Departamento de Lingua Galega e Literatura I.E.S Aquis ... · 9.1.1 Contidos mínimos de 1º de ESO...

Departamento de

Lingua Galega e Literatura

I.E.S Aquis Celenis

Caldas de Reis

Programación Docente

de E.S.O

Curso 2013-2014

Programación Docente para E.S.O. Curso 2013-2014.

1

Índice

1 Introdución............................................................................................................................. 3

2 Obxectivos didácticos para a Educación Secundaria Obrigatoria. ............................................ 5

2.1 Obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria. ............................................5

2.2 Obxectivos da Área de Lingua Galega e Literatura. .....................................................6

3 Competencias básicas e transversalidade. ............................................................................... 7

3.1 As competencias básicas. ............................................................................................7

3.2 Contribución da materia de Lingua Galega e Literatura ó logro das competencias

básicas. 7

3.3 A transversalidade. .....................................................................................................8

4 Contexto educativo............................................................................................................... 11

5 Obxectivos, contidos e criterios de avaliación para cada curso. ............................................. 13

5.1 Primeiro curso de ESO. ............................................................................................. 13

5.1.1 Obxectivos didácticos de 1º de ESO. ................................................................. 13

5.1.2 Contidos de 1º de ESO. ..................................................................................... 13

5.1.3 Criterios de avaliación de 1º de ESO. ................................................................ 16

5.2 16B114BUSegundo curso de ESO. ............................................................................................. 17




5.3 Terceiro curso de ESO. ............................................................................................. 22




5.4 Cuarto curso de ESO. ................................................................................................ 28




6 Sesións de avaliación e secuenciación dos contidos. ............................................................. 35

6.1 Sesións de avaliación. ............................................................................................... 35

6.2 Secuenciación de contidos. ....................................................................................... 35

6.2.1 Primeiro Curso de ESO. .................................................................................... 35

6.2.2 Segundo Curso de ESO. .................................................................................... 35


2

6.2.3 Terceiro Curso de ESO. ..................................................................................... 35

6.2.4 Cuarto Curso de ESO. ....................................................................................... 35

7 Metodoloxía e materiais curriculares. ................................................................................... 37

7.1 Principios metodolóxicos xerais. ............................................................................... 37

7.2 Didáctica de aspectos disciplinares concretos. ........................................................... 38

7.2.1 Lectura. ............................................................................................................. 38

7.2.2 Lingua oral. ....................................................................................................... 39

7.2.3 Lingua escrita. ................................................................................................... 39

7.2.4 Adquisición de léxico. ....................................................................................... 40

7.2.5 Gramática. ........................................................................................................ 40

7.2.6 Literatura. ......................................................................................................... 40

7.3 Materiais e recursos didácticos. ................................................................................. 40

8 Procedementos e instrumentos de avaliación......................................................................... 43

8.1 Elementos de observación para a avaliación: ............................................................. 43

8.2 Normas de cualificación. ........................................................................................... 45

9 Mínimos esixibles para a obtención dunha avaliación positiva. ............................................. 49

9.1 Primeiro curso de ESO. ............................................................................................. 49

9.1.1 Contidos mínimos de 1º de ESO. ....................................................................... 49

9.1.2 Criterios mínimos de avaliación de 1º de ESO. .................................................. 51

9.2 Segundo curso de ESO. ............................................................................................. 52



9.3 Terceiro curso de ESO. ............................................................................................. 55

9.3.1 Contidos de mínimos de 3º de ESO. .................................................................. 55


9.4 Cuarto curso de ESO. ................................................................................................ 59



10 Medidas de atención á diversidade. ....................................................................................... 65

10.1 Medidas contempladas na lexislación. ................................................................... 65

10.2 Medidas de aplicación no actual curso. .................................................................. 67

10.2.1 Reforzo educativo. ........................................................................................ 67

10.2.2 Adaptación curricular individualizada. ........................................................... 67

Área de lingua galega e literatura ................................................................................................. 67

Obxectivos ................................................................................................................................... 67

Contidos ...................................................................................................................................... 68

Criterios de avaliación ................................................................................................................. 69

11 Programa de reforzo para a recuperación das materias pendentes de cursos anteriores. .......... 71

12 Actividades complementarias e extraescolares. ..................................................................... 73


3

1 Introdución

A área de Lingua galega e literatura na ESO ten como finalidade fundamental o

desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado e está orientada cara ós seguintes

aspectos:

– Aprendizaxe instrumental do idioma.

– Capacidade para interaccionar adecuadamente en diferentes situacións comunicativas

mediante o emprego de mensaxes orais e escritas.

– Comprensión da realidade lingüística de Galicia, adoptando unha actitude de aprecio pola

sensibilidade cara á lingua galega e a súa aceptación social.

A ESO debe favorecer o uso funcional da lingua como instrumento de comunicación oral e

escrita e de representación, así como a conciencia crítica sobre a situación do idioma e a súa

permanencia histórica.

O alumnado debe comprender e valorar a realidade plurilingüe en que nos movemos,

superando os prexuízos que bloquean o uso do galego en determinados contextos ou con

determinadas persoas e encarando os condicionamentos sociolingüísticos derivados do proceso de

minorización que sofre.

A literatura debe ser abordada dende diferentes perspectivas, de xeito que contribúa á

capacitación comunicativa do alumnado ó fornecerlle modelos de lingua apropiados e creativos. A

incorporación ó estudo da materia do importante papel que os medios de comunicación teñen na

sociedade actual achega novas técnicas de traballo (procura de información en redes informáticas,

uso dos correctores ortográficos, etc.) que veñen sumarse ás estratexias tradicionais (uso dos

dicionarios, bibliotecas, etc.).

E, nesa aprendizaxe multifuncional da lingua, ten un papel de relevo a dimensión estética que

representa a literatura. O camiño máis axeitado para achegarse a ela é a lectura, como fonte de

pracer e de formación, a partir de textos que resulten de interese para alumnas e alumnos, e como

manifestación dunha cultura diferenciada.

Na práctica da aula é preciso integrar procedementos, conceptos e actitudes, ademais de

traballar as capacidades básicas (escoitar, falar, ler e escribir de forma comprensiva).

A aprendizaxe lingüística non se fai só na clase de lingua galega e literatura, senón que outros

axentes, como os medios de comunicación, a familia, os compañeiros/as e os profesores/as doutras

áreas, inciden na adquisición das habilidades comunicativas do alumnado. Esta aprendizaxe non

formal presentará resultados moi diferentes en función das características sociolingüísticas do

estudantado. Faise necesario, polo tanto, partir da análise da realidade do centro, de maneira que

estas variables se teñan en conta para atender á diversidade e se deseñen aprendizaxes válidas para

todos e cada un dos alumnos e alumnas. En calquera caso, hai que pór especial atención na

oralidade e nas competencias activas; aproveitar os recursos que ofrece a biblioteca, así como as

tecnoloxías da información e da comunicación que o centro poña a disposición da comunidade

educativa, e mais fomentar a investigación en grupo e o traballo colaborativo do alumnado.

En relación coa aprendizaxe non formal da lingua, cabe sinalar tamén que cumprirá traballar

en equipo co resto do profesorado para converter o centro nun lugar que ofreza contextos

comunicativos diversos en galego que lle fornezan ó alumnado modelos lingüísticos adecuados a

cada situación e favorezan as interaccións entre iguais de maneira organizada. O traballo por

proxectos que impliquen varias disciplinas é, neste sentido, de grande utilidade.


4

Fundamentalmente, é preciso asegurar a coordinación do profesorado de lingua galega co que

imparte as outras linguas no centro: faise preciso buscar a complementariedade das programacións

e evitar repeticións innecesarias dos aspectos máis teóricos, o uso de terminoloxías diverxentes

para referirse ós mesmos fenómenos, causa de enorme confusión, etc. Sobre todo, hai que buscar a

maneira de rendibilizar os coñecementos lingüísticos e literarios que ten o estudantado,

aproveitando todos os contidos adquiridos nunha das materias para a aprendizaxe das outras. Unha

proposta didáctica integradora das distintas linguas do centro asegura a transferencia de saberes

entre elas.

Todas as materias do currículo da Educación Secundaria Obrigatoria precisan da linguaxe,

tanto para seren transmitidas como para seren adquiridas. En consecuencia, desenvolver as

capacidades lingüísticas, e os obxectivos da materia, non debe ser responsabilidade exclusiva do

profesorado de Lingua galega e literatura, senón preocupación compartida por todo o equipo

educativo.


5

2 Obxectivos didácticos para a Educación Secundaria Obrigatoria.

2.1 Obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria.

Segundo o decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación

secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia, a educación secundaria

obrigatoria debe contribuír a desenvolver no alumnado as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seu deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto

ás outras persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas

e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores comúns

dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo

como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e

como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre

eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas

súas relacións coas outras persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de

calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes da información para, con

sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no

campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura en distintas

disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos

diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,

tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na

lingua castelá, textos e mensaxes complexos, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o

estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira apropiada.

k) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e das

outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homes que

realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturas do

mundo.

l) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das outras

persoas, aprender a coidalo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos do coidado e

saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o

desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da

sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais

relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente,

contribuíndo á súa conservación e mellora.

m) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.


6

n) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e

artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade

lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de

interese e respecto cara ó exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental

para o mantemento da nosa identidade.

2.2 Obxectivos da Área de Lingua Galega e Literatura.

Con relación á materia de Lingua Galega e Literatura os obxectivos didácticos que se

pretende conseguir durante toda a etapa educativa son os seguintes:

1. Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social,

cultural e académica.

2. Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado ós distintos

contextos da actividade social, laboral e cultural, adoptando mediante o diálogo

actitudes de respecto e de colaboración cos demais.

3. Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado ós distintos

contextos da actividade social, laboral e cultural.

4. Utilizar eficazmente a lingua na actividade escolar para buscar, procesar e analizar

información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito académico.

5. Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de

comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar informacións

de diversos tipos e opinións diferentes.

6. Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso

lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e falar con

adecuación, coherencia e corrección.

7. Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua galega,

afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan o seu uso, de

xeito que se estea en disposición de superar as que supoñen obstáculos para a súa

utilización en calquera contexto e situación.

8. Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural do Estado español, de

Europa e do mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e entender

as situacións que provoca o contacto de linguas.

9. Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que

supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas.

10. Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de

enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo.

11. Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións de

cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos.

12. Aproximarse ó coñecemento do patrimonio literario e valoralo como un xeito de

simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos histórico-

culturais.


7

3 Competencias básicas e transversalidade.

3.1 As competencias básicas.

As competencias básicas identifícanse coa capacidade de poñer en práctica de forma

integrada, en contextos e situacións diversos, os coñecementos, as habilidades e as actitudes

persoais adquiridas. O concepto de competencia inclúe tanto os saberes como as habilidades e

as actitudes e vai mais alá do saber e do saber facer, incluíndo o saber ser ou estar.

Son aquelas competencias que debe desenvolver un mozo ou unha moza ó finalizar o ensino

obrigatorio para poder lograr a súa realización persoal, exercer a cidadanía activa, incorporarse

á vida adulta de xeito satisfactorio e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ó

longo da vida.

No marco da proposta realizada pola Unión Europea identifícanse oito competencias

básicas:

1. Competencia en comunicación lingüística.

2. Competencia matemática.

3. Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico.

4. Tratamento da información e competencia dixital

5. Competencia social e cidadá

6. Competencia cultural e artística

7. Competencia para aprender a aprender

8. Autonomía e iniciativa persoal

3.2 Contribución da materia de Lingua Galega e Literatura ó logro das

competencias básicas.

Se a área de lingua e literatura se orienta á adquisición de destrezas que permitan o uso

pleno da lingua nun amplo abano de contextos, é evidente que constitúe o ámbito privilexiado

para o progreso da competencia en comunicación lingüística en toda a súa extensión.

Porén, hai outras competencias básicas con que garda unha relación moi estreita. Así

sucede, coa competencia social e cidadá. Dende a materia de lingua galega e literatura é

obrigado facilitar, a través do traballo con diferentes tipos de textos e situacións de

comunicación, a aproximación crítica á realidade, así como o coñecemento e exercicio dos

valores democráticos e dos dereitos civís.

O traballo das destrezas dialóxicas prepara para compartir e respectar saberes e referencias

culturais. Ademais, redunda na mellora da práctica de normas sociais de convivencia, no

emprego da negociación para chegar a acordos.

En canto á competencia no tratamento da información e dixital, a súa relación con

lingua galega e literatura ten dúas dimensións complementarias: dunha banda, cómpre aprender

a utilizar unha serie de ferramentas que hoxe en día se presentan en soportes variados e que lles

permitirán ás alumnas e ós alumnos mellorar as súas habilidades e obter información verbo da

área que nos ocupa: desde as máis estritamente lingüísticas, como dicionarios, correctores

ortográficos..., ata as relacionadas coa materia dun xeito menos exclusivo (enciclopedias,


8

xornais dixitais...), pasando por outras de corte literario (bibliotecas virtuais, catálogos de

publicacións...).

Doutra banda, a lingua mesma é unha ferramenta: aquela con que os cidadáns e cidadás nos

enfrontamos á crecente cantidade de información de que se dispón. Con ela podemos e debemos

seleccionar, analizar criticamente, organizar, relacionar e sintetizar esa información co fin de

transformármola en coñecemento.

Un obxectivo específico que se abordará durante o presente curso académico en tódolos

cursos de ESO será a adquisición de competencia por parte do alumnado no manexo de

procesadores de texto; para este fin elaborarase material multimedia específico adaptado a cada

curso.

Disponse de competencia cultural e artística se se crean, comprenden, aprecian e valoran

con criterio manifestacións estéticas. Nesta área, isto concrétase sobre todo no ámbito literario,

mais tamén no coñecemento e valoración da riqueza cultural que supón a diversidade lingüística

e a expresividade popular da fala.

En canto á competencia para aprender a aprender, desenvólvese ó contribuír a linguaxe

á estruturación do pensamento e ó control da aprendizaxe; en concreto, ó perfeccionar a lectura

comprensiva, a composición de resumos e de esquemas que organicen as ideas, a interpretación

das informacións lingüísticas dos dicionarios, a exposición e as conclusións sobre tarefas

académicas, etc. Tamén contribuirá decisivamente o valorar a lectura e a escrita como fontes de

enriquecemento propio.

A autonomía e iniciativa persoal promóvense desde a materia de lingua e literatura co

contacto activo e continuo con distintos espazos de comunicación: a intervención en situacións

reais ou simuladas; os obradoiros de escrita; a lectura de obras literarias que estimulen a

imaxinación e fomenten a creatividade; o uso progresivamente autónomo dos medios de

comunicación social, das tecnoloxías da información e da comunicación e da biblioteca para

aprender a manter unha actitude crítica ante as mensaxes recibidas; a localización e selección de

información; a orientación lectora; o fomento da autoestima lingüística, etc. Pero, ademais, o

propio traballo da linguaxe é clave na análise de problemas, na elaboración de plans e nas toma

de decisións.

