NON ZER - argia.eus · LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO/ 35 TERMOMETROA KOMANDO AUTONOMOAKAskatasun...

2014KO MARTXOAREN 23A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Garbine Ubeda Goikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa:Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria. Euskara:Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua: LanderArbelaitz. www.argia.com: Gorka Bereziartua, Jon Torner.Multimedia: Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco.Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Salmenta eta harpidetzak: Karlos Olasolo. Idazkaritzateknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi, MaiteArrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta, BegoZuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari Karmen Loiarte.Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000. Faxa: 559 476001. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa:GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.com.Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:DAVID HELMAN

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA

ASTEKO GAIA35/2002 MAKROAUZIA Bakea eta justizia absoluzio eske.

XABIER LETONA / 4

PERTSONAIAJEAN-MARIE HARRIBEY: «Sozialdemokrazia ez da gehiago

existitzen». SUSTRAI COLINA / 10

GAIAKAUZOLAN ESPERIENTZIAK Euskalgintza sustatzeko saskiak

Erriberan. LIDE HERNANDO / 15ZINTZILIK IRRATIA 30 urte Errenteriako uhinetan.

AINHOA MARIEZKURRENA ETXABE / 16HIDROGENOA Parke teknologiko jasangarriaren bila.

UNAI BREA / 18

IRITZIAREN LEIHOAESTATU KOLPEA UKRAINAN ASIER BLAS MENDOZA / 20GUREAK... KARLOS GORRINDO ETXEANDIA / 22GIZONIK EZ LILATOIAN MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 23GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 21TXANDAN Baimenik gabe. KATTALIN MINER / 22BERTSO BERRIAK Kontraekonomia jardunaldiak.

IÑAKI AURREKOETXEA / 23ZIRTAK Maitasunez. ANGEL ERRO/ 24

ERDIKO KAIERAIRUDIAK Emakumeak Euskal Herriko inauterietan.

OIER ARAOLAZA / 25LITERATURA XABIER ETXANIZ ERLE, MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 30MUSIKA OLATZ KORTA / 31DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 32ALEA Erretzeak hiltzen du. MYRIAM GARZIA / 33DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 34LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 35

TERMOMETROAKOMANDO AUTONOMOAK Askatasun utopikorantz,

zurrunbiloan ito zen borroka. G. UBEDA GOIKOETXEA / 36GASTEIZKO EKONOMIA Zerk rulatzen du Euskadiko

hiruburuan? MARTIN VICIOSO / 40BLOGETAN! TOPAKETA Sarean tertulian jarduteko ohitura errotu da. AMAIA UGALDE BEGOÑA / 42ABORTU ESKUBIDEA Rajoy gorritu dutenak mintzo.

ESTITXU EIZAGIRRE KEREJETA / 44EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 46EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 46NET HURBIL Zigor ezazue pozoirik nahi ez duen ardogile

intsumitu hori. PELLO ZUBIRIA KAMINO / 48MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2014ko martxoaren 23a, 2.408. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

�4 2014KO MARTXOAREN 23A

ASTEKO GAIA

35/2002 MAKROAUZIA

Bultzada politikoa eta “dena da ETA” doktrina juridikoaren menpe egindako beste makroauzibat da ezker abertzaleko 32 lagunek eta 110 elkartek jasan dutena. 12 urteren ondoren bukatuda epaiketa, eta orain epaimahaiaren txanda da. Justiziaren aurkakoa zen lehenago ere, baina

ETAk jarduera armatua utzi ondorengo egoera berrian kafkiarra da. Espainiako AuzitegiNazionalean bederen, beste behin ere argi geratu da honek ez duela ETArekin zerikusirik eta

ezker abertzaleko hainbat kideren jarduera politikoa zigortu nahi dela.

JOSE MARIA AZNAR 1998KO UDAN: “Ez gine-la ausartuko uste zuten?”. Egin eta Egin Irra-tia 1998ko udan itxi ondoren EspainiakoGobernuko lehendakariak eta PPko buruza-giak jaurtitako esaldia da, eta aski argi adie-razten du Espainiako agintari nagusiek ezkerabertzaleaz eta ETAren aurkako borrokazzer pentsatzen zuten: Estatuak argi ikusizuen beste era batera egin behar zuela ETAeta ezker abertzalearen aurka eta ekin eginzion. Egia esan, hasita zegoen, 1997an espe-txeratu baitzuten HBkoMahai Nazionala, ETAkplazaratutako AlternatibaDemokratikoari buruzkobideo bat hauteskunde kan-painako propaganda espazioofizialean erabiltzeagatik.Ondorengo urteetako atxi-loketa, makroauzi eta espe-txealdien mozkorraldiakEstatuaren ausardia hura noraino iritsiko zenerakutsi zuen.

18/98 auzia, Alderdien Legea, Herrikotabernen auzia, Jarrai-Haika-Segi, Egunkariaauzia, Amnistiaren Aldeko Batzordeak etaAskatasunarena, eta Udalbiltzarena izan diramakrosumario entzutetsuenak. “Dena daETA” doktrina politiko-juridiko berriarenarabera, auzipetutako alderdi, erakunde etaenpresetako kideak ETAko kideak ziren etazigor gogorrak egotzi zitzaizkien dozenakapertsonari. Egunkaria eta Udalbiltzakoak era-bat libre geratu ziren epaitu ondoren eta2009ko hasieran, esaterako, Espainiako Auzi-tegi Gorenak Egin-en itxiera agindua bertanbehera utzi zuen, itxieratik 11 urtera.

Aurrekari horien lorratzean ekin zion ibil-bideari 35/2002 sumarioaren –herriko tabernenauzia moduan ere ezagutua– ahozko saioak2013ko urriaren 17an eta martxoaren 12anamaitu berri da. Epaiaren zain da orain. Bosthilabetean zehar 34 auzipetu eta 110 herrikotabernen 30etik gora abokatu atzera-aurreraibili dira Euskal Herritik Madrilgo San Fer-nando de Henaresen Espainiako AuzitegiNazionalak duen egoitzara. Auzipetuek jada-nik 30 urte egin dituzte behin-behinekoz

espetxean, 1,75 milioi euro-ko fidantzak ordaindu dituz-te eta bidaia eta auziaren kos-tuetan 700.000 milioi euroxahutu.

Auzipetu gehienak HB,Batasuna, Euskal Herrita-rrok eta Banaka SA, EnekoSA edo Erigane modukoenpresa txikietako kideak

dira. Akusazioa? Auziak bi adar izan ditu,bata politikoa deitu dena eta auzipetueiETAko kide izatea edo berau laguntzea lepo-ratu zaie. Bestetik, adar ekonomikoa, non 110herriko tabernei beren jardueraren bidez ETAfinantzatzea bizkarreratu zaien.

Epaimahaia Angel Hurtado, Julio deDiego eta Clara Bayarri magistratuek osatudute. Fiskaltzaren aldetik Vicente GonzalezMotak alor politikoa bideratu du eta MarceloAzkarragak ekonomikoa. Horiez gain, AVTeta Dignidad y Justicia elkarteek ere herriakusazio gisa jardun dute. Jone Goirizelaia,Iñigo Iruin, Kepa Landa eta Adolfo Araizekbideratu dute auzipetuen defentsa lana etabeste 30etik gora abokatu aritu dira herriko

Gonzalez Mota fiskalaren txanda da.Bai, zigor eskaera berriak askoztxikiagoak dira: 12, 10 eta 8 urtekoespetxe zigorretik 4 urte eta bi urteeta bi hilabeterako tartera jo du

| XABIER LETONA |

Bakea eta justiziaabsoluzio eske

� 52014KO MARTXOAREN 23A

tabernen defentsan. Fiskaltzaren 12, 10 eta 8urteko espetxe zigorrekin (gehi kargugabetzeeskaerak) hasi zen ahozko saioa. Herrikotabernentzat haien ondasunak konfiskatzeaeskatu zen.

Goizaldeko 04:15, Etxarri-AranatzMartxoak 6. Goizaldeko 04:15 dira eta Etxa-rri-Aranatzetik atera da Juan Kruz Aldasoro.04:45ean Txekun Lopez Aberasturi hartu duIruñeko Txantrea auzoko Ezkaba Plazan.Huarten Santi Kiroga. Ordu erdi beranduagoFloren Aoiz, Adolfo Araiz eta azken honenseme Urko Araiz, auzian abokatu-idazkarilanak egiten dituena jaso ditu furgonetakTafallan. Ordu batzuk lehenago jakin daUPNren aurkako zentsura mozioa jartzekoPSOEk PSNri egindako debekuaz. Goizalde-ko hotzari eta eguneko tentsioari aurre egi-nez, PSNren jokaldiak utzitako arrastoakxehe jorratu dituzte auzipetuek hizketaldiberoan, loa eta isiltasuna berriz nagusitu arte.

Gero hamaiketakoa, COPE apur bat, etaMadrilera iristear epaiketari buruzko ElMundo-ren lehen filtrazioak: fiskalak zigoreskaerak murriztuko ei ditu.

Konturatu orduko furgoneta AuzitegiNazionaleko atarian da. Araba, Bizkaia etaGipuzkoatik datozen gainerako ibilgailuakere iritsi dira. Hamaikagarrenez, denak barru-ra. Gonzalez Mota fiskalaren txanda da. Bai,zigor eskaera berriak askoz txikiagoak dira:12, 10 eta 8 urteko espetxe zigorretik 4 urteeta 6 hilabete, eta 2 urte eta 2 hilabeterakotartera jo du (ikus zehatzago hurrengo orrial-deko infografian). Eta ezustekoa: Santi Her-nando eta Isa Mandiolaren aurkako karguakerretiratu ditu eta herri akusazioak ere bai.“Libre zarete, akusatuen taldetik atera etaaretoaren atzealdean eseri zaitezkete”, esandie epaimahai-buruak. Herriko taberna etaelkarteentzat, dena den, ez da zigor arintzeriketa fiskaltzak haien ondasun guztien bahitzeaberretsi du.

Karmelo Landarenahotik, martxoaren6an auzipetuekgogor salatu zutenfiskaltzak HBkriminalizatzekoegindako saioa.

XA

BIE

RLE

TO

NA

Garzonen ilegalizazio lasterketa, 2002

Hamabi urte iragan dira auzipetuen ames-gaiztoa hasi zenetik. 2002ko apirilean Balta-sar Garzon epaileak Batasuna eta hainbatenpresetako kide ziren 12 kide atxilotzekoagindua eman zuen. Espainiako segurtasunindarrek hiru urte zeramatzaten ezker aber-tzaleko erakundeak eta enpresa ugari iker-tzen. 2000ko hasieran ETAk su-etena hautsiondoren, HB, Batasuna eta EHren legez kan-

poratzeak ere prestatzen ari zen EspainiakoKongresua eta 2002ko urriko ekainean onar-tu zen Alderdien Legea. Bi bidetik ari zirenezker abertzalea jazartzen: Garzon penaletiketa Alderdien Legea bide administratibotik.Garzon beldur zen bide administratiboaaurreratuko ote zitzaion eta 2002ko uztaileanehundik gora diru kontu eta 75 elkarte kon-fiskatu zituen. 2002ko abuztuan Batasunarenjarduera bide penaletik eten zuen hiru urtez–Alderdien Legeak bide administratiboajarraitzen zuen–. Hala ere, jarduera hori bidepenaletik eteteko pertsona fisikoak ere beharzituen Garzonek eta Espainiako poliziakprestatutako zerrendatik egin zuen 40 lagu-nen inputazioa, nagusiki HB, Batasuna etaEHko kideak. Alderdien Legearen bidetik,ezker abertzaleko indar politikoen legez kan-poratzea agindu zuen Espainiako AuzitegiGorenak 2003ko martxoan.

Garbiketa etnikoa etaHego Euskal Herriko BPGGarzon epaileak, halaber, akusazio hauekguztiak frogatuko lituzkeen txostena egiteaeskatu zion 2002an Espainiako PoliziaNazionalaren inteligentzia unitate zerbitzuari(UCI). Ezker abertzaleko erakunde politiko-ak ETAren barneko egiturak zirela frogatubehar zuen txostenak, baina horrez gain,beste hainbat akusazio erraldoi ere bazirenepailearen helburu. Honakoak adibidez: – ETAk eta bere egitura zabalak egiazko gar-biketa etnikoa bideratu zutela eta presioenbidez populazioaren zati handi batek EuskalHerria uztea lortu zutela.– Ikerketa gaitza izango zela zioen epaileak,“argitu behar baita nola ‘garbitu’ duten ETAeta bere egitura terroristak, bereziki HB-EHeta Batasunak, Euskal Herriko hauteskundeerrolda”.– HB, EH eta Batasunak Espainiako jatorriazuen populazioaren aurkako era guztietakopresioak egin zituztela hauek baztertzeko edoEuskal Herritik kanporatzeko. Adibide gisaesaten zen 1990eko hamarkadan Barakaldo-ko ospitalean HBko militanteek hango ospi-talean jaiotako haurren jaiotze agiriak faltsutuzituztela, Bilbon jaiotakoak zirela jarriz,

Fiskalen ahotik akusazio ugariegin ziren, baina denakjarduera politikoagatik,areago, epaiketaren bukaeransaiatu ziren finkatzen kontuaez zela ETAkide izatea, HB beraere kriminala zela

35/2002 MAKROAUZIA

2014KO MARTXOAREN 23A6 �

Rufi Etxeberria 12 urte 4 urte eta erdiJoseba Permach 12 urte 4 urte eta erdi

Juan Kruz Aldasoro 10 urte 4 urte eta erdiJoseba Álvarez 10 urte 4 urte eta erdiKarmelo Landa 10 urte 4 urte eta erdi

Txekun López de Aberasturi 10 urte 2 urte eta erdiJasone Manterola 10 urte 2 urte eta erdiFloren Aoiz 10 urte 2 urte eta erdiJuanpe Plaza 10 urte 2 urte eta erdiAntton Morcillo 10 urte 2 urte eta erdiShanti Kiroga 10 urte 2 urte eta erdi Jon Gorrotxategi 10 urte 2 urte eta erdi

José Luis Franco 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteMaite Amezaga 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteJon Martinez 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteJuani Lizaso 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteJaione Intxaurraga 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteRubén Andrés 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteEnrike Alaña 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteAgustín Rodríguez 8 urte 2 urte eta 2 hilabetePatxi Bengoa 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteIdoia Arbelaitz 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteIzaskun Barbarias 8 urte 2 urte eta 2 hilabeteSabin del Bado 8 años 2 urte eta bi hilabeteBixente Enekotegi 8 urte 2 urte eta 2 hilabete

Esther Agirre 10 urte Libre (*)Adolfo Araiz 10 urte Libre Mikel Arregi 10 años LibreKepa Gordejuela 10 urte LibreKarlos Rodríguez 10 años LibreAndrés Larrea 8 urte LibrePedro Félix Morales 8 urte Libre

Santi Hernando 10 urte Libre eta auzitik kanpo Isa Mandiola 10 urte Libre eta auzitik kanpo

Auzipetuak Fiskaltzaren Fiskaltzaren behin hasierako eskaera betiko eskaera

(*) Zazpi hauentzat herri akusazioek hasierako zigor eskaera mantentzen dute.

35/2002 sumarioko auzipetuen zigor eskaerak

horrela jaioberriak nahikoa euskaldun ez zenBarakaldoko jatorriarekin ager ez zitezen.– Indarraren bidez, erabaki demokratikoakhartzeko instituzioek zituzten mekanismoakordezkatu zituztela erakunde hauek etahorren adibide jartzen zituen Lemoizko zen-tral nuklearra eta Leizarango autobidea.– Autoa borobiltzeko, Alemaniako Weima-rren errepublika garaian naziek erabilitakobitarteko berdintsuak erabilita lortzen zituztelaerakunde hauek hauteskundeetako emaitzak.

Horiek guztiak frogatzeko Barne Ministe-rioari polizia txosten ahalik eta zabalena egi-teko eskatu zion: ETAk bere sorreratik egin-dako atentatu guztien zerrenda, horietanizandako kalte pertsonal eta ekonomikoak,1990etik aurrerako kale borroka gertaerakkontabilizatzea, bahituen zerrendak, ETAriharrapatutako armen zerrenda, kale borroka-rako erabilitako materialen atzemateak, aipa-tu erakundeetako egoitza eta ondasunenzerrenda, erakunde hauetako kideek izanda-ko parte-hartze publikoen zerrenda, EuskalHerritik atera behar izan zuten polizia, kaze-tari, enpresari, intelektual eta bestelako profe-

sionalen zerrenda… Epailea, beste dozenakakonturen artean, zera eskatzera heldu zen:“Eremu terroristak eragindako biolentziarenondorioz Euskal Herriko Barne ProduktuGordinak izandako jaitsieraren kalkulua,horretarako beharrezkoa izango den aholku-laritza eskatuz”. Deskribatzen den guztia fil-metakoa badirudi ere, Baltasar Garzonek2002ko urriaren 16an idatzitako autoan agin-tzen da luze eta zehatz. Eta egoera borobil-tzeko, fiskaltzak ikerketa hauek bideratuzituzten polizia eta guardia zibilak erabili izanditu peritu gisa ahozko auzian.

Jadanik18/98 sumarioko auzipetuak zigor-tzeko erabili zen ETAri 1992an atzemandakoUdaletxe proiektua izeneko dokumentua,35/02 auzi honen funtsa eraikitzeko ere era-bili dute akusazioek. Honen arabera, HBETAren fronte instituzionala eta masa fron-tea litzateke eta KASek koordinatuko lituzkeezker abertzaleko egitura guztiak. Finantza-ziorako, aldiz, ETAk enpresa eta elkarte sarezabala izango luke. Bitxia zen, esate baterako,martxoaren 6an eta 7an fiskalak nola aritzenziren behin eta berriz AEK proiektu honen


35/2002 MAKROAUZIA

Ahozko auzia 20013ko urriaren 17an hasi zen eta 2014ko martxoaren 12an bukatu da; 34 pertsona eta 110 elkarte epaitudira bertan. Eskuineko argazkian, makroauzien aurka Bilbon egindako manifestazioaren irudia.

parte zela errepikatuz, nahiz eta AuzitegiNazionalak bere garaian erakunde hau guztizerrugabetu zuen kargu horietatik.

Instrukzio luzeegiaIkasketa baimen batez baliatuta, 2005 eta2006an Baltasar Garzonek hitzaldi batzukantolatu zituen New Yorken eta tarte horretanFernando Grande-Marlaska epaileak hartuzuen kasua behin-behinekoz. Honek 2006kourtarrilean beste bi urtez luzatu zuen Batasuna-ren jarduera etena. 2006ko ekai-nean hartu zuen berriz auzia Gar-zonek eta 2008ko urtarrileanazken autoa idatzi zuen 41 laguneta 110 herriko taberna auzipera-tuz. 41 lagun horietatik azkenean32 dira epaiaren zain orain. Ezkerabertzaleari egotzitako kale isti-luek, halaber, 24 milioi eurokokalteak eragin zituztela ondorioz-tatu zuen Garzonek. Horri gehitubehar zitzaion ETAk egindakokalte guztiak HB, Batasuna eta EHri bizkarre-ratzen zizkiola, eta horretarako herriko tabernaguztien konfiskatzea aurreikusi zuen.

Baina egoera korapilatu egingo zitzaion etaGarzonen bidea eta Alderdien Legearen bideanahastu egin ziren berriz. HB, Batasuna etaEHren ilegalizazioaren ondorioz, AuzitegiGorenak haien ondasunen likidazioa aginduzuen 2003an. 2007an, ordea, Auzitegi Gorene-ko sala berak aho batez ebatsi zuen ezin zirelaherriko tabernak bahitu, hauek legez ez zirelakoBatasunarenak eta beren jabeak pertsona fisi-ko zehatzak zirelako. Horrek eragina izan zuenbaita ere 35/2002 auzian, hasiera batean herri-ko taberna guztiak blokean epaitu nahi izanzituztelako, baina epai honen ondorioz azke-

nean banaka epaitu dituztelako. Juridikoki alaizan da, baina ikusi behar orain epaimahaiaknola jokatzen duen, haiei buruzko aipamene-tan fiskaltza etengabe modu orokorrean arituizan delako ahozko auzian, herriko taberna guz-tiak HBren eta Batasunaren agindura zeudenelkarte bloketzat hartuz.

Hamabi urte joan dira auzia hasi eta ahozkoauzira arte eta, besteak beste, fiskaltzak horre-gatik txikitu ditu zigor eskaerak, “luzamendubidegabea” aringarria aintzat hartuz. Horrez

gain, azken urteetako hainbatauzitan ere “dena da ETA” dok-trinapean epaitutakoen zigorrakarintzera jo da Auzitegi Gorena-ren aginduz, eta horrek ere eragi-na izan du kartzela zigorren txiki-tzean. Azken autoan, halaber,garbiketa etnikoa eta berau sos-tengatzeko egindako akusazioguztiak erretiratu zituen BaltasarGarzonek.

