DerrigorrezkoBigarrenHezkuntzako3. eta 4. mailak
3. eta 4. mailakJarduera: etorkizunerakobizitza aurreztuz:hozi-plasmaren biltegia
Irakaslearentzako gida
OLARIZUKO LORATEGI BOTANIKOA(OLB)
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
2
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
AURKIBIDEA1. AURKEZPENA .............................................................................. 32. HELBURU OROKORRAK ............................................................. 3 3. HARTZAILEAK ............................................................................ 34. METODOLOGIA .......................................................................... 35. JARDUERAREN DESKRIBAPEN OROKORRA ............................. 4
5.1. Jardueraren garapena eta tenporalizazioa 45.2. Jardueraren deskribapena eta materialak 5
6. JARDUERAREN EDUKIAK ........................................................... 6
7. CURRICULUM TXERTAKETA ........................................................ 77.1. Oinarrizko konpetentziak 7
7.1.1. Oinarrizko zehar-konpetentziak 7
7.2.Disziplinarteko oinarrizko konpetentzien etajarduera eta arloko edukien arteko erlazioa 9
8. EBALUAZIOA .............................................................................. 139. INFORMAZIO OSAGARRIA ........................................................ 13
9.1. Gomendio orokorrak 139.2. Jarduerarekin erlazionatutako informazioa 13
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
3
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
1. AURKEZPENA
Azken hamarkadetan lorategi botanikoek, landare biziak, herbarioa eta beste bilduma batzuk osatzen dituz-ten erakusketa klasikoei, hozi-plasma bildumak gehitu dizkiete. Bilduma hauek ugalketarako ahalmena duen material begetal bizia izan ohi da, gehienetan haziak.
Honela izanik, Olarizuko Lorategi Botanikoan (OLB) 2010. urtean Hozi-plasmaren biltegia proiektua abian jari zen eta 2011ean ekin zion lanari.
Erakunde honek bi helburu nagusi ditu. Batetik Euskal Autonomia Erkidegoko eta mugakide diren inguruko mehatxatutako flora basatiaren, endemikoaren eta bereziaren epe luzerako kontserbazioaren alde lan egi-tea, eta ingurune horretan bertan, Batasunaren intereseko habitaten berezitasunak kontserbatzea eta egi-turazko espezieen alde lan egitea. Bestetik haziak lortzea eta OLB aren landare bizien bildumak osatzeko beharrezko aleak lortzea.
Hozi-plasmaren lan garrantzitsu honez gain, ekimen honek kontzientzia sortzeko, hezkuntzarako eta hirita-rren inplikazioa lortzeko baliabide interesgarria da.
2. HELBURU OROKORRAK Ulertzea gaur egun beharrezkoa dela Biodibertsitatea kontserbatzea.
Ikasleak haziak kontserbatzearen garrantziaz kontzientzia har dezatela, batez ere mehatxatu-tako espezieetan, hori baita biodibertsitatea babesteko bideetako bat.
Ikasleei Olarizuko Hozi-plasma biltegiaren proiektua, helburuak eta funtzioak ezagutzera ema-tea.
Hozi-plasma biltegian garatzen den lanketa zientifikoa Ikasleei gerturatzea.
Erabakiak hartzeko lagunduko dieten jarrera kritikoak Ikasleengan bultzatzea.
3. HARTZAILEAK
Jarduera Vitoria-Gasteizko ikastetxeetako Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailako ikasleei zuzenduta dago.
4. METODOLOGIA
Olarizuko Hozi-plasma biltegira bisita gidatua eta hazien garbiketa egiteko tailer praktikoa (haziak kontser-batzeko aurretik egin beharreko lana).
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
4
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
5. JARDUERAREN DESKRIBAPEN OROKORRA
Jarduera Olarizuko hozi-plasma biltegia ezagutzean oinarritzen da. Biodibertsitatearen kontserbaziorako be-tetzen duen funtzioa, helburuak eta garrantzia ulertzea. Jardueran zehar ikasleak landareen ugalketarekin erlazionatutako oinarrizko ezaguerak gogoratuko ditu. Biltegiko instalazioetatik bisita gidatua eginez, bertan lan egiten duten zientzialarien lekuan jarriko da hazien garbiketa praktikoa eginez, eta zuzenean ikusiko du bertako mehatxatutako espezie baten birsartzea.
