Hautagaiaren paperakHautagaiaren paperak

Hautagaiaren paperak (Zatia)

Hurrengo esaldietan, azpimarratuta dagoen atalaren ordez, jarri beste egituraren bat.«...ondorengoa, errepikatzearen poderioz, buruz zekien ia...» ............................................................«...nazio libreen topagunea eta bilgunea da, non ikuspegi zabal eta zientifiko batez aztertzen diren...»......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

0

NARRAZIOA

64

xaketa poltsikotik makinaz idatziriko orri batzuk ate razituen eta atrilean jarri. Hasierako esaldia, herri ko seme -ta su na gogoratzen zuena, eskuz idatzia zeka rren. Ondo -rengoa, errepikatzearen poderioz, buruz zekien ia, baina

egun hartan ez zegoen filigrana askota ra ko eta nahiago zuenhitzez hitz irakurri.

«Arratsaldeon, neure herritar maite-maiteok: ohore eta poziturri handia da niretzat jaiotzen ikusi ninduen eta hain bihotzbarruan dudan Peñarroya honetara etortzea. Badakizue, bai,zuen botoa eskatzera nator, Peñarroya eta Espainia osoarenahotsa Europan ozenki entzun dadin aurrerantzean (Arnasahartu). Europa, diotsuet, Europako Parlamenturako bozketak“ospatuko” baitira etzi Espainia osoan («s» guztien gainetik «z»jarria zuen boligrafoz).

«Europako Parlamentua zer den galdetuko duzue etaesango dizuet elkartasunerantz doazen Europako nazio libreen topagunea eta batzarlekuadela, non ikuspegi zabal eta zientifiko batez aztertzen diren europarrok ditugun arazoestrukturalak eta infraestrukturalak. (Atsedena) Europak baditu eskualde garatuak eta azpi-garatuak, hauen artean gurea, esate baterako, eta eskualde hauen garapenerako dirulagun tzaez sinestekoak etor dakizkiguke, eta zin egiten dizuet neure kemen guztiarekin saiatuko nai-zela diru horiek hona ekartzen baldin eta zuen botoekin parlamentu horretako partaide egi-ten banauzue. («Txaloak» jartzen zuen orriak. Nicolas eta bere inguruko batzuen txalomotelak nabaritu zituen bakarrik).

✰ literalki ........................

✰ itaunduko ........................

✰ pausaldia .......................

✰ sakelatik ........................

✰ adibidez ........................

✰ jatorria ........................

✰ esaten dizuet .......................

✰ elkargunea ........................

✰ herrialde ...................

✰ apalak ........................

✰ ahaleginduko........................

✰ adore ........................

✰ kide ........................

✰ galdatzera ........................

✰ gauza fina ........................

6

Irakurri hurrengo galderak eta markatu erantzuna: bai / ez.

1. Hautagaia bere herrian al dabil hitzaldia egiten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Hitzaldia buruz al zekien eta horregatik gidoirik gabe aritu al zen? . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Peñarroya ere garapen bidean jarriko al du, Europako parlamentario izaten bada? . . ❍ ❍4. Hautagaiak botoak erosi nahi al dizkie herritarrei? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Bozketak direla eta ospakizunen bat antolatuko dela esan al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Peñarroya Espainiako eskualde azpigaratu batean kokaturik dela aipatu al du? . . . . . . ❍ ❍7. Entzuleak jende xehea direla aintzat harturik, hitzaldi argia egiten hasi al da? . . . . . . . ❍ ❍

BB EE3

Bilatu 73. orrialdean zati horri dagokion irudia eta itsatsi. Egizu gauza bera hurrengo orrialdeetakotestu zati bakoitza irakurri ondoren.1

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

T

«Reto ugari du planteaturik gure nazioak 2000. urtearenaurrean: gure industriaren errentagarritasuna eta automatizazioa,mikromekanika eta elektronikaren garapena, denbora librea etakultur zerbitzuak... (Une hartan moztua gelditu zen, aurrean zuenentzule baten aharrausi luzea en tzun bai tzuen. Esana zien berepartidukoei hitzaldi hura ondo zegoela telebistan edo irratianirakurtzeko, baina ez mitinetan esa teko, baina aldatzea debekatuzioten, «mezu europeista klaru eta bateratua» eman beharra zego-ela-eta Espainia oso an). Adore haundiegirik gabe heldu zionhurrengo parrafoari:

