tras a caída do

muro de Berlín.

CCL CSC

CD CAA CSIEE CCL CSC

CCL CSC

a

b

d

c

e

h

B8.5 O Problema dos

Balcáns: A Guerra de

Iugoslavia.

B8.5 Identificar o

problema dos

Balcáns

enumerando as

causas que explican

o xurdimento de tal

situación e

resumindo os feitos

que configuran o

desenvolvemento

de conflitos na zona.

HMCB8.5.1 Describe e

analiza as causas,

desenvolvemento e

consecuencias da guerra

dos Balcáns

especialmente en

Iugoslavia.

HMCB8.5.2 Compara

utilizando mapas a

situación dos países dos

Balcáns desde os anos 80

ata a actualidade.

CCL CSC

CSC CCL CD CAA

BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS

CLAVE

a

b

c

d

e

h

k

B9.1 Pensamento e

cultura da sociedade

capitalista na

segunda metade do

século XX

B9.1 Distinguir os

postulados que

defende a cultura

capitalista da

segunda metade do

século XX

establecendo as

liñas de pensamento

e os logros obtidos.

HMCB9.1.1 Enumera as

liñas de pensamento

económico do mundo

capitalista na segunda

metade do século XX.

HMCB9.1.2 Explica o

modelo capitalista dun

país elaborando

información a partir

CCL

CCL CSC CAA CD

dunha busca guiada en

Internet.

a

b

c

d

e

h

k

B9.2 O Estado do

Benestar

B9.2 Describir o

Estado de Benestar,

aludindo ás

características

significativas que

inflúen na vida cotiá.

Analizar a situación

actual e a crise do

Estado de Benestar

HMCB9.2.1 Identifica

rezoadamente as

características do Estado

de benestar.

HMCB9.2.2 Analiza a

situación actual para

deducir se aínda se pode

falar de Estado do

Benestar ou se esa fase

está superada, a partir da

análise de gráficos e

noticias de prensa.

CCL CSC

CCL CSC CD CMCCT

CSIEE

a

b

c

d

e

h

B9.3 O proceso de

construción da

Unión Europea: da

Comunidade

Europea á Unión

Europea.

B9.3 Explicar o

proceso de

construción da

Unión Europea

eumerando os fitos

máis destacados que

configuran a súa

evolución.

HMCB9.3.1 Elabora eixes

cronolóxicos sobre o

proceso de construción da

UE.

HMCB9.3.2 Enumera os

distintos tratados no

proceso de construción

así como as súas achegas

ao proceso.

HMC9.3.3 Enumera os

países que se foron

adherindo ao longo do

proceso ata a actualidade.

CMCCT

CCL CSC CD CAA

CCL CD

a

b

c

d

e

h

B9.4 Obxectivos e

Institucións da

Unión Europea

B9.4 Coñecer os

obxectivos que

persegue a Unión

Europea así como as

institucións que

compoñen a súa

estrutura.

HMCB9.4.1 Enumera os

obxectivos que persegue

a UE.


mapa conceptual sobre as

institucións da UE.

CCL

CCMCT CCL

a

b

c

d

e

h

B9.5 Evolución de

Estados Unidos: dos

anos 60 aos 90

B9.5 Describir a


social e económica

de EEUU desde os

anos 60 aos 90 do

século XX

sintetizando os

aspectos que

explican a

transformación da

sociedade

norteamericana e

HMCB9.5.1 Realiza un

eixe cronolóxico dos

feitos máis significativos

de tipo político, social e

económico de Estados

Unidos desde os anos 60

aos 90

HMCB9.5.2 Selecciona e

presenta mediante mapas

CMCCT CD CSC

que constitúen

elementos

orixinarios do

Estado do Benestar

ou redes conceptuais

información referida a

Estados Unidos entre

1960 e 2000.

CMCCT CCL CAA CSC

CD

a

b

c

d

e

h

B9.6 Xapón e os

novos países

asiáticos

industrializados.

B9.6 Identificar as

singularidades do

capitalismo de

Xapóne os Novos

Países Industriais

asiáticos,

establecendo trazos

de carácter político,

económico, social e

cultural.

HMCB9.6.1 Establece

razoadamente as

características e símbolos

que explican aspectos

singulares do capitalismo

de Xapón e a área do

Pacífico.

HMCB9.6.2 Identifica os

Novos países Industriais

asiáticos e explica as

causas do seu forte

crecemento económico.

CCL CAA CSC

CCL CSC CAA

BLOQUE 10 XEOPOLÍTICA DO MUNDO ACTUAL


AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPETENCIAS

CLAVE

a

b

c

d

e

g

h

k

B10.1 A

globalización e os

medios de

comunicación. O

impacto científico e

tecnolóxico

B10.1 Analizar as

características da

globalización

decribindo a

influencia que sobre

este fenómeno

teñen os medios de

comunicación e o

impacto que os

medios científicos e

tecnolóxicos teñen

na sociedade actual

HMCB10.1.1 Identifica as

principais características

ligadas á fiabilidade e

obxectividade do fluxo de

información existente en

Internet e outros medios

dixitais.


breve informa sobre as

relacións entre

inmigración e

globalización a partir de

fontes históricas.

HMCB10.1.3 Extrae

conclusións de imaxes e

material videográfico

relacionado co mundo

actual.

CCL CD CAA CSC

CD CSC CCL CAA

CSIEE

CD CCL CSC CCEC

a

b

c

d

e

B10.2 A ameaza

terrorista nun

mundo globalizado.

B10.2 Describir os

efectos da ameaza

terrorista sobre a

vida cotiá,

explicando as súas

características.

HMCB10.2.1 Realiza unha

busca guiada en Internet

sobre a ameaza terrorista,

organizacións que a

sustentan, actos máis

relevantes (NY 11-S,

Madrid 11-M, Londres 7-J,

etc), os seus símbolos e

repercusións na

CD CCL CAA CSC

h

k

sociedade (a cidadanía

ameazada, as asociacións

de vítimas, a mediación

en conflitos, etc) e analiza

e comunica a información

máis relevante.

a

b

c

d

e

h

B10.3 Europa: reto e

unión.

B10.3 Resumir os

retos que ten a UE

no mundo actual

distinguindo os

problemas que

posúe para

amosarse como

zona xeopolítica

unida fronte a

outras áreas.

HMCB10.3.1 Identifica os

retos actuais da UE a

partir de novas

xornalísticas

seleccionadas.

HMCB10.3.2 Explica

comparativamente os

desaxustes que ten a UE

na relación con outros

países ou áreas

xeopolíticas.

CSC CCL CAA

CCL CAA CSC

a

b

c

d

e

h

k

l

B10.4 Trazos

relevantes da

sociedade

norteamericana a

comezos do século

XXI, tras os

atentados d 11-S de

2001.

B10.4 Enumerar os

trazos relevantes da

sociedade

norteamericana a

comezos do século

XXI distinguindo a

transcendencia dos

atentados do 11-S e

explicando as

transformacións e o

impacto ocasionado

a ese país.

HMCB10.4.1 Elabora

mapas conceptuais sobre

os trazos da sociedade

norteamericana

agrupándoos en política,

sociedade, economía e

cultura.

CSC CD CCL CAA

a

b

c

d

e

h

l

B10.5

Hispanoamérica

situación actual

B10.5 Analizar a



cultural de

Hispanoamérica.

HMCB10.1.1 Describe as

principais características

económicas, sociais,

políticas e culturais da

Hispanoamérica actual.

CCL CSC CAA

a

b

c

d

e

h

l

B10.6 O mundo

islámico na

actualidade.

B10.6 Describir a

evolución do mundo

islámico na

actualidade

resumindo os seus

trazos económicos,

políticos, relixiosos,

sociais.

HMCB10.6.1 Enumera e

explica os trazos

económicos, políticos,

relixiosos e sociais do

mundo islámico e localiza

nun mapa os países que

forman na actualidade o

mundo islámico.


mapa os principais

conflitos localizados no

CD CSC CCL CAA

mundo islámico e explica

a súa situación actual.

CD CAA CCL

a

b

c

d

e

h

B10.7 África

islámica,

subsahariana e

Sudáfrica.

B10.7 Distinguirn a

evolución dos países

de África

distinguindo e

relacionando as súas

zonas

xeoestratégicas.

HMCB10.7.1 Compara

aspectos económicos,

políticos, relixiosos e

sociais entre os principais

países do continente

africano.


mapa os principais

conflitos localizados na

zona e explica a súa

situación actual.

CCL CD CAA CMCCT

CD CCA CCL

a

b

c

d

e

h

B10.8 India e China

do século XX ao XXI:



de mentalidade

B10.8 Resumir a

evolución de China e

India desde finais do

século XIX ao século

XXI, seleccionando

trazos políticos,


e de mentalidade.

HMCB10.8.1 Compara

aspectos económicos,

sociais, políticos e

relixiosos de China e India.

CCL CD CSC

5.1 DESEMPEÑOS DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

COMPETENCIA COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa unidade didáctica

correspondente. - Analiza os documentos históricos e historiográficos, deducindo as ideas principais e

secundarias. - Emprega con corrección a linguaxe escrita e oral ao realizar os exercicios

plantexados. - Le frangmentos de obras propostas nos recursos bibliográficos. - Extrae conclusións sobre temas relacionados co tema a partir da análise de

diferentes textos. - Comprende as causas e consecuencias dos distintos temas tratados nas undidades

didácticas. - Elabora informes sobre feitos, personaxes, etc, con corrección e rigor, así como

biografías. - Redacta textos a partir de distintos tipos de fontes históricas.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA - Analiza gráficos, taboas estatísticas, mapas sobre distintas variables relacionadas co

tema de cada unidade didáctica. - Elabora mapas coa información obtida da lectura de textos. - Extrae información relevante de mapas, gráficos, cadros, datos estatísticos. - Extrae unha imaxe global da información sobre un tema concreto a partir de

información cartografiada nun mapa, cadro, etc. - Analiza comparativamente as variables contidas en mapas, gráficos, táboas

estatísticas... - Describe os aspectos que caracterizaron a economía dos distintos períodos

estudados.

- Valora as consecuencias económicas das Revolucións Industriais, do Imperialismo, da unificación alemá, dos conflitos bélicos do século XX, do crash da Bolsa neoiorkina.

- Valora as causas económicas das revolucións liberais de finais do século XVIII e XIX, dos nacionalismos e dos confliotos bélicos dos séculos XX e XXI.

- Analiza os Plans estratéxicos da Gran Guerra e a evolución durante a contenda; analiza o papel do novo armamento de combante.

- Compara a situación da economía rusa a principios do século XX coa que tiña a URSS na década de 1930.

- Analiza o papel da industria pesada no proceso de modernización económica da URSS. - Analiza o papel da tecnoloxía e a industria bélica na Segunda Guerra Mundial. - Analiza o papel da tecnoloxía na extensión do consumo de masas. - Analiza o papel dos medios de comunicación de masas no ascenso do fascismo.

- Analiza o papel do armamento nuclear na Guerra Fría. - Analiza o papel dos medios de comunicación de masas na época da descolonización. - Analiza o papel das novas tecnoloxías da información e comunicación na extensión

do fenómeno da globalización.

COMPETENCIA DIXITAL - Utiliza os recursos incluídos no espazo dixital para reforzar e ampliar os contidos da

unidade. - Elabora actividades utilizando programas de texto. - Busca e selecciona vídeos e imaxes en Internet sobre o tema. - Utiliza as TICs para realizar o comentario artístico suxerido no Taller de Historia e no

Traballo con Documentos. - Realiza presentacións sobre as lecturas e películas propostas en cada unidade.

APRENDER A APRENDER - Elabora informes sobre o tema proposto pola profesora. - Elabora mapas conceptuais sobre os contidos abordados na unidade didáctica. - Realiza táboas e cadros sobre: cronoloxía, causas, consecuencias de feitos e

fenómenos tratados nos diferentes temas. - Utiliza o resumo da unidade, sendo capaz de elaborar mapas conceptuais

específicos de cada epígrafe. - Elabora biografías e fichas sobre personaxes destacados. - Elabora e interpreta gráficos e datos estatísticos. - Realiza comentarios de texto, imaxes e outras fontes de información aplicando as

pautas suxeridas pola profesora. - Repasa os contidos traballados realizando actividades avaliativas, exercicios e test

do espazo web. - Realiza eixos cronolóxicos. - Comenta a ilustración de prensa proposta npo Traballo con documentos.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS - Valora a consecución de dereitos políticos e sociais conseguidos tras as revolucións

liberais. - Valora a consecución dos dereitos conseguidos pola muller. - Desenvolve empatía cara o traballo do historiador a partir da análise de fontes

primarias. - Expresa a súa opinión na clase respectando a do resto dos seus compañeiros e

compañeiras. - Valora con rigor crítico a importancia dos avances tecnolóxicos. - Mostra empatía respecto ás duras condicións da vida da clase obreira no século XIX,

vítimas da represión fascista, refuxiados que fuxen das guerras do século XXI e inmigrantes.

- Manifesta tolerancia ante as diferentes ideoloxías do período estudado, formas de vida dos pobos de África e Asia.

- Comprende os procesos migratorios internacionais nios séculos XIX, XX e XXI.

- Extrae consecuencias das actuacións dos individuos ante situacións concretas, a partir da análise de biografías de personaxes clave.

- Valora a importancia das sociedades democráticas e a defensa dos dereitos humanos.

SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR - Mostra iniciativa para realizar e planificar sinxelos traballos de investigación. - Mostra iniciativa visitando os recursos propostos tanto no libro como no espazo web. - Resolve as actividades avaliativas e os test do espazpo web con afán de reforzar os

seus coñeceemntos. - Participa de forma activa na clase propoñendo puntos de vista alternativos.

CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS - Analiza formas de vida de cada época a partir de cadros, obras de arte, obras

literarias, prensa. - Comenta a iconografía nas obras de arte representativas de cada período. - Valora as achegas da arte do período. - Analiza fragmentos literarios propostos para obter información sobre o período

estudado. - Utiliza as obras literarias e películas propostas para consolidar e amplair as

características do período. - Interpreta obras de arte, co obxectivo de extraer información sobre o período

estudado.

6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA. MATERIAIS E RECURSOS 6.1. METODOLOXÍA Esta programación didáctica inspírase nos seguintes principios metodolóxicos:

- Adaptarse ás características das alumnas partindo do seu nivel de desenvolvemento. - Facilitar a construción de aprendizaxes significativas, deseñando actividades que

permitan establecer relacións entre experiencias previas e as novas aprendizaxes. - Presentación dos contidos cunha estrutura motivadora que fomente no alumnado o

interese polo coñecemento. Para promover que sexa positiva, é necesario que os temas de estudo conecten o máis directamente posible cos intereses do alumnado. O emprego dos medios audivisuais, o achegamento aos problemas da súa contorna, as saídas programadas, etc, constitúen estratexias motivadoras e atractivas.

- Favorecer a aceptación persoal, a cooperación entre iguais e a superación de discriminacións.

- Fomentar a reflexión crítica e a proxección social dos contidos e desenvolver as habilidades metacognitivas.

- Atender á diversidade do alumnado, tendo en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, intereses e motivacións.

Ao tratarse dunha materia impartida en Bacharelato, a metodoloxía ten que facilitar o traballo autónomo do alumnado. Por iso, deben combinarse diferentes estratexias na aula, non só as expositivas, senón aquelas nas que os alumnos e as alumnas traballen con fontes de diverso formato (textos, gráficos, mapas, fotos ou audiovisuais) e que introduzan ao alumnado na técnica básica da investigación histórica. De aí que a selección do aparato gráfico, rico en mapas históricos, gráficos estatísticos, obras de arte, etc., constitúa unha ferramenta de grande utilidade para a aprendizaxe e un elemento indispensable para a docencia. Así se contribuirá a que o alumnado desenvolva unha actitude crítica e responsable. Tamén serán eficaces os debates, as exposicións e as tarefas que fomenten a cooperación e a asunción de responsabilidades individuais e colectivas no seu proceso de elaboración. Ao longo de todo o curso, o tratamento de fontes actuais (prensa, redio, televisión, cine e Internet) serviralle ao alumnado para achegarse ao cpoñeceemnto da historia do presente. Sempre que sexa posible, os contidos da materia poñeranse en relación coa actualidade para evidenciar a relación entre amas as dúas, fundamental para comprender os feitos que acontecen no mundo en que vivimos.

Á profesora corresponderalle desenvolver os contidos argumentais das unidades didácticas, nas que presenta, interroga e formula hipóteses; explica, define e relaciona; recapitula, sintetiza e clarifica. A profesora conducirá o discurso coa participación do alumnado seguindo a seguinte estratexia expositixa:

• Partir de coñecementos previos do alumnado e suscitar expectativas con interrogantes ou paradoxas.

• Aclarar o propósito e o tema da exposición e representar o contido en esquemas de conceptos e as súas conexións.

• Enfatizar as claves con repeticións e recurrencias progresivas. • Recapitular periódicamente e finalizar con sínteses que retornen ao principio. • Presentar casos, variantes e problemas relacionados, e exemplificar con feitos concretos. • Crear un clima de clase distendido e adaptar o tempo e a densidade do contido ao contexto. • Manter a atención e coidar a comunicación non verbal.

Desenvolvemento das Unidades Didácticas ou Bloques Partindo das consideracións citadas, as distintas unidades didácticas deben enfocarse como un conxunto de procesos e problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Preténdese exercitar ao alumnado nos procedementos habituais do historiador: natureza, tipoloxía e importancia das distintas clases de fontes; análise e utilización crítica das mesmas e contraste de interpretacións historiográficas e utilización de información procedente dos medios de comunicación de masas para achegarse ao coñecemento da realidade actual. Comezarase cada unidade indagando cales son os coñecementos previos que piosúe o alumnado sobre os contidos a tratar, e a partir de ahí, empezar a construír a súa aprendizaxe cunha serie de actividades que faciliten a aprendizaxe significativa; logo seguirá unha parte expositiva coa información básica. Na segunda parte da unidade trataranse:

• Estudos monográficos (monografías compostas por fontes variadas que o alumnado analizará cunha contextualización e unha pauta de análise aberta).

• Técnicas da materia (inclúen documentos e guías de traballo histórico). • Actividades variadas: ferramentas para fixar e organizar os procesos de análise, e para ver

os niveis acadados de comprensión: comprobación de hipóteses formuladas arredor dun problema histórico; cuestións dirixidas a amosar a multicausalidade e intencionalidade dos fenómenos; comprensión do tempo ; recurso a imaxe nos seus variados formatos como documentos históricos; emprego de bibliografía e redacción de traballos de síntese.

Trátase de conseguir que o alumnado se volque na aprendizaxe aportando interese e motivación.

A dinámica da clase en xeral será: - Unha 1ª parte expositiva: recordando os conceptos fundamentais traballados na

sesión anterior. - Unha 2ª parte interrogativa-demostrativa: facendo preguntas abertas ao grupo e

nalgúns casos ao alumnado individualmente considerado (comprobación de coñecementos previos e motivación).

- Unha 3ª parte de realización de actividades para adquirir novos coñecementos e poñer en práctica os xa adquiridos.

