8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
1/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
2/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
3/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
4/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
5/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
6/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
7/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
8/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
9/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
10/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
11/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
12/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
13/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
14/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
15/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
16/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
17/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
18/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
19/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
20/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
21/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
22/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
23/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
24/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
25/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
26/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
27/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
28/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
29/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
30/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
31/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
32/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
33/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
34/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
35/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
36/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
37/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
38/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
39/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
40/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
41/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
42/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
43/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
44/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
45/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
46/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
47/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
48/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
49/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
50/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
51/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
52/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
53/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
54/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
55/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
56/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
57/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
58/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
59/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
60/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
61/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
62/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
63/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
64/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
65/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
66/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
67/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
68/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
69/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
70/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
71/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
72/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
73/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
74/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
75/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
76/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
77/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
78/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
79/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
80/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
81/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
82/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
83/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
84/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
85/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
86/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
87/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
88/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
89/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
90/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
91/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
92/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
93/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
94/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
95/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
96/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
97/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
98/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
99/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
100/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
101/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
102/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
103/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
104/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
105/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
106/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
107/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
108/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
109/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
110/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
111/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
112/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
113/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
114/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
115/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
116/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
117/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
118/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
119/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
120/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
121/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
122/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
123/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
124/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
125/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
126/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
127/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
128/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
129/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
130/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
131/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
132/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
133/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
134/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
135/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
136/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
137/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
138/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
139/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
140/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
141/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
142/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
143/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
144/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
145/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
146/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
147/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
148/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
149/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
150/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
151/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
152/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
153/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
154/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
155/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
156/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
157/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
158/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
159/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
160/228
160
Se presenta en letra redonda, minscula y en negrita. Puede ser una
unidad lingstica univerbal o pluriverbal. Adems se pueden mostrar
variantes de escrituras o morfolgicas encerradas entre comillas simples.
Las reglas usadas para lematizar las entradas fueron las siguientes:
1. los nombres y adjetivos se lematizan en singular. Los nombres no
posedos se presentan en su forma absoluta.
2. los verbos se presentan en la 1 era persona del presente.
3. los adjetivos con distintas terminaciones para un mismo significado se
registran ambos por separado, pero en la segunda forma se remite a la primera.atunmara. adj. dbil, sin fuerza.atunmn. atunmara.
4. las posposiciones se lematizan en forma absoluta y se remite al cuadro
en donde se muestran los afijos que se le adjuntan.
5. las interjecciones o idefonos se muestran sin presentar el signo de
admiracin.
6. los afijos se distinguen por medio del uso del guin menor.b) las equivalenciasEn los artculos con ms de dos acepciones, cada una ha sido identificada
por medio de nmeros arbigos. En el caso de que la nueva acepcin requiera
una marca gramatical distinta, se recurre al smbolo del cuadrantn negro ( ).El orden en que se presentan las distintas acepciones en el artculo
lexicogrfico corresponde a distintos criterios:
1. En primer lugar, la categora gramatical a la que corresponde cada
acepcin. Siguiendo la tradicin lexicogrfica, si la marca afecta a varias
acepciones consecutivas slo aparecer en la primera y deja de ser efectiva
cuando aparece otra marca. El orden ms frecuente dentro de un artculo es
nombre, adjetivo, demostrativos, adverbios, posposiciones (preposiciones),locuciones adverbiales, conjunciones, indefinidos e interrogativos. En los
artculos que se refieren a verbos el orden de las submarcas es transitivo,
intransitivo y reflexivo.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
161/228
161
2. Las marcas diasistmicas siguen el mismo principio de herencia de las
marcas destacado en el numeral anterior. El orden de las acepciones sera: sin
marca, marcas diastrsticas y diafsicas, diatcnicas, diatpicas, temporales,
connotativas y de transicin semntica.
3. Las distintas equivalencias en una misma acepcin son ordenadas
siguiendo el criterio alfabtico.
c) los ejemplosSe muestran inmediantamente despus de cada acepcin, en letra cursiva
y separado por una pleca simple (|). Se han preferido los ejemplos firmados
sobre los creados.
tse. conj. aunque (en posicin final)| mrt su'para tse, maikanyep'p:"uyennin yep mt", taure'piya : aunque estaba all la gallina,lleg la zorra. "ah viene quien me come". 2. entonces, pero, mas, sinembargo, (en posicin inicial). | tse mr poro tu'tsenda to' euruma'pto' e'w namai : pero un viandante les aconsej para que no pelearan.
d) las formas compuestasSe presentan separadas por medio de una doble pleca ( ||). Si la forma
compuesta implica un cambio de categora gramatical, se identifica mediante el
uso del cuadrantn negro, antepuesto a la pleca ( ||). Se recurre al ordenalfabtico para presentar las distintas formas complejas de un artculo
lexicogrfico. En caso de presentar distintas categoras gramaticales se siguen
los criterios expuestos para organizar las acepciones. En las subentradas de las
formas compuestas, el lema es sustituido por medio de la virglilla ( ~).set. dem. aqu, ac. || 2. ~ nakr. loc. adv. hasta ac. || 3. ~ pai. desde aqu, aqu en este lugar. || 4. ~nak. para ac, ac, a este lugar.|| 5. ~pai . desde ahora, desde aqu, desde ahora, desde hoy. || 6. sedair. hacia ac. || 7. se dau. aqu dentro. || 8. seporo . por aqu. ||9. sewarnt. as, de esta manera, de este modo. || 10. sewin. deeste lado. || 11. sewin po. en este lado.
f) las observaciones.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
162/228
162
Pueden ser de tipo etimolgica, morfolgica, sintctica, semntica o
pragmtica. Se encuentran al final del artculo lexicogrfico y se identifica por
medio del signo pilcrow (). En algunos casos, es necesario que el usuario se
remita a un cuadro o tabla que se encuentra en el apndice; en estos casos se le
indica entre corchetes el nmero de la tabla o cuadro.dawr. posp. a travs de, segn, conforme, de acuerdo a, siguiendo pordentro. 2. conj. conforme a, de acuerdo con. pos [C02].
En el caso de la informacin etimolgica, slo se presenta en los
prstamos, en donde se indica la lengua de donde proviene. La palabra de
donde deriva se presenta en cursiva.suntaka. n. semana. etimol. del ing. sunday .
g) las remisionesPara indicar la remisin a otro lema dentro del artculo o remitir una
variante secundaria al artculo principal se usa la flecha, seguido del lema en
letra redonda y en negrita.senton. pl. de sr. enek. n. bicho, animal daino, enfermedad. 2. mit. categora mtica querepresenta a los seres malficos enemigos de los hombres; a este grupopertenecen seres fantsticos como: piaima , rato , makunaim ,kanaim , entre otros. adj. 3. enfermo.
Si se necesita remitir al usuario a una acepcin especfica dentro de otro
artculo de la macroestructura, en el lema respectivo en supraindce se indica
entre corchetes el nmero de la acepcin.dulce. adj. aweku [2].
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
163/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
164/228
164
TABLA DE SMBOLOS Y ABREVIATURASMARCAS Y ABREVIATURASacer Acercamientoadj Adjetivoadv Adverbioaf Afijoag Agentealej Alejamientoarc Arcasmoastro. Astronomaaux Auxiliarbot Botnica
comp Comparativoconj Conjuncinconjg Conjugacindem Demostrativoesp Espaoletimol Etimologaetn Etnnimoeuf Eufemismogeo Geografahidr Hidrografaideo Idefonoind Indefinidoing Inglsink Ingarikins Instrumento
interj Interjeccinintr. Verbo intransitivoirreg Irregularkam Kamarakotoloc. adv Locucin adverbialloc. prep Locucin prepositivamed Mediomit Mitologan Nombre.nlz Nominalizacin
obj Objetopa Participantepl Pluralport. Portuguspos Forma poseda.posp Posposicinprep Preposicinpron Pronombrepsdo Poseedorref Verbo reflexivos Singularsuj Sujetotr Verbo transitivozoo Zoologa
SMBOLOS Observaciones Remisin a otra entrada[2] Remisin a una acepcin dentro de una entrada Variante del lema principal
| Ejemplos|| Formas compuestas Cambio de categora~ Sustitucin del lema(suus ) Nombre cientfico( ) Contexto; palabras opcionales. Referente de sexo masculino Referente de sexo femenino
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
165/228
165
PEMN-ESPAOL
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
166/228
166
a
a-. af. prefijo pronominal de 2 da delpl ( en suj., obj., psdo. y posp. ). 2. 2da s (psdo. y posp.).a. interj. sorpresa, descubrir.a(d)-. af. prefijo pronominal de 2 da s(suj. y obj.).aa. adv. s.aachi. n. hermana mayor, prima,ta.achi 1. tr. atracar, llenar, obstruir.achi 2. tr. pinchar.aikoo. interj. conmiseracin ycuidado.aimutun. adj. blanco.ain. interj. chasco.air. interj. nimo para elmovimiento de aprestamiento.airnne. conj. al contrario, sino.aitou pe. adv. cado, vertical.aitoupar. adv. repentinamente.aka. interj. ay! (de dolor).akai. n. guayare, cesto usado en laespalda para llevar la carga. pos.irreg. (d)akachi.akarapichaim . n. mit. indiolegendario que viaj con wei. akawada, akawadok. n. etn.akawaio, nombre de una tribucaribe, emparentada con el pemn,establecida en la frontera conGuyana.akonpi. n. cuado, primo.
akusa. n. aguja etimol. del port.agulha .amai. n. madre.amadek pe. adv. furtivamente,suavemente.amama. tr. hurtar, robar.amayek. n. ladrn.amiku. tr. recoger, recolectar.amincha . adv. lejos.
amoko. n. abuela.amorika. tr. agrietar, partir, rajar.amr. pron. 2da s. pl. irreg.amrnokon.anek . interj. fingir recordar,recordar, rodeo.ant. adv. completamente, nada, no,todo.ank. ind. alguien. || 2. ~ pra. nadie. 3. int. quin? |ank kinechi m apok rpt pk?: quinest encendiendo fuego?. || 4. ~danoman. posesin de quin?,cyo? cya? || 5. ~ nenepp. quin (fue) el que lo trajo? || 6. ~warant mr. cmo quin era?a quin (era) l semejante? dequin (es) semejante l?. || 7. ~yur. posesin de quin?, cyo?de quin es?. pl. irreg. andan.ap. ideo. emprender la marcha, irlejos caminando.apichi. tr. agarrar, coger.apok. n. fuego. || 2. ~ dapon. candelabro. || 3. ~ paru. kerosn ogas. || 4. ~ patasek. fogn. || 5. ~ piap. tizn. || 6. ~ rn . brasa. || 7. ~ rnp. carbn. || 8. ~ yen. bombona, cocina. pl. (-ton).arai. 1 n. zoo. ( mygale .) araa.arai. 2 n. zoo. ( mobula ) raya.arakapusa. n. arcabuz, escopeta. ||
2. ~ murata. can. || 3. ~ murep. pistola . || 4. ~ pana. agujero de laescopeta. || 5. ~ potorp. can. etimol. del esp. o port. arcabuz .arami. n. alambre. etimol. del esp.alambre .arara. n. euf. porosok .are. 1 adj. ligero, veloz.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
167/228
167
are. 2 n. zoo. ( pteronura brasiliensis )nutria.arepr. adv. aprisa, con ligereza.arika. tr. hacer reir.arimaraka. n. zoo. ( canis familiaris )perro domstico.
