Giza ugalketa eta ugaltze aparatuak

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRAKURGAIA

ESKEMA

BALIABIDEAK

INTERNET

JARDUERA

IRTENAURREKOA

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua

Obulutegia

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Irakurgaia1672an, Reignier de Graaf medikuak, untxien eta arratoien obulutegiak mikroskopioan aztertzen ziharduela, globulu horixka baten moduko zerbait ikusi zuen, zelula askoren elkarketaz sortua. Behin eratutakoan, globulua obulutegitik kanporantz abiatzen zen eta, egun gutxiren buruan, handik irteten zen.Graafek ondorioztatu zuen, zuzen ondorioztatu ere, globulu horrek hormonak sortzen zituela. Ez zuen asmatu, ordea, ernaldutako obulu gisa definitu zuenean: «... Zelulak elkartu egiten dira eta globulu edo folikulu bat eratzen dute, mintzez bildua. Folikulu horrek obulutegiaren erdialdetik ertzerantz jotzen du, zuzen-zuzen, eta handik kanporatu egiten da, ernaldua izan daitekeen lekura...».Aldian behin obulutegi barruan agertzen den guruin ñimiño horri Graafen folikulua deritzo, aurkitu zuenaren omenez. XIX. mendearen amaierara arte ez zen jakin egiatan folikulua apurtu egiten dela eta, hala, barruan daraman obulua askatzen duela.

IRTENAURREKOA

Reignier de Graaf

Obulua

Graafen folikulua


Edukien eskema

Gizakiaren ugalketa

EzaugarriakGarapen-etapak


Emakumezkoen ugaltze-aparatua

EzaugarriakHormona-zikloaErnalketaHaurdunaldiaErditzea

Metodo antikontzeptiboak

Motak

Gizonezkoen ugaltze-aparatua

Ezaugarriak

Antzutasuna

KausakLagundutako ugalketa

Sexualitatea

EzaugarriakSexu-osasuna

HASI

IRTENAURREKOA

Zientzia zure esku

Ekografiak interpretatzea


HASI

Unitatearen azalpenerako baliabideak

IRTENAURREKOA

Gizakiaren ugalketa

Sexu-garapenaren etapak

Emakumezkoen ugaltze-aparatua


Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren zikloak

Ernalketa Haurdunaldia Erditzea Antzutasuna

Lagundutako ugalketa-teknikak


Sexualitatea eta sexua

Sexu-osasuna

Ugaltze-organoak eta zigotoaren ezarpena

Estekak


Giza-sexualitatea


Gizakiaren ugalketa


IRTENAURREKOA

Erditzea edo jaiotzea

Umearen garapena:• Sexu-organoak

garatu• Heldu bihurtu

Gametoak eratzea

Ernalketa:• Barnekoa• Gametoak batu• Zigotoa sortu

Zigotoaren garapena:• Enbrioi bihurtu• Enbrioia fetu bihurtu

Erditzea eta jaiotzea• Espezie bibiparoa

Obuluak Espermatozoideak

DIMORFISMO SEXUALA


Gizakiaren ugalketa


IRTENAURREKOA

Emakumeak Gizonak

• Ile gutxi gorputzean

• Burusoiltzerik ez

• Gihar-masa txikia

• Aldaka zabalak

• Ugatzak bularrean

• Ahots altua

• Ile gehiago gorputzean

• Asko burusoildu egiten dira

• Gihar-masa handiagoa

• Aldaka estuak

• Bizkar zabala

• Ahots baxua

Dimorfismo sexuala

ATZERA


Garapen-etapak: sexu-heldutasuneranzko aldaketak


IRTENAURREKOA

Haurtzaroa (jaiotzatik 10 urte inguru bete arte):• Lehen mailako sexu-karaktereak

Helduaroa:• Garapena amaitu

Nerabezaroa (14 eta 20 urte bitartean):• Sexu-heldutasuna

Pubertaroa (10 eta 14 urte bitartean):

• Lehen hilekoa• Espermatozoideak sortu• Bigarren mailako sexu-

karaktereak


Ugaltze-organoak (1. animazioa)


IRTENAURREKOA

HASI 2. ANIMAZIOA


IRTENAURREKOA

HASI

Zigotoaren ezarpena (2. animazioa)


Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren ezaugarriak

IRTENAURREKOA

LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA

ObulutegiakFalopioren tronpak

Umetokia

BaginaEzpain handiakEzpain txikiak

Klitoria


Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren ezaugarriak

IRTENAURREKOA

ObulutegiakFalopioren tronpak

Umetokia

BaginaGraafen folikulua

Obulua

ATZERA



IRTENAURREKOA

Zakila Eskrotoa

Hodi deferenteak

Semen-besikulak• Semen-likidoa

Uretra

Prostata

Barrabilak


Epididimoa

Hodi deferenteak



IRTENAURREKOA

Tubulu seminiferoak

ATZERA

Espermatozoideak

Uretra

Prostata

Barrabilak

Epididimoa

Hodi deferenteak

Epididimoa


Endometrioaren aldaketak, progesteronaren eraginaren ondorioz

Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren zikloak


IRTENAURREKOA

Sexu-hormonen odoleko kontzentrazioa, zikloan zehar

Estrogenoa

Progesterona

Estrogeno-kontzentrazioaren maila gorenak obulazioa eragiten du

EGUNAK28

Graafen folikulua

Hilekoa

Endometrioa

14

Obulua

0


Ernalketa


IRTENAURREKOA

Obulua

Babes-estalkia


Espermatozoideak


Ernalketa


IRTENAURREKOA

Espermatozoidea

ATZERA

Obuluaren babes-estalkia


Ernalketa


IRTENAURREKOA

Obulua

Espermatozoideak

ATZERA

Babes-estalkia

Obuluaren babes-estalkia

Obuluaren zitoplasma

Espermatozoidearen burua


Haurdunaldia


IRTENAURREKOA

Haurdunaldiaren hasiera eta garapena

Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa

Falopioren tronpa

Umetokia

Endometrioari itsatsi

• Zigotoa sortu

• Zelula kopurua bikoiztu

• Endometrioari itsatsi

SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO

Enbrioia Fetua

Fetuaren garapena

Aldaketak amarengan

IRUDIA HANDITZEKO

• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak

• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua

• Ez da hilekoa etortzen

• Goragalea eta gosea

• Usaimena areagotu

• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu

• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua

• Organo guztiak heltzen dira

• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du

• Sabelaren perimetroa hazten hasten da

• Bularrak hazten dira

• Sabela oso zabalduta

• Ondoezak


Haurdunaldia


IRTENAURREKOA



Falopioren tronpa

Umetokia


SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO

Enbrioia Fetua

Fetuaren garapena

Aldaketak amarengan

IRUDIA HANDITZEKO













• OndoezakATZERA


Haurdunaldia


IRTENAURREKOA



Falopioren tronpa

Umetokia


Enbrioia Fetua

Fetuaren garapena

Aldaketak amarengan

IRUDIA HANDITZEKO













• OndoezakATZERA


Haurdunaldia


IRTENAURREKOA

Lehen hiruhilekoa

ATZERAZilbor-hestea Enbrioia

Plazenta Likido amniotikoaZaku amniotikoa


Erditzea

IRTENAURREKOA

Dilatazioa Kanporatzea Haurrondokoa botatzea

• Umetoki-lepoa dilatatu

• Baginako giharrak lasaitu eta dilatatu

• Zaku amniotikoa apurtu (urak botatzea)

Umetoki-lepoa

• Umetokia uzkurtu

• Umetoki-lepoa eta bagina erabat dilatatu

• Fetua kanpora atera

• Plazenta atera

• Endometrioaren hondarrak atera

8-12 ordu 15-30 minutu 5-15 minutura

ERDITZEAREKIN LOTUTAKO ARAZOAK


Erditzea

IRTENAURREKOA

Las complicaciones del parto

• Haurraren jarrera okerra izatea

• Umetoki-lepoa eta bagina behar beste ez dilatatzea

• Zilbor-hestea estututa egotea

Dilatazioa Kanporatzea Haurrondokoa botatzea

• Umetoki-lepoa dilatatu

• Baginako giharrak lasaitu eta dilatatu

• Zaku amniotikoa apurtu (urak botatzea)

Umetoki-lepoa

• Umetokia uzkurtu

• Umetoki-lepoa eta bagina erabat dilatatu

• Fetua kanpora atera

8-12 ordu 15-30 minutu

ATZERA


Antzutasuna

IRTENAURREKOA

Ezin seme-alabarik izan

Gizona EmakumeaEspermatozoide gutxiegi

Mugikortasun urria edo malformazioak dituzten espermatozoideak

Hodi deferenteen hantura

Falopioren tronpen buxadura

Obulaziorik eza, hormona-

desorekagatik

Zigotoa endometrioari itsasteko zailtasuna

♂ ♀


Lagundutako ugalketa-teknikak

IRTENAURREKOA

Intseminazio artifiziala In vitro ernalketa (FIV)

