DARWINGANANZKO HWRBILKETAaldizkari-txikia.elhuyar.eus/pdf/Elhuyar-32-02.pdf · ondorioztatu ziren...
Transcript of DARWINGANANZKO HWRBILKETAaldizkari-txikia.elhuyar.eus/pdf/Elhuyar-32-02.pdf · ondorioztatu ziren...
DARWINGANANZKO HWRBILKETA
KEPA ALTONAGA
Bioloqiako Departarnentua.Zientzi Fakultatea
EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA.P.K.604 -BILBO
Darwin hil zela ehun urte
igaro eta gero(1882-1982) ,be-
raren teoria bizi bizirik dago
oraindaino mundu zaba1ean;izan
ere,arraroa da iraunkortasun
hau.Gehienetan,argitaratu eta
laster amiltzen e60 egiaztatzen
da teoria bat,hau da,urte batzg
ren buruan klasiko bilakatzen
da;edo,bestela zientzi komunita
teak baztertu egiten du.Haatik,
Darwinen ideiek zutik diraute,
eta zenbait autorek aipatu due-
nez,benetako teoria baino gehia-
go intuizio jeniala dirateke,ze-
ren eta, Vonod-en esanean,berez,
bere baitan ezin eqiazta ez qe-
zurta daitekeen teoria,ez bait
da teoria zientifikoa.Dena den,
Darwinen pentsamenduak ikertzai-
le askoren bidea argitu du,eta , itxuraz,argituko.
Charles Darwin Schrewsbury-n
(Bretainia Haundian) jaio zen,
1809.eko otsailaren 12an,sei amia
-arrebaren artean bera boskarrena
zela.rik. Robert Darwin (1766-1848)
mediku ospetsua zen aita;ama.Susa
nnah Wedgwood(1765-1817)pYima abe ,$
ratsa,zortzi urte zituela hil z&
tzaion.Bere aitonak,Erasmus Dar-
winek(1731-1802)"Zoonomia" izeng
ko bi tomotako liburuan ideiaebo
luzionistak aqertu zituen,eta,
beste autore batzurekin batera,
Eboluzionismoaren aitzindaritzat
hartua izan da.
Hamar urte zituenean,eskolara
hasi zela,latin eta greko eta his
toria pixka bat irakatsi zioten
bertan,orduko usadioari jarraituz.
Ikasle eskasa zen arren,irakur-
tzea laket zitzaion,eta bai anaia-
rekin experimentu kimikoak egitea
ere."GasW goitizena hortik zetor-
kion.Natur Zientzietarako zaleta-
suna ere bazeukan,maskorrak,mea-
kiak,intsektuak eta txori-arraul-
tzak bildumatzen bait zituen.Bai-
na,grinarik biziena ehiza zuen,
beraren aiherkunde kirolzale eta
naturzalea betetzen zituen eta.
Aita ere arduratzen zen Charle
sen hezkuntzaz,eta,askotan,hartu
eta beragaz eramaten zuen gaixoen
bisitak egitera.Izan ere,orduko
garai ez hain formalistatan posi-
ble zen Medikuntzaren artearen
era honetako irakaskuiitza.
1825ean,16 urte zituenean,esko -
latik atera eta Edimbourgh-a bi-
dali zuen aitak,Medikuntza ikas
zezan.Bertako ikasgaiak belaskak
iruditu zitzaizkion.Hala ere,Dar
winek berebiziko erraztasuna amen
zeukan Yedikuntzarako,eta,sequras-
ki,ondoan azaltzen diren bi arra-
zoiak egon ez balira,ondo amaitu-
ko zukeen karrera.Batetik,aitak
oso ondare handia zeukala,eta,be-
raz,geroa sequrtaturik zegoela,
bazekien-Ideia honek,berez txike-
rra zen estudiorako garra urritu
egin bide zion,bere natur ataza
emendatu zuen heinean,Edimbourqh-
-eko Natur Historia Elkartean bi
entseiu orijinal irakurri bait zi -
tuen.Bestetik,ezin zuen anestesia
rik gabeko operazioen ikuskizuna
jasan.Zena zela,bere Medikuntz
ikasketak urte pare (1825-27) bate-
tan bukatu egin ziren.
Porrot honek aita etsita utzi
zuen,hain etsita non,betidanik m e
diku fedegabea izandako aitak,
Camhidqe-ra Teologia ikastera bi-
dali bait zuen semea.Charlesek be-
rak dioskunez,Cambridgen iqarota-
ko hirurak(1828-31) izan ziren,be-
re bizitza zoriontsuaren urterik
zoriontsuenak.1zan ere~bertan la-
gun parrandero saldoa topatu zuen
bitartean,eragin infelektual fran-
:o bereganatu zuen,osasun osoa
<eulakarik.Aipatzea merezi zuten
irakasle bi ezagutu zituen,bere
natur zaletasuna gidatu zuten
eta: J.S.Henslow botanikaria,
adiskide mina izango zena,eta A.
Sedgwick geo1ogoa;biak ziren eliz
gizon .
