34.

2012ko udazkenaGurasoentzako aldizkaria• Urtekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

2 E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Guraso elkarteak / Ikastetxeak:Amorotoko Herri IkastetxeaBerriatuko Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaLekeitioko Iturriotz InstitutuaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaMarkina-Xemeingo InstitutuaOndarroako Zaldupe Eskola PublikoaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroako Institutua

Maketazioa: 11BARRI Inprimategia: GERTUBanatzailea: Lantegi Batuak - GUPOST

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Droga Gaietako Prebentzio ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.orgwww.lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du

Babesleak

34. zenbakia

3 Barriak• Gaitasunak ikasten• Kerik gabeko gelak proiektua

4 0tik 5 urteraPortaera-arazoaklehen haurtzaroan Juan Luis Martin

6 6tik 11 urteraPortaera egokia sustatu eskola garaianAinhoa Manzano

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenEtxadi

10 12tik 18 urteraNerabezaroa ulertu eta nerabezaroa lagundu Maialen Sanchez

12 DenentzatPortaera-arazoak:Prebentziorako hausnarketa bat Johana Rekagorri

• Aldizkarian agertzen diren liburueneta webguneen informazioa, artikuluegileek gomendaturikoak dira. •

barriak

3

KERIK GABEKOGELAK proiektua

DBH 1 eta 2. mailetan(2012-2013 ikasturtean)

Ukaezina da tabakoaren kontsumoasaihestea edo behintzat ohitura hone-tan hasteko adina atzeratzeak osasu-nerako duen garrantzia. Horren jki-tun, Osakidetzak, Eusko Jaurlari-tzako Hezkuntzak zein Osasun etaKontsumo Sailarekin elkarlanean,ondorengo proiektua martxan jarrinahi dute.

Helburua: 12 eta 14 urte bitartekoikasleen arteko tabako zaletasuna-ren prebentzioa bultzatzea.

Beraz, programa DBHko 1. eta 2.mailako taldeei zuzenduta dago etahorren bidez lortu nahi da programakdirauen bitartean, gelako ikasleek etatutoreek erreko ez duten konpromi-soa hartzea.

Horrela ba, Lea Artibai Amankomu-nazgoa, Farmazilarien elkargoak etaLea Artibaiko DBHko ikaszentrugehienek baietza eman diote proiek-tuari eta 2013ko urtarriletik aurreraekingo diogu lanari.

Seme-alabak heztea ez da inoizerraza izan gurasoentzako bainagaurregun korapilotsuago edotaaldrebesagoa da, seguraski guregizarteak bizi dituen aldaketa haun-diek eraginda eta horiei dagozkienbizi estiloei atxikituta.

Egoera berri honek gure ume etaadoleszenteen garapen osasun-tsuan arrisku gehiago dakar, etahorrek “ahulagoak” egin ditzake, ezbadute hezitzaileengandik laguntzaegokia hartzen: irakasleria eta bere-ziki gurasoak.

Ume eta gazteek aurre egin behardien arrisku psikosozialen arteanondorengo hauek aipa ditzakegu:portaera agresiboak (euren arteaneta gurasoekiko), adikzioak (sustan-tzien eta Teknologia berrien gehie-gizko erabilera…) berdinen artekobiolentzia eta horrek daraman gizabazterkeria, genero biolentzia, esko-la porrota, elikadurari atxikitutakotrastornoak…

Horregatik, uste dugu gurasoentzatformazio profesionala eta praktikoabehar dela, gurasoen gaitasunakindartuz eta bizitzarako trebetasu-nak martxan jarriz, hala nola, enpa-tia, familia komunikazioa eta hezike-ta pauta egokiak seme-alabekin.

Pentsatu duguna zera da: hasteko,urtarrilak 30 eta 31n, 2 arratsaldezguztiontzat jornadak egitea, gura-so, irakasle, hezitzaile orori zuzen-duta…

• urtarrilak 30: 0-12 urte bitartekoumeen inguruan arituko gara.

• urtarrilak 31:12-18 urte bitartekoadoleszente eta gazteen ingu-ruan.

Ondoren, trebatzen jarraitu nahiduten guraso eta irakasleekin tai-lerrak egingo ditugu, otsaila-martxoa bitartean. Izena emate-ko epea eta informazio gehiagojornadetan bertan zabaldukodugu.

• Hemen agertzen diren liburu, KD edotabideo guztiak Amankomunazgoko preben-tziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edo-zeinen eskura erabili ahal izateko. Doanuzten dira denbora zati baterako. •

GURASOENTZAKO ORIENTAZIO PSIKOLOGIKOA ZERBITZUA

“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:

www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariari

dagokioninformazioa

Seme-alaben hazkuntzari buruzkoedozein galdera, kezka edota

arazoari erantzun bat emateko,eta baita etorkizunean sortu

daitezkeen arazoakprebenitzeko.

ANONIMOA eta DOAKOZERBITZU PROFESIONALA DA.

ARRETA ZUZENAeguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30

telefonoz: 94 405 15 49 postaz: ETXADI

Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa.48011 Bilbo

internetez: www.etxadi.org

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

GAITASUNAK IKASTEN, GURE SEME-ALABEK

AURRE EGIN BEHAR DIENARRISKU PSIKOSOZIALEN AURREAN LAGUNTZEKO

Ohikoa izaten da aginduakbetetzeko zailtasunak edooldarkortasuna (koska egi-tea, kasketak izatea) era-kusten duten haur txikiakaurkitzea. Seme-alabeiautokontrolatzen irakasteafamilien lehen urteetakohelburua izaten da, izan ere,gurasoek haurraren bizitza-ko lehen momentutik arauaketa mugak jartzen badituzteportaera arazoak saihestenedo murrizten lagundukodute.

