medio ambiente
Caderno de actividades didácticas
As cunchas
Guías informativas
XUNTA DE GALICIA
Unidades didácticas
As cunchas
1
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
Observa a cor da area. Ten relación coas rochas que rodean a praia?
........................................................................................................................
Sabes de que material son os grans de area brillantes?
........................................................................................................................
E os que son completamente brancos?
................................................................................................
ActividadeCal é a composición da area?
1Postos os pés na area da praia, a pregunta que percorre a nosa mente é, sendúbida, de onde vén tanta area? E, por suposto, é aquí na praia onde debemosbuscar a resposta.
Recollede un puñado de area e poñédea sobre unha cartolina de cor escura.Cunha lupa tratade de observar os diferentes materiais dos que están compos-tos os grans de area, intentando definir a súa procedencia; axudádevos utili-zando a seguinte táboa:
TIPO DE MATERIAL PROCEDENCIA TAMAÑO
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
2
ActividadeAs cunchas que atopamos na praia
2Unha atenta análise das cunchas que atopa-mos na praia permite unha aproximación aocoñecemento das comunidades de moluscosque ocupan os fondos próximos.
Se vos fixades ben, a maior parte delas corres-ponden aos seguintes dous tipos:
Os gasterópodos mariños son parentes próximos doutros animais terrestres
de cales? .........................................................................................................
en que se diferencian para que uns sexan de mar e outros de terra?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
O segundo tipo de cunchas son as dos bivalvos, por que se lles chama así?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
Facede dous grupos coas cunchas que acabades de recoller:
- Un grupo coas cunchas dos gasterópodos.- Outro grupo coas cunchas dos bivalvos.
Gasterópodos
Bivalvos
Unidades didácticas
As cunchas
3
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
Que beneficios credes que lles proporcionou esta evolución?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
Os gasterópodos, como xa sabedes, poden retraerse no interior da súa cuncha,pero, como pechan a entrada?
........................................................................................................................
ActividadeOs gasterópodos
Agora centrádevos nas cun-chas que son parecidas ásdos caracois. Facede unesquema xeral destas cun-chas e tratade de localizar asseguintes partes:
- Ápice- Voltas da espiral- Sutura- Sifón- Labio interno e externo- Costelas espirais- Filamentos espirais
As cunchas dos gasterópodosevolucionaron desde primiti-vas cunchas en forma deescudo dorsal ata as actuaisformas enroladas en espiral.
Ás veces atopamos pola praia unhas estruturas calcariasque teñen a seguinte forma.
Din as crenzas populares que lles traen sorte aos que asatopan. Ánimo, ao mellor atopades algunha!
Son algunhas das pechaduras que utilizan os gasterópodos para illar a súaentrada; son os opérculos, comunmente chamados “ollomaus”. Estes cheganata a beira porque están feitos dun material moi resistente. Outro tipo de opér-culos, ao seren máis brandos, non os podemos ver na praia.
3
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
4
Clasificade as vosas cunchas en levoxiras ou dextroxiras.
Cantas tedes de cada tipo? Levoxiras Destroxiras
Os gasterópodos caracterízanse por teren o corpo brando e dividido en tres partes:
- A cabeza- O manto e masa visceral- O pé
Onde cres que están localizados os órganos sensoriais?....................................
A rádula está localizada na boca. Para que lle serve?.............................................
........................................................................................................................
Que estrutura ten?............................................................................................
Que funcións ten o pé?.....................................................................................
Como cres que se desprazan?...........................................................................
Por certo, como fabrican a cuncha?........................................
...............................................................................................
Fixádevos agora nas cun-chas que están desgastadaspolo mar. Observade o seu interior: asespiras xiran en torno a uneixe chamado columela.Mira se a columela é oca. Seé así, busca na parte deabaixo, terá un buraquiñopolo que se abre ao exteriorchamado embigo. Fai un esquema desta cuncha.
Agora observa as espiras. Xiran cara á dereita ou á esquerda?
Se xiran cara á dereita, trátase dunha cuncha levoxira, e, se xiran cara áesquerda, será unha cuncha dextroxira.
Unidades didácticas
As cunchas
5
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
A lapaFai un esquema onde repre-sentes a forma da cuncha.
Fíxate no interior e no exte-rior da cuncha.
Esta é unha desas cunchas que aparecen na praia e non pasan desapercibidas.
Que forma ten?................................................................................................
Na superficie da cuncha aparecen uns buraquiños. Cantos son?..........
¿Para que lle serven?...................................................................
A peneira
Que diferenzas atopas?....................................................................................
A que se deben?...............................................................................................
Fíxate nas liñas concéntricas da cuncha. Sabes que son?...................................
........................................................................................................................
