La importància de l'avaluació dels serveis dels …ErikGomez.pdf · Raíces económicas del...

43
La importància de l'avaluació dels serveis dels ecosistemes Erik GómezBaggethun Instituto de Ciencia I Tecnologia Ambientals Universitat Autònoma de Barcelona Serveis ecosistèmics. Uns beneficis que cal gestionar Diputació de Barcelona, Castell de Montesquiu, 26 de novembre de 2013

Transcript of La importància de l'avaluació dels serveis dels …ErikGomez.pdf · Raíces económicas del...

La importància de l'avaluació dels serveis dels ecosistemes

Erik Gómez‐Baggethun

Instituto de Ciencia I Tecnologia AmbientalsUniversitat Autònoma de Barcelona

Serveis ecosistèmics. Uns beneficis que cal gestionarDiputació de Barcelona, Castell de Montesquiu, 26 de novembre de 2013

• Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Índice

• Raíces económicas del deterioro ecológico

• Consideraciones finales

• Caso de estudio de Barcelona

1750

Año

1900

2000

REVOLUCIÓN MARGINALISTA

REVOLUCIÓN MARGINALISTA

ECONOMÍA FISIOCRÁTICA (s. XVI‐ XVIII)

• TIERRA como fuente de toda RIQUEZA

• PRODUCCIÓN concebida en términos FÍSICOS

• TRABAJO y CAPITAL ganan peso en detrimento del factor TIERRA

• El análisis económico se desplaza hacia VALORES DE CAMBIOECONOMÍA CLÁSICA     

(s. XVIII‐s. XIX)

• Servicios ambientales concebidos como VALORES DE USO

• Tierra (CAPITAL NATURAL): factor de producción destacado

ECONOMÍA NEOCLÁSICA (s.XIX‐s.XXI)

• Análisis económico circunscrito a VALORES DE CAMBIO

• Optimismo tecnológico, SUSTITUIBILIDAD de los recursos naturales

• Servicios ambientales como EXTERNALIDAD

RUPTURA EPISTEMOLÓGICA POST‐

FISIOCRÁTICA

RUPTURA EPISTEMOLÓGICA POST‐

FISIOCRÁTICA

Gómez-Baggethun et al. 2010, Ecological Economics 69: 1209-1218.

Raíces económicas del deterioro ecológico

U = todos los objetos de la biosfera

Ud = aquellos objetos de la biosfera que son útiles para le ser humano

Uda =  objetos útiles que pueden ser objeto de apropiación

Udav = objetos útiles y apropiables que puedan ser monetizados

La economía convencional excluye de su análisis los servicios 

ecosistémicos no mercantiles: 

EXTERNALIDADES

Objeto de estudio de la economía convencional: LA MERCANCÍA

ENFOQUE ECONÓMICO CONVENCIONAL

Naredo 2003. La economía en evolución p. 421

CONCEPTUACIÓN DE LOS PROBLEMAS AMBINETALES COMO FALLO DE MARCADO

Raíces económicas del deterioro ecológico

2000: Implementación en la política ambiental

• MEA (2005), TEEB (2010)

• Sistemas de Contabilidad Económica y Ambiental (SEEA)

• Mecanismos de mercado (MSA y PSA)

1990: Expansión de la valoración monetaria

• 1992: SE y capital natural en la literatura científica

• 1997: VET ecosistemas planetarios

• 1970: Papel económico funciones ecológicas 

• 1980: Servicios de los ecosistemas (SE)

1970: Nace el enfoque de servicios de los ecosistemas

Gómez-Baggethun et al. 2010, Ecological Economics 69: 1209-1218.

Raíces económicas del deterioro ecológico

RegulaciRegulacióónnBenefits obtained from ecosystem processes

• Regul. climática

• Depuración hídrica

• Polinización

• Control erosión

AprovisionamentoAprovisionamentoBienes obtenidos de los 

ecosistemas

• Comida

• Agua limpia

• Madera

• Medicinas

CulturalesCulturalesIntangible benefits from 

ecosystems

• Turismo

• Recreación

• Vistas

• Espiritualidad

Soporte y HabitatSoporte y HabitatFunciones ecológicas que subyacen a la generación de todos los demás servicios

• Habitat para especies  • Maintenimiento diversidad genética

Gómez‐Baggethun et al. Urban ecosystem services , 2013, en prensa (Jan Sasse)

Raíces económicas del deterioro ecológico

Capital Natural

SERVICIOS DE LOS ECOSISTEMAS:SERVICIOS DE LOS ECOSISTEMAS:

“beneficios que los humanos obtenemos de los ecosistemas” (EEM 2003)

Servicios de abastecimento

COMPONENTES COMPONENTES BIENESTAR HUMANOBIENESTAR HUMANO

LIBERTAD Y OPCIONES

Seguridad

Necesidades materiales básicas (alimento, vivienda...)

