Suplemento literario Mulleres Boiro
-
Upload
jose-resua -
Category
Documents
-
view
254 -
download
7
description
Transcript of Suplemento literario Mulleres Boiro
urante toda a súa andaina,
a revista MULLERES BOIRO
intentou facer da creación
literaria un dos seus rasgos
máis identificativos. Comezamos
publicando os textos dos dez finalistas
do certame A muller máis importante
da miña vida, celebrado no marco das
Xornadas Mulleres Boiro (10-11 de
marzo de 2012). Os emotivos recordos
que estes nenos e nenas de dez anos
dedicaron a nais, avoas e bisavoas (ou
mesmo a unha enfermeira), acabaron
converténdose nunha das seccións
máis populares da nosa publicación.
Posteriormente, o 25 de maio
entregáronse os premios do V Certame
Literario Ramón Martínez López, Un
concurso pero tamén un recordatorio
da figura de Martínez López: eminente
filólogo, pensador, galeguista e fillo
predilecto de Boiro. Na terceira edición
de MULLERES BOIRO comezamos a
publicar algúns
dos textos galardoados co primeiro
premio, e nos seguintes números o V
Certame Literario Ramón Martínez
López tamén contou cunha sección
fixa.
Con todo, algúns desas fabulosas pezas
quedaran no tinteiro... ata agora. Coa
colaboración do bibliotecario
municipal, Anxo Campos, conseguimos
compilar os dez textos que recibiron as
máximas distincións do xurado. Un total
de catro poemas e seis relatos, creados
por participantes de tódalas idades, e
que dan boa conta da diversidade
deste certame.
Nestas cincuenta páxinas dedicadas
exclusivamente á creación literaria,
poderedes ler textos intrigantes,
reflexivos, emotivos ou mesmo cómicos,
que nos fan crer que a imaxinación non
ten fronteiras. ◘
Sara Outeiral
D
1ª clasificada: Lara Segade
Fernández
Ola a todos e todas. Teño 10
anos e cando me propuxeron
facer un traballo sobre a
muller traballadora,
lembreime da miña nai. A
verdade é que teño como
exemplo á miña nai. Non sei
que sería da nosa casa sen
ela. Teño unha nai que é
fontaneira, cociñeira,
planchadora, economista sen
estudos.
Din que estamos nun país en
crise, pero sei que se a xente
que está a gobernar fora
como a miña nai, seríamos
un dos países máis ricos do
mundo, porque a parte de
ser todo iso, pasa a metade
da súa vida nunha
conserveira para facer de
dez euros vinte. Non me
digades como o fai, pero
faino.
A miña nai sempre pon de
exemplo á súa avoa, que vén
sendo a miña bisavoa.
Cóntame que era unha
muller moi traballadora e
todo o que sabe aprendeuno
dela. Dime que sempre lle
estaba berrando para que
aprendera a levar unha vida,
e soubera aguantar do
diñeiro.
Teño por seguro que si vivira
estaría moi orgullosa dela,
por iso creo que os valores
dunha muller apréndense a
través dunha familia humilde
e traballadora.
Non sei por que existe ese
día da muller traballadora,
pois polo simple feito de selo,
xa é un orgullo e alégrome
moitísimo de ter nacido así,
pois hai países que polo
mero feito de nacer muller,
significa pobreza e morte.
Son a máis pequena, sendo
tres mulleres na casa e un
home que é meu pai, ao cal
sempre lle escoito dicir que
está perdido con tres
mulleres. Pero sei que por
dentro está máis contento
que ninguén por ter a sorte
de estar tan ben
acompañado.
Hai un refrán que di que a
muller cásase tres veces, a
primeira co seu marido, a
segunda cos fillos e a
terceira sendo máis maior co
marido outra vez. Decídeme
cantas veces se casa o
home!
Demos un gran salto dende o
século pasado ata este,
quedando aínda moitos
países por recoñecer o
traballo e a dignidade das
mulleres. Agardo que cando
sexa máis grande se
respecten todos e todas por
igual.
Por último quero recalcar que
por favor non acabo de
entender como pode haber
xente que maltrate á persoa
que da a vida a outro ser.
Síntome moi orgullosa da
xente que loita pola
igualdade da muller.
Permitídeme que esta
redacción da muller
traballadora lla dedique a
todas as nais do mundo.◘
2ª clasificada: Uxía Rubio
Blanco
Para este conto tan especial
estiven pensando na miña
avoa ou na miña irmá. Pero
despois de pensar e pensar
ocorréuseme unha muller
que é, e sempre foi, unha
muller moi querida para min.
A muller que sempre me
apoia cando teño problemas,
a muller que me criou a min
e aos meus dous irmáns. Foi
unha muller que pasou malos
tragos e agora sigue adiante
coa súa vida. É unha muller
que empezou a traballar con
vinte e cinco anos, e agora,
con catro décadas e non digo
máis detalles dos anos, ou
senón enfádase un pouco
comigo, segue traballando
nunha fábrica de conservas.
Falo, nin máis nin menos,
que da miña nai.
Miña nai é unha muller
bastante alta e redondiña.
Ten uns cabelos de cor
castaño, un castaño moi
parecido ao dos seus ollos. A
parte de ser castaños, son
uns grandes ollos que
sempre teño ao meu carón.
Habedes pensar que por fóra
non sexa perfecta, pero eu
sempre penso que a beleza
non está no exterior, senón
no interior, porque aínda que
sexa algo despistada sempre
está contenta.
Non sempre estivo tan
alegre, xa que, como dixera
ao principio, pasou malos
tragos: cando o seu pai
morreu ela tiña trinta e tres
anos e foi un duro golpe
porque estaba moi unida a
el. Pouco a pouco foi saíndo
do bache, en gran parte
porque tiña dous rapaces
que a necesitaban. Despois
cheguei eu, que segundo ela
foi como se empezara unha
nova vida, unha vida na que
a miña nai puido saír do
bache completamente.
Sempre a quixen moito:
cando era un pouco máis
pequechiña que agora,
sempre quería que me levara
a miña nai á escola. Eu
sempre a esperaba inqueda
a que chegara de traballar
para que me dera o bico de
boas noites, que sempre me
daba no medio da miña
fronte, e ata que non mo
dera non era capaz de
quedarme a durmir. Aínda
agora gústame que me siga
dando ese biquiño pola noite.
Cando ela me vén buscar ao
colexio póñome contenta,
porque teño máis tempo para
falar do que me pasou ese
día. Sempre me axuda a
estudar para os exames ou
tamén para facer traballos.
Sempre se preocupa por min
e adoita recordarme, cando
me deixa alí na porta do
colexio, que estude moito
para poder ter unha boa
carreira, pero por moito que
lle conteste que si, cada día
estamo a recordar.
O que me gusta moito dela e
que ten un bo sentido do
humor e sempre que me fago
dano ou teño dor, ela me
saca algún sorriso na cara. É
unha muller golosa e gústalle
moito o chocolate, ¿e a quen
non? Gústalle tanto, que
cada día toma unha pastilla,
di que para estar máis
contenta, pero eu penso que
é unha escusa para que non
lle prohiba comelo. Gústame
moito que estea ao meu lado
porque así síntome segura.
Espero que elixan esta
historia da miña nai, que ao
principio foi un pouco triste,
pero ao final saíu ben. Sei
que teño moita sorte de
coñecer a esta muller e
aínda máis de tela como
nai.◘
3º clasificado: Jorge
Saavedra Fungueiriño
No século pasado,
concretamente o 29 de
setembro do ano 1946,
naceu a miña avoa materna.
Naceu en Fontecoba, que é
unha aldea de Cespón. Para
min é unha muller moi
importante, unha muller á
que lle quero moitísimo, e
por iso lle quero dedicar a ela
esta historia da muller
traballadora.
A miña avoa chámase Mª del
Carmen, aínda que toda a
xente lle chama Pilar (iso é
un pouco raro, pero o seu
verdadeiro nome é Carmen).
Miña avoa non é moi alta, ten
o pelo curto e castaño, e uns
ollos moi bonitos de cor
verde. O mellor é que ten un
gran corazón. Xa dende que
casou vive na Boliña. Agora
vive co meu tío. Pero vouvos
contar un pouco como foi a
súa vida dende que naceu
ata hoxe, xa que non
sempre foron bos tempos
para ela e a súa familia.
Ela é a pequena de cinco
irmáns, pero moito máis
pequena, porque a súa irmá
máis vella lévalle vinte anos.
Miña avoa sempre di que iso
era unha vantaxe porque
tíñana bastante mimada.
Pero aínda así, cando era
pequena, eran tempos
difíciles para a xente, porque
houbo unha guerra, e en
todos os sitios pasaban
necesidades. Había veces
que a comida escaseaba e
tiñan que repartila moi ben,
porque eran moitas persoas
na casa para comer.
Cando era festa celebrábano
dun xeito diferente e comían
polo e cocían pan con fariña
de trigo. Aínda que iso hoxe
non é nada raro, naqueles
tempos só facían pan de
millo os sábados e botáballe
toda a semana. Ademais,
case nunca comían polo
porque os criaban para
vender ou para regalarllo a
algún médico. Unha data que
lle gustaba moito era a
Noiteboa, porque comían
coliflor con bacallau e a ela
gustáballe moito. Dime que
non había tantas lambetadas
como agora, que máis ben
había poucas, e como eran
caras non as podían
comprar. Cóntame que a
primeira vez que ela comeu
un iogur era xa unha muller
casada, e hoxe iso sona moi
raro porque todo o mundo
come iogures e hainos de
moitos sabores.
A súa nai, miña bisavoa, tiña
unha froitería na entrada de
Boiro. Ademais de froita
tamén vendía outras cousas
como algún polo, verdura ou
fariña, porque tiñan moito
millo e trigo e ían moelo ao
muíño. Miña avoa pasábao
moi ben na tenda cando ía
con súa nai, pero ía poucas
veces porque tiña que
axudar na casa ás súas
irmás. Ela di que fame nunca
pasou, pero si gana de
moitas cousas, por iso
enfádase se miña irmá ou eu
lle protestamos pola comida.
Dálle moita rabia e dinos que
oxalá a tivera ela cando era
pequena, que nos viña ben
pasar gana de algunha
cousa.
Cando era moza foi aprender
a coser unha tempada, pero
pouco tempo máis tarde
abriu en Boiro unha fábrica
de conserva que se chamaba
Rianxeira. Así foi como
empezou a traballar en
JEALSA. Miña avoa di que
tivo moita sorte de poder
traballar fóra da casa, porque
aínda que agora case todas
as mulleres teñen un traballo,
antes case todas eran amas
de casa.
Na fábrica traballou en
moitas cousas: unhas veces
estaba na zona do peixe,
onde carrexaban atúns;
outras veces limpaba
mexillóns ou colocaba
sardiñas nas latas, e ás
veces tamén estaba no
almacén, onde colocaban as
caixas xa envasadas para
vender e para cargar
camións. Ese traballo tamén
o facían as mulleres moitas
veces. Pero a maior parte do
tempo que traballou na
fábrica, ela limpaba peixe.
Puxérona alí porque
adiantaba moito e despois de
tantos anos xa non a
cambiaron. Á xente que
empezaba nova alí,
ensináballe como facer para
adiantar máis e á vez facelo
ben para que non lles
chamaran a atención. Por
este motivo na fábrica as
súas compañeiras queríanlle
moito. En JEALSA traballou
ata que se xubilou, trinta e
seis anos máis tarde, cando
ela xa tiña sesenta anos.
Casou con dezanove anos
co meu avó Manolo (que xa
morreu dun infarto, vai facer
dezanove anos). Contoume
que casou vestida de negro
porque facía pouco tempo
que morrera seu pai, e que
foi de lúa de mel a
Santander. Gustoulle moito,
aínda que non foi unha viaxe
grande, pero daquela pouca
xente saía de viaxe. Sempre
me di que viaxei eu máis ca
ela, que ela nunca foi a
Roma e que eu xa estiven,
que teño que valoralo máis e
que teño que me fixar ben
nos sitios aos que me levan
meus pais, porque ela de
pequena nunca puido facer
unha viaxe con seus pais.
Gustáballe moito que
chegaran os domingos,
porque pola semana
traballaba todo o día. Ía á
fábrica e cando chegaba a
casa tiña que axudar nas
tarefas da casa ou senón ía
ás leiras cos meus bisavós.
Ademais, meu avó navegaba
e pasaba moito tempo no
mar, así que ela tamén ía á
herba para as vacas. Na
casa tiñan dúas vacas, un
porco, coellos, patos,
galiñas, un can e dous gatos.
Ela axudaba a coidalos e a
traballar as leiras, botaban
patacas, sementaban millo,
traballaban as viñas…
A verdade é que tiñan moi
pouco descanso. Por iso,
cando meu avó estaba na
casa, gustábanlle tanto os
domingos. O meu avó tiña
unha vespa e saían pasear
con ela. Sempre di que teñen
chegado a Muros na moto, e
que está bastante lonxe para
ir en vespa.
Cando levaba un ano casada
naceu miña madriña Pili, que
é a irmá maior de miña nai.
Tres anos máis tarde naceu
miña nai. Miña avoa sempre
di que ese día foi á fábrica
coma sempre, e ao chegar á
casa foi con meu avó a unha
leira a buscar herba para as
vacas. Despois de traballar
todo o día, naceu miña nai,
ás once da noite. Naceu na
casa, cousa que me
estrañou, porque non naceu
no hospital, pero miña avoa
explicoume que antes moitos
nenos nacían na casa. Cinco
anos máis tarde naceu meu
tío Juan, que é quen vive con
miña avoa na Boliña.
A avoa tivo que seguir a
traballar. Mentres meus tíos
e miña nai non empezaron a
escola axudáballe miña
bisavoa a coidalos. Estaba
triste cando meu avó tiña que
marchar para navegar,
porque pasaba moitos meses
no mar e a ela facíaselle moi
duro.
Cando tiña corenta e seis
anos púxose moi triste
porque foi cando morreu meu
avó, que tiña cincuenta e
dous anos. Dime que foi a
peor época da súa vida, que
estivo triste moito tempo,
pero que se volveu poñer
moi contenta cando eu nacín.
Eu son o primeiro neto, e
tanto ela como a miña
bisavoa estaban moi
contentas comigo (aínda que
a miña bisavoa morreu
cando eu tiña cinco anos).
A pesar de pasar esa mala
época, ela seguiu a traballar
en JEALSA, porque era moi
nova para poder xubilarse.
Co paso do tempo empezou
a notar como se lle ían
deformando os osos das
mans e ademais doíanlle
moito, así que foi ao médico
e dixéronlle que tiña artrose.
Tivo que ir a moitos médicos
pero as mans doíanlle igual.
Dábanlle pastillas para que
non lle doeran tanto, pero ao
final, cando tiña sesenta
anos, dixéronlle que era
mellor que se xubilase, así
que se xubilou. Así pasa
máis tempo con nós porque
se meu pai traballa e miña
nai ten que ir á academia ou
ao colexio, nós podemos
quedar con ela e eu pásoo
moi ben, porque ten un
campiño ao lado da súa casa
onde podo xogar ao fútbol.
Sempre está facendo cousas
na horta que ten detrás da
casa. Planta tomates,
leitugas, pementos, xudías,
patacas, repolos, etc. Na súa
horta hai de todo, ata flores.
Miña avoa é unha muller que
non sabe estar sen facer
nada, sempre está de arriba
para abaixo, pero sempre
facendo algunha cousa.
Cando chove traballa dentro
da casa, ou está a limpar ou
a cociñar. Tamén lle gusta
facer punto, aínda que non
pode moito porque coa
artrose non pode manexar
moi ben as agullas.
Pola semana comemos na
casa da avoa moitos días, e
os fins de semana tamén
veñen meus padriños e meu
primo Pablo. Sempre está
preocupada por nos ter a
comida feita cando
chegamos da escola, que
non teñamos que esperar.
Fainos cousas que nos
gustan, aínda que temos que
comer de todo. Sabe que me
gusta o salmón e o pinto, e
cando toca peixe procura
poñer eses. Sabe que me
encantan as filloas e faimas
moitas veces, aínda que non
sexa carnaval.
Eu penso que miña avoa foi
unha muller moi traballadora,
e aínda hoxe que é un pouco
maior (non podo dicir vella
porque non lle gusta) segue
a traballar, e sobre todo
coida de nós e quérenos
moito a todos.
Eu tamén lle quero moitísimo
a ela, a miña avoa. ◘
Finalista: María Viturro
Gallardo
Juana naceu no ano 1920. É
a segunda de seis irmáns:
Julia, Juana, Manuel,
Virtudes, José e Francisco.
Dende moi nova tivo que
traballar moito, porque se
criou na casa de súas tías e
dos seus avós, xa que seus
pais non tiñan cartos e eran
moitos irmáns. Pero os días
festivos ía a comer con eles.
O resto dos irmáns criáronse
con seus pais, ela non.
A miña bisavoa, cando era
pequena, tiña o pelo castaño
e longo, era gordiña, e tiña
os ollos marróns. Ela vestía
un vestido ou unha saia, ás
veces levaba unhas
zapatillas e outras ía
descalza. Tiña moi bo
corazón e era moi boa con
todos, pero humildemente
pobre.
A miña bisavoa tiña que
camiñar todos os días 4 ou 5
km para ir á escola dende
Sampaio ata Escarabote, só
os primeiros anos da
infancia, porque logo había
que ir traballar.
Cando tiña 14 anos a súa nai
morreu de tifos. Quedou soa
e moi, moi triste, xa non tiña
a persoa que máis quería.
Casou con 22 anos. Foi vivir
a casa do meu bisavó
Francisco e seguiu
traballando moito. Foi plantar
pinos ao monte, máis
eucaliptos, coidaba aos
animais: vacas, tenreiros,
porcos, coellos,
galilñas…etc; traballou o
campo botando millo, centeo,
patacas, trigo, avea, cebolas,
etc.
A vida dela era difícil.
Levantábase cando o galo
cantaba e tiña que dar de
comer aos animais, muxir as
vacas e ir vender o leite á
Pobra, casa por casa. Cando
chegaba de volta a casa tiña
que ir traballar as leiras, ao
mediodía volver e facer a
comida. Cociñaba de todo:
lentellas, fabas, cocido,
patacas con carne, peixe
(xoubas, xoubiñas, salmón,
pescada...), etc. E todo o
facía na lareira cunha ola,
pota, cazo, etc. E a xente
traballaba moito como ela:
labrar as leiras, pescar…
Cando era verán ían con
outras mulleres comprar
sardiñas ao Son. Traíanas
nunhas cestas na cabeza e
salgábanas nunha tisana
para ter para comer todo o
ano. Despois desalgábanas
e asábanas na lareira, para
comelas con pan de millo e
cachelos.
Todos eles eran das aldeas
de San Paio e Montañó.
Aldeas que naquelas épocas
non tiñan nin auga nin luz, as
casas tiñan o chan de terra e
as condicións hixiénicas e de
saúde estaban ao mínimo.
Tiñan que ir buscar auga á
fonte en caldeiros e senllas,
ou mesmo lavar a roupa nos
lavadoiros públicos.
Dáme pena ver como a
bisavoa fala da Guerra Civil.
Aínda que era unha
adolescente, a súa cabeza
xa estaba afeita a poñer
coma un adulto.
Mortes, fame, medo, … a
España da senrazón; ela
comenta que ata se mataban
entre veciños. A sorte é a
nosa, nós si que lle temos
que dar as grazas á vida,
porque todo nos vén dado.
Agora, segundo a miña
querida bisavoa, non veñen
bos tempos. Tocan as vacas
fracas e haise que apertar o
peto, pero de seguro que non
coma antes.
Moitas veces penso que eles
eran máis felices ca nós, que
o temos todo. A miña
bisavoa di que antes, ao non
haber cartos, trocábanse as
cousas sen pagar, porque
eran outras épocas e había
menos cartos.
Ela sempre di que despois
de casar a súa vida era máis
tranquila, porque o seu
marido lle axudaba. Tivo
catro fillos: Francisco, Juan,
José e Carmen, que é a miña
avoa. Ela é a máis nova dos
catro irmáns. O maior lévalle
14 anos e o menor, 11.
Cando a miña avoa naceu,
os meus bisavós quedaron
moi contentos, porque xa
tiñan tres homes e querían
unha nena.