AbsoluzioaDefentsako abokatuek, aldiz, absoluzioaeskatu dute auzipetu guztientzat, haien ustez35/2002 auzian tesi bat egin delako eta gerotesi hori frogatzeko istorio juridiko erraldoibat eraiki delako, horretara bideratutako poli-zia txostenak froga gisa erabiliz. Egunkariaeta Udalbitza auzietan hori leporatu zienAuzitegi Nazionalak bi auzi hauen instruk-zioa bideratu zuten epaileei, lehenengo tesiaegitea eta gero berau sostengatzeko auziaprestatzea, baina ez zutela frogarik aurkeztuberen tesia egiazkoa zela berresteko, etahorregatik absoluzioa agindu zen.

Fiskalen ahotik akusazio ugari egin ziren,baina denak jarduera politikoagatik; areago,

Loiolako bake saioarenprestakuntza lanetan ari zirela,Baltasar Garzonek berakBatasunako kide gisa ezetz,baina ezker abertzaleko kidegisa jardun zezaketela jakinarazizien auzipetuetako askori

Auzipetuetako batzuk martxoaren 7an Espainiako Auzitegi Nazionalera sartzekotan zirela.

XA

BIE

RLE

TO

NA



35/2002 MAKROAUZIA

epaiketaren bukaeran saiatuziren finkatzen kontua ez zelaETAkide izatea, HB bera erekriminala zela eta, beraz, nahi-koa zela HBkoa izatea erakun-de terroristako kide izateko.Baina ez, inork ez du izendatuHB edo Batasuna erakundeterrorista. HB legezkoa zen2003 aurretik, eta ondorenizandako jarduera politikoaere pertsonek berau egitekoeskubidean oinarritu da.

Ez dira defentsa abokatuakbakarrik, Iñaki Lasagabaster,Nazario Oleaga, Txema Mon-tero, Maria Jose Virto etabeste abokatu eta jurista uga-rik ere antzerako iritzia dute.Eta funtsean, horixe bera sala-tu zuen EAJk joan den astean,auziari buruzko iritzia emate-rakoan: makroauzi hauek juri-dikoki bidegabeak direla etabadela ordua hauekin amaitze-ko. Eta 2009an, KarmeloLanda auzipetuaren babeseskariz, Nazio Batuen Era-kundeko Atxiloketa Bidega-been Lan Taldeak Landarenatxiloketa eta espetxeratzeabidegabea zela ondorioztatuzuen. Baina gehiago ere esa-ten zuen: Batasuna legez kan-pokoa izan arren, pertsonekpolitikan jarduteko eskubideabazutela. Areago, ezker aber-tzalea 2006ko Loiolako bakesaioaren prestakuntza lanetanari zela, Baltasar Garzonekberak Batasunako kide gisaezetz, baina ezker abertzalekokide gisa jardun zezaketelajakinarazi zien auzipetuetakoaskori. Eta hala jardun zutenluzez ezker abertzaleko politi-kari ugarik.

Logikak eta justiziak abso-luzioa eskatzen dute, bainabehin eta berriz esan dena,hau Espainiako AuzitegiNazionalean epaitu da etahorrek guztiz airean uzten duepaia. Bakearen unean espe-txe gehiago eta elkarteenondasunen kon-f i s k a t z e a r e nmehatxua surrea-lista da, baina hordago. n

Mintza gaitezen krisiaz...Bere dimentsio aniztasuna ikusita krisi siste-mikoa da, azken hamarkadetako kapitalismo-aren eraldaketaren erro sakonei oihartzunegiten diena. Balore ekoizpenaren krisi batenaitzinean gaude. Batetik, Marxek XIX. men-dean azpimarratu legez, kapitalismoak ezindu lan-indarraren ustiapenaz abusatu berehedapen gaitasuna zapuztu gabe. Horregatikerrepikatzen dute periodikoki inbertitzailekapitalistek kapitalaren errentagarritasuna ezdela nahikoa. Are gehiago, azken urteetanmunduko sektore industrial gehienak eurenekoizpen gaitasunetik gora dabiltza, gainpro-dukzio kronikoan. Lansariak eta lan baldin-tzak zapaltzeko grinaren poderioz, berauenbilakaera, sortzen duten oparotasuna bainoanitzez ttipiagoa da, eta kapitalismoak ezindu bere almazenik hustu. Bestela esanda,kapitalismoak ez du oraindik eguneko 25.ordua asmatu. Bestetik, kapitalismoarenohiko krisiari krisi ekologikoa lotzen zaio. Sis-temak ezin du langileei aberastasuna ekoitza-razi behar diela pentsatzen segi, xehetzen,xehatzen eta xahutzen duen horretan oinarri-turik. Horregatik diot balioaren ekoizpenarenkrisia ez ezik balioaren ekoizpena gauzatzekokrisia ere badela. Lehengai eta baliabide natu-ralen urritzea agerikoa izateaz gain, merka-tuak ez du jada ekoitzitakoa xurgatzen.

Ez al zaio horri azken 40 urteotako mundukoekonomiaren finantzazioa gehitu behar?Ekoitzitako aberastasunaren araberako lan-sarien uzkurtzeak klase zenbaiten aberastegupidagabea ekarri du, eta behin aberasturik,kapitalismoaren finantzazioan birziklatudituzte etekinak, ohiko inbertsioetara mugatubeharrean. Hala lehertu dira bat bestearengibeletik burbuila finantzario guztiak 2007-

2008ko kolapsora heldu arte. Orduan, mun-duko banku eta finantza sistema goitik behe-ra eroriko zatekeen estatuek ez balute zor pri-batuaren zati handi bat heien gain hartu.Horrek defizit publikoaren eta zor pribatua-ren emendatze izugarria eragin zuen herrial-de gehienetan. Zer esanik ez, eurogunekoestatuetan. Baina ez gaitezen tronpatu,medioek eta diskurtso ekonomiko nagusiakzorpetze publikoaren krisia krisi orokorrarenkausa bat dela badiote ere, ondorio bat baizikez da. Horregatik ez dute zentzurik zulotikjalgitzeko predikatzen dizkiguten austeritatepolitikek. Ahantzi ote dute atzeraldian gastueta inbertsio publikoen murrizteak zauriahanditu baino ez duela egiten? 30eko hamar-kadan frogatu zuen hori Keynes-ek. Inber-tsio pribatua mehatxupean denean inbertsiopublikoa bakantzen bada, atzeraldiari atzeral-dia eransten zaio. Austeritate politiken absur-dua eta zinismoa ikusi nahi duenak begiratudezala Greziara. Troikak Grezia erreskatatuduela diote, baina Troikak ez du Grezialagundu, ustez negozio borobila zenean Gre-ziako estatu bonoak erosi zituzten bankueuroparrak salbatu ditu.

Jean-Marie Harribey. 1948an Talence-n (Frantzia)sortutako ekonomialari hau Attac (bertako lehendakariizan zen 2009ra arte) eta Copernic fundazioetako kide etaLes Economistes Attérrés elkarteko lehendakaria da.Urtetan Bordeleko unibertsitateko irakasle izana,pentsamendu anti-neoliberalaren aurpegi ezagunenetakoaeta liburu anitzen idazlea da. La richesse, la valeur, etl'inestimable (2013) eta Les feuilles mortes du capitalisme(2014) dira argitaratu dituen azkenak.

NORTASUN AGIRIA


PERTSONAIA

«Sozialdemokrazia ez dagehiago existitzen»

“Maitiak galdegin zautan, moltxa banuenez...”.

JEAN-MARIE HARRIBEY

| SUSTRAI COLINA |

Argazkiak: David Helman


Krisiaren aitzakian ez ote dira hamarkadetakolorpen sozialak komunetik behera botatzen ari?Europar Batasuneko herrialdeak, batez ere sor-tzaileak, II. Mundu Gerratik landa finkatu zeneredu sozialak ezaugarritzen zituen. Azken 40urteotan, kapitalismo neolibelarak etengabeegin dio kosk modelo horri: erretretarako bal-dintzak zailduz, lan-ordu kopurua emendatuz,soldatak jaitsiz, oporrak murriztuz... Azken 20-30 urteetako erreforma gehien-gehienak nora-bide bakarrekoak izan dira, eta jakina, krisikarratu hau aitzakia borobila da babes soziala-ren sistema pitzatua txikitu eta zerbitzu publi-koen pribatizazioa bultzatzeko. Austeritatepolitikak ez datoz ez-dakit-zein egitasmo publi-ko murriztera soilik, lorpen sozialak dantzanjartzera baizik. Ez dagoela beste modurik,beste biderik, sinetsarazten digute, “erreformaestrukturalez” josten gaituzten bitartean. Lanmerkatuaren erreforma estrukturala, babessozialaren erreforma estrukturala, erretretenerreforma estrukturala... Horiek oro estrategiaorokor eta koherentearen parte dira. Ñabardu-rak ñabardura, eskuineko zein ezkerreko etike-ta duten gobernu guztiek jotzen dituzte ontzat.Hortxe dago koska: sozialdemokrazia ez dagehiago existitzen. Orain, gurean, gobernuliberal, ultra-liberal eta eskuin muturrekoak bai-zik ez daude.

Zein dira, zure ustez, krisitik ateratzeko bideak?Sistema honi oinarri sanoagoa jarri ote dakioke?Krisi hau kontraesan sozial eta ekologikoenleherketa sinergikoa bada, orain plantan ezar-tzen ari diren politika anti-sozialak eten etaorain artekoarekin alderatuta oso ezberdinaden garapen eredua hausnartu behar genuke.

Dagoeneko, ezin gara hazkunde ekonomikoaenegarrenez sustatzearekin konformatu.Ekoizpenaren mamiari, garapen moduari etakontsumo jendarteari heldu behar diegu.Ezin gara teoria hutsean gelditu. Krisiak aza-leratu dituen premia sozialek berehalakoerantzunak exijitzen dituzte, ezberdintasunsozialak lehenbailehen ttipitzen hasi behardugu, fiskalitateak errotikako erreformak zorditu, sistema bankarioa birpentsatu beharda... Eta batez ere, dinamika zoro honenabiapuntuari egin behar zaio aurre: kapitalenzirkulazio libre eta frenetikoari. Arlo guztie-tan batera aitzinatzeko marko politikoa bale-go itxaropentsu egon gintezkeen, baina gara-pen ekonomikoaren eredua eta joeraanti-soziala zalantzan jartzen ez dituguno,nekez aterako gara zulotik. Are okerrago, ezharritu eredu anti-sozialetan eta itsumen pro-duktibistetan tematzen bagara.

Ekonomia merkantilak soilik sortzen du abe-rastasuna, ala?Kapitalismoak ezagutzen eta sustatzen duenaberastasun bakarra forma merkantila duenada, etekina sortzeko zoria duena, mozkinhori kapitala bihurtuko delarik. Aberastasunmerkantil horren ondoan, alta, marko kolek-tiboan ekoiztutako zati arras garrantzitsu batdago. Liberalen kapitalismoak dio marko ezmerkantil baten baitako langileen lana (hez-kuntza edo osasun publikoan, esaterako)aktibitate parasitarioa dela. Heientzat, aberas-tasun bakarra merkatuak merkaturako egitenduena da. Enetzat, aldiz, ideia faltsua ez ezik,kapitalaren metatze zentzugabea justifikatze-ko baizik balio ez duen arrazonamendua da.

Ekonomia politikoaren arabera, aberastasunaeta balore ekonomikoaren arteko bereizketaegin behar da. Aristotelesek berak aipatzenzuen erabilpen eta truke baloreen arteko dife-rentzia bere oinetakoen adibidea jarriz. Ibil-tzeko balio ziotela zioen, hori zen erabilpenbalioa, baina aldi berean, beste zerbait lortze-ko truke-balore bat ere izan zitezkeen. Horihala, eskola publikoak erabilpen balore izuga-rria ekoizten du haurrak heziz, baina horrekez dauka balore merkantilik, ebaluazio mone-tarioa duen arren. Horregatik diot liberalendiskurtsoa interesatua dela, eta uste faltsuhorrekin egungo kolektibitatearen baitakojarduera ez merkantiletako giza baliabideakzein bitarteko materialak kapitala metatzerabideratu nahi dituztela.

Garapen iraunkorra jasangarritasunera bidera-tuta al dago?Garapena iraunkorra edo jasangarria izan,iraunkortasunaren ikusmolde ahul eta beneta-koaren arteko talka dago. Iraunkortasun ahu-laren arabera, baliabide naturalak ahitzen arigara, baina ez dugu zertan kezkatu, aurrerapenzientifiko eta teknologikoekin ordezkatukobaititugu. Ikuskera faltsua bezain hipokrita da,baina tamalez multinazionalek eta NBE beza-lako erakundeek aintzat hartzen dutena. Iraun-

kortasunaren zinezko kontzeptua dago parezpare, baliabide naturalak aurrerapen zientifiko-ekin ezin direla ordezkatu aldarrikatu, bainabien arteko osagarritasuna onartzen duena.Talka horretatik abiatuta gerra semantiko etaideologikoak lehertu dira dena suntsitzen duengarapen ekonomikoari lifting bat egin nahi etazinezko arazoari adarretatik heldu nahi diote-nen artean. Berriz diot, ekoizpenaren mamiazhausnartzen ez duguno, garapen iraunkorra-ren kontzeptua zentzu-husten ari gara. Ekoiz-pen egiturei, prozesuei eta kalitateari buruzhausnartzeak soilik itzul diezaioke hitzari berebenetako esanahia. Izan ere, ekoizpenarenkalitatea ezinezkoa da lanaren kalitaterik, lan-postuen kalitaterik eta kalitatezko babes sozia-lik gabe. Dena da bat. Zuzenbide laborala zeinsistema soziala hankaz gora jartzea, kalitateabost axola zaion produktibismo suntsitzailea-ren eskutik doa.

Desazkundea zinezko alternatiba ote da?Produktibismoaren eta gaudenera ekarri gai-tuen ideologiaren kritikan desazkundearen teo-rizatzaileekin bat egin arren, ez zait irtenbideairuditzen. Ene ustez, trantsizio estrategia batezarri behar da plantan, sistema energetikoguztiak birmoldatu, garraio sistemak birdisei-natu, gure hirigintza birpentsatu... Horrek

JEAN-MARIE HARRIBEY


inbertsio izugarriak egin beharko diren denbo-ra tartea eskatzen du, eta nola uztartzen datrantsizio aro hori ekoizpenaren ttipitzearekin?Trantsizio fase horretan jasangarritasunaekoizpenaren kalitatearen arabera neurtubeharko da, ez ekoizpenaren kantitatearen ara-bera. Hala, trantsizio hori atzerabiderik gabeabiatzen delarik, ez dut gure ongizatea hazkun-dearen emendatzearekin lotzerik nahi. Ongiza-tea aurrerapen teknologikoarekin eta progreso-arekin lotzen duen ustea hautsi behar dugu.Baina berriz diot, horiek balizko trantsiziobaten ondoko aferak dira. Bitartean, asetzen ezdiren behar sozial gorriak daude. Enplegatuakdiren langileen %20a sos faltan ez dela gehiagookulistarengana edo dentistarengana joaten ira-kurtzen dudanean sutan jartzen naiz. Premiasozial horiei gaur erantzun behar zaie, ez bihar.Bestalde, desazkundearen estalpean ilusio fal-tsuak saltzen ari direnei garbi esan behar zaie,ez dagoela zerutik datorren diru-sarrerarik, etaetekinak ere lanetik datozela. Ke gortina horioso ongi baliatu dute liberalek hatza zauriansartu eta urteetan langile mugimenduaren arda-tza izan den “lanak soilik dakar mozkina!” goi-tik behera arrakalatzeko.

Asko hitz egiten da krisi ekonomikoaz, gutxikrisi sozialaz. Karrikak suminez gainezka ezdaudelako agian?Krisi ekonomikoaren ondorioa da krisi sozia-la, baina aldi berean, krisi sozial hori da krisiekonomikoaren kausetako bat. Lorpen sozia-lak kolokan jartzea, soldaten bilakaera produk-tibitatearen bilakaerarengandik deskonekta-tzea... Horiek oro krisiaren sustraiak dira, ezsoilik adarrak. Jakina krisi ekonomikoak krisisoziala larritzen duela, baina degradazio sozia-lak ekarri du krisi ekonomikoa. Hori hala, ara-zoa da kaleak suminez sutan ez egotea. Kapi-talismo neoliberalak langile mugimendu etamugimendu sozialei bataila irabazi die azkenhiru hamarkadetan. Behin betiko garaipena ezizatea espero dut. Bitartean, langabezia tasazeruetan dabil, ezberdintasunak areagotu dira,prekarietatea errutinaren parte bihurtu da,

elkartasun sistemak zulatuta daude, sindika-tuek euren ekintza gaitasuna galdu dute, tradi-zionalki langile mugimenduaren ordezkariakizandako erakundeek ez dute eragin-indarrik...Nola nahi duzu baldintza horietan mobilizaziojarraitu eta eraginkorrak antolatzea?

Horretaz gain, sistema neoliberalak behia-lako klase kontzientzia eta elkartasun kolekti-boaren sentimendua indibidualismo zikoitzezordezkatzen asmatu du. Baina tira, hemendeus ez da behin betikoa.

Herritar gisa, izango dugu noizbait sistemaekonomikoa eta eredu soziala hautatzekomodua ala botere ekonomikoak botere politi-koa hankapean dauka?Menpekotasuna botere ekonomikoak jendar-te osoari inposatzen dio, ez politikariei. Nikbotere politiko eta ekonomikoaren artekosinbiosia ikusten dut, bai jokamoldeetan baiaspirazioetan. Klase burgesaren koherentziaariketa baten aitzinean gaude, ez menpeko-nagusi harreman batean. Hori hala, sistemaekonomikoa eta eredu soziala hautatzekomoduan izango garen ez dakit. Dakidana daez dagoela betiko den sistema ekonomikorik.Betitik eta betiko dela uste dugun kapitalis-moak bi edo hiru mende baizik ez ditu. Zerda hori historian? Alabaina, ez nuke esangokapitalismoa azkenetan dagoenik, bere baita-ko ziklo baten bukaeran baizik. Finantzariza-zioaren zikloaren amaieran gaude, gizateria-ren ongizatea merkatuaren pribatizaziolibretik zetorrela zioen ideologiaren amaie-ran. Krisiari esker argi geratu da merkatufinantzarioek ez dutela berdintasuna eta hezi-keta bermatzen, eta nekez oinarritu daitekee-la gizateriaren zoriona horretan.Alta, horrek ez du esan nahi kapi-talismoak ezin duela irtenbideberririk kausitu. Egunero asma-tzen ditu. n


JEAN-MARIE HARRIBEY

Bada oihuka mintzo den jendea, konbentzi-mendua eta bolumena nahasten dituena,hitzak momentuko su artifizialtzat dauzkana.Antipodetan dago Jean-Marie Harribey. Gal-dera bakoitzaren ondoren isilik egoten daminutu erdiz eta apal-apal jaurtitzen du bereegiarik handiena, harria zulatzen duen ur-tan-tak nola.

Ur-tanta

OFF THE RECORD


Errigora ekimenak, aurreko udazkeneko kanpainan, Nafarroa hegoaldeko produktuzbetetako 8.000 saski baino gehiago banatu zituen Euskal Herri osoan. 112.000 euro bildu

zituzten, Foru Legeak eremu ez euskalduntzat dituen lurrotako euskalgintzan inbertitzeko.Espero gabeko arrakasta lortu ostean, hurrengo kanpaina prestatzen ari dira orain.

AUZOLAN ESPERIENTZIAK

EUSKALGINTZARI eta bertako produktuensalerosketari bultzada ematea helburu duenekimena Euskal Herriko bazter askotara iritsizen joan den udazkenean. Xabier Gojenolaeta Peru Aranburu Errigorako partaideenhitzetan, “jendeak ilusioz hartu duen ekime-na izan da, eta alde horretatik oso jarrera akti-boa aurkitu dugu leku ezberdinetan: ikastole-tan, euskaltegietan, enpresetan…”.