5.1. JARDUERAREN GARAPENA ETA TENPORALIZAZIOA
Jarduerak 3 orduko iraupena du (9:00 eta 12:00 bitarte). Hona hemen sekuentziazioa eta edukien garapena:
JARDUERA GUNEA GARAPENA /METODOLOGIA EDUKI OROKORRAK DENBORA
Aurkezpena (P) Olarizuko etxaldea
Hezitzaileen eta jardueraren aurkezpena
Taldearen ongi etorria, Olarizuko parkea, Lorategi botanikoaren, eta
etxaldearen aurkezpena. Jardueraren dinamika.
5 min
“izotz polarrekobunkerra”(A1)
Olarizuko etxal-dearen
ikus-entzunezko gela.
Multimedia aurkezpena.Taldeko lana.Elkar-jartzea.
Svalbarg-eko hozi-plasma biltegia. Hazi-landutako hozi-plasma biltegi-
ra sarrera. 30 min
“landareen ugalketa:haziak”(A2)
Olarizuko etxal-dearen
ikus-entzunezko gela.
Multimedia aurkezpena.Elkar-jartzea.
Zer da hazia? Hazi motak Polinizazioa Ernalketa
Fruitu eta haziensakabanatzea
Hazien garrantzia Hazien kontserbazioa Hozi-plasma
biltegian.
35 min
“Hozi-plasma biltegiaezagutuz”(A3)
OLBko aren hozi-plasma
biltegiko instalazioak
Bisita gidatua
Hozi-plasma biltegiko gune desber-dinetatik ibilbidea: haziak bildu eta heltzeko sala, laborategia, ernetze
ganberak, lehortze eta ultra-lehortze ganberak eta haziak biltegiratuko
diren izozte-kontserbazio ganbera.
35 min
“Haziak garbituz”(A4) Olarizuko etxaldearen gela Haziak garbitzeko tailer praktikoa
Hazia banatzeko garbiketa tekni-kak.
Haziak kontatu eta paperezko zo-rrotan gordetzea, hozi-plasma bilte-giko teknikariek egiten duten bezala.
35 min
“Haziak izoztea bainozerbait gehiago”(A5)
Olarizuko etxaldearen gela Gida dikotomikoa Zertarako balio du Olarizuko
Hozi-plasma biltegiak? 15 min
“Hozi-Plasma biltegiak mehatxatutako landareen kontserbazioa laguntzen
du.”(A6)Olarizuko zelaia Landa-guneko bisita
Hozi-plasma biltegiko haziak era-biliz, desagertze arriskuan dagoen espezie baten birsartzea egin den
gunera bisita.
20 min
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
5
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
5.2. JARDUEREN DESKRIBAPENA ETA MATERIALAK
“Izotz polarreko bunkerra”((A1): ikasleen arreta jasotzeko, Svalbargeko hozi-plasma biltegiaren irudi batzuk erakutsiko dira. Horien bitartez hezitzaileak irudietan agertzen den bunkerraren barnean zer dagoen asmatzera gonbidatuko ditu partehartzaileak. Horrela jabetuko dira bunkerra haziak gor-detzen diren “munduaren amaierako ganga” bezala ezagutzen den proiektua dela.
Materialak: PowerPoint aurkezpena.
“Landareen ugalketa: haziak” (A2): Multimedia aurkezpen baten bidez landareen ugalketa (se-xuala eta asexuala) berrikusiko dute, haziengan indarra jarriz. Hazien berezitasunak eta zatiak az-tertuko dituzte, haziek eboluzioan izan duten garrantzia azpimarratuz. Polinizazioaren eta fruitu eta hazien sortzea analizatuko dute.
Hozitze (erneketa) prozesua aztertuko dute, hori baita haziak baldintza jakinetan landare berri bat sortzeko kapazitatea duten prozesua. Biodibertsitatea babeste aldera, haziak kontserbatzeko beharra azalduko zaie eta prozesu hori hozi-plasma biltegian zer baldintzatan ematen den.