3.3 A transversalidade.

O feito de que a práctica mesma da aula reproduza de forma continua temas e vivencias do

mundo exterior ofrécelle ó profesorado a posibilidade de incorpora-lo tratamento xeral dos

temas transversais no propio ritmo da clase e de facelos emanar de forma natural das actividades

lingüísticas que se desenvolven día a día, de tal xeito que non supoñan para o profesor/a unha

actividade illada e sen coherencia didáctica. Temas como a igualdade de oportunidades

entrámbolos sexos, a educación moral e cívica, a educación viaria e a educación para o consumo

(todos eles cun forte compoñente actitudinal) merecen un tratamento específico dende esta área

debido á súa relación máis directa coa lingua. Neste senso, a reflexión e a corrección dos usos

discriminatorios da lingua convén que se traten na aula asumindo criterios non sexistas e

fomentando no alumnado unha actitude crítica e aberta cara á lingua. Por outra banda, o

ambiente que se cree na aula debe facilitar por si mesmo unha educación moral e cívica

fundamentada no respecto, no diálogo e na autocrítica do alumnado que forma parte da

comunidade grupal e escolar.

Os contidos transversais cos que se traballará relaciónanse a seguir:


9

A educación cívica será a base e o punto de referencia en torno ó que xiren os demais

temas transversais. Esta axudará a analizar criticamente a realidade cotiá e as formas sociais

vixentes, de xeito que sirva para idear formas máis xustas e axeitadas de convivencia. A

educación cívica quere formar hábitos de convivencia que reforcen os valores de xustiza,

solidariedade, cooperación ou respecto pola natureza.

A educación ambiental non se referirá só ó ámbito da natureza en xeral senón que terá

en conta os ámbitos máis próximos e concretos como a localidade, o barrio, a casa, o Centro de

Ensino, etc. A urxencia dos problemas ambientais non é o único que xustifica a incorporación

da educación ambiental ó currículo. As achegas da psicopedagoxía sobre os procesos de

aprendizaxe e o desenvolvemento das persoas contribuíron tamén a descubri-la necesidade de

propiciar dende a escola unha relación positiva e harmónica entre o home e o seu medio.

A educación do consumidor trata de consolidar e avanzar na investigación dos temas

de consumo a través do coñecemento e da práctica dos seus dereitos e obrigas usando, ante os

feitos de consumo, actitudes propias do coñecemento científico, valorando criticamente o

impacto da sociedade de consumo sobre o medio e sendo capaz de actuar de forma responsable.

Terase en conta o feito histórico do consumo, pero circunscribirase máis á sociedade actual, que

non só elabora produtos senón consumidores, fenómeno este que xera necesidades sen sentido,

sen discriminación de idade ou de condición, nin diferenza entre o necesario e o superfluo.

A educación para a igualdade de oportunidades de ámbolos sexos persegue que as

desigualdades baseadas no sexo/xénero que se producen na sociedade non sexan transmitidas

pola educación académica, así como eliminar calquera tipo de discriminación ou de intolerancia,

non só no plano das ideas senón, e sobre todo, no das condutas persoais e sociais, reflectidas no

vivir diario, nos medios de comunicación, nos centros de traballo, nos lugares de ocio, etc.

A educación para a paz será considerada como unha premisa para a xustiza. Non se

trata dun pacifismo neutro senón activo e responsable, no que está implicada a propia liberdade,

limitada pola liberdade dos demais. Educar para a paz será un xeito particular de educar en

valores e, ademais, unha educación para a acción.

A educación para a saúde orientarase no senso da saúde física, biolóxica, mental e

social, sen omiti-las prácticas que inciden negativamente na saúde.

A educación sexual axudará a descubri-la dimensión afectiva da relación sexual e a

rexeitar condutas sexistas tanto nos medios de comunicación coma no ámbito familiar, escolar e

social, así como a asumir pautas de conduta integradoras e respectuosas da diversidade por

razón de sexo.

A educación viaria tenderá a profundar no estudio do contorno e a inculcar no

alumnado o sentido da responsabilidade, referido á condución de bicicletas e ciclomotores, para

inicialo, posteriormente, na aprendizaxe das normas, dos sinais e dos consellos relativos á súa

condución. Abordaranse dende as normas de circulación e as consecuencias que se derivan do

seu incumprimento, así como dende os coñecementos teóricos que achega a ciencia.


11

4 Contexto educativo

O alumnado de ESO que recibimos no noso centro provén basicamente do CPI San

Clemente. Este alumnado desenvólvese nun contorno rural no que a lingua habitual é o galego, e son galego falantes na súa maioría. Con respecto á lingua galega reproducen os mesmos

estereotipos e prexuízos que podemos atopar en calquera parte de Galicia.

O traballo con este alumnado centrouse ata agora máis ca no dominio oral do idioma, que era moi satisfactorio, na adquisición dun rexistro de lingua culto e unha base gramatical, así

como en desmontar os prexuízos contra o galego.

Nos últimos anos hai unha demanda, que vai en aumento, de matrícula no centro por parte

de familias asentadas no núcleo urbano de Caldas de Reis. Este alumnado, que xa supón un número considerable que en moitos casos supera ó que provén de San Clemente, ten un

contexto lingüístico totalmente diferente: son case na súa totalidade castelán falantes e moitos

deles (cousa que custa moito entender sendo Caldas unha pequena vila integrada no mundo rural) non teñen practicamente contacto ningún coa lingua galega. Este alumnado domina máis

o rexistro do galego escrito e formal có do galego oral, sendo capaz de escribir con bastante

corrección pero tendo moitísimas dificultades para expresarse con normalidade en galego; ademais reproduce os prexuízos non só do mundo rural, senón tamén os do mundo urbano

contra a lingua galega.

Nestas condicións o Departamento de Lingua Galega e Literatura proponse enfocar dun

xeito distinto as prioridades a atender dende as aulas; cremos que agora é prioritario (posto que demos un paso atrás) traballar na mellora da capacidade de expresión oral do noso alumnado,

así como en contrarrestar na medida do posible todos os prexuízos contra a nosa lingua.

Neste curso segue en vigor o decreto 79/2010 que, ademais dunha redución na práctica do número de horas impartidas en galego ó alumnado deste centro, supón a desaparición da lingua

galega do ámbito científico (agás CCNN). Isto repercute negativamente na normalización do

galego no centro, e alenta entre alumnos/as e pais/nais o prexuízo de que o galego está ben para o ámbito das letras pero que non é apropiado para as ciencias. Consideramos lamentable que

dende a administración galega se tiren pedras contra a lingua propia do país.

Finalmente hai que referirse tamén á implantación do Proxecto Abalar por parte da

Consellería de Educación, dado que este centro continúa a experiencia comezada en anos anteriores en 1º de ESO e 2º de ESO. O proxecto parte da dotación de ordenadores a cada

alumno/a, da conectividade na aula a unha rede wifi, así como a incorporación ás aulas dun

servidor, un taboleiro interactivo e un proxector.


13

5 Obxectivos, contidos e criterios de avaliación para cada curso.

5.1 Primeiro curso de ESO.

5.1.1 Obxectivos didácticos de 1º de ESO.

a) Extraer a intención comunicativa e a idea xeral de textos orais sinxelos de distintos ámbitos,

seguindo instrucións para realizar tarefas guiadas de aprendizaxe.

b) Extraer a intención comunicativa e a idea xeral de textos escritos sinxelos de distintos

ámbitos, seguindo instrucións para realizar tarefas guiadas de aprendizaxe.

c) Realizar exposicións e narracións orais planificadas claras e áxiles e participar de forma

construtiva en diversas interaccións comunicativas (simulacións, traballos colaborativos...)

respectando as regras que as rexen. Adoptar o rexistro adecuado a cada tipo de texto e

situación.

d) Elaborar narracións e descricións seguindo un modelo, así como outros textos sinxelos

propios da vida cotiá, das relacións sociais e dos medios de comunicación. Planificar e

revisar os ditos textos coa axuda do profesorado aplicándolles normas básicas de adecuación,

de coherencia, de cohesión, de corrección e de precisión léxica.

e) Consultar, baixo a dirección do profesorado, textos en diferentes soportes, co fin de extraer

a información solicitada e incorporala ás propias producións.

f) Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver

problemas de comprensión e para compoñer e revisar de xeito dirixido os propios textos.

g) Recoñecer, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua e

coñecer e usar unha terminoloxía lingüística básica.

h) Observar os condicionamentos máis evidentes da valoración e uso social do galego e utilizar

a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñecer a diversidade lingüística do mundo actual, con especial atención ó contorno

peninsular; coñecer e usar os dereitos lingüísticos.

k) Ler con regularidade obras literarias e desenvolver criterio lector; expoñer unha opinión

persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia

experiencia e recoñecendo os trazos xerais do xénero.

l) Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,

atendendo especialmente ós trazos xenéricos e á funcionalidade dos recursos retóricos.

m) Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como

modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar.

5.1.2 Contidos de 1º de ESO.

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR

Comprensión de textos.

Comprensión de textos propios dos medios de comunicación, especialmente de novas de

actualidade próximas ós intereses do alumnado.

Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico, como presentación de tarefas

e de instrucións para a súa realización ou breves exposicións orais de temáticas variadas.


14

Desenvolvemento de habilidades de escoita activa. Actitude de interese, de cooperación e

de respecto ante as intervencións orais de quen fala diante de nós, sobre todo en exposicións

do profesorado ou do alumnado e mais no traballo colaborativo.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes que supoñan calquera tipo de discriminación,

con especial atención ás procedentes dos informativos dos medios de comunicación.

Identificación dos usos lingüísticos discriminatorios máis evidentes e procura de

alternativas.

Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica

ante os prexuízos que se poidan asociar a ela.

Produción de textos

Exposición planificada, clara e ordenada, coa axuda das TIC, de informacións de

actualidade que interesen ó alumnado tomadas dos medios de comunicación.

Narración oral coa axuda dos medios audiovisuais e das TIC a partir dun guión preparado

previamente, incluíndo descricións sinxelas, ideas e valoracións relativas ós feitos expostos.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico (pedimento de aclaracións,

intercambio de opinións, exposición de conclusións...).

Coherencia entre comunicación verbal e non verbal na produción dos discursos e

presentacións orais.

Participación en situacións de comunicación reais ou simuladas propias da vida cotiá do

alumnado adoptando o rexistro adecuado ás mesmas.

Valoración do diálogo como medio de resolución de conflitos, intervencións orais

respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situacións de aprendizaxe

compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva aplicadas, por

exemplo, á expresión e recepción de sentimentos positivos.

Interese por producir enunciados correctos e non interferidos dende o punto de vista

fonético, fuxindo dos prexuízos que adoitan relacionarse con determinados modelos de

lingua oral.

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR.

U

Comprensión de textos

Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais en ámbitos próximos á

experiencia do alumnado, como mensaxes de chat e de correo electrónico, normas e

instrucións de uso.

Comprensión de textos dos medios de comunicación, sobre todo de noticias relacionadas

coa vida cotiá, atendendo ó lugar que ocupan na estrutura do xornal, á información dos

feitos e ós elementos paratextuais.

Comprensión de textos do ámbito académico, atendendo especialmente ós de carácter

instrutivo e expositivo (incluídos webs educativos e informacións de dicionarios, glosarios e

enciclopedias en diversos soportes).


15

Detección do tema e dos subtemas de narracións e aplicación a elas de técnicas de análise

do contido de textos escritos: subliñado das ideas principais, elaboración de esquemas que

as estruturen visualmente e resumo.

Utilización dirixida da biblioteca do centro e das TIC para obter tanto información como

modelos para a composición escrita.


con especial atención ás procedentes das informacións dos xornais. Identificación dos usos

lingüísticos discriminatorios máis evidentes e procura de alternativas.

Lectura en voz alta con dicción, entoación e ritmo correctos, incidindo especialmente na

adecuación ós patróns fonéticos do galego e na atención ós signos de puntuación.

Produción de textos escritos

Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como instrucións e

normas, mensaxes de chat ou de correo electrónico.

Composición de textos propios dos medios de comunicación impresos ou dixitais,

especialmente noticias.

Composición de textos propios do ámbito académico, especialmente conclusións sobre

tarefas e aprendizaxes efectuadas, resumos, esquemas e exposicións sinxelas.

Composición de textos narrativos e descritivos.

Planificación, revisión e boa presentación dos textos escritos, con respecto polas normas

gramaticais e ortográficas e mais con adecuación á temática, fins, destinatarios... de cada

escrito.

Uso das TIC para elaborar textos escritos ben presentados e correctos, aproveitando as

posibilidades dos procesadores de textos, correctores ortográficos, etc.

BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA

Recoñecemento das intencións comunicativas expresadas a través das modalidades

oracionais.

Recoñecemento e uso reflexivo dos mecanismos de cohesión textual como a deíxe persoal,

a actualización e a referencia interna de tipo gramatical e mais dos nexos e conectores

textuais máis comúns, en particular os temporais e explicativos.

Indución, a partir de usos contextualizados, da diferenza entre palabras flexivas e non

flexivas e recoñecemento das categorías gramaticais básicas (substantivo, adxectivo

cualificativo, verbo, adverbio), para o perfeccionamento da produción e comprensión

textuais.

Indución das regras de concordancia e das funcións sintácticas principais no seo da oración

para a mellora das estruturas na construción e revisión de textos.

Uso dun léxico suficientemente amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de

vocabulario temático a partir de campos identificados nos textos traballados na aula.

Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión sintáctica, así como das normas

ortográficas, con aprecio dos seus valores funcionais e sociais.


16

Reflexión básica acerca daqueles aspectos da fonética e da fonoloxía do galego onde poidan

producirse interferencias (apertura das vogais de grao medio, n velar, entoación...),

exposición a modelos positivos e práctica mediante a lectura de textos.

Uso de estratexias de autoavaliación e autocorrección, aceptando o erro como parte do

proceso de aprendizaxe.

Interpretación e aproveitamento das informacións lingüísticas que ofrecen os dicionarios e

as obras de consulta, especialmente sobre clases de palabras e normativa.

BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE

Coñecemento xeral da diversidade lingüística no mundo e no Estado español, valorando

positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

Observación da situación sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis

próximo (aula, barrio…), con aproximación ós prexuízos lingüísticos máis evidentes.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística no ámbito do ensino e

exercicio de reclamación de dereitos lingüísticos como alumno/a por medio de diferentes

intervencións orais, en simulacións ou exposicións, e escritas.

Consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do

uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo.

Observación das principais diferenzas, contextuais e formais, entre usos de distintos niveis e

rexistros, tanto na oralidade como na escrita.

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA

Selección guiada e lectura orientada de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e

pracer lector ó tempo que amplían o coñecemento do mundo.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de poemas recitados ou cantados,

captando o uso dos recursos estilísticos principais do nivel semántico e os que conforman o

ritmo poético.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de diferentes textos narrativos breves,

recoñecendo a funcionalidade dos elementos formais básicos.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de pezas teatrais, apreciando os

seus compoñentes e procedementos máis relevantes.

Comparación entre textos literarios e non literarios e dos tres grandes xéneros.

Creación de textos de intención literaria partindo dos trazos formais dos traballados na aula

e das posibilidades lúdico-estéticas da lingua.

Análise doutras linguaxes estéticas: o cómic.

Aproveitamento guiado dos fondos e recursos que ofrecen as bibliotecas, incluídas as

virtuais.