arina. ind. mucho, numeroso. arinape. adv. en gran cantidad.arima. tr. enviar.arkora. n. argolla. etimol. del esp.argolla. arocha. n. arroz. etimol. del esp.arroz.arota. intr. brotar, germinar, salir.ar. tr. llevar, conducir.arukim. n. zoo. ( apidae ) abejorronegro y grande.
aruperu. n. alfiler. etimol. del esp.alfiler .arutani, arutanai. n. etn. arc.etnia aislada residente en el roparagua, conocida tambin comoawake.asa(k). interj. agrado, gusto,sabrosura, satisfaccin.asark. interj. sorpresa.asema. tr. abanicar. || 2. ~tok. nlz.ins. abanico.asoka. n. cubierto, garfio.asuka. tr. estrujar, prensar,ordear. || 2. ~tok. nlz.ins.colador, prensa, sebucn.atapichi. ref. abrazarse, agarrarse,pegarse.atarika. ref. rerse.atasema. ref. abanicarse. || 2. ~ntok . nlz. ins. abanicoatunmara. adj. dbil, sin fuerza.atunmn. atunmara. atn. ind. alguno. || 2. ~ pra. ninguno. || 3. int. cul?, cunto?,dnde?. || 4. ~ dair . hacia dnde?como cuntos?. || 5. ~ nawa. culcausa? || 6. ~ t nak . hasta qulugar? a dnde?. || 7. ~ t. cul
lugar? dnde?. || 8. ~ winky. hacia cul direccin? haciadnde?. || 9. ~rp. cul de ellos?.auchin. adj. alegre.auchinpa. tr. alegrar, animar,entusiasmar.
aurom tr. amarrar, anudar. || 2. auromtok. nlz. inst. cuerda,mecate, cinto.auromtok. aurom [2].auron. n. menstruo, nia pber. auronta. intr. menstruar, llegar a lapubertad, hacerse pber.aurosa. n. bot. especie de espinasilvestre usada en la confeccin del tuma .auwar pe. adv. mal, malamente.
awa para aipiripin. interj. diablico,perverso, quita all.awakaya. adj. jovenawe. n. peso.awemura. adj. liviano, sin peso.awenek. adj. pesado.awo. n. suegro.awota. n. vientre, seno de la mujerembarazada.awop. n. suegra.adekek adj. adulto, viejo. pos.irreg. adeket. pl. (-kon, -ton).ake. adv. no. || 2. ~ kuai. loc. adv.he dicho que no. || 3. ~ kuru. deningn modo. || 4. ~ nekan. muy alo contrario. || 5. ~ rnanek. aparentemente no.akerua. ake. akey. adv. no, nada.anai. n.bot. ( zea mays ). mazblanco. || 2. ~ yepu. tusa.anek. adj. caliente, caluroso.ar. dar. asoka. tr. clavar, pinchar, punzar, || 2. ~tok . nlz.ins. clavo.asokatok. asoka [2]. aweku. n. azcar. 2. adj. dulce.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
168/228
168
ch
chanera. n. kam. ventana. etimol.del port. janela .chi teren teren. ideo. sonajero.chia. dem. all. || 2. ~ chiyak.loc.adv. para all. || 3. ~kr. hastaall.chiapu. n. almacn. etimol. deling. shop .chiki. ideo. restregar, rizar.chint. dem. all, all. 2. loc.adv.
en aquel lugar. || 3. ~ nak, ~nak. para all. || 4. ~ nakr. hasta all ||5. ~ pai. de all, desde all. || 6. chinporo. por all. || 7. chinporor. porall || 8. chinkr. hasta all, etc.al enumerar. || 9. chin yair. haciaall. || 10. ~win. de hacia all.chintn. adj. el que est all, el deall.chinwin po. adv. en el lado de all.chipianioro. n. arc. gentilicio detodos los blancos de guyana.chiret. chia. chirik. n. estrella. || 2. ~ pupai. astro. las plyades. || 3. ~ yetaku. roco.
chirim. n. hidr. ro chirim,afluente de del yuran.chiriri. ideo. chirrido.chitn. ideo. hundirse en el agua degolpe.chiwau. ideo. sentarse.chiwita. intr. avergonzarse,enrojecer, madurarse. || 2. ~sak. nlz.part. maduro.chiwon. ideo. sentarse.
chipok. n. vello. || 2. ~pn. adj.lampio.chirk. adj. pequeo.chiropo. adv. encima de l.choko. n. hijo.-chr. adv. solamente, excluido.chorit. intr. agriarse, fermentarse.churun. n. hidr. afluente del rocarrao. || 2. ~ mer. salto del rochurn sobre el Auyantepui (Saltongel).chuwiyu. adj. rojo.chuyu. adj. rojo.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
169/228
169
d
dai. posp. instrumento de, a travsde, instrumento con que. 2. en (conel significado temporal). pos. [C02].daik. n. mit. perro grullero. || 2. ~yewk. geo. cerro en las cabecerasdel ro nakpiap, afluente delYuruani; tambin conocido como lacasa del perro grullero. dair. adv. verdaderamente, en lo
cierto. || 2. ~ sane . loc. adv. ciertoen verdad. 3. posp. hacia. pos.[C02].dairn. 1 adj. el que va hacia , queviene por, que suple a. dairn. 2 adj. verdadero, cierto.dak. posp. a (en significacin detrmino de movimiento, excluido elagua). pos [C02].dakan. adj. que est en.dakan pe. adv. por si acaso.dak(k)ar. posp. hasta. pos. [C02].dakon n. compaero, hermanomenor del mismo sexo 2. adj. elque viene a. pl. (on).da(k)pai. posp. dentro de. 2. antesque, de (en sentido de lugar deprocedencia o separacin). pos.[C02].da(k)pair. posp. desde. pos.[C02].dan . n. madre. || 2. ~ manen. madrina. pos. irreg. dan.danarn. adj. el que vive dentro de.danau. posp. por entre. || danawr. por entre. pos. [C02].dannak. posp. hacia dentro. pos.[C02].danpe. posp. por, en busca de. pos. [C02].
dapai. posp. de (en el sentido devenir). pos. [C02].dapaino. adj. procedente de.dara. posp. entre. pos [C02].dare. n. hoja del rbol.darota. arota. dau. posp. en, dentro de (tierra olquido que no sea agua). 2. con,cerca de. 3. unida al verbo ek o ichi
significa posesin. correlativa condak , pero sta es de reposo. conj.cuando. pos [C02].dauno. n. isla. 2. adj. que estentre.dawon. adj. que vive dentro de.dawr. posp. a travs de, segn,conforme, de acuerdo a, siguiendopor dentro. 2. conj. conforme a, deacuerdo con. pos [C02].daretak. adv. a media noche. || 2. ~ pair. a media noche.dar. posp. con (en el sentido decompaa). || 2. ~ pair. loc. adv.en el medio. pos. [C02].darn. adj. el que acompaa aotro, el que est dentro de una cosa.darn. darn.daro poirn. adj. el que est por elmedio.dasa nak. dasak. dasa nau. dasak. dasak. adv. adentro. 2. posp.entre, debajo de. pos. [C02].datai. con. cuando.dekaton. n. espritu. || 2. ~ wak. espritu santo.denak. posp. en o dentro de (converbos de movimientos). pos.[C02].
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
170/228
170
denau. posp. en o dentro de (converbos de reposo). pos. [C02].dentaino . entaino. dentak. posp. a mi vez, a su vez. pos [C02].donpa. n. compaero, pariente.
-donpa. af. sufijo verbal consignificado de accin incompleta ofallida.
dokoi. posp. a (similar a la delcomplemento indirecto castellano).2. debajo. pos. [C02].dokopairn. adj. inferior.dono. adv. debajo. 2. posp.debajo. pos [C02]
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
171/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
172/228
172
eserema. ref. reflejarse.eseruk. n. costumbre.eserut. ref. acostumbrarse.esewanma. ref. aborrecerse.esewanpa. ref. disfrutar.esema. ref. pagarse, vengarse.
eset. tr. nombrar. 2. ref.nombrarse.espaoro. n. espaol. etimol. delesp. espaol .etaripa. ref. embriagarse. || 2. ~sak. nlz. pa. borracho.etaripasak. etaripa [2].etauchinpa. ref. alegrarse,animarse.etayunpan. n. desayuno, merienda.etaka. tr. fastidiar.
etarima. ref. acercarse,aproximarse.ete. intr. granar.etikat pe. adv. al comenzar.etiyat. intr. comenzar, empezar.etiyumut. ref. casarse la mujerpor rito religioso.et. intr. ir, caminar. irreg. pierdela e inicial en unas formas y lasconserva en otras del pres. et,aut, it, ina et, autkon, to et.etoretorema. ref. toser.euka. intr. desamarrar, soltar.eukuma. tr. hacer jugo.eus. interj. espantar, auyentar.ewak. n. cuerda, cordel. pos. irreg.ewati.ewan. n. vientre. || 2. ~ mre. embarazo. || 3. ~ wapu. delantal. || 4. yewan denap. corazn.
ewarm. intr. anochecer,oscurecer.ewk. n. casa.ekepasak. ref. llenarse.ema. 1 n. camino, senda. || 2. ~ pana. orilla.
ema.2 tr. pagar.emadok pe . adv. delante,
primeramente. || 2. ~ win . loc. adv.a la derecha.emadono. adj. el primero.emusak. ref. levantarse.enapo. intr. regresar, retornar.enek. n. bicho, animal daino,enfermedad. 2. mit. categora mticaque representa a los seres malficosenemigos de los hombres; a este
grupo pertenecen seres fantsticoscomo: piaima , rato ,makunaim , kanaim , entreotros. adj. 3. enfermo.epantaka. ref. desviarse.epi. n. labios.epoka. ref. flecharseepotoika. ref. desarmarse.epuirika. ref. avergonzarseeputu. ref. conocerse.erokama. ref. alocarse,trastornarse.esakituka. ref. romperse.etachika. ref. ponerse de pie.etaka. adj. estrecho.etinnakama ref. cambiarseet. tr. afilar, aguzar.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
173/228
173
i
i-. af. prefijo pronominal de 3era s(pos. y posp.).-i. af. sufijo verbal del pasadosinttico.i(t)-. af. prefijo pronominal de 3era s(suj. y obj.).icha. dem. all, all.ichakrn pe. adv. para siempre.icherema. serema. ichi. interj. gusto.
ichinin. conj. porque.ike. interj. cuidado, peligro.ik. adj. hediondo, podrido.ikta. intr. heder, podrirse.-im. af. kam. prefijo aumentativo.-im. af. prefijo aumentativo.-ina. af. sufijo verbal del futuro devoluntad.ina. adv. s. || 2. ~ kari. loc. adv.ah!. (en sentido despectivo) || 3.~kat. por fin, ya. || 4. ~ kin. ases, as es la cosa. || 5. ~ nake. ser,es posible. || 6. ~ pe . ciertamente. ||7. ~ sanepa . pues claro que s. || 8.~tan. naturalmente. || 9. ~kurur. ciertamente. || 10. ~kurut .ciertamente || 11. ~ar. ciertamente. || 12. ~rnanek. aparentemente s.|| 13. ~rnne. acaso. || 14. ~tn. ciertamente. || 15. ~wak .ciertamente. || 16. ~wiwa. sea puesas. || 17. innasurai . ciertamente. en algunas ocaciones se escuchacomo na .inek. n. sombra. pos. irreg. inet.inkaruta. n. geo. regin de guyanadonde habitan los ingarik.