Esan beharra dago ere,ume bakoitza desberdina dela.Batzuk aktiboagoak dira etabeste batzuk lasaiagoak.Batzuetan, heldu batzuei “kezka”sortzen die haurren geldi egonezinak eta lasaiago egotea gus-tatuko litzaieke. Orokorrean, kon-tutan izan behar da adingabeeikontrolatzea eta geldi egoteakosta egiten zaiela, horregatik,beraien energia ondo erabiltzeneta bideratzen lagundu beharzaie.

Portaera arazoak dituztenhaurrak, helduak esandakoa ezbetetzeko modu desberdinakdituzte:

• Agindutakoa ez egitea,entzun ez balute bezala.

• Modu esplizitu batean “ezetz”esatea (2 urtetik aurrera)

• Desobedientzia adieraztea,kasketa, amorrualdi edo oldar-kortasunaren bidez.

Haurrak oldarkor agertzeraedo agindutakoa ez betetzeraeramaten dituzten arrazoietakobat helduen arreta deitzea izatenda. Askotan, helduek haurreiarreta gehiago eskaintzen dieportaera desegoki bat duteneanmodu egokian portatzen direne-an baino. Hori dela eta, posibleda adin txikikoek gurasoen exi-jentziak betetzeari uko egitea,arreta deitzea lortzen dutenmomentu bakarrak direlako,nahiz eta honek ondorio bezalahaurrarentzat zigor edo errietabat suposatu.

Gogoratu behar da, 2 urteinguru dituztenean, haurrakeskatzen zaien guztiari “ez” eran-tzuteko garaia izaten dutela. Ezda hau desobedientziarekinnahastu behar, izan ere adinhonetan helduengandik indepen-denteagoak izaten hasten dira,beraz, beharrezkoa eta osasun-garria da bere heldutasunerakohau esperimentatzea. Helduekjarrera hau ulertu behar dute,permisibitate gehiegi gabe etaagindutakoa betetzeko ohituraindartuz.

Haurren portaera okerramantentzea eragin ditzaketenbeste faktore batzuk hauek izandaitezke: eskatzen zaiena ezentzutea gustukoagoa duenbeste aktibitate batekin entreteni-tuta dagoelako, momentu bereanagindu gehiegi jasotzen ari dela-ko, eskatzen zaiena ulertzen ezdutelako, ohituta daudelakoazkenean helduek beraiengatikegitea, edo badakitelako guraso-ek hiru lau aldiz agindu berdinaerrepikatuko dutela beraiek betebaino lehenago.

Beraz, portaera desegokibat eman aurretik, eskatzen zaie-na egiteko gai direla ziurtatzeada lehenengo pausua. Bestalde,eskatutakoa betetzen lagundubehar zaie. Ohitura hartu beharda, eskakizuna bi edo hiru aldizbaino gehiagotan ez errepikatzeneta are gutxiago helduek betebe-harra bere gain hartzen. Garran-tzitsua da ere, eskakizunak espe-zifikoak izatea, hau da, argi adie-razi behar zaie zer nolako porta-era izan behar duten. Adibidez,“Ez jo….-ri” esatea “ondo porta-tu” esan beharrean.

0tik 5eraJuan Luís Martín Ayala

Psikologian doktorea • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

0tik 5 urteraPortaera-arazoak lehen haurtzaroan

4 E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

Portaera hobetzeko eta etor-kizuneko arazoak prebenitzekokomenigarria da testuinguru fami-liarraren barneko funtzionamen-duaren arau eta mugak ezartzeaeta hauek esplizituak egitea. Hauda, haurrek zehazki jakitea hel-duek berarengandik zer esperoduten. Jartzen diren arauekinjarraikorra eta kontsekuentea izanbehar da: “ez”, “ez” da, edozeinegoeretan. Mezu nahasiak ema-tea saihestu.

Garrantzitsua da ere, eska-tzen edo debekatzen zaienarenarrazoia azaltzea. (arauak moduobjektibo batean jartzen dira, adi-bidez: “Medikuarenean baxu hitzegin behar da, besteei ez moles-tatzeko” esatea “ez egin zaratarik”esan beharrean. Informazio hauhaurraren adinari egokitua izanbeharko du.

Era berean, desobeditzea-ren edo oldarkortasunaren ondo-rioak modu argi batean aurretiazezarri behar dira. Eskakizun batbetetzen ez duten bakoitzeko pri-bilegio bat kendu behar zaie.Modu berean, eskakizuna bete-tzen dutenean sarituko zaio bainaez arinago.

Garrantzitsua da, opari afek-tibotara ohitzea eta ez bakarrikopari materialetara, horregatik,

besarkatu, goraipatu eta poztasu-na adierazi ahal zaie, baina gehie-gizkoa izan gabe.

Guraso askok uste dute,portaera onagatik emandako erre-konpentsa “soborno” antzekoadela, baina hori gertatuko da soilikerrekonpentsa materialak (dirua,jostailuak..) haurrak motibatzekoteknika bakar bezala erabiltzenbada. Gainera gogoratu behar da,errekonpentsa materialek efektutenporal bat besterik ez dutela lor-tzen, horregatik onuragarriagoada goraipamenekin baloratzea etaafektua erakustea besarkada etalaztanen bitartez. Azken finean,eraginkorragoa da elkarrizketazeta azalpenez baliatzea, dirua edooparien promes egitea baino.