5.1.3 Criterios de avaliación de 1º de ESO.

a) Extrae a intención comunicativa e a idea xeral de textos orais sinxelos dos ámbitos social e

académico, seguindo instrucións para realizar tarefas guiadas de aprendizaxe.

b) Extrae a intención comunicativa e a idea xeral de textos escritos sinxelos dos ámbitos social

e académico, seguindo instrucións para realizar tarefas guiadas de aprendizaxe.


17

c) Realiza exposicións e narracións orais planificadas claras e áxiles e participa de forma

construtiva en diversas interaccións comunicativas (simulacións, traballos colaborativos...)

respectando as regras que as rexen. Adopta o rexistro adecuado a cada tipo de texto e

situación.

d) Elabora narracións e descricións seguindo un modelo así como outros textos sinxelos propios

da vida cotiá, das relacións sociais e dos medios de comunicación. Planifica e revisa os ditos

textos coa axuda do profesorado aplicándolles normas básicas de adecuación, de coherencia,

de cohesión, de corrección e de precisión léxica.

e) Consulta, baixo a dirección do profesorado, textos en diferentes soportes, co fin de extraer a

información solicitada e incorporala ás propias producións.

f) Aplica os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver


g) Recoñece, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua e coñece

e usa unha terminoloxía lingüística básica.

h) Observa os condicionamentos máis evidentes da valoración e uso social do galego e utiliza a

lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñece a diversidade lingüística do mundo actual, con especial atención ó contorno

peninsular; coñece e usa os dereitos lingüísticos.

k) Le con regularidade obras literarias e desenvolve criterio lector; expón unha opinión persoal

sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia

experiencia e recoñecendo os trazos xerais do xénero.

l) Utiliza os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,


m) Participa de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como


5.2 16B114BUSegundo curso de ESO.


a) Extraer a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos orais dos medios de comunicación e do ámbito escolar, así como seguir

instrucións para realizar tarefas de aprendizaxe con progresiva autonomía.

b) Extraer a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos escritos dos ámbitos social e académico, así como seguir instrucións para

realizar tarefas de aprendizaxe con progresiva autonomía.

c) Realizar exposicións orais planificadas claras e áxiles de informacións de actualidade

poñendo de relevo as diferenzas no modo de presentar uns mesmos feitos de diferentes

medios, así como participar de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas

(simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as rexen. Adoptar o

rexistro adecuado a cada tipo de texto e situación.

d) Escribir –a partir de modelos ós que incorporar as propias achegas– textos propios dos

medios de comunicación e dos ámbitos social e académico. Planificar e revisar os ditos

textos con progresiva autonomía aplicándolles normas de coherencia, de cohesión, de

corrección e de precisión léxica.


18

e) Consultar de maneira progresivamente autónoma textos en diferentes soportes co fin de

seleccionar a información relevante e incorporala ás propias producións, especialmente a

traballos do ámbito académico adecuados ó nivel.


problemas de comprensión e para compoñer e revisar de xeito progresivamente autónomo

os propios textos.


coñecer e usar unha terminoloxía lingüística básica.

h) Observar os condicionamentos actuais da valoración e uso social da lingua galega e utilizala

con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñecer e comprender a diversidade lingüística do mundo actual.



experiencia e valorando o uso dos elementos do xénero, o punto de vista e o emprego da

linguaxe.


atendendo especialmente ós trazos dos subxéneros e á funcionalidade dos recursos retóricos.


modelo os lidos e comprendendo os recursos que se empregarán.


63B161BUBLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR


Comprensión de novas de actualidade e de información de crónicas e de reportaxes

procedentes dos medios de comunicación audiovisual.


e de instrucións para a súa realización ou breves exposicións orais de temáticas variadas.

Desenvolvemento de habilidades de escoita activa.

Actitude de interese, de cooperación e de respecto ante as intervencións orais de quen fala

diante de nós, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado e mais no traballo

colaborativo.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes dos medios de comunicación, con especial

atención ós programas de carácter informativo e, xa que logo, ás noticias, reportaxes e

crónicas que conteñen. Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios máis

evidentes, análise dos prexuízos que os sustentan e procura de alternativas.




19


Exposición planificada, clara e ordenada, coa axuda das TIC, de informacións de

actualidade que interesen ó alumnado tomadas dos medios de comunicación, poñendo de

relevo as diferenzas no modo de presentar os feitos dos distintos medios.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico (achega de propostas e de

información, intercambio de opinións, exposición de informes sobre as tarefas realizadas...).



Participación en situacións de comunicación reais ou simuladas propias da vida cotiá do

alumnado adoptando o rexistro adecuado a elas.



compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva (por exemplo,

aplicadas á solicitude de cambios).

Interese por producir enunciados correctos e non interferidos desde o punto de vista


lingua oral.

64B162BUBLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR.


Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais en ámbitos próximos á

experiencia do alumnado, como diarios ou cartas persoais e solicitudes.

Comprensión e análise de textos dos medios de comunicación, sobre todo de noticias,

reportaxes e crónicas, atendendo ó lugar que ocupan na estrutura do xornal dixital e ós

elementos paratextuais.


instrutivo e expositivo (incluídas web educativas e informacións de dicionarios, glosarios e





Utilización progresivamente autónoma da biblioteca e das TIC como fonte de información e

de modelos para a composición escrita.


con especial atención ás procedentes das noticias, reportaxes e crónicas dos medios de

comunicación.

Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios máis evidentes, análise dos prexuízos

que os sustentan e procura de alternativas.




20


Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais en ámbitos próximos á

experiencia do alumnado, como diarios e cartas persoais ou solicitudes.

Composición de textos propios dos medios de comunicación en soporte papel ou dixital; por

exemplo noticias, crónicas e reportaxes.

Composición, en soporte papel e dixital, de textos propios do ámbito académico (esquemas,

resumos, exposicións e explicacións sinxelas, informes de tarefas e aprendizaxes

efectuadas).




escrito.



65B163BUBLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA

Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con especial atención ó tratamento dos

interlocutores e ás fórmulas de cortesía.

Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores textuais máis comúns, en particular

os espaciais e os de oposición e contraste, e mais dos mecanismos de cohesión textual como

a deíxe espacial e temporal, a relación entre os tempos verbais, as relacións de contraste –

antonimia– e a referencia interna de tipo léxico, sobre todo a sinonimia e a elipse.

Indución, a partir de usos contextualizados, da estrutura das palabras flexivas,

especialmente substantivo e verbo, e recoñecemento dos seus aspectos morfolóxicos máis

precisos para a mellora da comprensión e produción textuais.

Distinción reflexiva entre os distintos elementos sintácticos no nivel da frase para a mellora

das estruturas na construción e revisión de textos.







exposición a modelos positivos e práctica, especialmente durante as exposicións

planificadas.




as obras de consulta, especialmente sobre flexión, relacións semánticas e normativa.


21

66B164BUBLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE

Coñecemento xeral da situación das linguas minorizadas e das internacionais, con manexo e

interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías da

comunicación, valorando positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza

cultural da humanidade.

Comprensión da situación sociolingüística galega en canto a usos e actitudes xerais,

realizando pequenos traballos que permitan recoñecer e analizar prexuízos lingüísticos.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística, a toponimia e a

antroponimia.



Observación das principais diferenzas, preferentemente en textos orais, entre as variedades

xeográficas da lingua galega.

67B165BUBLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA

Selección guiada e lectura progresivamente autónoma de obras adecuadas á idade que

estimulen o hábito e pracer lector ó tempo que amplían o coñecemento do mundo.


captando o valor funcional dos recursos estilísticos máis relevantes nos diferentes niveis.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos narrativos breves, contrastando

os elementos estruturais e formais: distintas voces, perspectivas temporais, etc.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de pezas teatrais, recoñecendo os

compoñentes e procedementos que caracterizan os subxéneros.

Comparación entre textos pertencentes ós subxéneros literarios.

Creación de textos de intención literaria partindo dos trazos formais dos traballados na aula

e das posibilidades lúdico-estéticas da lingua.

Análise doutras linguaxes estéticas: a canción.


virtuais.


a) Extrae a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos orais dos medios de comunicación e do ámbito escolar, así como

seguindo as instrucións para realizar tarefas de aprendizaxe con progresiva autonomía.

b) Extrae a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos escritos dos ámbitos social e académico, seguindo instrucións para

realizar tarefas de aprendizaxe con progresiva autonomía.

c) Realiza exposicións orais planificadas claras e áxiles de informacións de actualidade


medios, e participa de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas

(simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as rexen. Adopta o



22

d) Escribe –a partir de modelos ós que incorporar as propias achegas– textos propios dos

medios de comunicación e dos ámbitos social e académico. Planifica e revisa os ditos

textos con progresiva autonomía aplicándolles normas de coherencia, de cohesión, de

corrección e de precisión léxica.

e) Consulta de maneira progresivamente autónoma textos en diferentes soportes co fin de

seleccionar a información relevante e incorporala ás propias producións, especialmente

a traballos do ámbito académico adecuados ó nivel.


problemas de comprensión e para compoñer e revisar de xeito progresivamente

autónomo os propios textos.

g) Recoñece, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua e

coñece e usa unha terminoloxía lingüística básica.

h) Observa os condicionamentos actuais da valoración e uso social da lingua galega e

utilízaa con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñece e comprende a diversidade lingüística do mundo actual.

k) Le con regularidade obras literarias e desenvolve criterio lector; expón unha opinión

persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa

propia experiencia e valorando o uso dos elementos do xénero, o punto de vista e o

emprego da linguaxe.


atendendo especialmente ós trazos dos subxéneros e á funcionalidade dos recursos

retóricos.



5.3 Terceiro curso de ESO.


a) Comprender a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as

secundarias de textos propios dos medios de comunicación audiovisual. Seguir e

recoller resumidamente o desenvolvemento oral dunha exposición académica.

b) Identificar e contrastar o propósito comunicativo en textos escritos do ámbito público e

dos medios de comunicación, así como da vida académica, analizando criticamente os

seus contidos, interpretando as connotacións e mensaxes implícitas que deles se

deduzan e inferindo o tema principal e os secundarios. Comprender e seguir as

instrucións que regulan a vida social e os procesos de aprendizaxe complexos.

c) Realizar exposicións orais planificadas claras e áxiles de traballos e de informacións de

actualidade contrastando os diferentes puntos de vista e opinións expresadas en distintos

medios audiovisuais. Participar de forma construtiva en diversas interaccións

comunicativas (simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as

rexen e adoptar o rexistro adecuado a cada tipo de texto e situación.

d) Escribir textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico,

usando con progresiva liberdade os modelos propostos na aula. Planificar e revisar os

ditos textos de maneira case autónoma para asegurar a súa coherencia, cohesión,

corrección e precisión léxica.


23

e) Consultar de maneira case autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar

e analizar criticamente a información relevante para integrala nas propias producións,

especialmente en traballos do ámbito académico adecuados ó nivel.




g) Recoñecer, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua, e

coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.

h) Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da

lingua galega anterior ó século XX; extraer os trazos principais que definen a actual

situación sociolingüística de Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da

valoración e uso social do galego; utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos

máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñecer as causas da diversidade lingüística e dos procesos sociolingüísticos e mais

coñecer e facer uso dos dereitos nesta materia.


persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa

propia experiencia e valorando a estrutura, o punto de vista e o emprego da linguaxe.


atendendo especialmente á relación co contexto, á evolución dos xéneros, formas e

estilos e á funcionalidade dos recursos retóricos.


modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explicar as relacións das obras

co contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando

un traballo de información e de síntese ou de resolución de problemas.




Comprensión de textos propios dos medios de comunicación audiovisual, con especial

atención ás entrevistas, noticias, crónicas e reportaxes.

Análise encamiñada á comprensión e á valoración crítica da comunicación televisiva e da

radiofónica coas súas especificidades.


e de instrucións para a súa realización, intervencións en simposios ou exposicións orais de

temáticas variadas.





atención ás procedentes das entrevistas, noticias, reportaxes e crónicas. Recoñecemento dos


24

usos lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que os sustentan e procura de

alternativas que se incorporen con progresiva autonomía ás propias producións.




Exposición planificada, clara e ordenada sobre temas de actualidade que interesen ó

alumnado tomadas dos medios de comunicación, contrastando os diferentes puntos de vista

e opinións neles expresadas e axudándose dos medios audiovisuais e das TIC.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico (achega de propostas e de

información, intercambio de opinións, breve exposición de traballos coa axuda dos medios

audiovisuais e das TIC, informes sobre as tarefas realizadas...).

Participación en entrevistas e simposios simulados, así como en situacións de comunicación

propias da vida cotiá do alumnado, adoptando o rexistro adecuado ás mesmas.

Uso consciente dos elementos paraverbais (volume de voz, velocidade, pausas, entoación) e

non verbais (xestos, movementos...) na intervención oral planificada.



compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva (por exemplo, á

hora de formular e reaccionar a críticas).



lingua oral.



Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como actas de reunión,

regulamentos...

Comprensión de textos dos medios de comunicación, recoñecendo as diferenzas entre

información e opinión en entrevistas, crónicas, reportaxes...


instrutivo e expositivo (incluídos webs educativos e informacións de dicionarios, glosarios e


Detección do tema e dos subtemas de textos expositivos e aplicación a estes de técnicas de

análise do contido de textos escritos: subliñado das ideas principais elaboración de

esquemas que as estruturen visualmente e resumo.

Utilización practicamente autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e

seleccionar a información.


con especial atención ás procedentes de reportaxes, crónicas ou entrevistas dos medios de

comunicación. Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios, detección dos

prexuízos que os sustentan e procura de alternativas que se incorporen con progresiva

autonomía ás propias producións.


25

Lectura en voz alta adecuada ós patróns fonéticos do galego (entoación, fonética

sintáctica...) e fluidez lectora que favoreza a comprensión dos textos traballados na aula.


Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como actas de reunión,

solicitudes, etc.

Composición de textos propios dos medios de comunicación en soporte papel ou dixital,

fundamentalmente entrevistas, crónicas e reportaxes.

Composición, en soporte papel e dixital, de textos, sobre todo expositivos, propios do

ámbito académico, elaborados a partir de información obtida en distintas fontes.

Elaboración de proxectos e de informes sobre tarefas e sobre aprendizaxes.


gramaticais e ortográficas e mais con adecuación á temática, fins, destinatarios, soporte... de

cada escrito.




Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con recoñecemento das intencións

comunicativas expresadas a través dos modos e perífrases verbais.


os presentativos, secuenciadores e de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual

como a referencia interna de tipo léxico, sobre todo a hiperonimia e a nominalización;

análise e aplicación da función cohesiva das familias léxicas.

Recoñecemento, sobre usos contextualizados, dos mecanismos de formación de palabras

(derivación e composición), para o perfeccionamento da comprensión e produción textuais.

Recoñecemento da diferenza entre funcións sintácticas e unidades que as desempeñan

(incluíndo as que teñen forma oracional), de cara á mellora das estruturas na construción e

revisión de textos, con emprego dunha terminoloxía sintáctica axeitada.



Identificación e revisión da estrutura do texto, a construción dos parágrafos e a vinculación

e progresión temáticas en diferentes textos expositivos, alleos e propios.





exposición a modelos positivos e aplicación práctica nas interaccións orais espontáneas.




as obras de consulta, especialmente sobre formación de palabras, familias léxicas e

normativa.