Materialak: PowerPoint aurkezpena.
“Hozi-plasma biltegia ezagutuz” (A3): Hozi-plasma biltegiko bisitan, azpiegitura honek dituen gune desberdinetatik egingo dute ibilbidea ( haziak bildu eta heltzeko sala, laborategia, ernetze ganbe-rak, lehortze, ultra-lehortze eta haziak kontserbatzeko ganberak).
Materialak: sala desberdinen eta bertan ematen diren prozesuen irudiak.
“Haziak garbituz” (A4): Tailer praktikoa. Ikasleak haziak kontserbatzeko aurretik egin beharrezko fase honetan parte hartuko du (espezie desberdinetako haziak garbitu eta kontatu).
Materialak: - Landan jasotako espezie desberdinetako fruitu eta haziak.- Haziak garbitzeko beharrezko tresneria.
“Haziak izoztea baino zerbait gehiago” (A5): Oinarritzat hartuko da “gida dikotomikoa” itxura duen mezuekin idatzitako fitxa (bi mezuen artean aukeratu behar da uneoro, azken erantzunera iritsi arte). Ikasleak erantzungo dituen galderen bidez, bukaeraraino iritsiko da. Tankera honetako gaiak izango dira: Hozi-plasma biltegiaren helburu nagusia, bertan gordetzen diren hazi motak, haziak kontserbatzeko beharra, biodibertsitatea mantentzeko tankera honetako ekintzen laguntza, hazi transgenikoak, etab.
Materialak: Gida dikotomikoa.
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
6
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
“Hozi-Plasma biltegiak mehatxatutako landareen kontserbazioa laguntzen du” (A6): Olarizuko landatan Galium boreale birsartzea egin den gunera egingo da bisita. Han bertan espeziea-ren deskribapen laburra egingo da, mehatxupean egotearen arrazoiak, birsartzea eta espezie hau kontserbatzearen garrantzia aipatuko dira.
Materialak: Panelak eta Galium boreale-ren irudi plastifikatua.
6. JARDUERAREN EDUKIAK
ADIERAZPENEKOAK- Landareen ugalketa motak: sexuala eta asexuala.- Haziaren egitura, berezitasunak eta landarearen ugalketan betetzen duen funtzioa.- Landare-erreinuan ugalketa prozesuan parte hartzen duten egiturak: hazia, polena eta espora.- Polinizazioa, eta prozesu horretan parte hartzen duten landarearen egitura desberdinak.- Erneketa prozesua eta hori gertatzeko beharrezkoak diren faktoreak. - Hozi-plasma biltegien helburu eta funtzionamendua eta bereziki OLB-koa.- Hazien kontserbazioa: biltzea, garbiketa, erneketa, lehortzea, ultra-lehortzea eta izoztea.- Mehatxatutako landaretzaren adibideak Vitoria-Gasteizko udalerrian.
PROZEDURAKOAK. - Olarizuko hozi-plasma biltegian erabiltzen diren erreminta eta tresneriarekin trabatzea.- Hazien garbiketa prozesuan parte hartzea.- Metodo zientifikoa jarraituz laborategian lan egitea.- Hausnarketa egitea, iritziak eta ikuspuntu desberdinak trukatzea eta gaur egun hozi-plasma biltegien beharraren inguruan eztabaidatzea.
JARRERAKOAK- Jarrera kritikoa bultzatzea.- Bakarkako lanaren bidez ikaslearen autonomia garatzea.- Lan taldean modu aktiboan lan egin eta taldearen iritzi desberdinak errespetatzen ikastea.- Lanerako materialak arduraz erabiltzea.- Ingurune naturalaren ezagutzaren aldeko interesa piztea eta berau babesteko eta kontserbazioaren aldeko jarrera garatzea.- “ex situ” metodoen bidez biodibertsitatea babesteko beharra baloratzea. - Mehatxatutako landaretzaren kontserbazioaren garrantzia ezagutzea.
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
7
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
7. CURRICULUM TXERTAKETA
Jarduera hau proiektu independentea da, baina era berean irakaskuntza arautuarekin bat dator, hau da, Eus-kal Autonomia Erkidegoan Oinarrizko Hezkuntzarako abenduaren 22ko 236/2015 DEKRETUAN ezarritako curriculumean oinarritua.