- Unha 4ª parte resumo. Consolidación do traballado e aprendido. O espazo habitual que se empregará será a aula de clase, organizada según a actividade a realizar, e en ocasións a biblioteca do centro e a aula de informática. A disposición do alumnado na aula dependerá do tipo de actividades que se desenvolvan. Ao ser un número reducido de alumnado (6) a disposición habitual será por parellas; para as actividades específicas que así o requiran, levarase a cabo un agrupamento máis adecuado: disposición en círculo para os debates, grupos de 3 alumnas para a realización de actividades colectivas. Actividades As actividades no Bacharelato deben favorecer a capacidade do alumnado para aprender por sí mesmo, para traballar ene quipo e para aplicar métodos de investigación apropiados. Tendo en conta que os momentos do proceso de ensinanza-aprendizaxe son distintos en cada alumno e alumna, diferenciaranse unha serie de actividades diversas:

• De introdución, serven para iniciar o tema; permiten achegarnos aos coñecementos previos do alumnado sobre o tema.

• De desenvolvemento, ademáis da propia explicación dos contidos destacar a realización de comentarios de texto, alternando fontes primarias e secundarias; comentario de gráficos, mapas e imaxes.

• De reforzo. O alumnado representa diferentes grados de desenvolvemento intelectual, ritmos e estilos de aprendizaxe. Tentarase corrixir carencias facendo fincapé no traballo de esquemas e definicións de conceptos esenciais.

• De ampliación • De consolidación e síntese que permiten fixar os coñecementos aprendidos, Destacar

actividades como esquemas, resumos, mapas conceptuais e test de autoavaliación na web do alumnado.

Inclúense os seguintes tipos de actividades: - Comentario e elaboración de mapas históricos e uso de cronoloxías, relación de

personaxes e faitos, recoñecemento de feitos, localización ou situación de acontecementos sobre mapas, etc.

- Análise e comparación de fontes históricas e historiográficas. - Interpretación de diferentes linguaxes plásticas: obras de arte, carteis de

propaganda, debuxos satíricos e caricaturas, fotografías, películas, etc., como testemuñas vivas da historia contemporánea.

- Elaboración e interpretación de gráficos e táboas estatísticas. - Consulta bibliográfica e utilización contrastada de noticias de prensa. - Elaboración e comentario de esquemas e mapas conceptuais. - Organización dun arquivo de docuementos (textos, mapas, fotografías, recortes de

prensa, obras de arte, etc.). - Organización e participación en debates para estimular a reflexión e a argumentación

sobre temas da historia recente. - Utilización da prensa en relación con información económica, social, política e

cultural da ectualidade. - Preparacións de guións para exposicións orais e escritas. - Elaboración de biografías, informes, conceptos e sínteses. - Estudo de temas a través de documentos. - Indagación acerca de situacións ou feitos actuais tratados desde a perspectiva

histórica. - Elaboración de sinxelos traballos de investigación que inclúen formulación de

hipóteses, análise e interpretación crítica de fontes, verificación de hipóteses e redacción de conclusións.

6.2 MATERIAIS E RECURSOS Os recursos teñen distintas funcións entre as que destacan: fomentar a aprendizaxe significativa; atender á diversidade; adaptar o proceso de ensinanza-aprendizaxe á realidade do alumnado; proporcionar información, guiar as aprendizaxes; exercitar habilidades; motivar; previr dificultades de aprendizaxe; proporcionar entornos para a expresión e creación. Recursos e materiais:

- Material impreso ▪ Libros de texto do alumnado de distintas editoriais que estarán na biblioteca

e na aula para consultar cando teñan que realizar actividades. ▪ Apuntamentos fotocopiables de ampliación dos contidos do libro

proporcionados pola profesora. ▪ Selección de textos histórico/historiográficos. ▪ Documentos estatísticos e gráficos. ▪ Mapas históricos.

- Medios audiovisuais. Teñen unha función informativa, motivadora e formativa: ▪ Imaxe estátita: Pintura, cartel, fotografías, etc.. Imaxe en movemento:

Documental, cine ▪ Sistemas multimedia interactivos

- Medios informáticos ▪ Internet

▪ Libro do alumnado versión dixital: variedade do libro impreso dixitalizado que inclúe acceso directo e recursos multimedia (actividades interactivas, textos complementarios, etc.).

▪ Web do alumnado. Contén recursos e actividades para o traballo autónomo: diccionario histórico, cronoloxía, ampliación de historia da arte, glosario específico de cada unidade, cartografía histórica, textos e materiais gráficos, actividades complementarias clasificadas por nivel de dificultade, proxectos de traballo, actividades interactivas de autoavaliación e información sobre materiais para ampliar os temas.

▪ Web do profesorado. - Outros recursos

▪ Biblioteca escolar. ▪ Saídas de campo.

7. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E

PROMOCIÓN A avaliación constitúe unha parte esencial no proceso de ensinanza e aprendizaxe por ser o medio que permite determinar o grao de consecución dos obxectivos xerais, os contidos, os estándares de aprendizaxe e competencias básicas.

7.1 FASES DE AVALIACIÓN Levarase a cabo unha avaliación continua, que valore todo o proceso educativo, partindo dunha avaliación inicial que permita observar o posterior desenvolvemento durante o proceso de ensinanza-aprendizaxe (avaliación procesual) e que concluirá coa avaliación final.

- Avaliación inicial. Cumpre unha función formativa e de diagnóstico. Avalíanse os esquemas de coñecementos previos que ten cada alumno e cada alumna, para o cal é moi útil un instrumento de avaliación como os mapas conceptuais. Realizarase unha proba inicial para saber o nivel de información que o alumnado posúe sobre o tema, os conceptos, as teorías interpretativas, así como o nivel de destreza nalgúns dos procedementos máis habituais que se vaian a utilizar. O resultado da avaliación permitirá coñecer o nivel xeral do grupo e o individual de cada alumno e alumna e traballar os contidos en función dos resultados.

- Avaliación continua, que permite observar o nivel de progreso que se produce na aprendizaxe do alumnado así como as dificultades atopadas. Realizarase ao longo do curso e será cuantificada en tres avaliacións coindicentes cos tres trimestres do curso. É necesario que as actividades de avaliación detecten dificultades na adquisición de aprendizaxe significativa. Por iso as actividades que se propoñen esixen relacionar os coñecementos, interpretar táboas de datos, xustificar fenómenos a partir dos coñecementos relacionados con eles. Conxugaría a valoración dunha gran variedade de fontes de información acerca da asimilación dos contidos, da consecución das competencias básicas, dos estándares de aprendizaxe, da actitude, do esforzo e do traballo do alumnado na aula e fóra da mesma. En cada avaliación faranse un mínimo de dúas probas escritas. O alumnado que non supere unha avaliación fará a correspondente recuperación no seguinte trimestre; ésta constará dunha proba escrita cunha valoración de 10 puntos.

- Avaliación final, medirá os resultados ao termo do período de ensinanza (mes de xuño). O

principal referente para esta avaliación será a superación dos contidos relacionados cos criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias básicas, a traves da avaliación celebrada ao longo do curso, na que se empregaran os instrumentos de avaliación relacionados no epígrafe seguinte así como os procedementos de cualificación. O alumnado que non superara algunha avaliación realizará un exame final, proba escrita, no mes de xuño das avaliacións pendentes de superar. O tipo de proba escrita será similar ao realizado nas avaliacións.

o Avaliación extarordinaria, no mes de setembro. Ao alumnado que non teña avaliación positiva na final de xuño, a profesora entregaralle un plan de actividades de reforzo que deberá realizar durante o verán e entregalas en setembro. Neste mes realizará

unha proba escrita dos contidos mínimos de toda a materia según o modelo de exame especificado no epígrafe seguinte.

7.2 INSTRUMENTO E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE CUALIFICACIÓN

7.2.1 PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. En síntese os procedementos da avaliación serán: Observación directa do traballo diario; análise e valoración das tarefas específicas creadas para a avaliación; valoración cuantitativa e cualitativa do avance individual; valoración cuantitativa e cualitativa do avance colectivo. E os instrumentosde avaliación serán: Obsevación directa; avaliación de contidos, proba correspondenta da unidade; avaliación por competencias; outros documentos gráficos ou textuais; debates e intervencións; proxectos individuais ou grupais; elaboracións multimedia. Nunha análise máis pormenorizada:

a. As actividades habituais na aula. Inclúen aqueles instrumentos que son froito da observación directa da profesora. A observación permite seguir o ritmo da clase en canto á adquisición dos contidos, das competencias básicas e dos estándares de aprendizaxe, e utilízase preferentemente para avaliar actitudes e hábitos de traballo que se refiren ao interese e ao esforzo cara a materia, así como as actitudes sociais máis relevantes como o civismo que mostra o alumnado non só na súa relación co contorno, senón tamén no nivel de corrección, respecto, cortesía, compañerismo e colaboración no bo funcionamento da clase. Inclúese:

- O caderno de clase do alumnado, que incluirá as actividades obrigatorias realizadas sobre os distintos epígrafes das unidades didácticas; contemplando, no seu caso, as actividades de reforzo e ampliación. Será obrigatorio que o alumnado dispoña deste caderno que deberá entregar a solicitude da profesora en calquera momento. De todas maneiras, ao finalizar cada trimestre a profesora recollerá o caderno e comprobará que estean feitos todos os exercicios e actividades propostas; valorarase a correcta presentación formal e material. Para superar a avaliación é un requisito indispensable entregar o caderno de clase cos exercicios feitos. Dentro destas actividades destaca a realización de comentarios de texto, sexa de composicións históricas, de mapas ou de gráficos. É unha ferramenta de traballo de gran importancia no proceso avaliativo, xa que permite observar non só a reelaboración da información que o alumnado ten que realizar, senón tamén a destreza (dominio procedimental, das competencias) coa que se traballa a devandita información, así como as habilidades de expresión escrita. Con iso avaliamos a capacidade de redactar e saber poñer ordenados e sistematizados por escrito os seus coñecementos e pensamentos en función dun texto histórico. Estes exercicios e actividades serán corrixidos en clase de forma colectiva e deberán entregarse corrixidos para ser avaliados según o grao de adquisición dos estándares de aprendizaxe.

- As preguntas de clase, que teñen por obxecto determinar o grao de asimilación dos conceptos ou técnicas instrumentais e procedimentais estudadas; a profesora exporá puntualmente e de forma oral cuestións que xa foron explicadas e traballadas ou que supoñabn a aplicación dos contidos xa asimilados. Trátase de comprobar que o alumnado traballa diariamente.

As observacións que a profesora realice están concebidas para introducir correccións puntuais e necesarias na práctica docente, así como determinar que aspectos pedagóxicos poden e deben ser mellorados e revisados, ou que elementos de motivación deben axustarse. Forman parte da valoración formativa ou procesual. Haberá bloques de contido que serán avaliados a través da realización dun pequeño proxecto de investigación.

b. Traballo monográfico de investigación trimestral. Deberá entregarse escrito polas dúas caras do folio, cunha extensión máxima a determinar en cada caso pola profesora, así como outras pautas formais que se determinen en cada caso. Terá carácter de ampliación e reforzo da materia dada e basearase na investigación e tratamento da información por parte do alumnado; valorarase sobre todo as reflexións que o alumnado realice, xa que se considera unha ferramenta para fomentar a súa capacidade crítica. É voluntario

c. As probas escritas ou exames

Son probas sobre a madurez sobre a asimilación e madurez do coñecemento e as capacidades. Supón unha oportunidade para que o alumnado reestruture o seu coñecemento nun esforzo persoal de clarificación Contémplanse como mínimo dúas probas escritas por trimestre que recollerán exercicios de:

- Preguntas concretas que busquen: o a comprensión de contidos curriculares acadada; o a confección de eixos cronolóxicos e a correcta localización de etapas e

períodos históricos; o a definición de conceptos históricos; o a precisión no uso de conceptos e vocabulario; o a precisión na expresión tendo en conta a redacción e a ortografía; o descricións completas sobre algun asunto traballado.

- Preguntas abertas con "epígrafes" ou "temas" que busquen: o a capacidade de manexar información; o capacidades como: apreciación de continuidades, recoñecementos dos

principios de causalidadeb histórica, sucesión e interrelacións de fenómenos; o a clasificación de feitos históricos, a súa identificación e caracterización; o a descrición, comentario e valoración de fenómenos históricos; o identificación de causas e consecuencias; o capacidade de análise, de resumo e de síntese; o dominio da linguaxe técnica; o explicacións e capacidade de relacionar coñecementos; o valoracións e establecemento de criterios propios, así como a argumentación

das popias ideas. - Comentario de texto, gráficos, mapas, táboas estatísticas, imaxes, etc., que

demostren capacidades como: o analizar, interpretar e comentar fontes históricas; o lectura de información visual para identificar, clasificar, caracterizar,

comparar, describir, relacionar, comentar, e valorar trazos dos feitos e os fenómenos históricos;

o construír texto a partir de imaxe; o aplicación de información; o integración de diferentes fontes de información.

Tanto nesta proba como no traballo monográfico valorarase a súa presentación formal, limpeza, marxes, faltas de ortografía, que serán penalizadas con 0,15 cada unha ata un máximo de 1,5 puntos por traballo e exame.

d. Lectura e traballo sobre unha fonte literaria. Contémplase como instrumento de avaliación o traballo sobre a comprensión lectora, a capacidade de síntese e a destreza para desenvolver por escrito as ideas e conceptos do alumnado. É obrigatoria a lectura dunha obra literaria, a elixir polo alumnado entre unha listaxe proposta pola profesora, no terceiro trimestre do curso. Para avaliar este aspecto o alumnado realizara un traballo con preguntas guiadas sobre a lectura realizada.

e. Actitude e comportamento. Valorarase a actitude do alumnado con respecto á materia: atención en clase, grao de participación na posta en común das respostas ás preguntas plantexadas nas actividades, interese, esforzo. Os negativos neste aspecto restarán 0,2 puntos á nota final, ata un máximo de 2 puntos. Sen embargo, dicir que neste aspecto non haberá problema xa que é un grupo reducido e de comportamento excelente.

7.2.2 PROCEDEMENTO DE CUALIFICACIÓN A avaliación constata o grao en que o alumnado acadou as aprendizaxes previstas na programación didáctica, tomando como refrencia os criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe asociados aos mesmos e competencias básicas. Dado que son varias as capacidades que se teñen en conta, a cualificación pondera e mide o grao de consecución das mesmas.

- Os contidos relacionados coas técnicas procedimentais contarán o 30% da nota final: o Un 30% as actividades habituais na aula: caderno e preguntas de clase; o Un punto o traballo monográfico, que se sumará á nota global (voluntario)

- Os contidos curriculares da materia reflectidos nas probas escritas ou exames terá un peso do 60% da nota final glogal.

- As actitudes mostradas polo alumnado, o traballo en equipo, conduta solidaria, interese, esforzo, etc., serán valorados cun 10% da nota final.

Na 3ª avaliación, ao ser obrigatoria a lectura dun libro, ésta ponderarase cun 10%, o resto permanecerá igual agás o caderno de clase que se valorará cun 20%. Na avaliación final ordinaria de xuño a valoración será o 40% a primeira e segunda avaliación e o 60% a terceira avaliación. Para superar a materia deberá ter aprobadas as tres avaliacións. Na avaliación extraordinaria de setembro a valoración será a seguinte:

- Plan de actividades: ata un máximo de 3,5 puntos. - Proba escrita ou exame: ata un máximo de 7,5 puntos.

7.3 ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS

PENDENTES Non hai alumnado coa materia de Historia do Mundo Contemporáneo pendente

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Dentro dun grupo aparentemente homoxéneo como pode ser 1º de Bacharelato, atopamos un alumnado diverso, alumnos e alumnas que non só teñen diferentes capacidades, senón diferentes motivacións, intereses, coñecementos previos da materia, implicación e, ademáis, cada cal conta cun estilo diferente de aprendizaxe. A diverdidade do alumnado pode presentarse desde dous aspectos fundamentais:

- Alumnado con diversidade natural de intereses, actitudes e capacidades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas capacidades, intereses e motivacións. Así, para atender á diversidade elaboraranse diferentes tipos de actividades:

- Actividades de reforzo: Trátase de propoñer actividades adaptadas ao alumnado que necesite traballar máis que o resto do grupo para acadar os estándares de aprendizaxe esixidos. Estarán a disposición no espazo web do alumnado

- Actividades de ampliación, trátase de propoñer actividades de investigación ao alumnado que presente máis capacidade. Preténdese que o alumnado que avanza máis que o resto poida desenvolver todas as súas capacidades. Este tipo de actividades e material complementario estarán a disposición do alumnado no espazo web.

RÚBRICA PARA AVALIAR O TRATAMENTO DA DIVERSIDADE INDIVIDUAL

INDICADOR TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

INDIVIDUAL

MEDIDAS PARA A DIVERSIDADE GRAO DE

CONSECUCIÓN

1. COMPRENSIÓN 1.1 Non ten ningunha dificultade

para entender os contidos.

1.2 Entende os contidos, pero,

en ocasións, resúltanlles

difíciles.

1.3 Ten dificultades para

entender os contidos que se

presentan.

1.1 Seleccionar contidos cun grao

maior de dificultade.

1.2 seleccionar os contidos

significativos de acorso á súa

realidade.

1.3 Seleccionar os contidos

mínimos e expoñelos simplificando

a linguaxe e a información gráfica.

2 CAPACITACIÓN 2.1 Non ten dificultades

(alumnado de altas

capacidades).

2.2 Ten pequenas dificultades.

2.3 Ten dificultades

2.1 Potenciar estas a través de

actividades que lles permitan poñer

en xogo as súas capacidades.

2.1 Propoñer tarefas nas que a

dificultade sexa progresiva de

acordo ás capacidades que vaian

adquirindo.

1.3 Seleccionar aquelas tarefas de

acordo ás capacidades do

alumnado, que permitan alcanzar

os contidos mínimos esixidos.

3 INTERESE E

MOTIVACIÓN

3.1 Mostra un grande interese e

motivación.

3.2 O seu interese e motivación

non destacan.

3.3 Non ten interese nin

motivación.

3.1 Seguir potenciando esta

motivación e intyerese.

3.2 Fomentar o interese e a

motivación con actividades e

terefas variadas.

3.3 Fomentar o interese e a

motivación con actividades e

tarefas máis procedimentais e

próximas á súa realidade.

4 RESOLUCIÓN 4.1 Encontra solucións aos

problemas que se presentan en

todas as situacións.

4.2 Encontra solucións aos

problemas que se presentan

nalgunhas situacións.

4.3 Ten dificultades para

resolver problemas nas

situacións que se presentan.

4.1 Seguir fomentando esta

capacidade.

4.2 Propoñer problemas cada vez

con maior grao de dificultade.

4.3 Propoñer problemas de acordo

ás súas capacidades par ir

desenvolvéndoas.

5 COMUNICACIÓN 5.1 Exprésase de forma oral e

escrita con claridade e

corrección.

5.1 Propoñer tarefas que sigan

perfeccionando a expresión oral e

escrita.

5.2 Propoñer algunhas tarefas e

debates nos que o alumnado teña

que utilizar expresión oral e escrita

co fin de melloralas.

5.3 Propoñer actividades co nivel

necesario para que o alumnado

adquira as ferramentas necesarias

que lle permitan mellorar.

