FACULTADE DE FILOLOXÍA

FACULTADE DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

MÁSTER OFICIAL ESTUDOS MEDIEVAIS

EUROPEOS. IMAXES, TEXTOS E CONTEXTOS

Sociedade Medieval e

Cultura Cortés

Francisco Fernández Campo

Mª. Luz Ríos Rodríguez

Rocío Sánchez Ameijeiras

José António Souto Cabo

GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO

2018/2019

2

FACULTADE DE FILOLOXÍA. FACULTADE DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

AUTORES: Francisco Fernández Campo, Mª. Luz Ríos Rodríguez, Rocío Sánchez

Ameijeiras, José Antonio Souto Cabo

Edición electrónica. 2018 ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a

duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio

(electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por

escrito dos autores.

14

1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA

-Nome e código: Sociedade Medieval e Cultura Cortés, P5091203.

-Tipo de materia: Optativa.

-Número de créditos teóricos e prácticos: A materia consta de 6 créditos

ECTS, equivalentes a 150 horas de traballo do alumno. Deste conxunto, 75 horas (50%)

dedicaranse a traballo dirixido polos profesores e as outras 75 horas (50%) a traballo

libre por parte dos alumnos. As horas de traballo dirixido distribuiranse en 45 de

actividades formativas presenciais (o que supón o 30% do traballo total) e 30 de

actividades dirixidas non presenciais.

-Cuadrimestre: 2º. -Prerrequisitos recomendados: Capacidade para ler nalgunha lingua estranxeira de uso

común na produción científica.

Cronograma

Horario: 18:30-20:30.

Marzo: 6, 11, 12,13, 18,19, 20, 25, 26, 27.

Abril: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 22, 23, 24, 29, 30.

-Profesores que a imparten (indicando a área de coñecemento a que están

adscritos). A materia será impartida por cinco profesores da Universidade de Santiago:

Dra. M.ª Luz Ríos Rodríguez (Área de Historia medieval) (1,5 crédito).

G a b i n e t e 25 (Facultade de Xeografía e Historia) Ext. 12620.

marialuz.rios@usc.es

Dr. Francisco Fernández Campo (Área de Filoloxía Románica) (1,5 crédito)

Gabinete 104 (Facultade de Filoloxía). Ext. 11792. franciscojose.fernandez@usc.es

Dra. Rocío Sánchez Ameijeiras (Área de Historia da Arte) (1,5 crédito)

Gabinete 202 (Facultade de Xeografía e Historia). Ext. 12597.

mdelrocio.sanchez@usc.es

Dr. José Antonio Souto Cabo (Área de Filoloxía Galega e Portuguesa) (1,5

créditos). G a b i n e t e 224 (Facultade de Filoloxía). Ext. 22822.

joseantonio.souto.cabo@usc.es

15

-Lingua(s) en que se imparte: Galego, Castelán.

-Horario e lugar de titorías. O horario que se estabeleza estará suxeito ás

obrigas académicas de cada un dos profesores; se houbera algún cambio, seralles

comunicado aos alumnos durante o desenvolvemento do curso. Deben consultar o

horario de titorías no sitio web correspondente.

Mª. Luz Ríos Rodríguez. Gabinete 25 (Facultade de Xeografía e Historia).

Francisco Fernández Campo. Gabinete 104 (Facultade de Filoloxía).

Rocío Sánchez Ameijeiras. Gabinete 202 (Facultade de Xeografía e Historia).

José António Souto Cabo. Gabinete 242 (Facultade de Filoloxía).

-Páxina web recomendada: http://www.usc.es/filrom/teaching/master/

-As clases impartiranse no Seminario de Historia da Arte. Facultade de

Xeografía e Historia.

2. SENTIDO DA MATERIA NO PROCESO FORMATIVO DO MÁSTER

A materia cobre un aspecto fundamental na cultura medieval, xa que trata das

principais características da cultura cortés, que se abordan a partir de diferentes

parámetros. Na materia ofrecerase, en concreto, una introdución histórica e a

análise das manifestacións escritas e visuais dos tópicos principais dunha cultura

que, aínda que nace na corte, non se circunscribe exclusivamente ao ámbito laico,

senón que abarca tamén o eclesiástico.