"Autobiography"an kondatzen
digunez,Carnbridgera aileqatu ze-
nean,Bibliako esanak hitzez hitz
sinesten zituen,nahiz eta aitona
ren "Zoonomia ,or the Laws of Or-
ganic Life" irakurri Edimbourghen
Liburu honetan,eboluzio biologiko
aren aitzinapen bat dugu,eta,ha-
laber, deisten Kausa Haundiak or-
dezkatzen du jainkoaren ideia.Ga&
nera,Lurrak milioi urte batzu bi-
de dituela iradokitzen da.Dena
den liburuaren frogantza ezak ez
zuen iloba konbentzitu egin.Egia
esan,Darwinek ikuspegi kontrae-
sankorrak omen zituen.Batetik,Bi-
bliaren esanak eta berauetatik
ondorioztatu ziren Lurraren 6000
urteak onartzen zituen; bestetik
Lyell-en "Principies o£ Geology"
(1830) delako liburuak Darwin li
luratu egin zuen.Lihuru honetan
aktualismoaren ideia erakusten
da,Lurra prozedura ebolutibo ba-
ten emaitza delarik,eta,beraz,
6000 urte soilik barresarri ger-
tatzen direlarik.
Hala ere,Cambridgen egon zen
bitartean,Darwin guztiz ortodoxos
zen.Sedgwick-ek,natur zientziak
irakatsi zizkionak,biziaren pro-
gresio organikoa onartzen zuen.
Berau "teologia naturalaWren bai-
tan zegoen,Bibliaren menpekoa ze-
1arik.Progresio organikoaren ara5
eralesate baterako,aro jakin bate-
tan zefalopodoak izan ziren bizi
animalaren motarik perfektuena;ge
roago arrainak izanen ziren,eta,
are qeroago narraztiak,gero ugaz-
tunak,eta azkenik ,gizakiak.Bizi
organikoaren qarapen historikoak
indar kreatzailearen eboluzioa
markatzen $uela dirudi,igokunde
honez erpin gorenera heltzen dela-
rik.Progresioa,baina,kreazio bere-
zien bidez lortzen da espeziez es-
pezie denboran zehar,eta ez espe-
zieen arteko deszendentzi erlazio-
ak izanik.Ez daqo esan beharrik,
kreaziook jainko-eraginaren pode-
rioz sortuak zirela.
183l.urtean Henslow-ren bitar-
tez,naturalista gisa enrolatu zen
Beagle belauntzian mundua itzuli-
katzeko.Hori zela eta,aldez aurre-
tik gorabehera batzu izan zituen
aitarekin.Patagonia,Tierra de tetakoa izan zen,eta Daminen
Fuego,Txile,Galapagos Irlak bizitza osoa baldintzapetu eta
etab.kartografiatzea zen untzi- bideratu zuen.
aren jomuga.Itsasaldia bost ur-
1.Irudia: "Beagle" u n t z i a r e n b i d a i a (1832-1836)
Canarias I r l a k
Cabo Verde I r l a k
Bahía
Rio Janeiro
Mar d e l P la ta
Bahía Blanca
Puerto San Ju l i an
Falkland I r l a k
9) Hornos Lurmuturra
10) Valparaiso
11) Callao
12) Galapagos I r l a k
13) T a h i t i
14) Zealand Berr ia
15) Sidney
16) Tasmania
17) Keeling I r l a k
18) Maurizio I r l a
19) Itxaropen Ona Lunmiturra
20) Ascensión I r l a
21) Azores I r l a k
Lehenik eta behin,gelaren es-
pazio ezak bere aiurria pleqatu
zuen,gizon ordenatu eta metodiko
bilakatuz,zeinek,bere ekoizpen
zientifikoaren emankortasunari
. begirafoso munta handia izanen
bait zukeen.Bestetik,behaketak
eta datuak biltzeko aukera hoba
ezina zen,eta,gainera,mundu za-
balean.
Bidaian zehar,Brasilgo oihan
tropikalarekin egin zuen topo,
eta bertako joritasunez txundi-
turik qeratu zen.
Geroaq0,Argentinan animalia
erraldoi fosilen aztarnategibat
aurkitu,arakatu eta katastrofe
lokal batez azaldu zuen,lyell-i
jarraituz.Halaber,fosilen arte-
ko asko eta asko espezie bizien
zeharo antzekoak zirenaz ohartu
zen.Ohartuko ote zen,ba,antzeko-
tasunok espezieen filiazio-ha-
rreman posiblea iradokitzen zu-
tenaz? Jakin badakigu,Cuvier-ek
(1769-1832) bere ikerketa paleon -
tologikoetan uko egin ziola es-
pezien arteko inolako filiazioari,
haren ustez,ez bait ziren fosi-
len arteko,eta fosil eta bizien
arteko ezaugarri artekari nabari
rik ikusten.Ez bait zuen arrasto
transizionalik igartzen.Egiaz,
eta Cuvier-en pentsamoldeari ja-
rraituz,mundu-kreazioaren qeroz-
tik ez bide da espezie berririk
sortu;areago,kataklismoak direla
eta,jatorrizko fauna txirotu egin
da.Beraz, equngo Natura,beste Na-
tura hagitzez joriago eta oparoa-
go baten hondakina besterik ez 1L
tzateke.Ikusten denez,fixismo te-
rnati batetan setatzen da,baina , ez edozelango aurreritzi teologi-
kok it~utua~sarritan argudiatu de
nez.Cuvierren fixismoa,hartan ere,
biziaren generazioarekiko bere
ideietan datza,hots, bere prefor-
mista izateantWberezko sorkuntza"
erdeinatzen zuelarik.Buffon-ek
(1707-1788),Lamarck-ek(1744-1829)
e t a Geoffroy Saint-Hilaire-k(l772-
1844),ostera,denok eboluzionistak
zirenek,epiqenetismoa onartzen eta
onesten zuten.