Horrela izanik, dagokion ikas mailarako eta konpetentzien bidezko hezkuntzarako Curriculumak ezarritako edukiak betetzen ditu.
a) Materia nagusia: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA
b) Gaia: HOZI-PLASMA BILTEGIA: ETORKIZUNERAKO BIZITZA AURREZTUZ
c) Maila: Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak.
d) Proposamenaren testuingurua:Olarizuko lorategi botanikoarekin uztartuta, 2010-ean hozi-plasma biltegiaren proiektua martxan jarri zen eta 2011-an hasi zuen bere ibilbidea.Erakunde honek bi helburu nagusi ditu. Batetik Euskal Autonomia Erkidegoko eta mugakide diren inguruko mehatxatutako flora basatiaren, endemikoaren eta bereziaren epe luzerako kontserba-zioaren alde lan egitea, eta ingurune horretan bertan, Batasunaren intereseko habitaten berezita-sunak kontserbatzea eta egiturazko espezieen alde lan egitea. Bestetik haziak lortzea eta OLB aren landare bizien bildumak osatzeko beharrezko aleak lortzea.
7.1.- OINARRIZKO KONPETENTZIAK
Eusko Jaurlaritzaren HEZIBERRI 2020 proiektuak dion moduan, bi konpetentzia mota onartzen dira: oinarrizko zehar konpetentziak curriculumaren baitan edozein materia edo arlori dagozkionak eta disziplina barnekoak.
7.1.1.- Oinarrizko zehar-konpetentziak
1. Hitzezko, hitzik gabeko komunikaziorako eta komunikazio digitalerako konpe-tentzia Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa eta komunikazio digitala modu osagarrian erabiltzea da, komunikazio egokiak eta eraginkorrak egiteko egoera pertsonal, sozial eta akademikoetan.
2. Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotza izatea da, ika-sitakoa erabili eta beste testuinguru eta egoera batzuetara transferitzea, norberaren ikaskuntza autonomiaz antolatzeko.
3. Elkarbizitzarako konpetentzia Pertsonen arteko, taldeko eta komunitateko egoeretan elkarrekikotasun-irizpideekin parte hartzea da, gainerako pertsonei aitortuz nork bere buruari aitortzen dizkion eskubideak eta betebeharrak, eta horrela, ekarpen bat egitea norberaren eta guztion onari.
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
8
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
4. Ekimenerako eta espiritu ekintzailerako konpetentzia Ekimenez jardutea eta prozesu ekintzailea ausart eta eraginkor kudeatzea da egoera eta testuin-guru pertsonal, sozial, akademiko eta lanekoetan, ideiak ekintza bihur daitezen.
5. Norbera izaten ikasteko konpetentziaBizitzako hainbat egoera eta esparrutan norberari sortzen zaizkion sentimenduez eta pentsa-menduez hausnartzea eta norberak egiten dituen ekintzez gogoeta egitea, eta, horien gainean egiten den balioespenari erreparatuta, haiek sendotzea edo doitzea; finean, pertsonaren auto-rrealizaziorako bidea egitea bere dimentsio guztietan, etengabeko hobekuntzaren bidez.
Hurrengo taulan jarduerak eta konpetentziak erlazionatuta azalduko dira. (jardueraren hasierako hizkiz identifikatuta).
JARDUERAZEHARKAKOOINARRIZKOKONPETENTZIAK
1 2 3 4 5
Aurkezpena (P) P X X X X
“izotz-polarreko bunkerra”(A1) A1 X X X X X
“Landareen ugalketa: haziak”(A2) A2 X X X X X
“Hozi-plasma biltegia ezagutuz”(A3) A3 X X X X X
“haziak garbituz”(A4) A4 X X X
“Haziak izoztea baino zerbaitgehiago”(A5) A5 X X X X
“Hozi-plasma biltegiak mehatxatu-tako landareen kontserbazioa laguntzen du”(A6)
A6 X X X X
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
9
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
7.2. DISZIPLINARTEKO OINARRIZKO KONPETENTZIEN ETA JARDUERA ETA ARLOKO EDUKIEN ARTEKO ERLAZIOA
Disziplina arloan, garatu behar diren konpetentziak hauek dira: soziala eta hiritarra, hizkuntza eta lite-ratura komunikaziokoa, matematika, zientzia, teknologikoa, artistikoa, eta motorra.