inkarkok. n. etn. ingarik,nombre de una tribu caribe,emparentados con el pemn,establecida en la Repblica deGuyana etimol. del ink. ingarik .inkr. adv. siempre.inna. pron.1era del pl. exclusivo.innr. adv. de nuevo, despus,otra vez.innrn kanan. loc. adv. de nuevo,tambin.inta pkr. adv. lleno.ipan pe. adv. muchsimo.ip. adj. sabroso.ipkrn. adj. el que va detrs de l.ipku pe. adv. muchsimo, en granabundanciaipmra. adj. desabrido.irakwenaim. n. hidr. salto delakaruai.iratoi. adj. que forma el otro lado.irawrn. adj. el que va delante del.itaurn. adj. que est dentro o en lohondo.iteperu. pos. de eperu. iworo. n costilla. || 2. ~pai. costillal.-iya. af. sufijo verbal del futuro deintencin.iyarn. ind. otro. || 2. ~ yatai. loc.adv. otro da, algn da.
ichamr. pron. 3era de planafrica.ichinnan. pl. de michinnk. iropo. adv. encima de l.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
174/228
174
k
k-, ka- . af. prefijo verbal consignificado negativo o privativo.-ka. af. sufijo con significadonegativo o privativo a los verbos.ka( )dair. loc. adv. hacia arriba.kaichar. adv. semejante.kaikara. n. caa. || 2. ~ yeka. caaveral.kaikuse. n. zoo. ( panthera onca o
jaguarius onca .). tigre, nombregenrico con que se designa acualquier tipo de felino americano:
jaguar, pantera o puma.kaiwarak . n. bot. ( ananas sativa ).pia. || 2. ~ un yeuku. jugo o caratode caa de azcar.kaiwonok. n. astro. venus, tambinconocido como el lucero o estrelladel alba.kak. n. cielo.kamarakoto. n. variedad dialectaldel pemn. 2. etn. grupo deindgenas pemn que habitan en laregin de Kamarata.kamarata. n. geo. regin al este delAuyantepui. 2. hidr. afluente delAkenn.kamicha. n. camisa, tela. etimol.del esp. camisa .kamyakan win . loc. adv. del ladodel no veloz.kan. adj. que est con o que tiene
tal cosa.kanaim. n. mit. ser mitolgico,enemigo oculto, cusante de todas lasmuertes. 2. garlito de pescar.kanan. adv. tambin, adems.kanari. n. bot. ( manihot dulcis ). yucadulce.kanart. tr. ganar en el juego. etimol. del esp. ganar .
kanipiti. n. navaja. etimol. delport. canivete .kanwa. n. canoa. || 2. ~ yedak. quilla. || 3. ~ yeuna. proa.kap. tr. tejer.kapy. n. luna. || 2. ~ dapon. almanaque.kara. n. tejido, raz.karaiwa. n. etn. brasileo.karaiwata. n. geo. Brasil.karanpa. tr. viajar, visitar de paso.kararika. tr. rasgar, romper.karapina. n. carpintero. etimol.del esp. carpintero .kararai yek. n. bot. ( rubus
fruticosus ) zarzamora.karaka. tr. desarraigar.karauren. n. hidr. afluente del roYuruani.karauren tp. n. geo. cerro del roKaraurn, cercano al Iruktepuy en lafrontera con Guyana.kare pk. posp. hacia. pos. [C02].kareta. n. carta, libro, papel. || 2. ~piap. pasta o forro del libro || 3. ~ won. sobre. || 4. ~ yen. cartera. ||5. ~ pkn. adj. estudioso, el queest entregado a los libros.karina. n. etn. karias o caribe,grupo tnico caribe que habita enncleos poblados del centro y surdel estado Anzotegui, el norte de
Bolvar y algunas zonas de Monagas y Sucre; estn emparentados con loscaribes de Guyana francesa ySurinan. 2. mit. nombre del aparuen los tarn; segn la leyenda, unoskarias fueron convertidos enaparu; el recuerdo de estas tribusest vivo entre los kamarakotos,pues penetraban por el Cuyun
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
175/228
175
desde la Guayana y Surinan enactividades de pillaje.karimi. n. hamaca, chinchorro. || 2. ~ yewk. mosquitero .karperu. aruperu.
karneru. n. zoo. ( ovis aries ) carnero,oveja. || 2. ~ chipok . lana. etimol.del esp. carnero.kasama. n. zoo. ( colossomamacropomum ) cachama, especie depescado que vive en el ro Paragua. etimol. del esp. cachama .katepn. ratera. ka( )tak. loc. adv. hacia arriba.ka( )tau. loc. adv. arriba.katn. n. hilo. etimol. del ing.coat .kawai. n. bot. ( nicotiana tabacum ) tabaco. || 2. ~ won. papel delcigarrillo. || 3. ~ piap. colilla decigarrillo.kawanaru. n. zoo. (rupcola rupcola)gallito de roca.kawanayen. n. hidr. quebrada delro Pakairau. 2. geo. misin ypoblado en trono a Santa Teresita,en las cabeceras del ro Akurai.kaware. n. zoo. (equus caballus ) caballo. etimol. del esp. caballo .ka( )win. loc. adv. de arriba.kakek. adj. ligero, veloz.kakepe . adv. ligero.kamra. adj. lento, tardio.kanepr. adv. sin demora, conpresteza.karan. n. husped, peregrino,viajero.katun. intr. correr.katunpa. tr. acompaar, hacercorrer a otro.ke. posp. con (de instrumento o demateria).| con el verbo ek o echiindica posesin. 2. conj. porque. pos. [C02].kerechimochi. n. navidad. etimol. del ing. christmas .
kenapanka. tr. cansar a otro,fatigar.keper. adv. hasta.kiamanti. n. diamante. etimol. delesp. diamante .kin. conj. al contrario.
kirichin. n. cristiano, director derezos, sacerdote. etimol. del esp.cristiano .kiricha. n. zoo. ( gryllus domesticus )grillo. etimol. del esp. grillo .kitak. ideo. pegarse una cosa conotra.-k. af. sufijo verbal del imperativoesttico.kokon. n. zoo. ( atta cephalotes yatta sexdens ). bachaco reina del
montaero con el que se hace el kumachi .komik. adj. fro.koneka. tr. arreglar, colocar, hacer.konoi. n. anzuelo. pos. irreg.konochi.konok. n. lluvia. || ~ datai, ~ dai .invierno.konsera. adv. tranquilo.kopiyu. ideo. cerrar los ojos,parpadeo.kore. adv. pues. || 2. ~ sanekai . loc.adv. pues claro que s. || 3. ~kai .claro que s. 4. interj. caramba,verdad, pues claro.korek-korek. interj. cacareo.koko. n. abuelo (-a) (genrico).kowai. n. abuelo (-a) (genrico).kowam pe. adv. a la tarde, alatardecer.kowamdak. adv. ayer. || 2. ~ mpoiwin. loc. adv. anteayer, msall de ayer.knnpkn. adj. el ltimo.knnpkn pe. adv. ltimamente.kr. posp. hasta. suele ir unida anak y pk . pos. [C02]krismochi. n. arc. navidad. etimol. del ing. christmas .krore. n. arc. gloria. etimol. deling. glory .
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
176/228
176
kuak. wak . pos. [C02]kuau. wau . pos. [C02]kuenta. n. cuenta, deuda, fiado. etimol. del esp. cuenta .kuima. tr. barrer, limpiar. || 2. ~tok .nlz. ins. escoba, cepillo.
kuimatok. kuima[2]
. kuire . n. cuchara. etimol. del port.colher .kumachi. n. pcante hecho a basede bachaco.kumaruwa. n. curare, veneno engeneral.kuna pupai. n. laguna.kuntau. posp. en. pos. [C02.kurai. n. varn. pl. (-ton).kurak. n. cerbatana. pos. irreg.
urata, kurato, inna kurar.kurak-kurak. indeo. hervir.kurakurama . intr. ebullir, hervir.kurara. n. corral, cerca de palo parael ganado. etimol. del port. curral .kuretak. posp. entre (con verbosen movimientos). pos [C02].kuretapai. posp. de entre. pos.[C02].kuretapair. posp. por entre. pos.[C02].
kuretarn. adj. el que vive enmedio de.kuretau. posp. entre (con verbos enreposo). pos. [C02]kurichak. n. fango.kurichapan. adj. fangoso.
kuru adv. muy.kurun. n.zoo. ( caragyps atratus ).zamuro. || 2. ~ kanwa. avin.kururuk. ideo. chupar, absorber,quitar.kurusuk. n. cruz. etimol. del port.cruz .kuruyara. n. curiara. pl. (-ton).kuse. n. bot. ( manihot utilissima )
yuca amarga.kuyau. posp. detrs de. pos. [C02].
kuyu. ideo. escupir una bocanadade lquido.-kp. af. sufijo verbal del futuroinminente.ktk. ideo. cerrarse o apretar unacosa.ky. posp. hacia, al encuentro, en elrumbo. se emplea solamentepospuesta a win o el nombre ra . pos. [C02].kypn. n. suegro. 2. to.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
177/228
177
m
m-. af. prefijo verbal del pasadoremoto.ma. tr. hacer; colocar, disponer,ordenar.madonkon. n. etn. yekwana, grupotnico caribe que habita en zonasdel ro ro never, el ro paragua y elcaron, tambin son denominadosmakiritare o madongon.mai. adj. venenoso.maimiyuku. tr. contestar,responder, obedecer.maimu. pos. de mayin. maipa. tr. envenenar.makoi. n. diablo. 2. adj. feo, malo.makuchi. n. etn. makushi, nombrede una tribu caribe, emparentadoscon el pemn que reciden en brasil yguyana.makunaim. n. mit. seresmitolgicos, hijos de wei .manak kr . n. geo. comunidad demana kr, ubicada en santa elenade uairen, a los pies del cerrohomnimo.manare. n. bot. ( ischnosiphon ).
junco con que se hace los guayare,tamices, sebucanes y casi todos losobjetos de cestera.manar. adv. poco.manarn. ind. poco, escaso.manak. n. seno, teta. || 2. ~
yeuku. leche. pos. irreg. manat.manchik. n. hija.-mara. af. sufijo derivativo denombres, verbos y adjetivos consignificado negativo o privativo.marite . n. zoo. ( scorpionida ) alacrn,escorpin. 2. astro. constelacin deescorpio. 3. ser fanstico que sabacazar muy bien.
maritu. n. marido. etimol. del esp.marido .marume. n. dote.marumepn . adj. pobre.masa. adv. an no, todava no,espera.masarn. n. virgen mara. 2. adj.inconcluso, recien hecho.masueta. n. chcara, hierro paracavar.mayin. n. palabra, voz. || 2. ~dapon. diccionario, vocabulario. || 3. maimu dapon. libro. pos. irreg. maimu. manon. n. hijo.mekoro. n. negro etimol. del esp.negro .men. n. pintura. || 2. ~ yen. tinta.menuka . tr. escribir, pintar. 2. ~nin. nlz.ag. escritor. 3. ~tok. nlz.ins. lpiz, pluma, creyn.menukanin. menuka [2].menukatok. menuka [3].menut. tr. pintar.merunt pe. adv. fuertemente.merunt win . loc. adv. a laderecha.michinnk, michinnk . dem.aqul.mincha. adv. lejos. || 2. ~ mare .cerca, poco lejos.mincharn. adj. lejano.
mimi. n. cuada, prima.miyamr. pl. de mr. miyamr. pron. 3 era de planafrica.moyi. n. vello pbico.mooyi. n. primo.mono pe r. adv. continuamente,siempre.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
178/228
178
morok. n. pez, pescado.morok ema . tr. pescar.moron. 1 adj. dolor.moron. 2 conj. a causa, motivo.mor pe. adv. bien, buenamente.moto. n. zoo. ( oligochaeta
glossoscolecidae ). lombriz de tierra.motoim. n. zoo. ( oligochaetamegascolecidae ). lombriz de tierra demayor tamao.m. n. conuco. pos. irreg.unmr.m-. af. prefijo verbal del pasadosinttico.m aika. tr. talar conuco.m aikek. adj. talador de conuco.m aikera. adj. flojo, que no tala el
conuco.mm. adv. en caso contrario, de locontrario, pero.mr. dem. se. || 2. ~ datai . loc.adv. entonces, en aquel tiempo.| mr da'tai, tikin pa'ne to'e'pt da'tai,: en aquellos tiempos,cuando apenas eran uno que otro, ||3. ~ dair . hacia aqu. || 4. ~ dau. ah dentro. || 5. ~ kuretau. y estandoas, en medio de eso. || 6. ~ moronke. con este motivo, porconsiguiente. || 7. ~ nawa . por esto.|| 8. ~ patap dau . durante laausencia de este. || 9. ~ poiwin .ms all. || 10. ~ pnnse . por estemotivo. || 11. ~ rekin. esto solo, estoes todo. || 12. ~ tukai. de esamanera. || 13. ~ tse . y entonces. ||14. ~ warant . de la mismamanera. || 15. ~ warantr . de esamanera, de ese modo. || 16. ~ wi. yentonces. || 17. ~ wik . luego. || 18. ~win. de ese lado, del otro lado. ||19. ~ winn . en ese lado, en el otrolado. || 20. ~ yenin. por eso. || 21.
