7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
1/21
Aguerranomundoclsico.Px.1
AGUERRANOMUNDOCLSICO
I.LITERATURAEGUERRA1.Homero2.Lricosgregos:Tirteo,Arquloco3.Eurpides4.Aristfanes5.Aforismoslatinos6.Tcito
II.AGUERRA,UNHAFORMADEVIDA1.AGuerraenGrecia:
Atenas.Aformacinmilitarateniense:AEfeba Esparta.Educacinespartana Osexrcitosterrestresgregos Estratexiasetcticasmilitares Mquinasdeguerra
2.AguerraenRoma:BellumOexrcitoromano:aLexin TropasauxiliaresGradapretoriana Mquinasdeguerra
OtriunfoIII.CUESTINSXERAISIVBIBLIOGRAFAELIGAZNS
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
2/21
Aguerranomundoclsico.Px.2
I.LITERATURAEGUERRA
1.Homero
A guerra de Troia: parte de ser un acontecementohistricoquetivolugarnos.XIIa.C.,foiunhadostemasmisrelevantesnamitoloxagrega.Nela cntasenoscomoosgregosdeclararon a guerra s troianos por culpa dunha muller: afermosa Helena, esposa do rei grego Menelao, que foi raptadapoloprncipetroianoParis.
Unha das fontes literarias mis importantes desteacontecementoaIlada,poemapicodeHomeroescritonos.VIIIa.C.,quenosdescribe9dasdestaguerradeTroiaouIlin.Nestaguerraparticiparonfamososheroesdamitoloxa:Aquiles,Agamenn, Menelao, Ulises, Aiax...nobando grego ou Hctor,Paris,Pramo,Eneasentreoutrosnobandotroiano.
DespedidadeHctoreAndrmacaAndrmacapresintequealtimavezqueveconvidaoseuesposoHctor;coseufillo
nosbrazossuplcallequeseapiadedelesenonacudacombate.Hctorrespndelle:
Muller, tamn a min afctame todoisto,pero sintounhavergoa terribleante ostroianos e troianas que arrastran os seus
peplos,setratodemantermelonxedocombatecoma un covarde. O meu corazn non meincita a elo, pois aprendn a ser valentesempre e a pelexar entre os primeiros dostroianos,tratandodealcanzaragrandegloriadomeupai e amiapropia.Ben sei eu isto:vir un da no que pereza a sagrada Ilin ePramo1eopobodePramo,odaboalanzade
freixo.Perononmepreocupa tantoadordostroianosetroianasnofuturo,ninadapropia
Hcuba2ninadoreiPramo,ninadordosmeusirmns,quemoitosevalentespoidancaernopoamansdeinimigos coma a ta dor, cando algn aqueo3 de tnica de bronce te leve chorosaprivndote do da daliberdade.EestandoenArgosterasquetecersordesdeoutraelevaraugaunhaeoutravezdafontede
MesedaoudadeHiperea,moioteupesar,xaqueundurodestinocaerasobreti.Eundaalgundirverte chorar: Vela a muller de Hctor, que era o misforte dos troianos domadores de cabalos, cando
pelexaban en Ilin.As dir algun e a ta dor renovarasepolafalta dun home quen de librarte daescravitude.Perooxalesteamortobaixoterraantesquesaibadosteuslamentosedatacaptura.
1Pramo:paideHctor,reideTroia.2HcubaouHcabe:naideHctor3aqueo:gregodacivilizacinmicnica,quetivolugarnoPeloponeso(surdeGrecia)nos.XVIXIIa.C.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
3/21
Aguerranomundoclsico.Px.3
DisputaentreAquileseAgamennAquilesreblasecontraoreiAgamenncandoesteintentaquitarlleasaescrava.Nunha
duradiscusin,Aquiles,quedebeobedienciareirepndelleconestaspalabras:
Ai de min, ti revestido de desvergoa,aproveitado, como algn aqueo de boa gana vaiobedecerastaspalabrasbenparafaceruncamioben
para loitar conforza contra homes?Pois eu non vinaquparaloitaracausadostroianosquecombatenconlanza,postoqueparaminennadasonculpables,poisnuncamelevaronosboisninoscabalos,ninxamaisna
frtilPta4,criadoradeheroes,destruronascolleitas,postoqueenmedioestnmoitossombrosmonteseunresoantemar.Sen embargo a ti,grandesvergonzado,segumoste, para que esteas contento, tratando deconseguirhonorpara o teu irmnMenelao epara ti,cara de can, departe dos troianos. Pero ti non te
preocupasninteinquietasporestascousas[...]
CuestinsdostextosdeHomero
1.PorqueaIladaunpoemapico?2.SitanunmapadaGreciaantigaoslugarescitadosnostextos.3.Sinalanostextostreseptetos,caractersticosdalinguaxepica.4.Calespensasqueeranostraballosdunhaescrava?5.Leconatencino texto IIesinalacalpodaseromediodevidadalgnsreinosmicnicosou
aqueos.6.CalessonosmotivospolosqueloitaHctor?.CalessonosmotivospolosqueloitaAquiles?.7.InvestigacalfoiofinaldeHctor,ecalodeAquiles.8.InvestigacalfoiodestinodeAndrmacaedoseufilloAstiacnatePareceuchexusto?.Partindodestesexemploreflexionasobreasvtimasdaguerra,enconcretosobreosnenosenenas.
4Pta:reinodeAquiles,enTesalia(Grecia)
PodesatoparestescmicsnabibliotecadoIESdeMelide
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
4/21
Aguerranomundoclsico.Px.4
2.Lricosgregos
ElexadeTirteoTirteo,nacidoenEspartanos.VIIa.C.,viviuasguerrasqueEspartadeclarousavecia
Mesenia.Nosseuspoemasexhortasseuscompaeiroscombateeapelexarnelconvalor.