Salud

Buenas relaciones sociales

Servicios de regulación

Servicios culturales

Evaluación de Ecosistemas del Milenio 2003

Serv

icio

s de

sop

orte

Raíces económicas del deterioro ecológico

La EconomLa Economíía de los Ecosistemas y la Biodiversidada de los Ecosistemas y la Biodiversidad

“Iniciativa de Potdam–Diversidad biológica 2010”

Evaluar la importancia económica de la pérdida global de biodiversidad

Estudio global que inicia el proceso de análisis de los beneficios económicos de la diversidad biológica y los

costes de la pérdida de la biodiversidad.

“Iniciativa de Potdam–Diversidad biológica 2010”

Evaluar la importancia económica de la pérdida global de biodiversidad

Estudio global que inicia el proceso de análisis de los beneficios económicos de la diversidad biológica y los

costes de la pérdida de la biodiversidad.

Raíces económicas del deterioro ecológico

RegulaciRegulacióónnBeneficios indirectos de los 

procesos ecológicos

• Regul. climática

• Depuración hídrica

• Polinización

• Control de erosión

AbastecimientoAbastecimientoBienes obtenidos de los 

ecosistemas

• Comida

• Agua potable

• Madera

• Medicinas

CulturalesCulturalesBeneficios inmateriales de los ecosistemas

• Turismo

• Recreación

• Paisajes

• Espiritualidad

Soporte y habitatSoporte y habitatFunciones ecológicas que subyacen a la generación de todos los demás servicios

• Hábitat para especies  • Mantenimiento diversidad genética

Millennium Ecosystem Assessment, 2003; TEEB for  Local and Regional Policy , 2011 (Jan Sasse)

Trade‐off

Trade‐off

Trade‐off

MUCHOS SERVICIOSAMBIENTALES NO ENTRAN EN LA TOMA DE DECISIONES PORQUE 

NO SE VALORAN

MUCHOS SERVICIOSAMBIENTALES NO ENTRAN EN LA TOMA DE DECISIONES PORQUE 

NO SE VALORAN

PÉRDIDA Y DEGRADACIÓN DE ECOSISTEMAS

PÉRDIDA Y DEGRADACIÓN DE ECOSISTEMAS

Raíces económicas del deterioro ecológico

• Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Índice

• Raíces económicas del deterioro ecológico

• Consideraciones finales

• Caso de estudio de Barcelona

Lomas et al. 2006

¿CÓMO CAPTAR ENTONCES EL VALOR ECONÓMICO DE LA BIODIVERSIDAD?

EL PRECIO COMO INDICADOR DEL VALOR

ECONÓMICO…

PERO LA MARORÍA DE LOS SERVICIOS NO TIENEN MERCADOS NI POR TANTO

PRECIOS

¿IMPLICA ESTO QUE NO TENGAN VALOR?

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

ANTONIO MACHADO (1875-1939)

“TODO NECIO CONFUNDE

VALOR Y PRECIO”

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

¿Cómo medir el valor de los servicios de los ecosistemas?

• ¿De la naturaleza / tierra?

• ¿De la utilidad / disponibilidad a pagar?

• ¿Del trabajo requerido para su producción?

• ¿De la energía que lleva incorporada? ?

Illustration courtesy of Rudolf de Groot

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

VALU

ATI

ON

/ VA

LUA

TIO

N /

AC

CO

UN

TIN

G S

UB

JEC

TA

CC

OU

NTI

NG

SU

BJE

CT

MET

HO

DS

/ TO

OLS

/ M

ETH

OD

S / T

OO

LS /

MO

DEL

SM

OD

ELS

CO

NC

EPTU

AL

CO

NC

EPTU

AL

APP

RO

AC

HA

PPR

OA

CH

DIRCT USE

INDIRECT USE

OPTION

VALUE

USE VALUE

NON-USE VALUE

LEGACYEXISTENCE

Market analysis.

Cost methods

Market analysis. Cost methods.

Hedonic pricing.Contingent valuation.