As lapas son herbívoras. Hai dúas especies moi semellantes, pero unha delas(Patella vulgata) ten maior resistencia ao desecamento ca outra (Patella inter-media). En que zonas do litoral vivirá cada unha delas?
........................................................................................................................
Como fan para protexerse da embatada do mar?
........................................................................................................................
Desprázanse ao longo das rochas ou permanecen sésiles?................................
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
6
O corniñoÉ unha cuncha sólida e de forma cónica.
Fíxate na canle sifonal, como a ten?.................................................................
Adoitan vivir na rochas, entre mexillóns e arneiróns, a que é debido?
........................................................................................................................
As cunchas desta especie teñen cores variables, ¿sabes por que?
.......................................................................................................
...................................................................................................
Fíxate no interior e no exterior da cuncha. Son iguais?.........................................
Que ten na parte de dentro?.............................................................................
Sabes se a nácara ten algunha utilidade para o home?......................................
........................................................................................................................
As peneiras xeralmente viven no nivel máis baixo do intermareal. Por que?
........................................................................................................................
Teñen un pé moi desenvolvido que fai firme suxeición á rocha. Deste xeito,para poder separalas do substrato, compre utilizar un instrumento.
Sabes de cal estamos a falar?............................................................................
Investiga outros nomes populares que teña a peneira:
........................................................................................................................
No lugar de Corrubedo ten un nome moi curioso. Apúntao.
........................................................................................................................
Unidades didácticas
As cunchas
7
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
As tres especies son herbívoras. Que comen?...................................................
O caramuxo común ten unhas glándulas no pé que segregan un mucus queadhiren os labios da cuncha á superficie da rocha. Para que fai isto?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
Viven todas na mesma franxa litoral?................................................................
“... La modestísima mincha, Littorina litorea Linneana, que nos dan un puñado en unplato acompañado de unos alfileres con los que vamos a buscar dentro de la concha elmínimo pero sabroso bocado, ¡qué variedad de nombres y qué expresivos! Bígara obígaro en el Cantábrico gallego, y caramencha, caramuxo, en la Rías Bajas, y luego, aquíy allá, cornecho, corniño, cuco, freiriño, es decir, monjita y meiga, meiga dor mar meixacan, mincha, mínchara, mintiña.... Y así con cada fruto de mar o con cada pez: Parececomo si los marineros gallegos se hubiesen pasado toda la vida, y a lo largo de las gene-raciones, buscándole nombres.”
“Fauna Marítima Gallega”Álvaro Cunqueiro
E ti, como lle chamas?........................................................................................
Cres que o nome científico tamén varía coas zonas? Por que?
........................................................................................................
....................................................................................................
Existen tres especies de caramuxos:• O caramuxo é a máis coñecida por nós, xa que é comestible: Littorina lito-
rea. O ápice da cuncha é agudo.• O caramuxo anano, de tamaño máis pequeno que o anterior: Littorina neri-
toides. Ten o ápice da cuncha agudo.• O caramuxo chato, Littorina litoralis, resalta polo seu ápice obtuso e as súas
espiras discretamente debuxadas.
Os caramuxos
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
8
As costureirasCon este nome popular coñécense varias especies distintas pero moi seme-llantes: Monodonta lineata, Gibbula umbilicalis...
A cuncha da primeira ten dúas características que a diferencian: o debuxo enzigzag en cores púrpuras e un dente achatado que ten no interior da abertura.Observa nas cunchas que recolliches se tes algunha deste tipo.
Cantas espiras ten?..............................................
Están moi marcadas?...........................................
Encóntrase sobre rochas, fendas ou charcas, na zona próxima ao nivel supe-rior da marea, por que?
........................................................................................................................
O mesmo que os caramuxos, estas cunchas tamén son consideradas mariscomenor, por que?
........................................................................................................................
Outra costureira é a Gibbula umbilicalis. O seu nome científico fai referenciaa unha característica da cuncha, a cal?
........................................................................................................................
Fíxate na parte de abaixo da cuncha, por que ten ese furadiño?
........................................................................................................................
Esta especie é carnívora, que cres que come?
........................................................................................................................
Tendo eses hábitos alimentarios, onde pensas que pode vivir?
........................................................................................................................
Trata de descubrir outros nomes populares cos que se coñecen estas especies
...........................................................................................
Unidades didácticas
As cunchas
9
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
O ligamento permite a abertura das valvas, pero quen son os encargados
de pechalas?....................................................................................................
Cal cres que é o punto por onde comeza a medrar a cuncha?
........................................................................................................................
O crecemento da cuncha vaise marcando en liñas concéntricas;trata de observalas nas valvas que atopaches.O corpo dos bivalvos está comprimido lateralmente e dividido en:- Pé: situado en posición ventral - Manto, que cobre a masa visceral
Fíxate nas cunchas que recolliches e trata de ver a impresión que deixa obordo do manto no interior das valvas. É continua ao longo da cuncha?