~ moron ke. conj. con ese motivo,por consiguiente. || 22. ~ punnse. por ese motivo. || 23. ~ yau. segneso, por eso. || 24. ~ yenin. por esoseindo as.mrt. dem. ah. || 2. ~ chikar.
loc. adv. de entonces para ac. || 3.~ chima. estando ah. || 4. ~ nak. para all. || 5. ~ nakr. hasta ah. || 6. ~ pai. despus de, de ah,despus de eso, desde entonces. || 7.mdair. hacia ah. || 8. mdau. ahdentro. || 9. mpoi win. ms all. || 10. mporo. por ah. || 11. mt. ah, en ese lugar. || 12. mtnak. para ah, para ese lugar. || 13.mtnakr. hasta ah. || 14.
mwin. de ese lado, del otro lado. ||15. mwinn datai (dai). antes deese da. || 16. mwinn. en ese lado,en el otro lado.mr. pron. 3 era s y anafrica.mu. n. hijo.muei. n. suegro, to.mui n. suegro, to.muku. n. hijo. pl. (-ton).mumu. n. hijo.musaka. tr. alzar, levantar.mik. n. tierra frtil.mn. n. sangre. pos. irreg. mn.-mn. af. sufijo derivativo denombres, verbos y adjetivos consignificado negativo o privativo.mre. n. nio. pl. (-ton, -non).mrnpa tp. n. geo. cerro de laquebradita Mrn en Santa Elena.mser. pron. 3era s anafrica.mta. n. boca. || 2. unta chipok. bigote. || 3. unta yep . mandibula. pos. irreg. unta, mutato, innamta.mymy. n. sobrinos.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
179/228
179
n
n-. af. prefijo verbal del pasadoremoto.na. tr. comer.na . apcope de ina .nak. posp. a (en verbos demovimiento). emplaseprincipalmente detrs de t . nopermite formas posedas.namai. conj. para que no, para no.
nan. af. sufijo nominalizador deagente (pl).napo. tr. devolver, retornar.nap. n. ( discorea triphylla ). mapuei.narik pe. adv. mal, feamente.nau. posp. entre, dentro de (en losverbos de reposo). no permiteformas posedas.nawr. posp. a travs de. nopermite formas posedas.nanai. n. hermana mayor, ta.nanip. n. sobrinos.nawa . adv. as. || 2. ~ pra. as no. ||3. ~r. bastante, suficiente. 4.conj. as. || 5. ~ ichinin. por eso,siendo as. || 6. ~ pra. o si no, sino,de lo contrario, cuando no. || 7. ~tse. no obstante, con todo y eso.nai. posp. durante. solamente laencontramos empleada con la
palabra wei. no permite formasposedas.neke. adv. no, sin.nekin. adv. ciertamente, a la verdad.-nin. af. sufijo nominalizador deagente.nok. n. abuela.non. n. tierra. || 2. ~ pumoi. hongo.non po. adv. en tierra, abajo, porabajo.nonka. tr. colocar.nopon. n. cobija, vestido.noponka. tr. desvestir.nopont. tr. cubrir.nosan. adj. alto.notau. posp. detrs de. pos. [C02].nop. n. esposa.nopurp. n. viuda.nosamo. n. primognita.nosan. n. vieja, abuela. pl (-ton).n-. af. prefijo verbal del pasadosinttico.nuak. posp. dentro de (en verbos demovimientos). slo la encontramosempleada con apok . no permiteformas posedas.nuau. posp. dentro de (en verbos dereposo). no permite formasposedas.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
180/228
180
in. n. olla. pos. irreg. in.k. ind. algo. || 2. ~ neke. nada. 3. int. qu?. || 4. ~ datai. cundo?. ||5. ~ dair tese. qu hora es?. || 6. ~ dair tse. qu hora es?. || 7. ~dair. cuntos? || 8. ~ ke . conqu?. || 9. ~ nawa ichinin. qucausa? || 10. ~pe. cmo? de qumanera? || 11. ~ pk . en qu?. ||12. ~ pkr. de qu altura,tamao o nmero?. || 13. ~ pnser por qu motivo?.
|| 14. ~ totn. para qu?. || 15. ~tok pe. para qu?. || 16. ~ tukai. cmo?, de qu modo?.k. interj. ruego de no hacer algo.kyim. n. arco iris. 2. mit. sermtico en forma de culebra queinterviene en la aparicin delbarbasco.sk. n. arena. pl. (-ton).skpan. adj. arenoso.skta. adj. arenal.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
181/228
181
p
pa. n. nieto, nieta.-pa(-pe). conj. para.paaka. n. zoo. ( bos taurus ) vaca,toro, nombre genrico con que sedesigna a cualquier tipo ganadovacuno. etimol. del esp. vaca .pachi. n. hermana mayor. pl. (-tonon).padan. n. nieto, nieta.padansan. n. nieto, nieta.-pai. af. sufijo verbal de posibilidad,deseo u obligacin. pai. posp. de, desde. pos [C02].paikoi. n. madre.-paino. af. sufijo verbal deposibilidad, deseo u obligacin.pair. posp. hacia. no permiteformas posedas.pakira. n. bolso.pam. n. abuelo (-a) (genrico).pana. n. oreja. || 2. ~pn. adj.sordo. pl. irreg. panachin.panpk. adv. ms.panta. n. parte, rama.pantaka. tr. cortar, dividir, repartir.panton. n. cuento. pos. irreg.panton, pl. (-ton).papai. n. padre.paranakiri. n. costeo. 2. arc. inglscolonial de la guayana britnica.paratu. n. plato etimol. del esp.
plato .
pare. adv. ms.paredar. adv. despacio, con calma,con demora, por tiempo definido.pareda pra. adv. sin tardanza.paru. n. mar, quebrada, ro.paruchi. n. hermana menor,prima. pl. (-ton).paruchip. n. sobrinos.paruka. tr. achicar, sacar el agua.
paruru. n. bot. ( musa paradisaca )pltano. || 2. ~ yeka. platanal.park. n. paja. pos. irreg. parit-uwanar.pasan. ideo. caer muerto.patak. posp. por (en el sentido enque se usan algunos espaoles apor). pos. [C02].patap. posp. despus de, acontinuacin de. 2. conj. lugar quefue, ausencia. || 3. ~dai. despus. ||4. ~poi. despus. pos. [C02].patat. conj. antes.pataka. tr. burlar, ridiculizar. patari. n. budare, horno.pawana. n. etn. yekwana, grupotnico caribe que habita en zonasdel ro Never, el ro Paragua y elCaron, tambin son denominadosmakiritare o madongon.pase. n. sobrina, nuera.pekou. ideo. doblar, curvar.pemon. n. etn. pemn, grupo tnicocaribe que habita en la GranSabana, zona intermedia entre losros Caron y Paragua. 2. gente. pl. (-ton; -kon).pena. adv. antiguamente, hacetiempo. || 2. ~ datai. loc.adv. entiempo antiguo, antiguamente.penanne. adv. maana. || 2. ~ mar. loc.adv. maana temprano. || 3. ~
ar kuru. muy de maana. || 4. ~ mpoiwin. despus o ms all demaana. || 5. ~ penanner. pasadomaana.penato. adj. antiguo, viejo. pl. (-kon; -san).perakun. n. pantorrilla. pos. irreg.urakun, perakunto, inna perakun.peren. adj. horizontal.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
182/228
182
perenma. tr. acostarse.pererun. ideo. arrojar en un hoyo obarranco.petoi. n. amigo, compaero.peupeu. ideo. desparramar,abanicar, pjaro volando.
pia. n. dios, ser supremo. 2. primognito (en voz de hombre ymujer). || 3. ~ datai. mit. tiemposiniciales u originarios al mundoactual, en donde todos eran buenos,verdaderos, reales, arquetpicos.piaim. n. mit. piaim, serfantstico de los bosques.piak. posp. a, hacia (en verbos demovimientos) no permite formasposedas.
piakare. posp. hasta. no permiteformas posedas.piata pair. posp. junto a, cerca de. pos. [C02].piau. posp. cerca, al lado, junto a(en verbos de reposo). 2. con el verboek o ichi significa posesin. pos.[C02].piaron. adj. vecino, cercano a.piasan. n. piache, persona confacultades para curar lasenfermedades de la gente; puedehablar con los animales y secomunica con los espritus.piapai. posp. de (en el sentido deprocedencia, slo a personas). pos.[C02].piap. n. pedazo.pichau. n. camaza. pos. irreg.usaw, pichawto, inna pichaw.piipi. n. hermano mayor, primo.pika. tr. despellejar.pirimok. n. zoo. ( zygoptera ). caballitodel diablo, libla grande gris. || 2. ~ kanwa. helicptero. piroto. n. bala,perdign, plomo. etimol. del esp.
plomo .pirotot. tr. balear, fusilar.pitui. ideo. desembadurnar unacosa.
piyichi. n. pierna, pata. pos. irreg.uyichi, piyichito, inna piyichi.pip. n. pellejo.piron. n. costra, roa.po. posp. en (tal lugar) ( con verbosde reposo). 2. conj. hasta, donde,
cuando. pos. [C02].poi. 1 n. sobrinos.poi. 2 posp. de, desde ( en el sentidode venir). pos. [C02].poino. adj. proveniente de, queviene o procede de.poir. posp. hacia. pos. [C02].poirn. adj. que va hacia.poito. n. sobrinos.poka. tr. clavar, flechar. 2. ~tok. nlz. ins. clavo, flecha. 3. ~tn. nlz.