K O N P E -TENTZIA IKASGAIAK BLOKEAK AZPIBLOKEAK EDUKIAK JARDUERA
ZIEN
TZIA
RAKO
KO
NPE
TEN
TZIA
BIO
LOG
IA E
TA G
EOLO
GIA
1.M
ULT
ZOA.
Edu
ki k
omun
ak
A. Arlo eta ikas-gai guztietan
komunak diren oinarrizko
zehar-konpe-tentziekin lotutako edukiak.
• Informazioa identifikatzea, lortzea, gordetzea eta berreskuratzea.
• Informazio-iturrien eta informazioaren beraren egokitasuna ebaluatzea.
• Informazioa ulertu (alderatu, sailkatu, sekuentzia-tu, aztertu eta laburtu), buruz ikasi eta adieraztea (deskribatu, definitu, laburtu, azaldu...).
• Informazioa balioetsi eta adieraztea (argudiatu, justifikatu...).
• Ideiak sortu, aukeratu eta adieraztea.• Ideiak, zereginak eta proiektuak planifikatzea,
eta haien bideragarritasuna aztertzea.• Planifikatutakoa gauzatzea, eta beharrezkoa iza-
nez gero, egokitzea.• Planifikatutakoa eta egindakoa ebaluatzea, eta
hobekuntza-proposamenak lantzea.• Lortutako emaitza jakinaraztea.• Harremanak eta komunikazioa lantzea (enpatia
eta asertibitatea).• Taldean ikasteko lanetan laguntzea eta elkarla-
nean aritzea.• Giza eskubideak eta gizarteko konbentzioak
errespetatzea.• Gatazkak kudeatzea.• Norberaren gorputza erregulatzea.• Norberaren emozioak erregulatzea.• Norberaren alderdi kognitiboa erregulatzea.• Norberaren komunikazioa erregulatzea
(hitzezkoa, hitzik gabekoa eta digitala).• Norberaren jokabide morala erregulatzea.• Norberaren motibazioa eta gogo-indarra erregu-
latzea.
Jarduera guztiak
B. Ikasgai honetako
multzo guztien eduki komunak
• Metodologia zientifikoa eta haren oinarrizko ezaugarriak fenomeno naturalak eta benetako egoerak aztertzeko, identifikatzeko eta ebazteko aplikatzeko irizpideak eta jarraibideak: behaketa, eztabaida, hipotesiak egitea, egiaztatzea, espe-rimentazioa, ondorioak ateratzea eta emaitzak jakinaraztea.
• Lan zientifikoaren berezko estrategiak, lagun-garriak direnak alderdi hauekin lotutako jarrerak garatzeko: jakin-mina, interesa, zehaztasuna eta zorroztasuna, sormena, pentsamendu kritikoa, ahalegina eta autonomia norberaren lanean, eta jarrera aktiboa eta arduratsua lanean.
• Eguneroko bizitzan baliabideekiko jarrera ardurat-sua izateko eta ingurumena hobetzeko jarduerak garatzeko estrategiak.
• Gizakiak, bizi ahal izateko, naturarekiko duen mendekotasuna aintzat hartzeko baliabideak.
• Zientzian jarduten duten pertsonen ikuspegi es-tereotipatua gainditzeko estrategiak, sexuen araberako estereotipoak gaindituz, eta ezagutza zientifikoak testuinguru sozialetik eta historikotik ateratzekoa gainditzekoak.
• Biologiako eta geologiako laborategian erabiliko den oinarrizko materiala erabiltzeko prozedura.
• Behatzeko tresnak, haien atalak eta erabilera: mi-kroskopio estereoskopikoa, mikroskopio optikoa eta mikroskopio digitala.
• Portaera-, lan-, eta segurtasun-arauak laborate-gian eta landa-lanetan.