26


Coñecemento xeral e concreción no marco peninsular das causas que contribúen á

formación, expansión, transformación, minorización, substitución e normalización das

linguas, con manexo e interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e

tecnoloxías da comunicación.

Valoración positiva do plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

Coñecemento xeral da formación da lingua galega e das distintas etapas da súa historia

social ata o século XIX, con manexo de textos da época e información dos medios e

tecnoloxías da comunicación. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos

máis relevantes.

Comprensión da situación sociolingüística galega a través da abordaxe dos fenómenos de

contacto de linguas (bilingüismo, diglosia, conflito lingüístico, interferencias...),

desenvolvendo proxectos de traballo, con emprego dos medios audiovisuais e das TIC, que

permitan enfrontar prexuízos lingüísticos.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística referida ós medios de

comunicación e exercicio de reclamación de dereitos lingüísticos como usuario/a por medio

de diferentes intervencións orais, en simulacións ou debates, e escritas (cartas,

solicitudes...).



Recoñecemento das características contextuais e formais dos distintos niveis e rexistros,

aplicación segundo as circunstancias da situación comunicativa e valoración da necesidade

de adecuarse a elas.


Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer

lector ó tempo que amplían o coñecemento do mundo, especialmente da nosa realidade

histórico-cultural anterior ó século XX.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos recitados ou cantados

da literatura galega desde a Idade Media ó século XIX e da popular, comentando as

motivacións e o tratamento das temáticas máis recorrentes en distintos períodos e a

funcionalidade das sucesivas formas e recursos estéticos.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de prosa galega anterior ó século XX, así

como de contos e lendas populares, recoñecendo as diversas concepcións da narrativa e os

procedementos asociados.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos do teatro galego

anterior ó século XX, observando as súas características.

Desenvolvemento de tarefas colectivas pouco complexas ou elaboración de traballos

sinxelos, ambos sobre as lecturas e o seu contexto (etapas, cultura e ambiente literarios,

axentes, etc.), entendendo o influxo determinante das circunstancias históricas e da

situación sociolingüística na evolución do sistema literario galego.

Creación de textos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.


27

Análise doutras linguaxes estéticas: o cinema.

Aproveitamento progresivamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as

bibliotecas, incluídas as virtuais.


a) Comprende a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as

secundarias de textos propios dos medios de comunicación audiovisual. Así mesmo, é quen

de seguir e recoller resumidamente o desenvolvemento oral dunha exposición académica.

b) Identifica e contrasta o propósito comunicativo en textos escritos do ámbito público e dos

medios de comunicación, así como da vida académica, analizando criticamente os seus

contidos, interpretando as connotacións e mensaxes implícitas que deles se deduzan e

inferindo o tema principal e os secundarios. Comprende e segue as instrucións que regulan a

vida social e os procesos de aprendizaxe complexos.

c) Realiza exposicións orais planificadas claras e áxiles de traballos e de informacións de


medios audiovisuais. Participa de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas

(simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as rexen. Adopta o


d) Escribe textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico,

usando con progresiva liberdade os modelos propostos na aula. Planifica e revisa os ditos

textos de maneira case autónoma para asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e

precisión léxica.

e) Consulta de maneira case autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar e

analizar criticamente a información relevante para integrala nas propias producións,

especialmente en traballos do ámbito académico adecuados ó nivel.



os propios textos.

g) Recoñece, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua, e

coñece e usa a terminoloxía lingüística adecuada.

h) Identifica as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua

galega anterior ó século XX; extrae os trazos principais que definen a actual situación

sociolingüística de Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e

uso social do galego; utiliza a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos

contextos comunicativos.

i) Recoñece as causas da diversidade lingüística e dos procesos sociolingüísticos e mais

coñece e fai uso dos dereitos nesta materia.

k) Le con regularidade obras literarias e desenvolve criterio lector; expón unha opinión persoal

sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia

experiencia e valorando a estrutura, o punto de vista e o emprego da linguaxe.


atendendo especialmente á relación co contexto, á evolución dos xéneros, formas e estilos e

á funcionalidade dos recursos retóricos.


modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explica as relacións das obras co


28

contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando un

traballo de información e de síntese ou de resolución de problemas.

5.3.4 Agrupamento Específico de 3º de ESO.

No curso 2013-2014 vaise desenvolver un Agrupamento Específico na materia de

Lingua galega e literatura de 3º de ESO. O Agrupamento específico terá o mesmo currículo có

especificado para o grupo de referencia, e a súa avaliación seguirá os mesmos criterios. Porén,

co fin de axudar o alumnado con dificultades para acadar o nivel dentro do grupo de referencia,

faranse modificacións na metodoloxía e no xeito de avaliación.

A metodoloxía para o Agrupamento Específico require o deseño e aplicación de tarefas

altamente motivadoras que permitan conseguir os obxectivos que doutro xeito sen se acadarían.

Intentarase fomentar o traballo en grupo, con tarefas e actividades deseñadas para a consecución

dos obxectivos dun xeito menos “convencional” có que se lle aplica ó grupo de referencia; neste

senso considérase a realización de traballos e actividades que sexan atractivos e significativos,

centrándose exclusivamente nos elementos básicos do currículo ou contidos mínimos.

A avaliación ha seguir os mesmos criterios cós do grupo de referencia, pero tenderá a

valorar en positivo os logros que se vaian conseguindo, co fin de evitar a desconexión deste

alumnado.

5.4 Cuarto curso de ESO.


a) Identificar a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as

secundarias, a tese e os argumentos de textos propios dos medios de comunicación

audiovisual e do ámbito académico.

b) Comprender textos escritos do ámbito público, dos medios de comunicación e da vida

académica, identificando as ideas principais e secundarias, o propósito comunicativo

implícito ou explícito, contrastando explicacións e argumentos.


actualidade diferenciando información, opinión e persuasión, así como participar de forma

construtiva en diversas interaccións comunicativas (debates, traballos colaborativos...)


situación.

d) Escribir textos propios da vida cotiá, das relación sociais, dos medios de comunicación e do

ámbito académico tendo como referencia os modelos propostos na aula e expresando con

claridade as propias opinión razoadas. Planificar e revisar autonomamente os ditos textos

para asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e precisión léxica.

e) Consultar de maneira autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar

información relevante, analizala criticamente, extraer conclusións fundamentadas e

integralas nas propias producións, especialmente en traballos do ámbito académico

adecuados ó nivel.


problemas de comprensión e para compoñer e revisar con autonomía os propios textos.


29


coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.

h) Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua

galega; extraer os trazos principais que definen a actual situación sociolingüística de

Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e uso social do galego;

utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos

comunicativos.

i) Ler con regularidade obras literarias e desenvolver criterio lector; expoñer unha opinión

argumentada sobre a lectura persoal dunha obra clásica da literatura contemporánea

atendendo ós seus elementos estruturais e formais.

j) Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,

atendendo especialmente á relación co contexto, ás innovacións e á funcionalidade dos

recursos retóricos.

k) Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como

modelo os lidos e comprendendo os recursos que se empregarán; explicar as relacións das

obras co contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes,

realizando un traballo de información e de síntese ou de resolución de problemas.





atención ós xéneros de carácter argumentativo (debates, faladoiros, editoriais

radiofónicos...).

Comprensión e análise de textos publicitarios dos medios de comunicación audiovisual,

atendendo ós compoñentes verbais e non verbais da comunicación publicitaria.

Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico, como presentacións,

relatorios, intervencións en mesas redondas...



diante de nós, sobre todo en debates, exposicións do profesorado ou do alumnado e mais no

traballo colaborativo.


atención ás procedentes da publicidade e ás mensaxes implícitas e explícitas dos textos

argumentativos. Detección dos usos lingüísticos discriminatorios e mais dos prexuízos que

os sustentan e procura de alternativas que se incorporen con autonomía ás propias

producións.




Coa axuda dos medios audiovisuais e das TIC, presentacións orais ben organizadas sobre

temas de actualidade tomados dos medios de comunicación audiovisual que admitan


30

distintos puntos de vista, diferenciando información, opinión e persuasión e inserindo a

propia visión de maneira argumentada e respectuosa.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico, especialmente en

autoavaliacións das tarefas realizadas e en presentacións orais, con axuda dos medios

audiovisuais e das TIC, de traballos previamente elaborados.

Participación activa en debates e noutras situacións de comunicación reais ou simuladas

onde se expresen opinións acerca dun tema de actualidade do interese do alumnado,

ofrecendo argumentos e respectando as normas que rexen a interacción oral organizada.




respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situación de aprendizaxe

compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva, en especial á hora

de rexeitar peticións e propostas cando sexa conveniente.



lingua oral.



Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relación sociais, como contratos ou

correspondencia institucional e comercial.

Comprensión de textos dos medios de comunicación, atendendo especialmente ós xéneros

de opinión como editoriais, columnas, cartas ó director, etc.

Comprensión e análise de textos publicitarios dos medios de comunicación escritos, dos

elementos verbais e non verbais que se empregan neles e das súas mensaxes explícitas e

implícitas.

Comprensión de textos do ámbito académico, como os procedentes de dicionarios,

glosarios, enciclopedias e outras fontes de información en diversos soportes, incluíndo

fragmentos de ensaios.

Detección do tema e dos subtemas dun texto argumentativo, análise dos argumentos e

elaboración de esquemas que reflictan que se captou a súa mensaxe principal e a súa

estrutura.

Utilización autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e seleccionar a

información.


con especial atención ás procedentes da publicidade e dos xéneros de opinión nos medios de

comunicación. Detección dos usos lingüísticos discriminatorios, dos prexuízos que os

sustentan e procura de alternativas que se incorporen con autonomía ás propias producións.





31

Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como intervencións en

foros e blogs, curricula vitae, reclamacións e solicitudes, etc.

Composición de textos propios dos medios de comunicación en soporte papel ou dixital,

como cartas ó director, editoriais, artigos de opinión, columnas, etc.

Composición, en soporte papel e dixital, de textos, sobre todo expositivos e argumentativos,

propios do ámbito académico e elaborados a partir de información obtida en distintas fontes.

Redacción de proxectos e de informes sobre tarefas e sobre aprendizaxes.



cada escrito.




Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con especial atención ás formas de

expresión da subxectividade e ó enfoque do tema, sobre todo en exposicións e

argumentacións.


os de causa e consecuencia, os de condición e hipótese e os conclusivos, e mais dos

mecanismos de cohesión textual como a referencia interna de tipo léxico, sobre todo as

metáforas, metonimias, paráfrases e comodíns.

Recoñecemento das principais regras de combinación impostas polos verbos en función dos

seus argumentos e revisión das conseguintes estruturas sintácticas e os tipos de oración

segundo a natureza do predicado, aplicándoas na construción e revisión de textos; emprego

dunha terminoloxía sintáctica apropiada.




e progresión temáticas en diferentes textos argumentativos, alleos e propios.





exposición a modelos positivos e práctica.




as obras de consulta, especialmente sobre cuestións de uso (semántico e sintáctico) e de

normativa.


Coñecemento xeral da situación sociolingüística e legal das linguas do Estado español, con

manexo e interpretación de gráficos, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías


32

da comunicación, valorando positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza


Coñecemento xeral das distintas etapas da historia social da lingua galega desde comezos do

século XX, con manexo e interpretación de textos e información dos medios e tecnoloxías

da comunicación. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis

relevantes.

Comprensión da situación sociolingüística de Galicia a través da revisión da presenza da

lingua galega nos principais ámbitos e contextos e dos factores de normalización,

desenvolvendo proxectos de traballo, con emprego dos medios e tecnoloxías da

información, que permitan enfrontar e superar prexuízos lingüísticos.



Recoñecemento e valoración dos principais fenómenos que caracterizan as variedades

xeográficas da lingua galega e da función da lingua estándar.


Selección e lectura autónoma de obras fundamentais da literatura galega desde comezos do

século XX ata a actualidade adecuadas á idade. Recoñecer o papel das personaxes femininas

nestas obras.

Lectura expresiva e comprensiva e audición de textos poéticos recitados ou cantados das

distintas etapas da literatura galega desde o 1900, entendendo e apreciando os recursos

empregados, sobre todo os que manifestan as innovacións dos principais movementos,

grupos ou autoras e autores.

Lectura expresiva e comprensiva e audición de textos da narrativa galega dos séculos XX e

XXI, comentando os seus trazos e en especial a incorporación, por parte de certos grupos e

autores/as, das novas visións do mundo e das técnicas modernas.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos ou breves obras

teatrais galegas dos séculos XX e XXI, recollendo as diversas intencións e formas e

resaltando as innovadoras.

Desenvolvemento de tarefas colectivas sobre as lecturas e o seu contexto entendendo o

influxo determinante das circunstancias históricas e da situación sociolingüística na

evolución do sistema literario galego.


Aproveitamento practicamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as bibliotecas,

incluídas as virtuais.


a) Identifica a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as



b) Comprende textos escritos do ámbito público, dos medios de comunicación e da vida


implícito ou explícito, contrastando explicacións e argumentos.


33

c) Realiza exposicións orais planificadas claras e áxiles de traballos e de informacións de

actualidade diferenciando información, opinión e persuasión, participando de forma


respectando as regras que as rexen. Adopta o rexistro adecuado a cada tipo de texto e

situación.

d) Escribe textos propios da vida cotiá, das relacións sociais, dos medios de comunicación e do

ámbito académico tendo como referencia os modelos propostos na aula e expresando con

claridade as propias opinión razoadas. Planifica e revisa autonomamente os ditos textos para

asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e precisión léxica.

e) Consulta de maneira autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar



adecuados ó nivel.


problemas de comprensión e para compoñer e revisar con autonomía os propios textos.

g) Recoñece, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua, e

coñece e usa a terminoloxía lingüística adecuada.

h) Identifica as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua

galega; extrae os trazos principais que definen a actual situación sociolingüística de Galicia,

analizando criticamente os condicionamentos da valoración e uso social do galego; utiliza a

lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Le con regularidade obras literarias e desenvolve criterio lector; expón unha opinión

argumentada sobre a lectura persoal dunha obra clásica da literatura contemporánea

atendendo ós seus elementos estruturais e formais.

k) Utiliza os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,



l) Participa de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como

modelo os lidos e comprendendo os recursos que se empregarán; explica as relacións das




35

6 Sesións de avaliación e secuenciación dos contidos.

6.1 Sesións de avaliación.

Ó longo do curso realizarase unha avaliación inicial (durante o mes de outubro, en data

aínda non concretada), de carácter orientativo, e tres avaliacións máis. As datas destas

avaliacións son as que se indican a seguir:

1ª Avaliación: Semana do 17 de Decembro de 2013.

2ª Avaliación: Semana do 18 de Marzo de 2014.

3ª Avaliación: Última semana de Xuño de 2014.

6.2 Secuenciación de contidos.

6.2.1 Primeiro Curso de ESO.

Primeira Avaliación: Unidades didácticas 1, 2, 3 e 4 (de acordo co libro de texto).

Segunda Avaliación: Unidades didácticas 5, 6, 7 e 8.

Terceira Avaliación: Unidades didácticas 9, 10, 11, 12.

6.2.2 Segundo Curso de ESO.

Primeira Avaliación: Unidades didácticas 1, 2, 3 e 4.



6.2.3 Terceiro Curso de ESO.

Primeira Avaliación: Unidades didácticas 1, 2, 3 e 4.



