Panorámica das ideas lingüísticas · 2018-08-03 · ... Lingua e Literatura Españolas, Teoría...
Transcript of Panorámica das ideas lingüísticas · 2018-08-03 · ... Lingua e Literatura Españolas, Teoría...
Panorámica das ideas lingüísticas
Francisco García Gondar
GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO
2018/2019
FACULTADE DE FILOLOXÍA
DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA
ESPAÑOLAS, TEORÍA DA LITERATURA E
LINGÜÍSTICA XERAL
FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA ESPAÑOLAS, TEORÍA DA LITERATURA E LINGÜÍSTICA XERAL
AUTORES: Francisco García Gondar Edición electrónica. Xuño 2018
ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
1
1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA
1.1. DATOS BÁSICOS
CÓDIGO G5041605 / G5051605 / G5061605 / G5071605 / G5081605
NOME DA MATERIA PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
TITULACIÓN
Grao en Filoloxía Clásica Grao en Lingua e Literatura Españolas Grao en Lingua e Literatura Galegas Grao en Lingua e Literatura Inglesas Grao en Linguas e Literaturas Modernas
CARÁCTER OBRIGATORIA EN MINOR DE LINGÜÍSTICA OPTATIVA (nos demais casos)
Nº DE CRÉDITOS ECTS 6
LOCALIZACIÓN FACULTADE DE FILOLOXÍA (Campus de Santiago)
1.2. REQUISITOS
Non se requiren coñecementos previos, máis aló da formación básica adquirida ata este momento nas materias de contido lingüístico cursadas na Facultade; a materia está planificada para que poida ser cursada por calquera estudante universitario de Filoloxía. Recoméndase que o alumno posúa habilidades para a lectura (con capacidade de síntese) e comprensión crítica. Tamén convén posuír un nivel medio de comprensión escrita de linguas como o inglés e/ou o francés, xa que os materiais de consulta recomendados poden incluír textos publicados nestes dous idiomas. Por outra banda, debe terse moi en conta que para superar a materia, ademais de acadar o nivel requirido en canto a contidos e prácticas, será requisito indispensable amosar na realización das diferentes probas escritas un nivel de expresión (redacción e ortografía) conforme coa situación académica do estudante. Por último, recoméndase posuír coñecementos de informática a nivel de usuario e manexo básico da rede Internet. 1.3. PROFESORES ENCARGADOS DA MATERIA
Profesores: Francisco García Gondar
Área de coñecemento: Lingüística Xeral
Departamento: Lingua e Literatura Españolas, Teoría da Literatura e Lingüística Xeral 1.4. HORARIO DE TITORÍAS, LUGAR E DATOS DE CONTACTO:
Horarios: Luns (11.30‐14.30 h.), Mércores (11.30‐14.30 h.)
Lugar: Gabinete 132
Teléfono: 881 811 766
Enderezo electrónico: [email protected]
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
2
2. SENTIDO DA MATERIA
Esta materia forma parte do módulo complementario “Lingüística e procesamento das linguas. Aplicacións”. Este módulo pódese cursar como complementario ou como optativo, combinado con calquera dos ofertados por outras áreas da Facultade de Filoloxía en función dos intereses do alumnado. Para a obtención do “Minor en Lingüística Xeral” deberá ser combinado co bloque de materias que conforman o módulo “Linguas e comunicación. Aplicacións”.
Entre os obxectivos deste módulo figura a adquisición de coñecemento reflexivo sobre como se desenvolveron e se desenvolven distintos métodos e modelos de aproximación á linguaxe en virtude dos diferentes modos de concebir o obxecto de estudo e das distintas formas de fundamentar o coñecemento científico e os seus obxectivos. A materia ”Panorámica das ideas lingüísticas” trata de contribuír á consecución do mesmo proporcionando as bases para interpretar e avaliar os enfoques, intereses e problemas que determinaron o desenvolvemento das grandes correntes de pensamento que configuran a historia da Lingüística no marco da cultura occidental ata comezos do século XX e que se manteñen vixentes ou poden resultar útiles como elementos de contraste para comprender as liñas evolutivas da Lingüística actual. 3. OBXECTIVOS DA MATERIA
(1) Ofrecer unha panorámica do grao e a liñas de desenvolvemento da Historiografía Lingüística no último medio século.
(2) Analizar as correntes que contribuíron a configurar o saber sobre a linguaxe e as linguas no marco da cultura occidental ata comezos do século XX.
(3) Identificar as semellanzas de enfoque e principios que poidan existir entre correntes ubicadas en distintos períodos.
(4) Determinar a influencia que puido exercer sobre o desenvolvemento das ideas lingüísticas o marco socio‐político e cultural de cada época.
(5) Incitar á reflexión sobre o modo de evolucionar os saberes lingüísticos no marco da cultura occidental.
4. COMPETENCIAS
(1) Posuír unha visión xeral do grao actual de desenvolvemento das investigacións en Historiografía Lingüística, os enfoques e estratexias que predominan nela e as súas relacións con outras disciplinas.
(2) Comprender as características fundamentais que definen as orientacións da reflexión lingüística ao longo da historia no marco da cultura occidental.
(3) Coñecer as complexas interaccións que ao longo da historia se produciron entre a reflexión sobre a linguaxe e as linguas e o contexto socio‐político e cultural de cada época.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
3
(4) Ser capaz de poñer en relación orientacións do estudo lingüístico correspondentes a distintas épocas pero que, máis alá da diversidade da súa formulación, revelan principios e/ou enfoques semellantes.
(5) A partir dos coñecementos historiográficos que se vaian adquirindo, poñer en práctica habilidades para interpretar criticamente un texto lingüístico e saber ubicalo nunha época ou tradición da lingüística desenvolvida no marco da cultura occidental.
5. CONTIDOS DA MATERIA
5.1. TEMARIO
TEMA 1.‐ A HISTORIOGRAFÍA LINGÜÍSTICA: FUNDAMENTOS. Delimitación e desenvolvemento actual. As concepcións da evolución das ciencias e o seu papel na Historiografía Lingüística. Factores determinantes da aparición e desenvolvemento dos estudos sobre a linguaxe e as linguas. TEMA 2.‐ AS IDEAS LINGÜÍSTICAS NA ANTIGÜIDADE E NA IDADE MEDIA. O proceso de constitución das ciencias da linguaxe no pensamento antigo: Retórica, Lóxica, Filoloxía e Gramática. Caracterización xeral do modelo de análise gramatical antigo. A tradición gramatical romana como ponte entre a tradición grega e a tradición medieval. A gramática na Idade Media. Gramática e filosofía na Baixa Idade Media: a tradición especulativa. TEMA 3.‐ O PENSAMENTO LINGÜÍSTICO DO RENACEMENTO Á ILUSTRACIÓN. A proxección retrospectiva do pensamento lingüístico renacentista: o estudo das linguas clásicas. A proxección prospectiva do pensamento lingüístico renacentista: a codificación das linguas vulgares e das linguas amerindias. Gramática e filosofía na reflexión lingüística dos séculos XVII e XVIII. A tradición das gramáticas xerais. Primeiras incursións no estudo histórico das linguas. TEMA 4.‐ A LINGÜÍSTICA NO SÉCULO XIX E COMEZOS DO XX. A aplicación do método comparativo en lingüística: xenealoxía e estudo histórico das linguas. O status da lingüística como ciencia ao longo do século XIX. A tipoloxía lingüística no século XIX. As novas correntes de finais do século XIX e comezos do XX. 5.2. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
5.2.1. Manuais e enciclopedias de Historiografía Lingüística
AUROUX, Sylvain (dir.): Histoire des idées linguistiques. Liège / Bruxelles: Pierre
Mardaga, 19892000, 3 tomos (Tome 1: La naissance des métalangages en Orient et Occident, 1989; Tome 2: Le développement de la grammaire occidentale, 1992; Tome 3: L’hegémonie du comparatisme, 2000).
AUROUX, Sylvain et al. (eds.): History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
4
Present. Berlin / New York: Mouton de Gruyter, 20002006, 3 tomos (I, 2000; II, 2001; III, 2006).
BRINCAT, Giuseppe: La linguistica prestrutturale. Bologna: Zanichelli, 1986.
ČERNÝ, Jiří: Historia de la lingüística. Cáceres: Universidad de Extremadura, 1998.
KOERNER, E. F. K. & R. E. ASHER (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists. Oxford / New York: Pergamon, 1995.
HARRIS, Roy & Talbot J. TAYLOR: Landmarks in Linguistic Thought: The Western Tradition from Socrates to Saussure. London: Routledge, 1989.
ITKONEN, Etsa: Universal History of Linguistics. Amsterdam: John Benjamins, 1991.
LEPSCHY, Giulio (ed.): History of Linguistics. London: Longman, 19941998, 3 vols. (Vol. II: Classical and Medieval Linguistics, 1994; Vol. III: Renaissance and Early Modern Linguistics, 1998; Vol. IV: Nineteenth‐Century Linguistics, 1998).
MALMBERG, Bertil: Histoire de la linguistique: De Sumer à Saussure. Paris: Presses Universitaires de France, 1991.
MOUNIN, Georges: Histoire de la linguistique des origines au XXe siècle. Paris: Presses Universitaires de France, 1967. | Versión cast. de Felisa Marcos, Historia de la lingüística desde los orígenes al siglo XX. Madrid: Gredos, 1968.
ROBINS, Robert H.: A Short History of Linguistics. London: Longman, 1967, 19792, 19903. | Trad. cast. de Enrique Alcaraz, Breve historia de la lingüística. Madrid: Paraninfo, 1974, 19802, 19926. | Nova trad. cast. de María Condor, Breve historia de la lingüística. Madrid: Cátedra, 2000.
SWIGGERS, Pierre: Histoire de la pensée linguistique: Analyse du langage et réflexion linguistique dans la culture occidentale de l’Antiquité au XIXe siècle. Paris: Presses Universitaires de France, 1997.
TUSÓN, Jesús: Aproximación a la historia de la lingüística. Barcelona: Teide, 1982.
5.2.2. Dicionarios terminolóxicos
ALCARAZ VARÓ, Enrique & Mª Antonia MARTÍNEZ LINARES: Diccionario de lingüística moderna. barcelona: ariel, 1997, 20042.
BÉCARES BOTAS, Vicente: Diccionario de terminología gramatical griega. Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca, 1985.