Nafarroa hegoaldeko egoera kaxkarraribuelta emateko sortu zen Errigora. Batetik,legeak eremu ez euskaldun izendatua duengune honetan euskara ez da hizkuntza ofizia-la, eta beraz, oso gutxi dira euskara sustatze-ko dauden azpiegiturak. Bestetik, Erriberakonekazaritza globalizazioarekin asko ahuldu daazken urteotan. Egoerari erantzuteko, Zaz-piak Bat eta Ikastolen elkarteak ekimenaantolatu zuten 2012an: Erriberako produktuzbetetako saskiak saldu zituzten EuskalHerrian, eta irabazi ekonomikoak TuterakoArgia ikastolara bideratu zituzten. “Ekime-nak lortutako arrakasta izan zen Errigorarensorburua: denboran luzatuko zen proiektuabehar zela ikusi genuen, lantalde finko batenlaguntzaz puntualki horrelako kanpainakantolatuko zituena”, dio Gojenolak. Horreta-rako, harremanetan jarri ziren euskalgintzandiharduten elkarteekin, AEK eta SortzenIkasbatuaz-ekin.

Kanpaina izan da gakoa“Ekimenak jarraipena izan zezan, urtean bikanpaina antolatzea komeni zela pentsatugenuen, udazkenean eta udaberrian”, azaldudu Aranburuk. Erriberako nekazariekinhartu-emanean jarri eta aurretiko komunika-zio lanen ostean (dena auzolanean), joan denudazkenean hiru asteko epea zabaldu zutensaskien eskaerak egiteko. Azken kanpainan,

Lodosako ikastola, Tuterako euskaltegia etaEuskaraz Bizi eta Ikasi herri ekimenak izanziren onuradunak.

“Banaketa orokorra egin aurretik, 450 sas-kiko erakusgaia atera genuen. Kasu horretaneta hurrengo 8.000 saskiak prestatu eta bana-tzerakoan ere, jendearen inplikazioa etalaguntzeko gogoa handia izan zen: ez duguinongo enpresarik kontratatu, dena auzola-nean egin da” gogoratu du Gojenolak.

Eskaintza berriak udaberrirakoUdaberriko kanpainarekin jo eta ke ari diraorain. Aurreko kanpainaren arrakastarenostean, xede berria dute Errigorakoek: Nafa-rroa hegoaldeko produktuak modu iraunko-rrago eta egunerokoagoan kontsumitu ahalizateko bideak zabaltzea. Horretarako, martxobukaera eta apirila hasiera artean Nafarroakoolioa eskuratzeko aukera antolatuko dute zen-bait herritan, eta ekainean, kontserbak kutxa-tan eskatzeko aukera. Epe luzera-ko beharrak asetzea (olioa 5 litrokobidoietan eta kontserbak latetanjoango dira) eta salneurria arra-zoizkoa izatea dute helburu. n

Euskalgintza sustatzekosaskiak Erriberan

| LIDE HERNANDO |

Haur, gazte,heldu etazaharrak arituziren saskienprestaketanlaguntzen.Udazkenekokanpainan,Lodosakoikastola,Tuterakoeuskaltegia etaEuskaraz Bizieta Ikasi herriekimenak izanzirenonuradunak.


1984, Errenteria (Gipuzkoa). 30 urte pasa dira San Joan Suaren gau magiko hartan ZintzilikIrrati Libreak (zintzilik.net) bere burua aurkeztu zuenetik. Mugimendu baztertuei ahotsa etaindarra ematea zuten hasieratiko helburua. Tarte honetan irratian zein herrian gertatutakoak

dokumental batean bildu dituzte orain, ahotsa gehiago zabaldu dadin.

ZINTZILIK IRRATIA

30 urte Errenteriako uhinetan

EZ DIRA BERDINAK duela 30 urteko eta gaur-ko garaiak. Hamaika gertakari jazo dira ordu-tik: PPren gehiengo absolutua, krisi ekono-mikoa eta baloreen krisia, ETAren borrokaarmatuaren amaiera, Bilduren legalizazioaedota ia 30 urteren ostean PSOE Errenteria-ko alkatetzatik at geratzea aipatu dituzte irra-tiko kideek, inflexio puntuan aurkitzen direlaadierazteko. “Gure ikuspuntutik, garai batenamaieran eta beste baten hasieran gaude.Borrokatzeko moduak eta antolakuntza alda-tzen ari dira eta baliteke orain sare sozialakizatea herri mugimenduen isla”.

Zintzilik ere aldaketa horietara ohitu etamoldatu behar izan da. Jendartea indibidua-listagoa dela iritzita, kolektibo gisa laneanjarraitu nahi dutela adierazi dute Xabi Garate,Gema Mariezkurrena eta Ima Morillasek.Belaunaldi berriok ere, irratia komunikatze-ko, elkartzeko eta harremanetarako guneaizatea nahi dute, euren tresna izatea, herri-botererako tresna. Hala, herritar oro animatunahi dute hurbiltzera. Hain juxtu, autogestio-an eta asanbladetan oinarritu da beti Zintzili-ken funtzionamendua, diru-laguntza eta pro-pagandarik gabe, soldatarik gabe, moduherrikoian eta denon artean sortua, militan-tea. Finean, hasieratik “ahotsik gabekoei aho-tsa ematea” izan dutelako eginkizun, mugi-mendu sozialen kontrainformazioaplazaratzea, alegia. Feminismoak, okupazio-

| AINHOA MARIEZKURRENA ETXABE |

Irudietan, Zintzilik irratiko estudioa eta lantaldea. Xabi Garate, GemaMariezkurrena eta Ima Morillas Zintzilikeko kideek azaldu digutenez,feminismoak, okupazioak, sexu askapenak, komite antinuklearrek,gazte asanbladak, intsumisioak… tokia dute irrati honetan.


ZINTZILIK IRRATIA

ak, sexu askapenak, komite antinuklearrek,gazte asanbladak, intsumisioak… tokia duteirrati honetan. “Kolektiboek libreki hitz egindezakete Zintziliken bitartez, zentsurarikgabe, askatasunez”, diote kideek. Urteekaurrera egin ahala, desberdintasun bat antze-man dute: lehen kolektiboak joaten zirenZintzilik irratira eta orain Zintzilik da kolekti-boengana joaten dena.

Interes politiko eta ekonomikoak hedabide“neutralekin” janzten direla aipatu duteGaratek, Mariezkurrenak eta Morillasek.Horregatik beharrezkotzat dute hedabidepropioak sortu eta bestelakomezuak eman ahal izatea:“Komunikazioa ezinbestekoa da,informazioa duenak botereadauka”. n

��

��

��

��

27 URTE EZ DIRA EZER izenburuajarri diote atera berri duten doku-mental autogestionatuari. Bizipe-nak, pasadizoak, iraultzak, borro-ka, ideologiak, atxiloketak,mugimenduak, elkarbizitza, herribaten historia… kontatzen dituztebideoan. Irratia bizirik dagoela etabizirik jarraituko duela transmititunahi dutelako aukeratu dute izenhori: “Jendeak gure historia ezagu-tzea nahi dugu, baita bertatik pasadirenei omenalditxoa egitea ere”.Asmoa 25. urteurrenean ateratzeazen eta 27.era atzeratu zuten. Halaere, 30 urteotan gertatu diren gau-zekin borobildu dute azkenean.Hortik izenburuaren zergatia.

Norbanako zein kolektibo uga-rik lagundu dute dokumentalaaurrera ateratzen, edizio lanetan,materiala gehitzen… Artxibokoargazkiak, audioak eta egindakohogei elkarrizketa zituzten eskuartean, eta zailena bideoak lortzeaizan da, baita sailkapena egitea ere.Hainbeste oroitzapenen arteanzein kontatu aukeratzea ez da erra-za: “Kideak atxilotu zituzten uneak,

gurekin ez daudenen oroitzapenak,Ertzaintza agindu judizialik gabeegoitzara sartu eta dena miatu zute-nean… Baina batez ere pasa ditu-gun une on guztiak ditugu gogoan,saioak egiten, txosnetan, herrikojaietan, solasean…”.

Irratiko pasadizoezgain, 30 urteotanherriak bizi izan duenbilakabidea kontatzendu dokumentalak,“Zintzilik ez baita irra-ti bat soilik, hainbatmugimenduren isla etaborroka ere bada.Herri baten historiakontatu nahi izandugu, ir ratiak berakhori egin duelakobeti”.

Iazko abendutik,herriz herriko aurkez-penak egiten ari dira,gonbidatzen dituztenherrietan aritzekoprest. Hilaren 26an,esaterako, GrosekoKortxoenea gaztetxean

ikusi ahal izango da eta 30eanberriz, Errenteriako gaztetxean.DVD formatuko 1.000 kopia argi-taratzeko asmoa daukate, gehiga-rriz osatuak, hala nola Ynestrilla-sek 1998an herrira egin zuen bisitaedo Ciudad sin ley dokumentala.

27 urte ez dira ezer

Bizkaiko Zientzia eta Teknologia Parkea Europar Batasunaren Zero Hytechpark proiektuanparte hartzen ari da. Bera bezalako guneak jasangarriak izatea da helburua. Horretarako

bideetako bat izan daiteke iturri berriztagarrietatik lortutako energia soberakinakhidrogenoaren bitartez metatzea, ekoizpen txikiko uneetan baliatu ahal izateko. Zamudioko

BTEK zentroan LH eta Batxilergoko ikasleei azaltzen dizkiete hidrogenoaren aukerak.

| UNAI BREA |

Argazkiak: BTEK / Bizkaiko Zientzia eta Teknologia Parkea

KANPOTIK BEZAINBAT BARRUTIK, itxura futu-rista dauka Zamudioko Zientzia eta Teknolo-gia Parkeko BTEK eraikinak. DBHko 3. eta4. mailako eta Batxilergoko ikasleek bisitatudezaten pentsatuta dago batez ere, eta haien-tzat erakargarri izan nahi du diseinuak, bainaez haientzat bakarrik. “Teknologia gizarteratunahi dugu, gizarteak sentitu dezala teknologiabere parte dela; adituak izan gabe ere, ona dagauzek zelan funtzionatzen duten jakitea,horrela hobeto jabetuko gara-eta teknologiazegiten dugun erabileraren ondorioez”, dioskuXabier Diaz Silvestre zentroko zuzendariak.Berak hartu gaitu, gaurkoan ARGIA beste bisi-taririk edukiko ez duen piramide bikoitzean.

Zientzia eta teknologiaren kultura jendar-tean zabaldu eta, bide batez, ikasleengan boka-zioa suspertzeko nahia aldarrikatzen du BTE-Ken webguneak. Bizkaiko Zientzia etaTeknologia Parkeak 2005ean egin zituenBTEK –Bizi Teknologia esan nahi du– sortze-ko lehen urratsak; ondoren, 2009an, BTEKFundazioa sortu zuten parkeak berak, Ikasto-len Konfederazioak, Elhuyarrek, Tecnaliak etaSPRIk. 2010ean zabaldu zuten eraikina.

Bisita gidatuetan, teknologiaren alderdihurbilenaz hitz egiten diete ikasle nerabeei.Egunero ukitzen dituzten gauzez, edo behin-tzat zeharo arrotz suertatuko ez zaizkienez.Ezin dena hemen laburtu ordea; izan ere, bisi-taren amaierako lantegiari eskaini nahi dioguarreta batik bat. Hidrogeno eta EnergiaBerriztagarrien Tailerrari, hain zuzen.

Zero Hytechparken ardatza: hidrogenoaBizkaiko Teknologia Parkea Espainiako Esta-tuko beste parke batzuekin batera ari daEBren Zero Hytechpark proiektuan partehartzen. Egitasmo pilotua da, azken xedeaparke teknologiko jasangarriak lortzea ditue-na. “Esparru asko daude lantzeko, eta horie-tako bat hidrogenoa da”, azaldu digu Diazek.Alderdi teknikoaz, alegia ikerketaz, Funda-ción Hidrógeno Aragón arduratzen da guz-tiz. Bizkaiko Parkeari, berriz, proiektuarendibulgazioa egitea egokitu zaio.

Bide ugari urratu daitezke jasangarritasu-naren bila, Diazek dioskunez. Baina kasuhonetan, esan bezala, hidrogenoa da ardatznagusia. “Energia berriztagarrien arazoetakobat da gehienetan kanpoko baldintzen men-pekoak direla: haizea, eguzkia, olatuak...Momentu batzuetan sobera ekoizten da, eta

HIDROGENOA

Parke teknologikojasangarriaren bila

BTEK eraikinaren kanpoko aldea.


HIDROGENOA

ezin da metatu. Beste momentu batzuetan,berriz, falta dago”. Helburua da soberakinagordetzea eskasia dagoenerako, baina egiteaez da esatea bezain erraza. Eta irtenbideetakobat hidrogenoa izan daiteke.

Hidrogenoa, energia bektoreBTEKera egindako bisitaren azken zatian,bideo batek hidrogenoaren aukerak azaltzendizkie ikasleei. Hari esker jakingo dute kon-tsumitzen ez den elektrizitatearekin hidroge-noa sor daitekeela, elektrolisi bidez. Prozesua-ren xehetasunetan alferrik ez galtzeko, esandezagun hasieran ura dugula, eta hari korron-te elektrikoa ezarriz hidrogenoa eta oxigenoalortuko ditugula. Bada beste bide bat, eragin-korragoa: hidrokarburoetatik ateratzea. Bainasistema horrek CO2 askatzen du; ez dirudi,beraz, bilatzen ari garen jasangarritasunarenhelburuarekin erraz ezkontzeko modukoa.

Modu batean zein bestean lortuta, hidro-geno hori gerora erabili ahal izango duguenergia eskuratzeko, baina arazoa da berehalagorde behar dela, bestela badoa. Kontuanhartu behar da unibertsoko elementu kimikoarinena dela; horregatik ezin da gas formanaurkitu Lurrean, airea baino askoz arinagoaizanik ihes egiten duelako.

Hidrogenoa masa unitate bakoitzeko ener-gia gehien duen fluidoa da, eta energia lortzekoerabiltzen denean –oxigenoarekin konbinatuz–ez du hondakinik sortzen. Ez da harritzekoa,hortaz, zenbait ikerlarik egindako iragarpena:etorkizuneko ekonomia hidrogeno-ekonomiaizango da. Zergatik ez da hala oraingoz? Meta-tzeko zailtasunengatik, batez ere.

Batez ere bi metodo erabiltzen dira hidro-genoa gordetzeko, arestian aipatutako bideo-ak aipatzen duenez: gas modura edo hidruromodura, hots, metal batekin konbinatuta eta

beraz forma solidoan.“Gas moduan gordezgero presio handi batenpean gorde behar da”,azaldu digu Xabier Dia-zek, “ohiko presio etatenperaturan hidrogeno-ak oso dentsitate txikiaduelako”. Hori traba da,noski. Batetik, presiohandi horiek lortzekoenergia gastua eginbehar delako; bestetik,denbora behar delakopresurizatzeko. Hidro-geno-auto baten biltegiabetetzeak luzeago jotzendu gasolinazkoa bete-tzeak baino. Hori bai,auto elektriko baten

bateria kargatzea baino laburragoa da.

“Maila esperimentalean oraindik”Hidrogenoa hidruro eran gordetzeak presuri-zatu beharra saihesten du, eta bide batez ezda hain arriskutsua –hidrogenoa oso gassukoia da–, baina nekez balio lezake, adibi-dez, auto baterako: hidruroa lortzeko osometal astunekin konbinatu behar da gasa, etaberaz biltegiak pisutsuegiak dira. Alternatibaona izan litezke etxerako, hidrogenoaren tek-nologia garatu ahala beti ere. “Kontuan hartubehar dugu hau guztiau oraindik oso mailaesperimentalean dagoela”, gogorarazi diguDiaz Silvestrek. Bizkaiko Teknologia parkea-rekin batera Zero Hytech proiektuan dabilenFundación Hidrógeno Aragónen ikerketa-lerro nagusietako bat, hain zuzen, hidruroakeratzeko metalik egokiena aurkitzean datza.

BTEKeko bisitari gazteei ez zaizkie zailta-sun horiek ezkutatzen. Alde on eta txarrakdituen aukera bat da hidrogenoa, horixe jakindezatela da helburua. Edozein kasutan, ikas-leak sakoneko azalpen teorikoekin gogaitzeasaihesten dute gidariek. Bideoa ikusi eta energiaberriztagarriei buruzko zenbait azalpen jaso etagero, berehala ekiten diote lantegiaren aldepraktikoari. Lehenik, elektrolisi erreakzio bateragin beharko dute. Bigarrenik, ur molekulapuskatu eta oxigenoa eta hidrogenoa bereiziondoren, bigarrena baliatuko dute erregai-pilabatean energia lortzeko. Prozesua lehengoarenalderantzizkoa da: oxigenoa –oraingoan zuze-nean airetik hartua– eta hidrogenoa elkartzea,ura, elektrizitatea eta beroa ematen dituenerreakzioan. Elektrizitate horre-kin, azkenik, auto txiki bat mugia-raziko dute. Helduak direneanbenetako hidrogeno-auto bat gida-tzeko aukerarik izango ote dute?n

BTEKekoHidrogeno etaEnergiaBerriztagarrienTailerrean,ikasleek eurekbereizten dutehidrogenoauretatik, elektrolisibidez. Ondoren,hidrogeno horierabiltzen duteauto txiki batmugiarazteko.

20 � 2014KO MARTXOAREN 23A

IRITZIAREN LEIHOA

XXI. MENDEKO inperialismoak demokra-zia eta giza eskubideak erabiltzen dituaitzakia moduan, garai batean kristautasu-na eta modernizazioa erabili ziren bezala.Aitzakiak aldatu dira, baina ez metodoa.Lehenengo hegemonia politiko-kulturalalortzeko misiolariak bidaltzen dira (garaibatean elizarentzako egiten zuten lan,gaur GKEetarako), beranduago merkata-riak eta “enpresariak” doaz ekonomiakolonizatzera eta, azkenik, zuzeneko kon-trol politikoa dator (militarrekin etagobernu txotxongiloekin).

Misiolari gehienek itsuan sinesten duteberaien lanean; aspaldikoek pentsatzenzuten kristautasuna zabalduz arimak sal-batzen zituztela, oraingoek aldiz, sinetsitadaude balore mendebaldar zaleak barreia-tuz giza eskubideen eta demokraziarendefentsa egiten dutela. Kontua da Ukrai-nan demokrazia liberal bat zegoela, prak-tikan herrialdea mendebaldetik gertuagozegoen Errusiatik baino eta NATOkoindar armatuekin kolaboratzen zuen.Baina, EBk eskainitako akordio komer-tziala kolonizazio ekonomiko hutsa bainoez zenez, Janukovitx ez zen igo trenhorretara Errusia ekonomikoki laguntze-ko prest agertu zelako.

Une horretatik aurrera GKEetakomisiolariak atsekabe soziala mobilizatzenhasi ziren gobernuaren kontra. VictoriaNuland, AEB kanpo harremanetarakoidazkariordeak berriki esan du 1991tikAEBk 5.000.000.000 dolar inbertitudituela misiolari eta GKEetan Ukrainan.Berak ere argi adierazi zion AEBetakoenbaxadoreari Kieven bere hautagaia

Ukrainako boterea hartzeko Jatseniukzela. Aste batzuk beranduago estatu kol-pea gauzatu eta hau izendatu zuten lehenministro.

Ez zen erraza izan estatu kolpea ema-tea. Hasierako misiolarien manifestaldibaketsuak azkar bilakatu ziren biolentoak.Poliziek eskautak ziruditen eta horriesker, eskuin muturreko sektoreek eraikinpubliko ugari hartu zituzten. Gabonetakobarealdiaren ostean, urtarrilean shockdoktrina aplikatu zuten Ukrainan. Mani-festari batzuk pistolak eta fusilak erabil-tzen hasi ziren poliziaren aurka egiteko,baina baita ere erreakzio bortitz bat sor-tzeko. Ez zen iritsi. Ondoren, frankotira-dore batzuek ehun manifestari eta poliziainguru erail zituzten. Orduan bai, estatukolpe bortitz bat gauzatzeko shocka sortuzen. Mendebaldeko hedabideek behin etaberriro Janukovitx seinalatzen zuten ardu-radun gisa. Iturri informatibo alternatibo-ek kontrakoa zioten, ez zeukan logikarikgobernuak hori egitea bere amaiera supo-satuko lukeelako. Edonola ere, mendebal-deko propaganda makinek egina zutenberaien epaiketa. Europar Batasunakzigorrak iragarri zituen Ukrainaren aurka.Azkenean, presio internazional handibaten erdian Janukovitx akordio baterairitsi zen oposizioarekin, Alemania, Polo-nia eta Frantziako bitartekaritzarekin.Berak bere partea bete zuenean, poliziaerretiratuz, oposizioko indar faxistekordu gutxitan boterea hartu zuten. Estatukolpea gauzatu egin zen: presidenteak etadiputatuen ganbera erdiak ihes egin zuteneta gelditu ziren diputatuek neurri ilega-lak, neofaxistak eta neoliberalak bozkatuzituzten paramilitarren “zaintza” pean.