Jarduera guztiak
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
10
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
KONPE-TENTZIA IKASGAIAK BLOKEAK AZPIBLOKEAK EDUKIAK JARDUERA
BIO
LOGI
A ET
A GE
OLO
GIA
DBH-
KO 3
. MAI
LA:
Mat
eria
ren
egitu
ra-u
ni-
tate
a et
a an
tola
keta
5. M
ULT
ZOA.
Giza
kia
eta
ingu
rune
a.
Ekos
istem
ak
• Giza ekintzak ekosistemetan duen eraginen ba-lioespena: autonomia-erkidegoko naturagune ba-bestuak.
A1, A5,A6
BIO
LOG
IA E
TA G
EOLO
GIA
DBH-
KO 4
. MAI
LA:
lsin
tesi
teor
iko
hand
iak
4. M
ULT
ZOA.
Eko
logi
a et
a in
guru
men
a
Ekosistemen egitura
• Ekosistemaren osagaiak: komunitatea eta bioto-poa. Biodibertsitatea.
A1,A2,A3,A5,A6
Gizakiaren jardueren inpaktuak
ekosistemetan
• Garapen iraunkorra• Giza jarduera eta ingurumena. Inpaktuak• Natura-baliabideak. motak.• Ingurumena zaintzeko beharraz jabetzea eta hura
errespetatzeko elkartasuneko jarrerak• Babes-estrategiak. Espazio eta espezie babestuak
Euskal Herrian.
A1, A2,A3,A5,A6
KON
PETE
NTZ
IA S
OZI
AL E
TA Z
IBIK
OA
GEO
GRA
FIA
ETA
HIS
TORI
ABI
GAR
REN
HEZ
KUN
TZAK
O 3
. MAI
LA
1. M
ULT
OZA
B.- Ikasgai honen eduki
multzo guztietarako
komunak diren edukiak
Prozedurak• Produkzio-paisaien konfigurazioan ingurunearen
eta giza ekintzaren artean gertatzen diren inte-rakzioak aztertzeko jarraibideak.
• Gaur egungo ingurumen-arazo, arazo ekonomiko, politiko edo beste alor bateko arazoak konpontze-ko, kasuak aztertzeko edo eztabaidak egiteko ja-rraibideak.
• Gertaera bati buruzko informazioak kritikoki aztert-zea.
Jarrerak eta balioak• Baliabide naturalak oraingo eta etorkizuneko giza-
teria osoaren ondare naturaltzat jotzea.• Jarrera kritikoa munduko aberastasunaren ba-
naketa desorekatuaren aurrean, eta pertsona eta herrien arteko desberdintasunak gaitzestea.
• Talde-lanetan edo bestelako zeregin kolektiboetan parte hartzea, modu aktibo eta eraikitzailean.
A1,A2,A3,A4,A5,A6
2.M
ULT
ZOA
Giza
esp
azio
a.
Anto
lake
ta e
kono
mik
oa,
sozi
ala
eta
politi
koa • Giza ekintza lurraldearen gainean. Gizatiartutako
paisaiak..
• Ingurumen-arazoak. Kutsadura. Garapen jasanga-rria.
• Baliabide naturalen aprobetxamendua eta etorki-zuna.
A1,A2,A3,A4,A5,A6
GEO
GRA
FIA
EHI
STO
RIA
4º E
DUCA
CIO
N
SECU
NDA
RIA
BLO
QU
E 4.
El
mun
do a
ctua
l
• Globalizazio ekonomikoa eta garapen jasanga-rria. Interdependentzia eta globalizazioa.
• Ingurumen-arrisku eta -arazoak. Neurri zuzent-zaileak eta jasangarritasun-politikak. Baliabide naturalen prekarietatea.
A1,A3,A5,A6
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
11
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
KONPE-TENTZIA IKASGAIAK BLOKEAK AZPIBLOKEAK EDUKIAK JARDUERA
ART
ERAK
O K
ON
PETE
NTZ
IA
PLAS
TIKA
KO, I
KUSI
ZKO
ETA
IK
US-
ENTZ
UN
EZKO
HEZ
KUN
TZA
4. M
ULT
ZOA
Arte
an e
ta k
ultu
ra
bisu
alea
n er
refe
rent
e es
tetik
oak
di-
ren
lana
k ul
ertz
ea e
ta in
terp
reta
tzea
• Irudien irakurketa, elementu bisualen, kontzeptuen eta haien arteko harremanen bidez.