Contingent election

Replacement and avoided

cost methods

Contingent valuation

Contingent election

Market-based / monetary /

exchange value

Group and deliberative

valuation

Joint analysis

Social valuation

SOCIAL VALUE

MARKET THEORY / CHREMATISTICS

SOCIAL& POLITICAL SCIENCE

NON PECUNARY

VALUES

Preference-based approaches Biophysical approaches

MATERIALSSURFACE

LANDCOVER

ENERGY EXERGY EMERGY

Embodied Energy AnalysisExergy analysisEmergy analysis

Material flow analysis

Input-OutputEcological footprint

Land-cover flow

PHYSICAL COST

Physical / Entropic cost

INDUSTRIAL ECOLOGY/ TERMODYNAMICS

RESILIENCE VALUE

Insurance value

RESILIENCE THEORY

Regime shift

analysis

Adaptive cycles

Panarchies

PROBABILITY OF

FLIPS

Gómez‐Baggethun 2010. input for The Economics of Ecosystems and Biodiversity TEEB‐D0

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

Valor 

(por hectárea)

0

$2000

$4000

Manglar Granjas camaroneras

Protección de costa (~$3,840)

Productos forestales ($90)

Refugio peces ($70)

Neto: $2,000  (Bruto $17,900 menos costes de $15,900)

Costes contaminación (‐$230)

Menos subsidios (‐$1,700)

Restauración (‐$8,240)

Valor de los servicios abastecimiento por hectárea: Manglar:  $91Granja camaronera:  $2000

Valor de los servicios por hectáreaManglar:  $1,000 ‐ $3,600Granja camaronera:  $‐5,400 ‐ $200

Fuente: Sathirathai y Barbier 2001

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

VALOR SERVICIOS 33 trillones

94US$

PIB MUNDIAL =

25 trillones 94US$GASES REGULATION

CLIMATE REGULATIONDISTURBANCE BUFFERINGWATERSHED REGULATIONWATER SUPPLYEROSION CONTROLSOIL FORMATIONNUTRIENT CYCLINGWATER PURIFICATIONPOLLINATIONCONTROL OF ALIEN SPECIESHABITAT / REFUGEEFOOD PRODUCTIONRAW MATERIALSGENETIC RESOURCESRECREATIONCULTURAL SERVICES

1.341684

1.7791.1151.69257653

17.0752.277117417124

1.38672179

8153.015

SERVICES $ ha‐1 y‐1

TOTAL  33.266

Costanza et al. 1997

17 ECOSYSTEM SERVICES FROM 16 BIOMES ESTIMATED TO HAVE HIGHER VALUE THAT THE WORLD’S GDP IN 1994

GDP OF THE GLOBAL ECONOMY BILLIO

N

ECOSYSTEM SERVICES’

VALUEBILLION

Robert Costanza

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

Awarenes

s

raisin

g (revie

ws,

storie

s, illu

strati

ons)

Accountin

g

(private

& public

balance

shee

ts)Prio

rity-s

etting

(eg. la

ndus

e zon

ing,

measu

res,

proje

cts)

Instru

ment

desig

n (eg

. litig

ation

)

Geo

grap

hica

l sca

le

Reliability & accuracyrequirement

Information

costs of

valuationRecognizing value

Demonstrating value

Capturing value

Recognizing valueDemonstrating value

Capturing value

Region

Neighbourhood

Streetscape

Building/propertyBuilding/property

Streetscape

Neighbourhood

Region

Gómez-Baggethun and Barton 2012, Ecological Economics 86 : 235–245

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

MERCADOS DE SERVICIOS AMBIENTALES

Quien contamina paga

PAGOS POR SERVICIOS AMBIENTALES

Quien conserva cobra

Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

• Raíces económicas del deterioro ecológico

• Consideraciones finales

• Caso de estudio de Barcelona

Índice

• Nuestro planeta urbanizado depende más que nunca de los ecosistemas (metabolismo global en expansión)

Las ciudades requieren áreas de suministro de servicios 500‐1000 veces mayores que su propia superficie (Folke et al. 1997); ‘Parásitos de la biosfera’ (Odum 1971)

Artwork: Phil Testemale, in Wackernagel and Rees 1997

• Más del 50% de la población mundial y (más del 75% en Europa y EEUU) vive en ciudades. Se esperan 3.000 millones más de habitantes urbanos para el 2050

• Gran potencial para mejorar  bienestar humano, crear resiliencia y capacidad de adaptación al cambio global, y ayudar a cumplir estándares de calidad ambiental 

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Huertos urbanos Lagos y lagunas

Bosques urbanos Ríos y canales

Infraestructura ecológica (verde y azul) en socio‐ecosistemas urbanos

“Urban ecosystems are those where the built infrastructure covers a large proportion of the land surface, or those in which people live at high densities” (Pickett et al., 2001)

Parques urbanos

Árboles individuales

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Producción de alimento

Servicios de abastecimiento

• Agricultura en el entorno periurbano, en tejados verdes, jardines y huertos urbanos 