Con 14 anos os fillos
marcharon para navegar, e
miña avoa dende moi
pequena axudáballe á miña
bisavoa Juana nas tarefas
domésticas: lavaba a roupa,
facía as camas, ía á herba
para os animais... Así a miña
bisavoa quedaba libre para ir
ás leiras.
Conta tamén a miña bisavoa
que a miña avoa Carmen,
con 8 e 9 anos, viña vender o
leite a Escarabote cunha
leiteira na cabeza, e dime
que era máis grande a
leiteira ca ela. Leváballe
unha hora baixar e outra
subir. Despois a miña avoa
ía para a escola, que era en
Montaña.
Cóntame miña bisavoa
Juana, que cando tiña os
fillos maiores era moi feliz,
porque xa non tiña que
traballar tanto. Tamén me
conta que aínda que había
moito traballo, cando se
poñían as patacas
axudábanse os veciños uns
aos outros. Tamén se
axudaban cando se mallaba
o centeo e o trigo. Despois
facían unha comida e unha
cea, como se fora unha
festa. Ata tocaban as
pandeiretas e bailábase.
Tamén cando se mataban os
porcos facíanse os rixóns
(anacos de carne de porco
feitos en graxa), e invitábase
a moita xente para cear. Ao
terminar facíase festa,
bailábase, cantábase...
pasábano moi ben.
Cando eu nacín miña miña
bisavoa tiña 81 anos, e agora
ten 91. Eu xa non coñecín ao
meu bisavó, porque morreu
un ano antes de eu nacer.
Agora a miña bisavoa vive
coa miña avoa en
Escarabote.
Eu pásoo moi ben coa miña
bisavoa, porque me conta
moitos contos e historias de
antes. Acórdase de todo e
gústame moito escoitala.◘
Finalista: Laura Segade
Fungueiriño
Dende moi pequena, cando
os meus pais traballaban,
houbo unha señora moi
simpática e doce que me
arroupou. Era, e segue
sendo, unha muller
traballadora: limpa a casa,
vai ao supermercado,
cóidame a min e máis aos
meus irmáns (Sabela que tan
só ten 3 anos e Álex, de 13),
e mira polo seu marido, que
ten unha perna mal. E de
entre todo iso sempre
encontra tempo para ver as
súas novelas, que é unha
das cousas que máis lle
gusta facer.
Ten uns cabelos louros como
o ouro e un ollos marróns
clariños, non é nin moi gorda
nin moi delgada. Agora é
baixiña, pero cando era máis
nova atopábase máis
fermosa e alta. Ten un
carácter amable e simpático,
case sempre está sorrindo.
Mira moito polos demais e
tamén é moi cariñosa coa
súa familia e cos seus
amigos. Si é necesario
sempre podes contar con ela
para que che bote unha man,
por exemplo, cando meu
irmán e eu temos algunha
dúbida cos deberes ela está
disposta a aclarárnola, aínda
que non sempre atopemos a
solución.
Cando estou con ela fai que
me sinta unha rapaza feliz;
de pequena arrolábame e
cantábame nanas (nun berce
que ela mesma me
comprara). Aínda recordo
ben que estaba feito de
madeira e tiña sabas brancas
e un edredón rosa, onde tiña
escrito o meu nome.
Creo que non está de máis
dicir que esta señora da que
tanto levo falado é a miña
avoa, que se chama María
Isabel. Ten cerca de sesenta
anos e segue sendo tan
amable como o primeiro día
no que empecei a falar con
ela e me decatei do boa que
era.
Miña avoa ten dúas fillas:
miña nai Maribel e a súa irmá
Patricia (ámbalas dúas están
casadas). Cando estaba
embarazada de miña nai
traballou ata os oito meses
de embarazo, algo que agora
é impensable, por iso tamén
digo que a miña avoa é moi
valente. Por cousas como
esas a admiro tanto, estou
segura de que si hoxe en día
estivera eu no seu lugar non
tería o suficiente valor de
facer o mesmo ca ela. O
parto segundo miña avoa
conta, foi moi fácil, porque foi
por cesárea e non se acorda
de nada, so llo recorda unha
cicatriz que lle deixou no
estómago.
Despois do embarazo non
pensedes que a vida lle foi
máis fácil, senón todo o
contrario, xa que tivo que
coidar de miña nai ela soa,
xa que o meu avó (do que
nunca vos falei) atopábase
traballando no mar.
Unha das anécdotas que
sempre conta miña avoa que
pasou durante a vida de
miña nai é esta: cando
Maribel cumpriu os 4 anos,
miña avoa levouna á casa
dunha veciña que vivía tres
casas máis arriba. Ao lado
da casa había un pasamán e
Maribel empezou a xogar nel
e caeu abaixo. Do pasamán
ao chan había unha distancia
de quince metros, e se non
chega a ser por unha muller
que se atopaba por alí
abaixo, Maribel non estaría
hoxe aquí. Logo foi ao
hospital a facer unha
radiografía e despois dunha
longa espera dixéronlle que
tiña un pé roto. Dentro do
que cabe todo quedara nun
susto, xa que miña nai tan só
tivo que estar tres meses con
escaiola e moi pronto puido
volver a camiñar con
normalidade.
Este foi un dos moitos sustos
que levou por culpa da
revoltosa da miña nai, e que
conseguiu ir superando ela
soa pouco a pouco, e coa
axuda do meu avó cando
volvía a terra despois de
meses no mar.
Dous anos despois, nacería
miña tía Patricia, un pouco
máis tranquila que Maribel.
Por aqueles tempos miña
avoa non traballaba, xa que
viu que a vida durante o
embarazo de miña nai xa lle
fora o suficiente dura e non
quixo volver a vivir o mesmo.
Ademais, agora contaba coa
axuda do seu home, que
decidiu deixar de traballar ao
ver que Isabel non daba feito
para coidar das dúas fillas
ela soa, que aínda que poida
parecer fácil para ela non o
era; e as rapazas tamén
botaban en falta a figura do
pai.
As dúas irmáns levábanse
ben, aínda que coma tódolos
irmáns tiñan os seus roces.
No seu carácter non se
parecían en nada, pero se as
mirabas a simple vista
ninguén podía negar que
fosen irmáns: eran como
dúas gotas de auga!
Os problemas que miña avoa
tivo con Patricia foron máis
leves que os de Maribel, xa
que non era tan traste e non
lle daba tantos sustos. Miña
tía, xa dende moi pequena
(con 8 anos), sentíase mal
con ela mesma, víase fea por
culpa de que os rapaces na
escola se metían con ela.
E falando disto, xa que vos
contei unha anécdota da
miña nai tamén vos contarei
outra da miña tía: foi na súa
primeira comuñón cando
xusto lle caeu un dente, e é
de supoñer que cada vez
que lle mandaban sorrir
nunha foto ela evitábao a
toda costa, aínda que
nalgunhas non puido evitar
que se lle vira. Isto supuxo
para Patricia crer que nas
fotos saía fea. Agora que xa
ten trinta anos segue
desgustándose ao velas,
aínda que recorda aqueles
tempos con máis alegría que
antes, botando algunha que
outra risa ao ve-las fotos do
álbum.
Co tempo, os problemas de
Patricia foron desaparecendo
grazas á insistencia de meus
avós. As irmás ían levando
mellor o día a día e a
relación de miña avoa co
meu avó conseguiu
consolidarse.
Ela, como muller traballadora
que era, dedicábase a facer
as labores da casa. Miraba
das rapazas, ía mercar as
cousas necesarias para toda
a semana e cosía a roupa de
todos (xa que tamén había
que mirar pola economía do
fogar). Era meu avó o que,
mentres tanto, facía
pequenos amaños nas casas
dos veciños para traer cartos
á casa, por moi poucos que
foran, xa que todo era
necesario para comprar
roupa para as fillas, útiles
para a casa ou alimentos.
Ademais disto, tamén era
moi ordenada, xa que non
había un día que non deixara
unha cama sen facer antes
de saír da casa, e tiña
manías como as de non
permitir que ninguén se
sentara á mesa para comer
sen antes lava-las mans.
Miña nai sempre recorda os
enfados da avoa cada vez
que se lle esqueceu facer
algunha destas cousas.
Hoxe en día, o seu carácter
segue sendo máis ou menos
igual, aínda que é un pouco
máis rosmona. A súa vida é
moito máis sinxela, xa que as
súas fillas xa están casadas,
aínda que segue tendo a
similitude de que en vez de
coidar delas agora coida de
nós, dos seus netos (debido
a que nosos pais traballan e
non tódolos días poden estar
pendentes de nós). Outra
diferenza é que ademais
agora ten dúas bocas máis
que alimentar e coidar (Linda
e Deisy), dous fermosos
cans que nos mercaron a
nós cando éramos
pequenos.
Só sae da casa dúas veces á
semana: os martes para ir ó
mercado e os sábados para
ir á praza, que lle encanta,
aínda que… os domingos,
para facer un descanso,
sempre vai co meu avó dar
un paseo por Boiro e tomar
algo contra a noitiña. Isto é
algo que lle relaxa moito e
que consegue facerlle saír un
pouco da rutina da semana.
Outro dos seus pasatempos
é ver telenovelas co meu avó
e comigo, mentres me ensina
a coser e a ganchillar como a
ela lle ensinaron. Dela
aprendín, ademais de que
nesta vida hai que traballar
moito para conseguir o que
queres, a ter paciencia, xa
que ó principio a min
custábame moito aprender
os pasos do ganchillo (non o
vía nada fácil), e ela a pesar
de todo nunca se rendeu e
seguiu aí día a día comigo.
É unha tradición, ademais
dun gran traballo para miña
avoa (pero que fai con moito
agarimo e ilusión), preparar
tódolos domingos un xantar
para toda a familia. Así,
reunímonos na casa dos
meus avós, meus pais, meus
irmáns, meus tíos, etc. Miña
avoa pasa toda a mañá
cociñando, mentres que nós
normalmente compramos
algunha sobremesa para
quitarlle de riba a miña avoa
o ter que ir compralas. Case
sempre comemos tarde,
porque a máis dun sempre
se lle pegan as sabas. A
pesar de todo, é raro o día
no que non conseguimos
pasalo estupendamente, xa
que despois da comida
facemos todos xuntos xogos
familiares.
Mesturados con algún que
outro chiste de meu avó,
sempre facemos dos
domingos un día especial, un
dos meus favoritos. Sei que
miña avoa acaba moi
cansada ó remate do día,
pero tamén sei que non os
cambiaría por nada do
mundo. A pesar do esforzo
que lle damos meus irmáns e
eu sei que nos quere moito.
Con todo isto, quero dicirvos
que calquera persoa que o
propoña pode conseguir o
que queira a pesar das
dificultades e do esforzo que
conleve, xa que o mérito que
se leva ó final é moito mellor
que tódolos problemas que
se viviron durante o camiño.
Este é o caso da miña avoa,
que a pesares de todo o que
vos contei, agora podemos
dicir felices que somos unha
familia moi unida e que
estamos moi orgullosos
diso.◘
Finalista: Javier Varela
Viturro
Esta historia remóntase polo
menos uns seis anos, nunha
pequena poboación galega
costeira, onde a vida
transcorría tranquila. A súa
vida era a dunha de tantas
mulleres que atenden a súa
casa e máis a súa familia.
Ela era ama de casa. Foi
unha rapaza que casou moi
cedo, e de seguida viñeron
os nenos, polo que non
disfrutou moito da súa
mocidade. Pero ela era feliz.
En canto tivo o primeiro
neno, de seguida retomou os
seus estudos, e sen deixar
de atendelo, pasaba as
noites estudando e
estudando. Todo iso tivo a
súa recompensa cando tivo
nas súas mans o título do
que tantas ganas tiña. Ela
dicía que así sentíase feliz.
Pensaba que no futuro ao
mellor o podía necesitar, e
polo menos tiña outras
posibilidades para encontrar
un traballo.
Era franca, moi morena de
pel, co pelo sempre escuro e
largo. Sempre lle gustou
vestir de forma moderna, a
pesares de que nestes
momentos xa non é tan
nova.
A súa vida daquela, como a
de moitas amas de casa, era
un pouco rutinaria. Pola
mañá preparaba o almorzo
para os seus fillos e o seu
marido, levábaos ao colexio,
ía facer as compras e volvía
á súa casa para preparar a
comida, sempre pensando o
que lle gustaba a cada un
deles.
Pasaba o día dun lado para
outro, limpando e ordenando,
pois os homes da súa casa
eran un pouco
desordenados. Despois de
comer axudaba aos fillos cos
deberes, ou ben os levaba a
xogar un pouco para que
estiveran con outros nenos.
Á tardiña, de volta na casa,
preparaba a cea e intentaba
que toda a familia estivera
xunta polo menos un pouco
pola noite, cousa que non
sempre era posible.
Ela sempre era a última para
todo, ata para comer. Os
seus días pasaban
atendendo a casa e os fillos,
aos cales adoraba, mimaba
infinitamente e lles daba todo
o que ela tiña nas súas
mans.
O seu marido, que tamén era
novo, tiña xa montada a súa
propia empresa, unha
empresa de construción que
foi creando pouco a pouco. A
empresa foi medrando, unha
situación que provocou que
cada día, e case sen darse
conta, cada vez puidera
pasar menos horas coa
familia. Cando saía pola
mañá aínda non era de día, e
poucas veces podía comer
coa súa muller e os seus
fillos.
Ela sempre estaba aí
esperando, para escoitalo e
axudalo. A súa posición
económica era boa, pois
como ela dicía, nunca lles
faltou nada para comer, e
con iso xa era suficiente.
Sentíase unha privilexiada,
pois non lle faltaba de nada.
Tiña dous fillos, aos cales
adoraba, e un marido moi
traballador, aínda que sentía
non poder estar máis con el.
El sempre lle dicía que tiña
que aproveitar o bo momento
que vivía no traballo.
Corría o ano 2007, un ano
non moi afortunado, no que o
seu marido decidiu tomar
unhas vacacións, mentres
ela quedaba a cargo da
administración da empresa.
Xa non volveu máis.
A pesar da dor que ela tiña,
que pouco demostrou cara
os seus fillos, cada día
erguíase cos primeiros raios
de luz, para atender un
negocio do cal ela sabía moi
pouco. Intentou seguir os
pasos do marido, pero a
sociedade machista na que
vivimos púxollo moi difícil.
Malia que loitou para que a
empresa permanecese en
pé, tivo que desfacerse dela.
Cada día levántase moi
cedo, para levantar ao seu
fillo, prepararlle o almorzo e
levalo ao colexio. Está
pendente dos seus deberes,
dos seus exames, dos seus
problemas e das súas
alegrías. Ademais, traballa
un montón de horas todos os
días. Na hora da comida só
ten dúas horas para preparar
a comida e comer. Logo leva
ao seu fillo á casa dos seus
avós para que llo coiden
mentres ela volta ao traballo.
Son os seus pais os que lle
axudan neste difícil camiño.
Cando chega á súa casa
sempre é de noite. Ten o
tempo xusto para ducharse,
cear e meterse na cama,
para volver a empezar ao día
seguinte.
Para ela pasan os días, os
meses e os anos sempre no
traballo, coa mesma rutina e
pendente dos fillos, para
poder darlles as
comodidades que eles
merecen. Segundo ela,
merécenas todas.
Ela é unha muller moi
traballadora, que nunca ten
hora de saída do traballo,
pois nunca lle gusta deixar
as cousas a medias. Sempre
di: “nunca deixes para mañá
o que poidas facer hoxe”, e
iso ás veces fai que regrese
a casa moi tarde. Pero para
ela é moi importante a
responsabilidade no traballo
e cumprir coas cousas que
ten que facer, que
normalmente son moitas.
Poucas veces se queixa, e si
está cansa disimúlao moi
ben, porque ela de seguido
di: “Veña, outro día novo”.
Ela sempre está de bo
humor, aínda que as cousas
non lle saian como ela quere.
Pero ás veces berra cos
seus fillos para reclamarlles
que a axuden un pouco,
sobre todo coas tarefas da
casa, porque son un
pouquiño irresponsables á
hora de axudala.
Os fins de semana, cando
ela está na casa, acompaña
aos fillos na súa actividade
preferida: xogar ao fútbol. Si
se deixa levar por eles, pasa
o fin de semana fóra da casa
entre partido e partido.
Sempre os acompaña aos
partidos, vaian onde vaian
calquera dos dous. Unhas
veces xogan preto da casa e
outras veces xogan fóra. Isto
significa que ten que perder
todas as mañás, tanto do
sábado coma do domingo.
Pero aínda que proteste
moitas veces que na súa
casa só hai fútbol por todos
lados, sempre quere ir con
eles a todos lados. Pois ao
final vai a gustarlle o fútbol.
Ela quere que os seus fillos
practiquen algún deporte,
sexa cal sexa, porque di que
con iso aprenden a estar en
grupo, e ademais as
amizades son amizades
sans, cousa que lle parece
moi importante para o futuro
deles.
Realmente o que a ela lle
preocupa é o futuro dos seus
fillos, e que sexan persoas
serias.
Agora ten que volver a
cambiar de rutina, pois ten
que enfrontarse a un
negocio, pero de seguro que
lle botará moito esforzo para
poder levalo a cabo, como
sempre fixo.◘
Finalista: Sara Romero
Muñiz
Fai xa moitos anos, naceu
unha muller marabillosa
chamada María, a miña
avoa. Non é nin moi alta nin
moi baixa, ten os ollos
marróns e pequenos, os
seus beizos son moi finos e
dun vermello moi intenso.
Ten un gran sorriso, é moi
alegre, simpática e moi boa
con todo o mundo. Sobre
todo é moi boa persoa. Miña
avoa non soe vestir moi
moderno, mais vanlle os
chándales, os pantalóns e
algunha camisetiña. Ten
agora 69 anos.
Naceu nun pequeno pobo
chamado Piñeiro. Cada día
tiña que recorrer uns catro
quilómetros a pé para chegar
á escola. Naqueles tempos
as escolas non tiñan gran
cousa, así que se tiveron que
apañar como puideron. Nesa
época, xa que a xente non
tiña moitos cartos, os nenos
tiñan que colaborar moito
nas tarefas da casa e tamén
dende moi xovenciña tivo
que traballar no campo.
Cando saía da escola
sempre tiña algo que facer.
Cando os seus pais lle
mandaban algún recado, tiña
que ir soa ata Boiro e traerlle
o que lle pediran. Aos doce
anos deixou de ir á escola e
foi a outra, pero para
aprender a coser, que era o
que de verdade lle gustaba.
Sendo aínda xoven, o seu
marido ía navegar, e pasaba
meses fóra da casa. Mentres
el navegaba, miña avoa
criaba ás súas dúas fillas,
axudábaas cos deberes,
facía a comida, limpaba toda
a casa e tamén cosía. Cosía
para moita xente e tamén lle
facía a roupa ás súas fillas.
Miña nai contoume que
tamén lle facía roupiña para
as súas bonecas. A miña
avoa tamén tiña que ir
plantar moitas cousas, como
por exemplo: patacas,
pementos, todo tipo de
verduras, cenorias e moitas
cousas máis.
Máis tarde deixou a costura e
montou un pequeno negocio:
unha tenda de comestibles.
Ela soa levaba a súa tenda,
que tiña no baixo da casa. Ás
veces axudábana as súas
fillas, pero aínda así era
moito traballo para ela. A
tenda era moi importante na
súa vida, porque grazas a ela
gañaba moito diñeiro. Cando
apareceron os grandes
supermercados tivo que
pechar a tenda e fíxose
mariscadora.
Ser mariscadora é un traballo
moi duro, xa que te tes que
erguer moi cedo, como ás
seis da mañá, e traballar
aínda que chova ou faga mal
tempo. Pero a pesar disto, a
ela gustáballe moito este
traballo. Ao mediodía
chegaba moi tarde e aínda
por riba tiña que chegar e
facer a comida, e pola tarde
ocuparse de min, posto que
meus pais traballaban e eu
non tiña con quen quedar.
De mariscadora traballou uns
cantos anos, creo que
traballaría uns catorce anos
ata que o deixou, pero non
porque non puidese, senón
porque lle chegou a idade da
xubilación.
Miña avoa, aínda que faga
moitos traballos, o que lle
gusta de verdade é coser. É
o seu pasatempo e en
realidade a súa profesión. Ás
veces ensíname a coser e
cosemos as dúas xuntas.