3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA

-Potenciar unha aproximación crítica ao fenómeno da sociedade estamental

e aos variados sistemas de construción dun ideario nobiliario tardomedieval.

-Dotar o alumnado dun coñecimento crítico sobre a figura do cabaleiro por medio de exemplos que expresen a súa coraxe, virtude e honra.

-Potenciar un achegamento crítico ao carácter representacional das

manifestacións visuais relacionadas coa morte na sociedade tardomedieval.

-Dotar o alumnado de ferramentas críticas e de análise para abordar a

16

interpretación da literatura cortés, tanto na súa configuración amorosa como satírica.

-Dotar o alumnado de modelos analíticos na abordaxe do discurso visual sobre o

amor e a sátira na sociedade medieval.

-Potenciar no alumnado a conciencia da necesidade dun achegamento

multidisciplinar ao estudo da cultura cortesá tardomedieval.

-Potenciar no alumnado a reflexión crítica sobre a metodoloxía utilizada nos

estudos culturais tardomedievais.

4. CONTIDOS, TEÓRICOS E PRÁCTICOS

Tema 1. A sociedade feudal: concepción ideolóxica e realidade histórica. Evolución

e análise crítica dos cambios acaecidos na sociedade baixomedieval. A

nobreza laica e os cambios na mentalidade, ideoloxía e función.

Tema 2. Amor e sátira na cultura visual medieval. Tópica sobre o amor na cultura

visual medieval: os espazos, os regalos, os xestos, as metáforas orgánicas. A

sátira na Idade Media e a imaxinería marxinal: dos beirados das igrexas ás marxes

dos manuscritos.

Tema 3. Damas e cabaleiros: a inmortalización do seu poder na arte gótica. A imaxe

de poder das liñaxes: a indumentaria, a heráldica, a epigrafía, a promoción de

obras, as capelas funerarias.

Tema 4. A cultura retórico-lingüística medieval. Os primeiros tratados retórico-

gramaticais na Romania. Dante Alighieri: De vulgari Eloquentia.

Tema 5. A adopción da lírica cortés no ámbito aristocrático galego e portugués.

5.1. A poesía trovadoresca galego-portuguesa.

5.2. A situación socio-política dos reinos de Galiza e de Portugal entre 1157 e 1230.

5.3. O panorama cultural.

5.4. Poetas e cabaleiros: Joam Vélaz, Joam Soarez de Paiva, Osório Eanes etc.

5. BIBLIOGRAFÍA

Tema 1

Beceiro Pita, I. (dir.), Poder, piedad y devoción: Castilla y su entorno (siglos XII-

XV). Madrid: Silex, 2014.

17

Beceiro Pita, I.-Córdoba de la Llave, R., Parentesco, poder y mentalidad. La

nobleza castellana. Siglos XIII-XV, Madrid, CSIC, 1990.

Cardini, F., Alle radici Della caballería medievale. Firenze, 1997.

Correa Arias, F., A Casa de Andrade, 1160-1540. Nobreza, mentalidade e

ideoloxía na Galicia baixmedieval, Noia, 2009.

Dacosta, A., Los linajes de Bizkaia en la Baja Edad Media: Poder, parentesco

y conflicto, Universidad de Deusto, Servicio de Publicaciones, 2003.

Dacosta, A.-Prieto Lasa, J. R.-Diaz de Durana, J. R. (eds.), La conciencia de

los antepasados: la construcción de la memoria de la nobleza en la Baja Edad

Media, Madrid, Marcial Pons, 2014.

Duby, G., Guillermo el Mariscal, Madrid, 1985.

Fernández Suárez, G. F., La nobleza gallega entre los siglos XIV y XV. Los

Sarmiento, Condes de Ribadavia. Santiago de Compostela. El Eco Franciscano, 2002.

Fleckenstein, Josef, La Caballería y el mundo caballeresco. Madrid , 2006.