BROWN, Keith & Jim MILLER: The Cambridge Dictionary of Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
BUSSMANN, Hadumod: Routledge Dictionary of Language and Linguistics. London & New York: Routledge, 1996. Ed. en liña non venal: <http://www.e‐reading.club/bookr eader.php/142124/Routledge_Dictionary_of_language_and_Linguistics.pdf>, [Consulta: 10/06/2015].
CARDONA, Giorgio R.: Diccionario de Lingüística. Barcelona: Ariel, 1991.
CERDÁ MASSÓ, Ramón (ed.): Diccionario de lingüística. Madrid: Anaya, 1986.
CRYSTAL, David: A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell, 20086. | Trad. cast. : Diccionario de lingüística y fonética. Barcelona: Octaedro, 2000.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
5
DUBOIS, Jean et al.: Dictionnaire de linguistique. Paris: Larousse, 1973. Versión cast. de Inés Ortega e Antonio Domínguez, Diccionario de lingüística. Madrid: Alianza, 1979.
DUCROT, Oswald & Tzvetan TODOROV: Dictionnaire encyclopedique des sciences du langage. Paris: Seuil, 1972. | Trad. cast., Diccionario enciclopédico de las ciencias del lenguaje. Mexico: Siglo XXI, 1974.
DUCROT, Oswald & Jean‐Marie SCHAEFFER: Nouveau dictionnaire encyclopedique des sciences du langage. Paris: Seuil, 1995. | Trad. cast., Nuevo diccionario enciclopédico de las ciencias del lenguaje. Madrid: Arrecife, 1998.
FINCH, Geoffrey: Linguistic Terms and Concepts. Houndmills & London: Macmillan Press, 2000.
LÁZARO CARRETER, Fernando: Diccionario de términos filológicos. Madrid: Gredos, 19683.
MATTHEWS, Peter H.: The Concise Oxford Dictionary of Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 20072. Ed. en liña non venal (acceso desde o dominio USC): <http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199202720.001.0001/acref‐9780199202720>, [Consulta: 10/06/2015].
5.3. ESTRUTURA DETALLADA DO TEMARIO PARA AS SESIÓNS EXPOSITIVAS
TEMA 1.‐ A HISTORIOGRAFÍA LINGÜÍSTICA: FUNDAMENTOS
OBXECTIVOS: Ofrecer unha visión panorámica da situación actual da Historiografía Lingüística como disciplina cuxo obxectivo é interpretar a evolución das reflexións sobre a linguaxe e as linguas. CONTIDOS:
1.1. Delimitación: Historia / Historiografía / Metahistoriografía. 1.2. O desenvolvemento actual da Historiografía Lingüística. 1.3. As concepcións da evolución das ciencias e o seu papel na Historiografía
Lingüística. 1.4. Factores determinantes da aparición e desenvolvemento dos estudos sobre a
linguaxe e as linguas. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBRIGATORIA)
ROBINS, Robert H.: "Introducción", en Robert H. Robins, Breve historia de la lingüística, Madrid: Paraninfo, 1974, pp. 13‐19. | Madrid: Cátedra, 2000, pp. 19‐30.
FERNÁNDEZ CASAS, María José: “La importancia de mirar hacia el pasado: la perspectiva historiográfica en lingüística” [Ed. en liña], Lingüística en la Red, 1, 2003, 11 p., <http://www.linred.es/articulos_pdf/LR_articulo_29052003.pdf>, Formato: PDF, [Consulta: 30/06/2011].
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
BREKLE, Herbert E.: "What is the history of linguistics and to what end is it studied? A didactic approach", en T. Bynon & F. R. Palmer (eds.): Studies in the History of Western
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
6
Linguistics. In honour of R. H. Robins, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, pp. 1‐10.
ESPARZA TORRES, Miguel Ángel: “Tareas de la historiografía lingüística”, en María do Carmo Henríquez & Miguel Ángel Esparza (eds.), Estudios de lingüística, Vigo: Universidade de Vigo, Departamento de Filología ESpañola, 1997, pp. 69‐88.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “Aspectos socio‐institucionales del desarrollo de la Historiografía Lingüística durante el último cuarto de siglo (1974‐2000)”, en Milka Villayandre Llamazares (ed.), Actas del V Congreso de Lingüística General (León, 5‐8 de marzo de 2002), Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 1187‐1199.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “Balance de una década de historiografía lingüística española (1992‐2002)”, en C. Corrales Zumbado et al. (eds.), Nuevas aportaciones a la historiografía lingüística: Actas del IV Congreso Internacional de la SEHL (La Laguna, Tenerife, 22 al 25 de octubre de 2003), vol. 1, Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 583‐597.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “La historiografía lingüística española en Internet. Panorámica de las fuentes secundarias”, en María Luisa Calero et al. (eds.), Métodos y resultados actuales en Historiografía de la Lingüística, vol.1, Münster: Nodus, 2014, pp. 235‐246.
GARCÍA MARCOS, Francisco J.: "Propuestas para un modelo integral de historiografía lingüística", en Juan de Dios Luque Durán & Antonio Pamies Bertrán (eds.), Actas del I Simposio de Historiografía Lingüística, Granada: Departamento de Lingüística General y Teoría de la Literatura, Grupo de Investigación de Lingüística Tipológica y Experimental, 1996, pp.188‐194.
KOERNER, E. F. Konrad: "Linguistic historiography till 1970: A state‐of‐the‐art report", Language, 48/2, 1972, pp. 428‐445. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 3‐20.
KOERNER, E. F. Konrad: "Four types of history writing in linguistics", Historiographia Linguistica, 1/1, 1973, pp. 1‐10. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 55‐62.
KOERNER, E. F. Konrad: "The importance of linguistic historiography and the place of history in linguistic science", Foundations of Language, 14/4, 1976, pp. 541‐547. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 63‐69.
KOERNER, E. F. Konrad: "Aims and methods of the history of linguistics. Contrasting views", en W. U. Dressler & W. Meid (eds.): Proceedings of the Twelfth International Congress of Linguists (Viena, 1977), Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, 1978, pp. 108‐112.
KOERNER, E. F. Konrad: Western Histories of Linguistic Thought: An Annotated Chronological Bibliography 1822‐1976, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978.
KOERNER, E. F. Konrad: “Models in linguistic historiography”, Forum Linguisticum, 6/3, 1984, pp. 189‐201. Reed. en E. F. K. Koerner: Practicing Linguistic Historiography: Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1989, pp. 47‐59.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
7
KOERNER, E. F. Konrad: “Persistent Issues in linguistic historiography”, en K. R. Jankowsky (de.): History of Linguistics 1993: Papers from the Sixth International Conference on the History of the Language Sciences (ICHoLS VI) (Washington, D.C., 9‐14 August 1993), Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1993, pp. 3‐25.
KOERNER, E. F. Konrad: “History of Linguistics: Overview”, en R. E. Asher (de.): The Encyclopedia of Language and Linguistics, vol. 3, Oxford / New York, Pergamon, 1994, pp. 1580‐1584. Reed. “History of Linguistics: The Field”, en E.F.K. Koerner & R.E. Asher (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists, Oxford: Elsevier Science, 1995, pp. 3‐7.
KOERNER, E. F. Konrad: “Historiography of Linguistics”, en R. E. Asher (de.): The Encyclopedia of Language and Linguistics, vol. 3, Oxford / New York: Pergamon, 1994, pp. 1570‐1578. Reed. en E.F.K. Koerner & R.E. Asher (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists, Oxford: Elsevier Science, 1995, pp. 7‐16.
KOERNER, E. F. Konrad: “History of Linguistics: Attainments and Challenges”, en Mauro Fernández Rodríguez, Francisco García Gondar e Nancy Vázquez Veiga (eds.), Actas del I Congreso Internacional de la Sociedad Española de Historiografía Lingüística (A Coruña, 18‐21 de febrero de 1997), Madrid: Arco Libros, 1999, pp. 15‐29.
KUHN, Thomas: La estructura de las revoluciones científicas, México: F.C.E., 1971 (1ª ed. inglesa, 1962; 2ª ed. inglesa, 1970).
RAMAT, Paolo: "Per una storiografia de la linguistica", Lingua e Stile, 10, 1975, pp. 521‐529.
ROBINS, Robert H.: "History of linguistics: aims and methods", en W.U. Dressler & W. Meid (eds.): Proceedings of the Twelfth International Congress of Linguists (Viena, 1977), Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, 1978, pp. 102‐107.
ROSIELLO, Luigi: "Rilevanza teorica degli studi di storia della linguistica", en Atti del Settimo Convegno Internazionale di Studi (Roma, 1973), Società di Linguistica Italiana, Roma: Bulzoni, 1975, t. I, pp. 91‐97.
SIMONE, Raffaele: "Théorie et histoire de la linguistique", Historiographia Linguistica, 2/3, 1975, pp. 353‐378.
SWIGGERS, Pierre: "La historiographie de la linguistique", Linguistics, 18/5‐6, 1980, pp. 703‐720.
SWIGGERS, Pierre: "Comment écrire l'histoire de la linguistique?", Lingua, 55, 1981, pp. 63‐74.
SWIGGERS, Pierre: "La construction d'une théorie de l'historiographie de la linguistique: quelques réflexions méthodologiques", en S. Auroux et al. (eds.): Matériaux pour une histoire des théories linguistiques, Lille: Université de Lille III, 1984, pp. 15‐21.
SWIGGERS, Pierre: “Modelos, métodos y problemas en la historiografía de la lingüística”, en C. Corrales Zumbado et al. (eds.), Nuevas aportaciones a la historiografía lingüística: Actas del IV Congreso Internacional de la SEHL (La Laguna, Tenerife, 22 al 25 de octubre de 2003), vol. 1, Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 113‐145.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
8
TEMA 2.‐ AS IDEAS LINGÜÍSTICAS NA ANTIGÜIDADE E NA IDADE MEDIA
OBXECTIVOS: Coñecer os aspectos fundamentais do proceso de constitución das ciencias da linguaxe (nomeadamente, da gramática) na Antigüidade e da súa evolución ao longo da Idade Media. CONTIDOS:
2.1. O proceso de constitución das ciencias da linguaxe no pensamento antigo. 2.1.1. A política e as tradicións xurídicas da Grecia clásica como determinantes da
aparición da Retórica. 2.1.2. A problemática do enunciado científico: o papel da Lóxica. 2.1.3. O estudo crítico dos textos: o desenvolvemento da Filoloxía e da Gramática.