Cando alguén se xubila,
pénsase que xa non vai
traballar máis, pero a miña
avoa aínda que estea
xubilada segue traballando:
limpa a casa, fai de comer e
planta moitas cousas na súa
horta. Isto é algo que lle
gusta moito, sobre todo facer
a comida cos alimentos que
ela mesma cultiva: di que
son máis sans que os
comprados. Algunhas veces
tamén me ensina a plantar
pementos ou cebolas e eu
axúdolle a regar, sobre todo
no verán, e a recoller froitas
ou algunha hortaliza.
Como sabe que me gustan
moito os froitos vermellos
plantou na súa horta
framboesas, amorotes e
amorodos que collemos no
verán. Outra cousa que fai
miña avoa por min é coidar
do meu can cando eu teño
escola e non podo atendelo:
ela encárgase de darlle de
comer e de levalo a pasear.
Miña avoa está xubilada pero
segue traballando, aínda que
sexa na casa. Cando eu
nacín todos traballaban, pero
sen dúbida a miña avoa era
a que máis. Miña avoa fai
moitas cousas por min.
Faime de comer o que me
gusta, como por exemplo no
Entroido, que me fai as filloas
e as orellas. Tamén me leva
ás actividades extraescolares
e amáñame a roupa, ou
incluso cose novas prendas
para min.
Creo que, por todo isto que
contei, o día da muller
traballadora debería estar
dedicado a todas as avoas
que coidan primeiro dos fillos
e logo dos netos, estando
sempre pendentes de que
non nos falte nada. ◘
Finalista: Lucas Romero
Briones
Para facer este traballo
estiven pensando en tres
mulleres moi importantes na
miña vida que dalgún xeito
marcaron a miña forma de
ser. Unha era a miña bisavoa
Encarnación, que aínda que
non coincidimos moito tempo
xuntos, só os meus primeiros
catro anos, sei polo que me
acordo e polo que me
contaron, que o pasábamos
moi ben xuntos. Divertíase
moito comigo, porque a facía
rir e xogábamos ao que eu
lle pedía sen protestar.
Outra é a miña avoa María,
que é coa que estou máis a
miúdo e que me quere
moitísimo. Eu tamén a quero
un montón, por iso non podo
pasar sen ir pola súa casa
tódolos días para vela e
saudala. Case sempre aos
venres, se acabo os deberes
e me deixan, durmo alí. É
algo que me encanta facer. E
finalmente está miña nai,
Encarna.
Nun principio tiña pensado
escribir sobre as tres, pero
se o fixese levaríame moito
tempo, así que ao final de
moito pensar, decidín facelo
sobre a miña nai, que para
min é a máis importante.
Ela empezou a traballar moi
nova, porque non quixo
seguir estudando, algo do
que sempre se arrepentirá.
Dende que empezou a
traballar foi tendo sorte,
porque se non era nun sitio
era noutro.
Ademais, despois de nacer
eu e cando xa tiña tres ou
catro anos, decidiuse poñer a
estudar outra vez. Empezou
a facer cursos que despois
lle serviron para traballar en
sitios mellores. Cando eu xa
fun máis maior e pensando
en que tería que axudarme
coas tarefas do colexio,
dedicouse a aprender o
galego normativo e tamén a
sacar a ESO. Aínda que
compaxinaba os estudos co
traballo, sacaba tempo para
as tarefas da casa e o máis
importante para ela,
axudábame a min.
Unha das cousas que máis
lle gusta facer cando ten
tempo libre é ler, algo que
me transmitiu a min, xa que a
lectura é unha das miñas
afeccións preferidas. Pero o
que lle encanta é pasar todo
o tempo que pode comigo.
Dende pequeno ensinoume a
respectar aos demais, sobre
todo aos maiores. Na casa
gústalle ter todo ben
ordenado, cada cousa no
seu sitio. Nese aspecto é un
pouco esaxerada. A min
tamén me ensina a facer iso,
pero eu ás veces non fago o
que di coas presas para ir
xogar.
Ás veces temos unhas
longas charlas onde me
explica como se deben facer
as cousas. Sempre me di
que primeiro son as tarefas
do colexio, que é o meu
traballo, e logo é a diversión,
que sempre hai tempo para
todo.
Moitas veces vén cansa de
estar tantas horas
traballando, e cando chega
aínda ten que facer as
cousas da casa e axudarme
coas miñas tarefas.
Sempre me ensina valores
como que non lle faga a
ninguén o que non me
gustaría que me fixesen a
min, e tamén que respecte a
todo o mundo, como á
familia, aos amigos, aos
profesores e aos
compañeiros, e que non
discrimine a ninguén. Tamén
di que no colexio non me
meta en problemas, que
antes de iso, se vexo que vai
a haber algún lío, mellor
comunicarllo aos profesores.
Á miña nai gústalle que
estude moito e saque boas
notas. Sempre me di que eu
podo facelo porque ata o de
agora sempre fun un bo
estudante e nunca tivo
queixa de min. Ás veces
cústame un pouco, pero
cando ve que empezo a
fraquear, aí está ela para
axudarme e animarme.
Ela sempre di que por non
estudar cando debía, agora
ten que estar traballando moi
duramente. Por iso dime que
estude, para que o día de
mañá eu poida ter un traballo
e unha vida mellor, e que
canto máis aprenda e máis
estude, máis lonxe poderei
chegar.
Ás veces pídolle cartos para
comprar cousas como
cromos ou golosinas, e aínda
que case sempre mos dá,
tamén me di que teño que
aprender a valorar o diñeiro.
Dime que non sempre o
podo gastar no que eu quero,
senón que cando me dean
cartos tamén debo aprender
a aforrar. Isto axudarame nos
meus estudos e en cousas
máis necesarias. Pola contra,
se gasto todo en pequenos
obxectos innecesarios,
nunca chegarei a ter nada.
Para miña nai o máis
importante e polo que
traballa e se esforza tódolos
días son eu. Vai traballar coa
ilusión de que eu no colexio
tamén me vou esforzar, ao
igual que cos deberes e
tarefas do cole ao chegar á
casa.
Fala moito comigo e intenta
explicarme o dura que é a
vida para outros nenos.
Móstrame a sorte que teño
de ter unha casa na que vivir,
roupa e calzado para
vestirme e un prato de
comida na mesa, que nunca
me falta.
Non me esixe nada, só me
pide que estude, que iso ten
que ser o máis importante e
ao que me teño que dedicar.
Ás veces, cando protesto
polos deberes, dime que é o
meu traballo e que se non
quero facelos vou ter que
axudala nas tarefas da casa
e que non vou a ter tempo
para xogar e divertirme.
Neso, é moi estrita.
Con tal de que vaia ben no
cole, non lle importa chegar
cansa de traballar fóra e
poñerse coas tarefas da
casa, como limpar, pasar o
ferro, facer a compra, etc.
Moitas veces non pode máis,
pero aínda así preocúpase
dos deberes e traballos que
traio do cole e ponse a
axudarme sen importarlle o
cansa que estea.
Sempre trata de darme bos
consellos e malia que ás
veces non os siga, sei que o
fai polo meu ben.
Non lle gustaría que eu
acabase como ela, e malia
que ás veces é un pouco
pesada coas súas charlas,
entendo que é para que eu
siga polo camiño correcto,
como fixen ata o de agora.
Para min, é a mellor nai do
mundo.
A súa meta aínda está por
chegar, xa que o seu
obxectivo é seguir estudando
para aprender e mellorar. Así
que quen sabe, igual ata
imos xuntos á
Universidade.◘
Finalista: Jorge Piñeiro
Bermúdez
Era unha mañá fría de
inverno. Eu quíxenme
levantar pero sentíame moi
mal. Non tiña forzas para
erguerme. Oía a voz de miña
nai, como me chamaba para
almorzar, pero eu non era
capaz de contestarlle. Só
recordo que miña nai díxome
“canta febre tes fillo, non te
movas, déixate aí”. Logo
quedei durmido e empecei a
soñar e a soñar cousas sen
sentido, ata que empecei a
lembrar o que a miña nai me
contaba da súa avoa, é dicir,
da miña bisavoa.
Fai moitos anos, cando a
xente andaba descalza e
apenas había para comer,
nunha aldea onde a miseria
convivía coas persoas como
algo normal, naceu unha
nena fermosa e moi valente.
Ós poucos días de nacer
morreu a súa nai por
problemas no parto. Isto era
moi frecuente, pois tiñas que
ter moita sorte e non coller
unha infección. Ese bebé,
xunto con outro irmán que
tiñan, fóronse criando co seu
pai.
Un día, seu pai decidiu ir a
vivir con outra muller e aí
empezaron os problemas,
porque ela non quería criar a
estes nenos e seu pai viuse
na obriga de separalos.
Seu irmán foi a vivir cos avós
paternos e a ela deixouna
cunha tía que vivía soa
noutra aldea. Con esta tía
nunca pasou fame, pero tivo
que traballar moito. Daquela
tiña moitos deberes pero
poucos dereitos, porque era
tratada como unha escrava.
O tempo pasou e ela fíxose
unha muller adulta que non
entendía moito a sociedade
na que tiña que vivir.
Súa tía ensináralle a facer
todas as labores sen
necesidade da axuda de
ningún home. Por iso, ela
pensaba que as mulleres
eran iguais que os homes,
pero naquel tempo ter eses
pensamentos era ser unha
persoa rebelde. Isto
causoulle moitos problemas
e moitos enfrontamentos,
porque naquel tempo o home
estaba considerado moi
superior á muller.
Tivo que casar cun home do
cal non estaba namorada,
pero por xuntar terras
fixéronlle o casamento.
Aínda así, nunca abandonou
a súa casa porque así ela
non estaba baixo o mandato
do seu home. El vivía polo
día na súa casa e pola noite
viña durmir na casa dela.
Eran tempos moi difíciles,
nos que apenas había para
comer, pero ela traballaba as
súas terras, criaba o seu
gando e non dependía de
ninguén para sobrevivir.
Viviu os tempos da guerra,
sufriu a marcha do seu
home, pero aínda así nunca
se derrubou.
Cando a guerra pasou ela
tivo tres fillos. Un deles
morreulle cando era
pequeno. Loitou moito coa
enfermidade deste fillo, pero
non foi posible porque naquel
tempo a medicina estaba moi
atrasada.
Ela contábanos que sufrira
moito porque tivera que criar
aos seus fillos sen darlle o
cariño dunha familia unida,
porque o home e ela vivían
en casas distintas.
A miña bisavoa defendía os
seus pensamentos e foi o
que nos transmitiu de
xeración en xeración: loita
pola túa igualdade e polos
teus pensamentos.
Aínda que eu non vivín con
ela lémbroa cada instante,
por transmitirnos eses
pensamentos e esas ideas
día a día.
Grazas avoíña.
De repente espertei. Estaba
nunha cama que non era a
miña, que me estaba
pasando?. Non vía a ninguén
e empecei a chamar por
miña nai, logo por meu pai,
pero de seguida apareceu
unha muller que polo aspecto
era unha enfermeira. Ela
logo me puxo ao día do que
me estaba acontecendo. Un
pouco máis tarde apareceu
un médico e díxome que xa
pasara o peor, xa podía dicir
que estaba curado.
Eu non entendía nada, só me
viña á cabeza o que estivera
soñando. Lembraba que
viaxara moi lonxe no tempo,
a unha época que non me
gustaría que ninguén vivise,
nin que ninguén sentise esa
discriminación.
Eu póñome triste cando
lembro que nalgúns lugares
do planeta vívense situacións
moi similares e desexo que
haxa mulleres que sigan
loitando pola súa liberdade e
igualdade, como o fixo a
miña bisavoa.
Nós témola sempre moi
presente nos nosos
sentimentos e pensamentos.
Eu coas miñas forzas grito
VIVA A LIBERDADE E A
IGUALDADE DOS SERES
HUMANOS! ◘
Finalista: Mª del Pilar
Dávila García
Chámome Pilar.
Persoalmente, aprecio moito
aos meus familiares e seres
queridos. Pero hai unha
persoa moi especial na miña
vida, que me axudou
moitísimo. Chámase Chus, e
é a miña educadora para a
diabetes.
Fai máis ou menos dous
anos, diagnosticáronme esa
enfermidade. Toda a miña
vida cambiou, pero Chus foi
a marabillosa persoa que me
axudou a saír adiante con
este pequeno problema.
Cando eu estaba no hospital
pesaba vintesete quilos!
Nunca quería comer nada,
entón ela gastaba o seu
tempo libre en ocuparse de
min, e procuraba que comera
de todo, porque eu non
estaba acostumada a comer
ese tipo de cousas. Por
exemplo: peixe, brócoli,
chícharos…
Tampouco estaba
acostumada a que me
pincharan, e doíame. Ela
consolábame dicindo que
non pasaba nada e que só
era un momentiño, e que
cando estivese máis
regulada non tiña que
inxectarme tantas veces ao
día. Pero despois xa me fun
acostumando e non doía,
todo grazas a ela.
O hospital onde ela traballa
está bastante lonxe do meu
pobo. Ao principio ía alí
continuamente, a causa das
dúbidas. Iso atrasábame
bastante co tema do colexio,
pero tranquilamente
púidenme ir acostumando.
Foron pasando os días e
cada vez ía menos por alí,
pero eu nunca me esquecía
dela. Era case imposible non
recordala nun momento
coma ese, no que dun día
para outro tiña que
inxectarme insulina, non
consumir azucre e pesar
case todos os alimentos. E
claro, ela axudárame a
aprender a facer todas esas
cousas, que no momento
eran moi difíciles para min.
Ao cabo dun tempo, fun
aprendendo moito. Ela e
máis o endocrino estaban os
dous moi orgullosos de min,
tanto coma eu deles.
Ás veces Chus estaba alí
dende as sete da mañá, todo
o tempo axudando aos
nenos e nenas coma min ou
con algo similar ao meu.
Sempre, aínda que estivese
cansadísima: ela atendíanos
cun gran sorriso na cara e
unha amabilidade
insuperable.
Parecíame incrible, eu no
seu lugar estaría tirando todo
polo aire, pero ela é tan
especial que ten un don para
que non lle suceda, e esa é
unha das moitísimas cousas
polas que confío plena e
cegamente nela.
Nunha época, de improviso,
tiven que facer unha viaxe a
Arxentina, a visitar aos meus
familiares. Por sorte, Chus
doume todas as indicacións
para poderme ir tranquila e
segura. Cando xa estaba alí,
grazas ao que ela me
ensinara, estiven
perfectamente. O que máis
me custou foi a diferenza
horaria, pero tamén alí Chus
me axudou, molestándose en
facerme unha táboa cos
horarios e comidas. Foime
xenial!
Outro día tiven unha
gastroenterite severa. Como
a educación de diabetes alí
era distinta á miña, tívena
que chamar por teléfono, e
ela moi amablemente
atendeume e indicoume
todo.
Seguindo ao pé da letra os
seus consellos logrei
curarme.
Sempre que necesito algo e
por algunha razón non o
consigo na farmacia, ela
sempre está disposta a
darmo sen ningún problema.
Dende o meu punto de vista,
creo que sempre está
preparada para calquera
cousa que lle pida calquera
dos seus pacientes, todo
menos caramelos e
chucharías.
Chus foi a persoa que me
apoiaba en tempos de
tristeza, enfado e tamén de
felicidade. Sempre se
encontraba ao meu lado.
Estou, estiven e estarei
sempre tan agradecida e
orgullosa dela.
Cando eu ía á súa consulta e
necesitaba algo, ela sempre
estaba e está alí para darmo,
non lle importa o máis
mínimo o que lle custe,
porque sabe que é para
facerlle algo bo ao próximo, e
así é ela, e nunca cambiará.
Á miña nai tamén lle axudou
moitísimo. Recordo que
cando fun a ver ao meu
pediatra e me diagnosticaron
a enfermidade, ela choraba.
Chus tamén a axudou a
aprender a controlarme e
coidarme. Todo o que a miña
nai sabe agora, ensinoullo
esa persoiña tan especial, e
asegúrovos que non é
pouco.
Meu pai, a causa do seu
traballo, non vai moi a miúdo
por alí, e as poucas veces
que foi, ela deu todo para
que meu pai cada día
puidera saber un pouquiño
máis, e así poder estar
comigo moito máis
tranquilamente.
En cambio, eu cada día sigo
aprendendo un montón. Ao
mellor acontece dentro de
vinte anos, pero estou
segura de que algún día
encontrarán unha cura para
a diabetes.
Ata ese momento, Chus
seguirá ao meu lado. ◘
1º clasificado categoría G: Javier Outeiral
Só, soa o mundo.
Nunha man, eu, noutra a nada.
A desesperación,
o sen saber, a sen razón.
O negro e o branco,
A noite e o día, melodía dalguén,
Que fai soñar, en troques de cambialo todo.
Só, soa, o mundo.
Os pensamentos derrétense,
Non acougan, falan sós.
Loita por e para, Para quen?
Non consigo ser, saber o que realmente, pasa ou está pasando.
Sinto a indiferencia,
a frustración do ser humán Como invaden o meu maxín.
Non hai resposta!
Quero pensar, mais, no mo propoño, quizais e mellor deixar pasar o tempo,
Indiferencia.
Noto preto alcanzar o infinito, nembargantes cabilo
e conclúo cunha única meta, voltar ao prinicipio.
Só, soa
O mundo.
Catro paredes, E os meus desacougos.
Escribo cal ser sen dono,
sen rumbo, inconsciente do paso do tempo.
Non quero pensar o que a de ser.
Sinto o vacío coma un desafío infinito, Onde non ten cabida máis nada.
Refuxio dos Deuses,
Que nalgures, os atopades.
Sinfonía melódica, Cuías notas acompasan,
O paso quebrado, Dos meus sentimentos.
Sócrates, Aristóteles, Platón, Descartes...
Pacientes filósofos extraordinarios.
Que cos meus razoamentos, Conseguiron cambia-lo senso dalgúns,
Sendo ou non conscientes, meditaron, pensaron,
e en consecuencia actuaron. Mais eu estou canso, sen folgos.
Co único desexo de ser forte, De non perder a encrucillada,
Na que se está a converter a miña vida.
Xa non pretendo seguir, Indiferencia.
Só, soa.
O mundo.
Engrúñome, oculto o meu ser, Gustaríame poñer límites á miña presencia,
Mais o poder inusitado da noite faime desacougar.
Berro seco e sen sentido,
O medo interior, A fraxilidade, a espera.
A noite fai demagoxia,
Pretendendo conseguir así, o fin para o que foi creada.
O medo!
Síntome demérito, Como se me espinaran,
Espido, sen nada, Como se voltase ós comezos da vida.
Demudo, reorganízome e ríndome
pois atísbase o amencer, a escuridade anícase.
Só, soa.
O mundo.
Xa quere espuntar o día, Os meus pensamentos mudan.
Unha nova xornada acércase polo miúdo.
Sal, érguete, non caviles. Volta de novo a vida.
Ten esperanzas do que pode acontecer.
Só, soa.
O mundo. ◘
1º clasificado categoría H: Pedro Campos Gª
Calíope!
seguirás morrendo de pé coa Odisea nas mans,
recitando a Ilíada cun ton sarcástico,
case Perfecto,
mentres o ridículo pasa a formar parte do espectáculo.
E a moda, caricatura de todo espectador.
(Non son dúas caras...
É esta violencia televisiva, e sempre as mesmas noticias; esta realidade noxenta e chea de mal... felicidade finita.
TODO mentira, todo obrigas, todo leis normas e tradicións... un día traizoarannos, esa será a verdadeira odisea...
INEXPLICABLE, quén ten o poder? ás
quén ten o poder? pregúntome. veces
O poder é unha arma infinita... absurdas.
convértenos en máquinas!
espectadores e caricaturas
...un público modernizado
que atraca a man armada.
Connais-tu, comme moi, la douleur savoureuse
CHARLES BAUDELAIRE
O game over pasou a formar parte da rutina
ISMAEL RAMOS
(-:-)
...É un punto de mira)
Naturalmente
teño un lugar no que me gusta estar...
Sempre son eu se non estás.
Adoro esta soidade infernal e chea de mal,
ver coma me reduzo a ósos,
escoitando flores rir...
Hai bichos...
moitos bichos,
a miña compaña cando non estás,
danme biquiños que morden e esfolan...