6.2.4 Cuarto Curso de ESO.

Primeira Avaliación:

o Análise de textos: subliñado, esquema, resumo, tema e título.

o Tipoloxía textual: propiedades do texto.

o Semántica: relacións semánticas, cambios semánticos.

Segunda Avaliación:

o Unidades lingüísticas: fonema, monema, palabra, frase, oración.

o Análise sintáctica.

o Fonética: fonema, son, grafema, sistema vocálico, sistema consonántico.

Terceira Avaliación:

o Historia da lingua ó longo do século XX.

o Literatura galega do século XX.

o Variedades lingüísticas.

o O galego hoxe: niveis de competencia e uso, lingua e mocidade, prexuízos.


37

7 Metodoloxía e materiais curriculares.

7.1 Principios metodolóxicos xerais.

No establecemento do currículo da Educación Secundaria Obrigatoria teñen gran

relevancia os elementos metodolóxicos. Estes elementos veñen condicionados por tres

variables: as características físicas e psicolóxicas do alumnado desta etapa, as relacións

profesor/a-alumno/a e as relacións que establecen os alumnos/as entre si.

Os cambios físicos propios da puberdade, o proceso aberto de definición da propia

identidade, a inseguridade, o cuestionamento da autoridade establecida, a influencia do grupo de

iguais, etc, son factores a ter en conta na situación ensinanza-aprendizaxe.

As posibilidades intelectuais destes estudantes cambian de xeito cualitativo ó longo da

etapa. O alumnado ten que afrontar un desenvolvemento da súa capacidade de razoamento para

poder afrontar a resolución de problemas cada vez máis complexos e o acceso a contidos de

carácter abstracto.

É tamén o momento no que o alumno/a completa o seu proceso de socialización, que tamén

terá a súa expresión no ámbito escolar. Neste senso é moi importante fomentar un bo clima de

convivencia na aula para favorecer o intercambio fluído de información e experiencias que

permitan a adquisición de novos coñecementos.

Para a consecución dos obxectivos da etapa requírese unha metodoloxía fundamentada

nalgúns principios básicos da aprendizaxe que cada profesor/a adaptará en función das

características do grupo e do seu propio estilo de docencia.

O profesor/a ten que tomar o papel de guía do proceso de ensinanza-aprendizaxe. Para que

a aprendizaxe sexa eficaz cómpre tomar como referencia o nivel de partida, é dicir, os

coñecementos previos que ten cada alumno/a. Se a base da que dispón este están moi lonxe dos

novos contidos, non poderá conectar de xeito natural con eles e só conseguirá unha aprendizaxe

memorística. É por isto que resulta necesario que cada profesor/a recorde e active os

coñecementos previos de xeito sistemático, xa que sobre eles se han asentar os novos

coñecementos.

Nalgúns casos a tarefa do profesor consistirá en proporcionar dunha maneira ordenada os

contidos relevantes (aprendizaxe por facilitación) e noutros será máis axeitado dispor as

condicións e os materiais máis apropiados para que o alumno/a, asumindo unha actitude máis

autónoma, adquira o seu propio coñecemento (aprendizaxe por descubrimento). Sempre que se

poida hai que ofrecer ó alumno/a posibilidade de practicar ou aplicar os coñecementos, dado

que iso permite consolidar as aprendizaxes.

Por outra banda, o grao de motivación afecta directamente ó rendemento académico. Para

incrementar a motivación convén que o profesor/a faga explícita a utilidade dos contidos que se

imparten, tanto no ámbito académico como no ambiente cotián do alumno/a. Ademais,

plantexar algunhas tarefas coma un desafío, coma unha meta con certo grao de dificultade pero

asemade asequible, aumentará o interese nos adolescentes e contribuirá a incrementar o grao de

autonomía e a consideración positiva cara ó esforzo.

Un recurso metodolóxico que pode facer máis doado o intercambio de experiencias e a

cooperación entre alumnos/as é o traballo en grupo, que constitúe non só un medio, senón un fin

en si mesmo nunha sociedade cooperativa. Porén, para asegurar o éxito do traballo en grupo

previamente hai que seleccionar con coidado a actividade e o momento máis apropiado para

desenvolvela, definir claramente os obxectivos que se pretenden e o procedemento para


38

realizala, establecer de xeito flexible a composición dos grupos e explicitar como e cando

rematará a tarefa.

Entre o alumnado o máis destacable sempre vai ser a diversidade, tanto no que se refire a

capacidades coma a intereses, polo que é importante que se programen distintos niveis de

dificultade ou profundamento. Ademais o alumnado pode ter dificultades de aprendizaxe que

requiran por parte do profesor/a unha atención individualizada ou en grupos reducidos.

Poderanse tomar medidas tales como actividades diferenciadas, utilización doutros materiais,

agrupamentos flexibles, adaptacións curriculares, etc.

Finalmente hai que facer fincapé nun aspecto moi importante, o carácter multidisciplinar da

materia de Lingua galega e literatura. Os avances que o alumnado realice ó longo da etapa en

tódalas materias son á vez efecto e causa do progreso no seu dominio da linguaxe; por outra

banda, as deficiencias na comprensión e expresión lingüísticas adoitan desembocar en situacións

de fracaso escolar. É primordial, por tanto, que todo o profesorado se implique no logro dos

obxectivos básicos da área de Lingua galega e literatura, o que redundará nunha mellora das

condicións de aprendizaxe nas súas materias.

7.2 Didáctica de aspectos disciplinares concretos.

Os principios metodolóxicos non se aplican de xeito abstracto, senón sobre contidos

disciplinares concretos, polo que convén definir a aplicación da metodoloxía en conexión coas

actividades máis características da área.

7.2.1 Lectura.

Ademais das actividades de lectura vinculadas ós contidos incluídos na programación,

cremos que hai que dedicar a este apartado esforzos específicos, encamiñados non só á

superación das deficiencias que poidan presentar os alumnos/as, senón sobre todo á

estimulación do hábito de lectura. Para este fin incluímos na programación tres lecturas

obrigatorias en cada un dos cursos sobre as que se realizarán distintas actividades: debates sobre

aspectos concretos ou sobre a valoración conxunta dos libros, recreacións, controis de lectura,

etc. Ademais destas lecturas obrigatorias fomentarase que o alumnado poida aumentar o número

de lecturas con carácter voluntario, valorándose esta actividade positivamente de cara á

avaliación.

A selección das obras nuns casos será feita previamente polo profesor/a e noutros o

alumnado poderá escoller dentro dunha lista pechada. En todo caso sempre serán escollidas

atendendo ós seguintes criterios:

Atraer o alumnado cara á literatura a través de obras de aventura e intriga ou de

temática próxima a elas.

Darlles a coñecer obras clásicas e actuais da literatura galega e de literaturas alleas

traducidas á nosa lingua.

Axudarlle ó alumnado a completar a súa educación en valores estudando e

analizando distintos comportamentos presentes nas obras literarias. A temática que

tratan moitos libros (sobre todo os dirixidos a un público adolescente) é un

mecanismo moi axeitado para introducir os contidos transversais que se van

traballar ó longo do curso.

Contextualizar o estudo da literatura das distintas épocas.


39

Finalmente dedicaremos un esforzo especial ás actividades de lectura dentro da aula, tanto

no que respecta á lectura comprensiva coma á lectura expresiva en voz alta. Neste sentido

cómpre indicar a participación do Departamento nunha iniciativa que se propuxo dende o

equipo directivo, “A hora de ler”; a actividade consiste en que unha vez á semana, en varias

materias, entre elas a que nós impartimos, se vai dedicar un cuarto de hora á lectura dun libro

elixido polo alumno/a; durante ese tempo o profesor/a tamén levará a cabo unha lectura.

7.2.2 Lingua oral.

Partindo do feito de que a lingua galega é o vehículo habitual de comunicación da maior

parte do noso alumnado, e tendo en conta que a práctica totalidade do mesmo entende a lingua e

é quen de expresarse nela, a lingua de uso na aula para a materia de Lingua galega e literatura

será sempre o galego. Por tanto, tódalas interaccións do alumnado entre si e co profesor/a

produciranse sempre nesta lingua.

Por outra banda é moi importante que na aula se cree un clima de respecto mutuo,

colaboración e participación activa que permita a expresión de opinións, ideas, gustos persoais,

etc.

Outro aspecto relevante en relación coa lingua oral é o manexo de rexistros diferentes, así

como o coñecemento, valoración e respecto cara ás distintas variedades do galego. Parece

importante que o alumnado poida escoitar testemuñas vivas dos diferentes usos, rexistros e

variedades da lingua oral, e para tal fin procuraremos facer uso dos medios audiovisuais e

informáticos cos que contamos no instituto.

7.2.3 Lingua escrita.

A nosa tarefa neste ámbito ha de buscar, por unha banda, a corrección de aspectos tales

como a ortografía, a puntuación, a construción oracional ou a coherencia textual. É importante

facer unha corrección constante e sistemática deste tipo de aspectos, e transmitirlle ó alumnado

que haberá sempre unha atención ós mesmos e á súa avaliación. Convén tamén que o alumnado

entenda que unha premisa importante para o manexo correcto da lingua escrita é o hábito de

lectura, e que a través da mesma se van aprendendo e contrastando tódolos aspectos

relacionados cun uso correcto e apropiado da lingua escrita.

Tamén se coidará na produción de textos os aspectos de adecuación, coherencia e cohesión

ademais da corrección gramatical. A corrección dos textos escritos producidos polo alumnado

tratará de forma específica estes aspectos.

Especial mención merece a importancia que ten na elaboración de textos escritos a

planificación. O alumno/a ten que ser consciente de que todo texto ten que ser planificado

previamente para que cumpra os requisitos citados no punto anterior; neste sentido fomentarase

o uso de borradores e esquemas previos á redacción definitiva como paso imprescindible para a

produción de textos escritos.

Porén, a nosa tarefa non se pode limitar a isto, senón que hai que desenvolver a competencia

do alumno/a na composición de textos de diversas intencións, funcións e xéneros, así como a

súa capacidade para realizarse plenamente como persoa mediante a expresión das súas

inquedanzas e opinións, dentro dun marco de respecto e estímulo á creatividade persoal. Para

lograr isto hai que propor actividades e exercicios relacionados estreitamente coa vida cotiá, os

intereses, esixencias e experiencias dos alumnos/as, dándolle deste xeito ó seu traballo un


40

carácter funcional e deixando claro que expresión escrita non só é un exercicio académico,

senón que constitúe unha oportunidade para construír a personalidade individual e social.

7.2.4 Adquisición de léxico.

A adquisición dun léxico adecuado é unha acción prioritaria da nosa acción didáctica, de

acordo con certos obxectivos e pautas:

Superación dos estereotipos léxicos propios do ámbito coloquial e vulgar (con

especial atención ós castelanismos) e do marco xeográfico. Para isto hai que actuar

en varias direccións: valoración das variedades dialectais, rexeitamento de

elementos alleos ó galego (castelanismos) e toma de conciencia da necesidade de

coñecer e usar en contextos apropiados a norma lingüística culta.

Adquisición dun léxico variado, rico e preciso.

Adquisición e manexo da terminoloxía técnica e científica propia da materia e dos

demais ámbitos da vida escolar.

Para a consecución destes fins realizaranse actividades específicas: lecturas de distintos

tipos, uso do dicionario, actividades de creación escrita, actividades de intercambio oral,

exercicios sobre fenómenos léxicos e semánticos, etc.

7.2.5 Gramática.

No que se refire á aprendizaxe da gramática queremos fuxir da metodoloxía de tipo clase

maxistral; o estudo gramatical realizarase a partir de textos que se traballarán na aula como un

medio para chegar ó coñecemento gramatical. Neste sentido intentaremos sempre que os

elementos de estudo gramatical estean contextualizados, o que leva consigo que os textos que se

utilicen sexan coidadosamente elixidos para cada tema. No que se refire á selección de textos

procuraremos fuxir do texto literario como referente único, buscando a diversidade e a

relevancia para o alumno/a dos textos seleccionados.

7.2.6 Literatura.

A ensinanza da literatura non pode prescindir dunha perspectiva histórica nin dos contidos

relacionados con ela, pero vai máis alá e non pode converterse nunha memorización mecánica

de conceptos alongada dun contacto directo cos textos literarios.

A periodización da materia literaria ten en conta a madurez progresiva que vai acadando o

alumnado ó longo da etapa: os dous primeiros cursos dedícanse a conseguir unha percepción

máis creativa e dinámica do feito literario, e céntranse nun enfoque temático-xenérico; nos

cursos de terceiro e cuarto introdúcense unha serie de coñecementos de historia literaria que

deben ser atendidos necesariamente. En calquera caso o elemento central que se tomará como

referencia no estudo da literatura é o texto literario e, de xeito progresivo, hai que ir

introducindo ó alumnado no comentario de texto.

7.3 Materiais e recursos didácticos.

En cada curso da ESO, agás 4º, o alumnado contará cun libro de texto a partir do cal se

organizarán as actividades de aprendizaxe. Os libros seleccionados polo departamento son os

seguintes:


41

1º Curso: Lingua galega e literatura. 1º ESO. Editorial Anaya.



En 4º curso de ESO non haberá libro, e o profesor encargarase de dotar do material

necesario ó alumnado segundo as necesidades: utilización de fotocopias, da plataforma Moodle,

consultas en internet, etc.

En cada aula da educación secundaria o alumnado conta cunha biblioteca de aula que inclúe

dicionarios de galego (un por cada dous alumnos/as), enciclopedias e outro material de consulta

que resulta moi útil para o desenvolvemento das clases.

A Biblioteca do centro tamén é un recurso que consideramos esencial para o fomento da

lectura (no contexto do plan de lectura do centro). O profesorado que imparta clase na ESO

proporalle ó alumnado lecturas de tema variado e de interese axeitadas á súa idade.

O manexo das novas tecnoloxías, tal como se recolle nos contidos da materia, debe ter un

lugar destacado tanto nos seus aspectos didácticos coma na procura de información e no proceso

de elaboración de textos por parte do alumnado. O material relacionado coas TIC do que

dispomos no centro, ademais das aulas Abalar, é o seguinte:

Equipos informáticos ó que poden acceder os alumnos/as, tanto en horario de clases

como no seu tempo libre.

Aula de informática con 18 equipos (todos eles conectados a internet) que se pode

reservar para impartir as clases nela.

Equipos portátiles equipados cun canón proxector que pode utilizar o profesorado que o

precise.

Varias aulas con taboleiro interactivo.

Equipos reprodutores de vídeo e DVD.

Tódalas aulas están equipadas con conexión a internet e canón de proxección.


43

8 Procedementos e instrumentos de avaliación.

8.1 Elementos de observación para a avaliación:

1. Expresión.

Expresión oral precisa e coherente, articulada e nítida. Utilización do ton

axeitado á intención comunicativa; interpretación correcta dos signos de

puntuación ó realizar exercicios de lectura oral.

Utilización dos recursos verbais e non verbais e dos rexistros lingüísticos

axeitados.

Elaboración correcta do discurso escrito dende o punto de vista

morfolóxico, sintáctico e semántico; utilización de léxico axeitado, variado

e flexible; utilización adecuada dos signos de puntuación e das normas

ortográficas.

