ARNASA APARATUA ETA ARNASKETA

Arnasa aparatuak airetik oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono dioxidoa kanpora botatzen dau.

ARNASA APARATUAREN OSAGAIAK

Arnasa aparatua arnasabidez eta birikiz osatuta dago.

·Arnasbideak

>Sudur hobiak, airea birikietara heldu aurretik garbitzea, berotzea eta hezotzea da.

>Faringea,airea ere eroaten dau sudur hobietatik birikietara. Horregaitik gara gai ahotik ere arnasea hartzeko.

>Laringea, faringea eta trakea lotzen dauzan hodia da. Barruan ahots kordak daukaz,airea igarotean bibratu eta ahotsa sortzen daben muskulu bi.

>Trakea, bronkio izeneko hodi bitan banandutako hodia da.

>Bronkioak, birikietan,bronkiolo izeneko hodi txikiagotan adarkatzen dira.

·Birikiak, arrosa koloreko organo arol bi dira. Barruan, bronkioloen muturretan, biriki albeloa izeneko zakutxo moduko batzuk dagoz.

ARNAS APARATUAREN GAIXOTASUNAK

·Gripea biruk batek sortutako gaixotasun oso oikoa da. Birus ori errez kutzatzen da pertsona batetik bestera, sukarra, muskuluetako mina eta ondoeza eragiten dauz.

·Asmea bronkioloak estutu eta airea pastasen izten ez dautzienean sortzen da. Bronko dilatadore izeneko botiken bidez, kontrolatu daiteke.

ZIRKULAZINO APARATUA ETA ZIRKULAZINOA

Mantenugaiak eta oxigenoa gure gorputzeko zelula guztietara heldu daitezan eta zelulek sorteen dabezan hondakinak egozteko behar da.

ZIRKULAZINO APARATUAREN OSAGAIAK

Bihotza, odol basoak eta odola.

·Bihotza toraxan ezkerraldean kotatuta dago, odola gorputz guztira bultzatzen dau. Bihotzaren hormak muskulu ehuneak osotuta dagoz, barrualdea hutsa dauka, lau barrunbez osotuta: aurikula bi bentrikulu bi. Balbula trikuspideak eskumako aurikulea eta eskumako bentrikulea bereizten dauz. Balbula mitralak ezkerreko aurikulea eta ezkerreko bentrikulua banatzen dauz.

·Odol basoak era askotako lodierea daukien Kodiak dira. Lodierearen arabera, arteriak kapilarrak eta benak bereizten dira.

>Ateriek odola bihotzetik gorputzeko organo guztietara zabaltzen dabe.

>Benek odola gorputzeko atal guztietatik bihotzera daroe.

>Kapilarrak arteriak eta zainak lotzen dabez.

·Odolak odol basoetan zirkulatzen dauan likidoa da. Mantenugaiak eta oxigenoa garraiatzen dauz, eta hondakinak batzen dauz. Zelulez osatuta dago.

>Plasmea likido horixka bat da, digestinoari esker sortutako mantenugaiak garraiatzen dauz adibidez.

>Odol zelulak globulu gorriak, globulu zuriak eta plaketak dira.

·Plaketek zauriak izten dabez.

·Globulu gorriek oxigeno aeta karbono dioxidoa garraiatzen dabe.

·Globulu zuriek gorputza infekzinoetatik babesten dabe. DIGESTINO APARATUA

Digestino aparatuaren barruan ahoa, hestea, faringe ak eta este gorriak hartzen dabe parte.

·Ahoan elikagaiak mastekatu eta xehatu egiten dira, hortz-haginen bidez.Mihinak txu guruinak sorteen daben txuagaz nahazten dau elikagaiak, eta elikadura boloa sorteen da holan.

·Faringea eta hestegorria behera, elikadura boloa urdaileraino heltzen da.