«(Gorantz) Gure aurretikoek azpiegitura zaharkitua utzi zigute-lako une zaila zeharkatzen ari bagara ere, gure partiduak laneskerga eta askotan eskergaitza egin behar izan du gure lantegiaketa produkzio moldeak gaurkotzen, honela gure nazioa batasune-rantz doan Europako trenari itsats dakion. (Arnasa hartu) Haizeberriak datoz... »

Une honetan demasa gertatu zen: egun sargoria freskatzea beste asmorik gabe, menditikzetorren haize bolada batek orriak aidean eraman zizkion atriletik. Jolasean bezala pasatuziren entzuleen buru gainetik, eta jirabira batzuen ondoren, pare bat plazako iturrira eroriziren eta beste bat edo bi mutiko batek hartu zituen plaza bazterrean. Barre algarak etaberriketa hotsak eten zuen ixiltasuna. Pepek Nicolasengana itzuli zuen burua, baina honensusto aurpegian ikusi zuen handik ez zetorkiola ezer.

NARRAZIOA

65

✰ lot ........................

✰ gogorra ........................

✰ bero-beroa ........................

✰ erronka ........................

✰ aisialdia ........................

✰ berbaldi .......................

✰ kemen ........................

✰ itzela ........................

✰ berritzen ........................

✰ olgetan ........................

✰ jausi ........................

✰ ikara ........................

✰ eragotzi ........................

✰ purrustada ........................

✰ zaratak ........................

6

Eroso sentitzen al da hautagaia hitzaldiarekin? Nolako jarrera hartu du?

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

«Haize berriak datoz» esaldiak ezusteko protagonista bat ekarri du. Zer esan nahi izan du une horretan?❏ Arnasa hartu duen momentuan, haize berria hartu duela.❏ Hurrengo zetorren haizealdia iragarri nahi izan du.❏ Europan sartzeak berritasun ugari ekarriko duela.

Ikaskideon izenean proposamen bat eraman nahi duzu Eskola Kontseilura. Presta ezazu gidoi bat hurren-go lerroetan. Ondoren, osa ezazu hitzaldia 70. orrialdeko lerroetan.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

NARRAZIOA

66

Ez zen aurrera jarraitzeko gauza. Gutxienez hogei aldiz zuenemana mitin hura, baina une hartan burua aurreko pareta bainozuriago zuen. Inprobisazioa ez zen bere dohainik handiena eta beregarun bazterretan ahalegindu zen hi tzaldi hegaratuaren zenbaitpusketa deskubritzen. «Kontu ratzen zarete Europako haizea nola-koa den...» esanez, berbaro artean heldu zion hitzari.

«Paperik gabe jarraituko dut. Esaten nizuen bezala, gure azpie-gituraren birregokitze prozesua... (Zuri gelditu zen berriro). Etazuei gehien ardura zaizuen alorrari helduz, gure laborantza pro-duktuek Elkarte Ekonomikoan sartzeko orain arte izan dituztenoztopoak..., oztopo atabikoak... (Berriro ere etena gelditu zen. Hitzhura, gero, hangoa ote zen?).

—Noizko erreforma agrarioa? –eten zuen isilune urduri hurajende arteko batek.

Galdera zitala izan zitekeen hura besozabalik hartu zuen, lur idorrak zaparrada bezaingustura; izan ere Pepek bere buruan, nola lotu ez zekien hitz motroilo bat besterik ez zuenikusten, «atabiko» dontsu haren inguruan itsatsiak, aberaska eta euliak bailiren.

✰ horma ........................

✰ bertuterik .....................

✰ gai .......................

✰ axola ........................

✰ bider ........................

✰ bat-batekotasuna ...................

✰ txatal ........................

✰ burmuin .......................

✰ ohartzen ........................

✰ zurrumurru ........................

✰ eragozpenak ......................

✰ gaiztoa ........................

✰ zorioneko ........................

✰ aireratuaren ........................

✰ nekazaritza ........................

✰ artega ........................