2. Comprensión.

Comprensión do contido de textos orais e escritos; distinción, ordenación e

xerarquización das ideas.

Análise e comentario de recursos expresivos e recursos estilísticos.

3. Estratexias de aprendizaxe.

Realización de subliñados, resumes, sínteses, esquemas, guións e outras

actividades e técnicas de traballo intelectual.

Utilización apropiada de fontes de información (dicionarios, manuais, libro

de texto, bibliografía); adquisición de técnicas de busca de información na

biblioteca.

Elaboración de apuntes ordenados, comprensibles e aproveitables.

Adquisición e utilización de técnicas de razoamento: indución, dedución,

analoxía e comparación, contrastación e diferenciación, redución ó absurdo,

etc; memorización de conceptos fundamentais; transferencia e aplicación do

aprendido.

4. Actitudes

Respecto ás normas de convivencia establecidas no Instituto e nas

actividades da materia. Respecto do dereito dos compañeiros a aprender.

Interese, participación e traballo persoal e en grupo.

Tolerancia, solidariedade e colaboración cos demais; respecto da opinión

allea.

Participación activa en tarefas de avaliación e autoavaliación.

Reflexión crítica sobre a realidade e a propia actuación. Adquisición de

responsabilidade, madurez e autenticidade, tanto dende o punto de vista

individual como social.

Receptividade e interese cara ás actividades relacionadas cos temas

transversais.

Sensibilidade cara ós textos literarios e as manifestacións artísticas.

5. Hábito de traballo

Asistencia regular e puntual a clase.

Esforzo sistemático dentro e fóra da clase. Práctica do hábito de estudo e

realización de tarefas e deberes.


44

Interese polo traballo ben feito. Presentación puntual, pulcra e correcta de

traballos e exercicios.

Asistencia ós exames e probas de avaliación.

Realización das lecturas que se esixen, nos prazos fixados.

A aplicación dos criterios de avaliación débese facer a través de instrumentos e probas que

sexan coherentes con eles e que permitan anotar de xeito sistemático e organizado as

observacións necesarias para levar a cabo unha avaliación obxectiva, transparente e eficaz do

rendemento académico do alumando.

1. Observación do alumno/a na clase.

A observación do alumnado permite comprobar a asistencia regular, o

comportamento, a intervención no proceso didáctico, as dificultades de aprendizaxe,

etc. Todas estas observacións deben ser recollidas no caderno do profesor.

2. Revisión do caderno de actividades do alumno/a.

O caderno de actividades do alumno/a proporciona datos sobre a comprensión, a

expresión escrita e o desenvolvemento das actividades propostas, sobre a utilización de

fontes de información e documentación, sobre os hábitos de traballo e estudo persoal,

etc. Para avaliar este material pídeselle ó alumnado que conte cun caderno no que poida

arquivar os resultados do seu traballo diario; isto farase de xeito sistemático para o

primeiro e segundo curso, sendo un recurso optativo para terceiro e cuarto. A revisión

do caderno é un recurso moi importante para avaliar o rendemento escolar, pero

diversos factores (copia do caderno de outro/a, axuda doutras persoas, etc) fan que deba

ser valorada con precaución.

3. Probas obxectivas.

A realización de probas obxectivas, tanto orais como escritas, permiten observar e

valorar a asimilación e aplicación de conceptos e o logro de gran variedade de

procedementos, ó tempo que demostran a capacidade dos alumnos/as para resolver

problemas; tamén axudan a que o alumno/a sexa consciente dos seus avances e

deficiencias; finalmente supoñen un material obxectivo de doada comprobación tanto

para os profesores/as como para os alumnos/as e as súas familias. A probas obxectivas

non deben ser illadas, senón que se deben integrar de forma relacionada co resto das

actividades de avaliación. Deberíase evitar a realización de probas únicas e dos exames

“decisivos”, plantexándoos en cambio como un conxunto de observacións de

importancia especial.

4. Control de lecturas.

Dada a importancia que lle damos á lectura pódense realizar probas para verificar

que se está a traballar co ritmo e a intensidade axeitados.

5. Actividades de expresión oral.

Actividades interesantes que permiten a avaliación da expresión oral son as

exposicións orais, debates e coloquios, representacións, dramatizacións, lecturas


45

expresivas, etc. É importante deseñar coidadosamente estas actividades para que

proporcionen datos fiables, evitando o risco de desorientación do alumno/a.

6. Actividades de expresión escrita.

Son unha parte importante na avaliación e consistirán na elaboración de textos

tanto literarios (narracións, descricións, diálogos...) coma instrumentais (cartas, actas,

instancias, resumes...), e na análise e comentario de textos.

7. Autoavaliación e coavaliación.

Temos que procurar que as actividades de avaliación contribúan a que o alumnado tome

conciencia dos seus avances ou deficiencias. En todo momento debe saber en que punto

se atopa dentro do proceso de aprendizaxe, para que así poidan tomar medidas de

corrección e reforzo. Procurarase evitar o carácter penalizador das probas e fomentarase

a autoestima do alumnado.

8.2 Normas de cualificación.

O resultado da aplicación dos criterios e instrumentos de avaliación expresarase, en cada un

dos trimestres e ó rematar o curso mediante unha escala de cualificación (de un a dez) que terá

como referente os obxectivos e contidos descritos previamente e que estará de acordo coas

seguintes normas de cualificación:

1. Ningunha das observacións que integran o proceso de avaliación terá carácter exclusivo, nin

se avaliará a ningún alumno/a por medio dunha observación única. Porén, todo o alumnado

debe participar nas probas e actividades que o profesor/a indique que teñen unha valoración

máis destacada e teñan a consideración de actividades ou probas oficiais de avaliación

(desta consideración serán advertidos/as previamente). A non realización destas probas

levará consigo unha cualificación de suspenso no trimestre correspondente ou, no seu caso,

na totalidade da área.

2. En tódalas probas e traballos se valorará a expresión, tanto oral coma escrita, de acordo cos

seguintes parámetros, reservándose unha parte da nota para valorar estes aspectos:

Adecuación (presentación correcta, rexistro apropiado e propósito claro), coherencia (aporte

da información precisa, estrutura clara e parágrafos ben estruturados), cohesión (uso

axeitado da puntuación, uso axeitado das conxuncións e enlaces, pronomes anafóricos ben

empregados), corrección gramatical (ortográfica, sintáctica e léxica) e variación

(complexidade sintáctica, riqueza e precisión do léxico e recursos estilísticos).

3. Calquera proba de avaliación poderá considerarse suspendida (e nese caso terá unha

cualificación de 0 puntos) se hai constancia de que o alumno/a copiou, permitiu que

outros/as copiasen o seu traballo ou participou en calquera actividade ou estratexia para

mellorar os resultados (propios ou alleos) mediante procedementos deshonestos. O

profesor/a tamén poderá rexeitar un exame ou exercicio se a súa presentación ou caligrafía o

fan ilexible; neste caso quedará ó seu criterio a repetición da proba ou a súa substitución por

unha proba oral.


46

4. As correccións que realice o profesor/a sobre as tarefas, exercicios e traballos dos

alumnos/as serán coñecidas por estes sempre que sexa posible; para isto o profesor/a

mostrará os exercicios unha vez corrixidos. Esta norma considérase de obrigado

cumprimento no caso das probas obxectivas.

5. A cualificación de cada avaliación trimestral dependerá das obtidas nas diversas

observacións e probas realizadas, que deben ser variadas e capaces de ofrecer información

relevante sobre o cumprimento dos obxectivos específicos da área e dos obxectivos xerais

que serven de referente para tódalas áreas da ESO. A ponderación que se aplique a estas

observacións estará en función da importancia relativa que en cada caso o profesor/a lles

outorgue e das normas xerais do Departamento. O baremo de valoración será o seguinte:

Observación da actividade didáctica diaria, traballo na aula, preguntas de clase, actitude

cara á materia e cara ó profesor/a e os compañeiros/as, etc: 20 por cento da

cualificación.

Elaboración de redaccións, controis de lectura, comentarios de texto, traballos

individuais ou en grupo, etc: 20 por cento da cualificación.

Probas obxectivas (orais ou escritas), exames, controis e calquera actividade que o

profesor/a indique expresamente que ten esta consideración: 60 por cento da

cualificación.

A non realización ou abandono manifesto e reiterado de calquera dos tres apartados

suporá o suspenso na avaliación, ou, no seu caso, no curso completo. Ademais, e

independentemente da cualificación obtida nos exames ou probas obxectivas, considerarase

suspenso/a a todo alumno/a que obteña, de xeito sistemático, cualificacións negativas nas

demais observacións do trimestre.

6. Cando un alumno/a obteña, tras o exame e ponderación de tódalas observacións realizadas

no trimestre, unha cualificación igual ou superior a 5 considerarase aprobado, e se a nota é

inferior a 5 considerarase suspenso. Dado que a cualificación trimestral corresponde a unha

ponderación conxunta de tódalas observacións realizadas, o suspenso afectará a todo o

contido do trimestre, e en ningún caso a unha soa das súas partes.

7. O profesor/a da área informará ó alumnado que suspendese unha avaliación sobre os

aspectos do seu rendemento que foron insuficientes, e orientarao respecto ós obxectivos,

contidos e criterios de avaliación mínimos e sobre as actividades que han realizar para

acadalos. A recuperación dunha avaliación suspendida comprobarase na seguinte, mediante

a combinación de dous instrumentos, ambos de carácter obrigatorio para o alumnado: por

unha banda, realización de exercicios ou traballos; por outra, realización de unha ou varias

probas obxectivas que incluirán preguntas relativas ós contidos tratados no trimestre

anterior. Para evitar acumulación excesiva de exercicios e exames o profesor/a procurará

que as medidas de recuperación queden integradas nas actividades normais da aula (probas

e exercicios con varios niveis de dificultade, probas únicas con actividades diferenciadas,

desdobramentos por tarefas, etc). Os criterios de avaliación e as normas de cualificación

aplicables a estas actividades serán exactamente os mesmos que se tiveron en conta ó longo

do curso para o resto de actividades e probas de avaliación. A efectos de medias e outras

ponderacións só se terá en conta a cualificación das actividades de recuperación se é máis

alta cá cualificación ordinaria da avaliación.


47

8. A cualificación final da materia terá como referente último o logro (ou non consecución)

dos obxectivos programados. Cando as tres avaliacións fosen cualificadas positivamente, a

cualificación final do curso será o resultado de realizar a media aritmética das tres, se ben

esa media se poderá corrixir en función de circunstancias singulares (actitude, hábito de

traballo, grao de madurez do alumno/a, etc). En caso de que tras completarse as actividades

de recuperación a cualificación dunha avaliación trimestral siga sendo negativa utilizarase

como referente o logro dos obxectivos programados para o curso. En ningún caso se

considerará aprobada a materia se o alumno/a presenta dúas avaliacións suspendidas e non

recuperadas.

9. Terase en conta a posibilidade de que un alumno/a suspenda reiteradamente debido ás súas

deficiencias no referido á expresión escrita, e en especial polas faltas de ortografía. Nese

caso tomaranse medidas para corrixir tal deficiencia: exames orais, actividades de

recuperación ortográfica, etc. Se trala aplicación destas medidas o alumno/a resulta

irrecuperable poderá ser declarado suspenso/a na totalidade da área, se ben neste caso

haberá que escoitar previamente a opinión dos membros do departamento, e no seu caso a

do equipo de profesores reunido na sesión de avaliación.

10. As reclamacións do alumnado ou dos seus pais, nais ou titores legais sobre as cualificacións

das probas ou sobre as cualificacións das avaliacións trimestrais e final serán atendidas

cinguíndose á lexislación vixente, así como ó disposto no Proxecto Curricular de

Secundaria e no Proxecto Educativo do Instituto.


49

9 Mínimos esixibles para a obtención dunha avaliación positiva.

9.1 Primeiro curso de ESO.

9.1.1 Contidos mínimos de 1º de ESO.


Comprensión de textos.

Comprensión de textos orais, tanto os propios dos medios de comunicación coma dos

utilizados no ámbito académico.


de respecto ante as intervencións orais.



P


Exposición planificada, clara e ordenada de textos orais.

Narración oral a partir dun guión preparado previamente.

Utilización do rexistro adecuado ás distintas situacións en que se pode atopar o alumno/a.

Intervencións orais respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situacións

de aprendizaxe compartida.

Produción de enunciados correctos e non interferidos dende o punto de vista fonético,

fuxindo dos prexuízos que adoitan relacionarse con determinados modelos de lingua oral.


U


Comprensión de textos escritos de diversos ámbitos: vida cotiá, relacións sociais, medios de

comunicación e ámbito académico.




Utilización dirixida da biblioteca do centro e das TIC para obter tanto información como

modelos para a composición escrita.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes que supoñan calquera tipo de discriminación.




50


Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais (instrucións e normas,

mensaxes de chat ou de correo electrónico), dos medios de comunicación, e tamén de textos

propios do ámbito académico.




escrito.




Recoñecemento e uso reflexivo dos mecanismos de cohesión textual.

Indución da diferenza entre palabras flexivas e non flexivas e recoñecemento das categorías

gramaticais básicas (substantivo, adxectivo cualificativo, verbo, adverbio).

Indución das regras de concordancia e das funcións sintácticas principais no seo da oración.




ortográficas.



exposición a modelos positivos e práctica mediante a lectura de textos.




as obras de consulta, especialmente sobre clases de palabras e normativa.


Coñecemento xeral da diversidade lingüística no mundo e no Estado español e valoración

do plurilingüismo.

Observación da situación sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis

próximo (aula, pobo…), con aproximación ós prexuízos lingüísticos máis evidentes.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística e exercicio de reclamación

de dereitos lingüísticos como alumno/a por medio de diferentes intervencións orais e

escritas.



Observación das principais diferenzas, contextuais e formais, entre usos de distintos niveis e

rexistros, tanto na oralidade como na escrita.


51



captando o uso dos recursos estilísticos principais.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de diferentes textos narrativos breves,

recoñecendo a funcionalidade dos elementos formais básicos.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de pezas teatrais, apreciando os

seus compoñentes e procedementos máis relevantes.

Comparación entre textos literarios e non literarios e dos tres grandes xéneros.

Creación de textos de intención literaria partindo dos trazos formais dos traballados na aula.


virtuais.

9.1.2 Criterios mínimos de avaliación de 1º de ESO.

a) Extraer a intención comunicativa e a idea xeral de textos orais.

b) Realizar exposicións e narracións orais planificadas claras e áxiles e participar de forma

construtiva en diversas interaccións comunicativas respectando as regras que as rexen.

Adoptar o rexistro adecuado a cada tipo de texto e situación.

c) Elaborar narracións e descricións seguindo un modelo así como outros textos sinxelos

propios da vida cotiá, das relacións sociais e dos medios de comunicación. Aplicación a

estes textos das normas básicas de adecuación, de coherencia, de cohesión, de corrección e

de precisión léxica.

d) Consulta de textos en diferentes soportes, co fin de extraer a información solicitada e

incorporala ás propias producións.

e) Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver


f) Recoñecer e usar unha terminoloxía lingüística básica.

g) Observar os condicionamentos máis evidentes da valoración e uso social do galego e utilizar

a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

h) Recoñecer a diversidade lingüística do mundo actual, con especial atención ó contorno

peninsular; coñecer e usar os dereitos lingüísticos.

i) Expor unha opinión persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu

sentido coa propia experiencia e recoñecendo os trazos xerais do xénero.

k) Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,


l) Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como



52

9.2 Segundo curso de ESO.




Comprensión de novas de actualidade e de información de crónicas e de reportaxes

procedentes dos medios de comunicación audiovisual.