Tierra de Fuego-ko aborigeneak
ikustean,giza arrazen arteko des-
berdintasun larriez ohartu zen.Le-
henago,Brasilgo esklabu beltzekin
gauza bera gertatu zitzaion,eta
bai beranduago ere,Tahiti eta Zea-
land Berriko kanaka eta rnaori po-
linesiarrekin,edo Australiako he-
rriekin.
Magallanes itsasartea igaro eta
gero,Chiloe irletarantz abiatu -betean sartzen ziren,eta anitz
zen expedizioa.Handik,Andetako arazo harrigarqi azaltzen zituz-
hiru bolkanen aldibereko erup- ten, esate baterako, itsasotik go-
zioak ikusi zituen,eta,gerotxoa- ratu eta urrutiratutako itsas-rnz
go,terremoto errausle izugarria. lusku fosilezko geruzak.
Gertaerok Lyell-en teorian bete-
2 . I r u d i a . - Darwinen t x o n t a k , b e r a r e n -
g a n i n t u i z i o g a r r a n t z i t s u a
i r a d o k i z u t e n a k . " H e g a z t i e n
t a l d e t x i k i e t a h a i n h e c t 2
k i a h a i d e t u " b a t e t a n mokos
r e n h a i n b e s t e fo rma e t a ta mainu i k u s i r i k , z e r a i d a t z i
z u e n : " e g i a z k i cuposL litg
k e e z e n . . . e s p e z i e b a t i z a n
d e l a h a r t u a e t a x e d e d e s -
b e r d i n e t a r a k o a l d a t u a " .
Galapagos Irla isolatuetan batengandiko dibergentziaz beste
egin zuen beste aurkikunde qa- quztiak sortu izan balira,artxi-
rrantzitsu bat.Bertan soilik pielaqo baitan txoko desberdinak
ikus daitezkeen (beste inon ez betetzeko.Honela,ez da kreazio
bait daude) txonta-itxurako he- berezirik behar,prozedura hau
gazti batzu topatu zituen DarwL onartuz.Hala ere,Darwinek ez zuen
nek.Txontok ezauqarri amankomu- artean hautespen naturalaren teo-
nak zituzten arren,l3 espezie riarik sortu.Baina bidaian barre-
desberdinetakoak ziren;oso an- na,bere gogoetak beti dabiltza
tzekoak,baina desberdin.Hauxe moldaeraren arazoari inguruka
bera da espero zitekeena,aintzi- nahiz eta explizitoki ez raziona
na Hego Ameriketatik txiripaz lizatu.
bertaratu zen espezie aitzindari
3 , I r u d i ; i . - Daminen arauerako a t o l o i ba t en j a io t za .Lehen ik e t a behin ( g o i a ldean ) ,Ozeano Pazi f ikoko i rLa i a t e n inguruan ko ra l ezko a r r e z i - f e b a t (A-B,B-A) s o r t z e n da i t s a s mai1an; i rLa h o r i hoodora tuz doan he inean , aza l ezko u r e t a n s o i l i k h i z i d a i t e z k e e n pol ipoak hazi e g i t e n d i r a , a r r e z i f e a k go ran tz e g i t e n d u e l a r i k . H o n e l a , i r k ren e r t z e t a n e raz tun - i t xu rako a r r e z i f e a (At-B1,B ' -A' ) e r a t z e n da ,ba rne a ldean a i n t z i r a ( C ) i n g u r a t z e n duela.Hondoratzen s e g i - t zcn du i r l a k (behe a ldean ) i t u a s ma i l a ba ino behereago g e r a t u a r t e ; a r r e z i f e a k haz t en e t a haz t en s e g i t z e n d u e n e z , a t o l o i (A"-B") b ihu r t zen da .
Periploa aurrera zi?o?Iarik,
:agle belauntzia,Ozeano Pazifi-
)a laga eta,Indikora igaro zen.
?eling atoloiaren behaketa egin
len Darwinek,geroago koralezko
:la-mota honen erakuntza eta ja-
~rriaren eredu ospetsua burutu
lelarik.
1836an itzuli ziren In~late-
rara.Hor bukatu zen bidazti zan-
ar osasuntsua, Darwin sedentario
otzepela hasteko.Bidaian barrena
aturiko bildumak ordenatu,Londop
ekc inguruetan landetxe bat ero-
í,bertara ezkondu,eta,hortik au-
-rera, seme-alabak (10) eta libu-
uak (16) eqin metodikoki.
Enpeziteri jcLtowúaz ( 1859) farnatua
iugu inurri-lan honen fruitu umoa.
:zan ere,Darwinek 20 urtez eraman
:uen bere baitan eboluzioaren ara
coa,jadanik 1837 urtetakoak bait
lira liburu honen lehen apunteak.
Wtza denez,Argentinako fosilek
'ta Galapagosko txonta zein dorto
cek hunkitu egin zuten haren pen-
tsaera,eta itsasaldiaren itzule-
ran espezieen aldakortasunaren u?
moa zekarkeen Darwinek.Baina,une
hartan transformismoaren teoria
guztiz desakreditaturik zegoen,fL
xismo kreatzailea nagusi bait zen,
batez ere Cuvierren prestigioa
zela eta.