Peroaquenperdeuavidacadoenvangarda,trasdargloriapas,ssasxenteseaoseupai,traspasadocenvecesdefronteatravsdoseupeitoedoescudoconformadeembigoedasacoiraza,aestechranoomesmoosvelloseosmozosetodooseupobotensaudadedel.Xamaisasanobrefamaextinguiuseninoseunome,sennqueandaqueesteabaixoterra,faiseinmortaloquedestacouporresistirepelexar
polasaterraesseusfillos,aquenmatouocruelAres.
FragmentodeArqulocoArqulocodeParos,poetagregodos.VIIa.C.,tratanosseuspoemastemasvariadoscomo
oamor,osbanquetes,avidacoti,aguerra...destacableotonburlnempregadonasapoesa.
Algnsaio5presumecomeuescudo,arma estupenda, que deixei abandonada de moi boagana nunhasilveira;
perosalveiamiavida,qumeimportaaquelescudo?Quesevaiaa demo,xaatopareioutromellor.
Cuestinsdostextosdoslricosgregos
1.SitanunmapadaGreciaantigaoslugarescitadosnostextos.2.QueneraAres?Caloseuequivalenteromano?3. Sinala o tema no poema de Tirteo: cal para o poeta ocomportamento ideal na batalla? cal o premio destecomportamento?
4. Sinala o tema no fragmento de Arquloco: cal foi o seucomportamentonabatalla?calopremiodestecomportamento?.*Nota:ParaentendermelloropoemadeArqulococompresaberqueasnaisespartanasdicansseusfillosquevolvesencoescudoousobreel(ousexa,mortos): 5.Comparaosdouspoemaseexplicacalparatiocomportamentoidealeporque,explicandoprosecontrasdecadaun.6.ArqulocoeradeParos, illadoExeopertencenteaculturaxonia.Tirteoeraespartano,polotantodorio.Deduce,polostemasdosseuspoemaseotonempregado,calpodaseromododevidaxonioecal
odorio.
5Saios:tribodeTracia,nonortedeGrecia.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
5/21
Aguerranomundoclsico.Px.5
3.EurpidesEscritordetraxediasqueviviunosculoVa.C.ViviuaGuerradoPeloponeso,conflito longoecruentoqueenfrontouaAtenasconEsparta.
Eurpidespreocpasepolosproblemasdoseutemporeflectindonasaobraaobraadorhumana, os horrores da guerra, a precaria situacindamulleresituacindosvencidos.
A sa traxediaAs Troianas un lamento devencidosdeguerra,dosvencidosquesemprelevanapeor parte da derrota: as mulleres. A accindesenvlvese en Troia, despois de que os gregosconseguen entrar nas murallas, saquear a cidade ematarimpiamenteaopropioreiPramo.Asmullerestroianas son capturadas como escravas, e as nobresagardanasersorteadasentreosxefesgregos.
Texto: Parlamento de Casandra, a filla de Pramo co don da profeca, que sufra amaldicindenonsercrida.
Voudemostrarqueostroianossonmisafortunadosqueosgregos.Estesporcausadunhasoamuller,dunsoamor porconquistaraHelena xaperderonmilleirosdevidas.Eoseuexpertoxeneralperdeuoquemisqueraporculpadunserodioso.Entregouaoseuirmnopracerdofogardosseusfillosporcausadunhamullerqueveudeboaganaenonraptada.
Cando arribaron s beiras do Escamandro6, comezaron a morrer, nonporque llesprivaran dasfronteirasdasaterranindasapatriadeelevadastorres.AquelesaquenAressometanonvolveronaveraosseusfillos,nonforonamortalladospolasmansdasaesposa.Eagoraxacenenterraestraa.
Nasapatriasucedancousassemellantes:assasmulleresmorranvivaseoshomesquedabannacasadespoisdetercriadoosseusparaosoutros.Enonhabaningunquexuntoasatumba,cumpriracosritossacrificandovtimas.
Comovaiserasaexpedicindignadeeloxio!Misvalecalarasaldraxes.Queamusadoscantosnonmeinspireunhimnoconquecelebrarainfamia.
Encambioostroianos,paracomezar,morransacrificadospolasapatria,queamisfermosagloria.Aquelesquecaanbaixoalanza,eranlevadosacasapolosseusfilloserecibanoabrazodaterranasapropiapatria,amortalladospolasmansdequensabanfacelo.
Ostroianosquenonmorranencombatevivanconstantemente,datrasda,coasaesposaefillos,pracerdoquevanprivadososaqueos.
EncantoaodolorosodestinodeHctor, escoitacomo enverdade:morreucoafamadohomemisexcelente,cousaquepropiciouachegadadosgregos;poissequedarannacasa,aexcelenciadestequedaranaescuridade.
preciso,pois,quefuxadaguerratodoaquelquesexasensato;perosedacon ela,unhafermosacoroaparaasacidademorrerconhonor,misdeshonramorrerindignamente..
CuestinsaotextodeEurpides1.Fai un cadro xenealxico da familia de Casandra, sinalando aos seus pais e a algn dos seusirmns.2.CasandrademostraqueacidadedeTroiamisfelizcadosgregosQueargumentosexpn?Quediferenzashaientrevencedoresevencidos?entreagresoreseagredidos?3.InvestigacalfoiodestinodeCasandranestatraxediaecomofoiasamorte.
6Escamandro:rodeTroia,escenariodebatallasnarradasnaIlada
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
6/21
Aguerranomundoclsico.Px.6
4.AristfanesAristfanesfoiuncomedigrafoateniensedos.V.Viviuundosacontecementosdemaior
importanciaerepercusinnahistoriadeGrecia:aGuerradoPeloponeso,queenfrontouaEspartacontraAtenasnundosconflitosblicosmislongosedurosdasahistoria.