Beranduago jakin dugu Catherine Ash-ton eta Estoniako kanpo harremanetara-ko ministroaren arteko elkarrizketarenberri. Azken honek Kiev bisitatu osteangarbi esan zuen zantzu guztien araberafrankotiratzaileak oposizioko kideak zire-la eta gobernu kolpista berriak ez zituelagertakariak ikertu nahi. Halaere, hedabide gehienek pasoegin dute berriaz, izan ere,ikusi nahi ez duena bainoitsuagorik ez dago. n

Estatu kolpea Ukrainan

Ez zen erraza izan estatu kolpea ematea.Hasierako misiolarien manifestaldibaketsuak azkar bilakatu ziren biolentoak.Poliziek eskautak ziruditen eta horri esker,eskuin muturreko sektoreek eraikin publikougari hartu zituzten. Gabonetakobarealdiaren ostean, urtarrilean shockdoktrina aplikatu zuten Ukrainan

Asier BlasMendoza �

EHUKO

IRAKASLEA

IÑIG

OA

ZK

ON

A


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �

IRITZIAREN LEIHOA

22 2014KO MARTXOAREN 23A

BATZUETAN, baimenik eskatu gabe har-tzen ditugu kaleak, txikitu haien sinbolopatriarkal eta kapitalistak, Rajoyri odolez-tatutako eskuminak bidali, ertzainei barreegiteko baimenik ez dugula eskatukogogorarazi, manifa bat hasi eta behar ezzen lekutik jarraitu, komunera gogoakagintzen digunean joan, gure egitasmoakgrabatu eta zabaltzeko gure buruak aspaldibaimendu genituela gogoratu, hitz egitekoeskubidea eta hitz ez egitekoa ditugulaoroitu... beti baimenak baimen.

Baina, aldiro-aldiro eta normalean, pro-testa egiteko baimena eskatu behar dugu.Manifestatzeko, elkartzeko, aritzeko, baime-

na eskatzera behartzen gaituzte. Bisitatzekoepailearen baimena behar dugu, maitatzekobeste epaile batena. Abortatzeko psikiatrabatek, mediku batek baimenduko gaitu.Informatzeko, adierazteko, baimena eskatubehar dugu, ezin dugulako nahi duguna nahidugun moduan esan eta pentsatu. Eta pen-tsatzeko baimenduak dauden pentsamen-duak bakarrik garatu ditzakegu.

Eta hala nenbilela, baimenik gabekopentsamenduak ordenatuz,kaleetako hormek argi gogora-razi didate: inoiz inork ez duelabaimenik eskatu historia alda-tzeko. n

EGIBARREK MEZA ESANGO DU, eta epistolan adieraziponentzia Estatus (Estatutu) berriaren abiapuntuizango dela eta ez helburu. Baina ponentzia hauenkortsetatuta dator hasieratik, PSOEk jarritako bal-dintzak EAJ-PNVk onartuta: Espainiako marko juri-dikoa eta indarrean dagoen legedia. Hau da, Espainia-ko Estatua izango da berbaldi-hausnarketa horrenfiskalizatzailea. Baina PNVren akor-dio honen aurretik beste bat adostuzuen EH Bildurekin, ezer izenpetuez izanagatik ere.

Eta zer egin du PNVk? EH Bildubaztertu eta PSOE magalean hartu,horixe egin du beste behin ere. Etalibre da ibilbide horretan nahi dituenbidaideak aukeratzeko, jakina! Bainaaurretik hitzartuta dagoenari muzinegin eta maitalearen besoetara goxo-goxo joatea ez da txalotzeko modu-ko portaera, ez duina ere. Errespe-tuzkoa esan nahi dut. Ideologikoa. Politikoa, berenburua abertzaletzat izanez gero. Argi eta garbi utzi dubeste behin ere PNVk Ezker Abertzalea ez duelaalboan nahi (“Horiekin ezta dirutan ere”, esan duAzkunak) alderdiaren jarduera egunerokoan, askozere erosoago sentitzen baita “Espainia bat eta baka-rra” aldarrikatzen duenarekin, Espainiatik eta Fran-tziatik ospa egin nahi duen Sorturekin baino. Bainamin ematen dit PNVren aldaketa kamaleonikoak. Ez

da berria, bai, badakit. Berdin dio norekin elkartubere aurrekontu politikoak lortzen baditu. EzkerAbertzalearekin izan ezik. Egia da urte luzeetangurean ereindako mesprezu eta mesfidantza ez delagauetik egunera sendatzen eta denbora beharkodugula elkarrenganako konfiantza hori lortzen. Den-bora izango da zauri guztien sendagarri.

Dena den, Ezker Abertzaleak(“PNV barik ezin helburua lortu,baina PNVrekin nora?”) pedagogiapolitikoa eta portaera eta jarreraeraldaketa egin behar duelakoannago, PNV eta Ezker Abertzaleainoiz eskutik joango badira. Maxi-malismoak teorian ondo daude.Praxi polit ikoan, ostera, uneanuneko lorpen gauzagarrien atzetikjardun behar da, behin betiko etsi-ko, aspertuko eta abailduko ez baga-ra. Konfiantzazko harremana lortu

behar dugu, baina onartuta Ezker Abertzaleakoraindik bakarrik egin behar duela desertuko ibilbi-de politiko instituzionala, denboragarrenera kon-fiantzazko harreman hori, politikoa baino areagopsikologikoa dena, lortu ahal izateko. Etainori otutzen bazaio “hobe bakarrik,txarto lagunduta baino”, Ezker Abertza-lea lokalista eta probintzianoa bilakatukoda. Ezdeusa. n

Gureak…

Karlos Gorrindo Etxeandia EUSKARA TEKN IKAR IA �

KattalinMiner�

KAZETAR IA

DA

NI

BLA

NC

O Baimenik gabe

Urte luzeetan gureanereindako mesprezueta mesfidantza ez dagauetik egunerasendatzen,denbora beharko duguelkarrenganakokonfiantza hori lortzen

IÑIG

OA

ZK

ON

A


IRITZIAREN LEIHOA

DA

NI

BLA

NC

O

URTEROKO LELOA DA, badakit:zergatik ezin dugu parte hartugizonok Lilatoian? Eta aurtenere kexuka entzun dut ezagunbat, baina ez “zergatik ezin duguemakumeekin batera joan, alda-rrikapena elkarrekin eginez”tonuan, baizik “parekidetasunaeskatzen dute, baina gero gu dis-kriminatzen gaituzte, bada geroez daitezela kexatu” gaineratuta.

Lehenengo taldeko gizoneiesango nieke bigarren taldekoenpentsamoldea oraindik ere hainzabaldua dagoen bitartean,beharrezkoa dela Lilatoia; etabigarren taldekoentzat, hemenargudio gutxi batzuk:

– Behingoz, baita modubisualean ere, protagonistak–erabatekoak, bakarrak– emaku-meak izan daitezen. Eta helmu-gara iristen lehena –eta garailebakarra– ere emakumezkoa izandadin.

– Behingoz, modu sinboliko-an, literalean eta bisualean, ema-kumeek kalea har dezaten, espa-zio publikoa emakumeena –etasoilik beraiena– izan dadin.

– Behingoz, rolak alda daite-zen: emakumeek jaso ditzatentxaloak, eta gizonak egon daite-zen espaloian animatzen etaseme-alabak zaintzen.

– Jabetu gaitezen, arreta dei-tzen digula denak emakumezko-ak izateak lasterketan, baina ezmaratoi-erdi eta lasterketa“herrikoi” pila batean korrika aridiren %90a gizonezkoak izateak.

– 3.500 emakume –berezikiama tartean bada– korrika ikusteaedozein kanpaina baino eraginko-

rragoa delako neskatoak kiroleraanimatzeko.

– Baztertuta sentitzen direngizonek enpatizatu dezatenemakumeek sar ri sentitzendutenarekin, kontziente edoinkontzienteki lasterketen –etamakina bat ekitaldiren– ereduaoso maskulinoa baita: DorletaUgalde kirolariaren hitzetan,“onartuak direla eta kontuanhartzen dituztela sentitu behardute emakumeek kirol mun-duan, bestela lekuz kanpo ikus-ten dutelako beren burua, giroarrotzean”.

– Horregatik guztiagatik dis-kriminazioa, diskriminazio posi-tiboa, oraindik beharrezkoa dela-ko; nola ulertu bestela hainbesteemakume animatzea festa giroaoinarri duen Lilatoian parte har-tzera, eta hain gutxi proba mis-toetan?

– Lilatoia izan dadin lehenurratsa eta tranpolina, emakumehoriek guztiek proba mistoetara-ko jauzia egin dezaten. Izan ere,nik ere emakumeekin batera eginnahi dut korrika, bainaez martxoaren 8an. n

Mikel Garcia Idiakez� ARGIAKO KAZETAR IA

Lehenengo taldekogizonei esango niekebigarren taldekoenpentsamoldea oraindikere hain zabalduadagoen bitartean,beharrezkoa delaLilatoia; eta bigarrentaldekoentzat, hemenargudio gutxi batzuk

Gizonik ez Lilatoian

Sortu den eztabaida irakurdezakezu blogean.

Lezio bat da ikasten dena behin Sarrikora sartuta: kapitalaren morroiak gara bizitzan hasi ta buka!Hile honetan markatu al dioKontraekonomiak pauta!Nahiz dirudien, ez dauka ezerekonomiaren aurka; justuago bat birpentsatzeko ziotik gehiago dauka.

Kapitalismo basatiari sozialismo dosia…Gogora jatort behin Maialenek BECen adierazia;Andonirekin giltzurrun-pasan, argitu zuen auzia: “lehen bi ta zero, ta orain bana”, hura zela justizia.Gizartegintzak beharko lukeen gizalege nagusia!

Krisia sortu dutenak daude alfonbra gorritan bero,ta bitartean aldaketarik ez dezagula espero.Zer litzateke gure buruan ekuazio hau balego:behar ez dudan baliabide bat eskuratzen dudanero, besteren batek behar duena ez du aurkituko gero. n

Doinua: Mutil koxkor bat.

Kontraekonomiajardunaldiak

Iñaki Aurrekoetxea�

BERTSO BERRIAK

BIZ

KA

IE


IRITZIAREN LEIHOA - ZIRTAK

“AMODIOA EZ DA EXISTITZEN, baina bere ondorioakbai”, aurkitu dut paperezko musuzapi batean nireletraz idatzita. Maitasunaz tarteka idaztea da, poetekidazten dakiten eta taberna batean beste zereginhoberik ez duen gainerako jende guztiarekin parteka-tzen duten idatzizko mania gutxienetakoa.

* * *Orain gutxi Iñigo Astiz eta Baita hondakinak ere

bere poema liburuko hainbat irakurle bildu ziren, lanhorixe hizpide. Partaideetako batek Astizi liburuak(edo akaso berak) erromantikotik gutxi izatea lepora-tu zion. Poetak maitasunari buruz zuen kontzepzioabikainki azaldu zuen. Alegatu zituenetatik gogoan dutesan zuela edozein giza harreman prekarioa dela etamaitasunezkoa ere bai, eta haren gainean eraiki denberbontzikeria guztitik aske ibili nahi zuela berak–gaizki aipatzen ari naiz Astiz, nire azalpenak ez due-lako, bereak bezala, distirarik–. Amodioa ez da existi-tzen, baina bai bere hondakinak.

* * *Amodioa gaizkiulertu asko-

ren metaketa da. Azokan ibilieta jaka bat eta Lukreziorenliburu bat (Patxik lerrakeenmodura) feriatu ondoren,garagardo pare bat hartzeraeseri gara. Orduantxe sentitududan zorionaldia nahastenbadut eta izen handios batparatzen badiot errua nireabaino ez da.

* * *Maiteminduta gaudenean

–dio kontuaz xehekien idatziduen idazleak, zeinaren izenaaipatzea merezi ez baitu–,amodioa hain da handia nonez zaigun barruan sartzen:maite dugun pertsonarenga-nantz irradiatzen du, bertanbidea mozten dion superfiziebat topatzen du, abiapunturaitzularazita; eta talkak bihurtzendigun samurtasun hori, geuresamurtasuna bera dena, besterensentimendutzat jotzen dugu, etagogokoagoa dugu gure maitasuna itzul-tzean joatean baino, ez baitugu nabaritzengeuregandik datorrela.

* * *Terrazan eserita, maitale batek besteari galdetu dio,

erretorikoki (nahi nuke pentsatu), ea nola maitatzenahal duen hainbeste, “how can I love you so much?”.Erantzuna zinikotzat har liteke, baina poetikotzathartu du: “Zu eta zure maitasunaren artean suertatunaiz”.

* * *Amodioa (gutxienez) biren arteko gezur parteka-

tua da. Amodioa hitzen bidezkoa da. Begietatik desi-ratzen dugu. Hizkuntzatik maitemintzen gara. Horre-gatik da amodioa poeten eraikuntza eta horregatikbehar lukete poetek deseraiki eta desberbatu, gorpu-tzera itzuli.

* * *Maitaleek elkarri etengabe elkar maite ote duten

galdetzeak erakusten du zer osagai badaezpadakoezegina dagoen. Maitale bat gezurra esatera behartutadago, jolasean jarraitu nahi izanez gero, edo –beraohartu gabe– maitatzera behartuta dago.

* * *Lukrezioren De rerum naturatik

aipu bat baino ez dut ezagutzen,sexu harremanaren deskripzio ede-rra, Sarrionandiaren itzulpeneanmaiz irakurria. Liburuaren gaztela-niazko itzulpenean bilatu dut, aur-kibidean ere, eta neke zait pasarteaaurkitzea. Editoreak “El amor” epi-grafepean paratu du latinez Derebus veneriis dena (Venusen kon-

tuak), modu adierazkorrean hazia-ren nondik norakoekin hasten dena.

* * *Amodioa ez da (hitz bakar

batean) existitzen eta horrenbeharrik ez genuela sinetsita nen-goen. Kontzeptu absolutuenartean gutxien kuestionatua da eta

eraistea lan handiena eman leza-keena. Hala ere, bitxia egiten zaitbizitzen ari den berpizkundea. Bada

maitasuna aldarrika ari den queer filo-soforik, eta queer izan gabe euskal filo-

soforik ere bai. Beude. Niklehenagotik daukat hementxe

aipatu ditudan eta aipatu ez ditu-dan egile guztiek maitasunaz(sic) zer idatzi duten. n

Angel Erro� IDAZLEA

DA

NI

BLA

NC

O

Maitasunez

Antton Olariaga


ERDIKO KAIERA

ORENSETIK DALMATIARA eta Sardiniatik Nafa-rroara dago zabaldua hartz bortitz, arlekinkoloretsu, joaldun zaratatsu edo dantzari apainmozorrotzeko ohitura. Eta emakume. Emaku-mea, edo haren irudia bederen, behin etaberriz ageri zaigu inauterietan. Gizonek maitedute emakume mozorrotzea, andre nobia ain-geruar edo emagaldu likits, trabestismoa goza-garri zaie gizonei. Soineko, ileorde, ezpainmargotu eta titi parea soinean, beren gizonta-suna zalantzan jarri gabe emakume jantzi etaemakume gorpuzteko aukera ederra eskain-tzen dio gizonari inauteriak. Gizon nortasuna,bere genero duintasuna urratzeko kezkarikgabe gainera. Are gehiago, gizontasuna alda-rrikatzeko ere baliagarri izan liteke. Bai, ema-kume irudia ohikoa da inauterietan, gorpuztenduena gizonezkoa baldin bada.

Beste kontu bat da emakumeak mozorrofestan parte hartzea. Transgresioa gizonezko-en barruti esklusiboa bailitzan formulatzendugu mozorro festa. Askatzailetzat saltzen

EmakumeakEuskal Herriko inauterietan

Inauteria transgresioa, urraketa, haustura da. Gure nortasuna ezkutatu, eta beste norbaitizatera pasatzen gara, beste zerbaitetan transformatzen gara. Mozorrotzean gure eguneroko

identitatea ezabatzen dugu, eta tarte batean, beste zerbait izatera jolasten gara. Egunerokoankateatuta bizi diren norbanako arruntak izateari utzi eta ametsetako zein amesgaiztoetako

mozorroak izatera pasatzen gara. Zintzotasun aspergarria utzi eta anonimatuak ausart,zirikatzaile, lotsagabe, transgresore izateko aukera eskaintzen digu.

| OIER ARAOLAZA |Argazkiak: Gari Garaialde

ERDIKO KAIERA - EMAKUMEAK EUSKAL HERRIKO INAUTERIETAN


dugun errituala, gizonezkook gizarteandugun posizio hegemonikoa sendotzekobaliatzen dugu. Lan erritmoarekin hautsidezakegu inauterien bidez; Zer esanik ezseriotasunarekin, ordenarekin, isiltasunare-kin, otzantasunarekin... Baina genero bereiz-keta ukiezina zaigu nonbait. Hausturarimugak, genero mugak jartzeko, asmatzekogai garela erakusten dugu inauteriaren bidez.

Inauteriaren askatasuna Atenaseko demo-krazia zaharraren pareko gertatzen da. Politi-koki aitzindaria zen Greziako sisteman hiritarguztiek zuten gobernu erabakietan parte har-tzeko eskubidea. Hiritarrak gizonezko libreaksoilik ziren ordea, emakume eta esklaboek ez

zuten txartelik zozketa horretarako. Eta hor-txe bertan daukagu jarrita zepoa orain ere.Tradiziozko festaren pedigria aldarrikatu nahiduten zenbait inauteritan, anabasaren erdianarauak, genero bazterketa gauzatzen jarraituahal izateko arauak, asmatzen dituzte orain-dik, erritualaren, sinbologiaren edo tradizioa-ren izenean. Noiz eta araurik gabekotzat aur-kezten dugun aroan bertan.

Mozorrotzea akzio transformatzailea da.Aztikeriak ez du sobera irauten, ordu batzuk,egun batzuk gehienez, hordialdiaren arrastoadesagertu arte. Baina magia indarrean den tartehorretan, oskolaren eraldaketak identitateberria eskaintzen digu. Ordura arte gurea izandenarekin zerikusirik ez duen nortasun berriadaramagu soinean eta mozorroa jokatzen duguinoiz besterik izan ez bagina bezala. Mozorro-ak ez du gurekin lotura handirik, ez da gu, etatamainaz aparte, ez dauka gure antzik ere.

Txirikorda atzerakoi absurdoa da zenbaitmozorro janzteko genero mugak jartzen ibil-tzea. Edozein testuingurutan ulergaitza dena,zentzugabea bihurtzen da inauterietan. Udalakdesfilea antolatzea da inauteri bat hiltzen saia-tzeko estrategia on bat. Beste bat, mozorro-tzeko arauak ezartzea. Eskerrak aratusteakarau hauste bihurtu nahiak inau-teri gehienetarako sarbidea eskai-ni dien emakumeei. n

Argazki gehiago webgunean:www.argia.com

ERDIKO KAIERA - EMAKUMEAK EUSKAL HERRIKO INAUTERIETAN

2014KO MARTXOAREN 23A�28


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

IBAN BARRENETXEA ilustratzaile gisa da ezaguna gure inguruan,baina sarritan gertatzen den bezala, ilustratzaileak bere testuakidazteari ekin eta Zurginaren ipuina lana eskaini zigun 2011n (etaEuskadi saria eskuratu bigarren urtez jarraian, kasu honetan gazte-laniazko arloan). Orain, Arkaitz Goikoetxearen itzulpenari esker,euskaraz goza dezakegu Firmin zurginaren istorioaz. Izan ere, berelana bikain egiten zuen zurgin baten kontakizuna dugu liburu hau:“Hark egindako gurpilak hain ziren perfektuak, aski izaten zenbegiradarekin bultzatzea jiraka has zitezen. (…) Eserlekuak proba-tu, eta norbaitek zin egin zuen aurrerantzean ez zela beste inoneseriko”. Zurginaren lana, baina, aldatu zen Von Bonbus baroiarenmezulari bat iritsi zitzaionean Firmini: “Presazko mezua: azalduberehala baroiaren jauregira”.

Irakurleari Txinako tradizioko kontakizunak gogorarazten dizkioaurreko pasarteak; pintatzaile finarenak, Hang Gan-en zaldi magi-koa edo Sarrionandiaren Enperadore eroa ipuin zoragarria; izan ere,iturri beretik edanda daude kontakizun hauek guztiak, baita Firmi-nena. Langile fina, primeran aritzen dena artea sortzen, gauza ede-rrak egiten, zoragarri politak eta ia perfektuak… eta botere nahian,langilearen trebetasun hori erabili nahi duen jauntxoaren istorioa.

