etimologia
Transcript of etimologia
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
1
EVOLUCIÓN DEL LATÍN AL ESPAÑOL
El acusativo es el último caso latino que se perdió y debemos partir de él para aplicar las reglas de la evolución fonética. La -m del acusativo se pierde. La –m de acusativo se pierde: rosam > rosa.
La -u del acusativo de la 4ª y 2ª declinación se convierte en –o: manum > mano. La -e final suele desaparecer. La evolución del verbo se hace a parir del infinitivo:
meliorem > mejor; clamare > llamar. 1.- Vocales. Las vocales átonas suelen perderse, sobre todo en interior.
Latín ī ǐ ē ĕ ā ă ŏ ō ǔ Español i e a o u
Las vocales tónicas evolucionan de la siguiente manera. Latín
Castellano
Ejemplo
A
a
pratum > prado, salem > sal, campum > campo
Ī
i
librum > libro
Ǐ
e
nigrum > negro
Ē
e
lentum > lento, plenum > lleno
Ĕ
ie
terram > tierra, templum > templo, speculum > espejo, sellam > siella > silla, castellum >castiello > castillo
Ǒ
ue
forum > fuero, molam > muela, bonum > bueno, novum > nuevo, porco > puerco
Ō
o
colorem > color horam > hora
Ǔ
o
lupum > lobo lupam > loba, pullum > pollo.lumbum > lomo
Ū
u
securum > seguro
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
2
Vocales tónicas Latín ī ǐ ē ĕ ā ă ŏ ō ǔ ūEspañol i e ie a ue o u Vocales finales Latín ī ǐ ē ĕ ā ă ŏ ō ǔ Español e a o
2.- Diptongos. Latín
Castellano
Ejemplo
au
o
aurum > oro
ae
e / ie > i
praemuium > premio / caelum> cielo
oe
oe
poenam > pena
Latín au ae oe Castellano o ie e
3.- Consonantes. Latín
Evolución
Ejemplo
p, t, c, intervocálicas o entre vocal y l, r, el diptongo au impide el cambio
b, d, g
acutam > aguda capram > cabra
f- inicial
ue / ie lo impiden
h-
ficum > higo, fabam > haba
focum > fuego pl, cl, fl
ll
plorare > llorar, plenum > lleno, clavem > llave
mn, nn, gn, ni
ñ
damnum > daño, pugnum > puño
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
3
-ct- -ch- noctem > noche, lectum > lecho li + vocal
j
filiam > hija
-cul- tras vocal
j
speculum > espejo
X
j
luxum > lujo
i- consonántica
j, y
iulium> julio, iacere > yacer
geminadas
simplifican
vaccam > vaca
ti + vocal
ci
patientiam > paciencia
c + e, i
c, z
licem > luz, veloces > veloces
consonantes finales
desaparecen
tenet > tiene
-m’n-
-mbr-
hominem > hombre
s- líquida
vocal protética e-
scutum > escudo
EJERCICIOS
abscondo absǒl(ǔ)tum acuculam acūtum ad lineare adiucatum adiutare advĕntum aedificium aedilem aestīvum aetatem affinem agniculus
alam algam alienum aliquod alium alligare alterum altum amaricare amavit amicam amīcum amōrem annǐculum
annum ansam antĕ annum antīquum apĕrīre apĕrtum aperturam apīculam applanare apricum aprīlĕm aquam aquilam aranea
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
4
arcum asǐnum audīre aurǐcǔlam aurum aurǔndum auscultare aut autūmnum axem babǔlari balnĕum barbam basium ben(e)factorem bĕne benĕdǐcĕre bǐbere bǐbit bǐbitum bīs(<z)cōctum blandum bonǐtatem bǒnum bracchium brevǐtatem bǔccam cadere caecare caecum caelibem caelum caementum
caenum campum canicula capere capistram capǐllum capistram capitia capram captāre caput carpĕntarium carrariam caseum catēnam causam cautum cĕntum cĕrtum cĕrvum cicŏniam cinctum cǐngĕre cǐppum cǐrca civǐtatem clamare clavem claviculam clericum collǒcāre cǒllum comitātum
com(ǐ)tem complexum computam computāre computatum concilium conducĕre coniugem coniuratum consǐlium cōppam cŏrnu cǒrpus corrǐgĕre cǒvam coxum credere cruces crudelem cubiculum cǔbǐtum cultellum cum cǔm mĕ cǔm cǔm tĕ cǔm cǔnǐculum cǔppam cǔrrere cǔrris damnare damnum de ex pǒst de ex de
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
5
dĕcem dĕcǐmus decollare delǐcatum dĕntem depǒsǐtum desertum dextram diabolum dīcit dīco dictum digǐtum directum discipulum dissǒlutum dixi dīxisti dǒm(ǐ)num dominǐnum dubǐtare ductum dulcem dǔplǐcare eloquentia exemplum exercere fabam fabulatorem facere facis factum faculam
falsitatem farinam fastidium fatum fĕbrem fĕram ferīre ferr(a)rium fĕrrum fĕrvĕntem fervere fĕstam fǐbram fīcātum ficum fǐdelem fǐliam fǐlium fǐlum flammam florescit fluĕre fŏcum foedum foenum foetorem foliam follem folliculum fŏntem fŏram formam formicam