Kontuan izan behar da, erre-konpentsak portaera desegokibaten aurrean inoiz ez direlaeman behar. Portaera egokiaindartzeko metodoa izan beharda, horregatik ez da gehiegizkoaizan behar, haurrak ondo egin

duten portaerarekin erlazionatze-ko. Gogoratu behar da, ez delazertan beti opari bat egon behar,batzuetan zerbait egiteko eskatuahal zaie errekonpentsa batenpromes egin gabe.

Bukatzeko, garrantzitsua dagogoratzea kontrola (arauak,mugak, ohiturak) eta afektua (laz-tanak, musuak, beraiengan kon-fiantza izatea, beraiei ondo sentia-raztea…) balantza baten oreka-tzea ezinbestekoa dela haurrenhezkuntza onerako eta orekaemozionalerako. •

Que los niños y niñas de esta edadmuestren dificultades de compor-tamiento, es decir, que no sigan lasórdenes que les dan los adultos(desobediencia) o que se mues-tren agresivos (mordiscos, rabie-tas, etc.), son situaciones frecuen-tes y cotidianas que pueden crearun ambiente caracterizado porenfados, riñas, malas caras y sen-sación de frustración. Sin embar-go, hay que tener cautela a la horade interpretar el porqué de dichaconductas, ya que las causas pue-den ser muy variadas. Por ello,mostrándoles cómo se puedencontener en determinadas situa-ciones, aprenden a regular sucomportamiento, a seguir las pau-tas y hábitos de los padres ymadres y, de esta manera, mejorala convivencia.

5

Problemas de comportamiento en la primera infancia

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

artikulua

liburu

gomend

atua

CARROBLES, J. A. eta PÉREZ-PAREJA, J. (2008)

Escuela de padres: guía prácticapara evitar problemas de conducta

y mejorar el desarrollo infantil.Editorial Pirámide.

Ainhoa Manzano FernándezPsikologian Doktorea • ETXADI Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa •

BILBO

Onartua da sei urtetik aurre-ra haurrek bizitzako etapaberri bat hasten dutela“arrazoitzen hasten direla-ko”. Kontuan izan behar da,adin honetan trebetasun zai-lagoak eskuratzen dituztela,arintasun eta efikazia han-diagoarekin, urte batzuk ari-nago nahastu egingo zituz-ten informazio osotuamaneiatzeko abilezia eskai-niz.

Maila sozialean ere, erronkaberriekin aurkitzen dira, izan eremomentu hauetan testuinguru berrie-tara egokitzen eta hauetan parte har-tzen doaz (adibidez, eskola testuingu-rua), nortasunaren garapenerako era-gin iturri berriak direnak. Era berean,orain zabalagoa den testuingurusozialeko arauak eta baloreak barne-ratzen dituzte.

Epealdi honetan bizikletan ibil-tzen, irakurtzen, idazten… ikasi duteeta ondo eta zailtasunik gabe egitendute. Oinarrizkoak diren trebetasuneta gaitasunak integratu dituztelaesan daiteke. Hala ere, adimen-gaita-sunak garatzen dituzten heinean,beste erronka batzuei egin behardiete aurre, arazoak orain arte ezbezala (egoerak aurresangarriagoakziren eta intuizioz ebazten zituzten)ebaztea eragingo dienak.

Adin hauetako umeetan ema-ten den adimen aldaketa, aldaketasoziala eta pertsonala, emozionalkiezegonkorragoak diren umeak sor-tzen ditu. Hala nola, beraien emozio-ak bideratzeko zailtasun gehiagodituzten umeak (batzuk jokabide era-sokorragoak, lotsatiagoak dituzte,edo urduriagoak, ausartagoak, desa-fiatzaileagoak dira, pazientzia gutxi-koak).

Jokabide hauek nola kudeatuez jakin izanagatik ezinegona sortzendu familiarengan, beraien autoritateeta kontrolari desafio direlako.Horregatik gogoratu behar da epealdihonetan ere, familiak eragiten duenfaktore nagusia dela oraindik, etaseme-alabentzako lehendabizikobabes eta laguntza gunea, hau da,familiak oraindik ere, orientatu, hezi-tu, mugatu eta laguntza gune dira.

Hori dela eta, ezinbestekoaizango da, lehenik eta behin, umeakbaldintzarik gabe onartzea (direnaga-tik onartzea, lotsatiagoak, aktiboago-ak edo irekiagoak izanik ere), behardutenean babesa emanez eta lagun-duz. Bigarrenik, garrantzitsua da,beraien gidari izatea, hau da, nolabai-teko autonomia bermatuko dien

laguntza eskaintzea eta era berean,ondo sentiaraztea oztopatzen dietentrabak gailentzeko baliabideak ema-tea. Horrez gain, beharrezko izangoda, familia-dinamikan arau eta mugaesplizituak ezartzea (errutinak, ordu-tegiak,… zer egin eta zer ez, noiz etanola egin dezaketen jakiteko) etagurasoen iritziz hitzartu daitezkeenarauak seme-alabekin hitzartzea.Gainera, etxe barruan nahiz kanpoan,erantzukizunak izan behar dituzte.Azkenik, positiboa izango da, seme-alaben garapen soziala sustatzea,familia ez den bestelako testuingu-ruak (parkeak, eskolaz kanpoko jar-duerak, aisialdirako jarduerak…)erraztuz eta hurbilduz, beraien ber-dinkideekin harremantzeko eta abile-zia sozialak garatzeko.