Aristfanes nas sas comedias concibe a paz como obxectivo primordial e recorre asituacinsfantsticaseutpicasparaqueoshomesemulleresconsiganesteobxectivo.Propomoscomoexemplooargumentodedascomedias:ApazeLisstrata
APAZ:UnlabregochamadoTrixeo,fartodevercomoosgregosseesnaquizannaguerradoPeloponeso,decidesubirceomontadonunescaravelloxigantepara falarconZeus.Candochegaceodescobre queosdeuses fuxirondealaun lugarmiselevadoeno seu lugarviveGuerra,quenencerrouaPaznunhacovae tapounaconpedras.Guerrapretendemetersdascidadesnunmorteiroemachucalasutilizandocomoroloosseuspolticosataquesedecidaporalgnbando.Aoveristo,TrixeochamaosdemaislabregosparaqueliberenaPaz.Aobrarematacunhafestafinalnaqueosfabricantesdecousastilessealegraneoscomerciantesdearmasselamentan.
TextoCriado:[...]omeuamotenagoraunhatolemianova,distintaaquenspadecemosagora.Pasaodamirando
oceocoabocaaberta,as,eincrepaaZeusdicindo OuZeus,quepretendesfacer?Solta avasoira,nonvaiasvarreraHladedaterra.Chsss,chsss,silencio,quecreoescoitarunhavoz!
Trixeo:OhZeus!quepretendesfacerrealmenteconosopobo?Nontedecatasdequevasesnaquizarasnosascidades?.
***Hermes: [...] Roguemos tempo quefacemos unha
libacin7queodadehoxesinaleocomezodemoitosbensequetodooquepolasavontadeturredestascordas8noncollanuncaoescudo.
Trixeo: Iso,por Zeus!pasar a vida cunha hetera9,metendolume...carbn.
Hermes: e si algunprefire que haxaguerra, Ou,Dioniso!quenuncaacabe...
Trixeo:...desacarpuntasdefrechasdoscbados.Hermes:esealgun,desexosodesertaxiarco10,molstaseporquesaiasaluz,seora,11quenasbatallas...Trixeo:...llepaseomesmoqueaClenimo12.
Hermes:Esealgnfabricantede lanzasounvendedordeescudosdesexamisbatallasparaaumentarassasvendas...
Trixeo:queocapturenospiratasequenoncomamisquecebada.Hermes:esialgunnonnosaxudaporquererserestrategoouporquererdesertarcomaunescravo...Trixeo:queoarrastrenrodadotormentodespoisdeflaxelalocomaaunescravo.
7libacin:ritualrelixiosoqueconsistaenverterlquidos(auga,mel,leiteouvio)sobreaterraparapediralgos
deusesouenhonordunmorto.8OslabregosestnintentandosacaraspedrasdacovanaqueestencerradaPaz.9
hetera:prostituta.10taxiarco:cargomilitar.11refresePaz12Clenimo:espartanocadoencombate
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
7/21
Aguerranomundoclsico.Px.7
LISSTRATA: Xa que os homes non chegan a ningunha solucin satisfactoria, unha muller,Lisstrata, ideaunplanpara salvara todaGrecia.Aestratexiadasmulleresconsisteendasaccins:tomaraAcrpoleeapoderarsedotesourodacidade,epoerseenfolga cosmaridos,negndoseaterningunharelacincarnalconeles.Oplancomezaadarresultadocandooshomesdeambosbandos,nonsoportarasituacin,accedenafacelaspaces.AspodemosentenderonomedeLisstrata: aquedisolveosexrcitos.
Texto:Lisstrata: [...]HomesdeEsparta,pdevosdereitosmeu
lado. E vos, atenienses, aqu e escoitdeme: Sonmuller, pero hai raciocinio en min. Por minmesmanonandomaldeintelixencia,eademaison
falarmoitasvecesmeupaieapersoasde idade,poloqueamiaformacinboa.Aquvosteoequeroafearvosavosacondutaexusto,porquevosregastes cunha soa augapurificadora altares enOlimpia, nas Termpilas e en Delfos cantos
podera mencionar se tivese que estenderme? destrudescidadesexentehelnicacandoosinimigosestnasexocunexrcitodebrbaros.Aquconcleaprimeirapartedomeudiscurso.
Prtanis13:(senperderdevistaaConcordia)morrodescapullado.Lisstrata:Agora dirxome avos, laconios14 Ignorades aquelavez que o laconioPericlidasprostrouse en
actitudedesuplicanteanteosaltaresdeAtenas,plidonoseusvestidosdeprpura,solicitandounexrcito?Mesenia ameazbaos entn e o deusfixera tremer a terra.Cimn chegou con catromilhoplitasesalvouatodaLacedemonia.Etendorecibidoestetratodosateniensesasoladesoseupas,doquennonrecibistesmisquebens.
Prtanis:sonunscanallas,porZeus,Lisstrata.Espartano:(sendeixardemirarconcordia)Smolo,perononteopalabrasparadescribiruncutanlindo.Lisstrata:Enoncreadesquevosvoudeixarsenovosoaosatenienses.quenonrecordadescandoaxunto
vs, que levabades anda a capa de escravos, vieron os espartanos coas sas armas emataron amoitostesalios15eamoitoscamaradasealiadosdeHipias, e que foron os nicos que aquel da
pelexaron voso lado e os que vos deron aliberdade e os que volveron a vestir pobo comantodela,abandonandoacapadaescravitude.