Barrenetxeak testuaren eta irudiaren erritmoa tartekatuz irakur-lea erabat sartzen du istorioan. Von Bonbus baroiaren berri ema-ten duten bi irudi zabaletan, zurginaren bila doazenean eta baroiaohean gaixorik ikusten direnetan, barneratzen gara zurgina etabaroiaren arteko harremanen mundura; baroiak, bere gudu etahandinahiak bultzatuta, hainbat gorputz atal galduko ditu… etaguztietan zurginak zurezko ordezko bat egingo dio guztien ones-pena jasoz: “Lan bikaina, zurgina jauna, bikaina benetan! Zurezkoesku hau, zalantzarik gabe, lehengoa baino hobea da!”, eta eskubiak eta zangoak galduta ere baroiak gerra ontzi batean buruagaldu arte. Eta zurezko burua egindakoan, baroiak ez baina hareningurukoek adierazi zioten zurginari bere lan aparta: “Lan bikaina,zurgin jauna, bikaina benetan! Zurezko buru hau, zalantzarik gabe,lehengoa baino hobea da!”.

Eta hitz horiekin amaitzen da, ironia puntu hori jarrita, ipuina.Baroiaren hari nagusi horren barnean, baina, Barrenetxeak bes-

telako istoriotxo batzuk ere, errotari xuhurrarena kasu, sartu dizki-gu opari; zurginaren izaera hobeto ulertzen lagungarri eta irakurleguztion gozagarri.

Irudien mailagatik zen ezaguna autorea eta orain tes-tuagatik ere; eta guk ere, hauxe esan genezake, ipuineanbezala: “Lan bikaina… lehengoa baino hobea!”. n

Xabier Etxaniz Erle

DAGOENEKO 25 urte egin ditu Tan-tak aldizkariak, pedagogiaz eta eus-karazko irakaskuntzaz hausna-rrean. Hezitzaileei zuzendua,EHUko irakasleek egina da eta seihilero kaleratzen dute. Urte haue-tan guztietan egile ugarik hartu duparte eta artikulu, esperientzia etaikuspegi mordoxka argitaratu dira;horien aurkibidea egin dute azkenalean (25. bolumena, 2. zenbakia).Eskoletako hizkuntza ereduak,ikasteko ohiturak, teknologiaberrietan irakasleek behar dutenprestakuntza, ikastetxeetako anto-lakuntza, ahozko literatura, jolaslibrea, ikaskideen arteko harrema-nak, talde baloreak, auto-ikaskun-tza, motibazioa, ebaluazio motak,heziketa artistikoa, ikas-estrategiak,generoa, gaitasun emozionalak,sormena, gurasoen rola, eskola-sareak, elebitasuna… Ugariak etaanitzak dira jorratutako arloak, etagai horietakoren batean sakondunahi duenak gida interesgarria aur-kituko du azken zenbaki honetan.

Horrez gain, beste lau artikuluere jaso dituzte aldizkarian: web 2.0tresnetan oinarritutako irakaskun-tza prozesuaz; orientazio eta tuto-retza planen inguruan; Donostial-deko gizarte eta hezkuntza arlokozerbitzuetako profesionalen lanariburuz; eta eztabaida taldeetan era-biltzeko NVivo8 erre-mintaz. n

Mikel GarciaIdiakez

Zurginaren ipuinaIban Barrenetxea

Itzultzailea: Arkaitz Goikoetxea.Txalaparta, 2013

Lehengoa hobetzen 25 urteirakaskuntzaz

gogoetan

Haur eta Gazte Literatura

Tantak. Hainbaten

artean

EHU, 2013


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

NAZIOARTEKO jaialdi eta txapelketan parte hartzekoaukera eskaini zion Getxo lanak (2008) Korrontzi tal-deari. Urte hauetan, trikitiaren esparrua oinarri hartueta Agus Barandiaran eta bere taldekideek EuskalHerriko musika tradizionalari gaur egungo ikuspun-tua emanez, munduko hainbat herrialdetako artiste-kin oholtza partekatzeko zortea izan dute. Ibilbidehonetan egindako lagun horietako asko topatukoditugu Tradition 2.1 diskoan: Justin Val, Tenores diNeonelli, Phil Cunningham, Jesús Cifuentes (CeltasCortos)… Hirurogei musikaritik gora izan diraeuren artea erakutsi dutenak ezohiko lan kosmopoli-ta honetan, eta gure artean ezagunak diren hainbatartista ere aritu dira zerrenda luze horretan: MikelMarkez, Alex Sardui, Mikel Urdangarin, GarikoitzMendizabal…

Baga-Biga etxeak 3 urte behar izan ditu proiektuhau argitaratzeko, koordinaketa lana ez baita nola-nahikoa izan. Kontuan izan behar da 26 grabazioestudio erabili direla diskoaren grabaketarako(Vigo, Madril, Manchester, Ramallah, Zimbab-we….) eta ahalegin handia egin dutela mundukohizkuntza eta soinuen ekarpenean. Lan honi eskai-nitako orduek ere inbertsio ekonomiko handia izanda ekoizleentzat, luxuzko edizioa kaleratu baitute.Hamasei kantuz osatutako lana disko-liburuxkaformatuan aurkeztu zaigu eta musikarien zerrenda,kanten azalpenak edota instrumentuak ezagutuahal izateko hiztegia ere kontsulta dezakegu. Guz-tia, lau hizkuntzatan: euskaraz, gazteleraz, frantse-sez eta ingelesez.

Honen guztiaren osagarri, bi klip erakustendituen DVDa: Sardos, 2013an Huarteko (Nafarroa)Arte Garaikideko Zentroan Oinkari dantza taldea-rekin batera grabatutakoa, eta Aupa Mauriz ia ,2012ko Bilboko Aste Nagusian Ygor Yedra &Oksana Kucheruk dantzariekin zuzenean grabaturi-ko emanaldia.

Hamasei abesti. Hamasei istorio, azken finean.Bakoitzak du bere iturria, bere sorrera eta bere gara-pena. Isukitzeko aldian da disko honetan aurki deza-

kegun abestirik bitxienetakoa. Arreta ematen du tri-kitilariari eta, bide batez, trikitiari eskainitako kantuhonetan soinu txikirik ez entzuteak. Trikitiaren doi-nuaren alaitasunetik urruntzea izan da egilearennahia, eta melankolia ukitua emango zion soinuaIsraelgo Liron Man-ek jotzen duen Handpans-entopatu du. Tomas Arrizabalaga (Tomas Sitzes) Eus-kal Herriko trikitilari onenetakoari eskainitako kantada. Trikitilari zaharrak 1975ean Bilboko Herri Irra-tian egindako bere azken elkarrizketa hartzen duoinarri, eta bere ahotsa da gidari. Elkarrizketa hone-tan trikitiaren etorkizunari buruzko kezkak agertzenzituen, bere ezaguerak oinordekorik ez izatearenzalantza. Zorionez ez da horrela izan. Beste hainbatartistak bezala, tradizio hori bizirik mantendu ahalizateko ahaleginak egin ditu Agus Barandiaranek.

Munduko soinuak hauspo txikiarekin uztartuz,kultur ugaritako musikarien topaketa liluragarrialortu du Korrontzi taldeak. Zenbait estilo fusiona-tzean nahasketa bitxiak sortu dira: PortugalekoFadoa porrusaldarekin, italiar musika arin-arinare-kin, galiziako soinuak biribilketarekin edota flamen-koa fandangoarekin, esaterako. Aipaturiko azkenestilo honetako bi kantetan –La Foule eta Flamendan-go– sari mordoa (horien artean hiru Grammy) jasoduen Javier Limonek jotzen du gitarra. Artista, kon-positore eta ekoizle honek Agus Barandiaranenabesti guziak ekoitzi ditu eta koordinazio teknikoazere arduratu da.

Udaberrian Madril, Bartzelona eta Galizian aur-keztuko dute Tradition 2.1 diskoa, eta, euren musikaahalik eta gehien zabaltzeko saiakeran, aurten ARCMusic (Munduko Musikak) Erresuma Batuko etxea-rekin ekoizteko asmoa dutela adierazi dute.

Trikitiak etorkizunik izango ez zuela penaturikagertu zen Tomas trikitilaria harro azalduko zate-keen bere oinordetza eta, era berean,gure kultura erakutsiz munduan barre-na dabilela ikusi izan balu. n

Olatz Korta

Sustraiko musika:ikuspegi berritzailetik mundura

Tradition 2.1 Korrontzi

Baga-biga, 2013


| ANA ZAMBRANO |ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK

Batek erretzeari utzi diola,besteak ezin duela,bi adiskideak berri-keta bizian ari diraerretzea dela eta ezdela:

– Eta ez alduzu berriro erre-tzen hasteko ten-taldirik izan?

– Ezta gutxia-gorik ere! Egia

esango dizut, normaleangogoratu ere eznaiz egiten.

– Hori baizortea! Nik ordea,ezin dut burutikkendu! Eta zuknoiz utzi zenionerretzeari?

– Duela urte-bete, lau hilabete,zazpi egun eta lauordu!

Hitz gezidunak Gaia: zuhaitzak

SoluzioaKike Amonarrizen umorea

Erretzeari utzi

BALIOTSU------------

ALDILITURGIKOA

GIZATERIA------------

NORATATZIZKIA

22------------

BALE MOTA

BOKALERREPIKATUA

------------AZTERTU

---------------------------------------

MISERIA------------

GADOLINIOA------------

MUSIKATRESNA

------------LANTU, KEXU

ALE- LANDARE------------ONDORA

JOAN

PLATER MUL-TZOA

------------ORATUTA

EDUKI

EROSTA,AUHENA

------------ANKARAKOHERRITAR

PUTRE------------

URREARENIKURRA

KULUBIS,BUIA

------------HEGAZTI

ZANGALUZE

NAGO------------

OINARRIZKOOSAGAI

EZKONSARI------------DEABRUA

UXATZEKOHITZA

OSO ONDO------------

GIZONEZKOBATI HIKA

ESTRON-TZIOA

------------KILOA

... EGIN,ESKAINI ETA

EZ EMAN------------

44

33------------LEHERGAIEZAGUNA

---------------

MUSIKATALDEA

------------GUTIZIATSU

OSO, ERABAT------------NITROGE-

NOA

11------------

ANTZU

SUARIDARIONA------------

MASTA

ZAPALAK------------ZIZARE

------------

------------

MILA KILO---------------HUTS, AKATS

11 22

33 44

KO

NT

SON

AN-

TE

ER

RE

PIKA

-T

UA

----

----

----

BAL

IOA

AG

UM

AI

AM

GI

TA

RR

AA

BA

ND

OD

EI

TO

RE

AK

ES

AI

TU

NT

UX

AG

AN

AI

ZD

OT

EL

AU

AK

BA

PO

SR

AR

TA

TI

UR

KI

AG

OR

OS

TI

AM

AK

NE

TJ

OR

AN

TS

U

M H H

GR

IZ

AZ

E

B A L

H R

GE

OR

GE

CH

ER

NIL

EV

SKY

H.Z

ELL

-CC

BY

SA

OR

CA

BO

RE

ALI

S-C

C B

YSA

FRA

NK

VIN

CE

NT

Z-C

C B

YSA


ALEA - ERDIKO KAIERA

MARTXOAREN 12ANestreinatu zuen TarteanTeatroa taldeak Pankreasantzezlana, BilbokoArriaga antzokian. Eus-kal antzerkigintzarenhiru totem, Patxo Telle-ria, Mikel Martinez etaJoseba Apaolaza, bildudira Jokin Oregirenz u z e n d a r i t z a p e a n .Patxo Telleriak bertsozidatzitako antzezlanada, umorea eta tragediahein berean dituena. Hitz neurtuokñabardura eta espresiobide berriakematen dizkiote hiru lagunen arte-ko afari “hilkorra” oinarri duenantzezlanari.

Pozik daude Tartean Teatrokokideak, Lingua Nabajorum antzezla-nak Donostia Saria irabazi du eta.

Hiru lagunen arteko afaria konta-tzen du istorio honek. Lehenak pan-krea transplantzeko premia larriadauka. Bigarrenak suizidatzekoasmoa dauka hemendik urtebetera,herentzian jaso duen Alzheimerrasaihesteko. Hirugarrenak proposa-men bat egingo dio bigarrenari: sui-zidioaren epea aurreratzea, lehenen-goari bere pankrea emateko.Hemendik aurrera ezustekoek, tra-gediak eta umoreak bat egingo dute.

“Gaur egungo istorio bat da”azaldu digu Patxo Telleriak. “Lehe-nengo istorioa sortu zen, eta gerobertsoz idazteko ideia etorri zen.Aspaldiko asmoa zen, neure burua-ri galdetzen bainion zergatik ez zenbertsoz idatzitako antzerkirik eus-karaz; izan ere, bai baitago gureinguruko hizkuntzetan”. Espainia-

ko Urrezko Mendea, Ingalaterrakoantzerki isabeldarra edota Frantzia-ko Barrokoan antzerkia bertsoz egi-ten zelarik, Euskal Herrian moduhorretan idatzitako antzezlan baka-rra dago, XVIII. mendeko Barrutia-ren Gabonetako Ikuskizuna. “Garaio-tan apenas zegoen euskarazkoantzerkirik. Ikusleriak ez du inoizeuskaraz hitz neurtuz eta errimazidatzitako antzezlanik ikustekoaukera izan”.

Bertsoz idatzi du Patxo Telleriaktestua, baina horrek, astuna izatetikurrun, nabardura eta espresioa emandio antzezlanari, tragediari dagokio-nean honen indarra areagotuz, etaumoreari dagokionean irri urduriakeraginez, herioa ez baitzen txantxe-tan hartzekoa, Tartean Teatrokolagunak heldu arte. Umore kutsukolana bada ere, antzezlanak aurreraegin ahala, honen kutsu tragikoanabariagoa izango da. “Istorioazohartzen bazara, benetako drama da.Abiapuntua drama da eta dramauneak badaude ezinbestean. Herio-tzari buruz ari gara, fribolitateanerori gabe. Baina egoerak ere badau-

ka bere umorea. Istorioagiro eta ustekabez betetadago” azaldu digu Tar-tean Teatroko kideak. Pankreas antzezlanak “ezdauka zerikusik bertsola-ritzarekin, ez baita bertsoabestua” dio Patxok.“Naturaltasunez hitz egi-ten saiatu gara. Bertsoa-ren tempoa ikasi eta gerodesikasi egin dugu horre-tarako. Bertsoari artifi-zialtasun hori kentzeko,

ez dadila geratu errezitazio batenantzera. Horrela gertatuz gero,aspergarria suertatuko litzateke, etapublikoa antzezlanetik deskonekta-tuko luke. Gure helburua da, hasie-ra batean publikoa harrituko badaere, une batean ahaztea bertsoz hitzegiten ari garela”.

Hitz neurtuak izaera bereziaematen dio antzezlanari, hitz neurtuhonen baitan antzerki gehiago aur-kituko balute bezala, eta hari ikuse-zin bati jarraituz ibiliko dira antzez-leak. “Bertsoa artifizio bat da,tresna estetiko bat. Ondo erabilita,eta batez ere, ondo esanda badago,gehigarri estetiko bat da, testuaridotorezia ematen dio, gainbalioa”.Publikoari ez zaio alde horretatikarreta berezirik eskatzen, PatxoTelleriak dioenez, “ez behintzat,beste edozein antzezlanek eskatzenduena baino gehiago. Gure asmoapublikoarengana erraz iristea da. Ezda nekosoa, istorioajarraitzea erosoa izateanahiko genuke”. n

Myriam Garzia

Erretzeak hiltzen du

PankreasTartean Teatroa

Aktoreak: Patxo Telleria, MikelMartinez eta Joseba Apaolaza.Zuzendaria: Jokin Oregi.Non: Bilboko Arriaga Antzokia. Noiz: martxoaren 12a.


| NAGORE IRAZUSTABARRENA |ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA

WATERLOO (EGUNGO BELGIKA),1815EKO EKAINAREN 18A. Igandehartan Wellingtongo Dukeak etaGebhard von Blücherrek zuzentzenzuten Zazpigarren Koalizioak Napo-leon Bonaparte buru zuen frantziararmada mendean hartu zuen.

Finantzari britainiarrek bazekitengudu-zelaian asko zegoela jokoan, ezsoilik politikaren aldetik, baita eko-nomiarenetik ere. Emaitzak arazolarriak ekarriko zizkien herrialdeaskori; beste batzuei, aldiz, bideaberdinduko zien. Britainia Handiaguduan zuzenean nahasita zegoen,eta emaitzak britainiar bonuak izuga-rri igotzea ala behea jotzea eragingozuen. Bide batez, guduak dirutzaekar ziezaiokeen emaitzaren berribeste inork baino lehenago lortzenzuenari.

Nathan Mayer Rothschild (1777-1836), Rothschildeko lehen baroia,bankari dinastia ezaguneko bigarrenbelaunaldiko kidea zen. Frankfurtenjaio arren, Ingalaterran hasi zennegozioak egiten. 21 urte zituelaManchesterreko ehungintzan inber-titzen hasi zen. 1809an urrearenmerkatuan sartu zen, eta 1815erakoharen negozioak Europa osoanhedatuta zeuden. Nolabaiteko inteli-gentzia zerbitzu pribatua osatuazuen, hainbat agentez eta mezularizosatutako sareari esker. Uso mezula-riak ere zerbitzu haren parte ziren.

1811tik aurrera RothschildekWellingtonen agindupean zeudentropak finantzatu zituen, Iberiarpenintsulan Napoleonen aurka eginzituzten kanpainetan –1813ko abuz-tuaren 31ko Donostiako sarraskiarenerantzukizunaren zatitxo bat banka-riari egoztea zilegi litzateke, beraz–.Hala, ingeles tropek ez zieten inola-ko oztoporik jarri ongilearen triki-mailuei. Haren zerbitzuko uso mezu-larietako bat gudu-zelaira bidalizuen, guduaren emaitza jakin bezainpronto mezua baroiari eraman zie-zaion, baita hegaztiak misioa ederkibete ere.

Europako finantzari nagusienartean, Rothschild izan zen lehenaWaterlooko guduaren emaitza jaki-ten. Frantziak galdu zuela jakitun,bere esku zeuden britainiar bonuaksaltzen hasi zen. Gainerako banka-riek ondorioztatu zuten Frantziakgudua irabazi zuelako hasi zelaRothschild bonuak saltzen, eta bere-hala gauza bera egiten hasi ziren.Bonuen prezioa nahikoa jaitsizenean, Rothschild, benetako infor-mazioa erabiliz, bonu merketuakerosten hasi zen. Frantziaren porro-taren berri zabaldu eta berehala,bonuak izugarri garestituziren. Operazio amarru-tsu soil horretan milioibat libera esterlina inguruirabazi zituen baroiak. n

Zorionak, usobatek kaka egindizu

USO BATEK gainean kaka egi-teak zorte ona omen dakar–ziurrenik, Rothschildi usohark ekarri zionaren parekorikez–. Sineskizunaren jatorriarenbila K.o 236. urteraino eginbehar da atzera.

Maximino Trazio enperado-reak kristauen aurkako zapal-kuntza gogortu zuen eta,Antero Aita Santua martiriza-tuta hilarazi zuenean, kristaukomunitateak haren ondoren-goa aukeratzeko bildu beharizan zuen. Ia beti bezala, hain-bat korronteren arteko ezta-baida piztu zen, baina hautagaigarbirik ez zegoen. Une horre-tan, lanetik zetorren nekazaribat zertan ari ziren ikusterahurbildu zen. Bat-batean, usobatek Fabian izeneko nekaza-riari gainean kaka egin omenzion, eta bildutakoek EspirituSantuaren seinaletzat jo zuten.Fabian laikoa zenez, hantxebertan apaiz, gotzain eta AitaSantu ordenatu zuten, beti ereZesareako Eusebio historiala-riak Historia Ecclesiae laneandioenaren arabera. Fabian250eko urtarrilaren 20an hilzen arte egon zen karguan. n

Arrastoak

WO

LFG

AN

GSA

UB

ER

AN

NE

CLA

Y

Ezkerrean, britainiarrak Frantziako tropak erasotzen, Waterlooko guduaren azkenfasean (1815). Eskuinean, Nathan M. Rothschild (1777-1836), guduarenemaitzaren berri inork baino lehen jakitea ederki baliatu zuen bankaria.