Franco Silva, A., La fortuna y el poder. Estudios sobre las bases

económicas de la aristocracia castellana (siglos XV-XVI), Cádiz, Servicio de

Publicaciones de la Universidad de Cádiz, 1996.

Gerbert, M. C., Las noblezas españolas en la Edad Media. Ss XI-XV, Madrid,

Alianza, 1997.

Heusch, C., Caballería castellana en la Baja Edad Media: textos y contextos,

Montpellier, Université de Montpellier III, 2000.

Keen, M., La caballería, Barcelona, Ariel, 2008. Nieto Soria, J. M., Iglesia y génesis del Estado Moderno en Castilla 1369-1480,

Madrid, Editorial Complutense, 1994.

Pardo de Guevara y Valdés, E.J. De linajes, parentelas y grupos de poder:

aportaciones a la historia social de la nobleza bajomedieval. Madrid, 2012

Paredes Mirás, M. P., Mentalidade nobiliaria e nobreza galega. Ideal e realidade

na Baixa Idade Media, Noia, Toxos Outos, 2002.

Pizarro, Jose Augusto P. de Sotto Mayor. Linhagens medievais portuguesas:

genealogias e estratégias (1279-1325). Porto. Universidade do Porto, 1999

Porro, N. R. La investidura de armas en Castilla: del Rey Sabio a los Católicos.

Valladolid, 1998.

Quintanilla Raso, M. C., La nobleza señorial en la Corona de Castilla, Granada,

Universidad de Granada, 2008.

18

Rodríguez Velasco, J. Order and chivalry. Knightood and citizenship in Late

Medieval Castile. PennPress, 2010

Rodríguez Velasco, J. El debate sobre la caballería en el siglo XV: la tratadística

caballeresca castellana en su marco europeo. Valladolid, 1996

Scaglione, A. D. Knights at court: courtliness, chivalry, & courtesy from Ottonian

Germany to the Italian Renaissance. Berkeley, 1991

Varios autores. Discurso, memoria y representación. La nobleza peninsular en la

Baja Edad Media. Gobierno de Navarra, 2016 [en Internet:

http://www.navarra.es/NR/rdonlyres/DA399C57-3C97-4D44-B9D7-

1E81B9EF4A4D/350170/6megasSemanasMedievales_42_2.pdf ]

Viña Liste, J.M. Textos medievales de caballerías. Madrid, 1993 Tema 2 Jager, E., The Book of the Heart, London, The University of Chicago Press,

2000.

Bajtin, M., La cultura popular en la Edad Media y en el Renacimiento, Madrid,

Alianza, 1987.

Camille, M., The Medieval Art of Love. Objects and Subjects of Desire, New

York, Laurence King, 1988.

Camille, M., Image on the Edge. The Margins of Medieval Art, Harvard

(Cambridge), Harvard University Press, 1992.

Love, Sex and Marriage in the Middle Ages. A Sourcebook, edited by Conor

McCarthy, London, Routledge, 2004.

McIlwain Nishimura, M., Images in the Margins, Los Angeles, John Paul Guetty

Museum, 2009.

Randall, Lillian M. C., Images in the Margins of the Gothic Manuscripts,

Berkeley, University of California Press, 1966.

Stanbury, S., The Visual Object of Desire in Late Medieval England,

Philadelphia, The University of Pennsylvania Press, University Park, 2008.

Tema 3

Azcárate Ristori, J. Mª., Arte gótico en España, Madrid, Cátedra, 1990.

Carriazo Rubio, J. L., La memoria del linaje. Los Ponce de León y sus

antepasados a fines de la Edad Media, Sevilla, Universidad de Sevilla, Ayuntamiento de

Marchena, 2002.

Duchet-Suchaux, G. (dir.), Iconographie médiévale: image, texte, contexte,

Paris, CNRS, 1990.

19

Fernández de Larrea, J. A.-Díaz de Durana, J. R. (eds.), Memoria e Historia.

Utilización política en la corona de Castilla al final de la Edad Media, Madrid, Sílex,

2010.

Gibello Bravo, V. M., La imagen de la nobleza castellana en la Baja Edad

Media, Cáceres, Universidad de Extremadura, 1999.