med. flechador.pokatok. poka [2]. pokatn. poka [3]. pon. 1 n. vestido. || 2. ~ yenu. ojal.pon. 2 adj. que est en, que habitaen.ponak. posp. a, en contra, lugar a,lugar a donde (con verbos demovimiento; excluida el agua). 2. hasta (con el sufijo -re ). pos[C02] 3. conj. hasta, donde,cuando.ponan. adj. el que va a, lo que seaade a.ponar. conj. hasta, donde, cunado. ponarn. adj. aadido a, venidosobre.pont. tr. vestir.ponpn. adj. desnudo.porek. n. presa. pos. irreg. poret.poro. posp. por (lugar por donde). 2. el entorno de la casa, alrededor de lavivienda (se usa como sustantivo,puede llevar posposicin). 3. conj.segn, como, conforme. pos. [C02].poron. adj. el que anda por, el quesigue a.poropo. adv. fuera. || 2. poroponak. loc.adv. a fuera, para fuera. 3. posp. fuera de, alrededor limpio
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
183/228
183
de la casa. || 4. ~nak. a fuera. pos.[C02].poropon. adj. el que est fuera.porosok. n. hemorroides, suciedad,lagaa. potor. n. dios. 2. padre.
popt. tr. azotar, golpear.potoro. n. botella. etimol. del ing.bottle .- p. af. sufijo verbal del pasadoanaltico.pk. posp. en, con, de. 2. decir,indicando el destinatario (con verbosmetalingstico). 3. materia de quese trata, el objeto o persona sobre laque se habla (con verbosmetalingstico). 4. en donde (con
ciertos verbos que indican lugar). 5.indica en qu se ocupa alguin, algoen qu apoyarse, algo a lo que sededica. 6. conj. motivo, razn,porque. a veces como el trmino esun verbo se convierte en conjuncin.pos [C02].p(k)kr. posp. por, hasta por. 2.detrs (unida a los pronombrespersonales y a los nombres queindican persona). pos [C02]pken. adj. que sirve para,entregado a, adherido.pkr. conj. cuanto, hasta.pkrn. adj. el que sigue, sucesor. pl. irreg. pkrnsan.-pt. af. sufijo verbal consignificado frecuentativo.prn pe. adv. horizontal.prn. ideo. acostado, en posicinhorizontal.pru. n. flecha. pos. irreg. ure,ureto, inna pruyi (r). pl. (-ton).ptk. ideo. partir cosasquebradizas.
puikat. tr. ayudar, defender,salvar.pum. n. cuello. pos. irreg. um,pumto, inna pum.pumoi. n. huevo. pos. irreg. umoi,pumoito, inna pumoi.
purutui. ideo. terminar el viaje,encontrarse con algo.puruku. n. zoo. ( sus ). cerdo,cochino, puerco. etimol. del esp.
puerco .puta. n. pie. || 2. ~p. huella. || 3.~to yen. estribo. pos. irreg. uta,putato, inna puta.putu. tr. conocer, saber.pupai. n. cabeza. || 2. ~ dapon. almohada. || 3. ~ woino. corona,
diadema. || 4. ~ yep. craneo. pos.irreg. upai, pupaito, inna pupai.pup. n. cabello, pelo. pos. irreg.up, pupto, inna pup.putekek. adj. sabio.putera. adj. desconocedor, que nosabe.putepn. putera.putuu. ideo. salir una cosa dedentro de otra.-pn. af. sufijo derivativo que seadjunta a los sustantivos y verbos.pnnsr. posp. por, por causade. pos. [C02].pra. adv. no, sin. 2. posp. sin. no permite formas posedas.prai. n. sandalia. pos. irreg.urayi, prayito, inna prayi.prata. n. dinero, oro, plata. etimol. del esp. plata .pre. n. plegaria.pu. ideo. desprenderse, caer comodesplomado.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
184/228
184
r
rak. n. cara, costado, lado.rakt. tr. ladear, voltear.rapa. n. arco, escopeta. pos. irreg.rapayi.rato. n. mit. ser fantstico dueo delas aguas.ratera. adj. que no teje.rawr. posp. delante de. conj.antes que. pos. [C02].-re. af. sufijo derivativo de variadasignificacin. rek. n. cuerno. pos. irreg. ret.remonota. n. geo. regin del roBranco en Brasil, conocida como laregin de las grandes sabanas.rin. n. anillo. etimol. del ing. ring .ropoir. posp. con, mezclado con. no permite formas posedas.
rora. adj. azul.roroim. n. geo. Roraima, tepuytrifinio de 2.810 m de altura y unaextensin de 50 km (largo) por20 km (ancho), ubicado en elextremo sureste de Venezuela en lafrontera con Guyana y Brasil.-r-kin. af. sufijo derivativo consignificado de exclusin.rn. n. brasa, candela, fuego . pl.(-ton).rnanek. adv. probablemente.rui. n. hermano mayor, primo. pl. irreg. runan.rume. n. hijo (-a).-rk. af. sufijo de diminutivo.ry. adj. negro.ryta. tr. ennegrecer, ensuciar.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
185/228
185
s
-sak. af. sufijo verbal de pasadoperfectivo. 2. sufijo nominalizador departicipante.sakoro. adj. bravo, ira.sakrrne. num. cuatro. [C01].sakorot. intr. enojarse, irritarse.sakne. num. dos. [C01].san. n. madre. || 2. ~ manen. madrina. pl. (-on, inkon).sanpura. n. tambor. etimol. delesp. tambor .sapauna. n. jabn. etimol. delport. sabo .sarai-sarai. n peine. pos. irreg.sarai-sarayi.sarak. ideo. ensacar, encestar.sararu. n. sal. etimol. del esp.salado .saku. n. saco. etimol. del esp.saco .sane. adv. ciertamente, a la verdad.|| 2. ~ wei rkin. loc. adv. slo dosdas.sapewa. n. sombrero. etimol. delport. chapu .-se afijo del futuro de intencinsekura. n. traba de palo paraasegurar perros. etimol. del esp.segura .-sen. af. sufijo nominalizador pl. departicipante.senawa. adv. as.
senton. pl. de sr. senk. sr. serei. ideo. asomarse, aparecersuavemente, posarse.serere. ideo. arrastrase, deslizarse.serema. tr. alisar, manosear,peinar.serepan. adj. liso.
set. dem. aqu, ac. || 2. ~ nakr. loc. adv. hasta ac. || 3. ~ pai. desdeaqu, aqu en este lugar. || 4. ~nak.para ac, ac, a este lugar. || 5.~pai . desde ahora, desde aqu,desde ahora, desde hoy. || 6. sedair. hacia ac. || 7. se dau. aqudentro. || 8. seporo . por aqu. || 9.sewarnt. as, de esta manera, deeste modo. || 10. sewin. de estelado. || 11. sewin po. en este lado.seurawne. num. tres. [C01].sikaru. n. cgarro. etimol. del esp.cigarro .siriana. n. etn. siriana, nombre conque tambin se le conoce al gruposanema, etnia pertenciente a los
yanomamis que reside en el roParagua.sirinka. n. caucho, goma. etimol.del port. seringueira .so. interj. disgusto, desagrado,impaciencia.soe. ideo. grito de los canaimas enlas noches.sokoire. adv. inclinado.sonoro. ideo. correr lquido.sorontk. ideo. cada en unbarranco.sochi. n. iglesia, templo. etimol.del ing. church .sori, sor. adj. agrio.
sr. dem. ste; ahora. || 2. ~ datai. loc adv. hoy, en este da, en estetiempo. || 3. ~ dau. en este da, hoy.|| 4. ~ po. de aqu. || 5. ~ war .ahora, hoy, ya.srp. n. luto.suku. n. orina.suntaka. n. semana. etimol. deling. sunday .
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
186/228
186
suraipan. adj. derecho, recto.suraipe. adv. rectamente, es recto.surara. n. soldado. etimol. del esp.soldado .
supara. n. gallina etimol. delport. galinha .suta. intr. orinar.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
187/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
188/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
189/228
189
u
u-. af. prefijo pronominal de 1 er s.(psdo. y posp.)u(y)-. af. prefijo pronominal de 1 er s.(obj.)um. pos. m. unmy. n. to.
unwara yau. conj. por tanto,entonces, siendo as.uyewanma pe. adv.desagradablemente.uko. interj. susto.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
190/228
190
w
wadai. ideo. andar a tientaspalpando con las manos.wadara. n. zoo. ( ara chloroptera )guacamayo. wai. n. calabaza, camaza. pos.irreg. wayi; pl. (ton)waika. n. etn. waika, nombre conque tambin se le conoce a los
yanomamis, etnia que reside en elro Venado y sus contornos.wak. posp. a, en (refirindose alagua, en verbos en movimiento). nopermite formas posedas.wak. adj. bueno, santo.wak pe. adv. bien, buenamente, esbueno.wan. n. miel. || 2. ~ pan. colmena.pos. irreg. wan.wapu. n. cubierta, tapa.wa(k)pai. posp. de entre(procedencia, refirindose al agua) no permite formas posedas.waput. tr. cubrir, encubrir, tapar.warent. adv. al modo o manera de.|| 2. ~ pra . loc. adv. como no,porque no.warau. interj. de abrir.waraupan . adj. abierto.warp. adj. oscuridad.warupk tau (nau) . adv. en lanoche, de noche, durante la noche.warn. adj. que est en el agua.
wau. posp. dentro de, en(refirindose al agua, en verbos dereposo). no permite formasposedas.wa(k)wr. posp. por (refirindose alagua, en verbos en movimiento). nopermite formas posedas.waka. n. hacha. || 2. ~ pun. hierro.wan. n. suegra, ta.
wanap. n. sobrinos. pl. irreg.wantenon.wawa. n. hermano menor.wenunpa. tr. dormir a otro.wedoi. ideo. movimientoperpendicular de cosa colgante.wei. n. sol, da. 2. mit. nombre conel que se conoce al sol en lostiempos iniciales, pia datai . || 3. ~ dapon. almanaque. || 4. ~ muray. reloj. || 5. ~ paka. sol naciente,oriente. || 6. ~ yai. verano, tiempode sol. || 7. weyu . luz 8. weyudapon. candelabro. || 9. weyu yen. farol, foco. || 10. ~ paka winn. adj. oriental. || 11. ~ eratsak. loc. adv. a la tarde. || 12. ~ ewomwin. del poniente. || 13. ~ nai. deda. || 14. ~ paka win . del oriente.|| 15. ~ tentakai. pasado un da. ||16. ~ yatai. en verano, en la pocade sol. || 17. weyu yatai. durante elda, mientras la luz. pos. irreg.weyu.wek. n. excrementos, hez. || 2. ~pota. ano. pos. irreg. wet.wekapn. intr. defecar.wenai. posp. detrs de, en pos de, acausa de. no permite formasposedas. 2. conj. a causa de, porrazn de, por.wenaima. intr. perseguir.
wentema tr. vender. etimol. delesp. venta .weruwe. n. gusano, mosca. || 2. ~kanwa. automvil.wennunn. intr. dormir.wi. n. hermano mayor.wi(y)u. ideo. encenderse una luz.win. posp. hacia, de hacia. || 2.~ky. hacia, de hacia. || 3. ~ky
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
191/228
191
pra. loc. adv. as no, al contrario, alrevs, viceversa. pos. [C02].winn. adj. que viene de hacia.wiyu. wei. wiyupa. tr. alumbrar, iluminar.woi1. ideo. llegar a un sitio y
regresarse en seguida.woi2. posp. alrededor de. pos.[C02].woino. adj. circunstante de.woipare. adv. rpidamente.wok. n bebida.won. n. recipiente.wontai n. montecillo.wookai. interj. asombro, fastidio.|wookai!, kanaimda na'keyompato ereuka p' nichii?,:
asombro!; no ser que un canaimaahogara a nuestro compaero?; .wopaim. n. mit. ser mtico,compaero de rat.woroi. ideo. coger una cosaarrebatndola.worok. ideo. sacar de agujero,cajn, estante.worodan. n. alma o espritu de unmuerto.worodanpan. adj. que estposeda por el alma o espritu de unmuerto.worodanp. n. persona queestuvo poseda por el espritu de unmuerto.
