XEOGRAFÍA

TEMA I :

O PLANETA TERRA

Definición de

desenvolvemento sostible

“Aquel que satisface as necesidades da xeración presente sencomprometer a capacidade das xeracións futuras de satisfacer as súaspropias necesidades”

• Educación e sostenibilidade

A EDS está estreitamente relacionada cunha calidade de vida que respecta os límites ambientais, responde ásnecesidades económicas e sociais e promove a equidade.

A EDS debe ser entendida como a base dunha educación e dun aprendizaxe de calidade, desde a que se aborden temas como a reducción da pobreza, os modos de vida sostible, o cambio climático, a equidade de xénero, a responsabilidadesocial corporativa ou a protección das culturas indíxenas.

A EDS apoia cinco clases de aprendizaxepara facilitar unha educación da calidade e fomentar o desenvolvemento humano sostible: aprender a coñecer, aprender a ser, aprender a convivir, aprender a facer e aprender a transformarse un/unha mesma e á sociedade

QUE É A XEOGRAFÍA E PARA QUE SERVEQUE É:

A ciencia que intenta comprender o espazona súa totalidade, os procesos que determinan a existencia de lugares concaracterísticas diferentes e as relaciónsentre eles.

PARA QUE:

Para pensar e actuar con mellor criterio. Para ter unha actitude máis aberta ante

culturas diferentes á nosa. Para comprender determinados

comportamentos. Para valorar o patrimonio natural e

cultural do mundo.

COMO DIVIDIMOS A XEOGRAFÍA

XEOGRAFÍA XERAL

XEOGRAFÍA FÍSICA

XEOGRAFÍA HUMANA

Climatoloxía: climas. Xeomorfoloxía: relevo. Bioxeografía: seres vivos e a

súa distribución espacial. Hidrografía: a auga.

Demografía: poboación. Rural: o campo e as súas actividades. Urbana: as cidades. Economía: as actividades económicas. Xeopolítica: a organización dos Estados. Cultural: as áreas culturais

O UNIVERSO

É o conxunto de planetas, estrelas, satélites e nebulosas que poboan o espazo.

As estrelas agrúpanseformando GALAXIAS.

Entre as galaxias que integran o universo atópase a VÍA LÁCTEA onde está o SISTEMA SOLAR, formado polo Sol, e diversos planetas que xiran ao seu redor.

O SISTEMA SOLAR

• O Sol é unha masa incandescente ao seu redor xiran unha serie de planetas dos que só na TERRA existe vida.

A presenzada atmosfera

que a protexe das radiacións e

á súacomposición.

A temperatura

terrestre atemperada

pola súaposición e a protección

da atmosfera.

A existencia de auga en

estado líquido, elem

ento imprescin-dible para a

vida.

ESTE FEITO É POSIBLE GRAZAS A:

O PLANETA TERRA

Ten forma de esfera imperfecta achatada polos seus extremos, os polos, e cunlixeiro avultamento na súa zona central, o ecuador, que divide ao planeta en dúas metades ou hemisferios.

A superficie terrestre presenta irregularidades: elevadas cordilleirase zonas afundidas, como os vales e os fondos mariños.

OS MOVEMENTOS DA TERRA

MOVEMENTO DE TRANSLACIÓN

Dura 24 horas e da lugar á sucesión do día e da noite.

Describe unha órbita elíptica de 365 días e 6 horas e da lugar á sucesión das estacións.

A REDE XEOGRÁFICADEFINICIÓN: é un conxunto de liñas imaxinarias denominadas paralelos e meridianos que serven para localizar un lugar na superficie terrestre.

AS COORDENADAS XEOGRÁFICAS

Para localizar calquera punto sobre a superficie terrestre cómpre coñecer as súas coordenadas xeográficas, é dicir, a súa latitude e lonxitude.

Distancia angular entre un punto e o paralelo 0º ou Ecuador. Mídese cara ao norte oucara ao sur. O seu valor atópasecomprendido entre 0º e 90º

Distancia angular entre un punto e o meridiano 0º ou Greenwich. Mídese cara ao leste oucara ao oeste. O seu valor atópase entre 0º e 180º.