No meu ollo de sangue,
petella un Corvo;
como me gusta...
saber que está a gozar.
un + enriba de cada un...
ese é o poder;
as mans que manexan
o anaco de madeira...
do que penduran fíos invisíbeis,
que asoballan esa liberdade.
Calíope!
seguirás morrendo de pé...
pero sen saber ben por que. ◘
1ª clasificada categoría I: Silvia Gª Mirón
Cantilena
estridente e sixilosa,
rutineira e disonante,
resoando
ao traverso da medula que che
percorre
como caixa de música aberta,
eternamente repicando
porque as súas notas son
perennes.
Brazos
que te afogan, robóticos,
que van furgándoche
nos poros,
que van extirpándote
a pel,
despedazándote
como un crebacabezas,
como unha vela prendida,
reconverténdote
en paisaxe marciana.
Non salouques
en cavernas de cristal.
Cun suspiro
as súas paredes romperán,
cun xesto
a canción comezará.
Fráxil.
Efémera despois.
1000 anos máis? 100? 10?
Anciá xa.
Vella pero útil.
Útil pero profanada.
Atrevidamente insultada.
Cinicamente esquecida.
Manipulada.
Por iso berra,
antes de explotar.
Loita.
Declárate en folga...
indefinida.
Non che damos razóns,
tan só opcións
que che impiden elixir.
Ti non te deixas.
Reclamas. Vomitando
auga, vento e lume.
Violencia sintomática.
Irrevogable xa.
E nós mentres
esixindo
máis
obtendo
máis
implantando
máis e máis
construcións
sobre ti,
a pesar de ti,
en contra de ti.
Reinado egoísta.
Construcións.
Unipersoais.
Unifamiliares.
Construcións.
Compradas por...
Alugadas por...
Habitadas por...
Por mil mans tocadas.
Construcións.
Sobre o mar.
Sobre a terra que enterra segredos.
Sobre a miña propia cabeza.
Nun lugar escollido.
Nun lugar ao azar.
Construcións.
Cheas ou baleiras.
Abandonadas.
Por facer aínda.
Construcións.
De pedra, ladrillo
ou bloques indestrutibles.
Industriais ou mecánicas.
Construcións.
Habitadas de ruído.
Do non diálogo.
Do tempo parado.
Construcións.
Sempre en marcha.
Sempre queixándose.
Sempre querendo máis.
Construcións.
Sen dono agora.
Solitarias.
Sobrevivindo.
En pé quebrantadas.
Construcións.
Sobre ti, a pesar de ti,
en contra de ti.
A túa reconversión
en paisaxe marciana.
Reinado egoísta do pracer. ◘
Gañador categoría I: Juan Antonio Fuentes Torrado
Beizos apreixados entre os dedos
xesticulan palabras sen piedade,
noites feridas de morte
tremen coma cascabeis
mudos
E logo de tanto silencio comezamos a espertar,
enganados pola xuventude,
espidos de corazón,
cantando polas despedidas
inservibles e perfectas,
invernos que fartan os ollos,
voces que vimos perder.
E logo fecundámo-la verdade con gaitas e entroidos
en anacos de fotografías
que tentamos recompoñer.
Rosalías fantasmais persóanse con precisión
nos petros dos mutilados,
desangrándose como paraugas
baleiros.
Esqueiras de nomes amoreados na pel
firen coma castañas recén paridas,
romerías de músicos encadeados
escriben cartas de sorriso turbo.
Calan as fogueiras de San Xoán.
Somos paxaros cargando co sal do mundo,
cidadáns da codia do pan,
proxectándonos lonxe, moi lonxe,
onde só resisten os rapaces
que xogan cas “BOLBeRetas” da soidade.
Ás grises que latexan feble. ◘
1º clasificada categoría A: Alejandra Melón Dieste
Ola!, eu chámome Raquel, pero a xente soe
chamarme Raqueliña. Quixera contarvos
unha historia moi interesante que me pasou
de verdade, e que comeza así:
Un día que me aburría un montón, para matar o
tempo estiven organizando a miña habitación.
Despois de ordenar todos os caixóns e o
armario, seguín co corcho que temos colgado
na parede. Só tiña que mirar o que sobraba nel
e sacalo. Entón fixeime no “antigo” póster de
Zac Efron e saqueino (porque xa tiña que estar
no museo...; é que deixaron o póster pegado na
parede cando compramos a casa). O caso é
que detrás do póster había un burato moi
grande, e dentro había... Había un mando da
televisión!
Eu pensei que era un burato feito por miña irmá
para esconder o mando e que despois tapaba
co póster, o caso é que coma tiña o mando na
man, acendín a televisión da habitación e ao
darlle ao canal nove para poñer en Neox, pasou
algo moi raro... o meu can faloume!
– Xa era hora mmm, ah! Ei ti! Ponme en Pelo
Pico Pata! Dixo Rufo.
E eu díxenlle:
– Non son a túa escrava, máis ti es meu can e
eu son a túa dona.
– Xa xa!, pero eu tamén teño dereito a poder ver
ao meu primo Ramón, que vai saír en Pelo Pico
Pata.
– Que non!, eu quero ver Neox. – respondinlle
eu.
– Pois si non me deixas vou invocar a todos os
animais co antigo chamamento e vou facer que
se rebelen. Estou farto de obedecer ós humanos
– dixo o can moi enfadado.
– Vale, haha... – díxenlle eu rindo sen crer nada.
– Moi ben, ti o quixeches – dixo moitísimo máis
enfadado aínda, e púxose a dicir:
ANIMAIS TEDES QUE ESCOITAR
A ESTE CAN QUE VOS ESTÁ A FALAR,
OS HUMANOS SÓ NOS QUEREN SOMETER
E SON INCAPACES DE COMPRENDER.
NON SE PODE ATURAR ESTA SITUACIÓN
FAGAMOS XUNTOS UNHA REVOLUCIÓN,
DENDE AQUÍ FAGO UN CHAMAMENTO
PROTESTEMOS DIANTE DO AXUNTAMENTO
– Hahaha! Que é iso? Seguro que o inventaches
agora e o dixestes para impresionarme.
– Ti cres?, mira para fóra e verás.
Non o podía crer, ao mirar pola ventá vin coma
os golfiños ían saíndo da auga, camiñaban pola
area, e despois pola estrada camiño de Boiro;
os corvos mariños, gaivotas, garzas, pombas e
un senfín de paxaros máis ían voando tamén
cara a praza e despois gatos, cabalos, raposos,
lobos, vacas… fixeron o mesmo. Ata vin pasar o
hipopótamo do circo. Había moitas especies,
moitas máis das que dixen.
Non se me ocorreu outra cousa máis que ir
detrás deles ata a praza do axuntamento a ver o
que pasaba. Cando cheguei aquelo era incrible.
Estaba a praza chea de animais, todos
berrando, pero ninguén os entendía, todo o
mundo lles tiña medo. O alcalde tiña os pelos
máis brancos co medo, o do Bloque intentaba
filosofar cos animais, pero non había maneira. O
do PSOE dicía que eses animais eran de
dereitas, pero o máis perigoso era o Gambón,
que despois de meterlles multas aos animais
por mal estacionamento, como non lle facían
caso, xa tiña a pistola na man.
“Mimadriña, a que acabo de armar!”, pensei eu.
Escoitaba xente que dicía que había que
chamar ós cazadores, outros dicían que á
Garda Civil, outros que se chamara ó exército,
outros que era culpa de Alfonso...; o resumo era
que ninguén sabía que facer e todos tiñan medo
porque os animais cada vez eran máis e facían
máis barullo.
Non sabía que facer, estaba derrubada.
Sentíame culpable da revolución dos animais.
Quería chorar, pero xusto nese momento pasou
por detrás miña un home vestido de militar, que
creo que se chama Fénix, e dixo que o normal
sería falar cos animais, para saber o que
querían e chegar a un entendemento.
“Santo remedio!” pensei eu, teño que chegar ata
o alcalde. Chamei polo meu can e díxenlle que
me seguira. Con moito traballo cheguei a diante
do Concello. Díxenlle ó policía local se me podía
levar xunta o alcalde, pero estaba tan asustado
que me quixo poñer unha multa a min tamén.
“Alabado sexa Deus!” Pensei eu, este home non
ten remedio. Ó final coleime por outra porta e
logrei chegar xunta o alcalde. Cada vez tiña os
pelos máis brancos. Cando lle dixen que eu tiña
a solución, parece que lle volveron virar un
pouco grises outra vez.
– Fala rapaza, fala, que eu non sei que facer,
mira que pouco tempo levo de alcalde e vaia
marrón me caeu.
– Señor Alcalde, non se asuste máis, este é o
meu can Rufo, é o representante dos animais e
quere falar con vostede.
– Pero como queres que fale cun can?, esto é
de tolos! Hai días que é mellor non levantarse
da cama.
– Mire señor alcalde, voulle apuntar con este
mando e si non me equivoco, despois xa poderá
falar con Rufo.
– Isto non me pode estar pasando – dixo o
alcalde- Teus pais deben ser de esquerdas,
verdade?
– Confíe en min, non ten nada que perder. –
Apunteino co mando e dinlle ao botón.
Ai mamaíña! O que tal fixen! O alcalde comezou
a falar con Rufo, si, pero de que maneira:
–Guau, guau. – dicía o alcalde.
– Este é parvo. – dixo Rufo.
– Guau, guau. – dicía o alcalde.
– Que voz máis rara tés alcalde!. – dixo o do
Bloque que pasaba por alí.
Ai mamaíña! “Este é o conto de nunca acabar”
pensei eu ó mesmo tempo que cambiaba de
canal co mando.
– Que pasa aquí? – dixo o alcalde de repente.
– Por fin! – dixo Rufo.
O alcalde e Rufo falaron durante bastante
tempo. O do PSOE non daba crédito ó que
estaba vendo: o alcalde falando cun can!
– Bloque, ti das crédito?, isto é incrible!, eu
sempre pensei que este home era limitado e
resulta que fala idiomas. – dixo o do PSOE.
– Non é frecuente, pero estas cousas pasan
home. – dixo o do Bloque.
Tras máis dunha hora de negociacións, o
Concello de Boiro e os animais chegaron a un
acordo de respecto mutuo. O Concello elaborará
unhas normas de respecto ós animais e estes
axudarán ós humanos en todo o que poidan e
non armarán alborotos.
A partires dese día, Boiro pasou a ser o
Axuntamento que mellor trata ós animais, e eu
síntome moi orgullosa de ser parte deste
marabilloso Concello.
Ah!, por último dicirvos que Rufo e máis eu
deixamos de ser dona e can e convertémonos
nos mellores amigos. ◘
FIN
1º clasificada categoría B: Marta Segade
Polas noites estiro a man, sácoa pola fiestra do
meu cuarto e intento tocala. Sempre o meu
brazo queda pola metade do camiño, ou un
cuarto, ou menos... Estírome e estírome pero é
imposible.
Ás veces, ela rise de min polo baixo cun sorriso
grande, curvo e branco. Outras non a vexo polo
que penso que se aburriu, ou está cansa de
burlarse de min, pero despois aparece outra vez
debuxada no ceo escuro, manchado por unha
morea de remendos brancos e relocentes. En
ocasións rise a gargalladas, abre moito a boca e
mófase de min. Eu quedo pensativo.
Moitos, a maioría, chámanlle “Lúa”, pero eu ben
sei que Lúa é nome de gato, can ou persoa, e
vese ben que esa cousa relocente que ilumina
as noites non é nin gato, nin can, nin persoa.
Eu son Xoán, un neno coma moitos, de seis
anos, vou a un colexio preto da miña casa, teño
uns pais e unha irmá aos que quero, e teño un
obxectivo: saber quen é en realidade esa esfera
que vexo polas
noites. Non creo
nada do que me din
os maiores, como vai
ser o satélite da
Terra? Que parvada
non?
No colexio
pregúntolles aos
meus compañeiros
que cren que é, e
eles dinme:
– Pois... un queixo de
bóla, está claro!
– E como explicades
que apareza e
desapareza?-
dígolles.
– Porque o comen os
ratos!- explícanme.
A verdade é que son
un pouco parvos,
porque se non chego
nin eu á “Lúa” que son o máis altos da clase,
como vai chegar un ratiños ata aló arriba?
As tardes de choiva quedo cavilando no meu
cuarto.
O meu cuarto é xenial.
Ten forma cadrada e está pintado de azul.
Nun recanto hai un armario branco e, ao seu
lado, un escritorio moi longo da mesma cor no
que teño lapis de cores, una lámpada pequeniña
de cor amarelo, un caderno no que debuxo...
Colgados na parede hai dous andeis nos que
teño moitos libros.
No outro lado hai unha mesiña de noite onde
teño un paquete de panos de man, un vaso de
auga por se de noite me entra a sede, ao seu
carón está a cama, que é moi grande e ten unha
colcha con debuxos de planetas. Por riba da
cama, na parede, hai un corcho no que apego
os debuxos que fago. Nesa mesma parede hai
pintada unha nave espacial porque eu de maior
quero ir ao espacio.
No medio e medio da habitación teño unha
alfombra que me recorda a forma da “Lúa”
cando está gorda de todo.
Na fiestra, as cortinas teñen debuxos de
estrelas.
Hoxe é unha desas tardes de choiva nas que
me aburro. Non sei que facer. Aínda é de día e
a “Lúa” non se ve.
– Xoán, baixa á cociña a merendar!- berra miña
nai.
Miña nai está na casa polas tardes e máis
Noelia, miña irmá, porque meu pai vai traballar.
Xa merendei e agora vou ver un pouco a tele.
Son as sete e media. Hora na que a “Lúa”
aparece puntual á súa cita, porque xa é noite e
os días son curtos, xa que estamos no inverno.
Subo ao meu cuarto, miro pola fiestra, e esta
vez, en vez de mirar ao ceo, miro primeiro para
o chan porque me gusta ver como se forman
pozas. Entón nunha delas... véxoa! É ela. Aí no
chan, nunha poza! Sen perder tempo collo o
chuvasqueiro, poño as botas de auga, baixo as
escaleiras correndo e berro:
– Mamá saio un momento!
Antes de que miña nai reacione óese un seco
“plas!”
Xa fóra achégome á poza onde estaba a “Lúa” e
apalpo... Por fin a toquei!
A súa textura é igual cá da auga, só que Ela é
branca.
Entón entendín que é iso ao que todos chaman
“Lúa”. En realidade é leite, por iso os gatos
miañan tanto polas noites ollando cara a ela.
E esa noite, mentres tomaba o meu vaso de
leite con galletas, era eu quen me burlaba
dela.◘
1ª clasificada categoría C: Paula Vidal Gª
O sol incomodábame nos ollos, pero as fotos ó
sol saían mellor.
O parque aquela tarde de martes, estaba moi
baleiro. Había algúns nenos xogando, pero nós
estabamos a uns cen metros de distancia.
A miña cámara profesional estaba no chan co
temporizador posto, a tres metros de Miriam,
Lara, Marta, Paula e eu. Estabamos sentadas
nun banco de madeira entre dous grandes
carballos. Era un banco para tres persoas, entón
eu tiña enriba a Miriam, e Lara a Marta,
deixando a Paula soa. Pasaron cinco segundos,
ata que o “piiiii”, indicando que a cámara sacara
a foto, soou.
– Home, grazas por marxinarme! – gritou Paula,
medio en broma, medio en serio.
– Se sabes que che queremos, muller. – dixen
sorrindo.
– Claro que o sei, Laura – agora xa non se
sentía enfado na súa voz.
Eu fun a primeira en levantarse. Collín a miña
cámara e deille ó botón onde podes ver as fotos.
A foto saíra fermosa, o sol estaba nunha
esquina, como un pequeno flash, saímos
sorrindo, todas sairamos moi ben. Pero á beira
de Paula, podíase ver un home vestido de
negro. O misterioso home estaba coa cabeza
baixa e coa capucha posta. Non se distinguía o
seu rostro, pero parecía un home adulto. Non
lembraba velo pasar.
– Paula, ao sacar a foto, vistes un home ao teu
carón? – preguntei.
– Eu? Non...
– E vós?
– Non. – responderon todas ao unísono.
Non importaba. Puxen de novo a cámara onde
estaba e volvinlle a dar ao temporizador.
A foto foi máis ou menos igual á outra. Mellor
dito, era igual que a outra, cunha soa diferenza.
Nesta ocasión, o home coa capa estaba ao meu
lado, listo para me tocar. Un arrepío percorreu o
meu corpo. Tiña que estar soñando... non, non o
estaba. Unha cámara oculta?
– Laura, Laura! – Aínda non había resposta, a
miña mente estaba só na imaxe.
Todas se puxeron de pé e observaron o que eu,
con cara de ver unha pantasma (e tal vez o
fora), estaba vendo.
– Esta foto é de agora? – Estaba claro que si o
era.
– Si – dixen, cun fío de voz.
Rapidamente, sen explicación, saquei tres fotos
en calquera lugar: nunha saían algúns nenos
xogando no parque, detrás de nós. Noutra, dúas
árbores, e a terceira saíra borrosa. Como non,
en todas estaba o misterioso home. Na primeira,
a piques de coller a pelota coa que os nenos
estaban a xogar. Na segunda, estaba apoiado
nunha árbore, e coa terceira... o meu corazón
batía máis rápido que nunca. Entre o fondo do
ceo borroso, azul con franzas brancas, podíase
ver claramente o seu rostro. Os seus ollos eran
negros, na súa totalidade, non tiña branco.
Estaba rindo. Entre a boca os seus dentes eran
indistinguibles, o interior era como unha
caverna, igual que a roupa e os ollos. Pola
contra, a súa pel estaba moi pálida, case
branca.
As cinco miramos arredor, buscando o home.
Pero non vimos nada. Despois diso, non
trocamos moitas palabras, ninguén sabía o que
dicir. Só dixemos un simple adeus, moi breve, e
corremos para as nosas casas.
Cheguei a casa, díxenlle un “ola” rápido á miña
nai e fun para o meu cuarto. Sabía que aínda
conservaba a miña cámara vella. Nos caixóns,
tal vez...
Ajá! Aquí estaba. Collín a miña cámara, que
estaba empoeirada. Apertei o botón de acendido
e agardei uns segundos, ata que a luz se
iluminase. Rapidamente enfoquei un recuncho
do meu cuarto. Quizais só fora un efecto da
cámara. Quizais sexa só a miña imaxinación. Si,
claro que non era real.
Pero que digo! Só me estou enganando a min
mesma.
Apertei o botón onde se saca a foto e mirei para
o resultado rapidamente. Permanecín cos ollos
cerrados ata que a cámara me mostrase a
imaxe, gardando a case inexistente esperanza
de que todo isto non fora real. A miña cama
estaba en primeiro plano. E encima da miña
cama estaba el, o de sempre. Móstrase
sorrindo, mirando ao obxectivo. Nesta ocasión,
dos meus ollos saíron pequenas pingas de
auga, deslizándose lentamente polas miñas
meixelas.
Precisaba durmir. Quizais fora o sono o que
facía que a miña mente non funcionase como
debería facelo. Si, o meu subconsciente
estábame a xogar unha mala pasada.
Fun para a cama. O feito de que un misterioso
home puidera estar aquí, ao meu lado, deume
un calafrío. Non podía pensar niso, tiña que
durmir. Tentei deixar a mente en branco, sen
moito éxito, ata que adormecín.
Espertei de súpeto. Que hora saíra? Aínda non
soara a alarma. Pulsei o botón que iluminaba a
hora. As 6:44. Puf... quedábanme só 16 minutos
para espertar. Acendín a luz, iría á cociña a
buscar un vaso de auga. A luz incomodábame
nos ollos, pero despois duns segundos
conseguín abrilos. Abrilos como pratos. As
paredes eran negras. As sabas eran negras. O
meu pixama branco de corazóns rosas era
negro. Todo era negro. Levanteime e fun ao
cuarto da miña nai, co corazón a cen por hora.
Ela non estaba naquela sala negra. Fun para a
cociña. Alí si que había alguén, o home das
miñas fotografías. Estaba sentado nunha
cadeira, bebendo café. Mirou para min,
deixando o vaso do café na mesa, e dixo
sorrindo:
– Bos días, Laura. Durmiches ben? Como vés,
non fai falla que me convides.