Familia barnean (eta kanpoan)sortzen diren eztabaida gehienak,helduek umeak eta umeen jokabide-ak kontrolatu nahi dituztenean gerta-tzen dira, ume bakoitzaren baloreeskala eta erantzukizuna garatzenlagundu ordez. Horrez gain, zenbaite-tan, gurasoek ezegoki jokatzen dute-nean arreta gehiago eskaintzen dieteberaien seme-alabei errieta eginezedo zigortuz, egoki jokatzen dutene-an baino.

Seme-alabek azaltzen dutendesobedientziaz gain, gurasoei kez-katzen die, seme-alabek bestelakotestuinguruetan azaldu ditzaketenarazo edota jarrerek, esaterako:

• Lagunak dituzten edo ez, izate-kotan, ezagutzen badituzte.Ezagutzekotan eta gustuko ezizatekotan, beraien seme-alaben-gan eragin negatiboa izateak edo“bide okerretik” eramateak ardura-tzen die

• Lagun taldeek eragin dezaketenpresioak eta beraz, beraien ume-engan sor ditzaketen erabaki har-tze okerrek

Portaera egokia sustatu eskola garaian

6tik 11ra6tik 11 urtera

6 E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

• Lehen ez bezala babestu ezinakezkatzen die

• Seme-alabek familia testuinguru-tik kanpo aurki ditzaketen egoeraedo arazoei nola aurre egin ez jaki-teak

• Lotsatiak edo erasokorrak izateak

• Eskola testuinguruan portaeraarazoak, ikaskuntza zailtasunakedo motibazio falta agertzeak, edokontrara, arrakasta izatearen pre-siopean beraien buruei gehiegi exi-jitzeak

• Gezurrak esateak; gauzak konta-tzeari uzteak; beldurrak izateak...

Kezka hauetako batzukmurriztuak izateko, garrantzitsuada…:

• Seme-alabekin hitz egitea etaberaien egunerokoan interesaazaltzea (nola sentitzen diren etabestelako testuinguruetan nolajokatu eta jarduten dutenarekininteresa agertzea) eta entzutea.

• Arazo edo zailtasun baten aurre-an blokeatuta daudenean, egindezaketenaren alternatibak eskain-tzea.

• Erantzukizunak (etxe barruannahiz kanpoan) eta arauak etamugak (zer egin dezaketen eta zerez) ezartzea. Saiatu jarraibidegehiegi batera ez ematen.

• Kontutan izatea, sei urte dituzte-netik, arauak sortzeko eta negozia-tzeko gai direla. Ziurrenik, horrelajokatuz gero, arduratsuak sentitukodira eta arauak hobetu ulertukodituzte.

• Ahots tonu atsegina erabiltzea.Beraien parean jarri (altueran) etabegietara begiratuz (beraiek erebegiratzen ari direla ziurtatu).

• Zerbait egiteko edo ez egitekoarrazoiak azaltzea, distantzia bate-tik (arauak modu objektibo batezezartzen dira, adibidez: hobe da“etxera joateko ordua da, etxerakolanak egin behar dituzulako” esa-tea, “oraintxe bertan etxera joanzaitezen nahi dut” esan ordez).

• Euren emozioak bideratzea:“badakit haserre zaudele, bainahorrek ez dira arazo bat konpon-tzeko moduak, zergatik ez zaraberriz saiatzen, edo “badakit ira-kasgai hau gustuko ez duzula,baina nagusitan albaitaria edo argi-ketaria izan bahi baduzu ikasibeharko duzu”.

• Errutinak ezartzea. Kooperazioa,ohitura bilakatu daiteke.

• Esaten zaiena egiten dutenean,beraien jokabidea laudatzea(zoriondu, egin dutenagatik senti-tzen duzuen poztasuna adierazi,etab).

• Desobedientziari jarraiki doanondorioa, aurretiaz modu argibaten azalduak eta ezarriak izatea.Esandakoa betetzen ez dutenbakoitzean pribilegio bat kendukozaie. Adibidez, “beste hori eginordez bideo jokoarekin jolastenjarraitzen baduzu, bihar egun guz-tian ez zara bideo jokoarekin josta-tuko". Zigorra betearazi eta man-tendu. •

En los años escolares, la autocon-ciencia y la comprensión de losdemás crece de forma apreciable.A medida que avanzan los años,se produce un mayor nivel deindependencia del niño o niña enrelación con la familia y, en gene-ral, con los adultos. Los menoresde estas edades, tienen un mayorsentimiento de autonomía, seguri-dad e independencia que hastaahora. Poco a poco, el grupo delos iguales empiezan a convertirseen el agente social más importan-te, junto con la familia (los padresy las madres) y la escuela (profe-sorado), aunque la importancia delas amistades será más apreciablea partir de la preadolescencia.

7

Promover un comportamiento

adecuado

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

ikerketa

liburu

gomend

atua

REGIDOR SÁNCHEZ, RICARDO (2011)Diamantes por pulir:

El arte de educar de 7 a 12 años. Ediciones Palabra Editoriala.

12 urteko mutiko batengurasoak gara eta osoarduratuta gaude, neskabatekin musukatzen harra-patu dugulako, berarekinhitz egin dugu eta neskahorrekin irteten ari delaazaldu digu, bere adinekomutil askok neska dutelaesanez.