........................................................................................................................
Hai bivalvos que poden vivir enterrados no fondo.
Coñeces algún exemplo deste tipo?..................................................................
Como pensas que fan para alimentarse e respirar?
..............................................................................................................
Que adaptación cres que teñen para poder enterrarse no sedimento?
...................................................................................................
ActividadeOs bibalvos
Caracterízanse por teren acuncha formada por dúas val-vas; iso significa que na vosaman tedes a metade da cun-cha, é dicir, só unha valva.
Agora fixádevos na estrutura desavalva e situádea no esquema: - A charneira, articulación dentada- O ligamento- O ápice- O bordo anterior- O bordo ventral- O bordo posterior- Músculo adutor anterior- Músculo adutor posterior
4
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
10
Outros en cambio viven en terreos rochosos; nalgunhas destas especies o pé segre-ga unha especie de peliños, chamados biso, que utilizan para fixarse á rocha;
coñeces algún exemplo destes bivalvos?...........................................................
Hai outros que se unen ao substrato por medio dunha especie de cemento;
pon un exemplo...............................................................................................
Fai un esquema da valva dunmexillón indicando o lugar poronde se fixa ao substrato, o tama-ño, a cor e a forma dos bordes.É unha especie que vive fixadanas rochas, polo tanto, nonnecesita sifóns para alimentarsenin para respirar, pero ¿comocres que o fai?
O mexillón
........................................................................................................................
Os mexillóns son capaces de filtrar 8 litros de auga por hora.
Fíxate na parte externa da cuncha, está ocupada por algún outro individuo?
........................................................................................................................
Pensas que lle supón algunha vantaxe?............................................................
Gran cantidade de mexillón cultívase en bateas, pero o que está nas rochas
é comestible?...................................................................................................
Cal é a arte de pesca que se utiliza para capturalo?..............................................
A cuncha do berberecho ten unha cor branca-amarelenta e é case circular.Fíxate na súa superficie, presenta costelas radiais ben marcadas,
cantas costelas ten?..................................................................
Presenta liñas de crecemento?.................................................
O berberecho
Unidades didácticas
As cunchas
11
Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán
O berberecho vive enterrado na area, polo que ten sifón para alimentarse erespirar, aínda que é moi curto. Que supón isto para o berberecho?
........................................................................................................................
Pódese capturar a pé ou en embarcación, por que?...........................................
........................................................................................................................
Por que teñen ese nome?
..................................................
..................................................
Fai un esquema da cuncha.
As navallas
Se entre as cunchas que atopastes tedes unha de cor entre parda e morada,coa superficie ben lisa e quebradiza, tedes unha cadelucha.
É máis longa ou máis ancha?......................... Que forma ten?.....................................
Aínda que a superficie é lisa, como é o bordo?.................................................
Na cara interior, que cor ten?....................................................
Onde cres que vive?.................................... É comestible?................
A coquiña
Que tamaño ten?...............................................................................................
Fixándote na súa forma, como cres que vive?
.........................................................................................................................
As artes que se utilizan para a súa captura son: á man, co sacho, co rastro dasnavallas ou por mergullo; desde onde ata onde se poden atopar as navallas?
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Unidades didácticas
As cunchas
Parque Natural doComplexo
dunar deCorrubedo
e Lagoas de Carregal
e Vixán
12
A cuncha está formada por dúas valvas iguais, fráxiles, de cor entre amarela e castaña e de forma case oval.
Como é a superficie?........................................................................................
Ten dous sifóns moi longos, que vantaxes lle ofrecen?
........................................................................................................................
A cadela
ActividadeA música e as cunchas
5 Eu soio queroque ti me deixescunchas para repinicare que nos días de festasalgan todos a bailar
Miñas cunchas, miñas cunchas,de cor nacarado,soade ben para que chegueo meu amor de contado.
Miñas cunchas (Pandeirada)Trillo-Iglesias
Hai un tipo de cunchas que se empregan como un dos instrumentos popula-res para tocar a pandeirada,
Sabes cales son?.................................................................................................
E das dúas valvas, cal se utiliza?...................................................................................
O ritmo da pandeirada conséguese facendo soar as cunchas dúas veces para baixoe unha para arriba. ¡Inténtao! Non é difícil.
Edita: Xunta de Galicia - Consellería de Medio AmbienteIdea orixinal e realización: cem, s.coop.galegaDeseño gráfico: Mazaira grafismo, s.l.Impresión: Edym, s.l.Depósito Legal: C-2262/2004
Impreso en papel 100% reciclado, libre de cloro e certificado
Unha vez que rematemos as actividades, regresamos á praia e devolvemos ascunchas, co fin de que co tempo, pasen a formar parte da area.
Top Related