Espartano:(mirandoaLisstrata)Nuncavinunhamuller
tanresultonacomaesta.Prtanis: (mirando a Concordia) E eu nunca vin unha
perrechamisbonita.Lisstrata:Porque,entn,candotantosservizosvostedes
feito seguides loitando e non deixades osresentimentos?Quenvoloimpide.?
13
prtanis:oquepresidaaasemblea14laconiosoulacedemonios:habitantesdeLaconiaouLacedemonia,rexinsurdoPeloponeso,dacaleracapitalEsparta.
15tesalios:habitantesdeTesalia,nonortedeGrecia.OstesaliosforonaliadosdedotiranoHipias,nos.Va.C.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
8/21
Aguerranomundoclsico.Px.8
CuestinsstextosdeAristfanes
1.SitanunmapadeGreciatodososlugarescitadosnostextos.2.QueneraHermes?Caleraasafuncin?dioseuequivalenteromano.3. Buscanundicionarioapalabraestrategoedialgnderivadoquecoezas,relacionandoosseussignificados.4. Por que cres que Lisstrata cita poeta trxico Eurpides dicindo: Son muller, pero hairaciocinioenmin.?5.QuefacanosgregosenOlimpia?quequeredicirvosregastescunhasoaaugapurificadoraaltaresenOlimpia?6.InvestigaquesucedeunodesfiladeirodasTermpilas.7.CalfoiasituacindeespartanoseateniensesantesdeenfrontarsenaguerradoPeloponeso?8.PorquediLisstrataqueosespartanoslibraronsateniensedaescravitude?CalfoiaformadegobernoqueacaboutriunfandoenAtenas?
PodesatoparestescmicsnabibliotecadoIESdeMelideEn300podesatoparinformacinsobreabatalladasTermpilas.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
9/21
Aguerranomundoclsico.Px.9
PistolaParabellum,tomaoseunomedoproverbiolatino
Vaevictis!,cmicdeS.RoccaeJ.Y.Mitton,naBibliotecadoIESdeMelide
5.Aforismoslatinossobreaguerra
1. Bellum se ipsum alet, A guerra a si mesma se alimenta, Catn o Vello: alude a que a guerramantenseoufinnciasecosrecursosdosterritoriosocupados.
2. Carthago delenda est Cartago debe ser destruda, frase coa que Catn o Vello remataba os seus
discursos no Senado durante a Segunda Guerra Pnica, arredor do a. 150 a. C. Emprgase parareferirseaunhaideafixa.
3. Dulce etdecorum estpropatriamori,doceehonorablemorrerpolapatriaHoracio.Foiutilizadacomounhafraseclixnosbrindesdosestudantesdos.XIXcomo:Dulceetdecorumestpropatriamori, sed dulcius pro patria vivere, et dulcissimum pro patriabibere. Ergo,bibamus pro salutepatriae que traducidaaogalegosera: Doceehonorablemorrerpor lapatria,peromisdocevivirporelaemisandabeberporela.Brindemos,logo,sadedapatria.
4. Vaevictis:Aidosvencidos!.PalabraspronunciadaspoloxefegaloBrenoaosromanosderrotadosno387a.C.significaqueo
vencido est a merc do vencedor, e que este non soe tercompaixn.
5. Vncere scis,Hannibal,victoriautinescis: sabes vencer, Anbal,pero non sabes aproveitar a vitoria. Palabras dirixidas ao
famoso xeneral cartaxins polo seu lugartenente Maharbal,cando, tras a vitoria de Cannas, non marchou contra Roma.Refrese a aqueles que, tendo o xito ao alcance da man,desistennoltimomomento.
6.
Veni,
vidi,
vici: vine,vi,venc.ClebrespalabrascoasqueXulioCsarreferiuaoSenado larapidezde lavitoriaqueacababadeconseguircontraFarnaces,reidelPonto.Expresaafacilidadedunxitocalquera.
7. Vislegibusinimica:aviolenciainimigadalei.
8. Solitudidemfaecerunt,pacemappeluntCrearonundesierto,lellamaronpaz.Tcito,Historias
9. ArteetMarteConelarteyconMarte.
10.
Bellaque
matribus
detestataAguerra,odiadaporlasnais ,Horacio.
11. Cedantarmatogae,concedatlaurealaudi,QuelasarmascedantogaequeoloureirosedeaaosmritosCicern,dicir,queopodercivil,oSenadoenRoma,debemandarsobreopodermilitar,oexrcito.
12. Sivispacem,parabellumSequeresapaz,preparaaguerra.Vexecio
13. Sivispacem,coleiustitiam:siqueresapaz,cultivaaxustiza,rplicadaanterior,escritanoscimentosdaOficinaInternacionaldoTraballoen
Xenebra.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
10/21
Aguerranomundoclsico.Px.10
CampaasdeAgrcolaenBritania,s.Id.C.
Cuestinsaosaforismoslatinos
1.Repasaalgndosconflitosactuais:Siria,Palestina,Nixeria,Sudn...edisenalgndestescasossepoderaaplicaroproverbio12.Explicaoproverbionmero93.Queopinassobreasentencian11dopolticoeoradorCicern?estsdeacordoconel?BuscaexemplosnahistoriadeGaliciae/ounahistoriadeEspaanosquesecumpriuesteproverbioeoutrosnosquenon.4.Entreosproverbios12e13concaltequedaras?porque?
6.TcitoPoltico,militarehistoriadorromanoqueviviuentreoss.IeIId.C. Na sa madurez escribe a Vida deAgrcola, o seu sogro querealizaracampaasenBritania,aproveitandoamaiorliberdadedeexpresin despois da morte do emperador Domiciano. Ademaisde gabar a Agrcola e criticar a xestin de Domiciano, Tcitoexponnos con bastante obxectividade os feitos, tratando dereflectiropuntodevistadoinimigo,osbritanosnestecaso.
