Joan Perez Lazarragakoa eta

Lazarraga eskuizkribua

Ricardo Gómez (ricardo.gomez@ehu.es)

Letren Fakultatea, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU

Lazarraga, XVI. mendeko autore berria

XXIX. Uda Ikastaroak

Miramar Jauregia, Donostia, 2010-VII-07

Egitura

1. Lazarragaren bizitza eta lanak

2. Lazarraga eskuizkribuaren inguruko

zenbait zertzelada

3. Eskuizkribuaren deskribapena

4. Eskuizkribuaren interesa

5. Testuaren zenbait zailtasun

1. Lazarragaren bizitza eta

lanak (1) Familia jatorriz Oñatikoa

Familiaren adar bat 1439az geroztik

Arabako Lautadan finkatua (Larreako

Dorrearen jabeak)

Gurasoak (1546ko urrian ezkonduak):

Pedro Perez Lazarragako

Elena Saez Erdoñako (2. emaztea)

Bost seme-alabetatik Joan nagusia

1. Lazarragaren bizitza eta

lanak (2) Erdoña? ca. 1547 – Larrea? 1605

Txikitan Ozetan, 1562tik Erdoñan

1567an Madrilen, antza

1575: Katalina Gonzalez Langarikarekin

ezkondu, Arriolan

Ziurrenik, ezkontzaren bidez hartu zuen

Larreako dorrearen ondoregoa

1576: Larrerara aldatu

1. Lazarragaren bizitza eta

lanak (3) Bi seme-alaba: Agustin eta Maria

Kargu publikoak

Testamentua (1605eko apirilaren 11n)

Biharamunean hil zen, ziurrenik Larrean

1. Lazarragaren bizitza eta

lanak (4) Lazarragatarren leinuaren kronika

genealogikoa:

Relación histórica de las Casas y Apellidos de

Lazarraga, privilegio de la Fundación de la

Torre de Larrea dada en el año de 839…

1589-1601 bitartean idatzia (Comas)

Jatorrizkoa Gasteizko Elizbarrutiaren

Artxibo Historikoan

Edizio oso eta egoki bat falta da

1. Lazarragaren bizitza eta

lanak (5) Helburua

Iturriak:

Crónica troyana (Burgos, 1490)

Iturri ezezagunak

Erabilitako beste lan batzuk:

• Orlando Furiosoren gaztelaniazko itzulpena

(Jerónimo de Urrea, 1549)

• Juan de Menaren Laberinto de Fortuna (1444)

2. Lazarraga eskuizkribuaren

inguruko zenbait zertzelada (1)

2004-02-18: Lazarragaren eskuizkribuaren

aurkezpena

2004-02-18: Eskuizkribuaren faksimilea sarean.

2004-02-20: Lazarragaren eskuizkribuaren

estreinako datatze-azterketa (Aginagalde ) eta

atariko filologia-azterketa (Lakarra).

2. Lazarraga eskuizkribuaren

inguruko zenbait zertzelada (2)

2004ko ekaina: Iñigo Landaren transkripzioa

sarean. Azken eguneratzea 2004-08-18an.

2004ko uztaila: Patri Urkizuren edizioa.

2004-12-03: Gipuzkoako Foru Aldundiak faksimilea

paperean (2005-02-04an banatua).

2009-07-29: Eskuizkribua Gasteizko BiBat

museoan.

3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (1)

Tamaina:

51 orri

≈ 111.000 karaktere

≈ 52 A4 orrialde

batzuk urratuta

hiru zenbakuntza

beste 16 orri galdu

1138an hasi bilduma

handiago baten zatia

3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (2)

Hizkuntzak:

euskara (% 88 inguru) eta gaztelania

Edukia:

artzain-liburu bat; 63 poema; marginalia

Gaiak:

amodiozkoak, burlazkoak, erlijiozkoak,

narratiboak

herrikoiak eta kultua

3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (3)

Egiletasuna:

esku/egile bat baino gehiago

idatzaldi bat baino gehiago (gehiena

Lazarragaren eskuz, segurki)

testu batzuk kopiatuak edo egokituak

badira ziur Lazarragarenak ez diren testu

batzuk

1165v 1171v

Martin Lopez Bikuñaren izenpea 1609

(1177r)

3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (4)

Datazioa:

1567-1602 bitartean idatziak

1567: A10 poema (Canción y copla echa por

Laçarraga en servicio de Madalena)

1602: A27a poema (Mari Lopezco ederreza)

• juramentu eguiten jagot / obian daçan amari

(A27a: 39-40)

• Lazarragaren ama 1602an bizirik zegoen

Beste data ez hain ziur batzuk

4. Eskuizkribuaren interesa

Euskararen historiarako:

XVI. mendekoa

Arabako euskara

hapaxak, lehenengo lekukotasunak, egitura

berriak eta gutxi lekukotuak, etab.

Euskal literaturaren historiarako:

garaia

luzera

gaiak

5. Testuaren zenbait zailtasun (1)

1. Zenbat poema? Zenbat ahapaldi?

2. Arazo paleografikoak

3. Eskuizkribuaren egoera

4. Poemen ―puzzlea‖

5. Puntuaziorik ez

5.1. Zenbat poema? Zenbat

ahapaldi?

1164v 1165r 1165v

5.2. Arazo paleografikoak (1)

5.2. Arazo paleografikoak (2)

Legue baliz escaetan

amorosari lançetea

baniqueo nic aurraldea

(Ezabatuta) escuetan

ucabila musuetan

yçorra ezpanaagui

aytac ezcondu ezpanagui

(Landaren transkr.)

Lege balitz eskuetan

amorosari lantzetea,

banikeo nik aurraldea

mobidurik (?) eskuetan,

ukabila musuetan.

Banekike leiaetan

izorra ezpanaagi

Aitak ezkondu &…

(Urkizuren ed.)

Legue baliz escaetan

guiçonari lancetea,

baniqueo nic aurraldea

mocituric escuetan;

ucabilaz musuetan,

içorradu ezpanaagui.

Aytac ezcondu ezpanagui, &c.

neurau ni ezconduco nax sarri.

(Gure edizioa)

5.2. Arazo paleografikoak (3)

5.3. Eskuizkribuaren egoera

1190r 1204r

5.4. Poemen ―puzzlea‖

B18 Egun batean nendorrela:

1181r (1-6) - 1182r (7-12) – 1183r (13-18) – 1201r (19-22) –

1200v (23-26) – 1201v (27-31)

<1175r> Canción

—Iragarri oy ez naguiçun,

jentil honbrea, bildur nax.

—Neurc ecusiric nola çarean,

nesquea, bildurrago nax.

—Nola andraen bildur çara, 5

aec baga onic ez badoçu?

—Aen obraen oyta bildur nax;

çure bere bay, badaguiçu.

—Ez dot eguingo gauça gaxtoric,

oy ez dasaçun ―bildur nax‖. 10

—Neurc ecusiric nola çarean,

nesquea, bildurrago nax.

—Cerren dioçu secretoric

oy andraetan ez dala?

—Cerren causea beguiraçaca 15

ifinten dave obratan.

—Faltaduco jaçulaco

cençuna goganbear nax…

5.5. Puntuaziorik ez

Eskerrik asko!

Galderarik?

http://www.ehu.es/monumenta/lazarraga

http://lazarraga.com