Factores determinantes. 2.2. Caracterización xeral do modelo de análise gramatical antigo. O status
epistemolóxico da gramática. 2.3. A tradición gramatical romana como ponte entre a tradición grega e a tradición
medieval. A súa pervivencia na Idade Media. 2.4. Gramática e filosofía na Baixa Idade Media. Revitalización do vínculo entre
Gramática e Lóxica: a tradición especulativa. Factores determinantes. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBRIGATORIA)
BÉCARES BOTAS, Vicente: “Los orígenes de la gramática (griega)”, en Gaspar Morocho Gayo (coord.): Estudios de prosa griega, León: Universidad de León, Secretariado de Publicaciones, 1985, pp. 179‐195.
ROBINS, Robert H.: Breve historia de la lingüística, Madrid, Paraninfo, 1974 / Madrid, Cátedra, 2000 [nova tradución], caps. 2, 3 y 4.
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SÓ FONTES PRIMARIAS)
Período greco‐romano
APOLONIO DÍSCOLO: Sintaxis, Madrid: Gredos, 1987 [Introdución, tradución e notas de Vicente Becarés Botas].
APOLONIO DÍSCOLO: The Syntax of Apollonius Dyscolus, Edición de Fred W. Householder, Amsterdam: John Benjamins, 1981.
ARISTÓTELES: Poética (Edición trilingüe), Madrid: Gredos, 1974 [Introdución, tradución castelá, notas, apéndices e índice analítico por Valentín García Yebra].
DIONISIO EL TRACIO: "The Tékhne grammatiké of Dionysius Thrax. Translated into English", Traducción de A. Kemp, Historiographia Linguistica, 13/2‐3, 1986, pp. 343‐363.
DIONISIO EL TRACIO: La grammaire de Denys le Trace, Edición y traducción fr. de Jean Lallot, Paris: Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1989.
DIONISIO EL TRACIO: Gramática / Comentarios antiguos, Madrid: Gredos, 2002 [Introdución, tradución e notas de Vicente Becarés Botas].
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
9
ELIO DONATO: Donat et la tradition de l'enseignement grammatical. Étude et édition critique, Ed. de Louis Holtz, Paris: Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1981.
FUNAIOLI, G. (ed.): Grammaticae Romanae Fragmenta, Leipzig: Teubner, 1907.
KEIL, H. (ed.): Grammatici Latini, Leipzig: Teubner, 1857‐1880, 7 vols. + suplemento. Reimpr.: Hildesheim: Olms, 1961‐1981.
MARCO FABIO QUINTILIANO: Institutio oratoria. Sobre la formación del orador. Doce libros. Traducción y comentarios, Salamanca: Universidad Pontificia, 2 vols.
MARCO TERENCIO VARRÓN: De Lingua Latina, Madrid: Gredos, 1998 [Introdución, traducción e notas de Luis Alfonso Hernández Miguel].
MAZZARINO, A. (ed.): Grammaticae Romanae Fragmenta Aetatis Caesareae, Torino: Loescher, 1955.
PLATÓN: Crátilo, en Diálogos, II, Madrid: Gredos, 1983 [Introdución, traducción e notas de J. L. Calvo].
SCHNEIDER, R. et al. (eds.): Grammatici Graeci, Leipzig: Teubner, 1878‐1910, 6 vols. Reimpr.: Hildesheim: Olms, 1965.
SEXTO EMPÍRICO: “Contra los gramáticos”, en Sexto Empírico, Contra los profesores, Libro I, Madrid: Gredos, 1997, pp. 39‐128.
WOUTERS, Alfons (ed.): The Grammatical Papyri from Graeco‐Roman Egypt: Contributions to the Study of the ‘Ars Grammatica’ in Antiquity, Brussels: Koninklijke Academië voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, 1979.
Período medieval
AHLQVIST, Anders [ed.]: The Early Irish Linguist. An Edition of the Canonical Part of the Auraicept na nÉces. With Introduction, Commentary and Indices, Helsingfors: Societas Scientiarum Fennica, 1983.
BOECIO DE DACIA: Boethius Dacus: Modi significandi, sive Quaestiones super Priscianum maiorem, Edición de Jan Pinborg, Copenhaguen: Gad, 1969 (= Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi, IV) [Inclúe estudo introdutorio].
DANTE ALIGHIERI: Dante Alighieri: De vulgari eloquentia, Edición e traducción de M. Rovira Soler e M. Gil Esteve, Madrid: Universidad Complutense, 1982 [Inclúe estudo introdutorio e notas]
ISIDORO DE SEVILLA: San Isidoro de Sevilla: Etimologías, Edición e traducción de José Oroz Reta e Manuel A. Marcos Casquero, Madrid: Editorial Católica, 1982‐83, 2 vols. (= Biblioteca de Autores Cristianos, 433‐434) [Inclúe unha introdución xeral de Manuel C. Díaz y Díaz]
KACZMAREK, Ludger (ed.): Modi Significandi und ihre Destruktionen: Zwei Texte zur scholastische Sprachtheorie im 14. Jahrhundert, Amsterdam: John Benjamins, 1991.
MARTÍN DE DACIA: Martini de Dacia Opera, Edición de Heinrich Roos, Copenhaguen: Gad, 1961 (= Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi, II).
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
10
PEDRO HELIAS: The Summa of Petrus Helias on Priscian Minor, Edición de James E. Tolson, Copenhaguen: Stourgaard Jensen, 1978 [Inclúe unha introdución de M. Gibson].
RODOLFO O BRETÓN: Radulphus Brito: Quaestiones super Priscianum minorem, Edición de H. W. Enders e J. Pinborg, Stuttgart‐Bad Cannstatt: Frommann‐Holzboog, 1980 [Inclúe estudo introdutorio].
SIGERIO DE CORTRACO: Siger de Courtrai: Summa modorum significandi, Edición de Jan Pinborg, Amsterdam: John Benjamins, 1976 [Inclúe estudo introdutorio].
THUROT, Charles: Notices et extraits de divers manuscrits latins pour servir à l’histoire des doctrines grammaticales au Moyen Age, Paris: Imprimerie Impériale, 1868. Reimpr.: Frankfurt: Minerva, 1964 [O estudo introdutorio está xa moi desfasado, pero os textos aínda continúan sendo útiles].
TOMÁS DE ERFURT: The Grammatica Speculativa of Thomas of Erfurt, Edición e traducción de Geoffrey L. Bursill‐Hall, London: Longman, 1972 [Ademais dun extenso estudo introdutorio, inclúe a edición do texto latino orixinal e unha tradución inglesa].
UC FAIDIT: The Donatz Proensals of Uc Faidit, Edición de J. H. Marshall, London: Oxford University Press, 1969 [Inclúe estudo introdutorio].
TEMA 3.‐ O PENSAMENTO LINGÜÍSTICO DO RENACEMENTO Á ILUSTRACIÓN
OBXECTIVOS: Coñecer nos seus aspectos fundamentais o desenvolvemento das tradicións máis representativas durante o período que abrangue os séculos XVI, XVII e XVIII para comprender a extraordinaria ampliación do horizonte de traballo dos lingüistas que se produciu no mesmo, sobre todo grazas ao inicio do estudo das linguas vulgares europeas e ao coñecemento en Occidente de linguas de fóra de Europa, cos beneficios que isto reportou para un enfoque máis adecuado da análise lingüística. CONTIDOS:
3.1. A proxección retrospectiva do pensamento lingüístico renacentista: o estudo das linguas clásicas. Factores determinantes.
3.2. A proxección prospectiva do pensamento lingüístico renacentista: a codificación das linguas vulgares e a descrición das linguas amerindias. Factores determinantes.
3.3. Gramática e filosofía na reflexión lingüística dos séculos XVII e XVIII: racionalismo vs. empirismo. A tradición das gramáticas xerais.
3.4. Primeiras incursións no estudo histórico das linguas. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBRIGATORIA)
ROBINS, Robert Henry: Breve historia de la lingüística, Madrid: Paraninfo, 1974 / Madrid, Cátedra, 2000 [nova tradución], cap. 5 (“El Renacimiento” [1974] / “El Renacimiento y después” [2000]) y cap. 6 (“En vísperas de los tiempos modernos” [1974] / “Las vísperas de la época moderna” [2000]).
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
11
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SÓ FONTES PRIMARIAS)
ÁLVAREZ DE MIRANDA, Pedro (comp.): Lexicografía Española Peninsular: Diccionarios Clásicos, I e II [2 CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 1998.
ARNAULD, Antoine / Claude LANCELOT: Grammaire générale et raisonnée [1660], Hildesheim / New York, Georg Olms, 1973. | Trad. cast. de R. Morillo‐Velarde Pérez, Gramática General y Razonada de Port‐Royal. Seguida de la 2ª parte de la Lógica, Madrid, Sociedad General Española de Librería, 1980.
BALBÍN, Rafael de / ROLDÁN, Antonio (eds.): Gramática de la lengua vulgar de España (Louvain 1559): Edición facsimilar y estudio, Madrid: CSIC, 1966.
BEAUZEE, Nicolas: Grammaire générale, ou exposition raisonnée des éléments nécessaires du langage, pour servir de fondement à l’étude de toutes les langues [1767], Stuttgart, Frommann, 1974, 2 vols. [Edición e introdución de Barrie E. Bartlett].
CONDILLAC, Etienne Bonnot de: Cours d’étude pour l’instruction du prince de Parme: Grammaire [1775], Stuttgart, Frommann, 1986 [Edición e introdución de U. Ricken].
GÓMEZ ASENCIO, José Jesús (comp.): Antiguas gramáticas del castellano [CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 2001 [Inclúe como introdución do compilador un moi útil panorama da historia da gramática española].
MARTÍNEZ ALCALDE, María José (comp.): Textos clásicos sobre la historia de la ortografía castellana [CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 1999.
NEBRIJA, Antonio de: Gramática de la lengua castellana [1492], Estudo e edición de Antonio Quilis, Madrid, Editora Nacional, 1980.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de Autoridades [1726‐1739], Madrid: Gredos, 1963.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Nuevo Tesoro Lexicográfico de la Lengua Española [DVD], Madrid: Espasa Calpe, 2001, 2 DVD‐ROM
SÁNCHEZ DE LAS BROZAS, Francisco: Minerva seu de causis linguae Latinae [1587], Stuttgart, Frommann, 1986 [Edición e introdución de Manuel Breva‐Claramonte]. | Trad. cast. de Fernando Rivera Cárdenas, Minerva o De la propiedad de la lengua latina, Madrid, Cátedra, 1976.