worowori. n. estera cuadrada que seusa para colocar casabe de plato opara soplar el fuego.wopa. tr. dar bebida.wora. n. zoo. ( crax daubentoni,alector sp ). pauj o pava de monte.
woratoi. adj. que apetece de laspavas.w. tr. matar 2. ~nek. nlz. ag.cazador, pescador.wnek. w [2]. wr. posp. ante, dentro. nopermite formas posedas.wt. n. piedra para cazar.wta. n. geo. la Gran Sabana oregin de los grandes cerros, reginsituada al sureste del estado de
Bolvar y ocupada totalmente por elmacizo de las guayanas; constituidopor concentraciones rocosasantiguas, generalmente de tipometamrficas. su superficie estcortada por numerosos afluentes delro Caron, que formaron colinasredondeadas y mesas escarpadas,rodeadas por superficies tabularesque reciben el nombre de tepuy,entre los que se destacan elAuyantepuy, en donde se encuentrael Salto ngel.wk. n. cerro. || 2. ~ nakata. cumbre.wrk. ideo. embadurnar.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
192/228
192
y
yai. dai. yair. dair. yak. dak.yak(k)ar. dak(k)ar. yakon. n. hermano menoryamutasak. adj. mojado.yanau. denau.yanau. danau. yannak. dannak.ya(k)pai. da(k)pai. ya(k)pair. da(k)pair. yara. dara.yarima. n.mit. ser fabuloso buencazador y de mucha fuerza.yariku. n. flor.yarikut. intr. florecer.yataretuka pe. adv. al terminar.yau. dau. yayuka p dau. adv. al alborear, alalba.yar. dar. yarn. darn.yarn. darn.ye. n. diente, filo. || 2. ~ dapon. enca. pl. (-ton; -kon).yek. n. especie, especie vegetal,estirpe, raza.yemura. adj. sin filo, embotado.yemn. yemura. yenchi. n. hija.yenna. n. mano. || 2. ~ pip. ua. || 3. ~ won. guante.
yentai. posp. ms que (en sentidode comparacin). pos [C02] 2. mas ( en sentido excluyente).yentaino entaino. yentak. dentak yentakei. posp. lugar de. nopermite formas posedas.yepoi. posp. sobre. pos. [C02].yepui. intr. venir.yeruk. n. cuada.yewk. ewk. yeka. n. abundancia, multitud.yenin . conj. porque.yep. n. hueso.yepn. adj. romo, embotado.yesaramunka dak. adv. alamanecer, al clarear.yese. n. cuada. pl. (-ton ; -tonon).yono. dono. yonpa donpa.yokoi. dokoi.yi. n. rbol, palo. || 2. ~ dapri. rama. || 3. ~ kara. raz. || 4. ~nakata. copa del rbol. || 5. ~ pana. hongo de oreja. || 6. ~ panta. rama.|| 7. ~ pip. corteza. || 8. ~ yeka. arboleda. || 9. ~ yenu. nudo de losrboles.yun. n. padre. || 2. ~ manen. padrino.yuur. pron. 1 er s.
yurto. pron. 1era del pl inclusivo. pl. yuurtokon, yuurnokon.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
193/228
193
NDICE ESPAOL-PEMN
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
194/228
194
a
a. prep. dak (trmino de movimiento,excluido el agua). 2. dokoi(complemento indirecto). 3. nak. (enverbos de movimiento). 4. piak. (enverbos de movimientos). 5. ponak(con verbos de movimiento; excluidael agua). 6. wak (refirindose alagua, en verbos en movimiento). ||7. ~ causa de. loc. adv. wenai. || 8. ~ continuacin de. patap. || 9. ~la tarde. wei[11] eratsak. || 10. ~lcomenzar. etikat pe. || 11. ~lcontrario. airnne, kin. || 12. ~lterminar. yataretuka pe. || 13. ~su vez. loc. prep. dentak. || 14 ~travs de. dai, dawr, nawr. ||15. ~ la derecha. loc. adv.emadok [2] pe win.abajo. adv. non po.abanicar. interj. peupeu.abanicar. tr. asema. 2. ref.atasema.abanico. n. asema [2], atasema [2].abejorro. n. zoo. arukim (negro ygrande).abierto. adj. waraupan.aborrecerse. ref. esewanma.abrazarse. ref. atapichi.abrir. interj. warau.absorber. interj. kururuk.abuela. n. amoko, tamo. 2. nosan, nok.
abuelo (-a). (genrico) n. pam. 2. koko, kowai.abundancia. n. yeka.ac. dem. set. || 2. hacia ~. loc.adv. se dair. || 3. hasta ~. set [2] nakr. || 4. para ~. set [4] nak.acaso. adv. ina [13]rnne. acercarse. ref. etarima.achicar. tr. paruka.
acompaar. tr. katunpa.acostado. interj. prn.acostarse. intr. perenma.acostumbrarse. ref. eserut.adems. adv. kanan.adentro. adv. dasak.adrede. adv. tupuse.adulto. adj. adekek.afilar. tr. et.agarrar 1. interj. tok.agarrar 2. tr. apichi. 2. ref.atapichi.agrado. interj. asa(k).agriarse. intr. chorit.agrietar. tr. amorika.agrio. adj. sori, sor.agua. n. tuna.aguja. n. akusa.agujero de la escopeta. n.arakapusa [4] pana.aguzar. tr. et.ah. interj. ina kari [2].ah. dem. mrt. || 2. ~ dentro. loc.adv. mr [4] dau. || 3. despus ~. mrt pai. || 4. estando ~. mrtchima. || 5. hacia ~. mdair. || 6. hasta ~. mrt nakr.ahora. dem. sr, senk, sr [5] war.akarapichaim . n. mit.akarapichaim.akawaio. n. etn. akawada,
akawadok.alacrn. n. zoo. marite.alambre. n. arami.alegrar. tr. auchinpa. 2. ref.etauchinpa.alegre. adj. auchin.alfiler. n. aruperu.algo. ind. k.alguien. ind. ank, andan(pl).
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
195/228
195
algn da. loc. adv. iyarn [2] yatai.alguno. ind. atn.alimentarse. intr. entanan.alisar. tr. serema.all. dem. chia, chint, chirete, icha.|| 2. de ~. loc. adv. chint [5] pai. || 3.
de hacia ~. chint[10]
win. || 4.hacia ~. chin [9] yair. || 5. hasta ~. chia [3] kr, chint [4] nakr,chinkr [8]. || 6. para ~. chia [2] chiyak, chint [3] nak, chint nak [3]. || 7. por all. chin [6] poro,chinporor [7]. || 8. el que est all,el de all. chintn. || 9. en el ladode all. chinwin po.all. dem. chint, icha. || 2. desde a~. chint [5] pai.
alma. n. worodan.almacn. n. chiapu.almanaque. n. kapy [2] dapon.almanaque. n. wei [3] dapon.almohada. n. pupai [2] dapon.almuerzo. n. entainkan.alocarse. ref. erokama.alto. adj. nosan.alumbrar. tr. wiyupa.alzar. tr. musaka.amarrar. tr. aurom.amigo. n. petoi.andar de viaje. intr. esema.ngel. n. enchir.anillo. n. rin.animal daino. n. enek.animar. tr. auchinpa. 2. ref.etauchinpa.nimo. interj. (para el movimientode aprestamiento) air.ano. n. wek [2] pota.anochecer. intr. ewarm.ante. prep. wr.antecesor. adj. to dawrn.anteojos. n. enu [4] yen.antes. adv. patat. || 2. ~ que. loc.adv. da(k)pai [2]. || 3. ~ que. rawr.antiguamente. adv. pena, pena [2] datai.antiguo. adj. penato.anudar. tr. aurom.
anzuelo. n. konoi.apagar. tr. enuku. 1 aparecerse. ref. esenpoika.aprender. tr. esenupa.apretar una cosa. interj. ktk.aprisa. adv. arepr.
aproximarse. ref. etarima.aqul (aqulla). pron. pl. ichamr,mser, michinnk, michinnk.aquellos. pron. miyamraqu. dem. set, tar. || 2. aqudentro. loc. adv. se dau. || 3. desde~, ~ en este lugar. set [3] pai, || 4.por ~. seporo.araa. n. zoo. arai. 1rbol. n. yi.arboleda. n. yei [8] yeka.arcabuz. n. arakapusa.arco iris. n. kyim.arco. n. rapa.arena. n. sk.arenal. n. skta.arenoso. adj. skpan.argolla. n. arkora.arrastrase. interj. serere.arreglar. tr. koneka.arriba. adv. ka( )tau. || 2. hacia ~. loc. adv. ka( )tak. || 3. de ~. ka()win.arrojar en un hoyo o barranco. interj. pererun.arroz. n. arocha. as. adv. nawa, senawa. 2. ~ no. nawa [2] pra. || 3. ~ es, ~ es lacosa. loc. adv. ina [4] kin. || 4. seapues ~. ina [16]wiwa.asomarse. interj. serei.asomarse. ref. esenpoika.
asombro. interj. wookai.atracar. tr. achi 1.atravesar. tr. pantaka.an no. adv. masa.aunque. conj. tse. (en posicinfinal).automvil. n. weruwe [2] kanwa.auyentar. interj. eus.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
196/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
197/228
197
b
bachaco. n. zoo. kokon.bala. n. piroto.balear. tr. pirotot.bananal. n. erupa [2] yeka.banano. n. erupa. barato. adj. epemra.barrer. tr. kuima.bastn. n. taikak.bebida. n. wok.bicho. n. enek.bien. adv. mor pe, wak pe.bigote. n. unta chipok.blanco 1. adj. aimutun.blanco 2. n. arc. chipianioro. boca. n. muta.
bola. n. tritripan.bolso. n. pakira.bombona. n. apok yen [8].borracho. n. etaripasak.botella. n. potoro.brasa. n. rn, apok [6] rn.brasil. n. geo. karaiwata. brasileo. adj. karaiwa.bravo. adj. sakoro.brotar. intr. arota.budare. n. patari.buenamente. adv. mor pe, wakpe.bueno. adj. wak.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
198/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
199/228
199
cinco. num. mia tukin.cinto. n. auromtokciudad. n. tanno [2] pata.clavar. tr. asoka, poka. clavo. n. asokatok, pokatok.cobija. n. nopon.
cocer. tr. erint.cochino. n. zoo. puruku. cocina. n. apok yen [8].cocinar. tr. erint.coger. tr. apichi. colador. n. asuka [2].colmena. n. wan [2] pan.colocar. tr. ema, koneka, ma,nonka.colocarla. interj. tou.comenzar. tr. etiyat.
comer. tr. enap. (frutas ysimilares), na.comestible. adj. enap [2].como. adv. poro.compaero. n. dakon, donpa, petoi.completamente. adv. ant.comprar. tr. enna.con. prep. dar, ar. (en el sentidode compaa) 2. dau. (tierra olquido que no sea agua). 3. ke(instrumento o materia). 4. pk,ropoir.conducir. tr. ar. conforme. adj. poro. || 2. ~ a. conj.dawr.conmiseracin. interj. aikoo.conocer. tr. putu. 2. ref. eputu.contagiar. tr. erika. contar. tr. ekama.contestar. tr. maimiyuku.continuamente. adv. mono pe r.conuco. n. m.corazn. n.yewan [4]. denap.cordel. n. ewak.corona. n. pupai [3] woino.corral. n. kurara.correr. tr. katunpa (hacer ~ aotro) . 2. intr. katun.