Dena dela,ikusten dugunez,
gauzak bestelakoak ziren Darwini
zegozkiolarik.Bidaiaz geroztik,
munduak aldaketa larriak jasan
dituela konbentziturik egon
arren,Darwinek ezin zien kausa
zehatzik aurkitu aldaketoi. Ordg
rarte proposatu zen azalpen baka
rra,hots,Larnarckena,interesgarri
jo zuen,Saina,beronek ez zuen
froqantza handirik ematen,eta
Darwin beste bide batzutatik
abiatu zen.Abeltzaingorantz bide
ratu zuen begirada.Maturan espe-
zieek pairatzen dituzten aldake-
tak,ez ote zitezkeen,ba,abeltza'
nak apropos lortzen dituen arra- 1
zen aldaketekin konpara? Hazleak
zakur-,uso-,zein zaldi-arraza
desberdinak erdiestera ailegatzen
dira,horretarako belaunaldi segL
tu batzutan zehar urnaldien proge
nitore berebizikoak hautatuz ge-
ro.Aukeratutako karaktereak irmg
tuz joanen dira belaunik belaun,
hazleak heredentziaren indarra
probetxatu besterik egiten e'
duelarik.Baina,abereen gain arra
zaaintzarako bolondreski eragin-
dako hautespena,nola eraqin ani-
malia basatiengan? Zein mekanis-
moz sort daiteke? Hazlearen rol
antolatzaile eta hauteslea,zerk
betetzen du Naturan?
Transformista sistemabakoaren
egoera honetan aurkitzen zelarik,
1838an Malthus-en "Essay on the
Priciples of Population" (1796)
delako liburua irakurri zuen.Ek2
nomilari honen tesia ezaguna da:'
populazioaren hazkundeak gosea
eta heriotza sortarazten ditu ng
hitaez,bete behar diren sabelak
elikagaiak baino arinaqo ugaltzen
bait dira.Edo beste era batetara
e~anda~populazioa gino geometri-
koz ucaritzen den bitartean,eli-
kagaiak aritmetikoz.Beraz,beti
dago janarien aldetiko presioa
populazio gainean,beronen hazkun
dea murrizten duena.Haor dago Dar
winek bilatzen zuen "hautespen
naturala" (abeltzainen hautespe-
naren analogoa bera) ,hau da,Mal-
thus-en manchestertar ekonomi
doktrina animali eta landare-mun - duari egokitua.Antropozentrismo-
-kutsua ei dario.
Hau guztiau pixkatxo bat t a j ~
tuz,ondoko multzo teoriko kohe-
rentea zirriborratu zuen Darwi-
nek.Espezieen populazioak ez di-
ra homogeneoak,espezie bateko
aleek desberdintasun xumeak (aria
tomikoak etab.) bait dauzkate el
karren artean (l);populazioak,o~
terantzean,nahiko aldaezinak di-
ra kopuruari dagozkiolarik,ugal-
kortasun handia eduki arren ( 2 ) ;
hau da,ale asko eta asko iraitzi
egiten dira bizitzagatiko burru-
karen ondorioz (3) , "hoberen mol- datuek" soilik bizirik dirautelg
rik (4).Espezie barruko desber-
dintasunok qarrantzi itzela iza-
nen dute konkurrentzia honetan,
eta,logikoki,hautespen naturalak
alCarazpen abantailosoak fabora-
tuko ditu (5) .Aipaturiko desber-
dintasunak heredagarriak bide dL
renez gero (6) ,hurrengo belaunal
dietan nabarmenduz joanen dira
( 7 ) ,eta,ingurune diferentetara
doituz eta egokituz,dibergentzia
emendatu egiten da (8).Hauxe da
Ebyezicen jcLtothÁaz delako liburua-
ren mamia,Darwinen aburuan espe-
ziegintzaren mekanicmoa litzate-
keena.