Lida de Malkiel, M. R., La idea de la fama en la Edad Media castellana,

Madrid, Fondo de Cultura Económica, 1983.

Núñez Rodríguez, M., La idea de inmortalidad en la escultura gallega. La

imagen funeraria del caballero, Ourense, Diputación Provincial de Ourense, 1985.

Núñez Rodríguez, M., “El caballero, su panegírico y la conjuración del miedo”,

Semata l0, 1999, pp. 361-388.

Palencia Herrejón, J. R., “Elementos simbólicos de poder de la nobleza urbana

en Castilla: los Ayala de Toledo al final del Medievo”, En la España Medieval, 18,

1995, pp. 163-179.

Pastor de Togneri, R., Relaciones de poder, de producción y de parentesco en la

Edad Media y Moderna: aproximación a su estudio, Madrid, CSIC, 1990.

Yarza Luaces, J., La nobleza ante el rey. Los grandes linajes castellanos y el

arte en el siglo XV, Madrid, El Viso, 2003.

Tema 4 A) Xeral:

Collado, J. A. (1973), Historia de la lingüística, Mangold, Madrid.

Hunt, R. W. (1980), The history of grammar of the Middle Ages, John Benjamins,

Amsterdam.

Mengaldo, P. V. (1978), Linguistica e retorica di Dante, Nistri-Lischi, Pisa.

Mounin, G. (1971), Historia de la lingüística desde los orígenes hasta el siglo XX,

Gredos, Madrid.

Renzi, L. (1982), Introducción a la filología románica, Gredos, Madrid.

Riché, P. (1979), Écoles et enseignement dans le Haut Moyen Âge, Aubier-

Montaigne, Paris.

Robins, R. H. (1974), Breve historia de la lingüística, Paraninfo, Madrid.

Viscardi, A. (1955), Preistoria e storia degli studi romanzi, Cisalpino, Milano-

Varese.

B) Edicións:

Arte de Trovar, de Enrique de Villena, F.J. Sánchez Cantón (ed.), Visor libros,

20

Madrid, 1993.

De Vulgari Eloquentia, en Dante Alighieri, Opere minori, P. V. Mengaldo et alii

(eds.), Ricciardi, Milano, 1979-88.

De vulgari Eloquentia: en torno a la lengua común, Dante Alighieri, M. Gil y M.

Rovira (eds.), Palas Atenea, Madrid, 1997.

Las flors del gay saber estier dichas las Leys d’Amors de Guillem Molinier,

Slatkine reprints, Genève, 1977.

Las leys d’Amors: Manuscrit de l’Académie des Jeux Floraux, J. Anglade (ed),

Johnson Reprint, New York, 1971.

Mirall de trobar de Berenguer d’Anoia, Jaume Vidal i Alcover (ed.), Publ. Abadía

de Montserrat, Barcelona, 1984.

The Donatz proensals of Uc Faidit, J. H. Marshal (ed.), Oxford Univ. Press, 1969

The Razos de Trobar of Raimon Vidal and associated texts, J. H. Marshall (ed.),

Oxford Univ. Press, 1972.

Torcimany de Luis d’Averçò, J. Mª Casas i Homs (ed.), Instituto Cervantes,

Barcelona, 1956.

Vers e regles de trobar de Jofre de Foixá, Ettore Li Gotti (ed.), Società

Tipografica Modenese, Modena, 1982.

Tema 5

Alvar, C., Poesía de Trovadores, Trouvères y Minnesinger (de principios del

siglo XII a fines del siglo XIII). Antología, Madrid, Alianza Tres, 1995.

Antonelli, R.-Sapegno, M. S., L’Europa degli scrittori. Storia, centri, testi della

letteratura italiana ed europea. 1a. Dalle origini al Trecento: la formazione del canone,

Milano, La Nuova Italia, 2008.

Arbor Aldea, M., “Voz e voces na lírica profana galego-portuguesa: de Airas

Moniz a don Afonso Sanchez”, La lirica romanza del Medioevo. Storia, tradizioni,

interpretazioni, a cura di F. Brugnolo e F. Gambino, Padova, Unipress, 2009, vol. II, pp.