(Osromanos)Depredadoresdomundo,cando llesfaltaronterrasaeles,que todo devastan, escrutan o mar.Si o inimigo rico, cobizosos; si
pobre,despticos;aquennonsaciarninoOrienteninoOccidente.Selesdesexanvivamenteporigualasriquezaseaescaseza.
Anatureza quixoquea cada quen lle sexanmoi queridos seusfilloseparentes.Osnosossonarrebatados,medianterecrutamentoparaservirnoutrolugar;assasmullereseirms,seescaparonluxuriados
inimigos,sonvioladasbaixoonomedeamigosehspedes.Arrncannosos bens e a fortuna polo tributo, o campo e a colleita anual paraabastecerse degran, os mesmos corpos e mans son esnaquizados entrelategazoseinsultosmentressefanaccesiblesosbosqueseospantanos.
DiscursodoxefebritanoClgacoenAgrcola,deTcito,
CuestinsaotextodeTcito
1.Queterritorioshabitabanosbritanos?conquesecorrespondenactualmente?2. Despois de ler este texto, cresque o procesode romanizacin foibeneficioso sempre para os
pobosconquistados?3.Queeranostributos,caleraasafinalidade?calseraonosoequivalenteactual?4.Segundoestetexto,dequesevalaoImperioRomanoparaengrosaroseuexrcito?5.Nasguerrasdomundoantigofrecuentementeasmullereseranvtimasdaviolenciadexnero.Cresqueactualmentesegueocorrendoisto?Buscanaredeecopialigaznsdenoticiasdeviolenciadexneroensituacindeguerra.6.Osromanosconsiderabanqueasapresenzagarantaapazuniversaleasxustificabanassascontinuas conquistas. Cres que hoxe imprescindible a presenza dalgn pobo ou pobos paragarantirapazmundial?.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
11/21
Aguerranomundoclsico.Px.11
II.AGUERRA,UNHAFORMADEVIDA
Antigamente,osgregoseosbrbarosdolitoral edasillas,unhavezqueempezaronarelacionarsepormarosunscosoutros,dedicronsepiraterabaixoomandodoshomesmispoderosos,quebuscabanoseupropioproveito,pero tamn medios de vidapara os mis dbiles. Invadan comunidades que carecan demurallas equevivandistribudas enaldeas, saqueaban e conseguanproversedamaiorados recursosque
necesitaban,poisestexeitodeprocedernonllesproducavergoa,sennquemisbenllesdabacertoprestixio.Tucdides(HistoriadaGuerradoPeloponeso,I,56)
1. AGUERRAENGRECIA()
Cadrocronolxicodasprincipaisguerrasdomundogrego: S.XIIa.C.GuerradeTroia:osgregosvencenstroianos S.Va.C.(499449)GuerrasMdicas:osgregosvencenspersasoumedos. S.Va.C.(431 404)GuerradoPeloponeso:EspartavenceaAtenas. S.IIIa.C.CampaasdeAlexandreMagnoenAsiaeExipto.
Osgregosconsiderabanaguerracomofunestaperoinevitable.Podanemprenderunhaaccinblica para controlar unha ruta comercial (Guerra de Troia), defender os seus lmitesterritoriais(GuerrasMdicas)ouparaconseguiroumanterahexemonasobreasdemaispoleis16gregas(GuerradoPeloponeso).Tratbasedeconseguiravitoria,queademaisdobotn,outorgabaunprestixioquexustificabaoesforzo.
16polis:cidadeestadoindependente,formadegobernocaractersticadaGreciaarcaicaeclsica.
GuerrasMdicas499449a.C.1GuerraMdica:490Batallademaratn,vitoriaateniense2GuerraMdica:Termpilas(vitoriapersa),Salamina,Platea,eMicale(vitoriasaliadosgregos)Pazdefinitiva:PazdeCaliasen449a.C.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
12/21
Aguerranomundoclsico.Px.12
ATENAS
Atenas,despois das Guerras Mdicasnasquecontribuumisqueasoutraspoleisarexeitar invasor, crea unha ConfederacinAteniense ou Dlica (tia sede na illa deDelos)para terunha flotapreparadaencasodeataquedoinvasorpersa.
Atenas era una polis que vivafundamentalmente do comercio; para tratarde manter a hexemona sobre as demaiscidades gregas, necesitaba controlar as rutascomercias:costadeAsiaMenoreestreitosdoMar Negro.NoperodoanteriorguerradoPeloponeso Atenas conseguiu o dominio domar,achamadatalasocraciaateniense.
Atenas destaca na guerra naval. Asnavesenprincipiotiansunharingleiraderemos, logo das e na poca clsica tres: atrirreme. A proa das naves remataba nunesporn ou mbolo, que serva como arietepara arremeter contra as naves inimigas. Acadenciadosremosmarcbasecoaaxudaduninstrumento musical. Ao fronte delas a unpilotooukybernetes().
Aformacinmilitarateniense:AEfeba
Se efebo significaba mozo ou adolescente naantigaGrecia,aefebaeraainstitucinacargodo Estado ou plis, que tia a funcin deformarmilitarmenteaosmozos.TodomozoouefeboenAtenasdebacumprirunservizomilitarenAtenasentreos18eos
20 anos. Para facer o servizo militar eranecesario que o efebo fose fillo dun cidadnateniense e dunha nai filla de cidadn ateniense, para poder optar condicin e cidadn aocumprir os 20 anos. Os mozos inscribanse como demotas, dicir como membros do demo oudistritodoseupai,eaasembleacomprobabaquecumpranestascondicins.Ossofronistaseranoscargoselixidospolopoboparadirixiraosefebos,elessavezelixanaos
pedotribas,queadestrabanaosmozosnapalestra.Ensinbasellesaloitarcomohoplitasousoldadosdeinfantera,airarconarcoelanzaraxavelina.Otraxedistintivodosefeboseraaclmideoucapacurtanegra.Despoisdos20anoseataos50,oateniensepasabaaformarpartedoexrcitoactivocomohoplita
ouxineteeestabanadisposicindapolis,queosmobilizabacandoeranecesario.Dos50aos60anos,pasabaaogrupodospresbitatoi(osmisvellosouveteranos)eencargbasededefenderasfronteirasdatica.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
13/21
Aguerranomundoclsico.Px.13
Inscricin nun moderno monumentonas Termpilas que recorda a famosaresposta do rei Espartano LenidascandooreipersaXerxesllepediuquedepuxeseasarmas: (molnlab)Vncollelas!