SARMIENTO, Ramón (ed.): Gramática de la lengua castellana compuesta por la Real Academia Española [1771], Madrid: Editora Nacional, 1984.
TOVAR, Antonio: El lingüista español Lorenzo Hervás: Estudio y selección de obras básicas, Madrid, Sociedad General Española de Librería, 1986.
VALDÉS, Juan de: Diálogo de la lengua, Estudio y edición de Cristina Barbolani, Madrid: Cátedra, 1982.
TEMA 4.‐ A LINGÜÍSTICA NO SÉCULO XIX E COMEZOS DO XX
OBXECTIVOS: Coñecer as características teórico‐metodolóxicas fundamentais das diversas correntes da lingüística que é posible distinguir neste período que abrangue o século XIX e as primeiras décadas do século XX e que a maior parte dos manuais consideran como o de constitución da lingüística como ciencia (opinión que cómpre matizar): comparatismo, inicios do historicismo, naturalismo, escola dos neogramáticos, dialectoloxía e xeografía
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
12
lingüística, escola idealista e inicios do estruturalismo lingüístico. CONTIDOS:
4.1. A aplicación do método comparativo en lingüística: xenealoxía e estudo histórico das linguas. Factores determinantes.
4.2. O status da lingüística como ciencia ao longo do século XIX. 4.3. A tipoloxía lingüística no século XIX. 4.4. As novas correntes de finais do século XIX e comezos do XX. 4.4.1. A escola dos neogramáticos. 4.4.2. A dialectoloxía e a xeografía lingüística. 4.4.3. A lingüística idealista. 4.4.4. Os inicios do estruturalismo lingüístico. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBRIGATORIA)
BERNABÉ, Alberto: “El descubrimiento del sánscrito: tradición y novedad en la lingüística europea”, Revista Española de Lingüística, 13/1, 1983, p. 41‐62 [Moi útil para matizar o carácter supostamente «revolucionario» da lingüística do século XIX].
CERNÝ, Jirí: Historia de la lingüística, Cáceres: Universidad de Extremadura, 1998, cap. 4 (agás o apartado 4.7) [Interpretación bastante tradicional da lingüística do século XIX, pero cunha exposición clara que permite preparar o tema sen dificultades de comprensión].
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SÓ FONTES PRIMARIAS)
BOPP, Franz: Analytical Comparison of the Sanskrit, Greek, Latin, and Teutonic Languages, showing the original identity of their grammatical structure [London, 1820], Amsterdam: John Benjamins, 1977.
DELBRÜCK, Berthold: Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, Berlin: Walter de Gruyter, 1967.
DIEZ, Friedrich: Grammaire des langues romanes [3ª ed., 1874‐1876], Genève: Slatkine, 1973.
FORMIGARI, Lia: La linguistica romantica, Torino: Loescher, 1977 [Inclúe textos de, entre outros, Johann G. Herder, Friedrich Schlegel, August W. Schlegel, Wilhelm von Humboldt, Jacob Grimm].
KOERNER, Ernst (ed.): Linguistics and Evolutionary Theory: Three Essays by A. Schleicher, E. Haeckel, and W. Bleek, Amsterdam: John Benjamins, 1983 [Inclúe, entre outras, a trad. inglesa dos seguintes traballos de August Schleicher: A teoría de Darwin e a lingüística, 1863; Sobre a significación da linguaxe para a historia natural do home, 1865].
LEHMANN, Winfred P.: A Reader in Nineteenth‐century Historical Indoeuropean Linguistics, Bloomington: Indiana University Press, 1967 [Inclúe textos de, entre outros, William Jones, Friedrich Schlegel, Rasmus K. Rask, Franz Bopp, Jacob. Grimm, Wilhelm von Humboldt, Rudolf von Raumer, August Schleicher, William D. Withney, Karl Verner, Karl Brugmann, Hermann Osthoff, Ferdinand de Saussure].
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
13
NERLICH, Brigitte: Change in Language: Whitney, Bréal, and Wegener, London / New York: Routledge, 1990.
NORMAND, Claude et al. (eds.): Antes de Saussure: Selección de textos (1875‐1934), Madrid: Gredos, 1985.
PAUL, Herman: Prinzipien der Sprachgeschichte [1880], Tübingen: Max Niemeyer, 1966.
RASK, Rasmus K.: A Grammar of the Icelandic or Old Norse Tongue [Trad. ingl. de Sir George Webbe Dasent, London, 1843], Amsterdam: John Benjamins, 1976.
SCHLEICHER, August: Die Sprachen Europas in systematischer Übersicht: Linguistische Untersuchungen [Bonn, 1850], Amsterdam: John Benjamins, 1983 (edic. en francés).
WILBURG, T. H. (ed.): The Lautgesetz‐Controversy: A documentation, Amsterdam, John Benjamins, 1977 [Textos representativos da discusión de finais de século sobre as leis fonéticas]..
5.4. ESTRUTURA DETALLADA DO TEMARIO PARA AS SESIÓNS INTERACTIVAS E TITORÍAS PROGRAMADAS SESIÓNS INTERACTIVAS TEMA 1
● Explicación do contido dos seminarios e titorías (seminario 1.1). ● Explicación do sistema de avaliación (seminario 1.1). ● Directrices para a elaboración dos comentarios de textos (seminario 1.1). ● Posta en común de comentarios de textos (seminario 1.2 e 1.3).
TEMA 2
● Posta en común de comentarios de textos (seminarios 2.1, 2.2, 2.3 e 2.4). TEMA 3
● Posta en común de comentarios de textos (seminarios 3.1, 3.2 e 3.3). TEMA 4
● Posta en común de comentarios de textos (seminarios 4.1 e 4.2). TITORÍAS PROGRAMADAS O profesor desenvolverá as seguintes titorías en grupo: TITORÍA 1 (ENTRE O 17 E O 21 DE SETEMBRO)
● Panorámica das fontes de información sobre Historiogra a Lingüís ca en Internet: criterios de selección. TITORÍA 2 (ENTRE O 12 E O 16 DE NOVEMBRO)
● Resolución de dúbidas sobre os contidos e actividades do curso
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
14
6. METODOLOXÍA
O curso desenvolverase a través das clases presenciais e do traballo persoal autónomo dos alumnos en horas non presenciais (estudo do temario a través das lecturas obrigatorias, preparación dos exercicios de aplicación e elaboración dun ou varios traballos tutelados). As clases presenciais serán de tres tipos:
1. Sesións expositivas, nas que o profesor proporcionará a información básica dos temas do programa, reforzada coa lectura e comentario de textos representativos das tradicións analizadas.
2. Sesións interactivas (seminarios), dedicadas á posta en común e avaliación dos exercicios de aplicación preparados nas horas de traballo non presenciais.
3. Titorías programadas destinadas a guiar o traballo autónomo dos estudantes e a presentar recursos en liña útiles para a preparación dos contidos do curso.
Os exercicios de aplicación que os estudantes elaborarán nas horas non presenciais consistirán en comentarios do contido de textos lingüísticos representativos da época que se estea a analizar ou de épocas xa estudadas e textos historiográficos de carácter xeral (neste último caso, para determinar a súa aplicabilidade á historia da lingüística). 7. DISTRIBUCIÓN DA CARGA ECTS. CRONOGRAMA DO CURSO ACADÉMICO 2017‐2018
7.1. DISTRIBUCIÓN DA CARGA ECTS
TIPO DE SESIÓNS HORAS
PRESENCIAIS HORAS NON PRESENCIAIS
HORAS TOTAIS
CLASES EXPOSITIVAS 32 64 96
SEMINARIOS 16 32 48
TITORÍAS EN GRUPO 3 3 6
TOTAL 51 99 150
7.2. CRONOGRAMA POR TEMAS
CLASESS EXPOSITIVAS E SEMINARIOS
TEMA TEMA 1 TEMA 2 TEMA 3 TEMA 4
PERÍODO SETEMBRO OUTUBRO NOVEMBRO DECEMBRO
CLASES
EXPOSITIVAS 6 CLASES DE 60’ 10 CLASES DE 60’ 8 CLASES DE 60’ 4 CLASES DE 60’
SEMINARIOS 3 CLASES DE 60’ 5 CLASES DE 60’ 4 CLASES DE 60’ 2 CLASES DE 60’
TOTAL HORAS
PRESENCIAIS POR
TEMA 9 H 15 H 12 H 6 H
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
15
TITORÍAS EN GRUPO
ENTRE O 17 E O 21 DE SETEMBRO ENTRE O 12 E O 16 DE NOVEMBRO
TITORÍA 1 (90´) TITORÍA 2 (90´)
8. AVALIACIÓN
1ª OPORTUNIDADE: Realizarase a través de avaliación continua. A cualificación distribuirase do seguinte xeito: exercicios de aplicación (ata 4 puntos), exame escrito (ata 6 puntos). O exame escrito realizarase o 17/12/2018 e versará sobre os contidos das sesións expositivas e das lecturas obrigatorias.