Comprensión de textos orais procedentes dos medios de comunicación e do ámbito

académico.



diante de nós.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes dos medios de comunicación.



U


Exposición planificada, clara e ordenada de informacións tomadas dos medios de

comunicación.



Utilización do rexistro adecuado ás distintas situacións en que se pode atopar o alumno/a.



compartida.



lingua oral.


U


Comprensión de textos propios da vida cotiá (diarios, cartas persoais e solicitudes), dos

medios de comunicación (noticias, reportaxes e crónicas) e do ámbito académico (webs

educativas e informacións de dicionarios, glosarios e enciclopedias en diversos soportes).




Utilización progresivamente autónoma da biblioteca e das TIC como fonte de información e

de modelos para a composición escrita.


53


con especial atención ás procedentes dos medios de comunicación.

Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios máis evidentes, análise dos prexuízos

que os sustentan e procura de alternativas.



U


Composición de textos propios da vida cotiá (diarios, cartas persoais ou solicitudes), dos

medios de comunicación (noticias, crónicas e reportaxes) e do ámbito académico

(esquemas, resumos, exposicións e explicacións sinxelas, informes de tarefas e aprendizaxes

efectuadas).




escrito.




Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con especial atención ó tratamento dos

interlocutores e ás fórmulas de cortesía.

Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores textuais máis comúns e mais dos

mecanismos de cohesión textual.

Indución, a partir de usos contextualizados, da estrutura das palabras flexivas,

especialmente substantivo e verbo, e recoñecemento dos seus aspectos morfolóxicos máis

precisos..

Distinción reflexiva entre os distintos elementos sintácticos no nivel da frase.




ortográficas.



exposición a modelos positivos e práctica, especialmente durante as exposicións

planificadas.




as obras de consulta, especialmente sobre flexión, relacións semánticas e normativa.


54


Coñecemento xeral da situación das linguas minorizadas e das internacionais, con manexo e

interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías da

comunicación, valorando positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza


Comprensión da situación sociolingüística galega en canto a usos e actitudes xerais,

realizando pequenos traballos que permitan recoñecer e analizar prexuízos lingüísticos.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística, a toponimia e a

antroponimia.



Observación das principais diferenzas, preferentemente en textos orais, entre as variedades

xeográficas da lingua galega.


Selección guiada e lectura progresivamente autónoma de obras adecuadas á idade.


captando o valor funcional dos recursos estilísticos máis relevantes nos diferentes niveis.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos narrativos breves, contrastando

os elementos estruturais e formais: distintas voces, perspectivas temporais, etc.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de pezas teatrais, recoñecendo os

compoñentes e procedementos que caracterizan os subxéneros.

Comparación entre textos pertencentes ós subxéneros literarios.

Creación de textos de intención literaria.


virtuais.


a) Extraer a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos orais dos medios de comunicación e do ámbito escolar.

b) Extraer a intención comunicativa, o tema, as ideas principais e os datos relevantes de

diferentes textos escritos dos ámbitos social e académico.

c) Realizar exposicións orais planificadas claras e áxiles de informacións de actualidade


medios, e participar de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas



d) Escribir textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico.

Planificar e revisar os ditos textos con progresiva autonomía aplicándolles normas de

coherencia, de cohesión, de corrección e de precisión léxica.

e) Consultar de maneira progresivamente autónoma textos en diferentes soportes co fin de

seleccionar a información relevante e incorporala ás propias producións, especialmente

a traballos do ámbito académico adecuados ó nivel.


55




g) Coñecer e usar unha terminoloxía lingüística básica.

h) Observar os condicionamentos actuais da valoración e uso social da lingua galega e

utilizala con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos comunicativos.

i) Recoñecer e comprender a diversidade lingüística do mundo actual.

k) Ler con regularidade obras literarias; expor unha opinión persoal sobre a lectura dunha

obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia experiencia e valorando o

uso dos elementos do xénero, o punto de vista e o emprego da linguaxe.


atendendo especialmente ós trazos dos subxéneros e á funcionalidade dos recursos

retóricos.



9.3 Terceiro curso de ESO.

9.3.1 Contidos de mínimos de 3º de ESO.


U



atención ás entrevistas, noticias, crónicas e reportaxes.

Análise encamiñada á comprensión e á valoración crítica da comunicación televisiva e da

radiofónica coas súas especificidades.

Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico.




Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes dos medios de comunicación. Recoñecemento

dos usos lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que os sustentan e procura

de alternativas que se incorporen con progresiva autonomía ás propias producións.



U


Exposición planificada, clara e ordenada sobre temas tomados dos medios de comunicación,

contrastando os diferentes puntos de vista e opinións neles expresadas e axudándose dos

medios audiovisuais e das TIC.

Participación en entrevistas e simposios simulados, así como en situacións de comunicación

propias da vida cotiá do alumnado, adoptando o rexistro adecuado ás mesmas.


56





compartida.



lingua oral.


U


Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais (actas de reunión,

regulamentos...), dos medios de comunicación (recoñecemento das diferenzas entre

información e opinión) e do ámbito académico (webs educativos e informacións de

dicionarios, glosarios e enciclopedias en diversos soportes).

Detección do tema e dos subtemas de textos expositivos e aplicación a estes de técnicas de

análise do contido de textos escritos: subliñado das ideas principais elaboración de

esquemas que as estruturen visualmente e resumo.

Utilización practicamente autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e

seleccionar a información.


con especial atención ás procedentes dos medios de comunicación. Recoñecemento dos

usos lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que os sustentan e procura de

alternativas que se incorporen con progresiva autonomía ás propias producións.



U


Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais (actas de reunión,

solicitudes, etc), dos medios de comunicación (entrevistas, crónicas e reportaxes) e do

ámbito académico, elaborados a partir de información obtida en distintas fontes.



cada escrito.




Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con recoñecemento das intencións

comunicativas expresadas a través dos modos e perífrases verbais.


57

Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores textuais máis comúns e mais dos

mecanismos de cohesión textual.

Recoñecemento, sobre usos contextualizados, dos mecanismos de formación de palabras

(derivación e composición).

Recoñecemento da diferenza entre funcións sintácticas e unidades que as desempeñan

(incluíndo as que teñen forma oracional con emprego dunha terminoloxía sintáctica

axeitada.




e progresión temáticas en diferentes textos expositivos, alleos e propios.





exposición a modelos positivos e aplicación práctica nas interaccións orais espontáneas.




as obras de consulta, especialmente sobre formación de palabras, familias léxicas e

normativa.


Coñecemento xeral e concreción no marco peninsular das causas que contribúen á

formación, expansión, transformación, minorización, substitución e normalización das

linguas, con manexo e interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e

tecnoloxías da comunicación.

Valoración positiva do plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

Coñecemento xeral da formación da lingua galega e das distintas etapas da súa historia

social ata o século XIX. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis

relevantes.

Comprensión da situación sociolingüística galega a través da abordaxe dos fenómenos de

contacto de linguas (bilingüismo, diglosia, conflito lingüístico, interferencias...),

desenvolvendo proxectos de traballo que permitan enfrontar prexuízos lingüísticos.

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística referida ós medios de

comunicación e exercicio de reclamación de dereitos lingüísticos como usuario/a.



Recoñecemento das características contextuais e formais dos distintos niveis e rexistros,

aplicación segundo as circunstancias da situación comunicativa e valoración da necesidade

de adecuarse a elas.


58


Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que amplíen o coñecemento do

mundo, especialmente da nosa realidade histórico-cultural anterior ó século XX.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos recitados ou cantados

da literatura galega desde a Idade Media ó século XIX e da popular.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de prosa galega anterior ó século XX, así

como de contos e lendas populares.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos do teatro galego

anterior ó século XX, observando as súas características.

Desenvolvemento de tarefas colectivas pouco complexas ou elaboración de traballos

sinxelos, ambos sobre as lecturas e o seu contexto (etapas, cultura e ambiente literarios,

axentes, etc.), entendendo o influxo determinante das circunstancias históricas e da

situación sociolingüística na evolución do sistema literario galego.

Creación de textos de intención literaria.

Aproveitamento progresivamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as

bibliotecas, incluídas as virtuais.


a) Comprender a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as

secundarias de textos propios dos medios de comunicación audiovisual. Así mesmo, ser

quen de seguir e recoller resumidamente o desenvolvemento oral dunha exposición

académica.

b) Identificar e contrastar o propósito comunicativo en textos escritos do ámbito público e dos

medios de comunicación, así como da vida académica, analizando criticamente os seus

contidos, interpretando as connotacións e mensaxes implícitas que deles se deduzan e

inferindo o tema principal e os secundarios.



medios audiovisuais. Participar de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas



d) Escribir textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico,

usando con progresiva liberdade os modelos propostos na aula. Planificar e revisar os ditos

textos de maneira case autónoma para asegurar a súa adecuación, coherencia, cohesión,

corrección e precisión léxica.

e) Consultar de maneira case autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar e

analizar criticamente a información relevante para integrala nas propias producións.



os propios textos.

g) Coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.

h) Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua

galega anterior ó século XX; extraer os trazos principais que definen a actual situación

sociolingüística de Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e


59

uso social do galego; utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos

contextos comunicativos.

i) Recoñecer as causas da diversidade lingüística e dos procesos sociolingüísticos e mais

coñecer e facer uso dos dereitos nesta materia.

k) Ler con regularidade obras literarias e desenvolver criterio lector; expor unha opinión


experiencia e valorando a estrutura, o punto de vista e o emprego da linguaxe.


atendendo especialmente á relación co contexto, á evolución dos xéneros, formas e estilos e

á funcionalidade dos recursos retóricos.


modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explicar as relacións das obras co

contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando un

traballo de información e de síntese ou de resolución de problemas.

9.4 Cuarto curso de ESO.



U


Comprensión de textos propios dos medios de comunicación audiovisual (debates,

faladoiros, editoriais radiofónicos...).

Comprensión e análise de textos publicitarios dos medios de comunicación audiovisual,

atendendo ós compoñentes verbais e non verbais da comunicación publicitaria.

Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico (presentacións, relatorios,

intervencións en mesas redondas...).



diante de nós, sobre todo en debates, exposicións do profesorado ou do alumnado e mais no

traballo colaborativo.


atención ás procedentes da publicidade e ás mensaxes implícitas e explícitas dos textos

argumentativos. Detección dos usos lingüísticos discriminatorios e mais dos prexuízos que

os sustentan e procura de alternativas que se incorporen con autonomía ás propias

producións.



U


Coa axuda dos medios audiovisuais e das TIC, presentacións orais ben organizadas sobre

temas de actualidade tomados dos medios de comunicación audiovisual que admitan


60

distintos puntos de vista, diferenciando información, opinión e persuasión e inserindo a

propia visión de maneira argumentada e respectuosa.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico, especialmente en

autoavaliacións das tarefas realizadas e en presentacións orais.

Participación activa en debates e noutras situacións de comunicación onde se expresen

opinións acerca dun tema de actualidade, ofrecendo argumentos e respectando as normas

que rexen a interacción oral organizada.




respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situación de aprendizaxe

compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva, en especial á hora

de rexeitar peticións e propostas cando sexa conveniente.



lingua oral.


U


Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relación sociais (contratos ou

correspondencia institucional e comercial), dos medios de comunicación (editoriais,

columnas, cartas ó director, etc.) e de ámbito académico (dicionarios, glosarios,

enciclopedias e outras fontes de información).

Comprensión e análise de textos publicitarios dos medios de comunicación escritos, dos

elementos verbais e non verbais que se empregan neles e das súas mensaxes explícitas e

implícitas.

Detección do tema e dos subtemas dun texto argumentativo, análise dos argumentos e

elaboración de esquemas que reflictan que se captou a súa mensaxe principal e a súa

estrutura.

Utilización autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e seleccionar a

información.


con especial atención ás procedentes da publicidade e dos xéneros de opinión nos medios de

comunicación. Detección dos usos lingüísticos discriminatorios.



U


Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais (intervencións en foros

e blogs, curricula vitae, reclamacións e solicitudes, etc.), dos medios de comunicación en

soporte papel ou dixital (como cartas ó director, editoriais, artigos de opinión, columnas,

etc.) e do ámbito académico.


61



cada escrito.




Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con especial atención ás formas de

expresión da subxectividade e ó enfoque do tema, sobre todo en exposicións e

argumentacións.


os de causa e consecuencia, os de condición e hipótese e os conclusivos, e mais dos

mecanismos de cohesión textual como a referencia interna de tipo léxico, sobre todo as

metáforas, metonimias, paráfrases e comodíns.

Recoñecemento das principais regras de combinación impostas polos verbos en función dos

seus argumentos e revisión das conseguintes estruturas sintácticas e os tipos de oración

segundo a natureza do predicado, aplicándoas na construción e revisión de textos; emprego

dunha terminoloxía sintáctica apropiada.




e progresión temáticas en diferentes textos argumentativos, alleos e propios.





exposición a modelos positivos e práctica.




as obras de consulta, especialmente sobre cuestións de uso (semántico e sintáctico) e de

normativa.


Coñecemento xeral da situación sociolingüística e legal das linguas do Estado español, con

manexo e interpretación de gráficos, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías

da comunicación, valorando positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza


Coñecemento xeral das distintas etapas da historia social da lingua galega dende comezos

do século XX, con manexo e interpretación de textos e información dos medios e

tecnoloxías da comunicación. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos

máis relevantes.


62

Comprensión da situación sociolingüística de Galicia a través da revisión da presenza da

lingua galega nos principais ámbitos e contextos e dos factores de normalización.



Recoñecemento e valoración dos principais fenómenos que caracterizan as variedades

xeográficas da lingua galega e da función da lingua estándar.


Selección e lectura autónoma de obras fundamentais da literatura galega desde comezos do

século XX ata a actualidade adecuadas á idade. Recoñecer o papel das personaxes femininas

nestas obras.

Lectura expresiva e comprensiva e audición de textos poéticos recitados ou cantados das

distintas etapas da literatura galega dende o 1900, entendendo e apreciando os recursos

empregados, sobre todo os que manifestan as innovacións dos principais movementos,

grupos ou autoras e autores.

Lectura expresiva e comprensiva e audición de textos da narrativa galega dos séculos XX e

XXI, comentando os seus trazos e en especial a incorporación, por parte de certos grupos e

autores/as, das novas visións do mundo e das técnicas modernas.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos ou breves obras

teatrais galegas dos séculos XX e XXI, recollendo as diversas intencións e formas e

resaltando as innovadoras.

Desenvolvemento de tarefas colectivas sobre as lecturas e o seu contexto entendendo o

influxo determinante das circunstancias históricas e da situación sociolingüística na

evolución do sistema literario galego.


Aproveitamento practicamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as bibliotecas,

incluídas as virtuais.


a) Identificar a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as



b) Comprender textos escritos do ámbito público, dos medios de comunicación e da vida


implícito ou explícito.


actualidade diferenciando información, opinión e persuasión, participando de forma



situación.

d) Escribir textos propios da vida cotiá, das relacións sociais, dos medios de comunicación e

do ámbito académico tendo como referencia os modelos propostos na aula e expresando con

claridade as propias opinión razoadas. Planificar e revisar autonomamente os ditos textos

para asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e precisión léxica.