Fiquei en silencio, con máis medo do que nunca
tivera. Ao ver que non dicía nada, o estraño ser
engadiu:
– Sabes? As pantasmas non levan grandes
sabas brancas, como a xente pensa. Non nos
dedicamos a asustar á xente. Non podemos
aparecernos ante os seres humanos de
calquera maneira.
O meu rostro mostraba un terror aínda maior.
Mencionou a palabra pantasma?
– Non te preocupes, non che vou facer nada.
Sinto o da foto, eu non quería asustarvos. Só
quería facerche pasar unha proba, e creo que
es perfecta para a misión.
– M-mi-misión? – pregunteille con medo da súa
resposta.
– Oh, descúlpame! O meu nome é Xavier. Un
pracer coñecerche – entón levantouse e deume
a man. Estaba conxelada – Quero que me fagas
un favor. Pero antes diso, explícoche o da
proba: eu quería alguén que puidese calar, por
moi grave que sexa o que tivera que dicir. Non ir
onda os seus pais ou inclusive, ata a policía,
buscando axuda. Sobre as túas amigas, non te
preocupes, xa me encarguei delas.- Parou de
falar e tomou un grolo de café, pero vendo a
miña cara de terror, a piques de chorar, dixo –
Eu non fixen nada, quero dicir... non lles fixen
nada malo. Simplemente lles borrei os recordos
que tiñan de min.
A miña cabeza daba voltas. Era todo moi raro.
– En canto á misión, comezarei dende o
principio. Cando o sangue aínda corría polas
miñas veas, fun un famoso fotógrafo de
investigación. Foi hai cinco anos. Estaba nunha
misión moi importante. Tiña que fotografar a uns
grandes traficantes coas mans na masa.
Conseguino, pero cometín un pequeno erro:
víronme. Pensei que non chegaran a verme a
cara, era case imposible porque tiña a capucha
posta, pero fixérono. Cheguei a casa e baixei as
fotos no ordenador, no meu estudo, a poucos
quilómetros da miña casa. Escondín o portátil,
como sempre facía. Estaba listo para ser
ensinado ó xefe, pero cando cheguei a casa fun
secuestrado. Fun torturado e forzado a dicirlle
onde estaban as fotos. Non llo quixen dicir. Non
sei por que, pensei que me ían rescatar os
meus compañeiros, que sairía vivo daquel lugar.
Pero non foi así. A súa intención era torturarme,
ata que confesara, pero o coitelo que usaban
para ameazarme, situado no pescozo,
escorregou e cortou a miña xugular. Morrín
desangrado. – A súa voz era melancólica.
– E que podo facer? – No único que pensaba
era en saír de alí.
Entón entregoume unha carta, unha pequena
nota, unha dirección e unha chave. As
bolboretas no meu estómago reproducíronse e
multiplicáronse.
– O que quero que fagas é ir ó meu estudo. Na
pequena nota tes a dirección. Xa tes a chave.
Dende a entrada conta doce azulexos, levanta
ese mesmo e atoparás o meu portátil. O
contrasinal tamén está no papel. Vai á carpeta
“investigación narcotráfico” e conecta o
ordenador á impresora que verás no interior do
armario. Envía as fotos, xunto coa carta, á
policía, pero non poñas o remitente. – ao ver
que non respondía, engadiu – Sei que isto pode
ser perigoso. Eu entendo que non queiras, pero
se non fas iso non poderei estar en paz. Levo
moito tempo buscando a alguén que poida
axudarme. Sabes? O meu corpo aínda está
enterrado no lugar onde eles me enterraron.
Estou desaparecido, non asasinado. Os que me
mataron aínda están na rúa, como se non
fixeran nada. Eu quero que o paguen de forma
xusta. Podo asustalos, podo matalos. Pero iso
sería inxusto.
Houbo unha pequena pausa. Eu non podía
asimilar a situación. Na miña mente había un
millón de pensamentos. Ata que falou de novo:
– Adeus.
Piiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.
Por primeira vez alegreime de que soara o son
que máis odio. Mirei para o reloxo e apaguei a
alarma, xa eran as 7:00.
Que soño máis raro! Maldito subconsciente.
Espera, que era o que tiña na man? Saquei a
man das sabas e mirei o que tiña. Era unha
carta, unha nota e unha chave.
Levántome rapidamente e mirei as imaxes da
miña cámara. Ollei as fotos. Non todo foi un
soño. En realidade, nada foi un soño.
Xa pasou máis dunha semana. Unha semana
sen durmir. Unha semana sentíndome asexada
polas noites. Unha semana durmíndome na
clase e aturando as broncas da miña nai. Xa
non podo esperar máis.
O día despois do meu soño, preparei o sobre.
Non pensaba enviala, pero das as
circunstancias, teño que facelo.
Neste exacto momento, estou na pequena casa
do enderezo que o home me deu. É lonxe de
todo. Nos seus arredores hai só algunhas
fábricas, pero parecen abandonadas, como esta
casa.
A chave encaixa perfectamente na pechadura.
No interior, hai só unha pequena sala cunha
mesa e un armario. Os azulexos son grises.
Conto doce e detéñome cando acabo. Nótase
que é esa porque ten unha esquina partida, para
poder levantala. Xa vexo o portátil. Agora miro
onde está a impresora. Aquí está. Só teño que
liga-la ó ordenador. Enchúfoo e introduzo o
contrasinal: MPMLMQN2010. Como podería
recordar todo isto? Ollo para todas as carpetas
e... Ajá! Doulle a imprimir rapidamente as fotos,
e rapidamente saen polo burato. Mostran tres
homes descargando bolsas de plástico dun
buque. Sen observar moito, métoas no sobre
coa carta que Xavier me deu. Carta que nunca
me atrevín a ler.
Coloquei todo no lugar no que estaba e funme
rápido daquel lugar escuro. Non quería estar
aquí máis dun segundo. Corro e vou para a
caixa de Correos.
Chego e introduzo a carta para a policía sen
remitente no buraco da caixa amarela. Podo
descansar en paz.
Puxen o meu pixama e metinme na cama. A
pesar de que fixera o que el me mandara,
déitome pensando que seguramente vou pasar
outra noite sen durmir.
Piiiiiiiiiiiiiiiiiii.
A alarma soa. Acendo a luz e desactivo a
alarma, con sono. Espera, sono? Ben! Podo
finalmente durmir en paz.
Levántome moi feliz e vou ata a cociña para o
almorzo. O meu pai está aí co xornal sobre a
mesa. Na primeira páxina ollo para o titular:
UN ANÓNIMO LOGRA DESMANTELAR UNHA
REDE DE NARCOTRÁFICO E IMPUTALOS
NUN ASASINATO ◘
1º clasificada categoría D: Irene Muñiz
Esta noite é unha noite de ceo despexado,
desas nas que cada mínimo ruído semella soar
coma un estrondo, nas que podes ver ata na
escuridade, nas que o son do vento contra a
ventá faiche recordar miles e miles de recordos.
Hoxe si, é unha desas noites que paso en vela e
decídome a pensar en todas as cousas pasadas
(que non son poucas) as miñas aventuras cando
a penas era un mozo feito e as preguntas sen
resposta. A verdade é que o tic tac do reloxo fai
o que se lle antolla.
O tempo é lento cando un non quere, efémero
cando non te das conta... e ás veces si, dáste
conta de que xa che son as 8 e pasaches toda a
tarde tomando café e dándolle á lingua. Pero
agora mesmo o único que me importa é gastar a
pouca cabeza que queda recordando os
momentos coma estrelas fugaces que nacen e
morren.
Aínda que sei que o tempo é pasaxeiro, tamén
sei ben que as cabichas do meu pito nesta fría
madrugada de decembro, consómense igual e
compáranse cos anos que se foron desgastando
na miña vida.
Capítulo 1
– Fillo, xa puxeches a chambra que che trouxo
teu tío de Portugal? – dixo a señora Portela,
mentres deixaba unha cesta de tomates enriba
da mesa.
– Mamá, non... é que me doe moito a cabeza...
– escúsase Ramón.
– Pequeno, xa sei que non che gusta ir á misa,
pero hoxe é o día do Señor, e a verdade é que
ultimamente non nos axuda moito... – di Dolores
mentres se coloca o mandil.
– Leváronse outra vez a papá, non? – pregunta
o pequeno Ramón mentres senta nunha cadeira
desgastada.
– Ramoncín, fillo, quero que saibas que pase o
que pase todo vai estar ben, vale? E quero que
saibas outra cousa moi importante... Se algún
día eu e papá desaparecemos polas boas,
recolle o necesario para irte, colle tamén a túa
irmá Carlota e escapa. Por todo o que máis
queiras, se algo pasase non volvas a Limicos –
afirma a nai, despois de secar as pequenas
bágoas que escorregaban polas súas meixelas.
Ramoncín, fora como fora, non entendía o que
pasaba naqueles anos. Era 1937. El tiña a
penas 10 anos recén cumpridos. Nese
aniversario foi o primeiro no que recibira o seu
primeiro regalo que non fose un anaquiño de
biscoito: a súa primeira chambra. Entón
dedicábase a ir á escola e aprender todo o que
puidese. Eses tempos non eran moi bos e os
rapaces case sempre quedaban abraiados coa
cantidade de cousas que lles explicaba o
profesor Reixeito.
O traste de Ramón Portela tamén facía das
súas... Case tódalas tardes ía xogar á pelota
cos seus mellores amigos Pedriño e Lois. Os
tres tiñan máis ou menos a mesma idade,
menos Lois, que era un ano maior. Santos,
santos, non eran... porque sempre lle gastaban
a Herminia, a típica vella roñona, unha broma, e
ela claro... rosmaba. Sería por ese motivo polo
que lle facían das súas trasnadas. Cantas máis
facían, ela máis berraba e aos tres raparigos
gustáballes escapar pola praza de Limicos ata
agocharse dela nas entradas do bosque. A
pobre vella acababa esgotada de berrar e os
tres entre risiñas...
Capítulo 2
– Vaste, entón? – pregunta Dolores.
– Si mamá, vou xogar co Pedriño que disque
hoxe a súa avoa foi ao mercado e podemos
correr pola casa – di Ramón, deixando enriba da
cadeira a chambra que lle tendera súa nai.
– Ramón, por favor... como non vaias á misa
coa túa irmá Carlota dígolle a teu pai que non
che dea as túas correspondentes pesetas do
ano – bérralle Dolores ao rapaz.
– Mamá, mamaíña... aínda con todas as
pesetas que acado en tres anos, non me chega
para a buxaina de tres cores que quero! – di
Ramón mentres imaxina como sería a súa
primeira buxaina.
A familia Portela era unha familia humilde.
Vivían nunha casiña na pequena aldea de
Limicos, preto da cidade da Coruña. Xoán, o pai
de Ramón, traballaba como construtor de
pequenas casiñas que lle encargaban algúns
veciños de Limicos. A súa nai, porén, tamén
traballaba plantando e recollendo a colleita na
súa pequena horta ao lado da casa. Diso vivían,
e dalgún anaco de carne de porco que
conseguía mercar seu pai na fin de semana,
unha vez ao mes. Pan tódolos días, non lle
faltaba, pero aínda así había que apañarse coa
pouca colleita que había para os catro.
– Bos días Ramoncín! E lo non vas coa túa irmá
para a misa? Mira que o padre Bernardo se non
vas cántache as corenta! Ai rapaz, se
aproveitases e lle rezaras ao Señor... Xa nos ía
ir ben a todos! – apresurouse a dicir a señora
Rexina, que sempre lle daba parola a Ramón.
Mentres, o inocente do rapaz dirixíase cara á
casa de Pedriño, ignorando as palabras de
Rexina, que tódalas mañás tiña algo que dicir.
Ramón íalle dando ao maxín mentres percorría
as estreitas rúas de Limicos. «E se ten razón
mamá e algún día no futuro téñome que ir de
Limicos... A verdade é que non sería capaz de
plantexarme unha vida na que non aparecese a
miña aldea e a miña familia...».
– Ramón, pasa! Temos a casa para nós ata as
doce! – berra Pedriño dende o portal verde da
súa casiña preto do río.
– Vou! – Ramón abre o portaliño e limítase a
entrar na casa
– Teño unha idea, amigo... – argalla Pedriño
mentres colle do brazo o seu compañeiro e
lévao fóra da casa – Por que non imos ata o río
e bañámonos? Empeza a vir o bo tempo agora
en maio!
– E que pasa se collo unha gripe? Teño que
axudar a miña nai na horta e amolaríase moito
perder algunhas clases do señor Reixeito –
responde Ramón.
– Veña home, non fagas que te escangalle! E...
o último en chegar ao río ten cabeza de sapo!
Será mellor que me levante e que deixe de
pensar tanto no pasado. Pero a verdade é que
boto de menos a mamá...
Onde estará a miña bolsa con cousas
especiais? Xa sei, que cabeza teño. No
segundo caixón, onde gardo os calcetíns e os
xerseis de punto. Un selo de 1960. Unha boa
época, si señor. Este selo tráeme bastantes
recordos. A miña querida Amelie, a miña muller,
este pequeno papel desgastado é o selo da
primeira carta que me mandou mentres viaxaba,
e iso que non foron poucas... Aínda parece que
foi onte cando te fuches...
Unha cadea de ouro, unha chambra, un xersei
de punto, un cochiño de xoguete vello, a miña
primeira buxaina... Ao final conseguira mercala
aos 14 anos e aínda así fíxome moita ilusión. En
fin, que máis. Este si. Este obxecto que teño na
man, o derradeiro da bolsa, si que me marca.
Un billete de tren cara a Francia.
Capítulo 3
– Ti non cres que estará moi fría? – opina
Ramón despois de gañarlle unha carreira a
Pedriño.
– A verdade é que non che sei... Pero agora que
xa estamos en calzóns e ao lado do río... Á
auga! – di Pedriño mentres o empurra, e
despois tírase el.
Despois dun baño na auga fría coma o xeo, os
dous rapaces xa se encontraban tombados cara
o sol nun prado preto do río, e nunha pedra as
súas roupaxes secaban ao sol. Sen dubidalo,
eran moi bos amigos. Ningún dos dous se cría
mellor ca o outro e entre eles non tiñan
segredos. O Pedriño érache máis atrevido e
argalleiro, coma seu pai e, porén, Ramón era
máis teimudo e inocente, pero maila as súas
diferenzas, sempre se prestaban unha man o un
ao outro. Xa vestidos coa roupa quente de
repousar aos raios do sol, Ramón apúrase a
dicir:
– O último en chegar á marquesiña ten ollos de
rata!
– Non vale! – di o Pedriño mentres acaba de
poñer o zapato esquerdo, desgastado e roído
polo tempo, e bota a correr.
Capítulo 4
– Ben, quen che mandou a ti meterte no río? –
di Dolores mentres lle coloca o termómetro na
axila a Ramón.
– Mamá, síntoo. Non pensei que me ía sentar
mal o baño... – contéstalle coa gorxa dorida
polas placas.
– Pois agora fixémola boa. Trinta e nove de
febre e placas. Vou ter que chamar ó médico
Xosé... – explica preocupada Dolores.
– Mamá, xa trouxeron a papá os homes malos?
– Si fillo, aínda que, así como chegou, decidiu ir
traballar e acabar o alpendre que lle tiña
encargado Gelucho o de arriba. Sabes? O pobre
do teu pai viña cun ollo de cor negra fillo, negra!
Xa non sei que vou facer, el dedícase ao seu, á
súa familia... Só por ter ideas distintas pasámolo
mal non só teu pai, senón todos. Non se dan
conta de que ten xente da que se ocupar? –
Dolores volve chorar como nas primeiras horas
da mañá e o seu fillo, recostado na cama,
sécalle unha bágoa a súa nai. – Oxalá saiamos
adiante e todo isto se esqueza.
– Mamá, sempre serei o teu home da casa.
Pase o que pase non quero que chores, vale? –
Ramón acabáballe de demostrar a súa nai un
símbolo de madurez pola súa parte.
Seguramente todo o que estaba pasando en
Limicos era moi difícil para todos os veciños da
aldea, pero máis para Xoán, o pai de Ramón, xa
que participara en protestas contra o bando
Nacional e por iso maltratábano os gardas case
tódolos meses. Obrigábano tamén a calar cando
abusaban de Dolores, a súa esposa, e cando
querían entraban na casa e collían a pouca
comida e as poucas pesetas que tiña aforradas
a familia en caso de urxencia.
A familia Portela non pasaba por unha boa
etapa. E Ramón tiña trinta e nove de febre.
Capítulo 5
– Papá, chegaches! – Ramón vai correndo cara
o seu pai e dálle unha aperta.
– Si fillo, que che pasou? Tes mala cara – di o
pai mentres deixa as súas ferramentas no chan.
– Teño trinta e nove de febre, esta mañá
bañeime no río e encóntrome mal. Aínda comín
hai pouco unha cunca de caldo... – di Ramón
mentres o aperta.
– Fillo, temos que falar moi seriamente... Vén,
senta – dille o pai mentres sentan no sillón –
Creo que mamá xa che falou disto.
Seguramente non entendas moi ben o que
pasa, a verdade é que ninguén o fai. Sabes que
me collen, así polas boas, téñenme preso tres
días sen a penas comer e logo danme unha
malleira e tíranme na porta da casa. Pois isto é
así. Comigo e con algúns veciños de Limicos.
Ao mellor escoitaches o que lle pasou ao pai do
Pedriño... – remata o pai.
– Non, non sei. Aínda vin hoxe a Pedro que me
convidou á súa casa xa que non había
ninguén... – afirma Ramón.
– Vale, pois matáronlle o pai. Seica tiña decidido
esconderse no monte un tempo xunto con
outros homes de Limicos. Tiñan pensado
permanecer alí ata que se calmasen un pouco
as cousas. Pero decatáronse do plan e os civís
entráronlle na casa, disparáronlle dúas veces e
fóronse. E o mesmo con catro homes máis.
Seguramente Pedriño non o saiba, xa que
fixeron o enterro hoxe en Neiros, de onde son
os avós de Pedro. A súa avoa quedou ao cargo
del.
O pai de Ramón endexamais lle falara tan
seriamente. O pequeno rapaz por fin entendía o
que pasaba. Pronto tería que liscar de Limicos,
só ou con seus pais.
Xa con tódalas cousas enriba da mesa, voulles
botar outra ollada.
Pois si, esta cadea de ouro regalouma o
Pedriño. Xa non me lembraba del. Os anos,
como pasan... a última vez que o vin foi hai un
ano, cando voltei para Pontevedra (onde resido
agora). Localiceino na guía telefónica. Alí estaba
o seu nome: Pedro García Burés.
Estaba moi cambiado, pero seguía falando tanto
e igual que cando era un rapaz. Recordeille que
tiña unha cadea de ouro súa, e pediume que a
gardase, que era o símbolo da nosa amizade.
Pareceume ben.
Este xersei... Ah! Xa me lembro. Rexina, a miña
veciña que lle daba tanto á lingua. Fixéramo ela.
Era de cor verde escura e a verdade é que
abrigaba moito. Sabía tecer tan ben coma falar.
Capítulo 6
– Fillo, déixame mirarche a febre, e dependendo
do que teñas vas ou non á escola – di Dolores
entrando na habitación de Ramón cun
termómetro.
– Que hora é? – pregunta Ramón mentres
esfrega os ollos.
– Son as sete e media. A ver, agarda un pouco.
– di Dolores mentres llo coloca na axila – Moi
ben, trinta e seis e medio. Colle o caderno e o
lapis e á escola, que te acompaño eu. Metinche
unha mazá. Deunos froitos a maceira, sabíalo?
É a primeira vez en tres anos – remata de dicir a
nai mentres lle saca do armario un xersei verde
escuro e uns vaqueiros vellos.
– Ese xersei é o que me deu Rexina o outro
día? Mira que é feo. – sentencia Ramón.
Xa na escola Ramón non ve a Pedriño por
ningures. E limítase a pensar que seguramente
se enterou do que lle pasou ao seu pai e o
mandaron á casa dos seus avós paternos un
tempo.
Despois dun duro día de traballo na escola, e de
pasar fame coma todas as mañás, Ramón,
sempre inmerso nos seus pensamentos volta
para a casa, dándolle patadas a unha pedra
xunto á súa irmá Carlota.
Capítulo 7
O seu pai estaba no chan malferido e a súa nai
medio espida, cun beizo sangrando. Ramón non
acababa de dar credo.