2ª OPORTUNIDADE: Realizarase a través dun exame escrito que versará sobre os mesmos contidos que o da 1ª oportunidade. Este exame realizarase o 12/6/2019. En caso de que o estudante presentase ao longo do curso actividades de aplicación e obtivese nelas unha cualificación global de aprobado ou superior, poderá solicitar que se teña en conta esa cualificación para a nota final que, en tal caso, estará constituída pola nota das actividades do curso (ata 4 puntos) e a do exame final (ata 6 puntos). Se non desexa que se teña en conta a cualificación das actividades ou non presentase ningunha ou estas obtivesen unha cualificación global de suspenso, a nota final estará constituída exclusivamente pola cualificación do exame. ALUMNOS CON DISPENSA DE ASISTENCIA A CLASE: Os estudantes que teñan concedida polo Decanato a dispensa de asistencia a clase e, polo tanto, non poidan seguir a avaliación continua, serán avaliados exclusivamente a través dun exame que poderán realizar tanto na primeira coma na segunda oportunidade nas datas sinaladas.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
16
1. DATOS DESCRIPTIVOS DE LA MATERIA
1.1. DATOS BÁSICOS
CÓDIGO G5041605 / G5051605 / G5061605 / G5071605 / G5081605
NOMBRE DA MATERIA PANORÁMICA DE LAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
TITULACIÓN
Grado en Filología Clásica Grado en Lengua y Literatura Españolas Grado en Lengua y Literatura Gallegas Grado en Lengua y Literatura Inglesas Grado en Lenguas y Literaturas Modernas
CARÁCTER OBLIGATORIA EN MINOR DE LINGÜÍSTICA OPTATIVA (en los demás casos)
Nº DE CRÉDITOS ECTS 6
LOCALIZACIÓN FACULTAD DE FILOLOGÍA (Campus de Santiago)
1.2. REQUISITOS
No se requieren conocimientos previos, más allá de la formación básica adquirida hasta este momento en las materias de contenido lingüístico cursadas en la Facultad; la materia está planificada para que pueda ser cursada por cualquier estudiante universitario de Filología. Se recomienda que el alumno posea habilidades para la lectura (con capacidad de síntesis) y comprensión crítica. También conviene poseer un nivel medio de comprensión escrita de lenguas como el inglés y/o el francés, ya que los materiales de consulta recomendados pueden incluir textos publicados en estos dos idiomas. Por otro lado, se debe tener muy en cuenta que para superar la materia, además de alcanzar el nivel requerido en cuanto a contenidos y prácticas, será requisito indispensable mostrar en la realización de las diferentes pruebas escritas un nivel de expresión (redacción y ortografía) acorde con la situación académica del estudiante. Por último, se recomienda poseer conocimientos de informática a nivel de usuario y manejo básico de la red Internet. 1.3. PROFESORES ENCARGADOS DE LA MATERIA
Profesores: Francisco García Gondar
Área de coñecemento: Lingüística General Departamento: Lengua y Literatura Españolas, Teoría de la Literatura y Lingüística General 1.4. HORARIO DE TUTORÍAS, LUGAR Y DATOS DE CONTACTO:
Horarios: Lunes (11.30‐14.30 h.), Miércoles (11.30‐14.30 h.)
Lugar: Despacho 132
Teléfono: 881811766
Correo electrónico: [email protected]
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
17
2. SENTIDO DE LA MATERIA
Esta materia forma parte del módulo complementario “Lingüística y procesamento de las lenguas. Aplicaciones”. Este módulo se puede cursar como complementario o como optativo, combinado con cualquera de los ofertados por otras áreas de la Facultad de Filología en función de los intereses del alumnado. Para la obtención del “Minor en Lingüística General” deberá ser combinado con el bloque de materias que conforman el módulo “Lenguas y comunicación. Aplicaciones”.
Entre los objetivos de este módulo figura la adquisición de conocimiento reflexivo sobre cómo se han desarrollado y se desarrollan distintos métodos y modelos de aproximación al lenguaje en virtud de los diferentes modos de concebir el objeto de estudio y de las distintas formas de fundamentar el conocimiento científico y sus objetivos. La materia ”Panorámica de las ideas lingüísticas” trata de contribuir a la consecución del mismo proporcionando las bases para interpretar y evaluar los enfoques, intereses y problemas que determinaron el desarrollo de las grandes corrientes de pensamiento que configuran la historia de la Lingüística en el marco de la cultura occidental hasta comienzos del siglo XX y que se mantienen vigentes o pueden resultar útiles como elementos de contraste para comprender las líneas evolutivas de la Lingüística actual. 3. OBJETIVOS DE LA MATERIA
(1) Ofrecer una panorámica del grado y las líneas de desarrollo de la Historiografía Lingüística en el último medio siglo.
(2) Analizar las corrientes que contribuyeron a configurar el saber sobre el lenguaje y las lenguas en el marco de la cultura occidental hasta comienzos del siglo XX.
(3) Identificar las semejanzas de enfoque y principios que puedan existir entre corrientes ubicadas en distintas períodos.
(4) Determinar la influencia que pudo ejercer sobre el desarrollo de las ideas lingüísticas el marco socio‐político y cultural de cada época.
(5) Incitar a la reflexión sobre el modo de evolucionar los saberes lingüísticos en el marco de la cultura occidenatl.
4. COMPETENCIAS
(1) Poseer una visión general del grado actual de desarrollo de las investigaciones en Historiografía lingüística, los enfoques y estrategias que predominan en ella y sus relaciones con otras disciplinas.
(2) Comprender las características fundamentales que definen las orientaciones de la reflexión lingüística a lo largo de la historia en el marco de la cultura occidental.
(3) Conocer las complejas interacciones que a lo largo de la historia se produjeron entre la reflexión sobre el lenguaje y las lenguas y el contexto socio‐político y cultural de cada época.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
18
(4) Ser capaz de poner en relación orientaciones del estudio lingüístico correspondientes a distintas épocas pero que, más allá de la diversidad de su formulación, revelan principios y/o enfoques semejantes.
(5) A partir de los conocimientos historiográficos que se vayan adquiriendo, poner en práctica habilidades para interpretar críticamente un texto lingüístico y saber ubicarlo en una época o tradición de la lingüística desarrollada en el marco de la cultura occidental.
5. CONTENIDOS DE LA MATERIA
5.1. TEMARIO
TEMA 1.‐ LA HISTORIOGRAFÍA LINGÜÍSTICA: FUNDAMENTOS. Delimitación y desarrollo actual. Las concepciones de la evolución de las ciencias y su papel en la Historiografía Lingüística. Factores determinantes de la aparición y desarrollo de los estudios sobre el lenguaje y las lenguas. TEMA 2.‐ LAS IDEAS LINGÜÍSTICAS EN LA ANTIGÜEDAD Y EN LA EDAD MEDIA. El proceso de constitución de las ciencias del lenguaje en el pensamiento antiguo: Retórica, Lógica, Filología y Gramática. Caracterización general del modelo de análisis gramatical antiguo. La tradición gramatical romana como puente entre la tradición griega y la tradición medieval. La gramática en la Edad Media. Gramática y filosofía en la Baja Edad Media: la tradición especulativa. TEMA 3.‐ EL PENSAMIENTO LINGÜÍSTICO DEL RENACIMIENTO A LA ILUSTRACIÓN. La proyección retrospectiva del pensamiento lingüístico renacentista: el estudio de las lenguas clásicas. La proyección prospectiva del pensamiento lingüístico renacentista: la codificación de las lenguas vulgares y de las lenguas amerindias. Gramática y filosofía en la reflexión lingüística de los siglos XVII y XVIII. La tradición de las gramáticas generales. Primeras incursiones en el estudio histórico de las lenguas. TEMA 4.‐ LA LINGÜÍSTICA EN EL SIGLO XIX Y COMIENZOS DEL XX. La aplicación del método comparativo en lingüística: genealoxía y estudio histórico de las lenguas. El status de la lingüística como ciencia a lo largo del siglo XIX. La tipología lingüística en el siglo XIX. Las nuevas corrientes de finales del siglo XIX y comienzos del XX. 5.2. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
5.2.1. Manuales y enciclopedias de Historiografía Lingüística
AUROUX, Sylvain (dir.): Histoire des idées linguistiques. Liège / Bruxelles: Pierre
Mardaga, 19892000, 3 tomos (Tome 1: La naissance des métalangages en Orient et Occident, 1989; Tome 2: Le développement de la grammaire occidentale, 1992; Tome 3: L’hegémonie du comparatisme, 2000).
AUROUX, Sylvain et al. (eds.): History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
19
Present. Berlin / New York: Mouton de Gruyter, 20002006, 3 tomos (I, 2000; II, 2001; III, 2006).
BRINCAT, Giuseppe: La linguistica prestrutturale. Bologna: Zanichelli, 1986.
ČERNÝ, Jiří: Historia de la lingüística. Cáceres: Universidad de Extremadura, 1998.
KOERNER, E. F. K. & R. E. ASHER (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists. Oxford / New York: Pergamon, 1995.
HARRIS, Roy & Talbot J. TAYLOR: Landmarks in Linguistic Thought: The Western Tradition from Socrates to Saussure. London: Routledge, 1989.
ITKONEN, Etsa: Universal History of Linguistics. Amsterdam: John Benjamins, 1991.
LEPSCHY, Giulio (ed.): History of Linguistics. London: Longman, 19941998, 3 vols. (Vol. II: Classical and Medieval Linguistics, 1994; Vol. III: Renaissance and Early Modern Linguistics, 1998; Vol. IV: Nineteenth‐Century Linguistics, 1998).
MALMBERG, Bertil: Histoire de la linguistique: De Sumer à Saussure. Paris: Presses Universitaires de France, 1991.
MOUNIN, Georges: Histoire de la linguistique des origines au XXe siècle. Paris: Presses Universitaires de France, 1967. | Versión esp. de Felisa Marcos, Historia de la lingüística desde los orígenes al siglo XX. Madrid: Gredos, 1968.
ROBINS, Robert H.: A Short History of Linguistics. London: Longman, 1967, 19792, 19903. | Trad. esp. de Enrique Alcaraz, Breve historia de la lingüística. Madrid: Paraninfo, 1974, 19802, 19926. | Nueva trad. esp. de María Condor, Breve historia de la lingüística. Madrid: Cátedra, 2000.
SWIGGERS, Pierre: Histoire de la pensée linguistique: Analyse du langage et réflexion linguistique dans la culture occidentale de l’Antiquité au XIXe siècle. Paris: Presses Universitaires de France, 1997.
TUSÓN, Jesús: Aproximación a la historia de la lingüística. Barcelona: Teide, 1982.
5.2.2. Dicionarios terminológicos
ALCARAZ VARÓ, Enrique & Mª Antonia MARTÍNEZ LINARES: Diccionario de lingüística moderna. barcelona: ariel, 1997, 20042.
BÉCARES BOTAS, Vicente: Diccionario de terminología gramatical griega. Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca, 1985.
BROWN, Keith & Jim MILLER: The Cambridge Dictionary of Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
BUSSMANN, Hadumod: Routledge Dictionary of Language and Linguistics. London & New York: Routledge, 1996. Ed. en línea no venal: <http://www.e‐reading.club/bookr eader.php/142124/Routledge_Dictionary_of_language_and_Linguistics.pdf>, [Consulta: 10/06/2015].
CARDONA, Giorgio R.: Diccionario de Lingüística. Barcelona: Ariel, 1991.
CERDÁ MASSÓ, Ramón (ed.): Diccionario de lingüística. Madrid: Anaya, 1986.