ESPARTA.OSISTEMAEDUCATIVOESPARTANO
SeAtenasdominouomar,Esparta foiapotencia terrestre.Opoder terrestredeEspartabasebase no seu sistema educativo, que dende a infancia estaba orientado totalmente para apreparacindaguerra.
O historiador Plutarco (Grecia, s. I d. C.) flanos da vida de Licurgo, que no s VII a C.estableceuleisenEspartacomoasseguintes:
Nonseautorizabaseuproxenitorcriarrecnnado,sennqueodebalevaracertolugarchamadolescaondeosmisancinsdosmembrosdatriboexaminabancativoe,seerarobustoeforte,dabanordedecrialo,tras asignarlle un lote dos nove mil. Pero se era esmirrado e informe,envibanocaraunbarrancopoloTaixeto.(...)
O cumprir os cinco anos distribuanse engrupos, efacndooscamaradas na comida e na educacin, acostumbanos a xogar xuntos notempodeocioosunscosoutros.(...)
Letras, en realidade, s aprendanpar sar adiante, mentres quetodaarestanteeducacinestabaorientadatotalobediencia,aterfirmezanasfatigaseavencernoscombates.(...)
Conseguenleaecomidaroubando,(...)peroseunsorprendidorecibenumerososlategazos,xaquesesupnqueroubasendestreza.
Tantocoidadopoenosnenosnos seus roubosque contandunque roubaraunhacrade raposo ea levabacubertacoasatnicaequemaliaqueoanimalestabaarabualocoasunllasecosdentes,morreuapfirmecontaldequeningunsedecatase.
Cara s vinte anos o mozo convertase en cidadn ecasaba simulando un rapto. Durante algn tempo andaba sagachadas para ver sa muller, xa que non se lle permita
vivirconelaataostrintaanos.Andaas,apartirdestaidadeasavidafamiliarquedabaalteradapolascomidasengrupo:
s comidas comunitarias tamn acudan os rapaces, levados alcomo escolasde sensatez,enon s escoitabanosdiscursosdospolticos epresenciabandiversinspropiasdoshomeslibres,sennquetamnellesmesmosseafacanadivertirseegastarbromassenmalgustoeanonanoxarseseeranobxectodelas,poisparecequeeraespecialmentelacnicoisodeaguantarunhabroma,andaquequennonastolerabaescusbaseeobromistamantaseparte.
Aeducacindasmozaseraparecidadosmozos:tianque crecer fortes e robustas para traer mundo fillos tamnfortes, os mellores. s veces dbase unha situacin como aseguinte:
Un marido vello dunha moza nova, se realmente lleagradabaalgnmozodistinguidoenobreelledabaasaaprobacin,
podalevaloxunto aelae,unhavezfecundada,aceptarcomopropioosernacido
Os sesenta anos o espartano quedaba fin libre doservizo militar e poda formar parte do senado ou xerusa(consello de ancins), pero segua pasando moito tempo envixiarasloitasdosnenosedosirenes(=mozos).
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
14/21
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
15/21
Aguerranomundoclsico.Px.15
trompetatocabaacargaeossoldadosbotbanseacorrercaraelberrando.
Mquinasdeguerra
Apartirdos.IVaC.esobretodonapocahelensticaosgregoscomezaronausarmquinasdeguerra:
Acatapulta:paradispararproxectsmedianteunsistemadecordastensadas. Torresdeasedio:torresmbilesdeata6pisosdealturaparapoder asaltar murallas. Anteriormente a este invento, xausaranoterraplndeasediomediantetroncosdemadeira. Arietes e perforadores: eran levados en vehculos chamadostartarugas.
Na poca de Alexandre Magno utilizronse elefantes nasbatallas, por que ante eles os cabalos retrocedan espantados.
Mis tarde, o xeneral cartaxins Anbal utilizaraos de novoparaatravesarosAlpeseatacarRoma.
Gaadoreseperdedores:
Candoosgregosgaabanunhabatallaerixanuntrofeoamoreandoasarmasdosvencidosnoscamposdebatalla.
Erafrecuentematarsenpiedadesinimigosvencidosnocampodebatallaouinclusocandoxase renderanes feridos rematbanse. Candose tomabaunhacidade matbansea mulleres, nenoseancins,sesellesperdoabaavidaeranvendidoscomoescravos.
Osvencedorestianaobrigadesepultarsseusmortoseconcederunhatreguasvencidos,se
quedabaalgn,paraquepuideranfaceromesmo.Oscadosencombaterendansellehonorespblicos.EnAtenasoEstadofacasecargodosorfosdeguerraataadolescenciaecosteballesunhaarmaduradehoplitaseconcedaunhapensinosinvlidosdeguerra.