• Más de 600 millones de personas practican la agricultura urbana en el mundo

Puede suponer parte substancial del abastecimiento urbano:

•Dakar 60%; Dar es Salaam 90%; Phnom Penh 7%; Hanoi 58%; Vientiane 100%; (Moustier 2007) 

• En la Habana: 8.500 ton de verdura, 7.5 millones huevos y 3,650 ton carne (Altieri 1999)

Gómez-Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Especialmente importante para la resiliencia de las ciudades durante épocas de crisis económica y social

Producción de alimento

Servicios de abastecimiento

Cultivos de patatas frente al Reichstag, 1946Gómez-Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

• Amortiguación del “efecto isla de calor”

• Regulan temperaturas extrema aportando  sombra, mediante evapotranspiración, etc.

• Árboles reflejan radiación solar y evitan que superficie sellada absorban calor

Servicios de regulación

Regulación microclimática

Amortiguación de extremos climáticos

• La infrastructura ecológica (manglares, arrecifes, marismas…) actúan como barreras

• Protección ante tsunamis, olas de calor, inundaciones, deslizamientos, oleaje…

Gómez-Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Amortiguación cont. acústica• La vegetación amortigua el ruido 

mediante absorción, desviación, reflejo y refracción de las hondas

Servicios de regulación

Reducción de escorrentía• La vegetación amortigua el ruido 

mediante absorción, desviación, reflejo y refracción de las hondas

• Ciudades con 50–90% superficie pavimentada pierden 40–83% del agua por escorrentía

Gómez-Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

Recreation: 

Los parques, lagos, canales y bosques urbanos ofrecen múltiples oportunidades para la recreación, relajación y compemplación

Cultural services

• Beneficios estéticos: 

Los paisajes urbanos ofrecen beneficios sensoriales que mejoran el binestar y la salud  física y mental

Gómez-Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

• Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

• Raíces económicas del deterioro ecológico

• Consideraciones finales

• Caso de estudio de Barcelona

Índice

Source: own elaboration based on the 3rd edition of the Ecological Map of Barcelona (Burriel et al. 2006)

• Compact city: 1.62 

million inhabitants; 10 

121 Ha;  160  inhab./Ha

• Total green space: 2893 

Ha (28.59%); 17.91 

m2/inhab. 

• Urban green space: 

1098 Ha (10.85%); 6.80 

m2/inhab. 

• Main green areas:

Montjuïc (320 ha)

Collserola (1795 ha)

• Single trees: 158 896  

units (98.36 street trees 

per 1000 inhabitants)

Caso de estudio de Barcelona 

Non‐monetary valuation of cultural UES by Pebble Distribution Method

Monetary valuation of cultural UESby Individual Travel Cost Method

(a)

(b)

• Determination of average surplus value per visit for cultural ecosystem services

• Determination of relative preference values for cultural ecosystem services

Excerpt from fo

rmula

Tci - Individual Travel CostTCsi - Stated Travel Cost (Transport)Imean - Mean Family Income per monthtW - Working hours per monthtTi - Individual Travel timeTCni - Individual Travel Cost of cultural ecosystem PDn - Pebble Distribution value (in %)

Caso de estudio de Barcelona 

Valoración social y económica de los servicios ecosistemas culturales de Montjuic

Langemeyer et al. forthcoming

Cultural Activities

Environmental Education

Spiritual experiences

and sense of place

Esthetical Inspiration

Tourism

Split of monetary values among cultural ecosystem services (ITCM)

(Non ecosystem service value)

Caso de estudio de Barcelona 

Langemeyer et al. forthcoming

Source: own elaboration based on the 3rd edition of the Ecological Map of Barcelona (Burriel et al. 2006)

• Compact city: 1.62 

million inhabitants; 10 

121 Ha;  160  inhab./Ha

• Total green space: 2893 

Ha (28.59%); 17.91 

m2/inhab. 

• Urban green space: 

1098 Ha (10.85%); 6.80 

m2/inhab. 