Seme-alabei garrantzitsutzat etabaliozkotzat jotakoa komunikatzeko,beharrezkoa da horretarako aukeraizatea. Hau da, elkarrizketa egoerakegon behar dira. Eta elkarrizketa hitzegitea den arren, ez da hori bakarrik,entzutea ere bada. Elkarrizketa horie-tan seme-alaben konfiantza garatzekobeharrezkoa da:

• Besteen ikuspuntuan jartzen ira-kastea.

• Mezu ez kontraesankorrakeskaintzea ( gaur araua bat bada,bihar ere arauak berdinak izanbeharko du).

• Sentimenduak adierazi eta parte-katu ( “triste sentitzen naiz -agatik”,“pozik sentitzen naiz -agatik”).

• Zintzotasuna. Okertzen zarenean,zerbait ez dakizunean, edo kontrolpertsonalaren faltagatik oihukatzenduzuenean onartu eta zuzendu.

• Ez hartu maila pertsonaleannerabearen izateko modua.

• Positiboki entzun. Galdetu edoazaldu nahi duena arretaz entzun.Esaten duena sinetsi, kontrakoarenebidentzia duzuenean izan ezik.

Berarentzat eredu on bat izaten saia-tu, ezinbesteko erreferentzia baitzare-te. Kontutan izan, bere bizitzan orain-dik ere funtzio edo paper garrantzitsuajokatzen duzuela, izan ere oraindikguraso hurbil eta maitekorrak beharditu igaro behar dituen momentu zaile-tan laguntza emateko. Horregatik,zuek argiak izatea behar du, bereerreferentzi marko izaten jarraitzeaeta mugak adieraztea, honako hauek,bere askatasunaren eta bere eraba-kien oztopo bezala ikusi arren. Mugakzentzuzkoak izan behar dira, etxekoarauak betetzen dituela ikustenduzuen heinean, ondorengoak berare-kin negoziatu ahal dituzue. •

8

Juan Luis Martin Aiala eta Ainhoa Manzano Fernandez Psikologian doktoreak • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Gure 6 eta 10 urteko seme-ek, erantzun txarrak ema-ten dizkigute uneoro.Normalean nahiko ardura-tsuak dira eta etxean jarri-tako arau eta mugak bete-tzen dituzte. Betetzen ezdituztenean zigortu egitenditugu. Etxean errespetuzeta maitasunez hitz egitensaiatzen gara eta ez zaieoihukatzen baina, batzue-tan, beraien betebeharrakgogorarazten zaizkienean,modu okerrean erantzutendigute.

6 urtetik aurrera haurrak arrazoitzenhasten dira eta 7 urterekin nortasunaeratzen dute. Euren ikuspuntua gara-tzen dute (batzuetan ez du gurasoena-rekin bat egiten) eta iritziak ematenhasten dira, adibidez, jarri nahi dutenarropaz.

Jarrera desafiatzaile honek komunika-zio familiarra zailtzen du. Hala ere,zuen eskuetan dago honen indartzea,izan ere familia komunikazio egokia,familia barnean erlazio onak izatea etaseme-alabak heztearen gakoa da.Gainera, seme-alaben beharrizaneiarreta gehiago eskaintzea errazten du,hezkuntza lanean ere laguntzen due-larik. Familia komunikazio egokiaizateko honakoa garrantzitsua da:

• Seme-alaben itsuskerien aurreanzintzo agertu, beraiek ez bezalajokatu (oihukatu gabe), paperakgaltzen direlako eta luzarora, erres-petua galtzen delako.

• Azpimarratu familiako beste kide-ek ere sentimenduak dituzuela.(Guzti hau ahots tonua igo gabe etabegirada mantenduz).

• Semeak oihukatzen hasten badirahelarazi oihuka lortzen den bakarrahaserrea gehiagora joatea dela eta

hitz egiteko modu horrekin ez dituz-tela beraien betebeharrak egiteariutziko.

• Arretaz entzun esan behar dutenaeta beraien arrazoiak zeintzuk direnulertzen saiatu: normalean modudesegokian jokatzeko arrazoien bategoten da, nahiz eta arrazoiak joka-tzeko modua ez justifikatu.Garrantzitsua da portaera horienarrazoietan zentratzea.

• Besteengan pentsatzeko daudenmoduak erakutsi. Besteen lekuanjartzen irakatsi.

Honela besteek zer sentitzen duteneta ondo sentiarazteko zer egin beharden ikasiko dute. Adibidez: “Badakitnekatuta zaudela baina besteak erenekatuta gaude, lagundu iezadazu etaatera arropa labadoratik. Denen arte-an gauzak arinago eta hobeto egitendira”.•

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

Gure 5 urteko alaba, umemugitua da, janztekoorduan beti negarrez etaoihuka erreakzionatzen du.Ez diogula arropa ondo jar-tzen dio (galtzerdiakmolestatzen diote, prakakgehiegi estutzen diote…)Zer egin dezakegu?

Gurasoen funtzioa ezinbestekoa dalaguntza eta autonomia indartzeko,jokabide babesleak saihestuz(“beraiengatik hitz egin”, “jostailuakjaso”, “zapatak kendu, jantzi”, etab,)baina, era berean, ezinbestekoa daerdiko oreka aurkitzea haurra azkarre-gi gehiegizko erantzukizunez ez kar-gatzeko. Eguneroko eginkizunetan,laguntza gehiegi emateak, beraienadinagatik independentzia lortu beharizan dutenean, ez die onurarik egiten.Azkenean, helduarora heltzean bereburuaz zaintzeko gai izateko kapazizatean datza.