Arestian aipaturikoa luzaroan
hausnartu eta umatu zuen DarwC-
nek,baina bere baitan,arqitara
eman gabe.Iquriki gabeko gertae-
ra batek bultzatu zuen liburua
prestatzera: Alfred Russell Wa-
llace (1823-1913) naturalista
ere hautespen naturalaren bidez-
ko eboluzioaren ideiara iritsi
zen independenteki Malasian,eta, "lehentasun zientifikoa" galduko
1858an,nori eta Darwini igorri zukeen berak,teoria egosten ze-
zion artikulu bat ("Barietateek goenez,ez bait zuen artean bere
duten jatorrizko tipotik desbide daturik argitaratu.Alabaina,Dar-
ratzeko joeraz" izenekoa) bero- winen lagun bik (Lyell eta Hoo-
nek argitara zezan.Darwinentzat ker-ek) konpondu zuten arazoa
kolpe itzela zen: Wallacen arti- trikimaina batzuren bidez;ez do-
kulua agertarazten baldin bazuen, toreziaz,bai efikaziaz ostera:al
ui 4 4 + i v o+" =C(T miYF'Y ,,lv r4r d ~ r ,lv
\ a . . TXIV
< " - 0 '
, I , ' ; ; I ' I
< I I
> : : ; s. : .' : 3 4 , :. i ,' X I I I : i ' I , , , I I I : t , r
5 ' )
, 8 , , S 1 ; a < , I I ' I
S , , . 8 , ' I I I , ; I
a , . < ' , ; I ' , , m , > X I I
,> ' ; I, : .I , r . > , ,
, N / I < 8 , I o < I I I I r
, X I
4 . I r u d i a . - Darwinen a r a u e r a k o espezie~intza.Elajuskuluek ( b e h e a n ) g e n e r o b e r e k o 7 e s p e z i e a k a d i e r a z t e n d i t u z t e : z e n b a k i e r r o m a t a r r e z m a r k a t u r i k o l e r r o
h o r i z o n t a l e k m i l a b e l a u n a l d i t a k o t a r t e a k a d i e r a z t e n d i t u z t e . P u n t u z - k o l e r r o a d a r k a t u d i h e r g e n t e e k o n d o r e n g o e n gama a g e r t z e n d u t e , z e i n - t z u e n a r t e a n " h a u t e s p e n n a t u r a l a k " "hoberenak" h a u t a t z e n b a i t d i t u . Z e n b a i t e s p e z i e ( L , C e t a b . ) h i l e g i t e n d i r a ; b e s t e b a t z u ( E , F ) a l d a - r a z p e n i k gabe m a n t e n t z e n d i r a . B e s t e b a t z u k ( A , I ) d i b e r g e n t z i a sako- nak j a s a t e n d i t u z t e , z e n b a i t b e l a u n a l d i r e n o s t e a n b a r i e t a t e b e r r i a k s o r t a r a z i z ( a l , m l , z l ) ; b e r a u k b e r r i r o muda tzen d i r a b a r i e t a t e p rogr$ s i b o k i d e s b e r d i n e t a n , e s p e z i e b e r r i d e s b e r d i n a k eman a r t e ( a 1 4 , p 1 4 , , q14 e t a b . ) . T a r t e a k l u z e a g o a k i z a n e z , g e R e r o b e r r i a k j a i o d a i t e i k e . 1 I
di berean aurkeztu zituzten Dar-
win eta Wallacen artikuluak (Dar
winena aurretik) 1858an.Ger0,ze~
kan material guztia laburbilduz,
EspeMeeri j a t ü w c a z ilki zuen hu-
rrengo urtean , l859an aleqia ,eta beste liburu batzu (":;izonaren
deszendc,?. t zia eta sexv-arekiko haz
tespena" etab.) ondorengo urtee-
tan.
Liburuotan biziaren ebo1uzioa.z
diharduelarik,teoria nagusia eta
berau babesten duten beste teo-
ria laguntzaile batzu proposa-
tzen zituen.Teor1a nagusia meka-
nismo ebolutiboaz arduratzen da,
aldarazpenak eta hautespen natu-
rala zutabetzat izanik.Teoria Lg
guntzaileak,aldarazpenok diber-
gentzia nola sort lezaketen azal,
tzen ahalegintzen dira,baina ez
dute helburua betetzen,geroago
ikusiko dugunez . Ebpezceen j a t o -
d a z delako Liburuak eta,oro
har,Darwinen obra osoak,badu zer
kritikatzerik,nahiz eta pentsa-
menduaren historian oso leku ga-
rrantzitsua izan.Hiru arazo dira
kritikagarrien:teoria bere kon-
textu historikoari ez lotzea,al-
darazpenei buruzko bisio falta,
eta eboluzio biologikoa eta kul-
turala elkarrengandik ez bereiz-
tea.Banan banan miatuko ditugu
Deszendentzia aldagarriaren
kontzeptua Darwin jaio aurreti-
koa da.Buffon eta Lamarck min-
tzatu ziren honetaz,eta bai
Erasrnus aitona ere.Hala ere,
Cnarlesek ez du honelakorik aipa
tzen,eta zaila da jakiten,zer
esan zuten aitzindarlok eta
zein den beraren ekarpen pro-
pioa.Autoreren batek,zakarki
agian,zera aipatu du guzti ho-
nen explikatzeko,alegia,Darwi-
nek berak ez zekiela zein zen
bere emari pertsonala.Hiruzpa-
lau lerrotan zirriborratuko di-
tugu Buffon eta Lamarcken ideiak,
Darwinekiko desberdintasunez
ohar gaitezen.
Buffon dugu Eboluzionismoa-
ren aitzindarietariko bat.Bere
ustez,berezko sorkuntzaz bizi-
dun-mota noble batzu sortu zi-
ren. Nobleenak (lehoia, kacu) ez
ziren a1datu;beste batzu ostera
ízaldia ,adibidez) , inqurunearen eraginez endakapen-prozedura bn
ten barrena abiatu ziren,beste
ecpezie zarpailagoak (zebra,as-
toa) eratortzen zituztelarik.
Eboluziobide aristokratiko hong
tan ez dago aurrerapen nabarme-
nik,aitzitik,qibelerat doa ebo-
luzioa.
Eboluzio progresiboaren ideia
Lamarcki zor diogu.Lamarcken
arauera,berezko sorkuntzaz behe
organismoak,infusorioakrhozitu
cgin ziren,cta berauengandik,gra
.'ualki,kste gilztiak eratorri zi-
ren bata bestearen atzean,konplg
xuen eta perfektuenetaraino iri-
tsi arte,hau da,uqaztunetaraino.