– Fillo, toma, corre, vai á túa habitación e colle
todo o que che faga falta. Colle tamén estes
billetes de tren. Sae agora ás 3:30 cara París.
Alí vaite esperar un señor gordo e alto. É o teu
tío, non teñas medo, vai con el. Pronto irei a por
ti. Entendes? Pero agora corre, marcha. Carlota,
ti espera aquí abaixo ao teu irmán. Se veñen
homes vestidos de verde, agóchate aí, nese
armario dos zapatos, e por favor non te movas
nin digas nada! E ti o mesmo, Ramón, se ves
homes vestidos de verde agóchate no faio.
Quérovos! – di Dolores mentres agarra a face
de Ramón e lle da un bico. A mesma acción
repítea con Carlota. E apresúrase a socorrer a
Xoán.
Ramón corre todo o que pode. Colle unha vella
bolsa de gardar xoguetes e mete un cochiño
amarelo, a cadea de ouro que lle regalara
Pedriño polo aniversario, a chambra do seu tío
de Portugal, uns calcetíns e os billetes do tren.
Cando se asoma pola escaleira, ve un home de
verde sacar polos pelos a súa nai, e de
inmediato corre a agocharse nun vello baúl do
faiado. Óense voces, pasos, pratos romper
contra o chan, e de súpeto, un portazo. Cando
Ramón baixa xa non están seus pais, chama
pola súa irmá Carlota, espera 15 minutos a que
a rapaza se calme e xa son as tres e vinte.
Corre, todo o que pode. Con Carlota nos brazos.
O tren que sae das aforas de Limicos está alí
parado. Pero tres gardas están falando co
condutor do tren. Ramón non o pensa. Vagón
sete. Corre, todo o que pode. E unha vez dentro
do tren, tómbase nun saco de palla. El e Carlota
ían en terceira clase para París. Pensamentos,
frustración, mamá, papá. Unha vella bolsa chea
de cousas inútiles. O son do vento entre os
ferros do vagón.
A verdade é que esa foi a miña primeira
aventura cando era un mozo feito. Si, estas
cousas marcaron moito a miña infancia. Aqueles
anos en París co tío Albert foron difíciles. Cada
noite miraba dentro da bolsa e recordaba aquel
21 de maio. Os meus pensamentos centrábanse
niso. Xa con catorce anos comprendín o que
pasara cando mo explicou o tío Albert. Aínda
así, el non sabía nada dos meus pais.
Custárame moito aprender o francés, aínda que
hoxe o domino, xa que pasei alí o resto da miña
vida ata hai un ano, cando me mudei para
Pontevedra, onde encontrei este piso. Non
quería seguir vivindo en Francia porque todo me
recordaba a Amelie. Alí a coñecera. Era
impresionante, falaba francés e eu non a
entendía. Pero aos vinte e un anos casei con ela
e herdei a casa do tío Pepe, que morrera de
pneumonía. Alí tiven un fillo con ela. Agora está
en Francia, casado, e xa teño un neto, Joan, en
honor ao meu pai.
Decidido, gardo todas estas cousas e fago a
maleta. Mañá visito Limicos.
Como cambiou todo! Pasou de aldea a vila. A
casa de Pedriño, que recordos! Xa case está en
ruínas! A casa de Xesús, a da tía Felipa, a de
Herminia... A verdade é que as cousas non
cambiaron tanto. O número 15. Esta é a miña.
Que raro. Está reformada. Vale, vou aparcar e
timbro.
Cando me abre a porta unha moza de mediana
idade, preséntome. «Pasa se queres e
explícoche, creo que temos moito do que falar.
Levo tempo intentando localizarte» -dime ela.
Cando entro nada é igual, agás o armariño dos
zapatos, que segue aí. Noelia, así se chama,
trae café e comeza a falar. Despois de comer
seguimos a falar e xa son as oito.
Saio da casa despois de despedirme, subo no
coche e empézolle a dar ao maxín.
Non pensaba que pasara iso. Esperaba atopar a
casa en ruínas, e preguntar a algún veciño, ao
fillo de Rexina, por exemplo. Pero non, Noelia
explicárame todo. Papá morrera a mans dos
civís. Aquel 21 de maio entraran na casa de
súpeto, violaran a mamá e levaran aos dous.
Cando estaban a piques de saír de Limicos,
mamá saltara da furgoneta na que os levaban
os civís, deixando o cadáver do meu pai atrás.
Correra todo o que puidera e escondérase no
monte cos maquis doutra vila próxima. Pasara
alí máis de dous meses desesperada por saber
de nós, de min e de Carlota.
Ela non podía voltar á casa. Cando todo se
calmou un dos homes do bosque díxolle que
podía vivir con el nunha casiña preto de Limicos.
Ela aceptou. Como era de esperar, namorouse
del. Tiveron unha filla, Noelia. Mamá sempre
choraba polas noites e intentara localizarnos
máis de 50 veces. Noelia herdara a casa dos
meus pais cando morrera miña nai. E alí vivía,
miña irmá Noelia e a súa familia, na casa dos
recordos. Recordos de 1937.
Cando chego á casa, penso en toda a
conversación con Noelia. Póñome ledo ao saber
que mamá seguira coa súa vida, aínda que sen
un anaco de nós. Poño o pixama e chamo á
miña irmá Carlota para contarlle a nova.
Despois métome na cama e pasadas dúas
horas sen poder durmir doume conta de que
hoxe tamén. Hoxe é unha noite de ceo
despexado, de recordos infinitos, aínda que de
preguntas con resposta. Hoxe si, doume conta
de que o reloxo ten o poder e fai o que quere.
Pasei toda a tarde tomando café e dándolle á
lingua. Estou ledo por saber de mamá, pero
outra vez, o son do vento faime recordar miles e
miles de cousas. ◘
1º clasificado categoría F: J.M. Vázquez
O señor Lino foi toda a vida un náufrago.
Un francotirador.
Pasaba a maior parte do tempo fóra da vila,
pero iso non era impedimento para que uns o
tivesen por medio tolo, outros por un rojo e un
ateo de mierda que non tiña onde caer morto, e
a maioría pensaba que, candomenos, non
deixaba de ser un tipo raro.
Vostede sabe o que fala a xente?
Que digan o que queiran. A maledicencia non
ten fin. Así como a intelixencia ten un límite, a
estupidez e a malicia non teñen fondo visible.
O seu xeito de levar a vida convenceuno de vez
de que o mellor era non ter a ninguén ao seu
lado e por máis que súa nai lle pedise con
repetida insistencia que mirase por casar, el
sempre defendeu que non ter a ninguén ao seu
lado era o prezo que tiña que pagar pola
liberdade e a independencia, sensacións estas
que lle proporcionaron unha vida aventureira,
moitas veces chea de perigos, e fixérono
posuidor dun repertorio infinito de inverosímiles
planos cos que gañar diñeiro a mancheas, e
tamén perdelo, en calquera país do mundo e
relacionarse con toda caste de personaxes,
incluídos os máis influíntes e podentes.
Alternaba longas tempadas fóra da vila con
curtas estadías na casa. Unha casiña que se
erguía enriba das rochas que subían dende a
praia ata o camiño e na que eu, dende ben
neno, aprendín a moverme, sempre fascinado,
por entre aquelas fotografías de xente
descoñecida e por entre unha destilería de
obxectos de todo tipo que enchían espazos e
acugulaban currunchos, que sobordaban
corredores e cuartos. Obxectos que o señor
Lino encontraba nos lugares máis insospeitados
ou eran agasallo dos máis variopintos
personaxes ou de xente poderosa e importante.
Antes de que o fastío empezara a dobrarlle o
brazo, o señor Lino metía o indispensable na
padexada bolsa de viaxe e remexía coa punta
dos seus longos dedos o meu cabelo loiro.
– Cóidate, neno, e cóidame a casa.
Chiscábame un ollo e, sen despedirse de
ninguén porque a ninguén tiña que o despedise,
marchaba para, sen mirar para atrás nin para
abaixo, camiñar polos arames máis altos da
inseguridade, enchendo con adoito a vida de
riscos que el consideraba tan necesarios como
se fosen o combustible co que se alimenta a
existencia.
E eu ficaba alí ao alto, diante da porta daquela
casa para min sempre amable, sempre
misteriosa, observando como el se perdía na
volta do camiño e reafirmándome na secreta
idea de que cando fose maior xa non quería ser
mariño coma meu pai. Igual ca el, convencido
de que ninguén se vai para o outro mundo sen
que lle chegue a hora que ten sinalada, non
dubidaría en desenvolver os traballos máis
arriscados, dende especialista de cine de acción
a limpador de piscinas de quenllas ou probador
de experimentos científicos. O caso era vivir no
mundo e vivir a vida ao vermello vivo.
Cando estaba na casa, con el ía de pesca e
aprendía e descubría todo o que un rapaz do
meu tempo podía aprender e descubrir.
Enfeitizado pola súa poderosa voz, escoitaba as
peripecias que el contaba dunha maneira tan
engaiolante que, máis que contar o que lle
pasara, parecía que o estaba a imaxinar. Por el
souben que máis aló daquela casa que tanto
quería había un lugar que se chamaba mundo e
que me gustaba máis do que calquera puidera
pensar, mentres o ollaba co ollar dos ollos dun
rapaz que a penas fora máis aló da vila veciña.
Pero o señor Lino xamais me quixo falar de
como a vida se lle revirou cando aínda era un
rapaz.
Foi súa nai quen, unha tarde inesgotable de
continuo e lene orballar que cubría a ría cun
manto prateado de cativa visibilidade e enchía
os corpos de melancolía, me contou que na vila
non houbo guerra. Non houbo fronte. Nin
trincheiras nin bandos con uniformes distintos
enfrontados entre eles. Pero pegáronse moitos
tiros. E o Chopo e os seus, os donos da ría, dos
que máis.
Era o mes de outubro.
O outono enchoupábase nun mar bravo que
encrechaba ondas de escuma branca polos
embates dun vento tolo do leste.
Camiño da casa con seu pai, no esgotado
luscofusco topáronse de fronte co Chopo, bigote
de tiraliñas, camisa azul remangada por riba do
cóbado e aberta ata a metade do peito. No van,
a pistola.
– Cosme, quero falar contigo.
Seu pai acariñoulle a caluga e deulle un lixeiro
empurrón.
– Vai para a casa e dille a túa nai que non tardo.
Unha desacougada bolboreta empezou a subir e
a baixar nerviosa dende a pistola ao
engominado peiteado do Chopo, do
engominado peiteado do Chopo á pistola. E
volta a empezar. Ao cabo, Lino deu un paso,
logo outro, a modo, outro, e por fin botou a
correr. Cando volveu a vista, a camisa azul do
Chopo perdíase na volta do camiño que baixaba
á praia. Seu pai ía diante.
No silencio da noite que entraba, o cheiro ao
peixe frito da cea coábase polas pechaduras
das portas pechadas para mesturarse co cheiro
do medo que abafaba as rúas desertas da vila.
Seu pai non veu cear. Nin aquela noite nin
ningunha noite. Atopárono na marea baixa da
mañá entre as gamelas varadas na praia e coa
uña dun rezón cravada na cabeza. Ao seu
carón, unha botella de coñá baleira.
No funeral, as palabras do cura remexéronlle a
bile no estómago a Lino e envelenáronlle o
sentido. Non daba creto ao que estaba a
escoitar. Donmarcelino non podía estar a falar
de seu pai. Seu pai non era así. A voz do cura
esvaiuse por detrás dos ollos acharolados de
Lino que, coas bágoas que abrollaban nos seus
ollos negros, trazou o plano que tardaría catro
anos en levar a cabo.
Era o mes de outubro.
O sol de outono rebentaba por entremedias
dalgunha nube esfiañada. A mañanciña estaba
ateigada do silencio de outono. A Lino ardíalle o
lume nas veas. Aínda non se vía alma viva pola
rúa.
Donmarcelino botou o pé fóra da porta e ao
instante a fera saltoulle enriba. De socato viuse
outra vez dentro da casa coas costas contra a
parede e a porta pechada. Unha pouta
apertáballe a gorxa. Sentiu como a fera lle
falaba ao oído.
– Escóiteme ben. Meu pai era un bo home que
non se pregou aos abusos do Chopo e da súa
camada. E vostede na misa das doce vai
desdicir todo o que dixo hai catro anos e vai
lavar a súa memoria. Escóiteme ben porque o
que lle vou dicir vaino repetir palabra por
palabra.
A pouta que lle apertaba o pescozo afrouxou un
pouco e Donmarcelino foi quen de artellar algún
son. As pernas tremíanlle. Se non fose pola man
que o tiña contra a parede, o crego viríase en
redondo ao chan.
– Estás tolo, rapaz.
Os ollos aceirados de Lino craváronse na
faciana do párroco, que virou de vermello pola
falta de aire a branco polo medo, acovardado
por aqueles ollos de ferro e aquela voz dura
coma o aceiro.
– Estou. Por iso non lle teño medo a nada. Pero
vostede non o está, e non? Xaquelogo, vai facer
o que lle mando.
Na misa das doce un bulicio de voces baixas,
como unha corrente de aire, percorreu a igrexa
e o Chopo remexeuse nervioso no banco
reservado para el e os seus cando o crego, sen
sangue no corpo, cos cotelos brancos e os
dedos doridos pola forza coa que apertaba o
antepeito do púlpito, con voz atafegada tentaba
repetir as palabras que lle foran ditadas pola
mañá cedo.
Á saída, o Chopo, cunha voz que pola carraxe
case non lle ía máis aló da gorxa, foi cara a
Lino.
– Lino, un día destes teño que falar contigo.
Falaron esa mesma noite.
A madrugada silente, de calma absoluta, ía
distar moito de ser pacífica para o Chopo e para
o rapaz.
Aquela, como moitas naqueles anos de ferro,
non foi noite de durmir.
Na madrugada sen vento, silandeiro como a
sombra do depredador que na escuridade
espreita á súa presa, Lino entrou no cuarto onde
o Chopo roncaba pracidamente entregado ao
soño na seguranza que lle daba a pistola
pousada enriba de mesa de noite.
Na calma da madrugada de outono o Chopo
espertou sobresaltado. Quixo erguerse pero non
foi capaz. Notaba no peito unha pesada
molestia e alguén se esforzaba en meterlle algo
na boca. O corazón perdeulle o paso. Tardou un
anaco en darse conta do que estaba a pasar e a
medida que se foi decatando da situación, seu
ollar pasou da sorpresa a rabia e ao desafío.
Deulle tempo a farfallar unhas palabras que
saíron acoradas polo trapo a medio meter na
boca.
– Lino, mecagoentuputamadre, te voy a matar!
– Cala, Chopo. Vírate a modiño e non fagas
nada raro. Iso que notas cravado no peito é o
canón da túa pistola.
Co Chopo boca a baixo púxolle a pistola na
caluga e atoulle as mans ás costas. Logo
axudouno a erguerse da cama.
– Agora imos saír sen facer ruído. E coidado co
que fas. Xa che terá avisado Donmarcelino de
que estou tolo, non si? Non te preocupes pola
roupa, que a onde imos non che vai facer falta
ningunha.
Saíron á lene luz da lúa que debuxaba sombras
nos eidos e nas casas da vila. Lino non tiña
medo, pero levaba con el unha esgotadora
sensación de atordamento e cando colleron o
camiño da praia que catro anos antes o Chopo
marcara con lume para sempre, o pensamento
enchéuselle de memorias carentes de alegría e
o peito, ateigado de ansiedade, abriulle fontes
nos ollos.
Pero xa non era o neno que catro anos atrás
corría con medo camiño da casa. Agora quen ía
diante, como aquel serán fora seu pai, era o
Chopo.
Na praia Lino botou man dun rezón e un cabo
que tiña preparados e continuaron ata o Puntal,
un rochedo longo e picudo, cheo de profundas
estrías que na marea alta quedaba cuberto case
por completo.
A baixamar permitiulles chegar ata a punta do
Puntal máis afastada da praia. Lino envolveu ao
Chopo e a pistola dos pés ao pescozo co cabo
do rezón e asegurou un par de uñas nunha
fenda da rocha. Contra a parede de pedra,
coma un cristo sen brazos nin cruz, o Chopo
ficou inmobilizado. Unha marea de medo
subiulle dende as tripas ata o peito e os ollos
asulagáronselle de espesas bágoas que
esborrallaron a desafiante carraxe da súa
mirada.
– Non te laies, Chopo. Só es valente cando tes
a camisa posta. Ao mellor tes sorte e atópanche
antes de acabe de subir a marea. Se así fose,
coidadiño con abrir a boca. Eu, pola miña parte,
vou desaparecer un tempo, pero ten ben
presente que se lle pasa algo a calquera dos
meus vasme volver a ver antes do que
desexaras e daquela ten por seguro que non te
libras.
Lino sacou do peto un pucho vermello que
encaixou ben fondo na cabeza do Chopo.
Marchou e deixou ao outro a mercé da marea,
como se fose un aparello estragado polo
temporal. Foi petar á porta de seu tío Manuel.
– E ti?
– Unha vez dixéchesme que ninguén pode
cambiar as cousas que pasaron pero pode
cambiar a forma de sobrelevar tanto os recordos
coma o presente. Eu veño de facer que os meus
recordos sexan máis levadeiros.
Nacía dende o mar o resplandor do amencer e
as beiras da ría recurtábanse nunha luz
vermella. Paco O Corvo emproou cara á
Lobeiroa onde tiña largadas as nasas. Case non
mollara os remos, coma quen di, cando lle
chamou a atención a boia vermella que, na
punta do Puntal, salientaba na auga calma.
Deixou de vogar e observou.
Que o demo o levara pero parecíalle a cabeza
dunha persoa.
Remou de vagar cara ao punto vermello.
Remaba de pé na gamela. Cos ollos musgados
pola claridade nacente, foise achegando ao
punto vermello.
Paco O Corvo non daba creto do que vía.
Abandonou os remos, botouse á popa da
gamela e fregou os ollos con aquelas mans
duras e agretadas pola salitre. Asegurouse ben
da certeza do que estaba a ver e, paseniño,
recuou ata sentarse. De socato escachou a rir
como xamais rira na súa vida. Riu nervioso. Riu
cunha risa desquiciada que non era capaz de
parar.
– Hostia, Chopo! O que che fixo isto quérete
tanto coma min.
O manto prateado da marea empezaba a bater,
suave, na liña de flotación que debuxaba o
bigote do Chopo. O seu ollar brillaba ante a
inminente liberación.
Paco O Corvo e Andrés O Chopo eran
camaradas de toda a vida. Xuntos ían de
esmorga, xuntos gañaron a guerra e xuntos, ao
abeiro da cor da camisa e da pistola do Chopo,
percorrían rúas e vilas veciñas asoballando á
xente. O vencedor sempre abusa.
Pero a amizade volveuse fel cando nunha
discusión, subconscientes traizoeiros deixaron
saír, sen querer e empurradas polo viño
inxerido, desavinzas envelenadas.
A pistola dun acabou pousada na sen do outro,
axeonllado no medio e medio da taberna de
Pepito.
– Ti tes a pistola, Chopo, pero cóidate moito de
que non caia nas miñas mans algún día.
– Non me chames Chopo, hostia.
E púxolle un pé no peito para darlle un
empurrón definitivo que o deitou no serrín da
taberna. O Chopo riu e os demais riron con el
mentres o outro sacudía a roupa e marchaba da
taberna.
Dende aquela Paco O Corvo tíñalla xurada a
Andrés o Chopo.
Aquela mañá O Corvo pensou que estaba de
sorte. Nunca volvería ter unha oportunidade
como esa. A primeira idea que lle pasou pola
cabeza foi non ver nada. Dar a volta. Deixalo alí
e marchar. Pero a curiosidade por saber quen
tivera o peito de deixar ao Chopo en tal estado,
obrigouno a botar man do bicheiro para subilo
abordo. Con todo, aínda dubidou uns segundos
nos que o Chopo mesturou ansiedade, carraxe
e ameaza na súa mirada.
Ao cabo, acabou por metelo abordo e mentres
cortaba a corda que o envolvía, o Chopo,
tremecente polo frío e polo medo que viña de
pasar, descargaba a súa carraxe nos brazos do
seu valedor e recrimináballe a delonga en
sacalo da auga.
A pistola bateu no chan da gamela.
– Vaia, desta vez non che valeu de nada a
pistola.