RÚBRICA PARA AVALIAR O TRATAMENTO DA DIVERSIDADE NO GRUPO

INDICADOR TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

NO GRUPO

MEDIDAS PARA A DIVERSIDADE GRAO DE

CONSECUCIÓN

1 COMUNICACIÓN 1.1 A comunicación profesor-

grupo non presenta dificultades.

1.2 A comunicación profesor-

grupo ten algunhas dificultades.

1.3 A comunicación profesor-

grupo ten grandes dificultades.

1.1 Non se necesitan medidas.

1.2 Propoñer estratexias para

mellorar a comunicación.

1.3 Descubrir a causa das

dificultades e propoñer medidas

que as minimicen.

2 MOTIVACIÓN E

INTERESE

2.1 O grupo está motivado e ten

grande interese.

2.2 Parte do alumnado está

desmotivado e ten poco

interese.

2.3 O grupo non ten interese e

está pouco motivado.


2.2 Propoñer estratexias que

melloren o interese e a motivación

desa parte do alumnado.

2.3 Descubrir a causa da

desmotivación e propoñer

medidas que as miniminicen.

3 ACTITUDE E

COLABORACIÓN

3.1 O grupo ten boa actitude e

sempre está disposto a facer as

tarefas.

3.2 Parte do alumnado ten boa

actitude e colabora.

3.3 O grupo ten mala actitude e

non colabora nas tarefas.


3.2 Propoñer actividades de grupo

nas que asuma responsabilidades

o alumno menos motivado.

3.3 Descubrir as causas do

problema e adopatar medidas,

estratexias, etc. Para minimizar

estas actitudes.

9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Os contidos actitudinais e temas transversais aparecen ao longo da proposta didáctica, sen que exista unha secuencia explícita destes debido á propia natureza dos feitos históricos que conforman os contidos da materia. A programación docente debe comprender a prevención de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu como feito histórico. E a historia contemporánea, lamentablemente, proporciona numerosos exemplos de fenómenos e feitos históricos que serven para reflexionar sobre as causas da violencia, o racismo e a xenofobia e as súas terribles consecuencias. Como actitudes directamente relacionadas cos contidos conceptuais e procedimentais poden destacarse:

- Interese polo rigor histórico. - Rexeitamento do dogmatismo referido a feitos e fenómenos históricos.

- Reflexión continua sobre as causas e consecuencias dos feitos históricos e sobre a responsabilidade do ser humano como motor da historia.

- Interese por buscar lazos de unión entre as diferentes culturas e sociedades do mundo actual, valorando positivamente o papel dos organismos que traballan na defensa dos dereitos humanos e da paz.

- Tolerancia ante diferentes puntos de vista e opinións. - Respecto ás distintas culturas, formas de vida e pensamento existentes ao longo do tempo

e no momento actual. - Disposición favorable cara ao entendemento entre as persoas e a participación democrática. - Valoración positiva do traballo solidario, a cooperación e a colaboración cos demais. - Rexeitamento a calquera tipo de violencia e de discriminación.

A prevención da violencia, o racismo e a xenofobia encóntranse directamente relacionada con temas transversais como os dereitos humanos e a paz, a educación moral e cívica, a igualdade entre sexos ou a multiculturalidade e interculturalidade. Todos estes temas transversais áchanse presentes na materia, abordados de xeito habitual en función dos contidos históricos de cada unidade. A educación moral e cívica será tratada a través de:

- Do estudo dos problemas morais do noso tempo: carreira armamentística, desigualdades norte-sur, inmigración, racismo, etc.

- Da toma de conciencia dos proxectos éticos contemporáneos: dereitos humanos, pacifismo. feminismo, ecoloxismo, etc.

- Da busca de actitudes cívicas e democráticas ante o coñecemento de situacións sociais conflitivas.

- Do estudo do Holocausto xudeu. A educación para a paz traballarase desde:

- A análise dos conflitos bélicos e étnicos como feitos que deben ser superados. - O estudo das organizacións supranacionais e das non gubernamentais na defensa da paz

e a cooperación cos pobos máis desfavorecidos. - A elaboración de xuízos críticos sobre os acontecementos políticos, económicos e sociais

do mundo contemporáneo. - A valoración da importancia dos dereitos humanos e da igualdade entre as persoas, facendo

referencia ao Holocausto xudeu. A educación para a igualdade de oportunidadesentre os sexos será tratada a través de:

- Estudo da loita da muller polos seus dereitos: sufraxio, educación, traballo remunerado, etc. - Análise de fontes históricas sobre actuacións de mulelres e homes nos acontecementos do

mundo contemporáneo: revolución francesa, revolución industrial, guerras mundiais, investigación científica, actuacións políticas, etc.

- Elaboración de xuízos críticos sobre a marxinación da muller nalgunhas sociedades actuais. A educación ambiental por medio de:

- Realización de debates en torno ás circunstancias e consecuencias medioambientais que podfen derivarse dalgúns acontecementos políticos, económicos ou científicos: conflitos bélicos, explotación abusiva de recursos naturais, excesiva urbanización, etc.

10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA A contribución da materia de Historia do Mundo Contemporáneo ao Plan Anual de Lectura levarase a cabo a través de tres tipos de actividades:

- Desenvolvemento da competencia lectora, na sección "A Historia Contemporánea na Literatura".

- Tratamento da información, na sección "Foi noticia. Grandes momentos da Historia Contemporánea na prensa da época".

- A prensa na aula: aprender lendo o periódico.

10.1 A HISTORIA CONTEMPORÁNEA NA LITERATURA A literatura veu camiñando da man da historia prácticamente desde as súas orixes. É ben sabido que a literatura trata básicamente de persoas, de seres humanos sumidos nun conflito, pero tamén é certo que é precisamente a historia a que proporciona o contecto, o "escenario" no que se desenvolven eses dramas persoais. Libros que retratan épocas

Na selección de obras propostas, a historia contemporánea ocupa un lugar eminente e, a través delas é perfectamente posible recorrer o período, desde a caída do Antigo Réxime ata a actualidade, incidindo nos episodios históricos máis relevantes e significativos do mesmo. No contexto do Terror da Revolución Francesa, Georg Büchner, escritor alemán, profundiza nas mentalidades revolucionarias en pugna a través da obra A morte de Danton. O período napoleónico abórdase a través da invasión de Rusia e o seu fracaso, retratada con grandeza épica por Liev Tolstoi en Guerra e paz. A historia de Francia no século XIX está representada por catro dos máis execelsos narradores, cuxos escritos parten do Romanticismo para chegar ata o Realismo e o Naturalismo: Víctor Hugo, Stendhal, Flaubert, Émile Zola. En Os miserables asistimos ás vicisitudes de Jean Valjean, zarandeado pola inxustiza social e perseguido polas autoridades, que en certa forma, simboliza ao pobo oprimido nunha etapa de gran inestabilidade; en "Vermello e negro" abórdanse os problemas da mobilidade social e a resistencia dos poderes a ceder os seus privilexios. A educación sentimental é unha crónica desencantada e escéptica dunha sociedade que non acaba de achae o seu rumbo. E Germinal pon en escea a unha nova clase social, o proletariado, cun relato descarnado dunha folga dos mineiros do carbón. A través de todas elas asistimos aos grandes episodios históricos do período, a Revolución de 1830, que liquidou a Restauración borbónica; a de 1848, que trouxo a Segunda República; e a Comuna de París de 1871, que marca o final do Segundo Imperio. O gatopardo, de Lampedusa, é unha crónica melancónica da desaparición da vella aristocracia, arrinconada pola puxante burguesía de comerciantes e financieiros, e substituída por unha nova clase política xurdida dos movementos emancipadores. O trafondo é o proceso de unificación de Italia. Co O gatopardo aprenderemos que "se queremos que todo siga igual é necesario que todo cambie". A Revolución Industrial transformou o mundo e forxou o destino do proletariado urbano, sumido na precariedade e a dureza da loita pola vida. Charles Dickens foi o seu gran cronista; con él viaxamos a unha cidade ficticia, Coketown, paradigma dos tempos novos, na súa novela Tempos difíciles. Nesta época, Estados Unidos comenzaba a forxar o seu grandioso destino. o puritanismo relixioso non só desempeñou un papel esencial nese proceso, senón que marcou profundamente as mentalidades e os costumes dos seus cidadáns. Cóntanolo Nathaniel Hawthorne na Letra escarlata. Gran Bretaña, pola súa parte, comenzou a construción dun gran e puxante imperio colonial; da man de Rudyard Kipling viaxaremos ata A India de época vitoriana, coa súa novela Kim. Ademais, tanto África como América do Sur sufriron procesos semellantes, e neles o civilizado "home branco", polo xeral, non desempeñou un papel precisamente benéfico. Comprobarémolo lendo O corazón nas tinieblas deJosep Conrad e El sueño del celta de Mario Vargas Llosa. Estados Unidos colonizou, pola súa parte, os territorios situados ao oeste do país, ata chegar ao océano Pacífico. Meridiano de sangue, de Cormac MacCarthy, narra un episodio concreto deste proceso. Outro gran imperio foi Rusia; con As almas mortas de Nicolái Gógol coñeceremos o cruel destino dun campesiñado sometido á servidume; Boris Pasternak levaranos a través de Doctor Zhivago aos grandes procesos históricos experimentados polo país, desde a caída do réxime dos zares ata a Segunda Guerra Mundial, e con él asistiremos á Revolución de 1917 e o xurdimento do sistema soviético. A Primera Guerra Mundial constituíu un estalido bélico de dimensións xigantescas. revisaremos os seus antecedentes cos Montaña máxica de Thomas Mann, que ademais nos permitirá coñecer o proceso de xestación das ideoloxías totalitarias que virían a sacudir Europa, e con Adeus ás armas, de Ernest Hemingway, asistiremos á terrible guerra de trincheiras. Tras a guerra o mundo coñeceu un período de expansión e de bonanza, os "felices anos vinte", cuxo gran cronista foi Francis Scott Fitzgerald coa súa novela O garn Gatsby. Este período de prosperidade sustentábase en bases moi fráxiles que saltaron polos aires co crac do 29, que deu paso á Gran depresión, narrada con desgarro por John Steinbeck en As uvas da ira. O comunismo soviético derivou en época de Stalin cara a tiranía, exercida de forma implacable, como veremos en O cero e o infinito de Arthur Koestler. A este totalitarismo oporíanse outros de signo oposto, o nazismo alemán e o fascismo italiano. Esta deriva conduciu á Segunda Guerra Mundial, cuxos episodios máis execrables foron probablemente o holocausto xudeu en Europa, narrado por Primo Levi en Se isto é un home, e a aparición da bomba atómica, utilizada por primeira vez no bombardeo das cidades de Hiroshima e Nagasaki, narrado por Michihiko Hachiya no seu Diario de Hiroshima.

A posguerra deu paso á Guerra Fría, narrada de forma maxistral por Graham Greene en O terceiro home, e por Joohn Le Carré no Espía que xurdiu do frío. A un lado estaba Occidente e ao outro, a Unión Soviética, coas súas lacras relatadas por Alexander Solzhenitsyn en Un día na vida de Iván Denisovich, e por George Orwell, na súa novela de anticipación 1984. Iniciado xa no século XIX e desenvolvido plenamente no século XX, en América Latina xurdiu o fenómeno do caudillismo, que conduciu á creación te terribles ditaduras militares. Gabriel García Márquez, en O outono do patrirca, recrea de forma simbólica este fenómeno. Os procesos de descolonización do século XX deron lugar ao nacemento de moitos novos países. Un deles foi Arxelia, logrado tras unha longa e cruel loita contra a metrópole francesa. A novela O estranxeiro, de Albert Camus, está ambientada nos momentos preliminares do mesmo. Acabaremos con dous libros de ensaio periodístico altamente significativos: Ebano, de Raysarz Kapuscinski, que indaga sobre a realidade de África tras a súa descolonización, e A honra do guerreiro, de Michael Ignatieff, unha análise da moderna "guerra étnica" e unha crónica do estalido de violencia nos Balcáns que ensanguentou esa rexión a fins do século XX. A novela como instrumento Cada un dos libros estudados consta de diversos apartados: unha ficha da obra, na que se suliña cal é a súa importancia con respecto ao feito histórico que representa; uhna ampla sinopse; unha biografía do seu autor; un apartado no que se aborda a versión cinematográfica da obra; on ou varios comentarios de texto acompañados de pequenos cuestionarios; e, finalmente, unha proposta de actividades que o alumnado pode abordar individualmente ou en grupos. Tanto a ficha, como a sinopse ou a breve biografía do autor permiten poñer a obra en contexto e resaltan a súa importancia con respecto ao feito histórico que representa. Os comentarios de texto faranse a partir de fragmentos moi significativos das súas obras. Isto, ao tempo, permite que o alumnado aprecie por sí mesmo a calidade da súa escritura, xa que un dos obxectivos é o de fomentar entre o alumnado o hábito de lectura, como unha vía diáfana cara o enriquecemento intelectual e persoal. As actividades propostas están encamiñadas a estimular a capacidade de análise e de comprensión profunda do alumnado, que deberá extraer a súa propia conclusión sobre os feitos históricos tratados, así como reseñar o proceso reflexivo que conduciu a ela. O obxectivo é recrear a historia contemporánea a través das grandes obras de literatura e, ao tempo, estimular a lectura destas e moitas outras obras maestras.

10.2 FOI NOTICIA. GRANDES MOMENTOS DA HISTORIA CONTEMPORÁNEA NA PRENSA DA ÉPOCA O obxectivo é familiarizar ao alumnado coa historia contemporánea a través da lectura de periódicos e contribuír a que se exercite na arte de lelos. As noticias seleccionadas foron situadas nun contexto histórico, acompañadas dos elementos de xuízo que lles confiren o seu significado. Tamén se ofrece a posibilidade de comparar diversas versións da mesma nopticia. Al alumnado quedaralle claro por qué e de rigor, para estar ben informado, ler varios periódicos, de distinto signo. A lectura de periódicos, permite endender o espíritu dunha época. Neste sentido, para os historiadores, as hemerotecas son unha fonte inesgotable de coñecemento.

10.3 A PRENSA NA AULA. APRENDER LENDO O PERIÓDICO Ler é unha das principais ferramentas de construción do coñecemento, non se limita a proporcionar información. Para que nos aporte auténtico coñecemento é necesario saber ler. Neste ámbito de divulgación do coñecemento ocupa un lugar relevante a prensa; os periódicos ofrecen noticias, interpretacións, modelos e imaxes do mundo cotiá. A prensa, preséntase ante nós como un recurso pedagóxico valioso, atractivo e innovador. A utilización dos textos periodísticos no proceso de ensinanza e aprendizaxe contribúe, por unha parte, a desenvolver unha competencia esencial (a da lectura comprensiva) e constitúe, por outra, un eficaz factor de motivación, según o cal os sucesos cotiás e os problemas percibidos como reais estimulan o interés do alumnado. O texto periodístico proporciónanos unha excusa para pensar, reflexionar, extrapolar, deducir, descubrir implicacións e correlacións, interpretar gráficas e fotografías, etc. Debemos aspirar a algo máis que obter información a partir da lectura, ler bede significar comprender máis alá do sentido literal das palabras e ser capaces de construír significados acerca da natureza do mundo e o seu funcionamento. Así, o proceso de lectura adquire sentido para quen

le e, ademais, convírtese en algo divertido e interesante, que provoca o desexo de seguir lendo e, con él, o de divertirse -e aprender- máis. Á hora de traballar con textos periodísticos na aula é necesario establecer unhas pautas de reflexión e propoñer unha serie de actividades, que se poden presentar mediante un guión escrito. O traballo coa lectura das noticias de prensa pode ser moi elemental: ler e comentar o que se leu. O traballo do alumnado estruturarase seguindo o seguinte esquema de traballo:

1. Consideración intrínseca do texto - Formulación de hipóteses preliminares. - Constatación da comprensión básica do lido.

2. Vinculación do texto co contexto persoal, social e académico do alumnado 3. Análise e valoración do texto

- Análise e interpretación detallada dos textos: datos, argumentos, gráficos, imaxes...

- Avaliación do texto. Deberase establecer a validez das ideas e datos contidos no texto, así como a forza probatoria dos argumentos que se empreguen.

4. Consideración da medida na que o texto pode influír na nosa visión do mundo e no noso comportamento

11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA A educación en valores, sinalada anteriormente, contribuirá ao desenvolvemento do plan de convivencia do centro.

12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O alumnado deberá desenvolver a competencia dixital a través dunha serie de actividades que serán presentadas pola profesora en cada unidade, acordes coa consecución dos estánares de aprendizaxe relacionados con elas. En todo caso, a web do alumnado é un espazo para promover e facilitar a integración das TICs no proceso de aprendizaxe. Conta cun amplo repertorio de recursos e actividades que permiten fomentar o traballo autónomo e consolidar o interese por "aprender a aprender".

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Non se prevén actividades extraescolares para este curso.

14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A

PRÁCTICA DOCENTE INDICADORES VALORACIÓN POPOSTAS

DE

MELLORA

1. PLANIFICACIÓN 1.1 Programa amateria tendo en conta os

estándares de aprendizaxe previstos nas

leis educativas.

1.2 Programa amateria tendo en conta o

tempo dispoñible para o desenvolvemento

desta.

1.3 Selecciona e secuencia de forma

progresiva os contidos da programación da

aula tendo en conta as particularidades de

cada un dos grupos de estudantes.

1.4 Programa actividades e estratexias en

función dos estándares de aprendizaxe.

1.5 Planifica as clases de modo flexible,

prepara actividades e recursos axustados á

programación da aula e ás necesidades e

aos intereses do alumnado.

1.6 Establece os criterios, procedementos e

os instrumentos de avaliación e

autoavaliación que permiten facer o

seguimento do progreso de aprendizaxe

dos seus alumnos e alumnas.

1.7 Coordínase co profesorado doutros

departamentos que poidan ter contidos

afíns á súa materia.

2. MOTIVACIÓN DO

ALUMNADO

2.1 Proporciona un plan de traballo ao

principio de cada unidade.

2.2 Considera situacións que introduzan a

unidade (imaxes, películas, lecturas...).

2.3 Relaciona as aprendizaxes con

aplicacións reais.

2.4 Informa sobre os progresos

conseguidos e as dificultades encontradas.

2.5 Relaciona os contidos e as actividades

cos intereses do alumnado.

2.6 Estimula a participación activa dos

estudantes na clase.

2.7 Promove a reflexión dos temas

tratados.

3. DESENVOLVEMENTO

DA ENSINANZA

3.1 Resume as ideas fundamentais

discutidas antes de pasar a unha nova

unidade ou tema con mapas conceptuais,

esquemas...

3.2 Cando introduce conceptos novos,

relaciónaos, se é posible, cos xa coñecidos:

intercala preguntas aclaratorias; pon

exemplos...

3.3 Ten predisposición para aclarar dúbidas

e ofrecer asesorías dentro e fóra das clases.

3.4 Optimiza o tempo dispoñible para o

desenvolvemento de cada unidade

didáctica.

3.5 Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo

para apoiar os contidos na aula.

3.6 Promove o traballo cooperativo e

mantén unha comunicación fluída cos

estudantes.