531-558 (accesíbel en http://www.academia.edu).

Arias Freixedo, X. B., Antoloxía da lírica galego-portuguesa, Vigo, Xerais,

2003. Beltrán, V., A cantiga de amor, Vigo, Xerais, 1995.

Boitani, P. et alii, Lo spazio letterario del Medioevo. 2: Il Medioevo volgare,

Roma, Salerno, 1999-2002, 5 vols.

Bologna, C.-Rocchi, P., Rosa Fresca Aulentissima. 1. Dalle origini a Boccaccio,

Torino, Loescher, 2010.

21

Brea, M. (coord.), Lírica profana galego-portuguesa. Corpus completo das

cantigas medievais, con estudio biográfico, análise retórica e bibliografía específica,

Santiago de Compostela, Xunta de Galicia-Centro de Investigacións Lingüísticas e

Literarias Ramón Piñeiro, 1996, 2 vols.

Brea, M.-Lorenzo Gradín, P., A cantiga de amigo, Vigo, Xerais, 1998.

Brea, M.-Rossell, A., El roman de Flamenca: novela occitana del siglo XIII,

México, Arlequín, 2010.

Cabana, D. X., Antoloxía do Doce Estilo Novo, Vigo, Galaxia, 2004.

Creixell Vidal-Quadras, I., De amore / Andreas Capellanus = Tratado sobre el

amor / Andrés el Capellán, Barcelona, Sirmio, 1990.

Di Girolamo, C., I trovatori, Torino, Bollati Boringhieri, 1989.

Luperini, R.-Cataldi, P., La scrittura e l’interpretazione. Storia della letteratura

italiana nel quadro della civiltà e della letteratura dell’Occidente. I. Dalle origini alla

letteratura umanistica e rinascimentale, Firenze, G. B. Palumbo & C. Editore, S. P. A.,

1999.

Lanciani, G.-Tavani, G., As cantigas de escarnio, Vigo, Xerais, 1995.

Le Goff, J., La civilización del occidente medieval, Barcelona, Paidós, 1999.

Lorenzo Gradín, P., “Ideal caballeresco y sátira personal en la lírica

gallegoportuguesa”, Cecco Angiolieri e la poesia satirica medievale. Atti del Convegno

Internazionale, Siena, 26-27 ottobre 2002, a cura di S. Carrai e G. Marrani, Firenze,

Edizioni del Galluzzo, 2005, pp. 159-195.

Manetti, R., Flamenca. Romanzo occitano del XIII secolo, Modena, Mucchi,

2008.

Miranda, J. C. Ribeiro, Aurs mesclatz ab argen. Sobre a primeira geração de

trovadores galego-portugueses, Porto, Guarecer, 2004.

Monteagudo, H., Letras primeiras. O foral do Burgo de Caldelas, os primordios

da lírica trobadoresca e a emerxencia do galego escrito, A Coruña, Fundación Pedro

Barrié de la Maza, 2008.

Oliveira, A. Resende de, O Trovador galego-português e o seu mundo, Lisboa,

Notícias, 2001.

Riquer, M. de, Los trovadores. Historia literaria y textos, Barcelona, Planeta,

1975, 3 vols.

Souto Cabo, J. A., Os cavaleiros que fizeram as cantigas. Aproximação às

22

origens socioculturais da lírica galego-portuguesa, Niterói, Editora da UFF, 2012.

Tavani, G., Trovadores e jograis. Introdução à poesia medieval

galegoportuguesa, Lisboa, Caminho, 2002.

Corpora textuais-Bibliografía en rede

BEdT. Bibliografia elettronica dei Trovatori:

http://w3.uniroma1.it/bedt/-BEdT_03_20/index.aspx

BiRMED. Bibliografía de Referencia do Arquivo Galicia Medieval:

http://www.-cirp.es

Cantigas Medievais Galego Portuguesas: http://cantigas.fcsh.unl.pt

Corpus des troubadours:

http://trobadors.iec.cat/autors_d.asp

MedDB: Base de datos da Lírica Profana Galego-Portuguesa:

www.cirp.es

Rialto. Repertorio informatizzato dell’antica letteratura trobadorica e occitana:

http://www.rialto.unina.it/

Lucía Megías, J. M., Literatura románica en Internet. Los textos, Madrid,

Castalia, 2002.