CuestinssobreaGuerraenGrecia
1. Cales son os motivos das guerras antigas segundo Tucdides? Parcense estes motivos os dasguerrasactuais?2.SitanunmapadeGreciaoslugarescitados.3.PorquecresqueAtenasdominabamelloraguerranavalmentresqueEspartaeraunhapotencia
terrestre?4.Comparaaformacinmilitaratenienseeaespartana.Imaxinaqueesunrapaz/adaantigaGrecia,enquecidadepreferirasvivir?5.ConquefinseabandonabanosnenosespartanosdeformesnomonteTaixeto?Creesqueolongodahistoriarepetiuseestaactuacin?6.Porquecresqueasmulleresnovasespartanascasadasconhomesvellosse llespermitaunirseahomesnovosparaterunfillo?7.Falanxeunhapalabragregaquesignificacilindro,roloeformacinenordedebatalla.Queoutrosignificadomistenengalegoapalabrafalanxe?InvestigaqueeraaFalanxeEspaolaeexplicaoseunome.8.Queopinasdequeossoldadosgregoscusteasenoseupropioequipo?Creesquehoxetamnhaino
exrcitocorposdeelite?.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
16/21
Aguerranomundoclsico.Px.16
SarcfagoLudovisi,s.IIId.C.,querepresentaunhabatalladeromanoscontrabrbaros
2.AGUERRAENROMA(BELLUM)
Outros,certamenteocreo,modelarnconmaiorhabilidade o bronce infundndolle vida, sacarn domrmorerostrosviventes,defendernmellorascausase
describirn
co
comps
os
movementos
do
ceo
e
falarannos
do nacemento dos astros; ti, romano, acrdate degobernarspobosbaixooteupoder.Estassernastasartes:imporleisdepaz,perdoarssometidoseabaterssoberbios.
Virxilio, Eneida,VI,847853
CadrocronolxicodasprincipaisguerraseconquistasataaPaxRomanadeAugusto: S.IVIIIa.C.Guerrascontraossamnitas:RomavenceedominaocentrodeItalia
S.IIIa.C.GuerracontraTarentoePirro,reidoEpiro:RomadominacasetodaItalia. S. IIIII a. C. (264146) Guerras Pnicas: Roma vence s cartaxineses (Anbal) e domina o
MediterrneoOccidental. S.IIa.C.(146)ConquistadeGreciaporRoma S. IIa.C.GuerrasenHispania:133a.C.cercodeNumanciaedominioromanodecase todaa
PennsulaIbrica. S.IIa.C.(111105)GuerradeIugurta,nonortedefrica. S.Ia.C.(73):Guerracontraosescravos,dirixidosporEspartaco. S.Ia.C.(5850)GuerradasGalias,quesonconquistadasporCsar. S. Ia.C.(4944)GuerracivilentreentreCsarePompeio
S.Ia.C.(3631)GuerracivilentreMarcoAntonioeOctavio.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
17/21
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
18/21
Aguerranomundoclsico.Px.18
Vidadoslexionarios:Durante os catro primeiros meses os novos recrutas reciban unhainstrucin implacable: ensinbaselles a desfilar marcando o paso elevbasllesdemarchaforzandopasoamximoataquefosencapacesderecorrer24millasromanas(36km)encincohorascontodaoseuequipo: armas, armadura, utensilios de cocia, estacas para oscercados, provisins para varios das, posto que o final de cadamarcha deban levantar un campamento con terraplns e fososdefensivos. Nun principio utilizbanse mulas para transportar estaimpedimenta,peroparareducirotamaodascaravanasimpxoseque cada soldado transportase a sa carga, que deba ser arredorduns50kg.Estasmarchasfacansetresvecesmes.
Laboresdoslexionarios:Os lexionariosnosselimitabansa loitarouafacerfuncinsdevixilancia.Entreassastarefasestabaaconstrucindevasecalzadasromanas.Os que saban un oficio podan desempealo na lexin: ferreiros, carniceiros, enfermeiros,domadores...
OCampamentoromano(CASTRUM):Despois de cada etapa os lexionarios debanconstrur un campamento. Cando tian quepasar nel todo o inverno construase con miscoidado e organizacin. Os campamentospodanserpermanenteseentornoelesxurdan
as aglomeracins urbanas. Algunhas cidades(Lugo, Len...) tiveron a sa orixe encampamentosromanos.Oscampamentoslevantbanseenlugaresondehaba auga e pastos e seguase un ritualsemellante da fundacin dunha cidade: unsacerdote trazaba un cerco e das liasperpendiculares: cardo de Norte a Sur edecumanusdeEsteaOeste,entornoascalesmontbanseastendas.
Asarmas:Osoldadodeinfanterausaba: Lanza(hasta) Xavelina(pilum):lanzamiscurta,ossoldadospodanlevardas. Espada(gladius) Escudo(scutum):nunprincipioerademadeiraeovalado,peroacabousendosemicilndrico
Tcticasmilitares:Candoo inimigoestaba lonxe,oexrcito aen formacindemarcha(ordoagminis).Candohabaposibilidadedeataqueavanzabaformandouncadrado(agmencuadratum).
Nun pais inimigo, o exrcito avanzaba precedido de exploradores e espas que an adiantandoinformacin.
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
19/21
Aguerranomundoclsico.Px.19
ArcodeBra,enTarra ona
Pero unha das formacin mis coecidas era a tartaruga (testudo), que consista en que a tropaavanzabacubrndosecosescudos.Ademais,oexrcito romanodispuademquinasdeguerracomobstas,catapultas,arietes,e torresdeasedio.Aslexinstamndispuanduncorpodecabalera:A cabalera via a supor unha pequena parte dalexin. Normalmente colocbanse nas alas dalexin.Osoldadodecabalerausaba: Lanzalixeira(contus) Escudoredondo(parma)
TROPASAUXILIARES:
Compostas por non cidadns, recrutados entre a poboacin das provincias do Imperio.Divdanse en cohortes de 500 ou 1.000 homes. tian as mesma obrigas que os lexionarios e unmodo de vida semellante, pero seu soldo era menor e servan durante 25 anos. Cando selicenciabanrecibancomocompensacinacidadanaromana.