• Main green areas:

Montjuïc (450 ha)

Collserola (1795 ha)

• Single trees: 158 896  

units (98.36 street trees 

per 1000 inhabitants)

Case Study 2: Ecosystem services provided by communitary gardens

Caso de estudio de Barcelona 

32

FOOD SUPPLY (QUANTITY)FOOD SUPPLY (QUALITY)

AROMATIC /MEDICAL PLANTS

AIR POLLUTION REDUCTIONLOCAL CLIMATE REGULATIONGLOBAL CLIMATE REGULATIONSOIL FERTILITY MAINTENANCEPOLLINATION

BIODIVERSITY (preliminary results n=48)

Langemeyer , Camps et al. forthcoming

Caso de estudio de Barcelona 

33

SOCIAL COHESION

PLACE MAKING

BIOFILIA

ESTHETICAL INFORMATION 

NATURE EXPERIENCES

RELAX & STRESS REDUCTIONENTERTAINMENT & PLEASURELEARNING & EDUCATION

CULTURAL HERITAGE

(preliminary results n=48) Langemeyer , Camps et al. forthcoming

Caso de estudio de Barcelona 

Source: own elaboration based on the 3rd edition of the Ecological Map of Barcelona (Burriel et al. 2006)

• Compact city: 1.62 

million inhabitants; 10 

121 Ha;  160  inhab./Ha

• Total green space: 2893 

Ha (28.59%); 17.91 

m2/inhab. 

• Urban green space: 

1098 Ha (10.85%); 6.80 

m2/inhab. 

• Main green areas:

Collserola (1795 ha) 

Montjuïc (248 ha)

• Single trees: 158 896  

units (98.36 street trees 

per 1000 inhabitants)

Caso de estudio de Barcelona 

Cuantificación de servicios y des‐servicios urbanos:

• i‐Tree: State‐of‐the art, peer‐reviewed software 

suite from the USDA Forest Service

• i‐Tree Eco quantifies urban forest structure and 

functions based on standard inputs of field, 

meteorological and pollution data.Source: www.itreetools.org

Caso de estudio de Barcelona 

• Secuestro de carbono

• Emisión de COVs (des‐servicio)

• Depuración del aire(O3, SO2, NO2, CO, PM2.5 & PM10)

i‐Tree Eco Model: 

Baró et al., forthcoming

Carbon storage and gross / net carbon sequestration values for urban forests by land‐use class. Biophysical and monetary values for the year 2008

Caso de estudio de Barcelona *Note: Net carbon sequestration values taking into account GHG emissions of green space maintenance.SE: Standard Error

*Note: Net carbon sequestration values taking into account GHG emissions of green space maintenanceSE: Standard Error

Baró et al., forthcoming

Valores mensuales y anuales de purificación del aire por el bosque urbano

Caso de estudio de Barcelona 

Datos correspondientes al año 2008 Baró et al., forthcoming

Monthly and annual air pollution removal by air pollutant (Urban forests of the municipality of Barcelona. year 2008). 

Air purification

Caso de estudio de Barcelona 

Biophysical accounts Monetary values

Baró et al., forthcoming

• Costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Servicios ecosistémicos en entornos urbanos

• Raíces económicas del deterioro ecológico

• Consideraciones finales

• Caso de estudio de Barcelona

Índice

Consideraciones finales

• Los ecosistemas generan múltiples servicios ecosistémicos para el bienestar 

humano cuyo valor social tiende a pasar desapercibido e la toma de decisiones

• La evaluación de servicios ecosistémicos permite visibilizar los cimientos 

ecológicos de la economía y los costes ocultos de la pérdida de biodiversidad

• Restaurar la infraestructura ecológica puede mejorar la calidad de vida y la salud, 

así como aumentar la resiliencia /capacidad de adaptación al cambio climático

• La gestión de los servicios de los ecosistemas  debe adoptar un enfoque multi‐

escalar, promoviendo cooperación entre entidades a diferentes escalas

• Importancia de realizar una valoración integral de los servicios de los 

ecosistemas, reconociendo sus valores ecológicos, económicos, sociales y 

culturales e incorporándolos plenamente en la toma de decisiones 

Urban Biodiversity and Ecosystem Services (URBES)

http://urbesproject.org/ 

Gómez‐Baggethun et al. 2013. Urban 

ecosystem services. In Elmqvist et al. (eds). Springer.

Cities and Biodiversity Outlook 1. A Global 

Assessment of the links between Urbanization, 

Biodiversity & Ecosystems

Gómez‐Baggethun and Barton 2013, Ecological Economics 86 : 235–245

Operationalising Natural Capital and Ecosystem Services (OpenNESS)

http://www.openness‐project.eu/ 

Más información

Credits

Johannes Langemeyer, Francesc Baró, Marta Camps, Laura CalvetICTA-Universitat Autònoma de Barcelona

Jaume Terradas, Lydia ChaparroCREAF-Universitat Autònoma de Barcelona

David BartonNorwegian Institute for Nature Research

David NowakUSDA Forest Service

Funding

BIODIVERSA – MINECO (URBES-PRIPIMBDV-2011-1179)

European Commission (OpenNESS – FP7 grant 308428)

Barcelona City Council- Department of Environment

Erik Gó[email protected]