Lucía Megías, J. M.-Vargas Díaz-Toledo, A. (coords.), Literatura románica en

Internet. Las herramientas, Madrid, Castalia, 2006.

6. COMPETENCIAS QUE SE DEBEN CONSEGUIR

-Coñecemento por parte do alumnado das características básicas da sociedade

feudal e dos seus parámetros culturais.

-Coñecemento por parte dos alumnos da cultura cabaleiresca e da cultura da

morte relacionada cos cabaleiros na época medieval.

-Capacidade por parte do alumnado para coñecer as limitacións ou as

contradicións xurdidas da oposición tradicionalmente estabelecida entre cultura cortesá e

cultura clerical.

-Coñecemento das características esenciais da literatura medieval a través da

análise dos textos e autores máis representativos.

-Capacidade para identificar os tópicos referidos ao amor cortés.

-Coñecemento dos mecanismos de inversión do código cortés na literatura

23

satírica en lingua romance.

-Capacidade para analizar o discurso visual sobre o amor e os códigos

particulares da sátira na Idade Media.

-Manexo por parte do alumnado das novas metodoloxías de interpretación da

cultura visual tardomedieval.

-Fomento entre os estudantes da necesidade de proceder a unha abordaxe

interdisciplinar no estudo da cultura medieval.

7. METODOLOXÍA E RECURSOS A materia consta de 6 créditos ECTS, equivalentes a 150 horas de traballo do alumno.

Deste conxunto, 75 horas (50%) dedicaranse a traballo dirixido polos profesores e as

outras 75 horas (50%) a traballo libre por parte dos alumnos. As horas de traballo

dirixido distribuiranse en 45 de actividades formativas presenciais (o que supón o 30%

do traballo total) e 30 de actividades dirixidas non presenciais.

As actividades formativas presenciais que se realizarán son as seguintes:

1. Clases teóricas dedicadas á explicación e comprensión dos contidos obxecto de

estudo. Esas clases serán impartidas polos profesores. Para as explicacións utilizaranse

os recursos tecnolóxicos de apoio (audiovisuais e informáticos) oportunos.

2. Clases prácticas dedicadas á lectura de textos e á análise de obras de arte medieval

que sirvan de modelo dos contidos teóricos estudados, e clases prácticas dedicadas ao

traballo cos instrumentos necesarios para a actividade académica e investigadora no

ámbito dos estudos sobre sociedade feudal e cultura cortés. Estas clases prácticas

estarán dirixidas polos profesores, pero buscarán a participación activa do alumnado,

tanto no desenvolvemento e resolución de exercicios realizados colectivamente na aula,

como na preparación persoal fóra da aula dalgún exercicio, para a posterior posta en

común. Para as clases prácticas tamén se usarán os recursos tecnolóxicos que poidan ser

útiles.

3. Titorías individuais ou en grupo reducido para o seguimento do proceso de

aprendizaxe e para o seguimento, no seu momento, dos traballos que deben realizarse.

As actividades formativas non presenciais incluirán:

1. Principalmente, o traballo autónomo do alumno, que este organiza persoal e

24

libremente para a correcta aprendizaxe dos coñecementos e para a adquisición das

competencias obxectivo da materia. Ese traballo necesariamente debe incluír síntese,

estudo e asimilación da información recibida, lecturas complementarias e procura de

nova información, elaboración de traballos, etc.

2. Elaboración e redacción dun traballo de aplicación práctica dalgún aspecto tratado na

materia.

8. SISTEMA DE AVALIACIÓN

Para avaliar os resultados da aprendizaxe utilizaranse os métodos e criterios que a

continuación se detallan, e as cualificacións correspondentes indicaranse de acordo coa

lexislación vixente:

1. Avaliación continua; valorarase a participación activa e continuada do alumnado nas

actividades presenciais desenvolvidas. Suporá o 30% da cualificación total.