Hobakuntz prozesu honetan zehar,
"barne fluidoNren batek,halako
kemen edo borondate zehaztubako
batek bultzatzen du animalia per
fekziorantz.Honekin batera,ingu-
runeak enbarazu besterik e z dio
egiten,oztopoz betetzen dio bl-
dea,irregulartasunak sortzen di-
relarik.Hau da,ohitura desberdi-
nak agertzen dira,beharrizan be-
rriak dakartzatenak.Zirkunstan-
tzia berriek eragin dezakete,es&
te baterako,organo bat gutxiaqo
erabiltzek0,berau enuldu eta en-
durtu egiteraino,edo,alderantzi~
kc, kasu ahalgarri batetan,or'a-
noa indar eta gara daiteke,eta
bai, apika, ex novo sortu ere. Hala-
ber,karaktere erdietsiak hereda-
garriak dira (azken ideia hau ez
da Lamarckena;garai hartan sines
kera arrunta zen,Darwinek berak
ere erabilia).Hau guztiau dateke,
frogaritzd handirik gabeko PhCeo,~a -
pkie zoo log iquc ( 1 8 0 9 ) liburu kas-
karrean Lamarckek proposatu zigg
na.Beste bi ohar autore honetaz:
Lehenik,Lamarcken sisteman bada-
go ecpezieen arteko benetako fi-
liaziorik,nahiz eta konplexutasg
neranzko joerak ezer gutxi azal-
tzen duen,eta,biqarrenik,jatorri
irrelijiosozko fiiosofiaz kutsa-
turik dapoela aipatzea.Larnarcken
eritziz,Natura da Jainkoa.
Darwinen obraren beste alde
oso erasoqarri bat,aldarazpenei
dagokiena da.0~0 eragozpen la-
rriak izan zituen,dibergentziaren
arazoa ebazteko,artean genetika
existitzen ez zelako.Hqredentziak !
guztiz apetatsua zirudien,eta,
ezin bestean,printzipio orokor
desegoki batzu erabili beharrean
aurkitu zen Darwin.Experimentu
mordo izugarria burutu zuen
arren,ez zen gauza izan Vendel-
-ek (1822-1884) ebatzi zuen ara-
zoa konpontzeko-Metodo falta
zein bisio falta jotzen dira
huts honen arraaoi gisa.
Beste gauza askoren artean,
Panqenesiaren hipotesi behin-be-
hinekoa proposatu zuen,hereden-
tzi transmisioa,eredu mekaniAi SJT ' ta baten arauera azaltzen zuela-
rik-Pangenesiaren hipotesiak ze-
ra suposatzen zuen:Gorputz-zelu-
lek organismoaren baitan zirkula
tzen ziren gemula deritzonak
igortzen zituzten;elementu se-
xual bilakatzen ziren qemulok.
Guztiz etereoa zenez,pangenesia
ez zen arrakastatsu gertatu.
Halaber,bere garaian onartzen
zen "blending ~nheritance" edo
"nahasketazko heredentzia" izeng
koa erabili zuen-Kontzepzio ho-
nen arauera,guraso bien karakte-
reak nahasi eginen dira. Demagun
lore gorri eta lore zurien arte-
ko gurutzamendu bat.Nahasketazko
heredentziaren bidez sortzen di-
ren ondorengoek karaktere inter-
medioa erakutsiko dute;gure ka-
suan larrosa kolorea,alegia.He-
men kontraesan teoriko itzela
daukagu:batetik,aldarazpenak de-
rrigorrezkoak ditugu eboluziora-
ko;baina,aldi berean,Darwinek
onartzen duen nahasketazko here-
dentziak,aldarazpenak irmatzera
beharrean,ezabatzera eta xahutze
tzera jotzen du.Hau da,qurutza-
menduek,prozedura selektiboaren
efikazia murriztu eginen dute.
Era berean,Lamarcken "erabil-
pen eta ez-erabilpenaren teoria"
onetsi zuen,darwinismoaren aurka
egon arren.Eta beste prozesuren
bat edo beste.Baina ez gara ho-
netaz gehiaqo 1uzatuko.Soilik
aipatzea,gaur equngo Biologian
buruhauste franko sortzen duten
arazo bi ukitzen direla Darwi-
nen obran.
Batetik,equngo neutralismoa-
ren antzeko bat onartzen zuela.
.Hortakotz,aldarazpen neutroak
(espeziearen prosperitateari
onurarik ez kalterik ez bait dg
karkiote) transmiti dakizkieke
ondorengoei.Egungo Biologian po
lemika bizia dago puntu honen
gainean,zihurki luzaroan iraun-
giko ez dena.
Bigarrenik,badago munta han-
diko galdera bat:aldarazpen txL
kerren pilaketak explika ote de
zake espezie berrien sorkuntza?
Darwinen ustez bai,are gehiago,
horixe da beraren teoria ,eta m?
mentuz ere teoria ofizialtzat
jo dezakequna,teoria gradualis-
ta deritzona,Neodarwinismo orto
doxoaren baitan bera-Postulatu
filosofikoetan oinarrituz ("Na-
turak ez du saltorik egiten"),
eboluzioa jarraia dela,etengabg
koa dela baieztatzen du Darwi-
nek.Ezinezkoa da,beraz,espezieak
era desjarrai batez (jauzi ebo-
lutiboz,alegia) transformatzea.
Morregatik,Darwinek teoria katas
trofista guztiak rituen errefusa
tzen-Beraren esanez,aldarazpen
saltokariak onartzea "mirakuluen
eremuan" barneratzea litzateke.