GARDAPRETORIANA:NoImperioeraagardapersoaldoemperador.Erauncorpodeeliteformadoporitalianos.
Agardapretorianativounpesoconsiderablenaproclamadosemperadores.Estaba formada por unha cohorte mixta de 500 homes (no s. III pasaron a 1.000), con
cabaleraeinfantera.Oseusoldoeramaiorqueodoslexionarioseservandurante16anos.
MARIADEGUERRA:Andaqueoexrcitoromanoerabasicamenteterrestre,tralasguerrasPnicas,Romaviuse
obrigada a construr unha gran armada. Augusto ampliouna, situando barcos de guerrapermanenteenNpoleseRabena.
Ocometidodaflotaeratamnvixiarasacosareeliminarosbarcospiratas.Habavariostiposdenavos: NavesLongas:de2ata6filasderemeiros Naves de transporte: para levar as tropas
mesmoporrosnavegables. Naveslixeiras
OTRIUNFO
Cando un xeneral regresaba vencedor a Romaorganizbase un desfile suntuoso para conmemorar oseu triunfo. As ras engalanbanse para recibir osvencedores e por elas pasaban en formacin todo oexrcito coas sas mellores gales. Neste desfileexhibaseobotncapturadoeosprisioneirosdeguerraencadeados, que pasaban a ser escravos. Nalgns
lugares construase un arco para conmemorar unhavitoriadeterminada.
FormacindetartarugaoutestudonaColumnaTraxana,Roma
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
20/21
Aguerranomundoclsico.Px.20
III.CUESTINSXERAISSOBREAGUERRANOMUNDOCLSICO
VOCABULARIO
(estrategs):xeneral,estratego
(plemosgr.):guerra (maj):combate, (flanx,flangos):rolo,formacinenordedebatalla,escuadrnbellum(lat.):guerraMartem:Marte,deusromanodaguerraequivalente,Aresparaosgregos(derivados:marcial...)gladius(lat.):espadalegionem:lexincastrum(lat.):campamentomilitar
1. Coa axuda do vocabulario anterior e un dicionario. Define as seguintes palabras:polmico, falanxista, falanxe, blico/a, belicista, antibelicista, xigantomaquia, tauromaquia,
estratexia,estratego,belixerante,marcial,gladiador,lexionarioecastrense.2. Constre 1 frase con cada unha das seguintes expresins: material blico, bandobelixerante,artesmarciais,airesmarciais,vidacastrense,mdicocastrense.
3.Deondevenonomedomesdemarzo?Quesefacanestemes?3.Dequeunidadesestabaformadaalexinromana?4.Comoeraainstrucindoslexionarios?.Compraacoainstrucinqueactualmentesefai
noexrcitoounaantigamili.(Pregntalleaalgunhapersoamaiorqueteacumpridoservizomilitarobrigatorioouaalgnmilitar).
5.Quetraballostiaquefacerunlexionario?quetraballosfanactualmenteossoldados?(Pregntalle a algunha persoa maior que tea cumprido servizo militar obrigatorio ou a algn
militar)6.Comocelebrabanosromanosotriunfomilitar?Coecesalgnarcodetriunfomispartedodapx.13?.
7. Nas antigas Grecia e Roma o servizo militar era obrigatorio. En Espaa a mili foiobrigatoriaataoano2001,cresquedeberaseguilosendo?Razoaataresposta.
8. Compara o Imperio Romano coa hexemona ateniense. Como era o dominio de cadaunhadelaseenquesebaseaba?.
9.Enquesebasea naactualidadeodominiodassuperpotenciasmundiais?
Cuestinsderepasoparaoexame
10. Coeces algn autor antigo que defendese o pacifismo? Cita algn fragmento ou oargumentodasaobra.
11.Dienquepocaocorreronosseguintesconflitosblicosgregos,calesforonosbandosbelixerantes,assascausaseresultados:
GuerradeTroia GuerrasMdicas GuerradoPeloponeso.12.DendeopuntodevistamilitarenquedestacabanEspartaeAtenas?13. Resume en poucas lias o sistema educativo espartano Que consegua o estado con
estaeducacin?14.Ditiposdesoldadosgregosecaleraasafuncin.15.Caleraaformacindebatallagrega?enqueconsista?
7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico
21/21
A guerra no mundo clsico Px 21
16.Comocelebrabanosgregososeutriunfomilitar?17.Dienquepocaocorreronosseguintesconflitosblicosromanos,calesforonosbandos
belixerantes,assascausaseresultados: GuerrasPnicas GuerrasHispnicas GuerradasGalias GuerrasCivs.
IV.BIBLIOGRAFAELIGAZNS
Connolly,P,Laslegionesromanas,ed.AnayaConnolly,P,Losejrcitosgriegos,ed.EspasaCalpeFlaceliere,r., LavidacotidianaenGreciaenelsiglodePericles,ed.bosiTEMASGonzlezCrespo,J,LaleginromanaSPQR,VVAA,Romavictrix.Elejrcitoromanoenminitura,ed.AndreaPress
Wilkes,El
ejrcito
romano,ed.Akal
https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_en_la_Antigua_Greciahttps://es.wikipedia.org/wiki/Falangehttps://es.wikipedia.org/wiki/Guerras_M%C3%A9dicashttps://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Historia_militar_de_la_Antigua_Greciahttps://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Guerras_de_la_Antigua_Romahttps://es.wikipedia.org/wiki/Historia_de_las_campa%C3%B1as_militares_romanas
Top Related