3.7 Desenvolve os contidos dunha forma

ordenada e comprensible para o alumnado.

3.8 Presenta actividades que permitan a

adquisición dos estándares de aprendizaxe

e as destrezas propias da etapa educativa.

3.9 Presenta actividades de grupo e

individuais.

4. SEGUIMENTO E

AVALIACIÓN DO

PROCESOAPRENDIZAXE

4.1 Realiza a avaliación inicial ao principio

do curso para axustar a programación ao

nivel dos est DE ENSINANZA-udantes.

4.2 Detecta os coñecementos previos de

cada unidade didáctica.

4.3 Revisa, con frecuencia, os traballos

propostos na aula e fóra dela.

4.4 Proporciona ainformación necesaria

sobre a resolución das tarefas e como pode

melloralas.

4.5 Corrixe e explica de forma habitual os

traballos e actividades dos alumnos e das

alumnas, e dá pautas para a mellora das

súas aprendizaxes.

4.6 Utiliza suficientes criterios de avaliación

que atendan de xeito equilibrado a

avaliación dos diferentes contidos.

4.7 Favorece os procesos de autoavaliación

e coavaliación.

4.8 Propón novas actividades de maior

nivel cando os obxectivos foron alcanzados

con suficiencia.

4.9 Propón novas actividades de maior

nivel cando os obxectivos foron alcanzados

con suficiencia.

4.10 Utiliza diferentes técnicas de

avaliación en función dos contidos, do nivel

de logro dos estándares de aprendizaxe,

etc.

4.11 Emprega diferentes medios para

informar dos resultados aos estudantes e

aos pais.

15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN DA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADADOS E

PROCESOS DE MELLORA A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son susceptibles de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programación realizarase en torno a dous bloques:

- Grao de consecución dos ítems claves da programación. - Posibles correccións de cara á futura programación.

A autoavaliación basearase nuns ítems nos que se valorará o grao de consecución dos mesmos en tres niveis: Sí; Mellorable; Non. Os ítems son: 1. Acadáronse os obxectivos previstos na programación. 2. Acadáronse as competencias clave previstas en cada unidade. 3. Acadáronse os estándares de aprendizaxe avaliables relacionados cos criterios de avaliación. 4. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos. 5. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos na programación. 6. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-aprendizaxe. 7. Aplicáronse correctamente, o resto de apartados previstos na programación.

CURSO 2019 / 2020



A RÚA



2º BACHARELATO

HISTORIA DE ESPAÑA

CURSO 2º Bacharelato

PROFESOR Francisco Bussieres Valcarce

LIBRO

DE TEXTO

RECOMENDADO

Título Historia

Editorial

Baía Edicións. Edición do 2009

ISBN

Autor

Xosé Alfeirán Rodríguez, Ana Brea Pedreira

e Ana Romero Masiá

Idioma Galego

Ano de

implantación 2015. ISBN 978-84-9263-09-7

ÍNDICE

1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

2.- OBXECTIVOS

2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA

2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

CLAVE

4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:

4.1.- TEMPORALIZACIÓN

4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA

4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)

5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES

DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE (cadro)

5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN,

CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN

7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A

AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL

7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN

7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS

MATERIAS PENDENTES

7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA

MATERIA NON CURSADA (materias ponte)

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES

10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA


12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA

PRÁCTICA DOCENTE

15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS

PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS

PROCESOS DE MELLORA

1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.

2. OS OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (BACHERELATO). BOE 3 DE XANEIRO DE 2015. Capítulo III Artigo 24. Principios xerais. O Bacharelato ten como finalidade proporcionar ao alumnado formación, madurez intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Tamén, capacitará ao

alumnado para acceder á educación superior. Artigo 25. Obxectivos. O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver seu espírito crítico. Prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición o circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar los hábitos de lectura, estudio e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto en su expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu entorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara o medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade vial. 2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA Un dos obxectivos fundamentais da materia de Historia de España é o coñecemento e a comprensión dos feitos e procesos históricos desenvolvidos desde a Prehistoria ata os nosos días, un marco

temporal moi amplo que impide achegarse a todos eles con mesmo nivel de profundidade. No tratamento desta materia resulta de vital importancia o manexo de moi diferentes fontes de información, destacando as primarias como fonte de coñecemento que o alumnado debe analizar e comentar para reconstruír os feitos e procesos históricos. Complemento de grande interese son tamén as fontes documentais audiovisuais e cinematográficas para complementar a visión de períodos históricos ou feitos máis puntuais. A materia de Historia de España constitúe un destacado eixe vertebrador para o coñecemento da sociedade, xa que contempla a realidade humana e social desde unha perspectiva integradora e global, visión que se complementa coas achegas doutras disciplinas como a Historia da Arte, a Economía, a Socioloxía ou a Ecoloxía. Neste curso trátanse aspectos históricos dos que algúns deles xa son coñecidos polo alumnado desde a Educación Secundaria e outros resultan novos. No primeiro caso trátase de afondar nos coñecementos xa adquiridos e, no segundo, en abordar novas cuestións que deben resultar de interese para a súa formación. A Historia desenvolve múltiples competencias, unhas de forma moi específica -a competencia social e cívica- e outras que tamén están moi presentes no traballo do alumnado: a competencia en ciencia e tecnoloxía, a de conciencia e expresións culturais, a dixital, a do sentido da iniciativa e espírito emprendedor, ademais daquelas que están presentes na maioría das materias do currículo de Secundaria: comunicación lingüística e aprender a aprender. Neste sentido, procúrase que, especialmente a través do deseño dos estándares de aprendizaxe, o alumnado traballe e adquira contidos de carácter transversal directamente relacionados coas materias destas disciplinas: a comprensión lectora, a expresión escrita e oral, a educación cívica e constitucional, o traballo con TIC e o emprendemento.

Con respecto aos obxectivos xerais do Bacharelato, a materia de Historia de España debe contribuír

a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan:

a. Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica

responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia,

así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha

sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

b. Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e

autónoma e desenvolver o seu espírito crítico.

Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e

valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra

a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou

circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

d. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz

aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

e. Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega.

f. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.

g. Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.

h. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes

históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento

e na mellora do seu contorno social.

i. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades

básicas propias da modalidade elixida.

l. Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos

científicos.

Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións

de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación

sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.

k. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en

equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico

l. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de

formación e enriquecemento cultural.

m. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en

equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

n. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa

conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

CLAVE

Das competencias clave, nesta materia trabállanse, con diferente grao de intensidade, as seguintes:

CSC. Competencia social e cívica.

CCL. Competencia en comunicación lingüística.

CAA. Competencia de aprender a aprender.

CD. Competencia dixital.

CMCCT. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

CCEC. Conciencia e expresións culturais.

CSIEE. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

CONTIDOS HISTORIA DE ESPAÑA 2019-20

4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Ao ser a Historia de España de 2º de Bacharelato materia de exame obrigatoria nas ABAU, considéranse contidos mínimos todos os apartados de cada unidade.

4,3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN VER O APARTADO 7,3

5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE

CADRO.- A HISTORIA. MÉTODOS E FERRAMENTAS PROPIAS

OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE

d,e,g,h,i,l,m 1.O tempo histórico • 1.1.Recoñecer a dimensión diacrónica e sincrónica nos acontecementos e procesos históricos.

• 1.1.1.Sitúa acontecementos e procesos no tempo (diacronía) e aqueles que se producen ao mesmo tempo (sincronía).

• 1.1.2.Elabora eixes cronolóxicos nos que situar acontecementos e procesos históricos.

• 1.1.3.Manexa cadros cronolóxicos que permiten a análise da sincronía dos cambios políticos e socioeconómicos.

• 1.1.4.Distingue entre causas de longa e curta duración, e consecuencias a curto e longo prazo.

CSC

CCL

CAA

CMCCT

d,e,g,h,i,l,m 2.As fontes de información • 2.1.Localizar, seleccionar e analizar información escrita, gráfica e audiovisual utilizando fontes primarias e secundarias.

• 2.1.1.Analiza e comenta textos, mapas, gráficos,

estatísticas e imaxes.

• 2.1.2.Elabora resumos, esquemas, mapas

conceptuais, informes e sínteses.

• 2.1.3.Mostra interese polo rigor e pola

obxectividade na busca e na interpretación da

información histórica.

• 2.1.4.Relaciona fontes de información diversa

como explicativas de procesos históricos

complexos.

• 2.1.5.Mostra capacidade crítica á hora de analizar

distintas interpretacións históricas.

• 2.1.6.Demostra a capacidade de relacionar novos

conceptos con outros xa traballados e adquiridos

anteriormente.

• 2.1.7.Mostra interese por coñecer os

antecedentes históricos máis directamente

relacionados co mundo contemporáneo.

• 2.1.8.Traballa con rigor e obxectividade na busca

e interpretación da información histórica.

• 2.1.9.Entende que é necesaria a formación

histórica para adoptar unha posición social crítica

propia.

CSC

CAA

CCL

CD

d,e,g,h,i,l,m 3.Vocabulario específico da

materia

• 3.1.Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión.

• 3.1.1. Define termos e conceptos específicos de

cada unidade.

• 3.1.2.Emprega correctamente o vocabulario específico dos contidos históricos traballados.

CSC

CAA

CCL

CD

CADRO.- UNIDADES DIDÁCTICAS DA PROPOSTA CURRICULAR

OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE E CARGA HORARIA

1. HISPANIA E GALLAECIA NA ANTIGÜIDADE

Presentación

Nesta unidade temática trabállase:

• As orixes do poboamento peninsular e os vestixios das primeiras culturas.

• As principais culturas prerromanas de Hispania e de Gallaecia.

• O impacto da romanización na península ibérica.

• A chegada e asentamento de pobos de orixe xermánica no territorio peninsular.

Carga horaria: 5 sesións


a,b,c,d,e,h,i,m

n

p

1.1. As primeiras culturas.

- Os inicios do poboamento

peninsular

- Colonización de pobos do

Mediterráneo oriental

- A Idade do Ferro

- Os pobos prerromanos

- O dominio cartaxinés

• 1.1.Comprender a dificultade de

coñecer as orixes do poboamento

peninsular e coñecer os vestixios

das primeiras culturas peninsulares.

• 1.1.1.Comprende a dificultade de coñecer

as orixes do poboamento peninsular e os

vestixios das primeiras culturas.

• 1.1.2.Diferenza as orixes míticas das culturas e pobos peninsulares dos coñecementos obtidos a través de fontes científicas e históricas.

• 1.1.3.Coñece as principais culturas

prerromanas de Hispania e de Gallaecia.

CSC

CAA

CCL

CCEC

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

p

1.2. A romanización

- A Hispania romana

- A Gallaecia romana

• 1.2. Valorar o impacto da

romanización na península ibérica e

recoñecer algúns dos máis

destacados vestixios da civilización

romana.

• 1.2.1.Describe as etapas da conquista

romana de Hispania e Gallaecia.

• 1.2.2.Identifica e valora as transformacións

do hábitat, así como as consecuencias

económicas e sociais da romanización.

• 1.2.3.Analiza e comenta o impacto cultural

da presenza de Roma en Hispania e

Gallaecia.

• 1.2.4.Selecciona algunha obra do legado

romano e comenta o seu impacto.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CD

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

p

1.3. Os reinos xermánicos

- O reino dos suevos en

Gallaecia

- O reino dos visigodos

• 1.3.Comprender e valorar a

chegada e asentamento de pobos

de orixe xermánica no territorio

peninsular.

• 1.3.1.Identifica os principais pobos

xermánicos que penetraron en Hispania.

• 1.3.2.Analiza e comenta os trazos do reino

suevo de Gallaecia.

• 1.3.3.Explica a organización e dificultades

do reino visigodo en Hispania.

• 1.3.4.Elabora un eixe cronolóxico no que

sitúe os principais acontecementos

comprendidos entre o inicio da conquista

romana e a fin dos reinos xermánicos.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CD

CMCCT

2. AL-ANDALUS E OS REINOS CRISTIÁNS MEDIEVAIS Presentación


• As singularidades da convivencia de cristiáns e musulmáns durante a Idade Media peninsular.

• O avance e rápido dominio musulmán na península despois de 711.

• O modelo social, económico e cultural dos reinos cristiáns en contraste co modelo dos reinos e territorios musulmáns.

• O desenvolvemento económico e cultural alcanzado pola sociedade hispana de Al-Andalus.

• Os vestixios máis destacados da civilización musulmá presentes na actualidade.

• A orixe, evolución e características das diferentes unidades territoriais que se foron configurando na península Ibérica.

• A especificidade do reino de Galicia durante a Idade Media.

• O Camiño de Santiago como vía cultural e artística e os estilos que se configuraron ao seu arredor: o Románico e o Gótico.



a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

2.1.O esplendor de al-Andalus

e a formación dos reinos

cristiáns

- Conquista e ocupación

islámica

- Emirato e califato de

Córdoba

- A orixe dos reinos cristiáns

- Reconquista e repoboación

- As campañas de Almanzor e

a fin do califato de Córdoba

-A presenza musulmá en

Galicia

• 2.1.Coñecer os trazos e evolución

do dominio musulmán e a orixe dos

reinos cristiáns.

• 2.1.1. Explica o inicio e evolución da

conquista musulmá da península ibérica

• 2.1.2.Caracteriza as etapas do dominio

musulmán e resume os cambios

económicos, sociais e culturais de Al-

Andalus.

• 2.1.4.Comprende a orixe dos reinos cristiáns e sintetiza a súa evolución.

• 2.1.4.Analiza a presenza musulmá en Galicia.

• 2.1.5.Selecciona unha obra de arte islámica e comenta os seus valores e características.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CD

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

2.2.A expansión cristiá e a fin

de al-Ándalus

- Taifas, parias e reinos

cristiáns

- A loita contra os

almorábides

- Creación da Coroa de

Aragón e independencia de

Portugal

- A loita contra os almohades

- Creación da Coroa de

Castela e conquista de

Andalucía e Levante

- Cartas de poboamento,

doazóns e repartimentos

- A expansión

catalanoaragonesa

- O reino nazarí de Granada

• 2.2.Explicar a evolución e

expansióndos reinos cristiáns

• 2.2.1.Identifica as unidades políticas que

se foron configurando no territorio

cristián reconquistado.

• 2.2.2.Explica os sistemas de repoboación

cristiá e as súas consecuencias.

• 2.2.3.Analiza as consecuencias das

invasións musulmás de almorábides e

almohades.

• Representa unha liña do tempo desde

711 ata 1492 situando nunha ringleira os

principais acontecementos relativos a al-

Ándalus e noutra os relativos aos reinos

cristiáns.

CSC

CAA

CCL

CD

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m 2.3.Sociedade e monarquía

feudal

- A sociedade feudal

- A monarquía feudal

- Da ruralización ao

desenvolvemento urbano e

comercial

• 2.3.Coñecer os trazos básicos da

economía, sociedade e política da

época feudal.

• 2.3.1.Identifica e caracteriza os trazos

básicos do feudalismo peninsular.

• 2.3.2.Elabora un cadro-síntese coas

características dos grupos sociais no

feudalismo.

• 2.3.3.Explica a orixe e características do

réxime señorial e da monarquía feudo-

vasalática.

• 2.3.4. Compara a organización política da

Coroa de Aragón e a de Castela ao

remate da Idade Media.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 2.4.A crise dos séculos XIV e

XV

- A crise demográfica e a

Peste Negra

- Crise e recuperación

económica

- Crise política e revoltas

nobiliarias

- Crise e revoltas sociais

• 2.4.Identificar os problemas

políticos, sociais e demográficos de

finais da Idade Media.

• 2.4.1.Describe as causas da crise

demográfica do século XIV e valora as


• 2.4.2.Sintetiza as crises políticas dos

reinos cristiáns e as guerras orixinadas.

• 2.4.3.Identifica os principais focos de

tensión social e describe as súas

características.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

g

p

2.5.A Galicia medieval

- Un reino sen rei

- Os señores de Galicia

- As peregrinacións a

Compostela

- Reactivación da vida urbana

- As dificultades do século XIV

- A revolta dos irmandiños

• 2.5.Sintetizar os trazos específicos

da Galicia medieval

• 2.5.1.Identifica e valora a evolución

política do reino de Galicia na Idade

Media.

• 2.5.2.Explica e valora as consecuencias da

existencia dos foros.

• 2.5.3.Valora o fenómeno das

peregrinacións a Compostela.

• 2.5.4.Busca información para elaborar un

breve dossier sobre a revolta irmandiña.

CSC

CAA

CCL

CD

CCEC

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

p

2.6. O Camiño de Santiago • 2.6.Describir a orixe e evolución do

Camiño de Santiago e as

manifestacións culturais e artísticas

con el vinculadas, especialmente a

arte románica e gótica.

• 2.6.1.Valora o Camiño de Santiago como

vía cultural e artística.

• 2.6.2.Describe as características dos

estilos Románico e Gótico.

• 2.6.3.Busca e selecciona unha obra

románica e outra gótica para analizar e

comentar as súas características e

diferenzas.

CSC

CAA

CCL

CD

CCEC

3. OS REIS CATÓLICOS E A MONARQUÍA HISPÁNICA Presentación


• O reinado dos Reis Católicos como o tránsito da Idade Media á Idade Contemporánea e o inicio da formación do Estado moderno, coa

transformación dos órganos de goberno e o reforzo da autoridade nos monarcas.

• O proceso de exploración e conquista das terras descubertas en América e as súas consecuencias.

• O modelo político instaurado polos monarcas Austrias na Monarquía hispánica.

• Os distintos territorios que formaron parte da Monarquía hispánica nos séculos XVI e XVII.

• A posición internacional da Monarquía hispánica, hexemónica no século XVI e de dificultades e guerras continuas no século XVII.

• O papel de Galicia na política internacional dos monarcas Austrias.

• O Humanismo renacentista e a Contrarreforma católica, así como os estilos artísticos da época. O Renacemento e o Barroco.



a,b,c,d,e,h,i,m

p

3.1. Os Reis Católicos

- Unión dinástica

- Pacificación dos reinos e

sometemento dos señores

feudais

- Dominación de Galicia

- Establecemento da

Inquisición e expulsión dos

xudeus

- Reorganización político

administrativa

- Ampliación territorial

- Descubrimento de América e

reparto do mundo

- A política matrimonial e o

problema sucesorio

• 3.1.Analizar o reinado dos Reis

Católicos como unha etapa de

transición entre a Idade Media e o

Antigo Réxime destacando os trazos

herdados e os feitos que marcan o

camiño da modernidade.

• 3.1.1. Define o concepto de unión

dinástica e describe as características do

novo tipo de goberno establecido polos

RR CC.

• 3.1.2.Analiza a actuación dos RR CC en relación con Galicia.

• 3.1.3.Analiza as consecuencias da ampliación territorial levada a cabo durante o seu reinado.

• 3.1.4.Valora os acontecementos de 1492 e o reparto do novo mundo con Portugal.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 3.2. A Monarquía dos

Austrias.

- A Monarquía hispánica.

Trazos xerais

- Carlos I e o Imperio universal

- A Monarquía católica de

Filipe II

- A hexemonía dinástica de

Filipe III

- Filipe IV e a loita polo

mantemento da hexemonía

- Carlos II e o problema

sucesorio

• 3.2.Coñecer os trazos xerais da

Monarquía hispánica.