Uso mezulariak milioi batekarri zion Rothschildi

LANDAREAK - ERDIKO KAIERA| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]


LANDARE BAT, edozein. Hazitik ernatu, zaina,zortena, hostoa, hazi, heldu, erresalbuak metatu,loratu eta fruitua ekarri. Egun gutxi batzuetan–letxuga batek, adibidez, ehunen bat egunetan–edo ehunka urtetan osa daitekeen bidea. Fruituaez da landarearen helburua. Fruituak haziak dara-matza, eta hazi horiek sakabanatu eta, gehienetan,asko uste gabe, ereingo dituena erakarri eta sari-tzeko trikimailu soila da. Sagarrondoak ez ditusagarrak ematen guk munduko sagardo onenaedan dezagun, bere haziak hedatzeko baizik.

Eta hazirik gabeko fruituak? Nola arraio ulerdaiteke landare batek hazirik ez duen fruituaematea? Loreak sortu eta zabaldu, fruitua hazieta heldu... Ikaragarrizko energia erre, alferrik?Landareak bere kabuz urrats hori egitea ez dabatere ohikoa, ez du antzutasunerantz eboluzio-natuko. Noizbehinka, mutazioren bat dela tarte-ko, aldaera antzu bat naturalki sor daiteke.Gehienetan, ordea, geuk eragindako aldrebeske-ria da fruitu xelebre horiena.

Hazirik gabeko fruitu antzuak kultura asko-ren aspaldiko amets izan dira: fruitu “garbiak”,dena jatekoa duten horietakoak. Mahaspasatara-ko mahatsondoarena adibide ezaguna da. Korin-tokoak eta Sultana mahaspasak hazirik gabekoakdira. Vitis vinifera Sultanina, afganistandar jatorriaduen bigarren aldaera horretakoa da egun ekoiz-ten den mahaspasaren %95. Haziaren premiarikez du. Ederki zabaldu dugu, hagin tartean katea-tzen diren pikor gogaikarri horiek ez izatearen

ordainetan, hainzuzen ere. Arabaketa Nafarroa Behe-reak hartzen dituz-ten adinako lur sai-lak lantzen diramahatsondo horre-kin. Mundukomahats hedatuenada.

Hazirik gabekofruituak ematendituzten landarehoriek, baina, lasterez dute ez fruiturik

ez lorerik emango. Adaxka bidez ugaltzen ditugu,eta ez dute energia hori zertan gasta-tu... Eta fruiturik emango ez dute-nez, ez ditugu nahiko, zaputzaz aban-donatuko ditugu, eta hortxebukatuko dira. n

BakarraBAKARRA DA GURBITZONDOA, Arbutus unedo. Arbutus-ek latinez zuhaixka dio eta unedo-k bakarra. Fruitua,gurbitza, bakarra jan behar dela esan nahi omen du.Udazkenaren bihotzean heltzen da, gorri. Euskarazizen mordoa du, fruitu arbola gutxik adina. Borrachíndeitzen diote Asturiesen, heldutakoan alkohola baitu.Burua pittin bat txoratzen duenez, animaliok osogogoko dugu: hartza, basurde, azeri, garraztarro, zozo,birigarro, araba-zozo... Madrilen hartza eta gurbitzauztartzen dituzte, itxuraz alkoholagatik omen da zalea,baina kalparra osasuntsu mantentzeko ona omen da.Adi burusoilgaiak! n

Antzuak eta gure haginak

SHM

UE

LB

RO

WN

S

GE

OFF

LAN

E-C

C B

YSA

Vitis vinifera Sultaninaaldaeraren mahatsa, egunekoizten den mahaspasaren%95en jatorria.


TERMOMETROA

MUGIMENDU AUTONOMOA 60kohamarkadan ernaldu zen, kapitala-ren eta lanaren arteko talkatik, etaFrancoren garapen planak akuilatu-ta. Fabrika handietako gatazketanaurkitu zituen lehen habiak, eta pro-testaldi haiei loturik, migrazioa har-tzeko sortutako poligono urbanomasifikatuetan. Esplotazioak, pila-

ketak, baldintza kaxkarrek edo pre-karietateak, alabaina, elkarrekinantolatzeko esperientzia berriakahalbidetu zituzten. Nagusiki, langi-le asanbladetan oinarritutako ekin-bideak (erakunde politiko eta sindi-kaletatik libre ziren zentzuan,autonomo deituak). Ezeren gaine-tik, langileria ordezkatzeko forma

burokratikoei erakutsi zizkietenhortzak, eta antolaketa kolektiboe-tarako borondatea agertu zuten.

Apurka, fabrikak gainditu eta lanmundutik kanpoko esparru soziale-tara hedatu zen mugimendua: auzo,gazte, emakume, langabetu, gurasoedota jubilatuen asanbladak sortuziren, borroka espazio ugari. Frankohil osteko lehen bi urteetan izanzuten zenita. Alimaleko debateakharilkatu zituzten, botereak ezarriri-ko eredu moral eta etikoen kontrakopentsamendu kritikoak estruktura-tu, errespetua eta elkartasuna habe-tzat hartuta. Gaurko abantailak,lanekoak izan edo sozialak izan,praktika haien fruitu dira neurrihandi batean, berorien merituaksarritan politikariek eta sindikatuekhaienganatu izan dituzten arren.

Han eta hemen eratutako taldesozial mordoa bateratu beharrasortu zen apurka, borrokak eskual-deka antolatzekoa, eta halaber,eskualdeak koordinatzekoa, alderdieta sindikatuekiko autonomia pre-misatzat hartuta betiere. Halaxesortu ziren Koordinadora Autono-moak.

Francoren diktadura amaiturik,eta trantsiziora bidean, 1977ko hau-teskundeak bukaerarik gabeko ezta-

KOMANDO AUTONOMOAK

1984ko martxoaren 22an, Dionisio Arbelaitz Kurro, Pedro Isart Pelitxo, Rafael DelasAizkorbe Txapas eta Joseba Izura Pelu Komando Autonomoetako militanteak hil zituen

Espainiako poliziak, Pasaiako badian. Aurrez prestaturiko segada izan zen hura, ZEN Planakahalbidetutako estatu krimena. Bizpahiru egun lehenago abiatu zen operazioa, Rosa Jimenobahitu zutenean, torturatu, komando kideak deitzera behartu eta amu gisa erabili baitzuten.

30. urteurrenak Kapitalismoaren Kontrako Komando Autonomoak zer izan zirengogoratzeko aitzakia eman digu. XX. mende hasierako anarkisten oihartzun urruna ekarri

digute. Haien printzipioen zipriztinak igarri ditugu M15 bezalako mugimenduetan.

Askatasun utopikorantz,zurrunbiloan ito zen borroka

| GARBINE UBEDA GOIKOETXEA |

1976ko martxoaren 3a, Gasteiz. Greba orokorra zela eta, milaka langile bildu ziren San Frantzisko elizan, Zaramaga auzoan. Poliziak eliza ingurua hesitu eta gogorerreprimitu zituen asanbladan bildutakoak. Bost lagun hil zituen.


KOMANDO AUTONOMOAK - TERMOMETROA

baida ekidinezin bilakatu zirenasanblada bateratu haietan. Asko-txori klase nagusia betikotzekoartea besterik ez zirela iruditzenzitzaien, asanblada ereduak bazterutzi beharra eta langileriak kapitalis-moaren kontra abiatutakomatxinadari uko egitea eka-rriko zutela. Demokraziazuzen eta parte-hartzaileaaldarrikatu zuten. Estrategiaabertzale-iraultzaileak KASalternatiba aurkeztu zueneanere, errefusatu egin zuten, etademokrazia burgesaren par-tetzat jo, batik bat, abangoar-dia politiko gisa proposatzenzelako, eta Euskal Herriaren buru-jabetza mailakatua eta etapakanegoziatua planteatzen zuelako. Etahaiek, inolako abangoardiarik etaboterearekiko truke edo konpromi-sorik onartzen ez.

Aginpide oro kritikatu zutenautonomoek, bereziki joera marxis-ta-leninistak –garai hartan siglafesta ikaragarria zegoen korrontehauen inguruan–, haien ustez nor-banakoa ezeztatzen zutelako, gida-ritzaren izenean. Troskismoa, leni-nismoa, maoismoa, sozialismoa,

anarkismoa… zaku berean sartuzituzten denak, botere estrukturaortodoxoak zirelako haien ustetan.Ez zuten inongo ideologiatan hesi-tu nahi, asanbladetan eta egunero-ko askatasunean ez bazen. Asmoak

asmo, ordea, erreferentziarik izanzuen mugimendu autonomoak,nagusiki anarkismoa eta batzorde-komunismoa. Alderdi eta sindikatubidezko demokrazia gaitzetsizuten, eta zentzu horretan, hautes-kundeak delegatzeko modua beste-rik ez ziren. Irakaspen estrukturak(eskola, morala, hedabideak),berriz, gizakia hutseratzeko tres-nak. Demokrazia zuzena jo zutenklase independentzia lortzeko bidebakartzat eta internazionalista gisadefinitu ziren, estatu mugei zentzu-

rik ikusten ez zietelako. Estatukontzeptuari uko egin beharra,ordea, sekula amaitu ez zen ezta-baida izan zen haien artean, herriakbere patua erabakitzeko eskubi-dean ere sinesten zutelako aldi

berean.Teoria praktikara eramateko

ahaleginean, aldizkariak pla-zaratu zituzten, eta komunakedo antzeko esperientziakbideratu. Poliziak gogor erre-primitu zituen denak.

1977ko hauteskundeenosteko erreformak atzeraldiaekarri zion klase autonomia-tik abiatutako “iraultza pro-

zesuari”, alderdi eta sindikatuenlegeztatzeak asanbladen moteltzeaeragin baitzuen. Konpromiso ideo-logikoa harago eraman nahi izanzutenek borroka armatuaren gaiamahairatu zuten eztabaidetan, etaurte hartan bertan, Talde Arma-tuen Koordinakundea eratu zen.Zenbait korronte politikotan jar-dundako kideek osatu zituzten tal-deak, tartean LAIA-ez zeritzonsektoretik zetozenak –1974anETAko hainbat militantek erakun-dea utzi eta LAIA alderdi leninista

Borondate kolektiboari errespetuaeta ekintzarako askatasuna izanziren autonomoen kredoko puntuia bakarrak. Taldeak ez zirenideologikoki estrukturatu, eztaparametro bertsuetan definitu ere

Ezkerretik eskuinera, Rafael Delas AizkorbeTxapas, Joseba Izura Pelu, Dionisio ArbelaitzKurro eta Jose Maria Isart Pelitxo. Bi iruindareta bi azpeitiar, hurrenez hurren. JosebaMerino bizirik irten zuen komando kidebakarraren esanetan, segadan ezusteanharrapatu eta “fusilatu” egin zituzten.Apenas eginbiderik zabaldu gabe itxi zutenPasaiako gertaeren sumarioa. Lekukobakarraren deklarazioak desagertu egin ziren.Ez zen balistika txostenik egin eta ustezkofrogak ez ziren batu (Zodiak itsasontzia,balak…). Inon ez zen operazioko arduradunikez exekutatzailerik agertu.


klasikoa sortu zuten. Gerora bitanbanatu zen Langile AbertzaleIraultzaileen Alderdia. LAIA-baikorronteak KASekin bat egitekohautua egin zuen eta LAIA-ezkorronteak ez zuen horrelakorikonartu–. OKA erakundetik erehurbildu ziren, eta Komando Bere-zietatik –ETApm-ko adar armatua.Buruzagitza politikoari behin-behi-neko gobernu espainolarekin isilkanegoziatu izana leporatu ziotenerakundea desegin zutenean–.Azken hauek, hain zuzen, espe-rientzia armatua ekarri zuten era-kunde berrira.

Komando Autonomoen hasta-penetako ekintzak sinpleak izanziren, talde bakoitzaren ahalmena-ren araberakoak, eta protagonismomediatikorik nahi ez zutenak bere

horretan. Teorian bederen, borrokaarmatua behetik gora egin beharzelako. Zentralismotik ihesi, izenadierazgarriak ipini zizkieten tal-deei; data, pertsona edo gertaerajakin bati lotuak, sarritan. Esatebaterako, Kapitalismoaren Kontra-ko Martxoak 3 Komando Autono-moa.

Lehen erreibindikazioa 1978kourtarrilean egin zuten, ErrenteriakoPaisa fabrika zaharrean lehergailuajarri ostean, orubea birkalifikatu etaetxeak egiteko plana zegoela-eta.Poligonoetako masifikazioaren etabizi-baldintza kaxkarren kontraaltxatua zen ordurako, herriko asan-blada. Handik aurrera, lelo bat etabera paratzen hasi ziren komunika-tuetan: “Borroka armatua herriborroka da”.

Bi joera nagusi, aburu ugariEsan liteke borondate kolektiboarierrespetua eta ekintzarako askatasu-na izan zirela haien kredoko puntuia bakarrak. Taldeak ez ziren ideolo-gikoki estrukturatu, ezta parametrobertsutan definitu ere. Bi joeranagusitan banatu ziren sortze bere-tik: asanbladetatik abiatu zirenakbatetik, eta Komando Berezietatikedo planteamendu marxistetatikheldu zirenak bestetik. 80ko hamar-kadan, fabriketako borrokek prota-gonismoa galdu zuten pitaka, etaarazo sozialen gaineko aldarrikape-nek hartu garrantzia: antimilitaris-moak, ekologiak, hirigintzak…Etapa honetan kide berriak gehituzitzaizkien, gazteak oro har, trantsi-zioko urteak politikoki bizi izan ezzituztenak. Hala, dibertsifikazioideologikoak beste maila bat eginzuen gora.

Aniztasun hori, ordea, aho bikoezpata bilakatu zitzaien. Koordina-kundeak ez zuen bi ikuspegien arte-ko aldeak koherentziaz batzekobalio izan, eta are gutxiago, borrokaarmatuak berak hastapenetatik sor-tzen zizkien tirabirak argitzeko ere.Inoiz ez zuten eztabaida bukatutzateman.

Errepresioak gogor jo zuenean,esan nahi baita ZEN plana, GAL,funts erreserbatuetatik bideratutakodirutzak, bi estatuen arteko kolabo-razioa eta suntsiketarako makinariaosoa batera martxan jarri zenean,borroka antiterrorista deiturikoarensustatzaileak jarri zituzten jo mugan:poliziak, kuartelak, konfidenteak,politikariak, Euskal Herriaren aska-penaren kontrako jarduna babestukozuen oro. Antolamendua eta logisti-ka aldatzera eraman zituen horrek,dinamika militarragoetara, haingogor errefusatutako estrukturaarmatu elitistaren kontzeptura, eta,finean, haien lehen printzipioetatikaldentzera. Izen bereizgarriak aldebatera utzi eta sigla berberak hartuzituzten taldeek, ekintza guztiakerreibindikatzeko. Komando Auto-nomoak izango ziren aurrerantzean.Erabakia ez zen aurrez eztabaidatu-takoaren ondorio izan, barne analisifaltak ez zien abagunerik sortu norazihoazen baloratzeko. Indarkeriarenzurrunbiloan harrapatuta zeuden.

Zenbait autonomok begi onez

Jose Miguel EtxeberriaNaparra ETA pm-koKomando Berezietan arituzen, harik eta bere buruaKomando Autonomoetanegokiago ikusi zuen arte.1980ko ekainaren 11ndesagertu zen. BatallónVasco Español taldeparamilitarrak erreibindikatuzuen haren heriotza. PerturETA pm-ko militantearenkasuan bezala, Naparrarengorpurik ez da oraino agertu.

Ezker abertzaletik korronte autonomoetara hurbildu zirenen organigrama.


KOMANDO AUTONOMOAK - TERMOMETROA

ikusten zituzten ENAM EuskalNazio Askapenerako Mugimendua-ren baitako alderdi eta sindikatuak,bateragarriak iruditzen baitzitzaiz-kien KAS eta auto-eraketa edo asan-bladen ikuspegia. Beste askotxori,berriz, egundoko kontraesana piztuzien estrategia berriak, bai klaseborrokako planteamenduei uko egi-tea zekarrelako, baina baita haiekinbeligerante zirenei –ETAk borrokaarmatuaren parasitotzat jo zituenKomando Autonomoak– elkartasu-na erakusteko ekintzak zirelako.

Komando Autonomoen praktikaBanku eta aurrezki-kutxetan eginda-ko lapurretak izan zituzten diru-iturrinagusia, baita bahiketaren bat edobeste ere, Francisco Limousin enpre-sariarena (1982) edo Jesus GuilbertMarcial, Usin SA enpresako jabe etaEAJko militantearena, kasu.

Komando Autonomoek hildakolehena Salgueiro kaboa izan zen,1978ko abuztuan, Arrasaten, Guar-dia Zibileko informazio zerbitzue-tan ziharduelako. Urte eta tokiberean, Polizia munizipaleko buruatirokatu zuten, Zapa eta Robertomilitanteen hilketa gertatu eta hila-betera. Antzeko arrazoiengatik hilzuten Elgoibarko inspektorea etaAmancio Barreiro taxilari eta poli-zia-konfidentea ere, Usurbilen.Herri horretan, pare bat urte geroa-go, Moulinex enpresako produkzioburuarengana jo zuten, lantegikoemakumeen kontra aritzeagatik.Nafarroan, Alberto Toca eskuinmutur instituzionaleko kide etainformazio zerbitzuetako koordina-tzaileari egokitu zitzaion patu bera.Efe agentziari informazioa manipu-

latzeagatik egin zioten eraso, etaOiartzungo Mitxelin enpresari,hango langileen protestaldiekin bategiteko. Bilbo-Behobia autopistadoakoa izan zedin aldarrikatzeko,Zumaiako ordain-tokia lehertuzuten 1983an. Lan eta HezkuntzaOrdezkaritzetan ere izan zen bonba-rik, eta Iruñeko Correos posta-bule-goan (bi polizia hil ziren), PSOEkoegoitzetan, Lasarte-Orian eta Her-nanin (alderdi sozialistak GALenzuen erantzukizuna salatzeko); autokontzesionario frantsesetan (euskal

errefuxiatuen kontrako estradiziopolitika zela-eta)… Eta denetansonatuena, Enrique Casas PSEkoantolaketa idazkari, EuskadikoSegurtasun Batzordeko kide eta Feli-pe Gonzalezen lagun-minaren hilke-ta, HBren inguruak gogor arbuiatuzuena –gerra zikinaren partetzat jozuen, prozesu iraultzailea apurtzekobotereak jarritako tresnatzat, lasterizango ziren hauteskundeak gogo-an– eta gobernu sozialistari mende-kurako txinparta agudo atera ziona.Hilabete eskasean Pasaiako segadaekarri zuen bueltan.

Hura gertatu zenerako askieskastuta zeuden autonomoenindarrak. Urte erdi lehenago, eszi-sioa gertatu zen luzaroan debatefaltan diferentziak handitzen etapilatzen joan zirenen artean. Bestal-de, bizirik edo libre zeuden militan-te apurrek borroka armatua utziazuten halabeharrez, eta nahikoa lanzuten klandestinitatearen zama era-maten eta polizia saihesten. Gaine-ra, estradizioak, deportazioak...

Elkarren artean konponezinik,oinarri sozialik gabe ia, ENAMeko-ek ezkerreko begiz jota zituztela,eta, Casas hilez geroztik, politikokihutseratuak, unerik makurreneanheldu zen Komando Autonomoenkontrako kolperik latzena: DionisioArbelaitz Kurro, Jose Maria IsartPelitxo, Rafael Delas Aizkorbe Txa-pas eta Jose Maria Izura Pelu-ren hil-keta, Pasaian.

Amorruz, minez, odolez eta mal-koz jositako akaberarenatarikoa izan hura.1985ean egin zituztenazken ekintzak, dirualortzeko gehien bat. n

1984ko hasieran, gerra zikinarenerantzule politikoak jomugan jartzeaerabaki zuen autonomo talde batek.Garai hartan “PSOE=GAL” bezalakokontsignez josita ikusten zirenkaleetako hormak. 1984ko otsailaren23an, Eusko Legebiltzarrerakohauteskundeen bezperaren bezperan,Enrique Casas Vila PSEko idazkariaeta Euskadiko Segurtasun Batzordekoarduraduna hil zuten Donostian.Atentatuak Komando Autonomoenakabera politikoa ekarri zuen.


TERMOMETROA

XX. MENDEAN, Hego Euskal Herriosoan bezala, Gasteizko egiturasozioekonomikoa nabarmen aldatuzen. 1950 bitartean, lehen sektoreaneta industria tradizionalean oinarri-tzen zen ekonomia gasteiztarra, etaArabatik Gipuzkoa eta Bizkairakomigrazioa gero eta arruntagoa zen.Industrializazioak batetik, eta EuskalAutonomia Erkidegoko hiriburuizendatzeak bestetik, egoera guztizaldatu zuten. Kontuan hartu beharda Gasteizek, Bizkaiko eta Gipuzko-ako sare industrialetatik gertu ego-teaz gain, eraikitzeko lur mordoazuela. Hala, Euskal Herriko bestehiriburuek baino populazio igoerahandiagoa izan zuen proportzioan.Izan ere, 30 urtetan Gasteizen bizizen jende kopurua laukoiztu zen ia:52.206koa zen 1950ean eta192.773koa 1980an, EspainiakoEstatuko Estatistika Institutuarenarabera.