OS FUSOS HORARIOSDurante o movemento de rotación, a Terra realiza un xiro de 360º en 24 horas. Por tanto, cada hora xira 15º de lonxitude e así estableceuse a división da Terra en 24 faixas de 15º chamadas fusos horarios, que equivalen a unha hora cada un.

Para coñecer a hora de calquera lugar do mundo, tómase como referencia o meridiano 0º. A partir del súmaselle unha hora por cada fuso horario que se percorra cara ao leste e réstaselle unha por cada fuso horario que vaia cara ao oeste.

O RELEVO TERRESTREA ESTRUTURA DA TERRAA Terra está composta por distintas capas que se dispoñen de forma concéntrica.

Codia: delgada capa externa formada por rochas sólidas. Componse dunha codia continental e outra oceánica.

Manto: capa intermedia formada por rochas sólidas ou en estado semifundido. Divídese en manto superior e inferior

Núcleo: é a capa máis profunda formada por ferro e níquel. Atópasesometida a altas temperaturas (4300ºC). Divídese en núcleo externo e interno.

O RELEVO TERRESTREA LITOSFERA

Constituída pola codia e a parte superior do manto. Está formada por placasque se desprazan lentamente sobre os materiais semifundidos do manto. Este desprazamento produce o choque ou separación das placas e é o causante dos cambios de relevo. Nas zonas de contacto das placas, a actividade sísmica e a volcánica son intensas.

O RELEVO TERRESTREAS FORMAS DO RELEVO

O relevo é o resultado dun complexo proceso no que interveñen as forzasinternas da Terra , que crean o relevo, así como as forzas externas (vento, auga, xeo, diferenzas de temperatura, …) que o desgastan.

CORDILLEIRA: formada polo choque de dúas placas continentais.

DORSAL OCEÁNICA: formada polaseparación de dúas placas no fondo dos océanos o que fai que ascendanmateriais do manto.

FOSAS OCEÁNICAS E CORDILLEIRAS: formadas polo afundemento dunha placa oceánica baixo outra continental.

AS FORMAS DO RELEVONa Terra pódese distinguir o relevo continental (terras emerxidas) e o relevo oceánico (terras somerxidas).

A AUGA NA TERRAA auga é un elemento imprescindible para a vida na Terra. Está presente en estado líquido (ríos, lagoas, fontes,…) e sólido (xeo); na atmosfera preséntase en estado gaseoso (vapor de auga).O ciclo da auga desenvólvese do seguinte xeito:

1. Evaporación: a calor converte en vapor a auga de océanos, lagos, ríos,…

2. Condensación: o vapor de auga da armosfera convérteseen líquido e fórmanse gotas de auga que dan lugar ás nubes.

3. Precipitación: a auga cae sobre a superficie da Terra en forma de choiva , neve e sarabia.

4. Circulación e distribución: unha vez na superficie a augadistribúese.

AS AUGAS CONTINENTAIS

RÍOS

LAGOS

AUGAS SUBTERRÄNEAS

GLACIARES

OS OCÉANOS E OS MARESOs océanos son grandes masas de auga salgada, os mares teñen dimensións máis reducidas.

As correntes mariñas: son desprazamentosde masas de auga provocadas polas diferenzas de temperatura e salinidade das augas mariñas e polos ventos dominante.

As mareas: son movementos periódicos de ascenso e descenso do mar producidas poladiferente atracción que exercen a Lúa e o Sol.

Cálidas: van desde as zonas cálidas cara a zonas frías.

Frías: desde zonas frías cara a zonas cálidas

O CLIMA

O tempo atmosférico é o estado de atmosfera (temperatura, precipitacións, presión) nun momento e nunha zona xeográfica concreta.

O clima é a sucesión periódica e habitual de determinados tipos de tempo nunha zona xeográfica concreta.

ELEMENTOS DO CLIMA

FACTORES QUE A CONDICIONAN

LatitudeAltitudee relevo

Influencia do mar

Correntesmariñas

Precipitacións

Presiónse ventos

TEMPERATURA

É o graro de quentamento do aire. Factores que a condicionan:

Latitude: a temperatura descendedesde o ecuadot ata os polos.

Altitude e relevo: a temperatura descende unha media de 6º cada 1000 m. de altitude. A disposición do relevo dá lugar ás solleiras e ásavesías.