cortar. tr. pantaka.corteza. n. yei [7] pip.costado. n. rak.costeo. n. paranakiri.costilla. n. iworo.costillal. n. iworo [2] pai.
costoso. adj. epekek.costra. n. piron.costumbre. n. eseruk.craneo. n. pupai [4] yep.creyn. n. menukatok.cristiano. n. kirichin.cruz. n. kurusuk.cul. int. atn. || 2. ~ causa?. atn [5] nawa. || 3. ~ de ellos? atn [9] rp. || 4. ~ lugar? atn [7]t. || 5. hacia ~ direccin? atn [8]
winky. cuando. adv. po, ponak, ponar. conj. dau, datai.cuanto. adv. pkr.cunto. int. atn. || 2. comocuntos?. atn [4] dair.cuatro. num. sakrrne.cubierta. n. wapu.cubierto. n. asoka.cubrir. tr. nopont, waput.cuchara. n. kuire.cuchillo. n. tawara.cuello. n. puma.cuenta. n. kuenta.cuento. n. panton.cuerda. n. auromtok, ewak. .cuerno. n. rek.cuidado. interj. aikoo, ike .cumbre. n. wk [2] nakata.cuada. n. yese. 2. mimi, yeruk.cuado. n. akonpi.curar. tr. epit.curare. n. kumaruwa.curiara. n. kuruyara.curvar. interj. pekou.cuyo. int. ank [4] danoman, ank [7]
yur.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
200/228
200
d
dar bebida. tr. wopa.dar de comer. tr. entanapa.darla. interj. tou.de otro modo. loc. adv. tiyarn pe.de. prep. da(k)pai [2] (en sentido delugar de procedencia o separacin).2. dapai (en el sentido de venir). 3. pai, pk. 4. piapai. (en el sentido deprocedencia, slo a personas). 5. poi. 2 (en el sentido de venir). || 6.~ acuerdo a, ~ acuerdo con. conj.dawr.debajo. adv. dono, dokoi [2]. || 2. ~de. loc. prep. dasak [2].dbil. adj. atunmara, atunmn.decir. tr. ekama.defecar. intr. wekapn.defender. tr. puikat.delantal. n. ewan [3]. wapu. delante . adv. emadok pe. || 2. ~ de. loc. adv. rawr.dentro. adv. wr. || 2. dentro de. loc. prep. da(k)pai, 3. denak. (converbos de movimientos) 4. denau.(con verbos de reposo). 5. dau.(tierra o lquido que no sea agua). 6. nau. (en los verbos de reposo). 7. wau (refirindose al agua, en verbosde reposo).derecho. adj. suraipan.desabrido. adj. ipmra.desagradablemente. adv.
uyewanma pe.desagrado. interj. so.desamarrar. tr. euka. 2. ref.epotoika.desarraigar. intr. karaka.desayuno. n. etayunpan.descansar. intr. emoronka.desconocedor. adj. putera,putepn.
descubrir. interj. a.desde. prep. da(k)pair, pai tpai. 2. poi. 2 (en el sentido de venir). || 3. ~hoy. loc. adv. tar [2] paidesembadurnar una cosa. interj.pitui.deslizarse. interj. serere.desnudo. adj. ponpn.despacio. adv. paredar, tenan pk.desparramar. interj. peupeu.despellejar. tr. pika.despus. adv. innr, patap dai,patap poi. || 2. despus de. loc.adv. patap.desvestir. tr. noponka.desviarse. ref. epantaka.detrs. adv. p(k)kr. (unida a lospronombres personales y a losnombres que indican persona). adv.notau. (en verbos de reposo) 2. nuau(en verbos de movimientos). 3. kuyau, wenai..deuda. n. kuenta.devolver. tr. napo.da. n. wei.diablo. n. makoi.diablico. interj. awa para aipiripin.diadema. n. pupai [3] woino.diamante. n. kiamanti.diccionario. n. mayin [2] dapon.diente. n. ye.diferente. adj. tonaren.
dinero. n. prata, tiniru.dios. n. pia, potor.disfrutar. tr. esewanpa.disgusto. interj. so.disponer. tr. ma.diverso. adj. tonaren.dividir. tr. pantaka.doblar. interj. pekou.dolor. adj. moron. 1
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
201/228
201
dote. n. marume.donde 1. adv. po, ponak, ponar.dnde 2. int. atn, atn [7] t. || 2.hacia ~ ?. atn [4] dair, atn [8]winky. || 3. hasta qu lugar? a~?. atn [6] t nak.
dormir. intr. wennunn. 2. tr.wenunpa. dos. num. sakne.dulce. adj. aweku [2].durante. adv. nai.duro. adj. typan.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
202/228
202
e
ebullir. intr. kurakurama.l (ella). pron. mr. 2. pl. to.embadurnar. interj. wrk.embarazo. n. ewan [2]. mre.embarcarse. ref. ekanwat.embotado. adj. yepn, yemura,
yemn.embriagarse. ref. etaripa.empezar. tr. etiyat.en. prep. denak. (con verbos demovimientos) 2. denau. (con verbosde reposo). 3. dau. (tierra o lquidoque no sea agua). 4. kuntau. 5. po.(con verbos de reposo). 6. pk. 7. wak (refirindose al agua, en verbosen movimiento). 8. wau (refirindoseal agua, en verbos de reposo). || 9. ~busca de. loc. prep. danpe. || 10. ~donde. loc. prep. pk. (con ciertosverbos que indican lugar). || 11. ~el medio. loc. adv. dar [2] (ar)pair. || 12. ~ pos de. wenai. || 13. ~verdad. dair [2] sane, teuren.enamorarse. ref. ekuma.encestar. interj. sarak.enca. n. ye [2] dapon.encima (de l). adv. chiropo,iropo.encubrir. tr. waput.enfermedad. n. enek.enfermo. adj.enek [3].enhiesto. adj. tachipan.
enojarse. intr. sakorot.enpukuchim. n. enpukuchim.enrojecer. ref. chiwita.ensalmo. n. taren.ensear. tr. enupa.ensuciar. tr. ryta.enteramente. adv. titawr.entonces. adv. mr [2] datai,unwara yau. || 2. de ~ para ac. loc.
adv. mrt chikar. || 3. y ~. mr [13] tse, mr [16] wi..entre. prep. dara, dasak [2]. 2. kuretak (con verbos enmovimientos). 3. kuretau. (converbos en reposo) 4. nau (en losverbos de reposo). 5. wa(k)pai(procedencia, refirindose al agua).|| 6. de ~ . loc. prep. kuretapai. || 7. por ~. kuretapair.entusiasmar. tr. auchinpa.envenenar. tr. maipa.enviar. tr. arima.escalera. n. enuku. 2[2] escaso. adj. manarn.escoba. n. kuimatok, tutumai.escopeta. n. arakapusa, rapa. . escorpin. n. zoo. marite.escribir. tr. menuka.escritor. n. menukanin.escuela. n. esenupandok.escupir (una bocanada de lquido). interj. kuyu.se. dem. mr, miyamr (pl). || 2. de ~ manera. mr [12] tukai. || 3. ~solo, ~ es todo. mr [11] rekin. || 4. durante la ausencia de ~. mr [8] patap dau. || 5. por ~. mr [7] nawa, mr [20] yenin., mr [23] yau.|| 6. por ~ motivo. conj. mr [10] pnnse. ||. espantar. interj. eus.
espaol. n. espaoro.especie. n. yek.espina. n. bot. (silvestre) aurosa.espritu. n. dekaton. || 2. ~ santo. dekaton [2] wak.esposa. n. nop.esposo. n. tiyumu.estar. aux. ichi.ste. dem. sr, senk.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
203/228
203
estera. n. worowori.estirpe. n. yek.estrecho. adj. etaka.estrella. n. chirik.
estribo. n. puta [3]to yen.estrujar. tr. asuka.estudioso. adj.kareta [5] piap.excrementos. n. wek.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
204/228
204
f
fango. n. kuricha.fangoso. adj. kurichapan.farol. n. weyu yen.fastidiar. tr. etaka.fastidio. interj. wookai.fatigar. tr. ikenapanka. 2. ref.ekenepan.feamente. adv. narik pe.feo. adj. makoi.fermentarse. intr. chorit.fiado. n. kuenta.filo. n. ye.fingir. interj. anek.flecha. n. pokatok, pru.flechador. n. pokatn. flechar. tr. poka. 2 ref. epoka.flirtear. intr. ekuma.flojo. adj. ma aikera.
flor. n. yariku.florecer. intr. yarikut.foco. n. weyu yen.fogn. n. apok [4] patasek, twadapon.fro. adj. komik.fructificar. intr. eperut.fruto. n. eperu.fuego. n. apok, rn. fuera. adv. poropo. || 2. a ~, para ~. loc.adv. poro ponak, poropo nak. ||3. ~ de. poropo.fuertemente. adv. merunt pe.fuerza (sin). fr. prep. atunmaraatunmn.furtivamente. adv. amadek pe.fusilar. tr. pirotot.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
205/228
205
g
gallina. n. supara.gallito de roca. n. zoo. kawanaru.ganar. tr. kanart.garfio. n. asoka.garlito. n. kanaim.gas. n. apok [3] paru.gemir. intr. ekorekorema.gente. n. pemon.germinar. intr.gloria. n. krore. (arc.).golpear. interj. tn. 2. ~ conmacana. tokin. 3. ~ o estallar. tokiu. 4. ~ una camaza. to to to.
golpear. tr. popt.goma. n. sirinka.granar. intr. ete.grande. adj. tanno.grandemente. adv. tannope.grillo. n. zoo. kiricha.guacamayo. n. zoo. wadara.guante. n. yenna [2] pip.guayare. n. akai.gusano. n. weruwe.gusto. interj. asa(k), ichi.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
206/228
206
h
haber. aux. ek.hacer. tr. ema, koneka, ma. || 2. ~
jugo. eukuma.hacha. n. waka.hacia. prep. dair [3], dak(k)ar, karepk, ky, pair, poir, win, winky. 2. piak. (en verbos demovimientos) || 3. ~ aqu. loc. adv.mr [3] dair. || 4. ~ arriba. ka( )dair. || 5 ~ dentro. dannak. ||6. el que van ~. dairn. 1 hamaca. n. karimi.hasta. prep. keper, kr, po,ponak, ponar, p(k)kr, tepo,tepose, tnak. || 2. ~ donde. loc.adv. tnakr.heder. intr. ikta.hediondo. adj. ik.helicptero. n. pirimok [2] kanwa.hemorroide. n. euf. arara, porosok..hermana mayor. n. enaruk,nanai, pachi. 2. aachi.hermano mayor. n. rui, wai. 2. piipi.hermano menor. n. wawa,paruchi. 2. yakon. 3. dakon.
hervir. interj. kurak-kurak,kurakurama.hez. n. wek.hierro. n. waka [2] pun.hija. n. manchik. 2. yenchi,rume.hijo. n. choko, mu, muku, mumu.2. manon, rume.hilar. tr. epichi.hilo. n. katn.hoja. n. (del rbol). dare.hongo. non [2] pumoi, yei [5] pana.horizontal. adj. peren, prn pe.horno. n. patari.hoy. adv. sr [2] datai, sr [3] dau.huella. n. puta [2]p.hueso. n. yep.husped. n. karan.huevo. n. pumoi.hundirse en el agua. interj. tukui.hundirse. interj. (en el agua degolpe) chitn.hurtar. tr. amama.huso. n.epichitok.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
207/228
207
i
iglesia. n. epremandok, sochi.iluminar. tr. wiyupa.impaciencia. interj. so.inclinado. adj. sokoire.inconcluso. adj. masarn.inferior. adj. dokopairn.ingarik. n. etn. inkarikok.
interrogar. tr. ekamapo.invierno. n. konok [2] datai (dai).ir. intr. et.ira. adj. sakoro.irakwenaimo. n. irakwenaim.irritarse. intr. sakorot.isla. n. dauno.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
208/228
208
j
jabn. n. sapauna. joven. adj. awakaya. jugo de caa de azcar. n.kaiwarakun [2] yeuku.
junto a. loc. adv. piata pair (enverbos de movimientos), piau (enverbos de reposo).