• Irudiek izan ditzaketen esanahien ikerketa, haien testuinguru espresibo eta erreferentzialari erreparatuta.
• Irudiak, errealitatearen gaineko diskurtsoen eta munduarekiko begiraden oinarri diren aldetik.
A1,A2,A5
KON
PETE
NTZ
IA
MO
TORR
A
GO
RPU
TZ-H
EZKU
NTZ
A
4.M
ULT
ZOA
Mug
imen
dua-
ren
kultu
ra: a
isia
eta
den
-bo
ra li
brer
ako
hezk
untz
a
• Jolas eta jarduera fisiko arautuak eta arautu gabeak egitea na-turan A5,A6
HIZK
UN
TZA
ETA
LITE
RATU
RA-K
OM
UN
IKAZ
IORA
KOKO
NPE
TEN
TZIA
EUSK
ARA
ETA
LITE
RATU
RA, E
TA G
AZTE
LANI
A ET
A LI
TERA
TURA
2.M
ULT
ZOA.
Aho
zko
kom
unik
azio
a: h
itz
egite
a, e
ntzu
tea
eta
elka
rrek
in so
lase
an
jard
utea
• Hainbat euskarritan dauden ahozko nahiz ikus-entzunezko tes-tuak ulertzea, hedabideen eta ikaskuntzaren arlokoak, batez ere azalpen-testuak eta argudio-testuak..
• Hainbat euskarritan dauden ahozko testu koherenteak eta eraginkorrak sortzea, hedabideen eta ikaskuntzaren arlokoak, batez ere azalpen-testuak eta argudio-testuak, ikasleentzat interesgarriak diren egungo gai sozial, politiko edo kulturalei buruzkoak.
• Ahozko nahiz ikus-entzunezko harremanetan parte hartzea, ikasgelan eta ikastetxean loturak sendotzeko, testuak ulertzeko eta sortzeko prozesuez gogoeta egiteko, eta ikaskuntza-jardue-rak kudeatzeko
• Ahozko harremanen arauak modu autonomoan erabiltzea: hitz egiteko txandak, gaiari eustea, inoren iritzia aintzat hartzea, kor-tesiazko arauak...
• Ikus-entzunezkoak eta IKTak erabiltzea modu autonomoan, haien bidez ahozko testuak hobeto ulertu eta sortzeko.
Jarduera guztiak
3.M
ULT
ZOA.
Idat
zizko
ko-
mun
ikaz
ioa:
irak
urtz
ea e
ta
idaz
tea
• Hainbat euskarritan dauden idatzizko testuak ulertzea eta in-terpretatzea, pertsona arteko harremanen, hedabideen eta ikaskuntzaren arlokoak, batik bat narrazio-, azalpen- eta ins-trukzio-testuak.
• Idatzizko testua menderatzeak eskolako bizitzan parte hartzeko eta gizartean txertatzeko duen garrantziaz ohartzea.
Jardueraguztiak
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
12
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
KONPE-TENTZIA IKASGAIAK BLOKEAK AZPIBLOKEAK EDUKIAK JARDUERA
MAT
EMAT
IKAR
AKO
KO
NPE
TEN
TZIA
MAT
EMAT
IKA
1.M
ULT
ZOA
Ikasgai honetako
multzo guztien eduki
komunak
• Aieruak planteatzeko, galderei erantzuteko eta problemak ebazteko interesa eta norberaren ahalmenetan konfiantza izatea..
• Talde-lana problemen ebazpenean ideiak ekartzeko eta alde-ratzeko oinarrizko elementutzat balioestea.
A4,A5
TEKN
OLO
GIAR
AKO
KO
NPE
TEN
TZIA
8. M
ULT
ZOA.