• 3.2.1.Describe as bases políticas, sociais,

económicas da Monarquía hispánica nos

séculos XVI e XVII.

• 3.2.2.Destaca os feitos máis salientables

dos reinados de Carlos I e Filipe II

• 3.2.3.Caracteriza os reinado de Filipe III e

Filipe IV, con especial atención ás

propostas do Conde-Duque.

• 3.2.4.Analiza a perda de hexemonía e o

sistema de Westfalia-Pirineos e o

problema sucesorio á morte de Carlos II.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 3.3. Conquista e explotación

da América española

- A conquista da América

española

- O goberno das Indias

- A explotación das Indias

- A evanxelización

• 3.3.Caracterizar as fases da

conquista e os trazos da explotación

das colonias americanas.

• 3.3.1.Elabora un eixe do tempo coas

fases da conquista americana e os feitos

máis significativos.

• 3.3.2.Explica o modelo de dominio e de

explotación e as críticas formuladas

contra ela.

• 3.3.3.Valora o intercambio Europa-

América a través da selección e

comentario dalgún dos produtos

intercambiados.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

3.4. A Galicia dos Austrias

- Organización administrativa

do Reino

- Galicia e a explotación das

colonias

- Galicia e as guerras dos

Austrias

- Sociedade agraria e novos

cultivos

• 3.4.Coñecer os trazos e feitos máis

significativos de Galicia durante os

reinados dos monarcas da casa de

Habsburgo.

• 3.4.1.Describe a organización

administrativa do reino de Galicia.

• 3.4.2.Analiza o papel de Galicia no

contexto xeral das guerras da Monarquía

hispánica.

• 3.4.3.Valora a introdución en Galicia de

produtos americanos e os seus efectos

sobre a demografía e a sociedade.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

p

3.5.Humanismo e

Contrarreforma

- O Humanismo

- O Renacemento

- A Contrarreforma católica

- O Barroco

• 3.5.Identificar os trazos do

Humanismo e da Contrarreforma e

dos estilos artísticos do

Renacemento e do Barroco.

• 3.5.1.Caracteriza o movemento do

Humanismo e da Contrarreforma no

contexto xeral da súa época.

• 3.5.2.Describe as características dos

estilos do Renacemento e do Barroco.

• 3.5.3.Busca e selecciona unha obra

renacentista e outra barroca para

analizar e comentar as súas

características e diferenzas.

CSC

CAA

CCL

CD

CCEC

4. A MONARQUÍA BORBÓNICA NO ANTIGO RÉXIME Presentación


• Os trazos fundamentais que definen o Antigo Réxime hispano.

• O modelo de organización que introduce a nova dinastía borbónica na Coroa de España.

• O esforzo reformista iniciado polos ilustrados españois e galegos, así como as dificultades e limitacións con que se atoparon.

• O impacto que a Revolución francesa de 1789 tivo sobre a sociedade e sobre a monarquía españolas.

• As diferentes consecuencias que o novo modelo político centralista e uniforme tivo para os distintos reinos, señoríos e territorios peninsulares

• A evolución da situación internacional da Monarquía borbónica española durante o século XVIII.

• A situación de Galicia durante o século XVIII e os feitos máis destacables relacionados cos acontecementos da nova dinastía.



a,b,c,d,e,h,i,m 4.1. O Antigo Réxime

- Sistema económico

predominantemente agrario

- Réxime demográfico antigo

- Sociedade estamental

- Analfabetismo e

relixiosidade

- Persistencia do réxime

señorial

- Monarquía absoluta e

soberanía real

• 4.1.Describir os trazos xerais do

Antigo Réxime.

• 4.1.1. Valora a persistencia dun sistema

económico predominantemente agrario.

• 4.1.2.Caracteriza o Antigo Réxime desde

o punto de vista demográfico e social.

• 4.1.3.Identifica os trazos da persistencia do réxime señorial.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 4.2.Os Borbóns e a Coroa de

España no século XVIII

- Filipe V e o centralismo

borbónico

- Fernando VI e o pacifismo

- Carlos III e o reformismo

Ilustrado

- Carlos IV e o impacto da

Revolución francesa

• 4.2.Analizar os cambios no modelo

de organización política que

introduce a nova dinastía e os feitos

máis destacados do reinado dos

primeiros monarcas Borbón en

España.

• 4.2.1.Analiza o cambio dinástico e as

dificultades no inicio da nova dinastía.

• 4.2.2.Describe as reformas do novo

Estado borbónico.

• 4.2.3. Destaca os feitos máis salientables

dos reinados de Filipe V e Fernando VI.

• 4.2.4.Caracteriza o reinado de Carlos III,

con especial atención ás propostas das

reformas ilustradas e as dificultades para

levalas a cabo.

• 4.2.5.Analiza o reinado de Carlos IV no

contexto dos sucesos iniciados coa

Revolución de 1789.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

4.3.A Galicia borbónica

- As realizacións dos Borbóns

en Galicia

- Galicia e as guerras dos

Borbóns

- Fidalgos e comerciantes

- A Ilustración en Galicia

• 4.3.Coñecer as principais

realizacións dos Borbóns en Galicia

e valorar o labor dos ilustrados

galegos e das institucións máis

destacadas.

• 4.3.1.Identifica e describe as principais

realizacións dos primeiros Borbóns en

Galicia.

• 4.3.2.Comenta o papel de fidalgos e

comerciantes como grupos máis activos

da sociedade galega do século XVIII.

• 4.3.3.Identifica os principais ilustrados

galegos e as súas propostas e valora as

realizacións das principais institucións

ilustradas galegas.

CSC

CAA

CCL

5. INICIOS E CONSOLIDACIÓN DO RÉXIME LIBERAL

Presentación


• A natureza do cambio histórico que experimenta a sociedade e o Estado neste período.

• A situación española deses momentos en relación coa situación internacional: o Imperio de Napoleón e a Europa dos Congresos.

• Os factores que contribúen á especificidade da revolución liberal española.

• As distintas ideoloxías políticas a comezos de XIX: absolutistas, liberais e reformistas (jovellanistas, afrancesados).

• A transcendencia política e económica da independencia das colonias españolas de América.

• As ideoloxías políticas dominantes e as minoritarias do século XIX en España.

• As características do Estado liberal moderado en comparación con outros modelos de réxime representativo (progresista e democrático).



a,b,c,d,e,h,i,m

p

5.1. Crise do Antigo Réxime e

revolución liberal

- Liberalismo: principios e

institucións

- A crise da monarquía e a

invasión napoleónica

- As Cortes de Cádiz e a

Constitución de 1812

- A restauración de Fernando

VII. 1814-1833

- Independencia da América

española

- Carlismo fronte a liberalismo

• 5.1.Identificar os principios e

institucións do sistema liberal,

coñecer o proceso da revolución

liberal no contexto da guerra contra

os franceses e as dificultades para a

súa instalación definitiva. Coñecer

os trazos do proceso de

independencia das colonias

americanas.

• 5.1.1. Define os principios e institucións

característicos do liberalismo.

• 5.1.2.Valora a crise da monarquía española no contexto das guerras napoleónicas.

• 5.1.3.Identifica os trazos e fases da guerra de independencia e a súa incidencia en Galicia.

• 5.1.4.Coñece e valora o labor das Cortes de Cádiz.

• 5.1.5.Sintetiza as fases políticas do reinado de Fernando VII e valora o enfrontamento entre absolutismo e liberalismo.

• 5.1.6.Coñece os trazos e identifica as fases do proceso de independencia das colonias americanas.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

5.2. A construción do Estado

liberal

- Liberalismo doutrinario:

moderados e progresistas

- O réxime do Estatuto Real e

o triunfo liberal. 1833-1836

- O réxime progresista de

1837. 1836-1843

- O réxime moderado de

1845. 1843-1868

• 5.2.Diferenciar as correntes do

liberalismo e identificalas na súa

aplicación concreta nas diferentes

etapas do reinado de Sabela II.

• 5.2.1.Describe os trazos do réxime do

Estatuto Real e os acontecementos máis

destacados do período.

• 5.2.2.Sintetiza as fases políticas do

reinado de Sabela II e valora o

enfrontamento entre as diferentes

correntes liberais, así como as

dificultades provocadas polos carlistas..

• 5.2.3.Valora as reformas económicas e

políticas liberais en relación con Galicia.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

5.3.O Sexenio Democrático.

1868-1874

- Liberalismo democrático:

demócratas e republicanos

- A Revolución de 1868

- A Monarquía democrática

de Amadeo I. 1871-1873

- A Primeira República. 1873-

1874

- O republicanismo en Galicia

durante o Sexenio

• 5.3.Coñecer as ideoloxías políticas

protagonistas de Sexenio e a súa

actividade nas diferentes fases da

etapa.

• 5.3.1.Diferencia as ideoloxías políticas do

Sexenio e as súas realizacións máis

destacadas.

• 5.3.2.Describe e valora os

acontecementos de 1868 e as súas

consecuencias.

• 5.3.3.Valora a actividade dos

republicanos galegos durante o Sexenio.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

g

5.4.O modelo de Estado na

España liberal

• 5.4.Recoñecer e sintetizar as

características do modelo de Estado

na España liberal.

• 5.4.1.Describe os trazos do modelo de

Estado liberal en España.

• 5.4.2. Nomea os principais partidos

políticos do período e identifica a súa

ideoloxía.

• 5.4.3.Elabora un eixe cronolóxico entre

1808 e 1874 no que sitúa os feitos máis

significativos.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CD

CMCCT

6. AS TRANSFORMACIÓNS SOCIOECONÓMICAS NA ESPAÑA LIBERAL

Presentación


• Os cambios no modelo demográfico que se producen na sociedade española do século XIX e comezos do XX, así como as causas e destinos da

emigración.

• As consecuencias da revolución agraria liberal e das desamortizacións para os distintos sectores afectados.

• As características e factores dos inicios da industrialización en España.

• Os factores que interveñen nos desequilibrios territoriais do século XIX.

• As ideoloxías de maior transcendencia no movemento obreiro e as principais organizacións.

• As causas que levan á conflitividade social tanto no campo como nas cidades.

• A orixe e características da reivindicación feminina.



a,b,c,d,e,h,i,m

p

6.1. Modernización

demográfica e emigración

- Permanencia e cambios no

modelo demográfico

- A emigración a América

• 6.1.Identificar os trazos dos

modelos demográficos e dos

movementos migratorios do século

XIX e comezos do XX.

• 6.1.1. Caracteriza os trazos do modelo

demográfico antigo e os cambios

orixinados no mesmo ao longo do século

XIX.

• 6.1.2.Identifica as causas e as consecuencias dos movementos migratorios.

• 6.1.3.Valora a incidencia da emigración en Galicia.

CSC

CAA

CCL

CCEC

a,b,c,d,e,h,i,m

p

6.2. As transformacións

agrarias

- As desamortizacións

- Desigual evolución da

agricultura

- A conflitividade agraria

• 6.2.Coñecer e valorar as propostas

e realizacións dos gobernos liberais

relacionadas coas transformacións

agrarias.

• 6.2.1.Identifica e comenta os obxectivos

básicos da reforma agraria liberal,

destacando as actuacións relacionadas

coa desamortización.

• 6.2.2.Recoñece e caracteriza a desigual

evolución da agricultura na España

liberal.

• 6.2.3.Caracteriza e valora a especificidade

da desamortización en Galicia.

CSC

CAA

CCL

CCEC

a,b,c,d,e,h,i,l,m

p

6.3.Atraso e

desenvolvemento industrial

- O desenvolvemento

capitalista da España liberal

- A reforma agraria liberal e as

desamortizacións

- Desigual evolución da

agricultura en España

- A diversidade rexional na

industria

- O ferrocarril e a formación

do mercado interior

- A renovación das estradas e

dos portos. Correos e

telecomunicacións

• 6.3.Caracterizar os sectores máis

destacados dos inicios da

industrialización da España liberal.

• 6.3.1.Identifica e describe os sectores

máis destacados das principais zonas

industrializadas.

• 6.3.2.Valora a significación do ferrocarril

na formación do mercado interior.

• 6.3.3. Caracteriza a evolución dos

sectores artesanais de Galicia e o papel

da industria conserveira como industria

de arrastre.

• 6.3.4. Compara o desenvolvendo

industrial español co dos países máis

avanzados de Europa.

• 6.3.5. Relaciona as dificultades do

transporte e o comercio interior cos

condicionamentos xeográficos.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m

p

6.4.Nova sociedade de clases

e dominio burgués

- Os grupos tradicionais

- Os novos grupos

• 6.4.Comprender e valorar os novos

criterios de organización social e o

papel desempeñado polos

diferentes grupos.

• 6.4.1.Identifica e valora os cambios máis

significativos que afectaron aos grupos

tradicionais: a nobreza e o clero.

• 6.4.2.Caracteriza e compara a situación

do campesiñado andaluz e galego.

• 6.4.3.Valora o papel que desempeñou a

burguesía no proceso de cambio

económico, social e cultural.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

6.5.Conflitividade social e

movemento obreiro

- As condicións de vida da

clase traballadora

- A reacción contra as

máquinas: o ludismo

- A protesta organizada: a

folga

- Sociedades de resistencia e

sindicatos de oficios

- As novas ideoloxías obreiras

- Sindicatos e partidos

obreiros

- A conflitividade urbana: os

motíns de consumos

- A resposta patronal e do

Estado

• 6.5.Coñecer as ideoloxías de maior

influencia no movemento obreiro e

as principais organizacións, así

como as causas e manifestacións da

conflitividades rural e urbana.

• 6.5.1. Identifica os trazos do anarquismo

e do socialismo marxista e as principais

institucións xurdidas en España baixo

estas influencias.

• 6.5.2.Analiza e comenta a situación do

proletariado nos inicios da

industrialización.

• 6.5.3.Caracteriza a orixe e principais

manifestacións da conflitividade agraria e

urbana, destacando a situación do

campesiñado galego.

• 6.5.4.Explica a actitude das autoridades e

da patronal ante as manifestacións

obreiras.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 6.6. A reivindicación feminina • 6.6.Recoñecer a consideración

social, xurídica e política da muller

na España liberal.

• 6.6.1.Sintetiza a condición feminina en

todos os ámbitos da España

decimonónica.

• 6.6.2.Describe a situación da muller

traballadora.

• 6.6.3.Valora os inicios da incorporación

da muller ao traballo extradoméstico.

CSC

CAA

CCL

7. ESTADO E NACIÓN NA RESTAURACIÓN BORBÓNICA

Presentación


• O sistema político da Restauración, o seu funcionamento e a súa evolución.

• As causas que levaron á crise do sistema.

• As causas que levaron á Ditadura e a fin do sistema constitucional e liberal.

• As características da ditadura de Primo de Rivera e as súas similitudes e diferenzas co fascismo italiano.

• As críticas que os rexeneracionistas facían ao sistema político da Restauración e as propostas de reforma política, social, económica e cultural.

• A diversidade rexional e a súa evolución cara ao nacionalismo.



a,b,c,d,e,h,i,m

g

p

7.1. O Réxime da

Restauración borbónica

- O reinado de Afonso XII.

1875-1885

- A rexencia de María Cristina

de Habsburgo. 1885-1902

- A Galicia dos caciques

• 7.1. Caracterizar o sistema político

da Restauración e o seu

funcionamento.

• 7.1.1. Identifica os principios do sistema

canovista e a súa aplicación no sistema

da quenda.

• 7.1.2.Describe o sistema caciquil, con especial referencia a Galicia.

• 7.1.3.Sintetiza os principais acontecementos do reinado de Afonso XII.

• 7.1.4. Representa unha liña do tempo desde 1874 ata 1902 e sitúa nela os principais acontecementos históricos.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

CD

a,b,c,d,e,h,i,m 7.2.O reinado de Afonso XIII e

a crise do sistema da

Restauración. 1902-1931

- Os inicios do reinado e as

propostas de reforma. 1902-

1916

- A quebra do sistema da

Restauración. 1917-1923

- A ditadura de Primo de

Rivera. 1923-1930

- A fin da monarquía. 1930-

1931

• 7.2.Analizar as causas da quebra do

sistema político da Restauración.

• 7.2.1.Valora os acontecementos do 98 e

as súas consecuencias, destacando o

papel dos rexeneracionistas.

• 7.2.2.Coñece e analiza as causas e

acontecementos máis destacados que

provocaron a crise do sistema da

Restauración.

• 7.2.3.Analiza as forzas de oposición ao

sistema, destacando a posición de

republicanos e nacionalistas da periferia.

• 7.2.4.Analiza as circunstancias que

puxeron fin á ditadura e os intentos de

proclamar a república.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

n

p

7.3.Nación e nacionalismos en

España

- O nacionalismo español

- Rexionalismos e

nacionalismos periféricos

- O catalanismo

- O nacionalismo vasco

- O galeguismo

• 7.3.Comprender a orixe e

desenvolvemento dos movementos

de reivindicación nacionalista.

• 7.3.1.Define os diferentes conceptos de

nación e identifica os trazos definidores

da nación española para os

conservadores e os demócratas.

• 7.3.2.Describe as tendencias políticas

máis destacadas e os procesos de

formación dos nacionalismos periféricos

en España, destacando o caso de Galicia.

• 7.3.3.Representa unha liña do tempo

desde 1875 ata 1931 e sitúa nela os

acontecementos máis significativos.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

8. SEGUNDA REPÚBLICA E GUERRA CIVIL Presentación


• As causas que levaron á proclamación da Segunda República.

• As características principais do réxime republicano, así como os distintos partidos políticos que foron protagonistas do período republicano.

• Os conflitos que se desenvolveron na España republicana e os grupos sociais afectados.

• As causas do fracaso da experiencia republicana e o seu desenlace nunha Guerra Civil.

• A evolución das operacións militares e o avance das frontes de guerra, así como os condicionamentos do seu desenlace

• O diferente desenvolvemento político e social na España republicana e na España nacional.

• A axuda estranxeira recibida en ambos bandos durante a Guerra.

• O significado deste conflito para a evolución de España, así como as súas consecuencias.



a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

8.1. A Segunda República

- A proclamación da República

- As forzas sociais e políticas

na República

- O Bienio Reformista. Abril

1931-novembro 1933

- O Bienio de Dereitas.

Novembro 1933-febreiro

1936

- A Fronte Popular. Febreiro-

xullo 1936

- A idade de prata da cultura

española. Da xeración do 98 á

do 36

• 8.1.Explicar e comprender a

Segunda República como solución

democrática ao afundimento do

sistema da Restauración e

diferenciar os sucesivos gobernos e

as súas actuacións e dificultades.

• 8.1.1. Explica o contexto de proclamación

da Segunda República, as primeiras

medidas tomadas polo novo goberno e as

dificultades que xurdiron.

• 8.1.2.Identifica as forzas de apoio e de oposición á República e valora a significación das reformas introducidas pola nova Constitución.

• 8.1.3.Sintetiza as actuacións e dificultades do Bienio Reformista, do Radical-Cedista e da Fronte Popular.

• 8.1.4.Valora a Idade de Prata da cultura e amplía información a través da consulta da rede sobre algún aspecto concreto.