2. Realización dun traballo academicamente dirixido (dunha extensión máxima de dez

folios), que suporá o 70% restante da cualificación total. Valorarase a calidade da

redacción e do contido, que deberán reflectir o dominio dos principios metodolóxicos

básicos e o coñecemento dos contidos esenciais da materia.

O sistema de cualificacións empregado para valorar a aprendizaxe dos estudantes

expresarase mediante cualificacións numéricas, segundo o estabelecido no RD 1125/2003

de 5 de setembro.

O sistema de evolución será o mesmo en calquera das dúas oportunidades (maio e xullo

A data final de entrega dos traballos será o 31 de maio de 2019 para a

primeira oportunidade e o 21 de xuño para a segunda. Deberase entregar unha copia

impresa a cada profesor.

Os alumnos que teñan dispensa oficial para asistir ás clases terán que presentar outro

traballo (de dez páxinas) que se lle indicará o día da presentación do módulo.

Nos traballos das materias debe evitarse toda forma de plaxio e, mesmo, de autoplaxio.

Isto è, non é lícito aproveitar partes duns traballos noutros aínda que sexan da autoría do

mesmo estudante.

Terase, por tanto, especial vixilancia con esta práctica. Cando nun traballo se detecte a

copia literal (total ou parcial), dun parágrafo exacto ao escrito noutro traballo, porase en

coñecemento do estudante para que o modifique. No caso de que non teña en conta estas

indicacións, o traballo pode ser cualificado como Suspenso. En calquera caso, queda

25

sometida á decisión do grupo de profesores da materia a consideración dos casos

particularmente ambiguos.

9. OUTRAS INFORMACIÓNS DE UTILIDADE ORGANIGRAMA DO DESENVOLVEMENTO DA MATERIA

Cada profesor explicará na sesión de presentación da materia o cronograma de

desenvolvemento dos seus temas.

En caso de que o profesor faga uso da plataforma virtual correspondente, as indicacións

alí consignadas deben ser seguidas polos alumnos.

Contémplase a posibilidade de realizar unha viaxe de estudos que será vinculada en

termos de horas lectivas á disciplina.

RELACIÓN DE TRABALLOS PROPOSTOS

Adxudicaranse os traballos tendo en conta os criterios dos profesores.

26

Criterios que deben seguirse para a realización do

Traballo monográfico individual

En función do tema da súa elección, cada estudante traballará baixo a tutela dun dos

profesores da materia, e dispoñerá de prazo ata o día que aparece fixado na guía docente

para entregar a versión definitiva do traballo escrito, que deberá aterse ás seguintes

pautas:

-Trátase dun traballo de iniciación á investigación, polo que ten que combinar as

observacións persoais co estado da cuestión sobre o tema.

-Resulta fundamental a observación atenta dos materiais obxecto de estudo.

-Non se debe abusar das citas bibliográficas extensas; é preferíbel recoller as

ideas principais e remitir ás obras en cuestión para completar a información.

-Extensión máxima: dez folios, en letra de corpo 12, con interlineado de 1,5

liñas (agás para as notas a rodapé, que irán en corpo 10).

-Bibliografía: ó final do traballo, seguindo un dos seguintes modelos:

a) Apelido, N. (ano), título, lugar: editorial. // Apelido, N. (ano), “título”, revista, vol.,

pp. // Apelido, N. (ano), “título”, título da miscelánea, lugar: editorial, pp.

b) Apelido, N., título, lugar: editorial, ano // Apelido, N., “título”, revista, vol., ano, pp.

// Apelido, N., “título”, título da miscelánea, lugar: editorial, ano, pp.

-Referencias bibliográficas no texto do traballo ou en notas a rodapé: abreviadas:

a) Apelido, ano: pp.; b) Apelido, tít.abrev., pp.

-Coidarase de xeito especial a redacción e a puntuación.

-Non pode faltar un índice ó principio do traballo, nin unha breve introdución

que explique os obxectivos que persegue, nin unha conclusión na que se dea conta dos

resultados acadados.