Influencia do mar: o mar atempera as temperaturas.

Correntes mariñas: segundo a súa temperatura, estas correntesquentan ou arrefrían as zonas costeiras que bañan.

PRECIPITACIÓNSA precipitación é a auga que cae da atmosfera á superficie terrestre en forma de choiva, sarabia ou neve.TIPOS: convectivas, orográficas e frontais.

PRESIÓNS E VENTOSPresión atmosférica: é a que exerce a atmosfera sobre a superficie terrestre. Mídese co barómetro e exprésase en milibares (mbar). Represéntase nos mapas con isóbaras (liñas que unen puntos de igual presión). A nivel do mar é de 1013 mbar. Podemos distinguir:

Altas presións ou anticiclóns: áreas cuxa presións é superior a 1013mbar. Produce un tempo estable e seco.

Altas presións ou borrascas: áreas cuxa presión é inferior a 1013 mbar. Orixinan un tempo inestable e precipitacións.

Vento: é o movimento horizontal do aire que se despraza desde as altas presións(anticiclóns) cara ás baixas presións (borrascas). A velocidade mídese coanemómetro e exprésase en metros por segundo (m/s) ou quilómetros (km/h).

O MAPA DO TEMPO

Un mapa do tempo é a representación do estado da atmosfera nun lugar en un tempo determinado.Para interpretalo cómpre observar a distribución das isóbaras, a localización dos centros de acción (anticiclóns e borrascas), o gradiente de presión e a disposición das frontes. Isto`permitirá deducir se i tempo será estable ou inestable.

OS CLIMAS DA TERRACÁLIDOS:1. Ecuatorial: Temperaturas elevadas todo o ano (25º) e precipitacións abundantes

(+2.000 mm).2. Tropical chuvioso: Temperaturas: elevadas todo o ano (+20º) e precipitacións

abundantes (+ 2.000 mm). Pódese distinguir unha estación seca e outra chuviosa. Unha variación é o monzónico cunha marcada estación húmida nos meses de verán.

3. Tropical seco: Temperaturas: invernos suaves e veráns cálidos. Tma supera os 18º. Precipitacións escasas (+250 mm). Existe unha longa estación seca.

4. Clima desértico: Temperaturas: altas cunha gran diferenza entre o día e a noite(+20º). Precipitacións escasas ou nulas con menos de 250 mm anuais.

OS CLIMAS DA TERRATEMPERADOS:1. Mediterráneo: Temperatura: inverno suave e verán cálido. Tma entre 10 º e 20º.

Precipitacións: prodúcense no inverno, na primavera ou no otono. O verán é seco. Paentre 300 mm e 1.000 mm.

2. Chinés: Temperarura: inverno suave e verán cálido. Tma entre 10º e 20º. Precipitacións ao longo de todo o ano (+ 1.000 mm).

3. Oceánico: Temperatura: inverno suave e verán fresco. Tma entre 10º e 18º. Precipitacións: constantes todo o ano, ainda que algo inferior no verán . Pódense superar os 1.000 mm.

4. Continental: Temperatrura: inverno moi frío e verán cálido. Tma: entre 0º e 10º. Precipitacións: oscilan entre 300 mm. E 1.000 mm. As máximas prodúcense no verán.

OS CLIMAS DA TERRA

FRÍOS:1. Polar: Temperaturas frías todo o ano. Só en ocasións se superan os 0º en verán.

Tma inferior a 0º c. Precipitacións: escasas e con frecuencia en forma de neve. O total anual é inferior a 250 mm.

2. Alta montaña: Temperaturas disminúen coa altitude. Invernos fríos e veránsfrescos. Precipitacións: aumentan coa altitude e, a miúdo, prodúcense en forma de neve.

OS MEDIOS NATURAISZONA CÁLIDA:

SELVABOSQUE TROPICAL

DESERTOSABANA

OS MEDIOS NATURAISZONA TEMPERADA:

BOSQUE CADUCIFOLIO

BOSQUE MEDITERRÁNEO.

BOSQUE DE CONÍFERAS

OS MEDIOS NATURAISZONA FRÍA:

TUNDRA

ALTA MONTAÑA