• 8.1.5.Analiza os antecedentes da Guerra Civil.

CSC

CAA

CCL

CCEC

CD

a,b,c,d,e,h,i,m

g

8.2. A Guerra civil

- A sublevación militar e a

formación dos bandos

- A internacionalización do

conflito

- A evolución da guerra

- A España republicana

- A España sublevada

• 8.2.Analizar a Guerra Civil, coas súas

causas, desenvolvemento e

consecuencias, diferenciando a

situación nas dúas zonas en que

quedou dividida España.

• 8.2.1.Compara a evolución política, social

e económica dos dous bandos

enfrontados.

• 8.2.2.Sintetiza as fases da Guerra desde o

punto de vista militar.

• 8.2.3.Analiza as consecuencias da derrota

republicana e da vitoria dos sublevados.

• 8.2.4. Relaciona a Guerra Civil española

co contexto internacional.

• 8.2.5. Representa unha liña do tempo

desde 1931 ata 1939, e sitúa nela os

principais acontecementos históricos.

CSC

CAA

CCL

CD

CMCCT

9. ESPAÑA NO FRANQUISMO

Presentación


• Os trazos ideolóxicos do franquismo e a procedencia da súa fundamentación ideolóxica.

• A evolución económica e social da ditadura franquista.

• A dualidade cultural existente na España franquista

• O labor da oposición á ditadura.



a,b,c,d,e,h,i,m 9.1. Bases e apoios da

ditadura franquista

- Leis Fundamentais

- Franco, caudillo de España

- Un reino sen rei

- O Movemento Nacional

- Unidade da patria e

centralismo

- Nacionalcatolicismo

- Sindicalismo vertical

- Limitación dos dereitos

individuais

- Subordinación da muller

- A democracia orgánica

• 9.1.Caracterizar a ideoloxía, os

apoios e as bases do réxime

franquista.

• 9.1.1. Describe as bases e os apoios do

franquismo.

• 9.1.2. Analiza os principios do Movemento Nacional como fundamentación ideolóxica da ditadura.

• 9.1.3.Describe os trazos da democracia

orgánica.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 9.2.Unha longa posguerra.

1939-1959

- Da amizade cos fascismos ao

illamento exterior ao

recoñecemento internacional

- Da autarquía económica aos

inicios da liberalización

- A represión dos vencidos

• 9.2.Analizar a etapa da posguerra

no contexto interior e internacional.

• 9.2.1.Sintetiza a posición de España

durante a Segunda Guerra Mundial e as


• 9.2.2.Analiza as dificultades económicas

da posguerra.

• 9.2.3.Explica a situación da oposición

política durante a posguerra, tanto no

interior coma no exterior de España.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m 9.3.Desenvolvemento

económico e inmobilismo

político. 1959-1973

- Os Planos económicos

- Cambios sociais e forzas de

oposición

- As relacións co exterior

• 9.3.Valorar o desenvolvemento

económico dos anos 60 en

contraste co inmobilismo político.

• 9.3.1.Analiza e valora o Plano de

Estabilización e as súas consecuencias.

• 9.3.2.Comenta os cambios sociais

consecuencia do desenvolvemento

económico.

• 9.3.3.Coñece e analiza a evolución das

forzas de oposición ao franquismo.

• 9.3.4.Identifica as actuacións máis

destacadas do período desde o punto de

vista das relacións co exterior.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m

g

9.4.A agonía do franquismo.

1973-1975

- Crise económica e política

- O incremento das forzas de

oposición

- Os problemas exteriores: a

Marcha Verde

- Enfermidade e morte de

Franco

• 9.4.Comprender as dificultades do

franquismo provocadas pola crise

económica, a oposición política e os

problemas exteriores.

• 9.4.1.Comprende as múltiples

dificultades do franquismo nos seus

últimos anos e identifica as máis

destacadas.

• 9.4.2.Analiza as diferentes posicións

políticas ante a morte de Franco.

• 9.4.3. Representa unha liña do tempo

desde 1939 ata 1975, e sitúa nela os

principais acontecementos históricos.

CSC

CAA

CCL

CD

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m

g

n

p

9.5.A cultura española

durante o franquismo

• 9.5. Coñecer a evolución da cultura

española, dentro e fóra de España

durante a ditadura franquista.

• 9.5.1.Caracteriza a cultura española

durante o franquismo, diferenciando as

manifestacións dentro e fóra do sistema.

• 9.5.2. Describe a diversidade cultural do

período, distinguindo as súas

manifestacións.

• 9.5.3. Procura información de interese e

elabora unha breve exposición sobre a

cultura do exilio durante o franquismo.

CSC

CAA

CCL

CD

10. ESPAÑA EN DEMOCRACIA

Presentación


• O proceso de transición á democracia.

• A España das autonomías.

• A pluralidade e diversidade de realidades históricas que conforman a España actual.

• Os desequilibrios territoriais e os diferentes graos de desenvolvemento existentes no Estado español.

• As actuacións dos sucesivos gobernos democráticos.

• A Galicia autonómica.

Carga horaria: 12sesións


a,b,c,d,e,h,i,m 10.1. A transición

democrática. 1975-1977

- Proclamación e coroación do

rei Xoán Carlos I

- O primeiro goberno da

Monarquía

- Adolfo Suárez e o inicio das

reformas

• 10.1.Valorar o proceso de transición

desde a ditadura á democracia.

• 10.1.1.Coñece e valora o proceso da

transición democrática.

• 10.1.2. Explica as alternativas políticas

que se propuñan tras a morte de Franco,

e quen defendía cada unha.

• 10.1.3.Analiza as medidas adoptadas polos primeiros gobernos da monarquía.

• 10.1.4.Valora o inicio das reformas a partir do nomeamento de Adolfo Suárez como presidente de Goberno.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 10.2.A Constitución de 1978

- Trazos xerais

- Dereitos e deberes

- Os poderes do Estado

• 10.2.Coñecer e valorar os trazos

básicos da actual Constitución.

• 10.2.1. Explica o proceso de elaboración

da Constitución de 1978.

• 10.2.2. Analiza os principios reitores da

Constitución de 1978.

• 10.2.3.Diferencia e describe os poderes

do Estado segundo a Constitución.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 10.3.Os gobernos de UCD.

- Os gobernos de Adolfo

Suárez. 1977-1981

- O goberno de Leopoldo

Calvo Sotelo. 1981-1982

• 10.3.Analizar a actuación dos

gobernos de Adolfo Suárez e

Leopoldo Calvo Sotelo.

• 10.3.1.Describe as principais actuacións

políticas e económicas dos gobernos da

UCD.

• 10.3.2. Identifica as dificultades dos

gobernos da UCD e a perda das eleccións.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m

p

10.4.A creación do Estado das

Autonomías

• 10.4.Comprender o proceso de

formación do Estado das

Autonomías, as súas dificultades e

os diferentes ritmos de consecución

da autonomía.

• 10.4.1. Define o Estado das Autonomías

dentro dun Estado de Dereito.

• 10.4.2. Analiza e comenta a nova

organización do Estado e os inicios da

formación das actuais Comunidades

Autónomas.

CSC

CAA

CCL

a,b,c,d,e,h,i,m 10.5.Os gobernos socialistas

de Felipe González.

- Integración de España na

política internacional

- O Estado do benestar

- Axuste e reactivación

económica

- O cambio sociocultural

- Escándalos e desprestixio

socialista

• 10.5.Coñecer as reformas máis

significativas dos gobernos

socialistas e valorar a consolidación

do estado do benestar.

• 10.5.1.Valora a significación do ascenso

do socialismo ao poder.

• 10.5.2.Sintetiza as reformas máis

significativas dos seus gobernos.

• 10.5.3.Valora o proceso de incorporación

de España á Europa comunitaria.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m 10.6.Os gobernos

conservadores de José María

Aznar

- Crecemento, privatización e

moeda única

- Reformas do programa

conservador

- A guerra de Iraq e o

terrorismo de carácter

xihadista

• 10.6.Describir as principais

actuacións dos gobernos do Partido

Popular

• 10.6.1.Identifica as reformas máis

destacadas do programa conservador.

• 10.6.2.Analiza o impacto do terrorismo

xihadista e as súas consecuencias na

política nacional.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m 10.7.Os gobernos socialistas

de José Luis Rodríguez

Zapatero

- Reformas do programa

socialista

- Da bonanza á crise

- Cambios sociais

- A tregua de ETA e novos

movementos sociais

• 10.7.Analizar as reformas do

programa socialista.

• 10.7.1.Destaca as reformas sociais máis

significativas dos gobernos de

J.L.Rodríguez Zapatero.

• 10.7.2.Valora o impacto da crise

económica mundial de 2008.

• 10.7.3.Caracteriza a sociedade española

nos inicios do século XXI.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m 10.8.Os gobernos

conservadores de Mariano

Rajoy

- Medidas contra a crise

- Os problemas de corrupción

- Novas forzas políticas

- Relevo na xefatura do

Estado

- O novo mapa político

• 10.8.Enunciar e valorar a actuación

dos gobernos conservadores do

Partido Popular.

• 10.8.1.Describe as actuacións máis

destacadas do novo Goberno do Partido

Popular.

• 10.8.2.Valora os problemas do Goberno e

o nacemento de novas forzas políticas.

• 10.8.3. Elabora un eixe do tempo no que

sitúa os diferentes mandatos dos

presidentes de Goberno e os feitos máis

significativos das súas actuacións.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

a,b,c,d,e,h,i,m

g

p

10.9.A Galicia autonómica.

- Os gobernos autonómicos

- Unha poboación estancada

- Desequilibrado

desenvolvemento económico

• 10.9.Coñecer a evolución dos

gobernos autonómicos e das súas

principais actuacións.

• 10.9.1.Sintetiza as fases do proceso

preautonómico e as súas características.

• 10.9.2.Identifica os diferentes gobernos

autonómicos e os presidentes da Xunta

de Galicia e valora as súas actuacións.

• 10.9.3.Caracteriza a sociedade galega

actual desde o punto de vista

demográfico e socio-económico.

• 10.9.4. Elabora un eixe do tempo no que

sitúa os diferentes mandatos dos

presidentes autonómicos e os feitos máis

significativos das súas actuacións.

CSC

CAA

CCL

CMCCT

CD

5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5.2, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:

ESTÁNDAR


ACADA OS OBXECTIVOS CON DIFICULTADE


ACADA PERFECTAMENTE OS OBXECTIVOS

6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

A metodoloxía didáctica empregada para desenvolver esta materia debe favorecer o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo e a transferencia e a aplicación do aprendido. Ademais, preténdese exercitar ao alumnado nos procedementos habituais do historiador: natureza, tipoloxía e importancia das distintas clases de fontes históricas, análise e utilización crítica das mesmas, contraste de interpretacións historiográficas e utilización de información procedente dos medios de comunicación de masas para achegarse ao coñecemento da realidade actual. As tecnoloxías da información e da comunicación deben ser utilizadas como unha ferramenta necesaria para a aprendizaxe, tanto polo seu carácter imprescindible na educación superior como pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral. A natureza específica da historia -multiplicidade de factores que interveñen nunha realidade humana, cambio permanente mais non uniforme nin no tempo nin no espazo e irrepetibilidade dos feitos condúcenos a que nesta disciplina, en canto materia de ensinanza-aprendizaxe, debamos ter en conta as seguintes consideracións didácticas: A forma de acceder ao coñecemento histórico non é uniforme dentro da propia disciplina. Inflúen a parcela espacial e cronolóxica que se considere. Non nos acercamos cos mesmos medios ao coñecemento histórico máis afastado no tempo e no espazo que a unha época próxima. Polo tanto, os medios que se utilicen non deben ser idénticos ao longo de todo o desenvolvemento da materia. Na clase de Historia fanse comentarios sobre valores e sobre actitudes e ao facelo transmítense mensaxes. Isto fai o seu estudio vulnerable a interferencias políticas e a que, con frecuencia, se confundan consideracións de orde política e ideolóxica con consideracións de tipo educativo. Polo que se procurará tratar os temas de estudio con obxectividade e non emitir xuízos de valor. A motivación é un aspecto importante para acadar unha ensinanza eficaz. Para promover que sexa positiva, é necesario que os temas de estudio conecten directamente cos intereses do alumnado. O emprego de medios audiovisuais, o achegamento a problemas do seu contorno, as saídas programadas, etc. constitúen estratexias motivadoras e atractivas. Partindo destas consideracións as distintas Unidades Didácticas deben enfocarse non como un conxunto de feitos illados, senón como un conxunto de procesos e de problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Para isto, os medios non son só materiais (fontes e instrumentos), senón tamén conceptuais e de léxico propio desta disciplina que hai que adquirir comprensivamente. Na ensinanza da Historia, e en función dos contidos a tratar, empregaremos distintas estratexias metodolóxicas:

A exposición do profesor/a será necesaria, sobre todo, ao tratar contidos conceptuais de maior complexidade porque lle permitirá ao alumnado un mellor acceso a eles. Para outros contidos, as estratexias de descubrimento ou de indagación, mediante materiais que se lle proporcionen, tamén serán necesarias porque o alumnado, ao indagar en diversas fontes, constrúen ao seu propio coñecemento en lugar de recibir a información xa elaborada. O plan de traballo dunha clase variará segundo os temas a tratar: - Para a ensinanza de parcelas máis antigas que é difícil que o alumnado sitúe, ou para aspectos da Historia que, polo seu afastamento espazo-temporal, non teñen unha repercusión recoñecible no contorno, sería:

A presentación dos problemas por parte do profesor/a. A consideración conxunta profesorado-alumnado das distintas alternativas posibles de interpretación. O acordo sobre a natureza e sobre as causas do proceso histórico en cuestión. A ilustración e comprobación das conclusións con exemplos concretos, sempre que sexan procesos xerais.

- Para abordar os aspectos relacionados co mundo actual e para o estudo de aspectos da historia máis próxima, a vía sería partir do concreto para chegar ao abstracto e, apoiándose en datos do contorno próximo, inducir a curiosidade de por que é así e ir relacionando a historia local cos seus condicionantes externos para intentar alcanzar unha comprensión de estruturas e de procesos máis amplos, pois non se pode entender o medio no que se desenvolve o alumnado desconectado das súas referencias máis xerais. A primeira das actividades de cada unha das Unidades Didácticas actuará de ámbito motivador para o tema das mesmas e para que o alumnado manifeste as súas opinións e sexan conscientes do que coñecen e do que descoñecen. Así o profesor/a estará en condicións de axustar a proposta de actividades, incorporando as conclusións desta primeira sesión. A presentación pode ser distinta en cada caso: enquisa, visualización dun fragmento dun vídeo, observación de gráficos, comparación de debuxos, pinturas, fotografías, etc. Das actividades de desenvolvemento das Unidades obterase información para a avaliación en tres niveis: Traballo individual, no que se terán en conta aspectos como:

-A capacidade de descrición, de relación e de análise dos conceptos históricos. -A expresión e a comprensión dos mesmos tanto de forma oral como escrita.

- Os conceptos específicos da U.D. - O desenvolvemento de actitudes cara á materia.

O traballo en grupo, no que se fai especial fincapé porque permite unha distribución de tarefas, axuda á asunción de responsabilidades persoais e enriquece a calidade das actividades. O funcionamento da clase. Neste caso os datos para a avaliación derivan dos dous niveis anteriores e proporcionan unha información xeral importante tanto para o profesorado como para os titores. EN CANTO AOS RECURSOS QUE SERÁN EMPREGADOS: - Materiais elaborados polo departamento a partir das obras historiográficas xerais, libros de texto e obras específicas da historia de España e de Galicia. - Material bibliográfico: Libro de texto ”Historia de España” da Editorial Baía, outros libros de texto, enciclopedias, monografías - Documentos para o estudo da Historia de España (Selección Documental) de Baía Edicións. VV.AA. - Cine histórico (“El maestro de esgrima”. “El asesinato de Prim”. “Libertarias”. “Las bicicletas son para el verano”. Etc.) - Documentais: Historia de España de RTV española - Periódicos, revistas, TICs.

7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN 7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN Os criterios de avaliación recollidos no cadro que os relaciona cos obxectivos, os contidos, os estándares de aprendizaxe e as competencias clave, serán comprendidos segundo as ideas xerais citadas a continuación: 1. Recoñecer e valorar os procesos da historia peninsular anteriores ao século XVIII que resultan máis significativos para a comprensión da época

contemporánea, as súas pegadas na actualidade no conxunto do territorio e as peculiaridades en Galicia. Trátase de avaliar a capacidade de recoñecer e situar no tempo os vestixios do pasado e a súa diversidade no espazo, valorando criticamente a importancia histórica dalgúns procesos como a institucionalización do patriarcado a través do dereito romano, a formación dos reinos peninsulares na Idade Media ou o papel da monarquía hispánica no mundo. Valorarase tamén a capacidade de identificar e contextualizar o legado material e simbólico que para Galicia supón o megalitismo atlántico, a cultura castrexa ou o camiño de Santiago. Tamén se comprobará a súa competencia para diferenciar os trazos de cambio e continuidade que representa o século XVIII. 2. Analizar e caracterizar a crise do Antigo Réxime en España e as dificultades na construción do Estado liberal, sinalando as relacións deste proceso no contexto internacional, así como a súa repercusión en Galicia. Trátase de que o alumnado poida identificar os trazos característicos do Antigo Réxime opoñéndoos, tanto ao proxecto universalista da Ilustración como ás realizacións prácticas no Estado liberal burgués. Tamén se avaliará a capacidade para recoñecer as dificultades na construción do réxime liberal en España, o limitado impacto dos esforzos democratizadores, as características do sistema político da Restauración e as confrontacións sociais, políticas e militares que conduciron á súa crise. Reflexionarán sobre os mecanismos de construción do Estado nacional en España, a súa debilidade e a articulación doutros discursos nacionalistas. 3. Comprender as dificultades no desenvolvemento da economía capitalista e da sociedade de clases en España dando conta da diversidade de ritmo e intensidade con que se produce nos distintos territorios peninsulares e especialmente das peculiaridades en Galicia, recoñecendo as conexións co contexto internacional. Trátase de comprobar que o alumnado comprende as dificultades no desenvolvemento da economía de mercado en España e as desigualdades territoriais, explicando, por exemplo, a tardía modernización agraria e industrial de Galicia. Por outra parte, as alumnas e os alumnos deberán ser capaces de recoñecer os procesos de exclusión da sociedade liberal burguesa e os novos mecanismos de dominación e integración das mulleres. Tamén deben comprender o carácter oligárquico dos grupos hexemónicos, a debilidade das clases medias, a importancia que o internacionalismo ten na organización das correntes do movemento obreiro e a relevancia do movemento campesiño. 4. Comprender os cambios e conflitos que se producen en España durante o período de entreguerras. Por unha parte, a crise da Restauración, que amosa a incapacidade dos grupos hexemónicos para articular un proxecto liberal para España e desemboca na ditadura de Primo de Rivera. Por outra, o alumnado debe ser capaz de recoñecer e valorar a transcendencia da Segunda República, relacionándoa co contexto europeo en que tamén se produce a contraposición entre réximes democráticos e autoritarios. Con este criterio comprobarase se o alumnado é capaz de analizar a multicausalidade na xénese das etapas que se van estudar: os conflitos sociais, políticos e