CRYSTAL, David: A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell, 20086. Trad. cast.: Diccionario de lingüística y fonética. Barcelona: Octaedro, 2000.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
20
DUBOIS, Jean et al.: Dictionnaire de linguistique. Paris: Larousse, 1973. Versión cast. de Inés Ortega e Antonio Domínguez, Diccionario de lingüística. Madrid: Alianza, 1979.
DUCROT, Oswald & Tzvetan TODOROV: Dictionnaire encyclopedique des sciences du langage. Paris: Seuil, 1972. | Trad. esp., Diccionario enciclopédico de las ciencias del lenguaje. Mexico: Siglo XXI, 1974.
DUCROT, Oswald & Jean‐Marie SCHAEFFER: Nouveau dictionnaire encyclopedique des sciences du langage. Paris: Seuil, 1995. | Trad. esp., Nuevo diccionario enciclopédico de las ciencias del lenguaje. Madrid: Arrecife, 1998.
FINCH, Geoffrey: Linguistic Terms and Concepts. Houndmills & London: Macmillan Press, 2000.
LÁZARO CARRETER, Fernando: Diccionario de términos filológicos. Madrid: Gredos, 19683.
MATTHEWS, Peter H.: The Concise Oxford Dictionary of Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 20072. Ed. en línea no venal (acceso desde el dominio USC): <http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199202720.001.0001/acref‐9780199202720>, [Consulta: 10/06/2015].
5.3. ESTRUTURA DETALLADA DEL TEMARIO PARA LAS SESIONES EXPOSITIVAS
TEMA 1.‐ LA HISTORIOGRAFÍA LINGÜÍSTICA: FUNDAMENTOS
OBJETIVOS: Ofrecer una visión panorámica de la situación actual de la Historiografía Lingüística como disciplina cuyo objetivo es interpretar la evolución de las reflexiones sobre el lenguaje y las lenguas. CONTENIDOS:
1.1. Delimitación: Historia / Historiografía / Metahistoriografía. 1.2. El desarrollo actual de la Historiografía Lingüística. 1.3. Las concepciones de la evolución de las ciencias y su papel en la Historiografía
Lingüística. 1.4. Factores determinantes de la aparición y desarrollo de los estudios sobre el
lenguaje y las lenguas. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBLIGATORIA)
ROBINS, Robert H.: "Introducción", en Robert H. Robins, Breve historia de la lingüística, Madrid: Paraninfo, 1974, pp. 13‐19. | Madrid: Cátedra, 2000, pp. 19‐30.
FERNÁNDEZ CASAS, María José: “La importancia de mirar hacia el pasado: la perspectiva historiográfica en lingüística” [Ed. en línea], Lingüística en la Red, 1, 2003, 11 p., <http://www.linred.es/articulos_pdf/LR_articulo_29052003.pdf>, Formato: PDF, [Consulta: 30/06/2011].
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
BREKLE, Herbert E.: "What is the history of linguistics and to what end is it studied? A didactic approach", en T. Bynon & F. R. Palmer (eds.): Studies in the History of Western
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
21
Linguistics. In honour of R. H. Robins, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, pp. 1‐10.
ESPARZA TORRES, Miguel Ángel: “Tareas de la historiografía lingüística”, en María do Carmo Henríquez & Miguel Ángel Esparza (eds.), Estudios de lingüística, Vigo: Universidade de Vigo, Departamento de Filología ESpañola, 1997, pp. 69‐88.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “Aspectos socio‐institucionales del desarrollo de la Historiografía Lingüística durante el último cuarto de siglo (1974‐2000)”, en Milka Villayandre Llamazares (ed.), Actas del V Congreso de Lingüística General (León, 5‐8 de marzo de 2002), Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 1187‐1199.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “Balance de una década de historiografía lingüística española (1992‐2002)”, en C. Corrales Zumbado et al. (eds.), Nuevas aportaciones a la historiografía lingüística: Actas del IV Congreso Internacional de la SEHL (La Laguna, Tenerife, 22 al 25 de octubre de 2003), vol. 1, Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 583‐597.
GARCÍA GONDAR, Francisco: “La historiografía lingüística española en Internet. Panorámica de las fuentes secundarias”, en María Luisa Calero et al. (eds.), Métodos y resultados actuales en Historiografía de la Lingüística, vol.1, Münster: Nodus, 2014, pp. 235‐246.
GARCÍA MARCOS, Francisco J.: "Propuestas para un modelo integral de historiografía lingüística", en Juan de Dios Luque Durán & Antonio Pamies Bertrán (eds.), Actas del I Simposio de Historiografía Lingüística, Granada: Departamento de Lingüística General y Teoría de la Literatura, Grupo de Investigación de Lingüística Tipológica y Experimental, 1996, pp.188‐194.
KOERNER, E. F. Konrad: "Linguistic historiography till 1970: A state‐of‐the‐art report", Language, 48/2, 1972, pp. 428‐445. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 3‐20.
KOERNER, E. F. Konrad: "Four types of history writing in linguistics", Historiographia Linguistica, 1/1, 1973, pp. 1‐10. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 55‐62.
KOERNER, E. F. Konrad: "The importance of linguistic historiography and the place of history in linguistic science", Foundations of Language, 14/4, 1976, pp. 541‐547. Reed. en E. F. K. Koerner: Toward a Historiography of Linguistics. Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978, pp. 63‐69.
KOERNER, E. F. Konrad: "Aims and methods of the history of linguistics. Contrasting views", en W. U. Dressler & W. Meid (eds.): Proceedings of the Twelfth International Congress of Linguists (Viena, 1977), Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, 1978, pp. 108‐112.
KOERNER, E. F. Konrad: Western Histories of Linguistic Thought: An Annotated Chronological Bibliography 1822‐1976, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1978.
KOERNER, E. F. Konrad: “Models in linguistic historiography”, Forum Linguisticum, 6/3, 1984, pp. 189‐201. Reed. en E. F. K. Koerner: Practicing Linguistic Historiography: Selected Essays, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1989, pp. 47‐59.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
22
KOERNER, E. F. Konrad: “Persistent Issues in linguistic historiography”, en K. R. Jankowsky (de.): History of Linguistics 1993: Papers from the Sixth International Conference on the History of the Language Sciences (ICHoLS VI) (Washington, D.C., 9‐14 August 1993), Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 1993, pp. 3‐25.
KOERNER, E. F. Konrad: “History of Linguistics: Overview”, en R. E. Asher (de.): The Encyclopedia of Language and Linguistics, vol. 3, Oxford / New York, Pergamon, 1994, pp. 1580‐1584. Reed. “History of Linguistics: The Field”, en E.F.K. Koerner & R.E. Asher (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists, Oxford: Elsevier Science, 1995, pp. 3‐7.
KOERNER, E. F. Konrad: “Historiography of Linguistics”, en R. E. Asher (de.): The Encyclopedia of Language and Linguistics, vol. 3, Oxford / New York: Pergamon, 1994, pp. 1570‐1578. Reed. en E.F.K. Koerner & R.E. Asher (eds.): Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists, Oxford: Elsevier Science, 1995, pp. 7‐16.
KOERNER, E. F. Konrad: “History of Linguistics: Attainments and Challenges”, en Mauro Fernández Rodríguez, Francisco García Gondar e Nancy Vázquez Veiga (eds.), Actas del I Congreso Internacional de la Sociedad Española de Historiografía Lingüística (A Coruña, 18‐21 de febrero de 1997), Madrid: Arco Libros, 1999, pp. 15‐29.
KUHN, Thomas: La estructura de las revoluciones científicas, México: F.C.E., 1971 (1ª ed. inglesa, 1962; 2ª ed. inglesa, 1970).
RAMAT, Paolo: "Per una storiografia de la linguistica", Lingua e Stile, 10, 1975, pp. 521‐529.
ROBINS, Robert H.: "History of linguistics: aims and methods", en W.U. Dressler & W. Meid (eds.): Proceedings of the Twelfth International Congress of Linguists (Viena, 1977), Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, 1978, pp. 102‐107.
ROSIELLO, Luigi: "Rilevanza teorica degli studi di storia della linguistica", en Atti del Settimo Convegno Internazionale di Studi (Roma, 1973), Società di Linguistica Italiana, Roma: Bulzoni, 1975, t. I, pp. 91‐97.
SIMONE, Raffaele: "Théorie et histoire de la linguistique", Historiographia Linguistica, 2/3, 1975, pp. 353‐378.
SWIGGERS, Pierre: "La historiographie de la linguistique", Linguistics, 18/5‐6, 1980, pp. 703‐720.
SWIGGERS, Pierre: "Comment écrire l'histoire de la linguistique?", Lingua, 55, 1981, pp. 63‐74.
SWIGGERS, Pierre: "La construction d'une théorie de l'historiographie de la linguistique: quelques réflexions méthodologiques", en S. Auroux et al. (eds.): Matériaux pour une histoire des théories linguistiques, Lille: Université de Lille III, 1984, pp. 15‐21.
SWIGGERS, Pierre: “Modelos, métodos y problemas en la historiografía de la lingüística”, en C. Corrales Zumbado et al. (eds.), Nuevas aportaciones a la historiografía lingüística: Actas del IV Congreso Internacional de la SEHL (La Laguna, Tenerife, 22 al 25 de octubre de 2003), vol. 1, Madrid: Arco Libros, 2004, pp. 113‐145.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
23
TEMA 2.‐ LAS IDEAS LINGÜÍSTICAS EN LA ANTIGÜEDAD Y EN LA EDAD MEDIA
OBJETIVOS: Conocer los aspectos fundamentales del proceso de constitución de las ciencias del lenguaje (especialmente, de la gramática) en la Antigüedad y de su evolución a lo largo de la Edad Media. CONTENIDOS:
2.1. El proceso de constitución de las ciencias del lenguaje en el pensamiento antiguo. 2.1.1. La política y las tradiciones jurídicas de la Grecia clásica como determinantes de
la aparición de la Retórica. 2.1.2. La problemática del enunciado científico: el papel de la Lógica. 2.1.3. El estudio crítico de los textos: el desarrollo de la Filología y de la Gramática.