O Chopo estaba fóra de si, libre das ataduras
agarrou ao outro polo peito. Berraba e
ameazaba e espertaba a carraxe que O Corvo
tiña gardada.
– Corvo, cabrón, aínda dubidabas en sacarme
da auga? A ese fillodeputa heille cortar os
collóns en vivo, heillos atafegar na boca antes
de matalo.
– Chopo, sácame as mans do peito e non me
fodas.
Zafouse das poutas que o agarraban, colleu a
pistola do chan da gamela e, ao erguerse,
golpeou, violento, na sen do Chopo, que foi de
volta ao mar.
– Que te fodan!
Co brazo a medio estirar freou o intento de
guindar ben lonxe a pistola e pensouno mellor.
Para solucionar problemas a pistola era máis
importante có cerebro.
O corpo do Chopo apareceu días despois entre
as rochas da Gavoteira e todo o peso da familia
do morto petou na porta da casa de Lino.
– Hai días que non sei nada del. Deus queira
que non lle fixeran o mesmo que lle fixeron a
seu pai, o meu home.
Entón as culatas dos fusís bateron no tío
Manuel.
– Onde está teu sobriño?
– Eu non sei nada del. Se o Chopo non o matou,
escaparía por medo a que o matase. Todo o
mundo sabe o que pasou na igrexa o domingo
pasado.
E o tío Manuel, que tiña motivos para afogar el
mesmo ao afogado pero sen probas nin indicios
que o puidesen sinalar, foi levado á cidade, ao
cárcere, onde foi interrogado.
– Déle otra buena hostia, comisario, a ver si
canta de una puta vez.
O comisario actuaba e ordenaba.
– Escriba. El detenido reconoce haber golpeado
a don Andrés Cofiño…
O tío Manuel pasou uns días preso ata que
alguén, oculto polo medo, empurrado pola
carraxe, quizais por axustar contas
desaxustadas, falou do Corvo. Do incidente na
taberna de Pepito. Dos ameazadores
xuramentos. Do Puntal.
Atoparon a pistola no tambucho de proa da
gamela de Paco O Corvo. Non tivo escapatoria.
As novas axiña chegaron a unha bodega da
ribeira do Douro en Portugal. Libre da pesada
carga da incerteza que lle tiña a alma encolleita,
Lino propúxolle á vida ser a súa parella de baile
e empezou a bailar con ela todo o que se podía
bailar.
Cando volveu á vila, dez anos despois, o señor
Lino era propietario de viñedos en California e
dono dun negocio de importación do viño máis
selecto que fornecía as adegas da Casabranca
e as mesas das estrelas máis relucentes de
Hollywood, clientes especiais que el mesmo
atendía persoalmente cando non andaba
perdido polos currunchos do mundo, e que eu
agora, máximo accionista dos negocios, atendo
cando non mo impiden as obrigas que me
manteñen ocupado aló no máis alto do cume.
Era o mes de outubro.
Un outono de paso apresurado viña cargado de
vendavais sureños que amolecían as cores
nunha humidade que enchoupaba as casas e os
corpos.
Eu tiña tres anos. Mentres miña nai traballaba
na fábrica conserveira quedaba ao coidado de
Mamachucha, a nai do señor Lino que, a tal
hora, facía a comida mentres eu xogaba no
chan do corredor.
Entreabriuse a porta da casa e pola fenda
aberta apareceu unha barba negra, longa, logo
unha man cunha caixa e detrás unha cabeza
enteira.
– Quen vive?
Levanteime correndo do chan e fun buscar
acubillo no colo de Mamachucha, que saía da
cociña. Antes de chegar a ela o seu berro,
mestura de sorpresa, de ledicia, de tristura, de
non saber que facer, berro que espallou no aire
húmido todas as sensacións que unha persoa
pode sentir, detívome en seco e rompín a
chorar.
– Lino! Meu fillo!
Foi o meu primeiro encontro co señor Lino. O
comezo dunha xeira de ausencias inacabables e
acompañamentos impagables. O comezo de
espaciados encontros e despedidas ata que o
tempo acabou por derrotalo, por quitarlle as
forzas e volvelo torpe. Entón empezou a
tremerlle o minuteiro da alma e volveu
definitivamente, como era a súa vontade, á vila
da que marchou, á casa que abandonou.
Agora quen ocupa o seu lugar no camiño, quen
vai e vén, son eu.
Con pasos que a min me pareceron de xigante,
o señor Lino volveuse extremadamente fraco.
Afióuselle a cara e reduciúselle a queixo e nariz.
A pel das meixelas atesou nos ósos saíntes.
Sentíase estraño ao ver como se lle ía o corpo
pero a mente seguía a maquinar malia a fatiga
dos ósos e do corazón.
Cada vez máis, os días para el eran agardar o
serán, e cada serán eran lembranzas e
señardades.
Rematou ao lado da fiestra que daba á ría
sentado nunha cadeira de mimbre para beber
todo o sol que era capaz de beber, derrubado
contra un lado como se fose un paxariño roto.
De cando en vez, endereitábase e volvíase vigor
e atención, unha fervente masa de enerxía
resucitada que se esgotaba ao momento.
Xa todo nel era vello. Moi vello.
Todo menos a maneira de mirar. Ás veces nos
seus ollos vivos brillaban unhas bágoas que lle
traían acordanza de tempos mellores.
Todo menos a memoria. Porque a súa memoria
era como a barriga dun enorme barco onde se
amoreaban os acontecementos dunha vida
vivida ata as derradeiras consecuencias.
E as ganas de contar. Parecía mentira que
aquel corpo de escasa carne, de corazón
acorado e músculos baldados fose quen de
emitir algún son.
– O que se esquece é como se nunca sucedera,
neno.
Cando me chegou o recado da señora Lola, a
muller que o atendía, que levaba xa anos na
casa, muller que el pagaba dende que súa nai
non se puido valer, baixei correndo da cima do
mundo onde el tanto axudou a acomodarme.
Ao cumprir quince anos a loita de meus pais era
sacarme da cabeza esa teima de marchar da
casa en canto me fose posible e convencerme
de que estudara. Á vista da miña teimosía, as
súas queixas buscaron un punto de apoio no
señor Lino que, unha tarde azul colleume dun
brazo e levoume ata o peirao onde tiña
amarrada a gamela.
– Embarca e voga.
Non me mandou parar. Voguei e voguei. Cando
tiven os brazos cansos e as mans inchadas,
cando tiven a certeza de que vogaba cara a
ningures, levantei os remos da auga e
pouseinos na regala. Sen dicir nada, tombeime
no banco para tomar folgos.
Dende onde estabamos viamos como a serra,
sen présa, de leste a oeste, co seu pico
sobranceiro como se fose a ponte de mando
dun enorme transatlántico, navegaba de vagar
aproveitando a suave brisa da tarde.
– Que é iso de que non ques estudar? Só co
estudo irás por diante dos demais, sempre terás
outra perspectiva, outra visión do mundo.
El falou e falou e eu insistín na miña teima.
– Léveme con vostede.
El sorriu e ficou coa mirada fixa aló no fondo da
ría, como se nos arquivos da memoria estivese
a buscar o mapa onde marcar o lugar ao que
levarme. Despois dun anaco, tras barallar as
posibilidades, volveu sorrir.
– Ti estuda e faite un home. Despois déixame a
min.
Volvemos a terra calados. Observando como
desmaiaba o forte azul do ceo e o sol se
reflectía nas pequenas ondas que formaba a
lixeira brisa. No meu interior comezaba a
xermolar a semente que o señor Lino acababa
de sementar.
Cando rematei Económicas o señor Lino
cumpriu a súa promesa. Aquel verán repetimos
a rota que el fixo cando marchou por primeira
vez da casa. Portugal, Corfú, Sicilia, onde pasou
un tempo traballando nunhas bodegas de viño
de Marsala e coñeceu a Salvatore Giuliano,
pouco antes de ser asasinado. De alí fomos a
Córcega e Burdeos, cidade na que estivo ás
ordes do coronel Romero desactivando os
detonadores das bombas nazis e inutilizando os
materiais para a construción dunha base de
submarinos.
Rematada a viaxe, falou con meus pais e eu
continuei os estudos nunha prestixiosa
universidade do Canadá. Os gastos correron da
súa conta e da súa conta correu tamén o
empurrón que me ergueu ao máis alto do
mundo.
Agora corría aba abaixo para chegar a tempo.
Para coller a súa man por derradeira vez.
Era o mes de outubro.
Un día de outono no que os raios tombados do
sol pintaban as follas dunha cor distinta e a
quietude do aire deixaba ao mundo en calma, a
morte achegóuselle sen chamar a atención e el,
farto de aguantar o peso da tristura e a
melancolía da vellez, aproveitou para agarrarse
ben forte ao seu sudario gastado e irse con ela.
O esguízaro corpo rendeuse.
Un día de dedos dourados a señora Lola e máis
eu subimos á serra, que agardaba con
imperturbable paciencia polas cinzas do señor
Lino gardadas nunha caixiña branca que el
trouxera de Xapón. Una fermosa caixa de almafí
que tiña tres leóns pelexando tallados na tapa.
No coche, a señora Lola, vestida para a
ocasión, agarraba forte a caixa das cinzas coas
dúas mans e mantiña os brazos estirados para
separala do corpo. Como con medo, como se
transportase algún material radiactivo que a
puidese danar se o achegaba moito ao corpo.
Chegamos a Chanderreis e camiñamos polo
longo lombo de cabalo que forman as chairas da
serra onde o vento toca incansable a súa arpa
de herba, camiñamos ata o principio dos
canóns. Na metade do camiño collín a caixiña
das mans da señora Lola porque a cada paso
parecía que a alma do señor Lino lle pesaba
cada vez máis.
Un pouco máis aló, á nosa dereita, no medio
dun pasto onde apacentaban uns cabalos,
quizais no medio deles houbese tamén algún
alicorno, salientaba unha masa de piñeiros que
parecían de algodón verde coidadosamente
recurtado.
Detivémonos no canto do cavorco e tomei da
caixa unha presada de cinza. Abrín o puño e
unha man de vento espallou no aire unha
mestura de branco, gris e negro que
desapareceu en cuestión de segundos. A
señora Lola e máis eu seguimos coa vista o
axitado voo das cinzas ata que non houbo nada
que ver.
Empecei a baixar coa caixiña nunha man polas
paredes do barranco.
– Coidado, meu fillo a ver se vas caer.
Aló no fondo, encaixada entre dúas paredes de
pedra, latexaba unha vea de prata.
Detívenme ao lado dun pequeno carballo que
ampeaba mentres tomaba un merecido
descanso enriba da rocha á que agatuñara. Aos
pés do carballo, protexida por outras rochas que
formaban unha pequena támara e por unha
maraña de arbustos, debaixo dunha pedra metín
a caixiña de marfil despois de ler por derradeira
vez as palabras que mandei gravar nunha
chapiña de prata que relocía na súa fronte.
PARA AS PERSOAS QUE MÁIS O QUIXERON,
NOS VENTOS DA SERRA CABALGARÁN
PARA SEMPRE AS SÚAS CINZAS.
LINO CAMPELO ROMERO
SEMPRE MESTRE
1916-2008
De volta no coche, a señora Lola, xa coa porta
aberta, botou a vista atrás.
– Ai meu fillo, deixalo aí só, que frío que debe ir
aquí, esquecido e sen unha sepultura a onde
levarlle unhas flores e rezarlle un padrenuestro.
– Era a súa vontade, señora Lola. E xa sabe
que el éralle pouco de flores e nada de rezos. E
non estará só, sempre estaremos con el.
Sempre nos queda a memoria.
– Pero eu poderei rezar e aplicar unha misiña
pola súa alma, non si? Non lle parecerá mal?
– Pode vostede rezar todo o que queira, señora
Lola.◘
Maio 2012
1º clasificado categoría F: Estevo Silva
I
Tan pronto como baixou do coche
puido sentir, antes incluso que o frío da mañá,
os primeiros berros e insultos procedentes da
outra beira da rúa. Era perfectamente
consciente de que acontecería, pero non foi
quen de evitar sentirse mal por atoparse nesa
situación. Curiosamente veulle á cabeza a
lembranza dos días nos que lle tocaba entregar
aos seus pais as notas do instituto. Nunca fora
un estudiante aplicado ata que descubriu a súa
verdadeira paixón e aínda hoxe lamentaba ter
castigado aos seus proxenitores cunhas notas
que poderían deixar cego a calquera que non
estivese preparado para velas.
Namentres avanzaba cara á porta dos xulgados
acompañado por un axente xudicial e cunha
nutrida representación policial controlando aos
centos de persoas que o increpaban,
maioritariamente mulleres, tentaba manter a
compostura do mellor xeito posible. Non erguía
demasiado a cabeza. Nin tiña folgos, nin quería
parecer desafiante ou chulesco ante a multitude
de xornalistas e fotógrafos que se agolpaban ás
portas do xulgado buscando a mellor posición
posible. Aínda así tentaba manter a compostura
do xeito máis digno do que era capaz. Vinte
metros antes de chegar á entrada comezou a
negar nerviosa e levemente coa cabeza,
anticipándose ao tsunami de preguntas que xa
se derramaban sobre el: “Ernesto, por favor,
¿vaste declarar culpable?”, “¿Queres xustificarte
dalgún xeito?”, “¿Tes problemas psiquiátricos?”
eran só algúns exemplos, pero a diversidade de
cuestións era enorme. Ernesto limitábase a
murmurar de xeito case inaudible “Sen
comentarios, grazas.” Estaba canso, adelgazara
polo menos sete ou oito kilos nas últimas
semanas e a súa faciana amosaba claramente o
desgaste que estaba a soportar; incluso os seus
característicos ollos verdes semellaban
igualmente desgastados.
Ao fin entrou no edificio e as portas pecháronse
tralas súas costas. O ruído e o agobio ficaron
fóra. Pensou que estar no interior do xulgado e
sentirse aliviado eran cousas incompatibles. A
isto débense referir cando falan do xulgado de
paz, chanceou consigo mesmo. Fíxolle certa
graza, como todos os centos de parvadas que
se lle pasaban diariamente pola cabeza, pero
non abondo como para alterar o ricto que agora
tiña por face.
Acompañado polo axente, subiu ata o segundo
andar. “Agarde un intre aquí” díxolle sinalando a
unha solitaria e desgastada cadeira arrimada á
parede do corredor. Ernesto descargou o peso
do seu corpo sobre ela e agardou coma quen
agarda o autobús despois dun duro día de
traballo. Non transcorreran dous minutos cando
o garda lle ordenou que pasase ao interior
dunha porta sen letreiro ningún. Ernesto
agardaba nunha habitación deshumanizada,
preparada para un interrogatorio agresivo, pero
ante a súa sorpresa entrou nun despacho amplo
e sobrio, con certo luxo e bo gusto. Unha gran
mesa, probablemente de castiñeiro, dominaba o
centro dun despacho onde abundaban os
andeis con grandes libros. Un gran cadro co
retrato do xefe do estado, ollando como un pai
que che perdoa unha trastada, presidía a
parede frontal da estancia. Escoitou o
inconfundible son dunha cisterna descargando
auga e de seguido abriuse unha porta lateral, do
que agora sabía que era un aseo, aparecendo
por ela un home duns sesenta e poucos anos.
Lavaría as mans antes de tirar da cadea, ou
sinxelamente non as lavou? Esa dúbida non lle
fixo graza, pois a maioría da xente, el incluído,
tiraba da cadea antes de lavar as mans, aínda
que era consciente de que un reducido grupo de
xente primeiro lavaba as mans e despois
baleiraba o contido da cisterna. Desexou que
fose dese segundo grupo cando este se
achegou a el tendéndolle a man:
– Señor Balaguer, un pracer coñecelo.
A Ernesto non lle quedou máis remedio que
darlle a man cun desagrado importante que
gardou para si. De tódolos xeitos pareceulle
percibir certa frescura tranquilizadora na man
que seguía a sacudir a súa cunha forza
moderada.
– Chámeme Ernesto se é posible, por favor.
Faime sentir máis cómodo.
– Ernesto? Ben, tutear non é o máis común
nestas circunstancias, pero si é importante para
vostede que así sexa. Vai precisar sentirse
cómodo... Ernesto. Eu son o xuíz Pouso, pero
pódeme chamar xuíz, a secas. Sente por favor –
dixo sinalándolle unha cadeira acolchada que
tiña fronte ao escritorio, moito máis aceptable
que a do corredor.
O xuíz Pouso agardou a que Ernesto sentase e
logo el mesmo sentou na súa impoñente cadeira
de brazos soltando un suspiro. Abriu un caixón e
sacou unha caixiña de madeira que Ernesto
identificou como artesanía africana. “Recordo de
Nairobi” díxolle cun sorriso ao comprobar que
estaba sendo observado. Sacou da caixa unha
pipa e un paquete de tabaco e comezou a
prepararse unha namentres cantaruxaba unha
canción que Ernesto cría recoñecer.
Ernesto non o sabía pero o xuíz Pouso era, ante
todo, un personaxe peculiar. Os seus grandes
bigotes e a súa longa e branca melena, eran
moi coñecidos dentro do círculo da alta
maxistratura. Puxéranlle o alcume de “O León”
non unicamente polo seu aspecto. Tiña fama de
que, cando agarraba unha presa, non a soltaba.
– Agardo que non lle moleste o aroma ou o
fume do tabaco. Pódeme denunciar ás
autoridades sanitarias se o considera pertinente,
pero entre estas paredes a lei son eu e teño por
costume obedecerme en todo momento –
semellaba que chanceaba, así que Ernesto
tentou amosar un sorriso amable, fracasando no
intento.
– Non se preocupe, non me desgusta.
– Perfecto, entón. Moi ben, señor... Ernesto – o
xuíz adoptou un ton serio, case cerimonial.–
Está vostede aquí por ser sospeitoso de
perpetrar o delicto primeiro, o máis deleznable
de todos os centos de delictos existentes, o
máis ignominioso; un homicidio traspasa todos
os límites imaxinables para unha persoa do seu
status. Con isto non quero dicir que unha persoa
acomodada coma vostede careza de impulsos
homicidas, pero resulta terriblemente curioso
que un home do seu éxito e talento acabe
asasinando a alguén. E moito máis aínda que o
asasinado sexa un dos seus mellores amigos e,
asemade, o actor máis coñecido e respectado
do país.
– Xabier non era amigo meu... xa non –
respondeu Ernesto.
– Evidentemente, señor Balaguer,
evidentemente.
O xuíz dou unhas profundas chupadas á súa
pipa namentres escrutaba entre o fume ao seu
interrogado. Dubidar era algo que non tiña por
costume, case sempre atinaba coas primeiras
impresións, pero neste caso non tiña nin idea do
que realmente acontecía. O home que tiña ante
el coa mirada perdida era Ernesto Balaguer, o
mundialmente famoso director de cine. Un home
que podería chegar a envexar, se así fora o seu
carácter: talentoso, cultivado e casado coa actriz
máis fermosa, ao seu parecer, dende Audrey
Hepburn. Adoraba as súas creacións dende que
viu a primeira delas. Unha historia fermosísima
que narraba as peripecias de tres homes
escapados do manicomio na percura dun
tesouro imaxinario. Unha opera prima arriscada
que conquistou a medio mundo e que o lanzou
ao estrelato. A el e a Xabier Vidal, o seu amigo,
actor fetiche e agora posible vítima. Dende
aquela, Balaguer triunfara en todo o que fixo, e
Vidal con el, entre os dous acumulaban
infinidade de premios por todo o mundo. Tiña
que sabelo todo. Sentía unha curiosidade que ía
máis aló da defensa da xustiza.
– Bueno Ernesto, voulle ser franco... – nese
intre o director, desobedecendo ao seu estado
anímico, imaxinouse ao xuíz vestido de militar
dicindo con voz de pito: queda inaugurado este
pantano.– Levo unhas semanas analizando este
caso e téñolle que dicir que as cousas non
pintan demasiado ben para vostede. Despois
dos interrogatorios a todos os traballadores,
actores, técnicos e demais operarios que están
ás súas ordes no seu último filme, semella claro
que vostede foi o último que estivo con Xabier a
noite da súa morte. Todos os interrogados
coinciden en que quedaron xuntos no set de
rodaxe, a pesar de que vostede asegura que xa
non eran amigos. Ao día seguinte o señor Vidal
aparece morto no set, cunha suposta sobredose
de barbitúricos e vestido aínda coas roupas da
película. Non me pode negar o sospeitoso das
circunstancias. O normal sería quitarse a vida
na casa, ou no vestiario se me apura. Asemade,
existen outras causas pouco comúns nun
suicidio: non hai nota de despedida, nin
aclaración ningunha. É curioso tamén que,
xustamente, o señor Vidal foise quitar a vida o
último día de rodaxe, nin un día antes... Non
obstante vostede non defende a súa inocencia
nin recoñece a súa culpabilidade. Chega incluso
a rexeitar un avogado. Simplemente cala.