Neodarwinismoa,l937-1948 tartean
eraiki zen teoria, Darwinen hau-
tespen naturalean oinarritzen da,
baina bi gauzotan desberdintzen
de1arik:erabilpen bidez erdietsi
tako karaktereen printzipio la-
marckianoa errefucatzean,eta Me2
delen leyeak baiestean-Esana du-
gunez,gradualista da Neodarwinic
moa Darwin bera 1egez.Dena den,
badaude neodarwinista berritzai-
Leak saltazlonista direnak,alda-
keta gradual batek espeziegintza
azaltzen ez duela pentsatzen
bait dute.Aldaketarako bide bor-
titzagoak behar omen.Hitz batez,
gradualismo/saltazionicmo arazoa
pilpilean dago,baina ezin gintes
ke gehiago luza honetan.
r Darwinen obraren azken puntu
kritikagarritzat,eboluzio biolo-
gikoa eta kulturala ez bereiztea
dela aipatu dugu.Berba bi honen
gainean.Tierra de Fuegoko abori-
gene bat gizon zibilizatu landua
bihurtzeko zer beharko ote zenez
espekulatzen ari zenean,argi da-
go,kulturalki baino biologikokia
go ikusten zuela arazoa.Izan
ere, hezi egin beharréan ,ebolu-
ziona zezan espero zukeen Darw'
nek;hau da,gizakiaren garapen
mentala prozedura soziala dela
ahazturik,hezkuntza ordez,hau-
tespen naturala proposatu zuen.
Hemendik abiaturik,eta gizakia-
ren dimentsio kulturala erdeina
tuz eta hautespen naturalaren
kontzeptua edozein modutara he-
datuz eta e~trapolatuz~teoria-
ren esangura hutsaldu egin da
zenbait aldiz;honela,Darwinen
erru barik,funts pseudozientifi
koa eman zaie bai "darwinismo
soziala" deritzohari etta bai ng
zismoari.Baita arrazismoari ere.
Agian,egungo "soziobiologia" gg
ganbehargarri horri ere.
Orain arte ez duqu zati kri-
tikagarriez beste ezer rniatu.Al
derik positiboena eboluzioaren
mekanismoa dugu.Mekanismo honek
badu berehalako ahalmen arqiga-
rria:mundu biziaren printzipio
bateratzailea da,hots,bai Natu-
raren aniztasuna edo globalita-
tea edo osotasuna eta bai zokop
doren batetako moldaera berebi-
zikoa kabitzen d,ira berc baik9ry. t
Baina,Darwinen teorian badaude
berrikuntza anitz,eboluzioaren
5.Irudia.- Darwinen karikatura (1871).Espezieen jatorriaz delako libu- ruak polemika latza sortu bazuen ere,Gizonaren deszendenczia eta sexuarekiko hautespena-ren ondoren,Darwinek Iqgizakia txs minoarengandik eracortzen dela" irakasten zuela uste zuen jende gehienak.Alabaina,usteak erdia ustel.
mekanismoa aparte utzita ere.On-
doren ikusiko ditugu.
Lehenik,Darwin eta Wallacekin ng
turalista-mota berri bat ager-
tzen da.Berau jadanik ez da mu-
seoko gizona,bidaztia baino.Nat2
ralista bidaiari honek materiala
in situ arakatzen du,irlaz irla
edo kontinentez kontinente dabil,
bizidunei beren ingurunean so
eqitek0,ingurunea eta jokabi-
deak aztertzek0,formak konpara-
tzeko,lekorean experimentatzeko
Bigarrenik,Darwinekin erradL
kalki aldatzen da mundu biziarg
kiko ikuspegia,hau da,ale solte
tik populaziora igarotzen dugu.
Ordurarte,ikertzailea ale baka-
rren aldarazpenez arduratzen zen.
Darwinek,ordea,XIX.mendearen bi-
garren parteak onetsiko duen ja-
rrera mekaniko estatistikoa era-
bili zuen.Eboluzioaren teoria
osoa zenbaki handien legean oina
rritu zuen,nahiz eta,populazioen
aldaketak analisatzeko ,garapen
matematiko konplexuetara ez jo.
Aski zituen intuizioa eta zentzu
ona.Hala ere,metodo matematiko
sakonik ez erabiltzean egon dai-
teke Mendelen legeak ez idoro-
tzearen kausa bat.