de organización territorial que as constitúen. Tamén amosarán a súa competencia para explicar a conxuntura económica e social en que xorde a Segunda República (valorándoa como a primeira experiencia plenamente democrática do país, momento en que se fixo un grande esforzo modernizador e de atención a vellas cuestións de xustiza social) e os conflitos que tivo que afrontar ao longo das súas diversas etapas. 5. Comprender a orixe, desenvolvemento e consecuencias da Guerra Civil. Recoñecer, analizar e rexeitar as peculiaridades ideolóxicas e institucionais da ditadura franquista e a influencia que a conxuntura internacional tivo na evolución do réxime. Este criterio pretende comprobar a habilidade do alumnado para explicar as orixes da sublevación militar e a transcendencia dos apoios internacionais. Tamén amosará a capacidade de criticar as bases ideolóxicas, os apoios sociais e a institucionalización da ditadura franquista, e como os acontecementos internacionais influíron no devir do réxime. Comprobarase ademais que o alumnado comprende a evolución da España franquista, analizando o progresivo divorcio da sociedade e o réxime a partir dos anos 60. 6. Describir os trazos e dificultades do proceso de transición democrática e a súa transcendencia, identificar as características da Constitución de 1978 e do Estatuto de Autonomía de Galicia e explicar os cambios políticos, económicos, sociais e culturais que achegaron a forma de vida da sociedade española aos estándares da Europa desenvolvida. Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para explicar os cambios introducidos na situación política, social, económica e cultural de España nos anos seguintes á morte de Franco e o papel dos artífices individuais e colectivos destes cambios, analizando criticamente o proceso de recuperación da convivencia democrática. As alumnas e os alumnos tamén deberán coñecer a estrutura e os principios que regulan a organización política e territorial do Estado, e identificarán os cambios económicos, políticos, sociais e culturais dos anos 80 e a importancia do ingreso na Comunidade Europea (hoxe, Unión Europea). Por último, amosarán a capacidade de reflexionar e debater sobre algún problema da realidade actual. 7. Coñecer e utilizar as técnicas básicas da indagación e explicación histórica, como recoller información de diferentes fontes, valoralas criticamente e elaborar textos de contido histórico, utilizando con rigor o vocabulario específico e sendo capaces de traballar en grupo, amosando unha actitude participativa e colaborando na resolución de conflitos. Este criterio pretende avaliar se as alumnas e os alumnos adquiriron a competencia necesaria para seleccionar, analizar e utilizar a información que achegan as fontes de documentación histórica, en especial os textos, mapas, datos estatísticos e iconográficos, comprobando as destrezas no manexo das tecnoloxías da información e da comunicación e a capacidade para comunicar oralmente e por escrito as súas conclusións. Igualmente importante, permite comprobar se son quen de mostra capacidades sociais como a tolerancia, o sentido crítico e o traballo en equipo. 7.2.- PROCEDEMENTOS PARA A AVALIACIÓN INICIAL, A AVALIACIÓN CONTÍNUA E A AVALIACIÓN FINAL

AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO

Aprobar a materia require superar as tres avaliacións, ben nos trimestres correspondentes ou no exame final de xuño ou setembro. Levaranse a cabo un mínimo de dúas probas escritas por avaliación, sendo necesario para aprobar a avaliación correspondente que a nota media entre as dúas probas sexa igual ou superior ao cinco, sempre e cando en ningunha delas obteña unha cualificación inferior a tres. Cada exame fará media cos demais da avaliación sempre que non teña unha cualificación inferior a 3 puntos. Nese caso non fará media Realizarase un exame de recuperación de cada avaliación dentro do primeiro mes que sigue á entrega das notas de avaliación. Agás no caso da última avaliación, cuxa recuperación se celebrará nos últimos días do curso, xunto coa recuperación final do curso para os alumnos que non superen a materia por avaliacións. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO Neste mes realizará unha proba escrita dos contidos mínimos de toda a materia segundo o modelo de exame das ABAU

7.3.- INSTRUMENTOS DE CUALIFICACIÓN A.- As cualificacións das probas seguiran os criterios marcados pola CIUG. E a estrutura de ditas probas corresponderase coa das ABAU, ou outro tipo de proba que se adopte

B.- As probas escritas seguirán as orientacións do grupo de traballo da CIUG C.- Os criterios a seguir para a proposta de probas escritas de avaliación basearanse nos puntos seguintes: Non se buscará comprobar a capacidade de memorización do alumnado (repetición mecánica de contidos), senón sobre todo a súa capacidade de compresión e interpretación de documentos, de aplicar e reestruturar os seus coñecementos nunha síntese escrita persoal; e de establecer relacións entre informacións, datos, teorías ou acontecementos. Para mellor axeitarse a esta finalidade, solicitarase do alumnado que realice unha redacción, composición ou exposición única a partir dun ou varios documentos de carácter histórico.

Para facilitar o seu desenvolvemento para o alumnado, eses documentos irán precedidos dunha introdución na que se oriente por medio de ítems ou pautas concretas as cuestións máis importantes que os e as estudantes deben ter en conta na redacción, pero sen perder o carácter global da proba. D.- A avaliación da proba será global, aplicando o seguinte esquema, que copia o das probas do ABAU:

- Dous puntos para a resposta correcta de catro termos do vocabulario avaliable - Tres puntos para a resposta dunha das dúas preguntas propostas - Cinco puntos para o desenvolvemento dunha composición de textos a partir dunha serie de documentos (textos, mapas, gráficas, estatísticas, etc.). Teranse en conta os coñecementos sobre o tema e orientacións formuladas, que serán conformes con contidos no currículo da materia en 2º curso de bacharelato.

Un destes cinco puntos recoñecerá as calidades formais da exposición, a madurez expresiva: claridade, coherencia, uso dun vocabulario específico, correcta construción gramatical, cunha valoración de 0,25 para cada un destas cualidades.

- Importante: en cada avaliación cada exame terá que acadar un mínimo de tres puntos para que conte na nota media da avaliación.

E.- A nota final do curso será a media matemática das tres avaliacións do curso. 7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Esta materia de Historia de España en 2º BACH non se imparte en 1º BACH, polo que non pode haber materia pendente 7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA Esta materia de Historia de España en 2º BACH non se imparte en 1º BACH, polo que non pode darse o caso dun cambio de materia que lle afecte

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Neste curso de 2º de BAC para o que está pensada esta programación non consta a presenza de ningún alumno ou alumna con necesidades específicas de apoio educativo.

Non obstante, contémplase o feito de que haxa alumnado que poida precisar actividades de reforzo, nalgún momento puntual ou nalgunha das unidades didácticas A atención á diversidade farase con actividades de reforzo na propia aula, cunha maior atención personalizada por parte do profesor, e a realización de diferentes tarefas (comentarios, resumes, entrega de traballos), para que ese alumnado poida ir acadando os obxectivos fixados para cada unidade didáctica.

9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados. Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida . Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos . Educación para o consumidor - Educación vial . Educación ambiental - Educación sexual

10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA En tódalas sesións procurarase que os alumnos lean de maneira alternativa, ben algunha parte do tema en cuestión, ou ben os documentos propostos para o comentario


O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias.

Obxectivos:




Actuacións:



- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima dos/as alumnos/as.









12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Fomentarase a utilización de internet para a busca de información, tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor

13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS EXTRAESCOLARES Indicaranse na programación xeral do Centro

14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE Para avaliar esta programación, planifícanse os seguintes procedementos: - Reunións periódicas dos integrantes do Departamento de Xeografía e Historia, especialmente despois de cada avaliación, para analizar o grado de execución da programación, a porcentaxe de aprobados e a desviación da media, etc. - Memoria de fin de curso, na que se especifican os logros acadados respecto á programación inicial.

15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA Revisarase mensualmente nas correspondentes reunións de Departamento, e especialmente ó final de cada trimestre, coincidindo con cada avaliación A programación didáctica do departamento de Xeografía e Historia é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza - aprendizaxe. A auto avaliación da programación realizarase arredor de dous bloques:



Os ítems nos que se baseará a auto avaliación son os seguintes:

ÍTEMS GRAO DE CONSECUCIÓN

Si

Mellorable

Non

1.- Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?




5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza - aprendizaxe?

6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?


ÍTEM NON ACADADO CURSO PROPOSTAS DE MELLORA

CURSO

2019 / 2020


SECUNDARIA


A RÚA



MATERIA DE LIBRE DESIGNACIÓN

INVESTIGACIÓN E TRATAMENTO DA INFORMACIÓN

Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez

2

ÍNDICE


2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 05










12. Contribución ao plan TIC …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 29




16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 37


3

1. 1 INTRODUCIÓN

Traballo por proxecto. O proxecto sobre o que vai xirar o traballo que se vai desenvolver ao longo do curso é: “O concello de A Rúa”. Partindo da súa realidade máis próxima buscarán información, tratarán esa información e presentarán esa información.

Os alumnos-as que se incorporan ao instituo Cosme López Rodríguez proveñen de dous centros públicos (CEIP Manuel Respino de A Rúa e CEIP de O Bolo) e un centro concertado (Pablo VI). Destes centros só un participa no proxecto Abalar e que inflúe na diversidade de formación dixital coa que se incorporan ao instituto. Isto vai motivar que antes de comezar o proxecto inpartiranse uns conceptos básicos de informática aos alumnos-as a nivel de teclado do ordenador, procesador de textos e búsqueda de información na internet.

Tamén como fase previa ao o comezo do proxecto os alumnos-as coñeceran a organización da biblioteca escolar baseada no sistema estandarizado CDU. Comezando o proxecto na biblioteca como primeira fonte de información para incorporar ao proxecto.

‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.








4



1.2 CONTEXTUALIZACIÓN

O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.




5

2. OBXECTIVOS

2.1. Xerais ESO

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.


6


m) Coñecer e aceptar o funciónamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relaciónados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2.2. OBXECTIVOS CURRICULARES

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.


7

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2.3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA

• Utilizar a biblioteca como espazo de acceso á información presencial ou virtual.

• Identificar a biblioteca do centro e outras biblio tecas do contorno máis próximo, como espazos cultu rais dispoñibles á hora de cubrir as

necesidades de lectura e de información.

• Identificar os recursos informativos dispoñibles segundo tipoloxía, soportes e formatos.

• Adaptar as estratexias de procura ás características dos recursos dixitais

• Recoñecer os dereitos de autoría.

• Coñecer a organización da biblioteca e a CDU como sistema estandarizado. Comprender e saber utilizar o catálogo informatizado da súa


8

biblioteca

• Acceder á rede e coñecer os recursos dispoñibles a través de internet.

• Planificar as procuras informativas e empregar con eficacia palabras clave para a obtención de información e uso de motores de procura

diversificados.

• Coñecer as redes sociais os espazos web creados na aula, na biblioteca e no centro, e participar neles.

• Valorar os beneficios e os riscos da rede.

• Coñecer e usar os criterios para identificar os espazos web fiables.

• Valorar as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc

• Avaliar de forma crítica a información recollida e contrastar información en distintas fontes.

• Recoñecer os pasos para seguir nun proceso de investigación.

• Planificar o proceso de procura e recuperación da información.

• Organizar o traballo a nivel individual ou grupal, e responsabilizarse das tarefas adxudicadas.

• Identificar o tema para investigar e os aspectos clave.

• Recuperar os coñecementos previos sobre o tema e definir os aspectos sobre os que precisa informarse.

• Identificar o tipo de información que se precisa, localizar as fontes informativas dispoñibles, realizar consultas informativas seguindo un

plan deseñado previamente e empregar o recurso informativo máis apropiado ao tipo de información que se precisa.

• Ler de forma comprensiva textos informativos de diferente tipoloxía (continuos, descontinuos, e procedentes dos medios de comunicación

e dos medios audiovisuais.

• Valorar a información atopada en función de determinados criterios: pertinencia, veracidade, fiabilidade, etc.

• Extraer a información precisa, en función dos obxectivos do traballo, de forma sintetizada

• Recoller as fontes consultadas para os efectos de citalas correctamente no produto final.


9

• Organizar a información recuperada de distintas fontes, xerarquizándoa e plasmándoa en esquemas, mapas conceptuais, guións, etc

• Elaborar diagramas, gráficos, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., coa información recuperada.

• Estruturar mediante un guión textos propios, expositivos, descritivos e explicativos, a partir da información reunida.

• Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de traballos escritos (paxinación, índice, bibliografía, etc.), utilizando

procesadores de texto de forma autónoma.

• Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de materiais de apoio ás presentacións orais.

• Coñecer e empregar correctamente unhas pautas polas que se rexe a forma de citar diferentes fontes.

• Incorporar imaxes aos traballos escritos ou ás presentacións cun tratamento adecuado.

• Identificar e valorar as pautas para a produción de textos dixitais eficaces (lonxitude dos textos escritos, presentacións eficaces, etc.)

• Expor de forma ordenada e a partir dun guión previo o traballo realizado, argumentando as opinións propias de xeito razoable e con

respecto polas pautas da comunicación grupal (escoita atenta, respecto pola opinión das outras persoas, quendas de palabra, etc.).

• Avaliar o proceso de elaboración do traballo feito, e tomar consciencia das aprendizaxes realizadas, e aplicar os coñecementos adquiridos

á súa vida persoal, académica ou social.


- A presentación en diferentes formatos (escrito, oral, audiovisual, informático...) contribúe tanto a desenvolver a competencia en comunicación lingúística como a dixital.

- A aprendizaxe da busca de información en diferentes fontes e a súa organización e planificación do traballo inflúe positivamente na competencia de aprender a aprender e a competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

4. TEMPORALIZACIÓN

4.1. CONTIDOS


10

Bloque 1. A biblioteca, punto de acceso a cultura impresa e dixital

• A biblioteca como espazo de acceso a información

• As bibliotecas como espazos culturais.

• Recursos informativos: fontes orais, recursos físicos e virtuais.

• Estratexias de procura eficaz.

• Dereitos de autoria. Bloque 2. Fontes informativas. Localización e selección

• Recursos físicos. Sistemas estandarizados de organización da biblioteca

• Procuras no catálogo informatizado da biblioteca escolar.

• Recursos dixitais. Internet como fonte de información

• Necesidade dun plan de procura de información. Palabras clave e outras estratexias de procura. Motores de procura.

• Espazos web e redes sociais como plataformas de comunicación e información.

• Beneficios e riscos da rede. Dereito de privacidade.

• Fiabilidade dos espazos web.

• Internet e as creacións colectivas: Galipedia, Wiikipedia, etc.

• Valoración da información recollida na rede. Bloque 3. Organizarse para investigar Procesos de investigación.

• Planificación dun proxecto de investigación.

• Traballo en grupo.

• Preparación da procura informativa.

• Recuperación dos coñecementos previos e definición de obxectivos de procura. Bloque 4. Procura e tratamento da información

• Necesidades informativas, fontes de información e procesos de procura, valoración e selección de información.

• Análise e comprensión da información atopada.

• Interpretación e valoración da información atopada.

• Proceso da información: extracción e síntese.

• Citas e referencias. Bloque 5. Xeración de contidos e comunicación

• Organización e reelaboración da información

• Estruturación da información recollida mediante gráficos, diagramas, etc.


11

• Reelaboración e personalización da información

• Presentación dos produtos informativos propios. Pautas para a presentación de traballos escritos.

• Elaboración de materiais de apoio as presentacións orais.

• Citas e referencias nos traballos informativos (artigos, monografías, presentacións, produtos audiovisuais, etc.).

• Tratamento e edición de produtos dixitais (presentacións, videos, etc.).

• Caracteríticas dos textos dixitais eficaces

• Exposicións orais dos traballos realizados. Escoita atenta e respecto polo traballo dos outros.

• Avaliación e aplicación das aprendizaxes realizadas a traves dos traballos de investigación avida persoal, academica e social.

4.2. TEMPORALIZACIÓN

A temporalización terá como base as fases da realización do proxecto didáctico: “O concello de A Rúa”

1ª AVALIACIÓN

- Tema 00: Introdución á informática

- O teclado do ordenador. - O procesador de texto OpenOffice: gardar arquivos, copiar, pegar, fontes (tipo, tamaño, cor…), axuste de texto, insertar imaxe, insertar

gráfico. - Internet: navegadores, buscadores, páxinas web (Wikipedia, Galipedia), tradutor, autoría.

- Tema O1: A biblioteca escolar - A búsqueda de información na biblioteca. - A organización da biblioteca escolar, o sistema CDU

- Proxecto: O concello de A Rúa

- O medio físio: relevo e ríos. - O medio humano: núcleos de poboación. - O medio natural: fauna (mamíferos, aves, peixes, réptiles, anfibios, insectos) e flora (árbores, arbustos e herbas).

2ª AVALIACIÓN

- As actividades económicas: a viticultura , automóvil, comercio

- Como chegar: vías de comunicación. N 120, A76, liña férrea Palencia-A Coruña

- A historia.


12

- Personaxes: Cosme López Rodríguez, Telesforo Ojea, José Quiroga Suárez. - Monumentos: ponte da Cigarrosa, Lápida da Cigarrosa, mosaico da Cigarrosa. - Zonas de interese: O Aguillón, A Reza, Barranco Rubio

- Costumes: festas e gastronomía - Tradición oral: lendas

3ª AVALIACIÓN

- Enquisa: “Que coñece de A Rúa?”

- Galería de imaxes

- Bibliografía

- Presentación do proxecto

Nota: O tema 01 para, evitar duplicidade, se se realiza dende as titorias xa non lle adicará tempo dende esta materia.

5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS BÁSICAS

Investigación e Tratamento da Información 1º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias

clave

Bloque 1. A biblioteca, punto de acceso á cultura impresa e dixital

a b e f g

B1.1. A biblioteca como espazo de acceso á informa- ción

B1.1. Utilizar a biblioteca como espazo de acceso á información presencial ou virtual.

INEINB1.1.1. Utiliza a biblioteca do seu centro para cubrir necesidades de lectura e de información.

CCL CD

CAA CSIEE CCEC

INEINB1.1.2. Utiliza a biblioteca do centro na procura

de recursos informativos para os seus traballos individuais e grupais.

CCL CD

CAA


13

a b e

B1.2. As bibliotecas como espazos culturais.

B1.2. Identificar a biblioteca do centro e outras bibliotecas do contorno máis próximo, como espazos culturais dispoñibles á hora de cubrir as necesidades de lectura e de información.

INEINB1.2.1. Utiliza outros tipos de biblioteca aos que pode ter acceso no seu contorno máis próximo.

CSC

Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

e g n

B.1.3. Recursos informativos: fontes orais, recursos físicos e virtuais.

B1.3. Identificar os recursos informativos dispoñibles segundo tipoloxía, soportes e formatos.

INEINB1.3.1. Diferencia os documentos informativos en función do seu contido.

CD CAA

CSIEE

INEINB1.3.2. Acode ás fontes orais de referencia no seu contorno máis próximo para determinadas necesidades informativas.

CCL CAA

INEINB1.3.3. Accede de forma autónoma a contidos audiovisuais, presenciais ou virtuais.

CSIEE CAA

b e h

B1.4. Estratexias de procura eficaz. B1.4. Adaptar as estratexias de procura ás caracterís- ticas dos recursos dixitais.