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
209/228
209
k
kamarakoto. n. etn. kamarakoto.kamarata. n. geo.k.karauren. n. hidr. karauren. || 2. cerro del ro ~. geo. karauren tp.karia. n. etn. karina.
kawanayen. n. hidr. kawanayen.kerosn. n. apok [3] paru.kore. adv. pues.kumach. n. kumachi.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
210/228
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
211/228
211
m
macunama. n. mit. makunaim.madre . n. amai, paikoi. 2. dan,dan (pl), san.madrina. n. san [2] manen. 2. dan [2] manen.madurar. intr chiwita.maduro. adj. chiwita [2].maz. n.bot. (blanco) anai.makushi. n. etn. makuchi.mal. adv. auwar pe, narik pe.malamente. adv. auwar pe. malo. adj. makoi.mana kr. n. geo.manare. n. bot. manare.mandibula. n. unta yep.mano. n. yenna. manosear. tr. serema.maana. adv. penanne. || 2. ~temprano. loc.adv. penanne [2] mar.|| 3. ms all de maana. penanne [4]mpoiwin. || 4. muy de ~. penanne [3] ar kuru. || 5. pasado ~. penanne [5] penanner.mapuei. n. nap.mar. n. paru.marido. n. maritu.ms. adv. panpk, pare. || 2. ~ all. loc. adv. mr [9], poiwin. || 3. ~
que. comp. yentai. (en sentido decomparacin).mas. conj. tse (en posicininicial). 2. yentai. (en sentidoexcluyente)matar. tr. w.mayor. adj. entaino.mecate. n. auromtokmedicina. n. epik.menstruar. intr. auronta.menstruo. n. auron. merienda. n. etayunpan.miel. n. wan.mientras. conj. tanna.mojado. adj. yamutasak.montecillo. n. wontai.morder. tr. eka. morir. intr. erin.mosca. n. weruwe.mosquitero. n. karimi [2] yewk.motivo. n. moron. 2 muchsimo. adv. ipan pe, ipku pe.mucho 1. adj. arina, tukan.mucho 2. adv. tuke.muerto. n. erichak.multitud. n. yeka.muy. adv. kuru.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
212/228
212
n
nacer. intr. esenpo.nada. adv. akey, ant.nada. ind. k neke.nadie. ind. ank [2] pra.naturalmente. adv. ina [8]tan.navaja. n. kanipiti, tawara [2] mrep.navidad. n. kerechimochi.krismochi (arc.).negro 1. adj. ry.negro 2. n. mekoro.nido de pjaro. n. toron [2] pon.nieto (a). n. pa, padansan.ninguno. ind. atn [2] pra.nio. n. mre.
no obstante. conj. nawa [6] pra.no. adv. ake, akerua, akey, ant,neke, pra. || 2. aparentemente ~. ake[5] rnanek. || 3. he dicho que ~. loc. adv. ake [2] kuai. || 4. de ningnmodo. ake [3] kuru. || 5. muy a locontrario. ake [4] nekan.nombrar. tr. eset.nombre. n. esek.nosostros. pron. inna (exclusivo).
2. yurto (inclusivo).nuera. n. pase.numeroso. adj. arina.nutria. n. zoo. are. 2
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
213/228
213
o
obedecer. tr. maimiyuku.obstruir. tr. achi 1.ojal. n. pon 1[2] yenu.ojo. n. enu.olla. n. erin, in .ordenar. tr. ma.ordear. tr. asuka.oreja. n. pana.oriental. adj. wei [10] paka winn.
oriente. n. wei [5] paka.orilla. n. ema. 1[2] pana.orina. n. suku.orinar. intr. suta.oscurecer. intr. ewarm.oscuridad. adj. warp.otro. ind. iyarn. || 2. ~ da. loc.adv. iyarn [2] yatai.oveja. n. zoo. karneru.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
214/228
214
ppalo. n. yi. padre. n. potor. 2. papai 3.
yun.padrino. n. yun [2] manen.paga. n. epek.pagar. tr. ema. 2 paja. n. park.pjaro. n. toron.palabra. n. mayin.pantorrilla. n. perakun.papel. n. kareta.para. prep. -tok-tn-pe, to pe. 2. ~no. conj. namai. || 3. ~ all. loc.adv. mrt nak.pariente. n. donpa.parpadeo. interj. kopiyu.parte. n. panta.partir cosas quebradizas. interj.ptk.partir. tr. amorika.pata. n. piyichi.pauj. n. zoo. wora.pedazo. n. piap.pedir. tr. enna.pedrusco. n. tk [2] potorip.pegarse. interj. kitak. 2. ref.atapichi.peinar. tr. serema.peine. n. sarai-sarai.peligro. interj. ike.pellejo. n. pip.pelo. n. pup.pemn. n. etn. pemon.
peasco. n. tk[2]
potorip.pequeo. adj. chirk.perdign. n. piroto.peregrino. n. karan.perezoso. adj. ennakink.pero. conj. mm, tse (enposicin inicial).perpendicular. adj. tachik. 1
perro. n. zoo. arimaraka. || 2. ~grullero. n. mit. daik.perseguir. tr. wenaima.perverso. interj. awa para aipiripin.pesado. adj. awenek.pescado. n. morok.pescador. n. wnek.pescar. tr. morok ema.peso. n. awe. pestaa. n. enu [2] kara chipok.pez. n. morok.piache. n. piasan.piaim. n. mit. piaim.pie. n. puta.piedra. n. tk, wt. (para cazar)pierna. n. piyichi.pinchar. tr. achi 2, asoka. pintar. tr. menuka, menut.pintura. n. men.pia. n. bot. kaiwarak.pistola. n. arakapusa [3] murep. platanal. n. paruru [2] yeka.pltano. n. bot. paruru.plato. n. paratu.plegaria. n. pre.plyades. n. astro. chirik [2] pupai.plomo. n. piroto.pluma. n. menukatok.pobre. adj. marumepn.poco 1. adv. tuke [2] mare, manar. || 2. ~ a ~ . loc. adv. tnn pk.poco 2. ind. manarn.podrido. adj. ik.
podrirse. intr. ikta.poner. tr. ema. 2. ponerse de pie. ref. etachika.por causa de. conj. pnnsr.por consiguiente. conj. mr [21] moron ke.por eso. conj. -tu-(ya).por razn de. loc. adv. wenai.por tanto. conj. unwara yau.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
215/228
215
por. prep. danpe, p(k)kr, poro,pnnsr, wenai. 2. patak. (en elsentido de a por). 3. wa(k)wr(refirindose al agua, en verbos enmovimiento). || 4. ~ entre. loc. prep.danau, danawr. || 5. ~ si acaso.
loc. adv. dakan pe.porque. conj. ichinin, ke, pk, -tu-(ya), yenin.posarse. interj. serei, tereu.precio. n. epek.preguntar. tr. ekamapo.prensa. n. asuka [2].prensar. tr. asuka.presa. n. porek.
prima. n. paruchi. 2. aachi,mimi.primeramente. adv. emadok pe.primero. adj. emadono.primo. n. akonpi, rui 2. mooyi,piipi..
primognita. n. nosamo.primognito. n. pia, tamakori.proa. n. kanwa [3] yeuna.probablemente. adv. rnanek.pber . n. (nia.) auron. puerco. n. zoo. puruku. pues claro. interj. kore.punzar. tr. asoka.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
216/228
216
q
qu. int. k.quebrada. n. paru.quebrarse. ref. esakituka.quin. int. ank, (pl) andan. || 2.cmo ~ era? a ~ (era) lsemejante? de ~ (es) semejante
l?. ank [6] warant mr. || 3.posesin de ~ ? de ~ es?. ank [4] danoman, ank [7] yur. || 4. ~ (fue)el que lo trajo?. ank [5] nenepp.quilla. n. kanwa [2] yedak.quitar. interj. kururuk.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
217/228
217
r
racimo. n. iteperu [2] dapon.raz. n. kara, yei [3] kara.rajar. tr. amorika.rama. n. panta, yei [2] dapri, yei [6] panta.rancho. n. tapurk.rpidamente. adv. woipare.rasgar. tr. kararika.rat. n. mit. rato.raya. n. zoo. arai. 2 raza. n. yek.recipiente. n. won.recoger. tr. amiku. recolectar. tr. amiku. recordar. interj. anek.rectamente. adv. suraipe.recto. adj. suraipan.redondo. adj. tritripan.reflejar. tr. eserema.regalado. adj. epemra.regresar. intr. enapo, emiyuku.reir. tr. arika (hacer ~) 2. ref.atarika.
reloj. n. wei [4] muray.remonot. n. geo. remonota.repartir. tr. pantaka.repentinamente. adv. aitoupar.responder. tr. maimiyuku.restallar. interj. toich.restregar. interj. chiki.retornar. tr. napo. 2. intr. enapo.rezar. intr. eprema. ribera. n. tuna [2] yepi.ridiculizar. tr. pataka. ro. n. paru, tuna.robar. tr. amama.roco. n.chirik [3] yetaku.rodeo. interj. anek.rojo. adj. chuwiyu, chuyu.romo. adj. yepn.romper. tr. kararika. 2. ref.esakituka.roa. n. piron.roraima. n. geo. roroim.
8/11/2019 Diccionario Piloto Pemon - Espaol.pdf
218/228
218
s
saber. tr. putu.sabio. adj. putekek.sabroso. adj. ip.sabrosura. interj. asa(k).sacerdote. n. kirichin.saco. n. saku.sal. n. sararu.salir. intr. arota.salto (ngel). n. hidr. churun [2] mer.salvar. tr. puikat. sanar. tr. ennaka.sandalia. n. prai.sangre. n. mn.santo. adj. wak.satisfaccin. interj. asa(k).sebucn. n. asuka [2]. segn . prep. dawr, poro.semana. n. suntaka.semejante. adv. kaichar.senda. n. ema. 1 seno. n. manat. 2. awota (de mujerembarzada).sentarse. interj. chiwau, chiwon,tereu.ser. aux. / intr. ek.s. adv. aa, ina || 2. aparentemente ~. loc. adv.ina [12]rnanek. || 3. claro que ~.kore [3] kai. || 4. pues claro que ~. ina [7] sanepa, kore [2] sanekai.
siempre. adv. eparr, inkr, monope r, twr. || 2. para ~. loc. adv.ichakrn pe.sin embargo. conj. tse (enposicin inicial).sin tardanza. loc. adv. pareda pra.sin. prep. pra, neke.sino. conj. airnne.siriana. n. etn. siriana.sobre 1. n. kareta [3] piap.sobre 2. prep. yepoi.sobrina. n. pase.sobrino n. paruchip, poi 1, poito,mymy, nanip. 2. wanap.sol. n. wei.solamente. adv. -chr.soldado. n. surara.soltar. tr. euka.sombra. n. inek.sombrero. n. sapewa.so
Top Related