Factores determinantes. 2.2. Caracterización general del modelo de análisis gramatical antiguo. El status
epistemológico de la gramática. 2.3. La tradición gramatical romana como puente entre la tradición griega y la tradición
medieval. Su pervivencia en la Edad Media. 2.4. Gramática y filosofía en la Baja Edad Media. Revitalización del vínculo entre
Gramática y Lógica: la tradición especulativa. Factores determinantes. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBLIGATORIA)
BÉCARES BOTAS, Vicente: “Los orígenes de la gramática (griega)”, en Gaspar Morocho Gayo (coord.): Estudios de prosa griega, León: Universidad de León, Secretariado de Publicaciones, 1985, pp. 179‐195.
ROBINS, Robert H.: Breve historia de la lingüística, Madrid, Paraninfo, 1974 / Madrid, Cátedra, 2000 [nueva traducción], caps. 2, 3 y 4.
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SOLO FUENTES PRIMARIAS)
Período greco‐romano
APOLONIO DÍSCOLO: Sintaxis, Madrid: Gredos, 1987 [Introducción, traducción y notas de Vicente Becarés Botas].
APOLONIO DÍSCOLO: The Syntax of Apollonius Dyscolus, Edición de Fred W. Householder, Amsterdam: John Benjamins, 1981.
ARISTÓTELES: Poética (Edición trilingüe), Madrid: Gredos, 1974 [Introducción, traducción castellana, notas, apéndices e índice analítico por Valentín García Yebra].
DIONISIO EL TRACIO: "The Tékhne grammatiké of Dionysius Thrax. Translated into English", Traducción de A. Kemp, Historiographia Linguistica, 13/2‐3, 1986, pp. 343‐363.
DIONISIO EL TRACIO: La grammaire de Denys le Trace, Edición y traducción fr. de Jean Lallot, Paris: Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1989.
DIONISIO EL TRACIO: Gramática / Comentarios antiguos, Madrid: Gredos, 2002 [Introducción, traducción y notas de Vicente Becarés Botas].
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
24
ELIO DONATO: Donat et la tradition de l'enseignement grammatical. Étude et édition critique, Ed. de Louis Holtz, Paris: Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1981.
FUNAIOLI, G. (ed.): Grammaticae Romanae Fragmenta, Leipzig: Teubner, 1907.
KEIL, H. (ed.): Grammatici Latini, Leipzig: Teubner, 1857‐1880, 7 vols. + suplemento. Reimpr.: Hildesheim: Olms, 1961‐1981.
MARCO FABIO QUINTILIANO: Institutio oratoria. Sobre la formación del orador. Doce libros. Traducción y comentarios, Salamanca: Universidad Pontificia, 2 vols.
MARCO TERENCIO VARRÓN: De Lingua Latina, Madrid: Gredos, 1998 [Introducción, traducción y notas de Luis Alfonso Hernández Miguel].
MAZZARINO, A. (ed.): Grammaticae Romanae Fragmenta Aetatis Caesareae, Torino: Loescher, 1955.
PLATÓN: Crátilo, en Diálogos, II, Madrid: Gredos, 1983 [Introducción, traducción y notas de J. L. Calvo].
SCHNEIDER, R. et al. (eds.): Grammatici Graeci, Leipzig: Teubner, 1878‐1910, 6 vols. Reimpr.: Hildesheim: Olms, 1965.
SEXTO EMPÍRICO: “Contra los gramáticos”, en Sexto Empírico, Contra los profesores, Libro I, Madrid: Gredos, 1997, pp. 39‐128.
WOUTERS, Alfons (ed.): The Grammatical Papyri from Graeco‐Roman Egypt: Contributions to the Study of the ‘Ars Grammatica’ in Antiquity, Brussels: Koninklijke Academië voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, 1979.
Período medieval
AHLQVIST, Anders [ed.]: The Early Irish Linguist. An Edition of the Canonical Part of the Auraicept na nÉces. With Introduction, Commentary and Indices, Helsingfors: Societas Scientiarum Fennica, 1983.
BOECIO DE DACIA: Boethius Dacus: Modi significandi, sive Quaestiones super Priscianum maiorem, Edición de Jan Pinborg, Copenhaguen: Gad, 1969 (= Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi, IV) [Incluye estudio introductorio].
DANTE ALIGHIERI: Dante Alighieri: De vulgari eloquentia, Edición e traducción de M. Rovira Soler e M. Gil Esteve, Madrid: Universidad Complutense, 1982 [Incluye estudio introductorio y notas]
ISIDORO DE SEVILLA: San Isidoro de Sevilla: Etimologías, Edición e traducción de José Oroz Reta e Manuel A. Marcos Casquero, Madrid: Editorial Católica, 1982‐83, 2 vols. (= Biblioteca de Autores Cristianos, 433‐434) [Incluye una introducción general de Manuel C. Díaz y Díaz]
KACZMAREK, Ludger (ed.): Modi Significandi und ihre Destruktionen: Zwei Texte zur scholastische Sprachtheorie im 14. Jahrhundert, Amsterdam: John Benjamins, 1991.
MARTÍN DE DACIA: Martini de Dacia Opera, Edición de Heinrich Roos, Copenhaguen: Gad, 1961 (= Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi, II).
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
25
PEDRO HELIAS: The Summa of Petrus Helias on Priscian Minor, Edición de James E. Tolson, Copenhaguen: Stourgaard Jensen, 1978 [Incluye una introducción de M. Gibson].
RODOLFO EL BRETÓN: Radulphus Brito: Quaestiones super Priscianum minorem, Edición de H. W. Enders e J. Pinborg, Stuttgart‐Bad Cannstatt: Frommann‐Holzboog, 1980 [Incluye estudio introductorio].
SIGERIO DE CORTRACO: Siger de Courtrai: Summa modorum significandi, Edición de Jan Pinborg, Amsterdam: John Benjamins, 1976 [Incluye estudio introductorio].
THUROT, Charles: Notices et extraits de divers manuscrits latins pour servir à l’histoire des doctrines grammaticales au Moyen Age, Paris: Imprimerie Impériale, 1868. Reimpr.: Frankfurt: Minerva, 1964 [El estudio introductorio está ya muy desfasado, pero los textos todavía continúan siendo útiles].
TOMÁS DE ERFURT: The Grammatica Speculativa of Thomas of Erfurt, Edición e traducción de Geoffrey L. Bursill‐Hall, London: Longman, 1972 [Además de un extenso estudio introductorio, incluye la edición del texto latino original y una traducción inglesa].
UC FAIDIT: The Donatz Proensals of Uc Faidit, Edición de J. H. Marshall, London: Oxford University Press, 1969 [Incluye estudio introductorio].
TEMA 3.‐ EL PENSAMIENTO LINGÜÍSTICO DEL RENACIMIENTO A LA ILUSTRACIÓN
OBJETIVOS: Conocer en sus aspectos fundamentales el desarrollo de las tradiciones más representativas durante el período que abarca los siglos XVI, XVII y XVIII para comprender la extraordinaria ampliación del horizonte de trabajo de los lingüistas que se produjo en el mismo, sobre todo gracias al inicio del estudio de las lenguas vulgares europeas e al conocimiento en Occidente de lenguas de fuera de Europa, con los beneficios que esto reportó para un enfoque más adecuado del análisis lingüístico. CONTENIDOS:
3.1. La proyección retrospectiva del pensamiento lingüístico renacentista: el estudio de las lenguas clásicas. Factores determinantes.
3.2. La proyección prospectiva del pensamiento lingüístico renacentista: la codificación de las lenguas vulgares y la descripción de las lenguas amerindias. Factores determinantes.
3.3. Gramática y filosofía en la reflexión lingüística de los siglos XVII y XVIII: racionalismo vs. empirismo. La tradición de las gramáticas generales.
3.4. Primeras incursiones en el estudio histórico de las lenguas. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBLIGATORIA)
ROBINS, Robert Henry: Breve historia de la lingüística, Madrid: Paraninfo, 1974 / Madrid, Cátedra, 2000 [nueva traducción], cap. 5 (“El Renacimiento” [1974] / “El Renacimiento y después” [2000]) y cap. 6 (“En vísperas de los tiempos modernos” [1974] / “Las vísperas de la época moderna” [2000]).
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SOLO FUENTES PRIMARIAS)
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
26
ÁLVAREZ DE MIRANDA, Pedro (comp.): Lexicografía Española Peninsular: Diccionarios Clásicos, I e II [2 CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 1998.
ARNAULD, Antoine / Claude LANCELOT: Grammaire générale et raisonnée [1660], Hildesheim / New York, Georg Olms, 1973. | Trad. cast. de R. Morillo‐Velarde Pérez, Gramática General y Razonada de Port‐Royal. Seguida de la 2ª parte de la Lógica, Madrid, Sociedad General Española de Librería, 1980.
BALBÍN, Rafael de / ROLDÁN, Antonio (eds.): Gramática de la lengua vulgar de España (Louvain 1559): Edición facsimilar y estudio, Madrid: CSIC, 1966.
BEAUZEE, Nicolas: Grammaire générale, ou exposition raisonnée des éléments nécessaires du langage, pour servir de fondement à l’étude de toutes les langues [1767], Stuttgart, Frommann, 1974, 2 vols. [Edición e introducción de Barrie E. Bartlett].
CONDILLAC, Etienne Bonnot de: Cours d’étude pour l’instruction du prince de Parme: Grammaire [1775], Stuttgart, Frommann, 1986 [Edición e introducción de U. Ricken].
GÓMEZ ASENCIO, José Jesús (comp.): Antiguas gramáticas del castellano [CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 2001 [Incluye como introducción del compilador un muy útil panorama de la historia de la gramática española].
MARTÍNEZ ALCALDE, María José (comp.): Textos clásicos sobre la historia de la ortografía castellana [CD‐ROM], Madrid: Fundación Histórica Tavera, 1999.
NEBRIJA, Antonio de: Gramática de la lengua castellana [1492], Estudio y edición de Antonio Quilis, Madrid, Editora Nacional, 1980.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de Autoridades [1726‐1739], Madrid: Gredos, 1963.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Nuevo Tesoro Lexicográfico de la Lengua Española [DVD], Madrid: Espasa Calpe, 2001, 2 DVD‐ROM
SÁNCHEZ DE LAS BROZAS, Francisco: Minerva seu de causis linguae Latinae [1587], Stuttgart, Frommann, 1986 [Edición e introducción de Manuel Breva‐Claramonte]. | Trad. esp. de Fernando Rivera Cárdenas, Minerva o De la propiedad de la lengua latina, Madrid, Cátedra, 1976.