Gerora, Eusko Autonomia Erki-degoko hiriburu izendatu zuten, etaeratu berri zen Eusko Jaurlaritzarenazpiegitura mordoa Arabako hiribu-ruan kokatu zen. Halaber, izendape-naren ondorioz hiriaren urbanizazioaeta hedapena areagotu zituzten, etahoriekin batera hirugarren sektorea-ren gorakada etorri zen. Kulturare-kin, hezkuntzarekin eta administra-zioarekin lotutako zerbitzuak beharziren biztanleriaren gorakadari etaEAEko kudeaketa gune nagusi bihur-tzeari erantzuna eman ahal izateko.Gipuzkoan eta Bizkaian ez bezala,Arabako bilakaera sozioekonomikoahiriburuan fokatu zen batez ere eta,hortaz, Gasteizek herrialde osorakozerbitzuak eskaini behar zituen.

Beraz, 30 urteren bueltan hiru faseigaro zituen Gasteizek: lehena, neka-zaritza eta betiko industria nagusi zengaraia XX. mendeko lehen erdian,industrializazioarena gero, eta Eusko

Autonomia Erkidegoko hiriburuare-na azkenik. 2008ko datuen arabera,Gasteizko Balio Erantsi Gordinahonakoa da: zerbitzuak %63,73,industria %26,68, eraikuntza %9,44eta nekazaritza eta abeltzaintza%0,14. Halaber, establezimendukopuruaren %80 zerbitzuei dagokie.

Urteotako krisialdiak industriarierasan dio batez ere. Enpresa enble-matiko ugarik itxi behar izan dute2008tik hona. Azkenekoa Cegasa.Lehendik ere arazo ugari zituen pilasortzaileak hartzekodunen konkur-tsoa aurkeztu du joan den astean.

Hiriburu izatearen ondorioakCapital artificial de un país singular...zioen Potatoren abestiak 80kohamarkadan. Gasteiz Eusko Jaurlari-tzaren eta Legebiltzarraren egoitzabihurtzearen erabakiak eztabaidapiztu zuen garai batean, baina noi-zean behin gaurkotasunera ekartzen

Lehenik industrializazioak eta ondoren Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburu izendatzeakGasteiz erabat moldatu zuten. Estatus berriari erantzuna eman ahal izateko, nekazaritza etaindustria hiri izatetik zerbitzuetan oinarritutako hiri izatera igaro zen. Sektore publikoak

erkidegoko beste hirietan baino indar handiagoa du orain.

Zerk rulatzen du Euskadiko hiriburuan?

GASTEIZKO EKONOMIA

| MARTIN VICIOSO |

ALE

XLA

RR

ET

XI


GASTEIZKO EKONOMIA - TERMOMETROA

Biztanleak: 242.147 (2013)Sektorekako ustiapenak: Lehen sektorea:%0,4. Eraikuntza %9,44. Industria %26,68. Zerbitzuak %63,73'6 (2008)Langabezia tasa: %14,8 (2013)Administrazio publikoko langileak: 7.452,kopuru osoaren %7,55 (2011) Biztanleria dentsitatea: 873,82 perts. / km2

Udalaren osaera: Alderdi Popularra (PP): 9.Eusko Alderdi Jeltzalea (EAJ): 6. EuskadikoAlderdi Sozialista (PSE-EE): 6. Bildu: 6. Euskararen ezagutza tasa: %24,32.

Iturria: Gaindegia.

den gaia baldin bada ere, EAEkohiriburua dela naturaltasunez onartuda. Hala ere, ukaezina da erabakiakhiriaren bilakaera moldatu zuela etagaur egungo Gasteiz nekez uler dai-tekeela erkidegoko hiriburu izangabe. Esan bezala, egitura adminis-tratibo osoari egoitza ematen dionazpiegitura osoaren eraikuntza ezezik, hiriburuaren urbanizazioa etazerbitzu sarearen osaera ekarri zuen.

Berrikitan, Gasteizko Udalak etaEusko Jaurlaritzak akordioa lortudute “hiriburutartasun kanonaren”inguruan. Jaurlaritzak 2013 eta 2016artean 20 milioi euro emango dizkioUdalari, hiriburuko oinarrizko hiri-gintza proiektuetan eta zerbitzuetaninbertitu ahal izateko. 30 urte zera-matzan udal administrazioak kanonaaldarrikatzen.

Hiriburutzak turismoan ere eragi-na izan duela esan daiteke. Estatusa

bera turismorako erakargarri izandaitekeen arren, azken hamarkadankongresu eta jardunaldiekin lotutakoturismoaren gorakada sumatu da.2002an mota horretako 50.000 bisi-tari izan zituen Gasteizek, gaur egun100.000 baino gehiago dira.

Azken urteetan Udalak bultzatu-tako politikak filosofia horretansakondu du. 2012an Europako Hiri-buru Berde izendatu zuten eta2014an Espainiako Estatuko Gastro-nomia Hiriburu. Hiri ekologianoraindik egin daitezkeen aurrerape-

nak albo batera utzita, kanpora begi-rako errekonozimendu gisa ulertzendira izendapen horiek. Beste modubatean esanda, balizko bisitarientza-ko apeu dira.

Euskal Autonomia Erkidegoak 35urte behar dituen 2014 honetan,oraindik ez da egin Gasteiz Jaurlari-tza eta Legebiltzarraren egoitza bila-katzearen eragin sozioekonomikoariburuzko taxuzko ikerketarik. Halaere, bistan da ondorioak izan dituelaeta datuetan horren zantzuak haute-maten dira. Esaterako, administraziopublikoa arlo ekonomiko indartsua-goa da Gasteizen Donostian edo Bil-bon baino. 2011n Arabako hiribu-ruan langile kopuru osoaren %7,5ekegiten zuen lan sektorepublikoan. Bilbon etaDonostian, berriz,%5,95 eta %6,01 hurre-nez hurren. n

Erradiografia

Oraindik ez da eginGasteiz EAEko hiriburubilakatzearen ondoriosozioekonomikoeztaxuzko ikerketarik


TERMOMETROA

AZKUE FUNDAZIOAK eta ARGIAkantolatutako Blogetan! euskal blogarientopaketan egon da gaia bolo-bolo.Duela urte batzuk izan zuen booma-ren ondoren, blogen fenomenoanormalizatuz eta egonkortuz joan daeta gaur egun euskarazko blogosfe-ran aniztasun handia dago. Eskain-tza handia izan arren, kontsumomailan agertu zuten kezka, eta eus-karazko internet elikatzen jarraitze-ko premiaz berba egin zuten.

Jardunaldiaren hasieran, LucasAisa blogari zaragozarrak konpara-keta gastronomikoa egin zuen: Twi-

tterra, shushia lakoa da, mokadubaten jateko modukoa, bainabatzuetan egiteko gaitza, arrozahain tarte txikian kontzentratzea ezbaita samurra. Bloga, txuleta modu-koa da: Lagun artean, patxadaz jate-koa, tertulian, eztabaidan, eta janostean patxaran batzuk edanez.

Txuleta eta shushia gora-behera,interneten dagoen eduki kantitateagero eta handiagoa da. Blogak, pro-fesionalak edo pertsonalak, norba-nakoenak edo kolektiboak, askougaritu dira azken urteotan, mun-duan, eta Euskal Herrian ere bai.

Euskarazko blogen errealitateariburuz mahai-ingurua egin zutentopaketan. Bilbon izan ziren HaritzRodriguez kazetaria, Maite Goñiirakaslea, Juanra Madariaga mendi-zalea eta Marijo Deogracias kazeta-ria. Laurak dira blogariak, eta GorkaBereziartua ARGIAko kazetariarengalderei erantzunez, egungo egoe-raren argazkia egin zuten.

Difusio barik, alferrikMaite Goñik oso argi ikusten du:“Gaur egun blogarekin bakarrik ezgenuke ezer egingo, bertako edu-

BLOGETAN! TOPAKETA

Irudikatu beheko sua, eta haren inguruan tertulian dabilen lagun kuadrilla. Blogetakokomunikazioa horrela definitu du Lucas Aisa blogariak: “Istorio on bat kontatzen duzunean,

inguruan denak isil-isilik egoten dira entzuten”. Komunikazio eredu hori berria izatetikohiko izatera pasatu da Euskal Herrian.

Sarean tertulian jardutekoohitura errotu da

AZ

KU

EFU

ND

AZ

IOA

| AMAIA UGALDE BEGOÑA |

Ezkerretik eskuinera, Gorka Bereziartua moderatzailea, Haritz Rodriguez, Maite Goñi, Juanra Madariaga eta aurpegiaikusten ez zaiola Marijo Deogracias.


BLOGETAN! TOPAKETA - TERMOMETROA

kiak konpartituko ez bagenitu”.Twitterrek horretarako bidea erraz-ten du. Maite Goñik hainbat blogdauzka eta tartean Gaurko Hitza ize-nekoa. Egunero berba bat hartutaharen inguruko azalpenak ematenditu. Marijo Deograciasek jarraituegiten du bloga: “Baina bertarazuzenean sartu barik, haren sokaTwitterren hasten da nire kasuan.Inor ez da blogetara joaten irakur-tzera, ez bada Twitter bidez heldu”.

Lan arloan, eta kazetaritzan bere-ziki, ekarpen handia egin dute blo-gek. Haritz Rodriguezek argi ikustendu hori: “Aurrekoan gai bati buruz-ko artikulua ikusi nuen, bere garaiannik paperean idatzitako gai bat zen,beste gabe pasa zena. Orain ikusi dutinterneti esker pilo bat mugitu dela.Paperean lehen ez zegoen aukerarikjakiteko, baina orain badakizu, ‘ira-kurtzen naute!’”. Gorka Bereziar-tuak ere igarri du ikusgarritasun horiARGIAn: “Publikoa ikaragarri zabal-du da eta eragin soziala asko hazidela nabaritu dugu”.

Euskarazko eskaintza eta kontsumoaGai askotako hamaika blog daudeeuskaraz, eta horietako batzuk eza-gutzeko aukera egon zen Blogetan!topaketan. Topatu.info ekimenetikOier Peñagarikano eta AmaiaNicholson izan ziren, Euskal Herri-ko gazte mugimenduari zuzenduta-ko zerbitzuaren berri ematen. Peña-garikanok denbora eta objektuenberrerabilpenari buruzko blogadauka Topatu.infon, Itsumustuan ize-nekoa; Nicholsonek berriz lurra etaburuaskitasunaren inguruan idaztendu Hazitegia blogean. Topatuproiektuaren barnean beste hama-zortzi blog daude. Euren ostean,Iñigo Errastik 31 eskutik blog kolek-tiboaren gainean egin zuen berba.Bertan, egunero euskararen inguru-ko testuak idazten dituzte EIZIEkohainbat kidek. Amaitzeko, ImanolEpeldek Etxepare Rap bloga aurkez-tu zuen, rap estiloan aurkeztu ere.Euskal literaturaren historia zatiakmusika horretara egokitu eta blo-gean bildu ditu.

Euskarazko blogosfera txikiabaina aktiboa dela nabarmenduzuen Maite Goñik. “Hasieratikmundu horretan hasi ziren euskal-dunek argi eduki zuten edukietanegin behar zela apustua; ez zegoenB aukerarik”. Librezale ekimena etahark edukiak itzultzen egin duenlana nabarmendu zuen.

Haritz Rodriguezek kezkatutabegiratzen dio egoerari: “Desorekaikusten dut interneten dagoeneskaintzaren eta kontsumoaren

artean; sortzaile asko daude, bainakontsumitu, ez da horrenbeste egi-ten euskaraz”. Beste hizkuntza han-diagoen eskaintza oso zabala delanabarmendu zuten, eta konpeten-tzia ez dela erraza. Horren haritik,kontsumitzaileek gura dutenariburuzko ikerketak sumatzen ditufaltan Maite Goñik. Juanra Mada-riagak baikor ikusten du egoera:“Euskara ez da atrofiatuta geratu.Uholdeari erantzuten jakin du, etagainera oso maila onean”.

Mahai-inguruan, kontsumitzaileonena sortzaile berria dela ondo-rioztatu zuten. Maite Goñi irakas-leak Jakintza ikastolan argi ikusi du.Ikasleek edukiz betetzen dutenbloga du esperientzia: “Hezkuntzamunduan gazteak edukiak sortzenipiniz gero, errazagojarraituko dute bidea.Ohitu egingo dira dina-mika eta kultura horre-tara”. n

Babeslea: Bilboko Udala

“Inor ez da blogetarajoaten irakurtzera, ezbada Twitter bidezheldu”

Marijo Deogracias

BURUSOILA eta bizarduna. Calvocon barba da Lucas Aisaren blo-garen izena, eta ezizen horrekinsinatzen du interneten idaztenduen guztia: “Jende askok ezdaki nire benetako izena”.Bloga bere lanaren bizkarrezu-rra dela azaldu du hitzaldian.Astero artikulu bat idazten du,eta bertatik heltzen dira beraga-na bezeroak eta proiektuberriak. Curriculum Vitaearekinalderatu du bloga Aisak, digitalvitae bezalakoa da bere bloga:“Curriculumean egin dezakezu-naz idazten duzu; blogean egi-ten duzuna benetan dakizulademostratzen zabiltza”.

Egiten dakizunarenerakusleihoa

Topaketaren amaieran, Blog iza-r r en bila euskarazko blogenlehiaketako sariak banatu zituz-ten. Hauek izan dira irabazleak:- Kultura alorrean: Zineariburuzko Klak... eta bloga, IñakiGaunarena.- Gizarte eta politika alo-rrean: Arma, tiro, klik AmaiaLekunberriren fotokazetaritzabloga.- Aisian: Tropela, txirrindulari-tzari buruzko bloga.- Zientzia eta teknologian:Euskalnatura UEUren zientziaeta teknologia alorreko bloga.- Blogari berriaren saria :Ikusi makusi... zer ikusi ikus-entzunezkoen gaineko GaizkaIzagirreren bloga.

Lehiaketakoirabazleak


TERMOMETROA

Zuen ekintza positibo interpretatu dagizartean eta komunikabideetan.Zein izan dira arrakastaren gakoak?Maria Ajuria: Mugimendu femi-nistak lan handia egin du abortua-ren aldeko argudio guztiak erakus-teko, sozializatzeko. Arrazoi guztiakkalean daude eta argumentatu dira.Beraz, ekintza oso erraza izan daulertzeko. Mezu oso argia zuen, osoikusgarria eta baketsua. Indarkeria-tzat ulertu zitekeen edozein keinuegin bagenu, gure kontra erabilikozen.

Jone Arrazola: Hasieratik oso argigenuen inongo indarkeriarik ez era-biltzea. Ateratzera etorri zireneanez genuen inongo erresistentziarikjarri. Gure funtzioa bakarra zen:presidentearen aurrean oihu egitea.M. Ajuria: Hedabideetan gutazesan da “jo, zer ausartak!”. Mutilakizan bagina ez zen halakorik esango.Askok azpimarratu dute “ziur bel-durra pasa dutela”. Urduri egonginen baina beldurrik ez genuenpasa. Emakumeak indar erakustaldibat egiten ikusten direnean ausardia

eta beldurra, horiek azpimarratzendira.J. Arrazola: Ausardia aitortzenzaigu baina puntuala, ez zaigulakorol hori atxikitzen.

Abortuaren inguruan antolatzekogaitasun handia erakutsi du mugi-mendu feministak.M. Ajuria: Lege horrek espero ezgenuen puntura garamatza, osoatzera. Bai, abortuaren borrokakmugimendu feminista eta gizartea-ren zati handi bat asko batu du,baina horren atzean beste gauzaaskoren kontra ari den borrokafeminista dago. Adibidez, Rajoyrengobernuak eta baita Eusko Jaurlari-tzak ere onartu dituen murrizketak,menpekotasun legea kentzea,LOMCE... lege askoren helburuada emakumea etxeko rolean, ama-emazte rolean iraunaraztea eta siste-ma patriarkala indartzea. Abortua-rena da izebergaren punta bainaazpian beste neurri eta lege askodaude.J. Arrazola: Eta ideologia oso bat,eta estatu politika bat, zuzenki elizakatolikoaz blaitua dagoena. Herrita-rrek ez dute Abortuaren Legeababesten, gobernuak duen babesbakarra Elizarena da. Emakumeakbere gorputzarekiko erabakitzekoeskubiderik ez izateak esan nahi duez gaituztela pertsona osotzat onar-tzen. Emakumea da pertsona bataholkularitza profesionala behar

Martxoaren 8an Euskadiko PPk Kongresua egin zuen Donostiako Kursaalen. Lau feministakKongresura sartu eta eskuak zein aurpegiak gorriz margotuta, Espainiako presidentearen

hitzaldia etetea lortu zuten, "Aborto ilegal, violencia estatal" eta "Gure gorputza, gureerabakia" oihuekin. Irudi horiek Hego Euskal Herriko eta Espainiako komunikabide

nagusietan zabaldu ziren. "Rajoy Euskal Herritik pasa da baina ez da hain garbi joan", harrokontatu digute Jone Arrazola Maiztegi, Olaia Auzmendi Sarasa eta Maria Ajuria Hernandez

ekintzaileek (argazkian ezkerretik eskuinera).

Rajoy gorritu dutenak mintzo

| ESTITXU EIZAGIRRE KEREJETA |

ABORTU ESKUBIDEA

LAN

DE

RA

RB

ELA

ITZ

MIT

XE

LEN

A


ABORTU ESKUBIDEA - TERMOMETROA

duena. Baina nire gorputza nikezagutzen dut ondoen. Nikdakit ondoen zer nahi dudaneta zer ez, eta zer den komeni-garria nire bizi proiekturako.Nor hobe eta nor jakintsuago nibaino?Olaia Auzmendi: Mugimendufeminista saretuta zegoenlehendik ere, baina abortuare-kin bai lortu dela sare hori bil-tzea. Badira Abortuaren Esku-bideen Aldeko Euskal Herrikoplataforma, Bizkaiko, Gipuzko-ako, Arabako eta Nafarroakoplataformak, eta herrietan ereplataforma desberdinak daude.Abortuaren Legearekin sareagehiago elkartu da.J. Arrazola: Feminista heldue-nengan, ibilbide bat egina dute-nengan, pena sentsazioa suma-tu dut. Garai bateko aldarriberarekin 2014an kalean egonbeharra, ez zuen inork espero.Hein batean indartzeko baliodu baina beti zulo berean sartu-ta, betiko eztabaidetan etaborrokan iraunarazi nahi gai-tuzte. Feminismoak mila gauzaditu oraindik deskubritzeko etalantzeko.

Aldarria zaharra da, baina 2014antresna berriak badira; sare sozialakederki baliatzen ari da feminismoa,artikulatzeko eta ideiak zabaltzeko.M. Ajuria: Sare sozialik gabe ekin-tza honen oihartzuna guztiz beste-lakoa litzateke. Oso kontzienteginen horretaz, eta ekintza presta-tzerakoan oinarrietako bat hori izanda, zelan kudeatu hedapena. Saresozialez baliatu gara. Ekintza egin

genuen lauok juxtu ez gara bateretrebeak sare sozialetan. Nahikobagenu ere gure mugikorrek ez dutebideorik grabatzen, Whatsapp-ik ezdaukagu... Garrantzitsua da ikusteanorberak zer ekarpen egin ahaldituen. Guk gurea egin dugu etabeste batzuek arduratu dira saresozialetako lana egiteaz, gureabezain garrantzitsua dena. Hori ereizan da ekintzaren arrakasta. Gukipini dugu aurpegia eta gorputza

baina beste jende asko aritu daatzean lanean.