✰ mordo ........................

✰ lehorrak ........................

✰ traba ........................

✰ antzinakoak ........................

✰ ezti gordetegia .....................

6

Zer dela eta poztu da hautagaia ikuslearen galderaz?❏ Gauza interesgarriak esaten ari den seinale delako.❏ Buruan darabilen korapiloa askatzen lagunduko diolako.❏ Hitzaldi honetan boto ugari lortuko duela susmatzen duelako.

Osatu hurrengo hiru konparazioak.«...une hartan burua .................................................................................................................»«...lur idorrak .......................................................................................... (hartu zuen galdera).»«...haren inguruan itsatsiak .......................................................................................................»

Egizu, laburkiro, orain artekoaren sintesia, istorioaren alderdirik garrantzitsuenak soilik. Ez erabili esaten du, hasten da... moduko adizkiak.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Berridatzi hiru esaldi horiek testuko esaerak erabilita.

1) Zuk diozunak ez dauka zerikusirik hitzaldiarekin.

..................................................................................................................................................

2) Baliorik ez duten lurrak emango dizkiguzue.

..................................................................................................................................................

3) Ez dauka zentzurik hain hitz dotoreak esaten ibiltzeak.

..................................................................................................................................................

Hautagaia «...seguru zegoen horrela boto gehiago ateratzen zela.» Zein jarrera hartzea erabakiko du?

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0

—Galdera hori egiten didazunez, nahiz eta hitzaldiaren hariraez etorri, esango dizut finka manifiestamente mejorableen legeaonartua dagoela eta laster jarriko dela martxan.

—Joder, bai, harriz betetako landak eman nahi dizkiguzue,ezertarako ez direnak.

—Eta ospitalea noizko? –beste batek.

—Eskertzen dizut galdera. Proiektua egina dago eta datorrenurteko aurrekontuetan sartuko da.

—Bai, beti datorren urtean.

—Eta kiroldegia? –gazte batek beste ertzetik. Eztarria lehoreta urdaila larri zituen. Alde guztietatik harrikadak beza la zetoz-kion galdera pozoitsu haiek azken txarra iragartzen zioten, ez bait-zuen bere burua behar bezain argi ikusten ohizko erantzun politiko airosoak emateko.Gainera, bere herrian zegoen; zergatik ez zuen lagun artean bezala hitz egiten? Aholkularieknahi zutena esango zuten, baina seguru zegoen horrela boto gehiago ateratzen zela.Gainera, zer zentzu zuen jende xume hari hogei duroko hitz potoloak aurpegira botatzenaritzeak?

NARRAZIOA

67

✰ itaun ........................

✰ egonezean .....................

✰ ildora .......................

✰ zelaiak ........................

✰ dotoreak ........................

✰ egitasmoa ........................

✰ siku ........................

✰ indarrean .......................

✰ amaiera ........................

✰ bizkor ...................

✰ apal ........................

✰ berba egiten ........................

✰ ziur ........................

✰ boz ........................

✰ anuntziatzen ........................

✰ ogerlekoko ........................

✰ zital ........................

✰ baliogabeak .......................

6 Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

NARRAZIOA

68

✰ ignoranteok ........................

✰ erdiestea .....................

✰ moko fin .......................

✰ erbestera ........................

✰ moduko ........................

✰ atzamarra ........................

✰ atzerritarrez .......................

✰ keinu ........................

✰ egundo ...................

✰ eginahalak ........................

✰ igarri ........................

✰ esamesa ........................

✰ andereño ........................

✰ hur ........................

✰ aitzina ........................

6

—Badakit zuetariko batzuek zer pentsatzen duzuen nitaz, aho-zuri faltsua naizela, zuek ezjakinok engainatzera etorria. Ba, horipentsatzen duenak ez nau ondo ezagutzen –ha tza eta ahotsa jasoeta imintzio haundiak eginez ari zen–; e, Antonio, umetatik ezagu -tzen gaituk, eta e! Ez naizela sekula mutil txarra izan? Une hartanNicolas nabaritu zuen berarengandik hurbil, besoekin arbitroekpartidu buka e ran egiten dituzten gisako keinuak eginez, bukatzekoeta bu katzeko erreguka. Pepek ezikusi egin eta aurrera jarraituzuen.