Autonomia indartzea beraiekin norbe-re zaintza, segurtasun pertsonala,komunikazio, eta arauak eta mugenardura txikiak lantzean datza, guztihau haurraren adinaz kontziente iza-nik eta adin horri dagozkion helburuakkontuan izanik. Azken helburua, etor-

kizunean heldu independenteagoakizatea laguntzean datza, egoera des-berdinak modu egokitzailean aurreegiten, autoestimu altuagoa izaten,ziurtasun gehiago izaten, eta berazgizartean egokituago egoten.

Nola indartu autonomia:

• Euren gidak izaten, eredu izanda(imitazioa) hau da, beraiei ezarrinahi zaiena zuei egiten ikustea.

• Pixkanaka pixkanaka ezagutzaberriak gero eta konplexuagoak ira-katsi, ikasteko gai direla ikustara-ziz. Beraiek eskatu baino lehen ezzaie laguntza eskaini behar.

• Zerbait berria egiterakoan oker-tzen badira, beraien kabuz zuzen-tzeko denbora eman behar zaie.Beraien gaitasunak handitzeandatza baina adina eta behar dutenlaguntza kontuan izanda.

Haurrei autonomia usten bazaie egu-neroko jardueretan (jantzi, mahaianjan…) helduek egiteko kapaz direlauste dutela eta fidatzen direla haute-mango dute, honek segurtasun gehia-go emango die etorkizuneko egunero-ko jarduerak egiteko.•

9

kontsultak • zalantzak • kezkak...Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiekGurasoentzako Orientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoadela. Hortaz, badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizue-gu; ez duzue zertan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua,10 dptoa. 48011 Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

Nerabeen adimen “erreminta”berri honek eragina izango dunerabeek euren buruari etabesteei buruz pentsatzenduten eran, eta horrela, orainarte familia funtzionamen-duak erregulatutako arauakmodu desberdinean haute-man eta baloratuko dituzte.Horren eraginez, nerabea kri-tikoago bilakatuko da, orainarte galdetu gabe onartu izandituen arauekin, eta familiakfuntzionatzen duen moduarietengabe aurre egiten hasikoda, gaiak eztabaidatzerakoaneta erabakiak hartzerakoan.Horrek eguneroko liskarraketa eztabaidak ugarituko ditu.(Smetana, 1989).

Egoera hauek dira “portaera-arazo” bezala agertzen direnak.Horregatik, atal honetan ez zaie drogaeta alkoholaren kontsumoari edo joka-bide oldarkorrei erreferentziarik egin-go. Nerabeen artean “normalak” direnjokabideez arituko gara, hala nola,seme-alaben adinera eta beharrizane-tara egokitzeko gurasoek beraien joka-bide-eskemak aldatzera behartu edoeragiten duten jokabideez.

Esan daiteke, nerabezaroarengarapen pertsonaleko etapak hona-ko hauek dira:

• Hasierako nerabezaroa (10 eta12 urte bitartean): pentsamendukonplexuagoa izaten dute, egunero-ko egoeretan iritzi pertsonalak har-tzera zuzentzen duenak, besteakbeste, gurasoen autoritatea zalan-tzan jartzen hasten dira, gizartearenarauak zalantzan jartzen hastendira, beraien pentsamendu eta ikus-puntu propioak eratzen eta aipatzenhasten dira normalean beraien bizi-tzarekin lotutako gai desberdineiburuz, esaterako: zein kirol praktika-tu, zein taldetan sartu edo familiarenzein arau aldatu behar den. Epealdihonetan gainera, aldaketa fisikoaketa gorputz aldaketak ematen dira.

• Erdiko nerabezaroa (13 eta 15urte bitartean): nerabeak gogoeta-tsuago bilakatzen dira eta gai filoso-fikoagoetan eta etorkizuneko gaie-tan pentsatzen dute. Horrez gain,zalantzakor agertzen dira gai sako-nagoetan, besteekin dituzten harre-manak baloratzen dituzte edoberaien balioen kodea zalantzan jar-tzen dute. Horrez gain, adin berekogazteen adiskidetasuna garatzenda, “taldean” aritzen dira, harreman

estua izaten dutelarik: lagun mine-na, konfiantzazko laguna, konpli-zea.

• Nerabezaro berantiarra (16eta18 urte bitartean): orokorragoakdiren kontzeptuetan pentsatzendute, besteak beste, justizia, historiaedo politika. Eztabaidetan parte har-tzen dute edota heldu bat izangobalira gizartean izango luketenpaperari buruz pentsatzen dute.Bikote harremanak hasten dira, etabeste eremuetan bezala, intentsita-tez bizi dute. Maitemintzeaz gain,tristura eta frustrazioa bezalakosentipenak esperimentatzen dituzte,maite duten pertsonak baztertzendituztenean.

Nerabearengan ematen direnaldaketa pertsonalen eraginez ohikoaizaten da familian gatazkak agertzea.Garrantzitsua da gogoratzea familiagehienetan antzeko den gatazka-mailabat ematen dela, oro har, haserrealdiaketa eztabaida arinak. Hala ere, egia da,liskar txiki hauek denboran mantentzendirenean, beharrezkoak diren pazien-tzia eta tinkotasuna ahultzen direla,baina, orokorrean, ez dira atzera buel-tarik ez duten gatazka larriak.