SARMIENTO, Ramón (ed.): Gramática de la lengua castellana compuesta por la Real Academia Española [1771], Madrid: Editora Nacional, 1984.
TOVAR, Antonio: El lingüista español Lorenzo Hervás: Estudio y selección de obras básicas, Madrid, Sociedad General Española de Librería, 1986.
VALDÉS, Juan de: Diálogo de la lengua, Estudio y edición de Cristina Barbolani, Madrid: Cátedra, 1982.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
27
TEMA 4.‐ A LINGÜÍSTICA NO SÉCULO XIX E COMEZOS DO XX
OBJETIVOS: Conocer las características teórico‐metodológicas fundamentales de las diversas corrientes de la lingüística que es posible distinguir en este período que abarca el siglo XIX y las primeras décadas del siglo XX y que la mayor parte de los manuales consideran como el de constitución de la lingüística como ciencia (opinión que es necesario matizar): comparatismo, inicios del historicismo, naturalismo, escuela de los neogramáticos, dialectología y geografía lingüística, escuela idealista e inicios del estructuralismo lingüístico. CONTENIDOS:
4.1. La aplicación del método comparativo en lingüística: genealogía y estudio histórico de las lenguas. Factores determinantes.
4.2. El status de la lingüística como ciencia a lo largo del siglo XIX. 4.3. La tipología lingüística en el siglo XIX. 4.4. Las nuevas corrientes de finales del siglo XIX y comienzos del XX. 4.4.1. La escola de los neogramáticos. 4.4.2. La dialectología y la geografía lingüística. 4.4.3. La lingüística idealista. 4.4.4. Los inicios del estructuralismo lingüístico. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (DE LECTURA OBLIGATORIA)
BERNABÉ, Alberto: “El descubrimiento del sánscrito: tradición y novedad en la lingüística europea”, Revista Española de Lingüística, 13/1, 1983, p. 41‐62 [Muy útil para matizar el carácter supuestamente «revolucionario» de la lingüística del siglo XIX].
CERNÝ, Jirí: Historia de la lingüística, Cáceres: Universidad de Extremadura, 1998, cap. 4 (excepto el apartado 4.7) [Interpretación bastante tradicional de la lingüística del siglo XIX, pero con una exposición clara que permite preparar el tema sin dificultades de comprensión].
SELECCIÓN DE BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA (SOLO FUENTES PRIMARIAS)
BOPP, Franz: Analytical Comparison of the Sanskrit, Greek, Latin, and Teutonic Languages, showing the original identity of their grammatical structure [London, 1820], Amsterdam: John Benjamins, 1977.
DELBRÜCK, Berthold: Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, Berlin: Walter de Gruyter, 1967.
DIEZ, Friedrich: Grammaire des langues romanes [3ª ed., 1874‐1876], Genève: Slatkine, 1973.
FORMIGARI, Lia: La linguistica romantica, Torino: Loescher, 1977 [Incluye textos de, entre otros, Johann G. Herder, Friedrich Schlegel, August W. Schlegel, Wilhelm von Humboldt, Jacob Grimm].
KOERNER, Ernst (ed.): Linguistics and Evolutionary Theory: Three Essays by A. Schleicher, E. Haeckel, and W. Bleek, Amsterdam: John Benjamins, 1983 [Incluye, entre otras, la trad.
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
28
inglesa de los siguientes trabajos de August Schleicher: La teoría de Darwin y la lingüística, 1863; Sobre la significación del lenguaje para la historia natural del hombre, 1865].
LEHMANN, Winfred P.: A Reader in Nineteenth‐century Historical Indoeuropean Linguistics, Bloomington: Indiana University Press, 1967 [Incluye textos de, entre otros, William Jones, Friedrich Schlegel, Rasmus K. Rask, Franz Bopp, Jacob. Grimm, Wilhelm von Humboldt, Rudolf von Raumer, August Schleicher, William D. Withney, Karl Verner, Karl Brugmann, Hermann Osthoff, Ferdinand de Saussure].
NERLICH, Brigitte: Change in Language: Whitney, Bréal, and Wegener, London / New York: Routledge, 1990.
NORMAND, Claude et al. (eds.): Antes de Saussure: Selección de textos (1875‐1934), Madrid: Gredos, 1985.
PAUL, Herman: Prinzipien der Sprachgeschichte [1880], Tübingen: Max Niemeyer, 1966.
RASK, Rasmus K.: A Grammar of the Icelandic or Old Norse Tongue [Trad. ingl. de Sir George Webbe Dasent, London, 1843], Amsterdam: John Benjamins, 1976.
SCHLEICHER, August: Die Sprachen Europas in systematischer Übersicht: Linguistische Untersuchungen [Bonn, 1850], Amsterdam: John Benjamins, 1983 (edic. en francés).
WILBURG, T. H. (ed.): The Lautgesetz‐Controversy: A documentation, Amsterdam, John Benjamins, 1977 [Textos representativos de la discusión de finales de siglo sobre las leyes fonéticas]..
5.4. ESTRUCTURA DETALLADA DEL TEMARIO PARA LAS SESIONES INTERACTIVAS Y TUTORÍAS
PROGRAMADAS SESIONES INTERACTIVAS TEMA 1
● Explicación del contenido de los seminarios y tutorías (seminario 1.1). ● Explicación del sistema de evaluación (seminario 1.1). ● Directrices para la elaboración de los comentarios de textos (seminario 1.1). ● Puesta en común de comentarios de textos (seminario 1.2 e 1.3).
TEMA 2
● Puesta en común de comentarios de textos (seminarios 2.1, 2.2, 2.3 e 2.4). TEMA 3
● Puesta en común de comentarios de textos (seminarios 3.1, 3.2 e 3.3). TEMA 4
● Puesta en común de comentarios de textos (seminarios 4.1 e 4.2).
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
29
TITORÍAS PROGRAMADAS El profesor desarrollará las siguientes tutorías en grupo: TUTORÍA 1 (ENTRE EL 17 Y EL 21 DE SEPTIEMBRE)
● Panorámica de las fuentes de información sobre Historiografía Lingüística en Internet: criterios de selección. TUTORÍA 2 (ENTRE EL 12 Y EL 16 DE NOVIEMBRE)
● Resolución de dudas sobre los contenidos y actividades del curso. 6. METODOLOGÍA
El curso se desarrollará a través de las clases presenciales y del trabajo personal autónomo de los alumnos en horas no presenciales (estudio del temario a través de las lecturas obligatorias, preparación de los ejercicios de aplicación y elaboración de uno o varios trabajos tutelados). Las clases presenciales serán de tres tipos:
1. Sesiones expositivas, en las que el profesor proporcionará la información básica de los temas del programa, reforzada con la lectura y comentario de textos representativos de las tradiciones analizadas.
2. Sesiones interactivas (seminarios), dedicadas a la puesta en común e evaluación de los ejercicios de aplicación preparados en las horas de trabajo no presenciales.
3. Tutorías programadas destinadas a guiar el trabajo autónomo de los estudiantes y a presentar recursos en línea útiles para la preparación de los contenidos del curso.
Los ejercicios de aplicación que los estudiantes elaborarán en las horas no presenciales consistirán en comentarios del contenido de textos lingüísticos representativos de la época que se esté analizando o de épocas ya estudiadas y textos historiográficos de carácter general (en este último caso, para determinar su aplicabilidad a la historia de la lingüística). 7. DISTRIBUCIÓN DE LA CARGA ECTS. CRONOGRAMA DEL CURSO ACADÉMICO 2017‐2018
7.1. DISTRIBUCIÓN DE LA CARGA ECTS
TIPO DE SESIÓNS HORAS
PRESENCIALES HORAS NON
PRESENCIALES HORAS
TOTALES
CLASES EXPOSITIVAS 32 64 96
SEMINARIOS 16 32 48
TUTORÍAS EN GRUPO 3 3 6
TOTAL 51 99 150
GUÍA DE PANORÁMICA DAS IDEAS LINGÜÍSTICAS
30
7.2. CRONOGRAMA POR TEMAS
CLASESS EXPOSITIVAS Y SEMINARIOS
TEMA TEMA 1 TEMA 2 TEMA 3 TEMA 4
PERÍODO SEPTIEMBRE OCTUBRE NOVIEMBRE DICIEMBRE
CLASES
EXPOSITIVAS 6 CLASES DE 60’ 10 CLASES DE 60’ 8 CLASES DE 60’ 4 CLASES DE 60’
SEMINARIOS 3 CLASES DE 60’ 5 CLASES DE 60’ 4 CLASES DE 60’ 2 CLASES DE 60’
TOTAL HORAS
PRESENCIALES
POR TEMA 9 H 15 H 12 H 6 H
TUTORÍAS EN GRUPO
ENTRE EL 17 Y EL 21 DE SEPTIEMBRE ENTRE EL 12 Y EL 16 DE NOVIEMBRE
TUTORÍA 1 (90´) TUTORÍA 2 (90´)
8. EVALUACIÓN
1ª OPORTUNIDAD: Se realizará a través de evaluación continua. La calificación se
distribuirá del siguiente modo: ejercicios de aplicación (hasta 4 puntos), examen
escrito (hasta 6 puntos). El examen escrito se realizará el 17/12/2018 y versará sobre
los contenidos de las sesiones expositivas y de las lecturas obligatorias.
2ª OPORTUNIDAD: Se realizará a través de un examen escrito que versará sobre los
mismos contenidos que el de la 1ª oportunidad. Este examen se realizará el
12/6/2019. En caso de que el estudiante presentase a lo largo del curso actividades de
aplicación y obtuviese en ellas una calificación global de aprobado o superior, podrá
solicitar que se tenga en cuenta esa calificación para la nota final que, en tal caso,
estará constituida por la nota de las actividades del curso (hasta 4 puntos) y la del
examen final (hasta 6 puntos). Si no desea que se tenga en cuenta la calificación de las
actividades o no presentase ninguna ou estas obtuviesen una calificación global de
suspenso, la nota final estará constituida exclusivamente por la calificación del
examen.
ALUMNOS CON DISPENSA DE ASISTENCIA A CLASE: Los estudiantes que tengan
concedida por el Decanato la dispensa de asistencia a clase y, por lo tanto, no puedan
seguir la evaluación continua, serán evaluados exclusivamente a través de un examen
que podrán realizar tanto en la primera como en la segunda oportunidad en las fechas
señaladas.