Eta hirugarrena eta,beharbada,
garrantzitsuena.Aztarna paleonto
logikoak,espezieen sakabanakun-
tza geografikoa,enbrioien garape
na,arbaso amankomunagandiko di-
bergentziak,talde batzuren heda-
pena eta beste batzuren suntsipg
na, ..., den dena bateratu egiten da bizidunen kontingentzia adie-
razteko,mundu biziaren ezinbes-
tea ukatzeko,izakien arteko ha-
rreman-sistema harnoniatsua eza-
batzeko.Aldez aurretik mamituri-
ko inolako planek,kreazio batez
edo pausoz pauso biirutuak, ezin
explika ditzake ez aintzina Lu-
rca populatu zuten espezieak,ez
qaur bizi direnak,eta ez beraien
sakabanakuntza ere.Espezie berri
baten agerpena ez bait da gertae
ra derrigorrezkoa,baizik eta,
inoiz inon elkartu ziren zenbait
indarren emaitza.Inoiz-inon ho-
rren baldintzak bestelakoak suer
tatu izan balira,gaurko mundu b'
zia desberdina litzateke,edota,
agian,existitu ere ez litzateke
eginao.Honekin,bad.aImundu bizia-
ren ezinbestearen ideia xahutu
eqiten da,izadia traszendentzia-
ren menpetik ackatzen de1arik.B~
raz,eboluzioak,eta Darwinek ha-
ren sinboloa den aldetik,uizakia
animali eskalan kokatzen du,eta
jainko-eskusartzerik qabeko mun-
dua itxuratzen.Ideia honek Marx
bera ere eragin omen zu n. f
Lamarcken eritziz,izaki berri
bat sortzen zenean,jadanik bazeg
kan beretzako toki doitua goranz
ko katea bi2ian.Darwineki.n oste-
ra,garapen eta moldapenaren orde
na erlatiboa alderanztu egiten
da.Naturak existitzen dena ira-
gazten du soilik.Burutzapena da
lehenago,qeroago dator egindakoa
ren kalitatearen 9albahaketa.U-
galketak edozein aldarazpen sort
dezakeialdarazpen puztiak dira
posible,onerako zein txarrerako
izan.Maturan ez da manikeismo ik, ,,, ez progresio- edu errecrresio-i-
deiarik,eta ez hobearen edo txa-
rraaoaren kontzepziorik ere.Aldg
ketak azarean izaten dira,hau
da,kausa eta ondorioaren arteko
zerikusirik gabe.Biziduna sortu
eta gero aritzen da hautespen
naturala,ez aurretik.
Sistema batek deed-back batez
beti iraun dezakeela pentsatzen
da egun,funtzionamendua automa-
tikoki egokiturik.Hautecpena da
teke natur sistemaren faktore
erregulatzailea,faktore eraen-
tzailea,harmonia gorde dadin.
Eboluzioa,beraz,inauruneak ugal
keta gainean eragindako óeed-
-backaren emaitza besterik ez
l~itzateke, Jacob-ek dioenez. Feed-
-bnck honi esker azal daitezke
naturaren aniztasun eta iraun-
kortasuna.
Ageri denez,Darwinen obrak
modernotasuna zekarkion Biolo-
qiari. Alabaina, Ebpezieen j d u -
t v i a z liburuaren arqitarapenak
polemika garratz luzea piztu
zuen,maiz,arazo zlentifikoetaz
aritu beharrean,teoloqiko eta
politikoetaz zih;irduena.Izan
ere,hiru mende lehenago Coper-
nicok bezela,eztanda izugarria
erauzi zuen Charles Darwinek.
BIBLIOGRAFIA
BARNETT,S. A. eta beste (1962) : "Un siglo después de Uarwin. 1 .evoluciÓn".Alian-
za Editorial.Madrid 1979. 246 orr.
BERNAL,J. D. (1954) : "La ciencia en la historia" Editorial Nueva 1rnagen.México.
1979. 693 orr.
BLANC,M. (1982): "Las teorias de la evolución hoy" MUNDO CIENTIFIC0,2(1982):
288-303 orr.
DARWIN,CH. (1859) : "El orclen de las especies" (1 eta 2) Ed.Petronio.Barce1ona
1974. 804 orr.
(1876): "Autobiografía" (1) Alianza Editorial.Madrid 1977. 259 orr.
ETXAIDE,M. era SALZED0,I. (1979): "Eboluzioa" in BIOLOGIA OROKORRA: 502-511
UEU. Iruinea 1979. 1 ' I
FARRINGTON,B.: "El evolucionismo" Ed.Laia.Barcelona 1979. 121 orr.
HEMLEBEN,J. (1968): "Darwin" Alianza Editorial. Madrid 1981. 196 orr.
JACOB,F. (1970): "La lógica de lo vivente" Ed. Laia.Barcelona 1977. 349 orr.
LANGANEY,A. (1982): "L'homme sélectionné" SCIENCES ET AVENIR 38: 12-19 orr.
LAVALLARD,J.L. (1982): "Charles Darwin,un naturalista de géníe" SCIENCES ET
AVENIR 38: 20-27 orr.
(1982): "L'origine des speces a l'épreuve du temps" SCIENCES ET
AVENIR 38: 28-30 orr.
LEUONTIN,R.C. (1978): "La adaptación" 1NVEST.Y.CIEN. 26: 139-149 orr.
LOVTRlJP,S. (1977): "La crise du darwinisme" LA FCHERCHE 8(80): 642-649,orr.l 1.1 f
MAYR,E. (1978) : "La evoluciÓn" 1NVEST.Y .CIEN. 26: 7-16 orr.
MONTALENT1,G. (1965): "El evoiucionismo" Ed.Martínez Roca S.A.Barcelona 1975.
238 orr.
ROSTANDJ. (1945) : " I n t r o d u c c i ó n a l a h i s t o r i a d e l a B i o l o g i a " Ed. P e n í n s u l a .
B a r c e l o n a 1979. 211 o r r .
RUFFIE,J. ( 1 9 8 2 ) : " L ' a p r s s Darwin" SCIENCES ET A V E N I R 38: 6-11 o r r .
SMITH,C.U.M. ( 1 9 7 5 ) : " E l p rob lema d e l a v i d a " A l i a n z a Edi to r ia1 .Madr i .d 1977 .
448 o r r .
THUILLIER,P. (1982) : " ¿ E r a Darwin darwin i s ta? . :~?CNlO CIENTIFICO 2(1982) : 272-
-287 o r r .