Oro har, gatazka iturri nagusia,portaera-arazoen iturburua edota gura-

10

Nerabezaroa ulertu eta nerabezaroa lagundu

Maialen Sanchez MurcianoPsikologian eta Psikopedagogian Lizentziatua • ETXADI Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa

• BILBO

12tik 18ra12tik 18 urtera

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

soekin duten ulerkuntza mailaren jato-rria honako izaten da: etorkizunekolanbidea, seme-alaben lagunak, etxeraitzultzeko ordutegia, etxean burutubeharreko lanak, ikasketei eskaintzendieten denbora, izan behar duten dirukopurua, janzkera…

Haurtzaroko urteetan, gurasoenmaitasuna eta laguntza funtsezkoakbaziren, pubertarotik aurrera, berezikilehen nerabezaroan, garrantzi berberaedo handiagoa izango du (Baumrind,1991). Urte hauetan neska-mutil askokgurasoen maitasun adierazpenakarbuiatu arren, euren buruari eta gai-nontzekoei autonomoak eta helduakdirela adierazi nahi dietelako, nerabe-ek gertu dauden eta maitasuna ematendien gurasoak behar izaten jarraitukodute, aurre egin behar izango dutenune zail ugarietan euren laguntza iza-teko (Oliva eta Parra, 2004).

Bestalde, hirugarren haurtzaro-an garrantzitsuago bilakatzen denlagunen sozializatze papera, eraginko-rrago bilakatzen da nerabezaroarenhasieran. Lagun nerabeek elkarrilaguntzen diote, etapa honen eginkizu-nak, erronkak eta oztopoak moduaskotan gainditzen. Hori dela eta, ezin-bestekoa izango da egoera hori erres-petatzea. Kontutan izan behar da, eraberean, berdinkideak beraien oinarriz-ko erreferente direla eta beraz, guraso-ak gai honekin zuhurtziaz jokatzeagomendatzen dela.

Oro har, seme-alaba nerabeakdituzten familiak ondokoa gogoratubehar dute beraien egunerokoan:

• Nerabeak kanpoko kontrolabehar du. Beharrezkoa da arauargiak izatea, hauek beteak izateko,beraiekin neurri batera arte nego-ziatuz.

• Arauak babesteko dira, ez zigor-tzeko. Nerabeek ez diete beti ezarri-tako arauei aurka egiten eta zenbai-tetan helduek esandakoa aintzathartzen dute, kontrakoa irudituarren. Kasu gehienetan, segurtasu-

na ematen dien itxurakeria baino ezda.

• Ez gogogabetu azaltzen dutenaurkakotasuna edo axolagabetasu-naren aurrean. Beraien indepen-dentzia nahiaren gainetik, segurusentitzen dira familia oraindikberaietaz arduratzen direla senti-tzen dutenean edo behar dituztelasentitzean dutenean.

• Nerabearen irteerengatik intere-sa azaldu. Berari edo bere laguneigaldetu kontzertua gustuko izanduen/duten edo jaialdian ondopasatu duen/duten. Adierazpenhauekin, beraien iritzia balioestendenaren ustea izango dute eta elka-rrizketarako aukera zabalduko da.Horrez gain, nerabeak propio dituenbere bizitzako momentuak errespe-tatu behar dira, hau da, galderakerantzun nahi ez baditu, ez zaiteztetematu ekinaren ekinez erantzunaizan arte, baloratua sentitu ordez,galderek eragozten diotelako.

• Ez egin monologo moralistarik.Mezu zuzenak eta argiak adierazi,

adostasunetara heltzeko tarteabarne hartzen duten elkarrizketakburutuz. Horrez gain, garrantzitsuada ere, norbere gurasoekiko nahizinguruko pertsonekiko inolako kon-paraziorik ez egitea.

• Utzi nerabeak erabakiak hartzenhastea: arropa, denboraren antola-keta, aisialdiarena. Aukera honekberaien autonomia eta heldutasunpertzepzioa sustatuko du. Gainera,beraien autoestimua hobetzenlagunduko die.

• Beraien lagunak ezagutzen saia-tu, etxera ekartzen utzi. Ez kritikatubere lagunak sistematikoki, eta ezgeratu soilik kanpoko itxurarekin,saiatu beraien laguntasun-harrema-nean gehiago sakontzen.

• Ez da eraginkorra izaten nerabe-ak elkarrizketara derrigortzea.Espazio egokiak bilatu behar dirahorretarako, telebistarik eta etenikgabeko giro atsegina beraz. •

Durante los años escolares losniños y las niñas van desarrollandosus habilidades básicas del pensa-miento, el aprendizaje y la memoriaque continúan progresando duran-te la adolescencia. El dominio dellenguaje continúa, el vocabulariocrece a una velocidad acelerada ymuchos adolescentes empiezan adesarrollar un estilo personal en suforma de hablar y pensar. Se vaconformando su personalidad y enesa reafirmación de sí mismoscomienzan las oposiciones y discu-siones con quien hasta ahora hansido sus referentes. Todo ello, sinllegar a ser un “grave” problemasino un “bache” a encauzar conjun-tamente entre padres, madres ehijos e hijas.

Entender y apoyarla adolescencia

11E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a • 2 0 1 2 k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atua

AVELLANOSA Y OTROS. (2006).

Ser Adolescente No Es Fácil. Guía Para Familias y Educadores.

Librería Pedagógica argitaletxea.

artikulua

Haurtzaroko eta nerabezaro-ko portaera-arazoek, arau etamugen edo autoritatezko iru-diaren oposizioa inplikatzenduten jokabide multzo batbarnebiltzen dute. Umeakhezten diren hezkuntza esti-loarekin, arau eta mugenezarpenarekin eta beraiekinkomunikatzeko gaitasunare-kin zerikusia du.