·Urdailean, elikadura boloa urin gastrikoakaz nahasten da, urdailearen mogimendueri esker, eta kimo izeneko substantzia oretsua bihurtzen da.

·Heste meharrean, kimoa pankeako urinagaz, behazunagaz eta heste urinakaz nahasten da, eta kiloa sortzen da, odolak gure gorputzeko zelula guztietara eroaten dauz.

· Heste lodiak gure gorputzak aprobetxatu ez dauzan substantziak batu eta gorozki bihurtzen dauz. Gorozkiak uzkiaren egozten dira.

DIGESTINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK

Hortz -haginetako txantxarrak hortz haginei kalte egiten deutse, ahogo bakterioren eraginez. Txantxarraren prebentzinorako, gozoki asko ez jatea komeni da.Aerofagia digestino odiaren gasak sartzen diranean sorteen da, eta mina eta ondaesa eragiten dauz.

·Beherakoa este meharra ura et amantenugaiak ondo xurgatzeko gai ez danean gertatzen da.

IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK

·Ziztitisa gernu maskuriaren infeksinoa da, bakterioek sortua, eta sukarra eta pixa egiterakoan mina eragiten dauz.·Kuntzurrunetako harriak organo horreetan gernuan disolbatutako substantzietatik sortzen diran masa solidoak dira. Kuntzurrunetako kolikoak

daikiez, hau da, harriek pixari pasatzen izten ez deutsielako min handia eragin daikie. Kuntzurrunetan harririk ez izateko, ondo funtzionatzeko hadina ur edatea komeni da.

·Kuntzurrunetako gitxiegitasuna odola iragazteko gaitazuna galtzen dabenean sortzen da. Kuntzurrunek huts egiten dabenean transplantea egin behar da. Trasplantea heldu bitartean, pasienteak dialisia hartu behar dau.

IZERDI GURUINAK

·Izerdi guruinen bidez, horreetatik hur dagozan kapilarretako substantzia toxikoak ezabatzen dira.

·Izerdi guruinei esker, gorputzaren tenperaturea kontrolatzen da.ODOL ZIRKULAZINOA

Odol zirkulazinoa zirkuitu bereiztu bidez egiten da: zirkulazino txikia edo birikietakoa, eta zirkulazino nagusia edo orokorra.

·Zirkulazino txikia edo birikietakoa bihotzetik birikietara do aeta bihotzera itzultzen da. Karbono dioxidoz betetako odola biriki arteriaren bidez atera eta birikietara heltzen da.birikietakon albeloetan odolak karbono dioxidoa askatzen dau, eta oxigenoa hartzen dau. Biriki benen bidez, odol oxigenatua bihotzaren ezkerreko aurikulara heltzen da, aurrera zirkulazino nagusia heltzen da.

·Zirkulazino nagusia edo orokorra bihotzetik beste organoetara doa, eta bihotzera itzultzen da. Odol oxigenatuak aorta arteriaren bidez urteten dau oxigeno aeta mantenugaiak izteko eta karbono dioxidoa eta hondakinak jasoteko. Substantziaz betetako odola bihotzera itzultzen da, kaba benen bidez. Hortik zirkulazino txikira.

ZIRKULAZINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK

· Tronbosia odolean tronbo izeneko pikor bat eratu eta arteria bat edo bena bat Ixtln dauanean gertatzen

da. Obesitateak edo erreteko ohiturak gaixotasun hau izateko arriskua ugaritzen dabe.

·Miokardio infartua oxigenorik ezak eraginda bihotzaren zati bateko zelulak hiltean oinarritzen dan gaixotasun bat da. Bihotzekoa dieta orekatu baten eta jarduera fisikoaren bidez ekidin daiteke.

· Arteriosklerosia arterien barruan gantzak metatzen diralako arteriak gogortzean sortzen da eta, ariketa fisikoa egitea, neurriz jatea, goipe gitxi artesa eta ez erretea dira neurri egokiena.