Zuen ekintzarekin poztu denarizer esango zeniokete?O. Auzmendi: Beste ekintzabatzuek egiteko, mugimenduabehar dela une honetan. Legehoni ezin zaio utzi aurrera joa-ten. Kaña eman behar zaio, etaPP egiten ari den beste lege etaerokeria hauen aurrean zerbaitegin beharra dago.J. Arrazola: Animatzeko horre-lako ekintza praktikoak, bisua-lak eta politak egitera. Geroatzera begiratu eta gogoratzendirenak dira, “zelako ondo”sentitzen duzu. Bilerak eregarrantzitsuak dira baina horre-lako ekintzak ere bai.M. Ajuria: Ekintza zuzena ereborroka molde oso baliagarriada kasu batzuetan. Ederra daemakumeok hor protagonistabihurtzen garenean.O. Auzmendi: Lehen planoanjartzen gara.J. Arrazola: Alde guztietatikzoriondu dute feministon mugi-mendua ekintza honengatik.Eta tamalez borroka feministari

gutxitan aitortzen zaio hori, gauzakongi egiten direla.M. Ajuria: Espero dut ez dela azke-na izango. Nik jada beste ekintzabat daukat buruan!J. Arrazola: Apirilaren 5ean mani-festazio nazionala egingo daIruñean. Beste mila deialditara joa-ten garen bezala, hau ere denonkontua da, gure gorputzetan eragi-ten du eta herri gisa erantzun behardugu. n

Olaia Auzmendi Sarasa, Maria AjuriaHernandez, Jone Arrazola Maiztegi, etaRebeka Maestro Watson, ekintzaren unegorenean. Ajuria: “Bagenekien pinturakindarra emango ziola irudiari, gaineralemarekin bat zetorren, emakumearenkontrako indarkeria, odola irudikatzen zuen”.Arrazola: “Sinbolo feminista garrantzitsuazen, Espainiako presidentearen aurreanhorrelako ekintzarik egitea ez zen posibleizango oinarri feministarik etamugimenduaren babesik gabe”.Ekintzaren pauso guztienxehetasunak bideoz eta testuanjaso ditugu Gaitzerdi blogean.

Ekintza pausoz pauso bideoan eta blogean


TERMOMETROA - EUSKARA ALBISTEAK | ONINTZA IRURETA AZKUNE |

HEGO EUSKAL HERRIKO hainbat tokitan langabezia-ren, prekarietatearen eta pobreziaren kontrako mobi-lizazioak izan dira. Herritarren zati handi bat beneta-ko “genozidio soziala” sufritzen ari da. Gehiengosindikalak eta eragile sozialek deitutako mobilizaziohoriek aste honetan izango dute amaiera, hilaren22an, Madrilen duintasunaren alde egingo den mani-festazioan. Ekitaldi horretan bat egingo dute Espai-niako Estatuko hainbat tokitatik abiatutako martxek,sindikatu eta gizarte erakunde ugariren babesarekin.

Hego Euskal Herrian langabezia tasa %17koa da,Europar Batasunekoa baino 6 puntu altuagoa. Otsai-laren amaieran Hego Euskal Herrian 229.118 pertso-na zeuden lanik gabe, batez ere emakumeak eta gaz-teak. Paroan dauden pertsonen ia erdiak ez du inolakolangabezia saririk jasotzen. Prekarietatea gero etalarriagoa da. Kontratu berrien %92,4 denbora batera-ko baino ez dira. EAEko eta Nafarroako gobernuekprestazio sozialak murrizten segitzen dute. EAEn157.000 pertsona pobrezia arriskuan daude (biztanle-

riaren %7,2); 100.000 inguruk elikadura arazoakdituzte. Nafarroan 50.000 pertsona daude pobrezialarrian, biztanleriaren %8. Emakumeak dira pobreziaeta prekarietate dinamika zital hori gehien sufritzenduten kolektiboetako bat.

Arrazoiak soberan daude langabeziaren, prekarie-tatearen eta pobreziaren kontrako mobilizaziorako.Euskal gehiengo sindikal eta sozialak aldaketa eraba-tekoa eskatzen diete gobernuei; alda ditzatela bankueta multinazionalei mesede egiten dieten politikak,“genozidio soziala” sortzen dutenak. Hala, neurrikonkretuak eskatu dituzte, prekarietate eta bazterkeriasozialera jaurtitako horiei duintasuna ekarriko dieteneskubideak lortzeko. Etorkizunera begira ez dirudiezer onik datorrenik, iragarpen ofizialek diotenarenkontrara. Genozidio soziala sakonagoaizan liteke. Ea gure duintasuna hari aurreegiteko adinakoa den!

Juan Mari Arregi

Duintasuna, genozidio sozialaren kontra

TERMOMETROA - EKONOMIAREN TALAIAN

Nafarroako Gobernuaren erasoa salatzekomanifestaldia martxoaren 22an

EUSKAL KOMUNITATEAK, bestebehin, kalera ateratzeko deia egin du.Nafarroako Gobernuak ia ito du eus-kara sustatzeko edonolako ahaleginpribatu zein publiko. Euskararen aur-kako erasoa salatuko dute martxoa-ren 22an Iruñeko kaleetan, Euskarazbiziz, Nafarroako Gobernuaren erasoeiaurre egin diezaiegun lelopean.

Euskal komunitateak agiria pla-zaratu du, eta ondokoa dio: “Eus-karaz aritzen garenok arrotz gisatratatzen gaitu gobernuak, eta gurelurrean berean desagerrarazi nahigaitu”. Euskalgintzaren ustez,Nafarroako Gobernuak euskarare-kiko duen amorrua adibide askotanikus daiteke: D eredua kakaztekoGuardia Zibilaren sasitxostena,elkarbizitzaren aitzakian D eredukoikastetxeetan funtzionamenduaerdaldundu nahia, ETB sare digita-lean ikusteko debekua eta euskalte-giak itotzea diru-laguntzarik gabe,besteak beste. Ikastetxeak, euskalte-giak, udalak, hedabideak... esparru

oro baliatu du Gobernuak euskalhiztunen kontra egiteko. Udal etamankomunitateei emandako diru-laguntzen bilakabidea adibide bat

baino ez da. 2001etik 2012ra %82jaitsi dira laguntzak, 860.000 eurotik131.000 eurora. 2013an diru partidaexekutatu ere ez zen egin.

AEK eta IKAko euskaltegietako kideak diru-laguntzarik eza salatzekoelkarretaratzean.

JAG

OB

AM

AN

TE

RO

LA/

AR

GA

ZK

IPR

ESS

�48 � 2014KO MARTXOAREN 23A

TERMOMETROA - NET HURBIL

Dijongo epaileak apirilean jakinaraziko duenerabakiaren zain bizi den Emmanuel Giboulot–Rue89tik hartutako argazkian ageri daBeaune hiri inguruan dauzkan mahastietakobatean– ez da bazterreko nekazari ezezagunbat. Bere 51 urteekin Borgoinako mahasti-zain ezagunenetakoa da, eskualdeko ardoonenen ordezkariekin batera eramana dutemunduan zehar. 1985etik ari da ekologikoan,1996tik zehazkiago. Ola Bergman kazetaria-ri 2008an aitortu zion bere mugez jabetzenzela: “Inor ez dago osoki babesturik. Ingu-ruan beste mahastizainik ez banu ere, hai-zeak edo euriak dakarrenetik ezin nau inorkbabestu. Baina norberak ere asko hobetuditzake gauzak, lurzorua hobetuz eta maha-tsondoak xomorroen aurrean sendotuz”.Giboulot hasi zenean bakarra omen zen eko-logikoan; gaur Beaune eskualdean hamarre-tik bat omen dira. Esan gabe doa asko arris-katu duela agintariei aurre eginda.

MAHASTIZAIN EGOSKORRA EZ DAbakarrik gelditu justiziaren atzapa-rretan. Sostengua eman diote Con-federation Paysanne sindikatuak–gure ELB horren barne da–,Greenpeacek, Attacek, Slow Foodmugimenduak, Europe-Ecologieeta NPA partiduek... Baina epaileenaurrera iritsi bada izan da Cote d’Ordepartamenduan bakarra izan dela-ko bere mahastsondoak Pyrivertinsektizidaz igurzteari uko egiten.

Frantziako laborantzan eta orohar ingurumenaz kezka duten herri-tarren artean burrunba puska bateragin du Emmanuel Giboulotenauziak. Gurean, ELBren Laborariastekariak azaldu du ondoen. Gibou-lotek deklaratu du Laborarin: “Ingu-rumena zaintzeak ez luke egon beharepaileen errepresioaren mende”.

Dena hasi da frantsesez Flavescen-ce Dorée deitzen duten eritasunaga-tik. Ingelesez ere frantsesezko izenadarabilte, espainolez FlavescenciaDorada deitzen diote. Itzali samarrazirudien arren gaixotasuna berriropiztu da, antza, Frantziako hegoal-dean: mahatsondoak gorritu edohoritu egiten dira, enborra ahultzenzaie, lorea galtzen dute, mahatsaleak ihartzen... Eritasuna Cicadelle(Scaphoideus titanus) izeneko matxin-salto berezi batek hedatzen du.

2013ko ekainean Cote d’Orrekoprefetak delibero gogorra hartu

zuen: departamenduko mahastizainguztiek zabaldu beharko zutenintsektizida Cicadelle xomorroenarrasto oro desegiteko. Agindua ezzuen bete Giboulotek.

“Arazoa da –deklaratu dio Labo-rariri– xomorro horren kontrakobotiketan gutxien kutsatzen duenakere erleak eta bestelako fauna aka-batzen dituela. Bizkarroietatikdefenditzeko mahastiari laguntzendioten xomorro guztiak suntsitzenditu. Nik hogeita hamar urte bainogehiago daramat gure mahastienoreka biologikoa zaintzen, emaitzaoso onekin eta kimikorik usatugabe”. Matxinsaltoari aurre egiteaerabaki zuen nekazaritza biodina-mikoaren arma naturalez.

Kontua da uztailaren 30eanLaborantza saileko ikuskariarenkontrola izan zuela Giboulotek.Hark eskatu zizkion Pyrivertarenfakturak. Ez zeuzkan: eta ardogi-leak argi adierazi zion ez zituelamahastiak derrigorrezko botikahorrekin tratatu. Ikuskatzaileakprokuradorearen –fiskalaren–aurrean salatu zuen laboraria. Justi-ziaren gurpila abiatua zen.

Ardogile batek zerbait behar ezbadu epaileekin arazoak dauzkalazabaltzea da. Are gutxiago osasunpubliko afera batengatik. Giboulo-tek aitortu du lur jota geratu zelaepaileen deia jasota.

Baina albistea zabaltzearekinbeste gurpil bat ere abiatu zen, soli-daritatearena. Protection de la SanteNaturelle (Osasun NaturalarenBabesa) elkarteak sustengatzeko deieginik, aste gutxiren bueltan480.000 sinadura bildu ziren. Ber-pizturik, biodinamikoan ari denmahastizainak ekin zion bere mezuazabaltzeari.

“Agintariei bezala herritarrei era-kutsi behar zaie nekazaritza ardura-tsu batek ezin duela bere ingurume-na suntsitu. Xomorroak kalitzea,batik bat erleak eta polinizatzaileak,berez hauskorrak diren ekosistemaksuntsitzea da, natura hondatzea,bizia bera, tartean gizakiarena”.

Kimikaren inkisidore berriakEz dira Gibouloten iritzi berekoakgainerako mahastizain gehienak.Borgoinako ardogileen elkarteakprentsaurrean argi utzi nahi izanzuen ez dutela onartzen Giboulo-ten hautua, bereari soilik begiratuzeta gainerakoena ahaztuz oso moduberekoian jokatu duela, Pyrivert usa-tzen dutenak ez direla kutsatzaileaketa premiazkoa dela eskualdekomahastiak arriskuan ezartzen ditueneritasunari atea ixtea.

Emmanuel Gibouloten kasuaepaiaren zain dago. Ziurrenik ez dahiru astetan argituko, epaiari hele-gitea ezartzea ere posible delako.

Joan den otsailaren 24an epaitu dute Emmanuel Giboulotmahastizain eta ardogilea Frantziako Dijonen, uko egin

diolako bere lurretan zabaltzeari agintariek derrigorrezkotzatjo duten intsektizida. Prokuradoreak hasierako eskaria –sei hilabete espetxean eta 30.000 euroko isuna– 1.000

euroraino jaitsi duen arren, arazoa ez da sendatu.

Zigor ezazue pozoiriknahi ez duen ardogile

intsumitu hori

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

Baina gauza da ongarri eta botikakimikoetan ari den nekazaritzamaioritarioari uko egiten diotenlaborarien auziak ugaritzen aridirela.

Batzuetan nekazari kritikoakberak dira epaitegira jo dutenak,esaterako labore transgenikoenkontra. Izan ere, gero eta garbiagodago genetikoki eraldatutako orga-nismoak baimentzen diren eremueninguruetan OGMrik gabeko labo-rantza egiten dutenen jarduera kasikezinezko bihurtzen dela, batak bes-tea kutsatzen duelako.

Baina gero eta gehiagotan neka-zaritza industrialaren defentsanagintariek hartutako neurriak betenahi izan ez dituztenak dira arazo-ak nozitzen dituztenak. Adibideak

mila dira, nahi gabe OGMz kutsa-tutako haziak ereiteagatik auzipe-ratuetatik hasi eta derrigorrezkobotikak erabiltzeari uko egiten dio-tenetara. Sarri agintariez gain ofi-zioko kideak ere oldartzen zaizkie.

Auzitara iritsi gabe ere, edozeinerlezain amateurri iritsi zaizkio osa-sun agintarien eta beste erlezainenpresioak mundu osoan pandemiabihurtu den Varroaren kontrakobotikak erabili ditzan, “hik ez era-biltzeagatik ingurukoen erleakkutsatzen dituk-eta” argudiopean.

Ulertzekoak dira laboreak edoaziendak epe laburrean bizirik nahidituenaren arrangurak. Baina, aldiberean, derrigortu nahi den terapiabakoitzeko ia beti dago ekosiste-men ikuspegi zabalagotik alderan-

tzizkoa proposatzen duenik. Erlea-ren eta Varroaren kasuan, azkeneanostalariak eta bizkarroiak –erleaketa zorriak– elkarbizitzen ikasibeharko dutenez, era kontrolatuanelkarrekin bizitzen laga behar zaieladioten adituak.

Orobat gertatzen da txertoekin.Ez da erraz tenkatzeko gaia, jokabi-de bat defenditzen dutenek bezalabestearen aldekoek dauzkate berenkontraesanak.

Laborari astekarian bertan kon-traesanok xumeki aitor tu dituMaritxu Castillon Biharko Lurra-ren Elkartearen (BLE) lehendakarieskiulatarrak: “70 ardi galdu gini-tuen. Xertatzera bortxatuak izanginen galtze horien ondotik. Ezginuen gogo onez egin bena beldu-rra sartua zen gure baitan, galtzeakinportantak ziren. Behietan ere,xertoaren ondorioz haatik, 10 batxahal eta sei behi galdu ginituen.Xahalak data beno lehenago sor-tzen ziren, edo ez finituak, droleziabatekin. Behi zonbaitek zezena ezzuten hartzen edo berantarekin.Xertoaren gain eman ditugu gauzahoriek, geroztik ez baitira berrizgertatu”.

Gibouloten aldeko aldarrikape-nean ELBk gogorarazi du derrigo-rrezko botika eta txertook funtseanloturik daudela laborarien betikoezagutzak garatzeko ordez nekaza-ritza osorik beren mende nahiduten multinazionalen interesekiko.Agintariek laguntzen diete disidenteeta intsumituak pertse-gituz, izan asun-zukuaerabili nahi dutenak edobotika sintetikoei ukoegiten dietenak. n

KRIMEAKO erreferenduma mila-ka soldadu errusiarren zaintza-pean egin da eta ezin esan horiekdirenik baldintzarik egokienakerreferendum bat egiteko, batezere zaintzen duten lurraldea juridi-koki beraiena ez denean, Ukraina-rena baizik. Baina SESBren desa-gerpenaren ondoren ere, soldaduerrusiarrak ez dira inoiz Krimeatikerretiratu, batez ere Sobiet Batasu-nak Itsaso Beltzeko bere itsas basemilitarrak han zituelako kokatuaketa ondoren ere Errusiak horiadostu zuelako Ukrainarekin.Errusiar soldaduak Krimean atze-ra aurrera ibiltzea ohikoa izan daUkraina independentea den azken23 urteetan eta bertako herritarreihori ez zaie batere arrotzaegiten.

Ez dirudi, hala ere,inongo zalantzarik dagoe-nik populazio krimearra-ren gehiengoak zer nahiduen, hau da, haientzatama-Errusia denarekin bategitea. Krimeako Legebiltzar auto-nomoak antolatutako kontsultarendatu ofizialen arabera, bozka esku-bidea duten herritarren %87,71kparte-hartu du erreferendumeaneta %96,6 Ukrainatik banatzearenalde agertu da. Hurrengo urratsaErrusiako Legebiltzarrari Errusia-rekin bat egitea izan da. Autono-mia zabalarekin Ukrainan jarrai-tzeko aukera ere bazenerreferendumean, baina kanpai-nan inork ez du berau defenditu,besteak beste erreferenduma Kri-meako Legebiltzarrak bakarrikantolatu duelako, Ukrainakogobernuaren akordio barik.AEBek eta Europako Batasunakez dute erreferenduma onartu etaErrusiaren jarrera dela-eta zigo-rrak iragarri dituzte. Orain diplo-maziaren orena da.

GERRA HOTZA itzuli da 25 urte-ren ondoren Europara, hori daegia eta hori egoeraren larria.Erreferendumaren ondoren apurbat urrundu bada ere, egiazkogerraren itzala Ukrainaren gai-nean da. Gertaerek argi erakustendute XX. mendeko bigarrenerdialdean SESBren eta AEBenartean izandako Gerra Hotzarenoihartzunak ez direla oraindikguztiz iraungi. Bi potentzien arte-ko mehatxu nuklearrak saihestuzuen –ozta-ozta hainbatean– biblokeen arteko egiazko gerra,baina Mendebaldeko blokearenerabateko nagusitasunarekinbukatu zen norgehiagoka hura.Egiazki, eta Mendebaleko iturrie-

tatik behin eta berriro parekotasu-na saltzen saiatu bada ere, bi blo-keen oreka ez zen inoiz existitu,ez arlo militarrean eta zeresanikez ekonomikoan; AEBek ondobaino hobeto baliatu zuten berennagusitasuna eta arma lasterketaSESBren garapena ahultzeko etahonek bere garapen ekonomikoakonkista sozialetan inbertitu ezzezan.

Baina SESBek armada osoindartsua garatu zuen eta, batezere, AEBak suntsitzeko adinaarma nuklear estrategiko; hau da,SESBeko lur raldetik ber tatikAEBak suntsitzeko adina armanuklear. SESB hondoratu ondo-ren, Errusiak jarraitu du mehatxuahalmen horrekin eta AEBekbehin eta berriro segitzen dutesaiatzen errusiarren ahalmen hori

nola ahulduko duten pentsatzen.Hor kokatzen da Errusiarenarma estrategikoak kontrolatuahal izateko Europako ekialdeanzabaltzen jarraitzen duen sarea,hasi Baltikotik eta Mediterraneo-raino, tartean Itsaso Beltzetikpasatuz. Gerra Hotzaren oinor-deko den borroka geoestrategikohorretan dago Ukrainaren egun-go klabeetako bat. Errusiak kitoesan die AEBei eta EBri eta hor-dagoa bota du, indar erakustaldiaeginez eta, bidez batez, bere inte-resak babesteko Krimearenamoduko xake mugimenduakbideratuz.

Baina ez dago ez klabe bakarrikezta egia bakarrik ere. AEBek eta

EBk ahaleginak eta bi egindituzte on eta gaiztoenarteko filma barreiatzen:2013an EBrekiko akordioaarbuiatu zutenak errusia-rren menpeko gaiztoak, etahonen alde egin zutenakonak, egiazki erakutsi gabe

Ukraina bera oso banatua dagoelaEBera eta Errusiara begiratzenduten indarren artean. Areago,Viktor Yanukovitxen gobernuustel baina legitimoaren aurkakosasi-estatu kolpea lagundu eta sos-tengatu zuten, besteak besteeskuin muturra Kiev-eko gober-nura eramanez.

Ukrainak barne kohesio arazohandiak ditu eta Errusia etaAEBak eta EBren arteko tira-biramilitar eta ekonomikoek ez dutelaguntzen tentsio horiek baretzen.Oraingo korapilotik bake bidezateratzeko, ukrainarren arteko elka-rrizketa zabal eta librea ezinbeste-koa da eta prozesu horiorain arte desagertuadagoen NBEren bitar-tekaritzarekin egiteaere bai. n

2014KO MARTXOAREN 23A�50

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

Gerra Hotzaren itzulera

Ukrainarren arteko elkarrizketazabal eta librea ezinbestekoa da, etaprozesu hori orain arte desagertuadagoen NBErekin egitea ere bai

NON ZER - argia.eus · LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO/ 35 TERMOMETROA KOMANDO AUTONOMOAKAskatasun...

Documents

Transcript of NON ZER - argia.eus · LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO/ 35 TERMOMETROA KOMANDO AUTONOMOAKAskatasun...