Modu laburtuan esanda, hezkuntzaestiloak ondorengoak dira:

• Estilo autoritarioak seme-alabenbizitzaren alderdi guztietan exijen-tzia maila altua erabiltzen du.Erabakiak hartzeko prozesu guztiazuzentzen eta kontrolatzen du.Pertsona kritikatzen du, ez pertsona-ren jarduerak.

• Familia babesleegiak oso gutxi exi-jitzen dute eta seme-alabek bizitza-ko zailtasunei aurre ez egiten saia-tzen dira, oztopoak kentzen doaz.Nahiz eta arauak jarri, ohikoa izatenda ez betetzea.

• “Indiferenteak” edo epelak ez dituz-te umeen premiak aintzat hartzeneta, gainera, axolagabeak dira afek-tu ikuspuntuari dagokionez. Ez dutemodu koherentean diziplina motarikpraktikatzen.

• Demokratikoak, aldiz, elkarrenga-nako errespetuan eta kooperazioanoinarritzen dira nagusi. Seme-alabekautonomiaz ikastea nahi dute, nor-beraren alde hoberena ateratzeko.

Beraz familiaren funtzioetako batarauak eta mugak segurtasunez jar-tzen ikastea da. LAGUNTZA eta KON-TROLAREN arteko oreka aurkitzeandatza.

• LAGUNTZA: Osasun fisikoan (eli-kadura, janzkera...), afektibitate alo-rrean eta bera den bezala ulertaraz-ten eta bere burua onartzean datza.

• KONTROLA: arauak ezartzealitzateke eguneroko funtzionamen-durako.

• OREKA:

• Laguntza soilik, baina inolako kon-trolik ezarri gabe, ematen duen fami-lia gainbabesten ariko da.

• Kontrola soilik ezarriz, hau da,nahiko laguntza eman gabe ari denfamilia seme-alaba modu errepresi-boan eta autoritarioan ariko da hez-ten.

• Laguntza eta kontrola era oreka-tsuan eskaintzeak familia seme-ala-ben autonomia eta arduraren indar-tzaile izatea dakar.

Aurrekoa kontuan izanik, portaeraarazoak agertzen badira, helburuaikasitako portaera desegokia “ahaz-tea” eta jokabide egokitzaile berega-natzea da.

Horretarako:

•Jokabidea gatazkatsua denean,errieta egin ordez, arreta desbidera-tu eta seme-alabagandik begiradakendu. Jokabide zehatz baten aurre-an umeei errieta gehiegi egiteakjokabide hori indartzeko balio du,umeak helduaren arreta bilatzenbadu.

• Arreta eskaini jokabidea egokiadenean, honek etorkizunean arretaberdina jasotzeko, jokabidea errepi-katzea egingo duelako.

• Egoera gatazkatsuei aurre hartueta hauetaz aldendu, adibidez, bestehaur bat jotzera doala ikusten badu-zu, egoera horretatik aldendu besteleku aspergarriago batera eramanezazu, bere jokabidea aldatzen duenarte.

• Eredu izanez irakatsi iezaiozu, imi-tazioaren bidez. Modu honetan,jokabideak erraz ikasten dituzte,positiboak zein negatiboak, adibi-dez: oihu eginez hitz egin, biraoakesan edo besteekin adeitsua izan.

• Bere aukeren artean dauden jar-

duera baten arduradun egin etagoraipatu lortzen duen bakoitzean,nahiz eta osorik ez lortu (partzial batlortu) (jantzi, jan, bainatu, jaso…).

• Bere jokabide desegokiak kontrola-tzeko beldurra ez erabili. Beldurrakhaurraren jokabide bat-batean geldi-tzen du, baina ekintza berriak gara-tzea ekiditen du.

• Errieta egin behar zaionean “ezzaitut maite” bezalako adierazpenikez erabili. “Asko maite zaitut bainahaserre nago” bezalako esaldienga-tik aldatu. Umeak gure afektua naba-ritu behar du, momentu txarretanere, honek segurtasuna eta helduen-gan konfiantza gehitzea eragingoduelarik.

Bukatzeko, gogoratu behar da, seme-alabekiko harremana komunikazioan etakonfiantzan oinarritzen bada, euren pre-mietara egokituko garela eta heziketalana erraztuko dela. Seme-alabekinharreman on bat izaten denean, ikas-kuntzak barneratzeko eta gurasoekinarazoak partekatzeko irekiagoak daude,euren sentimenduak, jarrerak eta nahiakadierazten ikasten dituzte beste pertso-nekin harreman onak ezarriz.

Elkarrizketa horietan seme-alabenkonfiantza garatzeko beharrezkoa da:

• Seme-alabak aintzat hartzea; gura-sook aspaldi pasa genituen gauzahoriek eta seme-alabak ez dituguaspaldiko gauzak kontatzen dituztenmaila baxuagoko izakitzat hartubehar.

• Komenigarria da aukera hori ser-moiak egiteko ez aprobetxatzea.

• Adi entzun azaldu edo galdetu nahidutena.

• Eurei interesatzen zaienaz ere hitzegin. •

Denentzat

12

Familia

Portaera-arazoak: prebentziorako hausnarketa bat

Johana Rekagorri GorostiagaPsikologian Lizentziatua • ETXADI Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa •

BILBO

E g i t e k o P r e s t ! • 3 4 . z e n b a k i a •

liburu

gomend

atua

GIMÉNEZ DEABAD, E. (2006).

Cómo poner límites a los niños.Sugerencias para padres.

Paidós Editoriala.