Espermatozoideak obulua ernaltzeko gai ez izateak

antzutasuna eragiten duenean erabiltzen da

Obulatzeko edo enbrioia endometrioari itsasteko

arazoak izateak antzutasuna eragiten duenean erabiltzen da

Espermatozoideak

Umetokia

Espermatozoideak

Obuluak

Enbrioiak

FIV

Enbrioiak umetokira sartzea

Obulua

Espermatozoideak sartzea



IRTENAURREKOA

Naturalak

Ogino metodoa

• Obulazio-egunari igartzen diote

• Ez dira oso seguruak• Haurdun geratzeko

arriskua

Tenperatura basala

Umetoki-lepoko mukiari behatzea

Coitus interruptus (atzera-martxa)

Ez da oso eraginkorra, ezta segurua ere

Mekanikoak

Gizonezkoen preserbatiboa

Zakilean jartzen da, semenari eusteko

Emakumezkoen preserbatiboa

Baginan sartzen da, espermatozoideei bidea ixteko

Diafragma Lepoan, espermatozoideei bidea ixteko

Umetoki barneko gailua (UBG)

Umetokian, zigotoa endometrioari ez itsasteko

KimikoakEspermizida Espermatozoideak

hiltzeko, baginan jarria

Pilula antikontzeptiboa Obulazioa galarazteko

KirurgikoakTronpen lotura Obuluak igarotzea

galarazteko

Basektomia Semena ez irteteko

Emakumezkoaren preserbatiboa

Gizonezkoaren preserbatiboa

Diafragma

Umetoki barneko

gailua


Sexualitatea eta sexua

IRTENAURREKOA

SexuaGizabanakoak:

• Gizonezkoak

♂• Emakumezkoak

♀

Hau dakar:

• Ingurune segurua, erosoa eta atsegina ematea

• Behar fisiko eta afektiboak asetzea

• Balioak transmititzea

• Heztea eta motibatzea

Gurasotasun arduratsua

Maitasuna

Estimua

Adiskidetasuna

Sexualitatea

Zirrarak

Ongizate fisiko nahiz psikologikoa


Sexu-osasuna eta ohitura osasungarriak

IRTENAURREKOA

Sexualitatearekin lotutako ohitura osasungarriak• Maiz garbitzea• Preserbatiboa erabiltzea• Promiskuitaterik ez izatea• Bikotekidearekiko jarrera laidogarririk ez izatea• Helduen artean konfiantzazko solaskide bat bilatzea• Medikuarengana joatea• Informazio gutxi edo okerra duten pertsonen aholkuei jaramon ez egitea

GENERO-INDARKERIA

Sexualitatearekin lotutako ongizate fisikoa, emozionala,

mentala eta soziala

Kultura-balioak

Erlijio-sinesmenak

Jarrera etikoak

Geurekiko errespetua

Beste pertsonen sexu-aukerarekiko errespetua


Genero-indarkeria


Sexu-osasuna eta ohitura osasungarriak

IRTENAURREKOA

Sexu jakin bateko pertsonari eragiten zaizkion tratu txar fisiko edota psikologikoak

010002000300040005000600070008000

1997 1999 2001 2003 2005

ATZERA

Espainian emakumezkoen kontra egindako sexu-abusu, -jazarpen eta -erasoak (jakindakoak)

Iturria: Emakumearen Institutu Nazionala

Sexualitatearekin lotutako ongizate fisikoa, emozionala,

mentala eta soziala

Kultura-balioak

Erlijio-sinesmenak

Jarrera etikoak

Geurekiko errespetua

Beste pertsonen sexu-aukerarekiko errespetua



IRTENAURREKOA

Hezurrak

Barne-organoak

Kolore zuri distiratsua

Askoz irudi ilunagoa eta lausoagoa BESTE

BAT



IRTENAURREKOA

Hezurrak

Barne-organoak

Kolore zuri distiratsua

Askoz irudi ilunagoa eta lausoagoa

HASI


Esteka interesgarriak

HASI

IRTENAURREKOA

Ugaltze-aparatua

SARTU WEBORRI HONETARA

Sexualitatea eta ugalketa

SARTU WEBORRI HONETARA

http://www.araucaria2000.cl/sreproductor/sreproductor.htm





http://www.aytolacoruna.es/cmij/sexualidad/sexualidad_y_reproduccion.jsp






HASI

IRTENAURREKOA

Giza ugalketa eta ugaltze aparatuak

Education

Transcript of Giza ugalketa eta ugaltze aparatuak