INEINB1.4.1. Distingue as ideas principais das secundarias nos documentos consultados.

CCL CAA

INEINB1.4.2. Recupera de forma eficaz contido informativo dos recursos dixitais.

CCL CAA CD

n o

B1.5. Dereitos de autoría. B1.5. Recoñecer os dereitos de autoría. INEINB1.5.1. Identifica e respecta a autoría de textos ou imaxes.

CSC CAA

Bloque 2. Fontes informativas. Localización e selección

b e f

B2.1. Recursos físicos. Sistemas estandarizados de organización da biblioteca.

B2.1. Coñecer a organización da biblioteca e a CDU como sistema estandarizado.

INEINB2.1.1. Identifica os códigos da CDU polos que están organizados os fondos.

CCL CAA

INEINB2.1.2. Recupera facilmente os documentos que precisa.

CAA CSIEE


14

e h g

B2.2. Procuras no catálogo informatizado da biblioteca escolar.

B2.2. Comprender e saber utilizar o catálogo informatizado da súa biblioteca.

INEINB2.2.1. Realiza procuras no catálogo por autor/a, título ou materia.

CAA CD CSIEE

INEINB2.2.2. Localiza documentos, en función das súas necesidades informativas, no catálogo web da biblioteca.

CAA CD CSIEE

Investigación e Tratamento da Información. 1ºº de ESO


b e h

B2.4. Recursos dixitais. Internet como fonte de infor- mación.

B2.4. Acceder á rede e coñecer os recursos dispoñi- bles a través de internet.

INEINB2.4.1. Usa internet de xeito autónomo para resolver necesidades de información.

CD CAA CSIEE

INEINB2.4.2. Utiliza internet valorando as característi- cas deste medio en relación a aspectos como a permanencia, a fiabilidade, a veracidade, a organización, a selección, a gratuidade, a dispoñibilidade, a autoría, etc.

CD

b g h

B2.5. Necesidade dun plan de procura de información. Palabras clave e outras estratexias de procura. Moto- res de procura.

B2.5. Planificar as procuras informativas e empregar con eficacia palabras clave para a obtención de infor- mación e uso de motores de procura diversificados.

INEINB2.5.1. Establece un sistema de procura eficaz de información.

CD CAA CSIEE

INEINB2.5.2. Utiliza palabras clave e aplica estratexias eficaces de procura para localizar información na web.

CD CAA CSIEE

INEINB2.5.3. Identifica produtos informativos diferentes en función das súas necesidades e dos seus obxectivos de traballo.

CD CAA

INEINB2.5.4. Emprega prensa e revistas dixitais como fonte informativa.

CD CAA


15

e g h

B2.6. Espazos web e redes sociais como plataformas de comunicación e información.

B2.6. Coñecer as redes sociais os espazos web creados na aula, na biblioteca e no centro, e participar neles.

INEINB2.6.1. Intervén nas redes sociais creadas no seu centro respectando as finalidades para as que foron creadas: educativa, participativa, etc.

CD CSC CSIEE

e g

B2.7. Beneficios e riscos da rede. Dereito de privacidade.

B2.7. Valorar os beneficios e os riscos da rede.

INEINB2.7.1. Navega por internet con seguridade preservando a súa identidade e a súa privacidade.

CD CSC CSIEE

e g h

B2.8. Fiabilidade dos espazos web. B2.8. Coñecer e usar os criterios para identificar os espazos web fiables.

INEINB2.8.1. Distingue webs fiables en función de determinados criterios: autoría, data de actualización, tipo de dominio, finalidades, publicidade, contacto, etc.

CCL CD CAA

b e g

B2.9. Internet e as creacións colectivas: Galipedia, Wiikipedia, etc.

B2.9. Valorar as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc.

INEINB2.9.1. Emprega as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc.

CD CSC



e g h

B2.10. Valoración da información recollida na rede.

B2.10. Avaliar de forma crítica a información recollida e contrastar información en distintas fontes.

INEINB2.10.1. Compara a información recollida en distintas fontes informativas na rede.

CCL CD CAA

INEINB2.10.2. Contrasta a información recollida na rede con outras fontes orais ou impresas.

CCL CD CAA

Bloque 3. Organizarse para investigar

b e

B3.1. Procesos de investigación. B3.1. Recoñecer os pasos para seguir nun proceso de investigación

INEINB3.1.1. Identifica os obxectivos do traballo de investigación e as súas fases.

CAA CSIEE

b e g

B3.2. Planificación dun proxecto de investigación.

B3.2. Planificar o proceso de procura e recuperación da información.

INEINB3.2.1. Elabora un esquema do traballo que se vaia realizar.

CCL CAA

a b g

B3.3. Traballo en grupo. B3.3. Organizar o traballo a nivel individual ou grupal, e responsabilizarse das tarefas adxudicadas.

INEINB3.3.1. Escoita aos integrantes do grupo, garda a quenda de palabra, argumenta as súas opinións e respecta as opinións das outras persoas.

CCL CAA CSC


16

INEINB3.3.2. Contribúe á distribución de tarefas e responsabilízase das que lle corresponden.

CAA CSC

b g

B3.4. Preparación da procura informativa.

B3.4. Identificar o tema para investigar e os aspectos clave.

INEINB3.4.1. Formula preguntas sobre o tema sobre o que se vaia investigar.

CCL CAA

b e

B3.5. Recuperación dos coñecementos previos e definición de obxectivos de procura.

B.3.5. Recuperar os coñecementos previos sobre o tema e definir os aspectos sobre os que precisa informarse.

INEINB3.5.1. Concreta os conceptos clave que van guiar o traballo de procura de información.

CCL CAA

Bloque 4. Procura e tratamento da información

b e g

B4.1. Necesidades informativas, fontes de información e procesos de procura, valoración e selección de in- formación.

B4.1. Identificar o tipo de información que se precisa, localizar as fontes informativas dispoñibles, realizar consultas informativas seguindo un plan deseñado previamente e empregar o recurso informativo máis apropiado ao tipo de información que se precisa.

INEINB4.1.1. Identifica o tipo de información que precisa en función duns obxectivos.

CCL CD CAA

INEINB4.1.2. Localiza os recursos dispoñibles e acordes á súa necesidade informativa.

CCL CD CAA



INEINB4.1.3. Concreta o proceso de procura de

información CCL CD CAA

INEINB4.1.4. Escolle os recursos informativos que precisa de forma eficaz.

CCL CD CAA

h B4.2. Análise e comprensión da información atopada.

B4.2. Ler de forma comprensiva textos informativos de diferente tipoloxía (continuos, descontinuos, e procedentes dos medios de comunicación e dos medios audiovisuais).

INEINB4.2.1. Comprende e analiza textos continuos e descontinuos, e sabe extraer as ideas principais.

CCL CD CAA

INEINB4.2.2. Deduce información implícita ou explícita dos contidos audiovisuais e dos textos dos medios de comunicación.

CCL CD CAA


17

b e h

B4.3. Interpretación e valoración da información atopada.

B4.3. Valorar a información atopada en función de determinados criterios: pertinencia, veracidade, fiabilidade, etc.

INEINB4.3.1. Selecciona a información tras valorala seguindo uns determinados criterios (pertinencia, veracidade, fiabilidade, etc.).

CCL CD CAA

b e h

B4.4. Proceso da información: extracción e síntese.

B4.4. Extraer a información precisa, en función dos obxectivos do traballo, de forma sintetizada.

INEINB4.4.1. Sintetiza a información atopada en función dos obxectivos do traballo.

CCL CD CAA

a b e o

B4.5. Citas e referencias. B4.5. Recoller as fontes consultadas para os efectos de citalas correctamente no produto final.

INEINB4.5.1. Compila as fontes consultadas e cítaas correctamente.

CCL CD CAA CSC CCEC

Bloque 5. Xeración de contidos e comunicación

b e g

B5.1. Organización e reelaboración da información.

B5.1. Organizar a información recuperada de distintas fontes, xerarquizándoa e plasmándoa en esquemas, mapas conceptuais, guións, etc.

INEINB5.1.1. Realiza esquemas, mapas conceptuais, guións, etc., para organizar a información recuperada.

CCL CD CAA

b e h

B5.2. Estruturación da información recollida mediante gráficos, diagramas, etc.

B5.2. Elaborar diagramas, gráficos, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., coa información recuperada.

INEINB5.2.1. Representa mediante gráficos, diagramas, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., parte da información recuperada.

CCL CD CAA

b B5.3. Reelaboración e personalización da información.

B5.3. Estruturar mediante un guión textos propios,

INEINB5.3.1. Elabora guións para estruturar os textos CCL



e g

expositivos, descritivos e explicativos, a partir da in- formación reunida.

creados a partir da información reunida. CD CAA

b e g

B5.4. Presentación dos produtos informativos propios. Pautas para a presentación de traballos escritos.

B5.4. Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de traballos escritos (paxinación, índice,

INEINB5.4.1. Presenta os seus traballos segundo unhas pautas consensuadas: paxinación, índice, bi- bliografía, etc.

CCL CD CAA


18

h bibliografía, etc.), utilizando procesadores de texto de forma autónoma.

INEINB5.4.2. Elabora textos propios mediante un procesador de textos.

CCL CD

b e g h

B5.5. Elaboración de materiais de apoio ás presenta- cións orais.

B5.5. Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de materiais de apoio ás presentacións orais.

INEINB5.5.1. Elabora material de apoio para as súas presentacións orais.

CCL CD

INEINB5.5.2. Realiza sinxelas presentacións para amosar o resultado dos seus traballos de investiga- ción.

CCL CD CAA

a h n

B5.6. Citas e referencias nos traballos informativos (artigos, monografías, presentacións, produtos audiovisuais, etc.).

B5.6. Coñecer e empregar correctamente unhas pautas polas que se rexe a forma de citar diferentes fontes.

INEINB5.6.1. Cita con corrección os libros consultados.

CAA CD CSC CCEC

INEINB5.6.2. Segue unha pauta para facer a referencia de artigos de revistas, música, películas, páxinas de internet, autoría de imaxes, etc.

CCL CD CAA CSC

b e g

B5.7. Tratamento e edición de produtos dixitais (pre- sentacións, vídeos, etc.).

B5.7. Incorporar imaxes aos traballos escritos ou ás presentacións cun tratamento adecuado.

INEINB5.7.1. Incorpora imaxes aos seus traballos de investigación.

CD CCEC

g h

B5.8. Características dos textos dixitais eficaces.

B5.8. Identificar e valorar as pautas para a produción de textos dixitais eficaces (lonxitude dos textos escritos, presentacións eficaces, etc.)

INEINB5.8.1. Respecta unhas pautas mínimas na produción de textos dixitais.

CCL CD

g h

5.9. Exposicións orais dos traballos realizados. Escoita atenta e respecto polo traballo dos outros.

B.5.9. Expor de forma ordenada e a partir dun guión previo o traballo realizado, argumentando as opinións propias de xeito razoable e con respecto polas pautas da comunicación grupal (escoita atenta, respecto pola opinión das outras persoas, quendas de palabra, etc.).

INEINB5.9.1. Participa na presentación oral dos traballos elaborados.

CCL CSIEE

INEINB5.9.2. Defende con argumentos as opinións propias e respecta o traballo alleo.

CCL CSC CSIEE



19

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias

clave

INEINB5.9.3. Escoita con atención as presentacións

dos compañeiros e das compañeiras, e valora con argumentos o seu traballo.

CCL CSC

b e g

B5.10. Avaliación e aplicación das aprendizaxes realizadas a través dos traballos de investigación á vida persoal, académica e social.

B5.10. Avaliar o proceso de elaboración do traballo feito, e tomar consciencia das aprendizaxes realizadas, e aplicar os coñecementos adquiridos á súa vida persoal, académica ou social.

INEINB5.10.1. Avalía, a través dos instrumentos que se lle ofrecen, a súa participación no proceso dun traballo de investigación, individual ou grupal.

CAA CSIEE

INEINB5.10.2. Identifica e valora as aprendizaxes realizadas.

CAA CSIEE

INEINB5.10.3. Valora con criterio e respecto o traballo das outras persoas.

CAA CSC

INEINB5.10.4. Incorpora as aprendizaxes realizadas a novos procedementos de traballo e de relación no medio escolar e social.

CAA CSIEE


O traballo por proxectos, especialmente relevante para a aprendizaxe por competencias, baséase na proposta dun plan de acción co que se busca conseguir un determinado resultado práctico. Esta metodoloxía pretende axudar o alumnado a organizar o seu pensamento favorecendo neles a reflexión, a crítica, a elaboración de hipóteses e a tarefa investigadora a través dun proceso en que cada un asume a responsabilidade da súa aprendizaxe, aplicando os seus coñecementos e habilidades a proxectos reais. Favorécese, por tanto, unha aprendizaxe orientada á acción na cal se integran varias áreas ou materias: os estudantes poñen en xogo un conxunto amplo de coñecementos, habilidades ou destrezas e actitudes persoais, é dicir, os elementos que integran as distintas competencias.

Para un proceso de ensino-aprendizaxe competencial as estratexias interactivas son as máis adecuadas, ao permitir compartir e construír o coñecemento e dinamizar a sesión de clase mediante o intercambio verbal e colectivo de ideas. As metodoloxías que contextualizan a aprendizaxe e permiten a aprendizaxe por proxectos, os centros de interese, o estudo de casos ou a aprendizaxe baseada en problemas favorecen a participación


20

activa, a experimentación e unha aprendizaxe funcional que vai facilitar o desenvolvemento das competencias, así como a motivación dos alumnos e alumnas ao contribuír decisivamente á transferibilidade das aprendizaxes.

- Materiais e recursos didácticos

- Ordenador Abalar - Aula Abalar - Memoria usb para copias de seguridade (opcional) - Biblioteca escolar - Internet - “Descubre A Rúa”. http://www.forumgigurrorum.blogspot.com.es/

7. CRITERIOS. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.










21


7.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

É imprescindible, para a suepración da materia, a realización de todos os apartados do proxecto. Eses apartados serían:

1. O medio natural. 2. As actividades económicas,

3. Como chegar: as vías de comunicación,

4. Historia

5. Personaxes,

6. Monumentos,

7. Zonas de intereses.

8. Lendas e costumes

O mínimo para superar a materia serían un proxecto de menor amplitude. Nos apartados onde hai varios subapartados sería realizar só un deles.


Para os alumnos-as de 1º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia.



22











A continuación enumeramos algúns dos instrumentos e procedementos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:

- Instrumentos

• Elaboracións multimedia.

- Procedementos de avaliación




23



• Completados todos os apartados do proxecto: 50% nota.

• Ampliar apartados do proxecto 25% da nota.

• Aspecto formal do proxecto: imaxes axustadas ao texto, títulos, axuste do texto, páxina completa. 25% - 12,5 %

• Presentación do proxecto ao resto da clase 12,5% nota.

O cuarto criterio será efectivo para a avaliación final, unha vez rematado o proxecto. Nesta avaliación final o 3º criterio representará un 12,5% da nota



Realización da metade dun subapartado do proxecto en xaneiro/febrero e a segunda metade en abril ou da totalidade no mes de maio.




Un dos obxectivos principais dun ensino de calidade é ofrecer unha aproximación á propia realidade dos alumnos e alumnas, tanto ao seu medio coma ás súas propias aspiracións, capacidades e intereses. No noso caso, a atención á diversidade considérase en tres niveis ou planos: na programación, na metodoloxía e nos materiais.

• Atención á diversidade na programación


24

Os alumnos non teñen un nivel de coñecementos homoxéneo. Nuns casos hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico dos alumnos e alumnas, o que provoca grandes diferenzas á hora de entender os conceptos.Por iso, a programación debe estar deseñada de modo que asegure un nivel mínimo para todos os alumnos e alumnas ao final do ciclo, e permita á vez que os alumnos máis avantaxados poidan ampliar os seus coñecementos. O traballo por proxecto favorece que o mesmo se adapte a situación de cada alumno-a. Moitos apartados graduranse de un a tres aspectos a tratar. Por exemplo, no apartado “Os monumentos” irá de un a tres os que teñan que incluir no proxecto.

• Atención á diversidade na metodoloxía.

As actividades de cada apartado do proxecto tamén reflicten esta diversidade. Non se presupoñerá coñecementos previos dos alumnos-as cando se inicien aspectos previos ao proxecto propiamente dito. Como ocorre cos temas 0: informática e biblioteca escolar.

• Atención á diversidade nos materiais utilizados

A selección dos materiais utilizados na aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender as diferenzas individuais no conxunto dos alumnos e alumnas.












25














• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos

deberá aumentarse a medida que o discente progrese.







26




















o Adecuación dos exames.


27













9. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e

a educación cívica e constitucional constitúen os elementos transversais que inclúe no se decálogo a LOMCE.

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita.


28

Este elemento transversal está totalmente integrado nunha materia que se organiza sobre un proxecto. O proxecto implica unha presentación oral

final do mesmo; pero antes tivo unha expresión escrita que lle deu forma ao proxecto, e unha comprensión lectora da información que se seleccionou

para o proxecto.

A comunicación audiovisual

O resultado final do proxecto permitirá unha presentación audiovisual do mesmo.

As tecnoloxías da información e da comunicación

A materia ten como título “Investigación e tratamento da información” polo que todos os aspectos relacionados coas tecnoloxías da información e da

comunicación van estar presentes no desenvolvemento desta materia.

O emprendemento

O feito de “emprender” un proxecto supón a toma de decisións por parte do alumno-a.

A educación cívica e constitucional

Dende esta materia favorecerase o diálogo na resolución de conflitos, a tolerancia, a responsabiblidade e todos aqueles aspectos propiso dunha

sociedade democrática.


Favorecer o contacto dos alumnos-as coa biblioteca escolar. Varias sesión do traballo por proxectos que propicia esta materia terán a súa realización na propia biblioteca escolar. Os alumnos-as coñecerán a súa organización e empregaran o material do que está dotada como fonte de información. Utilizarán o fondo bibliográfico que se adapte as necesidades do proxecto que están a realizar.

Coñecer un espazo favorecerá que ese espazo sexa utilizado.


29


Dende esta materia contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:




4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula, e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.





Para a realización do proxecto empregarán como ferramenta de traballo o ordenador abalar. Utilizarán a internet como fonte de información. O procesador de textos daralle forma ao proxecto e a presentación do traballo utilizará como soporte a EDI.

As TICs forman parte do proxecto.




30

Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre. As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.







DIVERSIDADE


ÍTEMS 1 2 3 4








31





PROGRAMACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4












32

ACTIVIDADES DE AULA


ÍTEMS 1 2 3 4












• Por parellas






33








• Observando.



AVALIACIÓN


ÍTEMS 1 2 3 4



• Exames escritos

• Exames orais



34











• Non



• Cos alumnos-as


15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA



35




ÍTEMS


Si

Mellorable

Non





5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-

aprendizaxe?

6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?




36

16. LEXISLACIÓN


• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)


• Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se relacionan as materias de libre configuración na ESO e bacharelato.

€¦ · CURSO 2019 - 20 I.E.S COSME LÓPEZ DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA PLAN ANUAL DO...

Documents

Transcript of €¦ · CURSO 2019 - 20 I.E.S COSME LÓPEZ DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA PLAN ANUAL DO...