Tekn
olog
ia
eta
giza
rtea
• Teknologia eta ingurumena. Garapen iraunkorreko ohiturak hartzea A3,A6
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
13
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
8. EBALUAZIOA
8.1 IKASLEEN EBALUAZIOA
Ikasleek ezaguerak eta gaitasunak lortu dituztela ebaluatzeko kontuan hartuko dira:
Jarduerak egiteko moduan.
Jardueraren bukaeran, gida dikotomikoarekin egindako lanaren emaitza talde osoko bateratze-la-nean. Helburuak epe luzekoak direnez jarrera aldaketak denbora motzeko ekintzetan ebaluatzea zaila izaten da. Jarduera hau hezkuntza prozesuaren osotasunean bizipeneko eta formaziorako beste prozesu batzuek bezala, aportazio txiki bat besterik ez da.
8.2 IRAKASLEEN ALDETIK JARDUERAREN EBALUAZIOA Irakasleek hezitzaileek emandako fitxan baten bidez jardueraren edukiak, antolaketa eta pedagogia ebaluatuko dute. Aukerakoa da baina kolaborazioa eskertuko da hobekuntza jarraitua izateko.
8.3 BARNE EBALUAZIOA
Proiektua aurrera eramateko arduradun hezitzaileek jardueren garapenari buruzko eguneroko ebalua-zioa egingo dute. Behar izanez gero, hobekuntza proposamenak erantsiko dituzte.
9. INFORMAZIO OSAGARRIA
9.1.-GOMENDIO OROKORRAK
Jarduera puntualtasunez hastea. Ekintzak gelatik at egiten direnez, lekura iritsi arte pasako den denbora kontuan eduki behar da, dena hitzartutako denboran gerta dadin.
Atsedenaldia duten jardueretarako, ikasleei hamaiketakoa eramateko gogoraraztea gomendatzen da.
Irakasleak dira ikasleen portaera egokia eta ordena mantentzearen arduradunak.
Irakasleek jarduera irauten duen bitartean bertan egotea gomendatzen da, bukatzerakoan beraien iritzia eman ahal izateko eta Ikastetxera bueltatzerakoan curriculumaren edukien arteko erlazioak egin ahal izateko.
Gelaz kanpo egiten diren jardueretan kontuan izan urtaroa eta ikasleei gogorarazi zapata erosoak eta arropa egokia eramatea.
9.2.- JARDUERAREKIN ERLAZIONATUTAKO INFORMAZIOA
Olarizuko hozi-plasma biltegia
http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?aplicacion=wb021&tabla=contenido&idio-ma=es&uid=u5e32f096_1370182b120__7fd5
hozi-plasmaren biltegia
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 3. eta 4. mailak
14
Jarduera: etorkizunerako bizitza aurreztuz:
Irakaslearentzako gida
EAEko beste hozi-plasma biltegi batzuk
Fraisoroko hozi-plasma biltegia (Gipuzkoa): http://www.aranzadi.eus/botanica/banco-de-germoplasma-vegetal-de-fraisoro
Norvegiako hozi-plasma biltegia (Munduaren amaierako ganga):http://sociedad.elpais.com/sociedad/2007/02/09/actualidad/1170975604_850215.htmlhttp://elpais.com/diario/2008/02/27/futuro/1204066802_850215.htmlhttp://sociedad.elpais.com/sociedad/2007/02/09/actualidad/1170975604_850215.htmlhttp://divagacionesenelespacio-juank.blogspot.com.es/2010/11/los-bunker-del-fin-del-mundo.htmlhttp://www.elmundo.es/especiales/2008/04/ciencia/arca_noe/index.htmlhttp://www.nuevoorden.es/2012/monsanto-los-bancos-de-semillas/http://www.bibliotecapleyades.net/ciencia/ciencia_industryweapons09.htmvideo en youtube: http://www.youtube.com/watch?v=yQuII9mdzTI).
EAEko hazien sarea:
http://www.haziensarea.org/
Mehatxatutako landare espezieak Vitoria- Gasteizko udalerrian
http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/es/41/72/34172.pdf
www.ingurumena.ejgv.euskadi.net
3. eta 4. mailak
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako3. eta 4. mailak
Jarduera:etorkizunerakobizitza aurreztuz: hozi-plasmarenbiltegiaIrakaslearentzako gida