fǒrtem fǒrum frigǐdum fugacem fugĕre fugio fumigare fǔmum fundam fǔndum fǔngum fǔrcam fǔstigare fusum gaudium gělu generam graculum graecum gratiam grunnire gulosum gǔttam hedera hěrbam Hǐspaniam Hon(ǒ)rāre Hǒram hǒrtum hospǐtalem hǒspǐtem hǒstem hǔměrum
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
6
humǐdǐtatem iacēre iam iam magis ianuarium illaesum ǐmpactare īmpǒsǐtum ǐmpregnare ǐn ǐncedere ineluctabilem ǐnfǐrmum inflare ǐnǐmīcum īnītium ǐnsǐgniam ǐnsŏmium insǔlam ǐntĕgrum inventionem iŏcum Iǒvǐs (dies) Iovis Ipse iram iudicare iudicem iudicium iugum iulium Iunius iurāre
iustum iuvenem laborare lacrimam lactem lactǔca lacum latinam latum laudāre lectu lēgem legere leguminem lenticulam leporem ligāre lignum līmitāre limitem litigāre littĕram lŏcālem lucrari luctam luminem lupam lǔpum lǔtum luxum magistrum maiorem maium
malam maledicere malitiam manicam mansionem manum Martium Masculum matrem maurum maxillam meliorem meliores mellem mendacem mensem mercatum metallam mĕtum micam milium minus minutum mǐttere mollem montensem mǒrtem muliērem multum mundum mǔscam mutare natare
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
7
nebulam nigrum nobilem noctem nominem nostrum nŏvem novembrem nŏvum nubilum nuntium octavum octo oculum opera (< opus) opera operari oratioem oratorem otium oviculam ovum pacare pacem paene umbram paeninsulam palumbam palumbum pannum paradisum parietem passum patrem
paucum paupĕrem pausare pectum pĕdem perdicem permeabilem pernam pertinacem petere petram picare pietātem pigritiam pīlum pinea placĕre plagam plantam planum plenum plicāre plorāre pluviosum poenam pǒntem pǒpǔlum porcum pŏrtam portum possidere pŏtes praeconem
praegnare praemium pratum pretiosum provectum provinciam proximum publǐcam pugnum pǔllum punctum quadrum quae quaero qualem quantitatem quem quo modo radiāre ramum raphănum ratiōnem recipere recitare recludere recǔperāre regalem rēgem regulam retem retes retinere ripariam
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
8
rŏgas rostram rotam rotellam rugitum sacratum sacrum saec(u)lum sagacem sagǐttam salutem sapui sartaginem scaenam scamnum scholam scissionem scoriam scribere scribo scriptūra scrutinare scutum securitatem secūrum sĕllam semitam seminare sēmǐtam semitarium semper senatum seniōrem
sensum sĕntis sĕptem serpentem sĕrvam sextam sǐccum sǐgnam silentium sinum soc(e)rum solem solidum solitarium somnum sortem sorticulam speculum spicam stabulum stagnam stagnum stare stationem statum stephanum stratum strictum studium subtile sūdāre sup(e)rare superponere
suspectam syringam taedam taedium tam tam magnum tangere taurum tectum tegulam templum temporanum temporarium tempus teneram tĕnet tĕnsam tepidum tĕrram texere thesaurum timet tingere torctum tornāre tōtum tradere traditorem tredecim tristiam tussem uberem umbilicum
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
9
undecim urbanum vacare vaccam vagina, vagitum vallem varicem velocitatem Veneris
ventrem ventum veritātem vetare vicem vǐcīnum video videre vindicare virǐdem
virtutem vitam vītem vitreum vivere vocabulum vocem volatilem vostrum
Etimología. Selectividad I.E.S. Fernando Robina
10
Familias de palabras: ager: agro, agricultor, agrimensor, agropecuario, peregrino. annus: año, antaño, hogaño, anual, anuales, perenne, solemne. aquila: águila, aguileño, aguilucho, Aguilar, Aquilino. bellum: bélico, beligerante, rebelarse. clamare: llamar, llamada, clamar, aclamar, declamar, exclamar. columba: columbina, columbario, Colombia (a través del Italiano Colombo). dico: decir, maldecir, bendecir, dicho, condición, interdicción, predicción. doceo: doctrina, documento, docente, doctor, docto, ducho, dócil. domina: dueña, doncella, dominar, domeñar, Dominica, Domingo, doñear. duco: conducir, deducción, educación, inducción, introducción, producción, seducción. filia: hija, ahijar, ahijada, hijuela, filiar, afiliar. flamma: llama, llamear, flamar, inflamar, flamígero. insula: isla, ínsula, península, isleño, aislar. littera: letra, letrado, letrilla, literatura, literario, literal. plana: llana, llanura, allanar, aplanar. plena: llena, llenar, rellenar, plenitud, pleamar, plenilunio, pleno. pugnus: puño, puñal, púgil, pugilato, empuñar, impugnar, propugnar, repugnar. sagitta: saeta, sagitario, saetero. via: vía, viaducto, ferrovía, viandante, obvio, desviar, enviar, viajar.