63

e) Consultar de maneira autónoma textos en diferentes soportes co fin de seleccionar



adecuados ó nivel.

f) Coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.

g) Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua

galega; extraer os trazos principais que definen a actual situación sociolingüística de

Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e uso social do galego;

utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos

comunicativos.

h) Ler con regularidade obras literarias; expor unha opinión argumentada sobre a lectura

persoal dunha obra clásica da literatura contemporánea atendendo ós seus elementos

estruturais e formais.

i) Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,



k) Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como

modelo os lidos e comprendendo os recursos que se empregarán; explicar as relacións das




65

10 Medidas de atención á diversidade.

10.1 Medidas contempladas na lexislación.

A lexislación vixente contempla, en canto ás competencias do departamento, as seguintes

medidas de atención á diversidade:

1) Medidas curriculares:

a) Reforzo, recuperacións e outros apoios.

b) Adaptación Curricular Individualizada.

2) Medidas de tipo organizativo:

a) Agrupamentos específicos.

b) Diversificación curricular,

U1.a) Reforzo educativo.

O reforzo educativo non afecta de maneira central ó currículo (obxectivos, contidos e

criterios de avaliación), senón a cuestións de tipo metodolóxico que se poden adaptar ó

alumnado: secuenciación de contidos, tipo de actividades, formas de avaliación, agrupamentos

dentro da aula, etc. Ter recibido esta medida de atención á diversidade é requisito indispensable

para acceder a un programa de Diversificación Curricular.

U1.b) Adaptación curricular individualizada.

É unha adaptación do currículo para alumnos/as con necesidades educativas especiais.

Trátase de adapta-lo currículo (obxectivos, contidos e criterios de avaliación) ás necesidades do

alumno/a, e pode afectar a unha ou a tódalas áreas. Esta medida é de carácter extraordinario,

polo que antes de realizar unha Adaptación curricular individualizada cómpre aplicar outras

medidas de carácter ordinario (tratamento só dos contidos básicos do currículo, organización

diferente da materia, etc).

A decisión de realizar unha Adaptación curricular individualizada tómase trala avaliación

psicopedagóxica do alumno/a por parte do equipo de orientación. O deseño e desenvolvemento

da Adaptación curricular individualizada correspóndelle ó profesorado que imparte a área ou

materia, coa colaboración do equipo de orientación. É conveniente que o desenvolvemento deste

currículo individualizado se realice integrado, na medida do posible, nas accións educativas

ordinarias do grupo de referencia, para garantir unha mellor integración. É a Inspección

educativa quen aproba esta medida tras ser solicitada pola Dirección.

Dado que no boletín de cualificación só aparecerá a indicación “DC”, e que o alumno/a non

vai obter unha cualificación positiva de acordo cos criterios establecidos para o grupo de

referencia, é conveniente que se faga un boletín específico no que se notifique ás familias e ó

propio alumno/a sobre o rendemento e consecución de obxectivos en relación coa adaptación

curricular individualizada.


66

U2.a) Agrupamentos Específicos.

Nalgúns casos convén establecer agrupamentos específicos transitorios para apoia-lo

alumnado con dificultades xeneralizadas de aprendizaxe naquelas áreas curriculares que, ben

por teren un carácter instrumental para seguir a aprender (Lingua ou Matemáticas), ben polo seu

peso conceptual, requiren unha atención máis individualizada. Con esta medida preténdese

ademais incidir na motivación e na mellora da autoestima deste alumnado que dificilmente pode

segui-lo ritmo de aprendizaxe da aula ordinaria con simples medidas de reforzo educativo.

Os destinatarios serán alumnos que se atopen nalgunha das seguintes situacións: a) Que

estean escolarizados no primeiro ciclo da E.S.O. e presenten atraso académico xeneralizado, b)

que tendo cursado o primeiro ciclo da E.S.O. non alcanzaran os obxectivos mínimos, c) que

estean escolarizados no segundo ciclo da E.S.O. e non teñan 16 anos e, excepcionalmente,

aqueles para os que, aínda tendo esta idade requirida para a incorporación a un programa de

diversificación curricular ou de garantía social, esta medida se considere a máis apropiada.

Estes agrupamentos específicos consisten en facer desdobramentos transitorios que

permitan en determinadas áreas constituír un grupo específico cos alumnos/as dos distintos

grupos do mesmo nivel que presentan as características anteriormente mencionadas.

A proposta das áreas obxecto de agrupamento debe realizala a Comisión de Coordinación

Pedagóxica. Se non poden ser máis priorízanse en Lingua e Matemáticas. A proposta de

alumnos/as débese realizar ó remata-lo curso. Os alumnos/as terán un informe elaborado polo

profesor/a-titor/a (colabora o D.O.), e os pais deberán estar informados (Titor/a). O equipo de

profesores e o Dpto. de Orientación deberán facer un seguimento individualizado (carácter

reversible). A decisión de volver a integrarse no grupo de referencia tómase na xunta de

avaliación.

Con carácter xeral deben te-los mesmos obxectivos có seu grupo de referencia, aínda que se

poidan adaptar contidos da etapa anterior cando se considere necesario. É necesario un cambio

metodolóxico substancial tanto nos Proxectos de traballo (debe prima-lo carácter práctico e

funcional dos contidos ) coma nas Unidades didácticas. Para a avaliación deberán terse en conta

os criterios establecidos con carácter xeral para o grupo de referencia (sen prexuízo do carácter

individualizado que debe te-la avaliación). A participación nos agrupamentos específicos farase

constar no expediente dos alumnos como reforzo educativo.

U2.d) Diversificación curricular.

Destínase ós alumnos/as maiores de 16 anos (ou que os cumpran no ano natural de comezo

do curso) que, rematado o período de escolarización obrigatoria, non acadan os obxectivos

xerais da ESO e, en consecuencia, non obteñen o título de graduado en educación secundaria.

Só poden acceder a este programa alumnos/as nos que se dean todas estas circunstancias:

1. Xa se detectaran dificultades xeneralizadas de aprendizaxe en cursos anteriores e

non acadaran os obxectivos do curso ou ciclo.

2. Recibiran medidas de adaptación de currículo.

3. Opinión favorable do equipo de profesores.

4. Ditame do equipo de orientación.

5. Autorización da Inspección

Os alumnos/as incorpóranse ó programa por proposta do equipo de profesores/as, e previo

informe do departamento de orientación. A Inspección é quen autoriza a medida. O proceso

deberá estar rematado antes do 30 de xuño para ser desenvolvido no curso seguinte. A súa


67

duración é de 2 anos (1 ano para os alumnos/as que cursasen 4º de ESO ou que repetisen 3º sen

superalo).

Os alumnos/as terán un grupo ordinario de referencia co que cursarán algunhas áreas (as

áreas comúns, relixión/estudio...). Para as materias específicas formaranse grupos dun máximo

de 15 alumnos/as. O programa de diversificación será elaborado polo departamento de

orientación en colaboración cos xefes dos departamentos, coordenados polo xefe/a de estudos.

10.2 Medidas de aplicación no actual curso.

No curso actual creouse un agrupamento específico en 3º de ESO e tamén se levarán a cabo

medidas de reforzo educativo.

No mes de maio o Departamento reunirase para determinar se hai alumnado que necesite

este tipo de medidas e realizar os trámites para que se organicen en función das posibilidades do

centro.

10.2.1 Reforzo educativo.

No currículo da Educación Secundaria establécese que “se no proceso de avaliación

continua se advertise que unha alumna ou un alumno non progresa adecuadamente, o centro

educativo, tan pronto como detecte as dificultades de aprendizaxe, adoptará medidas de reforzo

educativo coa finalidade de que o alumnado adquira as aprendizaxes necesarias para continuar o

proceso educativo”. Por tanto, a medida que se vaian detectando dificultades de aprendizaxe o

profesorado da materia irá organizando medidas de reforzo para este alumnado.

Coa finalidade de organizar o reforzo educativo e tamén a atención de alumnado coa

materia pendente, o departamento irá elaborando fichas de traballo sobre diversos aspectos do

currículo que se lle irá presentando ó alumnado que o precise no momento en que se considere

apropiado.

10.2.2 Adaptación curricular individualizada.

A alumna J.M.C. está cursando 2º de E.S.O. Os últimos anos esta alumna xa tivo unha

adaptación curricular individualizada que este ano segue prorrogada.

A alumna presenta dificultades especiais na área lingüística, fundamentalmente a nivel

expresivo. A súa actitude é traballadora e responsable na realización de tarefas axeitadas ó seu

nivel; está ben integrada no grupo de compañeiros/as.

Na aula ordinaria traballarase fundamentalmente a lectura e comprensión de textos, así

como a expresión oral. Na aula de apoio desenvolverase o planificado para ela na súa ACI para

esta área, e que aquí reflectimos:

Área de lingua galega e literatura

Obxectivos

Expresarse oralmente en galego de maneira clara.

Participar en diálogos, conversas, charlas da clase...

Comprender as ideas expresadas en textos orais.


68

Escoitar e comprender a expresión oral dos demais.

Ampliar vocabulario.

Distinguir e pronunciar tódolos sons correctamente.

Ler textos coa entoación e ritmo adecuados.

Utilizar correctamente as estruturas lingüísticas básicas.

Escribir textos sinxelos e breves.

Utilizar a biblioteca para fomentar o gusto pola lectura e o hábito lector.

Comprender o sentido global de textos de nivel adecuado e responder a preguntas que

demostren dita comprensión.

Manipular a lingua oral e escrita: aumentar oracións, substituír palabras, ordenar frases,

recoñecer palabras que expresan accións, nomes, cualidades...

Escoitar, reproducir e representar expresións da linguaxe oral tradicional: contos,

adiviñas, cancións, trabalinguas...

Contidos

A letra, a sílaba e a palabra.

O artigo.

O nome común e propio.

Adxectivos cualificativos.

O xénero.

O número.

A concordancia: artigo, nome, adxectivo e verbo.

Os diminutivos e aumentativos.

As onomatopeas.

Os sinónimos e antónimos.

Familias de palabras.

O verbo: pasado, presente e futuro.

Uso da letra maiúscula.

Escritura de frases.

Formación de palabras.

Descrición de alimentos, animais, personaxes.

Resumo de contos.

Escritura de contos, cartas e diálogos.


69

Contos, adiviñas, trabalinguas, panxoliñas, poesías, cancións.

Afianzamento dos procesos lector e escritor.

Criterios de avaliación

Participar en diálogos e conversas respectando as normas comunicativas.

Comprender o sentido global dos textos orais e escritos.

Responder oralmente e por escrito a preguntas sobre o sentido dos textos.

Expoñer de maneira clara as súas experiencias, ideas e sentimentos.

Recitar textos coa articulación e entoación adecuados.

Memorizar e reproducir textos moi sinxelos.

Ordenar frases e secuencias desordenadas.

Recoñecer palabras que expresan acción, denominación ou cualidade.

Comprender e producir textos moi sinxelos.


71

11 Programa de reforzo para a recuperación das materias pendentes

de cursos anteriores.

A atención ó alumnado coa materia de Lingua galega e literatura pendente de cursos

anteriores correspóndelle ó conxunto do departamento. O xefe de departamento coordinará o

proceso de recuperación da materia para aqueles alumnos/as que a teñan pendente; tamén se

ocupará da aplicación das probas obxectivas que o departamento debe deseñar como parte da

avaliación deste alumnado e de proporlle a elaboración de diversos traballos que axuden á

consecución dos obxectivos fixados. O profesor/a que imparte a materia no curso no que

actualmente está o alumno ten as seguintes funcións dentro do programa de recuperación: a)

facer a observación e o seguimento das actitudes, estratexias de aprendizaxe e hábitos de

traballo do alumno/a en relación co curso no que está actualmente e b) proporcionarlle as fichas

elaboradas polo departamento e clarificar todo tipo de dúbidas que vaian xurdindo.

Unha vez por trimestre, polo menos, o departamento dedicará a reunión ó seguimento e

valoración do proceso de recuperación deste alumnado, tomando as medidas correctoras e de

reforzo que se consideren necesarias. Ademais será o propio departamento, a través do acordo

entre os seus membros, quen realizará a avaliación destes alumnos/as, tendo en conta tanto as

probas obxectivas coma as observacións do profesor/a que lles imparte clase.

Os obxectivos, contidos e criterios de avaliación que se van aplicar son aqueles que figuran

dentro do apartado de “Mínimos esixibles para a obtención dunha avaliación positiva”, e as

regras polas que se guiará a avaliación son as mesmas que se aplican ó resto do alumnado

(punto 6.2). Neste sentido, será aplicable tamén o baremo de valoración estipulado no devandito

apartado:

Observación da actividade didáctica diaria, traballo na aula, preguntas de clase, actitude

cara á materia e cara ó profesor/a e os compañeiros/as, etc: 20 por cento da

cualificación.

Elaboración de redaccións, controis de lectura, comentarios de texto, traballos

individuais ou en grupo, etc: 20 por cento da cualificación.

Probas obxectivas (orais ou escritas), exames, controis e calquera actividade que o

profesor/a indique expresamente que ten esta consideración: 60 por cento da

cualificación.

Hai que destacar tamén que os alumnos/as de 2º, 3º e 4º de ESO coa materia pendente para

obteren unha cualificación positiva deben realizar tódalas probas e actividades do curso no que

están actualmente, sendo esta unha condición sen a cal non se poderá superar a materia

pendente.


73

12 Actividades complementarias e extraescolares.

Un problema importante co que nos atopamos á hora de programar as actividades

complementarias e extraescolares é que a principio de curso non contamos coa oferta completa

de actividades que potencialmente nos poden interesar (obras de teatro, recitais poéticos, etc)

polo que a programación deste tipo de actividades se realizará ó longo do curso a medida que

vaian xurdindo oportunidades.

Contemplamos dúas actividades específicas que queremos desenvolver ó longo deste curso

académico:

a) Intercambio epistolar. Trátase dunha actividade na que, en colaboración con

profesorado doutro centro, permita que o alumnado de ambos centros se comunique

utilizando tanto a carta convencional como o e-mail.

b) Visita a unha biblioteca pública. En colaboración coa Biblioteca pública de Caldas

de Reis organizaranse visitas guiadas nas que o alumnado aprenderá a coñecer e

utilizar tódolos recursos á súa disposición.

O Departamento tamén participará na organización e difusión das actividades

complementarias e extraescolares que organice o centro, tales como concursos literarios,

creación dun grupo de teatro, animación á lectura, etc.


74

A presente Programación Docente da materia de Lingua galega e literatura correspondente

á etapa educativa da Educación Secundaria Obrigatoria foi aprobada polo Departamento de

lingua galega e literatura en reunión do día 17 de Setembro de 2013:

Manuel Rosales Graña.

Manuel García Diéguez.

Ana María Rial Aparicio.

Departamento de Lingua Galega e Literatura I.E.S Aquis ... · 9.1.1 Contidos mínimos de 1º de ESO...

Documents

Transcript of Departamento de Lingua Galega e Literatura I.E.S Aquis ... · 9.1.1 Contidos mínimos de 1º de ESO...