Fenilzetonuria

Oier zabala,Alejandro Trapote eta Iñigo Fano

Zer da?

• Fenilzetonuria metabolismoaren jaiotzetiko gaixotasun hereditario bat da, autosomiko eta errezesiboa. Akatsa fenilalanina hidroxilasa(PAH) entzimaren defizientzia batean datza. Honen ondorioz fenilalanina ez da metabolizatzen eta gorputzean metatzen da atzerapen mental bat eraginez. Oso goiz detektatzea ezinbestekoa da tratamendua eraginkorra izateko eta sintomak saihesteko.

Historia

• 1934an Fölling doktoreak fenilalanina inplikatuta zegoen gaixotasun metaboliko bat aurkitu zuen non arazo neurologiko larriak sortzen ziren.Imbecillitas phenylpyruvica deitu zuen.

• Urte batzuk beranduago Jervisek, gaixotasuna ikertu ondoren, akatsa fenilalaninaren metabolismoan zegoela ondorioztatu zuen, PAH entziman hain zuzen ere. 1980ko hamarkadan entzimaren genea aurkitu eta isolatu zen.

Fenotipoa

• Gaixotasunaren sintoma nagusia atzerapen mentala da, larritasun aldakorrekoa. Ezaugarri fisikoei dagokionez ez dira oso nabariak baina oro har arazo neuromotoreak, pigmentazio arazoak, usain berezia... dituzte.

Biokimika

• Fenilalaninaren metabolismo normalean PAH entzimak fenilalanina tirosina bihurtzen du tetrahidrobiopterina (BH4) kofaktorea oxidatuz. Haugibelan gertatzen da. Bide normala blokeatzen bada fenilalanina odolean eta beste ehun batzuetan metatuko da (hiperfenilalanemia) baina honetaz gain bide metaboliko sekundario batzuk aktibatuko dira zeinen metabolitoak (azido fenilpirubikoa...) txisan aurkituko diren.

Genetika

• Gaixotasun autosomiko eta errezesiboa denez gutxienez bi gurasoak eramaileak izan behar dira haurra gaixoa izateko (de novo mutazioakoso arraroak). 1/10000ko intzidentzia dauka baina hau aldatzen da eskualdeen arabera.

PKUren gene eragileak bi dira:

• PAH entzima: (12q22-q24.1) Nahiko handia (90Kb, hauetatik 2.4Kb kodetzaileak) da eta 524 mutazio desberdin ezagutzen dira, gehienak missense eta delezioak.

• DHPR entzima: (4p15.31)

Diagnostikoa eta tratamendua

• Diagnostiko goiztiarra oso garrantzitsua da sintomatologia guztia, batez ere atzerapen mentala, ekidin ahal delako bizitzako lehenengo egunetan tratatzen bada. Horretarako jaioberri guztieiGuthrie proba egiten zaie: o