—...pasatzen dena da ez dela erraza eskatzen dituzuen gauzaklortzea. Erreforma agrarioa, esatea erraza da, baina joan zaitezmarkesarengana lurrak kendu behar dizkiozula esatera. Ederrakjarriko dira bera eta bere kidekoak. Eza gu tzen ditut nik eta ez dagozer eginik. Eta ospitalea ba, bueno, ahaleginak egingo ditugu, bainadiputazioan diru zulo dezentea agertu da eta ez dakit, ez dakit...

—Eta zer duk Europako parlamentuaren kontu hori, estranjeriara hoala bizi tzera-edoentzun diagu –galdetu zion Manuel aspaldiko lagunak.

—Bai, mutil, partiduak bidaltzen najok eta. Zer den, ba, neuk ere ez zekiat ondo, bainaMadrilekoaren antzekoa izan behar dik, baina haundian, dena estran jeroz beteta. Hor nabi-lek frantsesa ikasten maistra batekin.

—Hi bizi haiz, hi! –entzun zuen jende artetik.

Ahozuri hitzak badu beste esanahi bat ere. Ba al dakizu? ......................................Bilatu hiztegian aho- hasieradun lau adjektibo eta jarri definizioak.

........................... : ......................................................................................................................

........................... : ......................................................................................................................

........................... : ......................................................................................................................

........................... : ......................................................................................................................

«Ederrak jarriko dira bera eta bere kidekoak.» Zer esan nahi du? Pareko beste esamolderik ba al dakizu?.....................................................................................................................................................Elkarrizketa lagun arteko giroan murgildu da eta aditz erregistroak aldatu egin dira: hika formakerabiltzen dituzte elkarrizketan. Jar itzazu horien parekoak, erregistro neutrokoak.

ezagutzen gaituk ............................ hoala ............................ zer duk ...........................bidaltzen najok ............................ entzun diagu .................... haiz ...........................ez zekiat ............................ behar dik .................... nabilek ...........................

Entzuleetako batek «Hi bizi haiz, hi!» esan dio Peperi. Zein egoeratan esango zenioke norbaiti hori?

.....................................................................................................................................................

0

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Une honetara iritsita, zein jarrera azaltzen dute herritarrek hautagaiaren aurrean?❏ Mirespena ❏ Txantxa gogoa ❏ Asperdura ❏ Haserrea

Eman horren hiru adibide.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Zer esan nahi dute esamolde horiek?

«...baina dena emanda zegoen...» ....................................................................................................«... eztarriak eman ahal guztian ahotsa jasoz...» ...............................................................................

Hautagaiak herritarren hizkera moldera jo du. Aipatu hori frogatzen duten pare bat alderdi.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

«Aupa, Pepe. Hi haiz, hi!» esaldiari heldu eta idatzi atal honen jarraipena, 71. orrialdean.

NARRAZIOA

69

✰ eginaraziz ........................

✰ prometitzen ........................

✰ konturatu .......................

✰ batzarrak ........................

✰ altxatuz ........................

✰ txangoa ........................

✰ itzela .......................

✰ elektrizitatea ........................

✰ gainerakoak ........................

✰ txiroak ........................

✰ eteteko ........................

✰ goxoena ........................

✰ zarratuta ........................

✰ samak ........................

✰ larrugorritan ........................

✰ aukeratua ........................

✰ alajainkoa! ........................

✰ adoretu ........................

6

—Zer uste duzue, dena potrojorran ibiltzea eta dirua kobra -tzea dela ala? Txostenak eta txostenak idatzi, bilerak eta bilerakegin, eta gero, zer uste duzue? Han ez zegok hemen bezala kopakhartzera irteterik, han soberano1 kopak igual bi mila pezeta baliodik.

—Jode, orduan nik aurten pare bat milioirenak edan dizkiat.Ez gaituk hain pobreak ere –esan zuen Indalecio mutilzaharrakjendeari barre eraginez.