O xuíz fixo unha pausa para detectar algunha
reacción na faciana do director, máis este
continuaba ausente. “Señor Balaguer, estase
xogando vostede a cadea perpetua. Tiven a
deferencia de chamalo aquí para que vostede
poida explicar a súa versión con calma e sen
presións. Pero se continúa con este xeito de
actuar volverá a prisión preventiva ata o xuízo.
Vostede verá.”
Por primeira vez Ernesto cambiou de postura
dende que se sentara e mirou ó xuíz aos ollos.
“Antes de comezar voullo dicir claramente: Non
preciso un avogado, son inocente” e despois
engadiu “¿Podería tomar un té antes de falar,
por favor?” preguntou.
Un sorriso asomou entre as barbas do señor
Pouso.
II
“Todo comezou no verán do dous mil
oito. Non facía nin dous meses que
rematáramos de rodar A sospeita, a nosa
cuarta película xuntos. Era momento de
comezar a promoción por boa parte do mundo e
Xabier estaba entusiasmado. Xa tivera un par
ofertas de Hollywood que rexeitara por ser
papeis bastante secundarios e baleiros de
contido, pero desta volta ofrecéranlle un
protagonista e unha gran suma. Aceptou
inmediatamente, claro. A min pareceume ben,
pero tan pronto como firmou o contrato tivo que
abandonar a promoción que estabamos a facer
para comezar de inmediato a estudar o guión.
Como comprenderá iso foi un atranco
importante para os nosos produtores, que se
atoparon sen o actor protagonista para os actos
que nos quedaban por diante, que eran moitos.
Isto supuxo que a miña muller e máis eu
tivésemos que duplicarnos nas aparicións
públicas durante case dous meses. Foi bastante
canso.”
Ernesto parou de falar e sacou un cigarro do
peto, ante a sorprendida mirada do xuíz.
– Levaba sen fumar case cinco anos.– díxolle.
– Comprendo – dixo este anotando algo nun
folio- Que tal se levaba o señor Vidal coa súa
esposa?
– Prégolle que deixe a Anna fóra de todo isto,
señor xuíz – dixo Ernesto cunha seriedade
extrema, mirándolle aos ollos por segunda vez
dende que chegara.
– Señor Balaguer, eu non son un paparazzi ou
un xornalista do corazón. Son o que vai a decidir
a súa sorte neste caso e como tal pregunto o
que a miña experiencia considera necesario
preguntar. Non hai que ser un lince para poder,
cando menos, sopesar a posibilidade de que a
súa fermosa esposa teña algún pequeno papel
nesta trama fóra da pantalla, aínda que sexa
involuntario.
O director apartou a vista de novo. O xuíz
pensou que precipitarse nas preguntas era
cousa de principiantes. Xa conseguira que
Ernesto comezase a falar e non tiña intención
de que parase por causa dunha pregunta fóra
de tempo, así que decidiu deixar correr a
cuestión polo momento. “Continúe por favor,
señor Balaguer” díxolle nun ton conciliador.
Ernesto comprendeu a mensaxe lanzada polo
seu interrogador. Optou por non poñer ao xuíz
nunha situación difícil, sobre todo porque esa
mesma situación poderíase volver na súa
contra.
“Despois da súa primeira película en
Norteamérica tivemos un lixeiro distanciamento.
O normal nestes casos. Un actor debe
aproveitar o seu momento, se é que lle chega, e
Xabier estaba nese momento. Recomendeille
que se instalase en Hollywood, pois eu tiña
proxectados dous documentais e ningunha
película a corto prazo. Semellaba que a fortuna
decidira camiñar da súa man. Todo lle saía ben.
Foi unha época fantástica para os dous.”
Ao xuíz pareceulle detectar unha melancolía nas
súas verbas que lle era familiar. Non era a
primeira vez que escoitaba ese tipo de ton antes
de que un criminal se derrubase consumido pola
culpa. Esperanzado, deixouno proseguir.
“Aínda que seguía sen ter grandes papeis, a súa
fama medraba día tras día. Era un tipo
carismático, como vostede sabe, e tamén un
gran actor. Aportaba frescura á industria. Na súa
terceira película chegou a primeira nominación
aos Oscar. Aínda que supoño que vostede a
estas alturas xa estará informado da filmografía
de Xabier. Semella que estou a facer de
cronista.”Ernesto detivo o seu monólogo unha
vez máis para desesperación do xuíz, que
ollaba esvaecerse a posibilidade dun
derrubamento emocional. Mais non chegara o
señor Pouso a onde estaba con pouca
paciencia, así que, volveu a coller a caixiña do
tabaco e, sen dicir nada, preparouse unha nova
pipa en silencio.
– Non se preocupe por min – dixo o xuíz,
simulando coa mestría que dan os anos que a
interrupción da declaración fora por causa del –
e continúe cando queira. Eu estoulle a escoitar
con atención e, polo que vostede di, a amizade
aínda era inquebrantable.
– Absolutamente.
– Entón? Prosiga por favor, pode que esteamos
chegando a algures.
– Non podemos estar chegando a ningures, pois
como lle dixen non hai parada a onde chegar.
Son inocente.
– Pois cheguemos á súa inocencia con premura.
O tempo pasa Ernesto, e os días na cadea
pesan nas costas e na cabeza, sobre todo na
cabeza.
Ernesto dou un sorbo do té, xa frío, e prendeu
un novo cigarro. Non tiña demasiadas forzas xa,
pero debía continuar. O xuíz estáballe a dar
unhas comodidades que de seguro non tiñan
outros no seu caso. Debía continuar, así tiña
que ser.
“Aproximadamente un ano e medio despois, e
xa cos documentais rematados, a miña muller e
máis eu decidimos comezar a rodar un proxecto
que creáramos entre os dous: O Diario de
Deus.” O xuíz tremeu internamente. O Diario de
Deus era unha das películas que máis gozara
na súa vida. Algo dentro del facíao sentir
culpable desa especie de voyeurismo primixenio
que estaba a sentir. Tiña que tentar manter a
profesionalidade. “Non sei se o sabe, pero Anna
é unha creadora de ideas sublime e a idea
inicial da película foi exclusivamente dela. Eu
simplemente axudei a construír o guión e dirixín
o filme. Por suposto, para o protagonista
masculino chamamos a Xabier. Tivemos que
agardar un mes para que rematase Invasión
Total, algo horripilante de verdade, pero tan
pronto como puido presentouse para comezar a
rodar de inmediato. Os primeiros días foron
frenéticos e marabillosos, facía moito que non
estábamos xuntos e disfrutábamos de todo o
que nos tiñamos que contar e de voltar a
traballar como sabíamos. Pero, co paso das
semanas, vimos que Xabier xa non era o
mesmo home que coñecíamos. Observamos
que, en ocasións, tiña malos modos con xente
do equipo. Bebía demasiado e descansaba
pouco. Un dos últimos días de rodaxe Anna
doume unhas indicacións de como ela cría que
debía de actuar o personaxe de Xabier nun dos
momentos álxidos da película. Tomouno moi
mal. Primeiro burlouse de min, despois gabouse
das súas interpretacións e rematou insultando a
Anna terriblemente entre delirios e paranoias.
Boteime a el e rematamos a golpes. Un
desastre. Certo é que ó día seguinte debeu
reflexionar e desculpouse con nós e o resto de
todo o equipo, e para iso tamén fai falla valor,
pero a partir dese día as cousas cambiaron para
todos. ”
O xuíz Pouso ficou perplexo uns instantes e tivo
que facer auténticos esforzos para poder
abstraerse da maxia que para el significaba
saber esa historia única e privada sobre unha
das obras de arte que máis adoraba.
– E aínda así O Diario de Deus levou case
todos os premios nacionais e internacionais que
podía levar, incluído varios de mellor actor para
o señor Vidal – dixo o xuíz agochando o seu
abraio.
– Por suposto, e sobradamente merecidos, pero
unha cousa non ten que ver coa outra, señor
xuíz. O Diario é unha gran historia. Non conta
con grandes adornos e non ten demasiados
efectos especiais, pero é un traxecto sen
paradas. Unha historia, na miña opinión, pode
carecer de todo agás da necesidade de
transitala para chegar ó seu fin, da curiosidade
por ver que pasa a cada momento ou da
importancia de accións ou frases que, en
principio, semellan case de recheo e poden ser
pistas ou datos de importancia máxima dentro
da trama. Cando unha historia coma esta
aparece, todos debemos congratularnos e
deixarnos levar por ela sen condicións, poñerlle
corazón e vontade. Ela encárgase do resto.
– Quere dicir que calquera outro grupo de
profesionais podería ter conseguido un éxito
similar ao seu?
– Non necesariamente. Pero cun bo guión e
xente preparada a historia podería transitar por
cauces semellantes.
– E como quedaron as relacións co señor Vidal
despois da película?
– Bueno, – o director pasou as mans pola
cabeza- fixemos a promoción unhas poucas
semanas e cada un de nós voltou ás súas vidas.
Eu púxenme a traballar nos vindeiros proxectos
e Xabier seguiu rodando a ritmo frenético.
Volvémonos ver en diversas entregas de
premios, dándonos moitos bicos e todo iso. Pura
fachada.
Ernesto suspirou. Sentía como se levara unha
malleira no interior da cabeza. O tempo e o
cansazo exercían de martelo implacable. Cada
vez custáballe máis traballo continuar a falar, e
aínda máis custoso era prestar atención a un
interlocutor. O xuíz era consciente dese feito, el
tamén comezaba a estar canso e famento.
Considerou que un pouco máis de
magnanimidade sería dabondo para poder
chegar ao fin da historia, no caso de que tal fin
existise, de modo que ofreceu ao director facer
unha parada para comer e unha chamada á súa
muller a cambio de continuar unha hora despois.
Ernesto dixo si.
III
– Seguro que estás ben? Deixa que me
achegue ó xulgado, por favor – as bágoas de
Anna case fluían a través do auricular,
enchendo de tenrura o corazón de Ernesto.
– Non. Non veñas Anna. Non te preocupes, que
estou ben, miña rula. Xa queda menos para que
isto remate, xa verás. O xuíz non parece un mal
home, estame a tratar bastante ben. Ti tranquila.
Mañá tés que ir á estrea e debes estar preciosa
e relaxada. Confía en min.
– Como pretendes que vaia á estrea contigo
aínda na cadea? –berroulle ela.
– Confía en min. Agora téñote que deixar.
Queda tranquila, dacordo? Quérote.
– E eu a ti.
Ernesto colgou o auricular do teléfono de
moedas do xulgado e ficou un momento fronte a
el, facendo esforzos para que as súas propias
bágoas ficasen no seu interior. Foi o propio
teléfono quen o axudou a fuxir do dramatismo
murmurándolle que fixese unha historia sobre el,
que tiña moitas cousas que contar. Imaxina as
conversas que teño transmitido neste lugar,
supuxo que lle diría. O director tomou unha nota
mental sobre a posibilidade dunha nova historia
para desenvolver e voltou ó despacho do xuíz
Pouso acompañado polo fiel axente, que en
ningún momento se separou do seu carón, pero
que soubo respectar a súa intimidade.
Pregúntome se serían tan amables de non ser
quen son, pensou. Sabía cál era a resposta.
“Despois de O Diario de Deus, Anna e máis eu
tomámonos unha temporada de vacacións lonxe
de todo, pero en cousa de tres meses xa
estabamos a traballar nun novo proxecto. A
nosa penúltima película ata o momento:
Europa. Este filme elaboreino exclusivamente
para Anna. Non quería dirixir a ninguén máis
que a ela nesta ocasión. De feito, a penas hai
un par de figurantes e un actor secundario.
Trata sobre a historia dunha científica espacial
que está a traballar nunha da lúas de Xúpiter.
Tivemos un gran éxito de crítica e galardóns,
pero non fixemos demasiada taquilla. Foi un
golpe económico importante para a produtora.”
O xuíz Pouso coñecía case todo o que o director
Balaguer estaba a contar, pero nin se lle pasaba
pola testa interrumpilo para nada. Agora o ritmo
era o axeitado. Ernesto continuaba. “Un mes
despois da estrea de Europa chamoume
Xabier. Estaba algo bébedo, supoño. Quería
que voltáramos a traballar xuntos. Pediume que
o perdoáramos, que tivera diversos problemas,
que desexaba traballar con nós novamente. Nun
principio díxenlle que o pensaría, pero
realmente non tiña intención de ceder. Foi Anna
quen me convenceu. Quería que fixéramos as
paces. Asemade, a produtora considerou que
facíamos mellor equipo xuntos que separados,
así que puxémonos mans á obra con este filme
que mañá debuta nos cines de todo o mundo.”
– Expiación. – dixo o xuíz Pouso – Ten
pecados que purgar, Ernesto?
– Os que poida ter calquera, señor xuíz, nin un
máis.
- Sabe que me custou un ollo da cara conseguir
unha entrada para a estrea da súa película
nesta cidade? Coñécese que coa morte de
Xabier e con vostede na cadea provisional, o
morbo e a curiosidade por ver Expiación é
desmedido.
– Vaia – sorprendeuse o director- non sabía que
a xente da súa posición tivese dificultades para
conseguir este tipo de cousas. Tiña por certo
que unha chamada telefónica era abondo.
– Pois xa ve que non. Cónteme, como foi esta
última rodaxe co señor Vidal?
Ernesto cambiou de postura na cadeira.
Semellaba que este era o tramo final dun
interrogatorio disfrazado de entrevista persoal,
ou viceversa. O xesto, un pouco máis relaxado
nas últimas horas, mudou de novo a unha
seriedade profunda. A voz do director perdeu
toda cadencia rítmica e tornou monocorde. “Foi
a mellor rodaxe con Xabier de toda a miña vida.
Estivo sublime día tras día, semana tras
semana, durante os tres meses que estivemos
inmersos nesta historia. Facilitou moitísimo o
traballo a todos e, persoalmente, en ningún
momento me forzou a perdoalo. O último día, ao
rematar, despois dunha pequena celebración no
set con todo o equipo, é certo que quedamos a
soas. Falamos ó redor dunha hora de cousas
máis ou menos importantes. Despois eu
marchei. El dixo que tiña que mudarse e
marchaba tamén. Iso é todo. O que aconteceu
despois foi sen a miña presencia, asegúrollo ”.
O xuíz incorporouse apoiando os cóbados sobre
o escritorio e entrelazando as mans. Observou a
Ernesto, buscando a súa mirada. Algo non
estaba ben. Quería, precisaba crer ao director.
Pero estaba seguro de que algo se lle
escapaba. “Iso é todo o que me ten que contar?”
preguntoulle. Ernesto moveu a cabeza
afirmativamente. A súa señoría rañou a barba
durante un instante, dubitativo.
– Está ben. Como comprenderá, a súa
testemuña sen probas non é abondo para
deixalo ceibe, sen máis. O que si vou a ordenar
é que o deixen en arresto domiciliario ata o día
do xuízo e despois que sexa o que teña que ser
–dixo o xuíz.
– Agradézollo. – dixo Ernesto sen disimular un
pouco de alivio– Non me virán mal unhas
vacacións forzosas na casa. Anna vai a estar
encantada. De seguro que lle manda unha caixa
de puros.
– Mellor que a traia persoalmente – dixo o xuíz
cun sorriso burlón – Agora en serio, señor
Balaguer, saiba vostede que se no xuízo se
amosa a súa culpabilidade non me vai a tremer
a man. Esta é unha nova deferencia para con
vostede polas horas de lecer que me ten dado.
Considéreo coma o mellor pago que lle darán
nunca polo seu traballo. Agora pode marchar,
que teña moita sorte co seu novo filme.
Un delicioso aroma a chocolate quente invadía a
casa-cárcere de Anna e Ernesto. Anna tiña unha
debilidade por esa bebida e a Ernesto
encantáballe que ela o preparase cando
estaban na casa. Levaban quince días tomando
chocolate quente polas tardes e vendo a
televisión xuntos no sofá. De cando en vez
buscaban os programas de cine. Expiación
estaba a romper todos os rexistros da
decadente industria cinematográfica. Dende
logo, a morte de Xabier e as sospeitas sobre a
súa implicación tiñan boa parte de culpa, pero
cando a xente saía do filme non lembraba a
causa que os levara ata alí. Se non fose pola
proximidade do xuízo, todo sería perfecto para
os dous. De súpeto, a paz chocolateada foi
interrompida por un teléfono.
– Diga? – contestou Anna.
– Boas tardes. O señor Balaguer, por favor? –
dixo unha voz profunda.
– Un momento. – Anna pasoulle o telefono ó
seu home.
– Sí, con quén falo? –preguntou Ernesto.
– Parabéns señor Balaguer.
– Xuíz Pouso. – o director recoñeceu de
inmediato ao interlocutor- esta chamada si que
non a agardaba. Grazas, pero parabéns por
que?
– Pois por todo, querido amigo. – a voz do xuíz
soaba divertida. – Primeiro polo éxito do seu
filme. Segundo porque me pareceu, coma
sempre, unha obra mestra. E terceiro pola
fantástica xogada final, unha guinda de
dimensións titánicas, unha audacia sen ética
ningunha pero efectiva. Aínda que debería estar
anoxado con vostede, pero en fin, supoño que
tiña que ser así.
– Perdoe xuíz, – Ernesto non comprendía – pero
estou un pouco perdido. De que guinda me fala?
– Está ben, se quere seguir con este xogo que
así sexa – o xuíz continuaba de bo humor. –
Non hai nin dúas horas que un avogado de
bastante fama nesta cidade apareceu no meu
despacho cun documento curioso de verdade:
unha declaración firmada polo propio Xabier
Vidal ante notario asumindo o seu suicidio e
exculpando a calquera outra persoa de calquera
cargo relacionado coa súa morte. Que curioso,
verdade? Xusto dúas semanas despois da
estrea. Por que non me dixo que o señor Vidal
era enfermo terminal?
Nese preciso intre Ernesto comprendeuno todo.
Unha dor descoñecida e especialmente amarga
dou cos seus xeonllos no chan e crebou a súa
gorxa.
IV
"O cansazo de todas as ilusións... A
súa perda... A inutilidade de telas... O
antecansazo de ter que telas para perderlas... A
amargura de telas no pasado... A vergoña
intelectual de telas sabendo que terían tal fin. É
unha cita de Pessoa que lin hai pouco e que me
chegou ao máis adentro. Supoño que a
coñecerás.” Xabier Vidal, aínda vestido de
Garda Civil dos anos cincuenta, sostiña unha
cervexa na man namentres seguía falando:
“Fóiseme a olla, Ernesto. Pídovos perdón unha
vez máis. De corazón. Non fun quen de
conterme en moitos momentos da miña vida,
pero aínda estou a tempo. Quérovos aos dous e
nun futuro próximo amosareivos o moito que vos
quero. Teño un plan. Sei que o último filme dou
moitas perdas, pero ti tranquilo. Xa verás como
con este arrasamos, aínda que teñas que pasar
un mal rato.” Ernesto sentía mágoa polo seu
amigo. Realmente estaba moi desmellorado, e
en ocasións desvariaba un pouco. Unicamente
cando a cámara comezaba a gravar voltaba a
ser o de sempre. Xabier rematou a cervexa dun
grolo e tirou a botella baleira ao chan. “Voume
mudar. Ti vaite indo, xa nos veremos.” Cando
Ernesto estaba a piques de saír pola porta
Xabier chamouno e díxolle: “Sabes unha das
cousas que máis me gusta do novo filme? O
título: Expiación. Si señor. E tanto!” Ernesto
sacudiu a cabeza sen entender nada e saíu pola
porta.◘
Fin
Concello de Boiro
Plaza de Galicia s/n
15930 Boiro (A Coruña)
www.boiro.org