—Horixe. Eta, gainera, hamaiketarako taberna guztiak itxi ta.—Gauza onak ere egongo dituk bai, bestela ez hintzen hi

joango! –esan zuen beste ahots batek.Une hartan ohartu zen mikrofonoari argindarra moztu ziotela

eta Nicolasekin gogoratu zen, baina dena emanda zegoen eta ezzuen kanpaina osoko unerik xamurrena zen elkarrizketa huramozteko asmorik. Eztarriak eman ahal guztian ahotsa jasoz jarrai-tu zuen.

—Agintzen dizuet, komaidios, hautatua banaiz, autobusa antolatuko dudala, eta denokeskursioa egingo dugula Europan zehar. Komaidios! Neu arduratuko nauk lolekuak etaenparauak bilatzen. Frantzia eta Paris eta Alemania eta denak ikusiko dizkiagu. Amsterdamkristona omen duk hi, kriston kanalak eta kriston emakumeak eskaparateetan biluzik, etakriston...

—Aupa, Pepe. Hi haiz, hi! –animatu zuen lehengoak.

0

7

1 Cognac marka ezagun bat.

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

NARRAZIOA

70

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Emaiozu amaiera hautagaiaren istorioari.7

NARRAZIOA

71

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

65. orrialdean prestatu duzun gidoia oinarri, egizu Eskola Kontseiluan aurkeztu behar duzun hitzaldia.7

NARRAZIOA

72

KONTROL PROBA

1. Testuinguruaren laguntzaz, eman hamar hitz horien sinonimo bana.2

2. Erantzun hurrengo galderei.

1. Hautagaiak herritarren mailako hizkuntza ulergarrian hasi al du hitzaldia? . . . . . . . . ❍ ❍2. Paperetan idatzia daukan hitzaldia hautagaiak berak prestatu al zuen? . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Hautagaiak hitzaldiak inprobisatzea al zuen gogoko? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Entzuleak hitzaldia moztu eta galderak egiten hasi al zitzaizkion? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Entzuleek eginiko galderak Europako parlamentuari buruzkoak al ziren? . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Herritarrak laborantza alorrean aritzen al dira batez ere? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Entzuleak mesfidati azaldu al dira politikoen lanari dagokionez? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Hautagaia Antonio deitzen al zen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍9. Herritarrek, azkenean, hautagaiak bezala gaia seriotasunez tratatu al zuten? . . . . . . . ❍ ❍

10. Hautagaiak frantsesa ikasten hasi dela ere aipatu al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

3. Bete hurrengo hamar hutsuneak.

1. «...laguntza ez sinestekoak etor a).................................... .»

2. «...zuen botoekin parlamentu horretako partaide egiten a)............................ .»

3. «( a)............................ gelditu zen berriro)»

4. «...zer a)................. zuen jende xume hari (...) hitz potoloak aurpegira botatzen b).................. .»

5. «Ba, hori pentsatzen a)............................ ez b)............................ ondo ezagutzen...»

6. «...ezagutzen ditut nik eta ez dago zer a)............................ .»

7. «Han ez zegok hemen bezala kopak hartzera a)............................... , han soberano kopak igual bi milapezeta balio b).......................... .»

_________________________________________________________________________________

kemen «...zin egiten dizut neure kemen

............................... guztiarekin saiatuko naizela diru horiek

saiatuko hona ekartzen...»

...............................

demasa «Une honetan demasa gertatu zen: egun

............................... sargoria freskatzea beste asmorik gabe,

sargoria menditik zetorren...»

...............................

zitala «Galdera zitala izan zitekeen hura...»

...............................

motroilo «...nola lotu ez zekien hitz motroilo bat

............................... besterik ez zuen ikusten, “atabiko”

atabiko dontsu haren inguruan itsatsiak,

............................... aberaska eta euliak bailiren.»

dontsu

............................... «Badakit zuetariko batzuek zer

aberaska pentsatzen duzuen nitaz, ahozuri faltsua

............................... naizela, zuek ezjakinok engainatzera

ahozuri etorria.»

...............................

1. a) dakizkiguke / al zaizkigu

2. a) banauzue / badidazue

3. a) Zuri / Zurian / Zuriz

4. a) zentzua / zentzurik / zentzub) aritzeak / aritzea

5. a) duenak / duena b) dit / nau

6. a) egiterik / eginik

7. a) irteterik / irtetzerik b) duk / dik / likek