2 0 2 0EN ERG Í A
ENERGÍA2020
Foro de la Industria Nuclear Española es una asociación empresarial que representa al 100% de la producción eléctrica de origen nuclear y al 85% de las principales empresas del sector a nivel nacional. Integra a más de 50 empresas con actividades comerciales en más de 40 países, que en su conjunto emplean a cerca de 30.000 personas.
Foro de la Industria Nuclear EspañolaBoix y Morer 6 - 3º - 28003 MadridTel.: +34 915 536 303e-mail: [email protected]@ForoNuclearFacebook.com/foronuclearwww.foronuclear.org
Realizado por:ALGOR, S.L. www.algorsl.com
Depósito legal: M-15982-2020Imprime: Aries Grupo de Comunicación
- 3 -
PRESENTACIÓN
Foro de la Industria Nuclear Española tiene el gusto de pre-sentar un año más el prontuario ENERGÍA 2020, y ofrecer datos e informaciones actualizados del contexto energético nacional y mundial. Como es habitual, este prontuario puede consultarse y descargarse también en nuestra web www.foronuclear.org
Durante al año 2019 se ha mantenido el crecimiento eco-nómico con un incremento del PIB del 2%, cifra no obstante cuatro décimas inferior a la del año precedente. En cuanto a los indicadores energéticos, se estima que la demanda energética primaria ha disminuido un 1,4% y la demanda energética final ha crecido un 1,6%. El consumo de gasolinas y gasóleos, ha crecido también un 0,6% aproximadamente.
La demanda de electricidad invirtió la tendencia de incre-mentos de los cuatro ejercicios anteriores, experimentando una disminución del 1,6%, no alineada con el crecimiento positivo del 2% del PIB, lo que parece confirmar el desacoplamiento de ambos indicadores. Se situó en 239.454 GWh, valor similar al registrado en 2016, así como al de los años 2003 y 2004.
En cuanto a la generación eléctrica, la reducción de la de-manda no ha tenido un impacto significativo, debido princi-palmente a la disminución del saldo importador, lo que motivó que la producción nacional sólo se redujera en un 0,1%. En concreto, la producción neta en 2019 fue de 260.713 GWh, valor en unos 270 GWh inferior al del año anterior.
La energía nuclear sigue consolidada —por noveno año consecutivo— como la fuente de generación con mayor aportación al sistema eléctrico nacional con 55.824 GWh netos —un 4,9% superior al año anterior—, lo que supo-ne un 21,4% del total. Desde el punto de vista hidráulico, 2019 se ha considerado como normal, frente a 2018 que fue califi-cado de húmedo. Esto ha llevado a una reducción de la pro-ducción hidráulica del 27,1%. Esta carencia se ha compensado con una mayor producción eólica, solar y nuclear. La tecnología que más redujo su producción fue el carbón, un 66%, y la que más aumentó fue el gas natural, un 83,9%, lo que se justifica por la subida de los precios del CO
2.
Por su parte, la producción de las tecnologías renovables, de cogeneración y residuos ascendió a 104.944 GWh, un 7,4% superior al año anterior. De esa cantidad, el 72% correspondió
- 4 -
a las energías renovables y el 28% restante a la cogeneración y al tratamiento de residuos. En este segmento, la tecnología con mayor cuota fue la eólica, que aportó 54.235 GWh. Asimis-mo, resultó reseñable el incremento de la producción solar en 2.200 GWh aproximadamente, debido a la instalación de unos nuevos 4.000 MW de paneles fotovoltaicos.
A pesar de la disminución de la producción hidráulica, el au-mento del resto de fuentes renovables permitió que dicha gene-ración se mantuviera en el 38% de la producción total. Incorpo-rando la nuclear, el 59% de la producción de electricidad en 2019 se realizó con fuentes libres de emisiones de CO2.
En cuanto a los intercambios de electricidad realizados con nuestros países vecinos, el sistema eléctrico español tuvo un saldo netamente importador de 6.862 GWh —tal como viene ocurriendo desde 2016—, aunque notablemente inferior en un 38% al contabilizado en 2018. Tal circunstancia fue motivada principalmente por las menores importaciones desde Francia y Portugal. Además, es preciso destacar el cambio de sig-no del intercambio con Marruecos, que pasa a ser importador por la puesta en funcionamiento de sus nuevas plantas de carbón.
La demanda máxima del sistema peninsular alcanzó, en ene-ro, 40.455 MW, un 11% por debajo de la máxima histórica de 2007. La potencia neta instalada en España en 2019 se incre-mentó en unos 5.900 MW, alcanzándose los 110.084 MW. En su conjunto, las tecnologías convencionales representan el 60% del parque generador, mientras que la potencia correspondiente a otras tecnologías supone el 40% res-tante. La energía nuclear tan solo representa el 6,47% del total, pero es capaz —como hemos indicado— de producir más de una quinta parte de la electricidad.
En cuanto al número de horas de funcionamiento se-gún tecnologías, durante 2019 destacó —como es ha-bitual— el parque nuclear con 7.843 horas, seguido por la cogeneración, 5.202 horas y la biomasa, 4.004 horas. Las centrales de carbón funcionaron en promedio 1.309 horas, la eólica 2.106 horas y la solar fotovoltaica 1.059 horas.
La dependencia energética del exterior —aproximadamen-te un 73%— sigue siendo una carencia importante de nuestra realidad económica. El pasado año su impacto se ha manteni-do en términos similares, representando el saldo negativo del comercio exterior de productos energéticos el 2,2% del PIB: 27.500 millones de euros.
- 5 -
Centrándonos en la energía nuclear, la producción neta en 2019 fue de 55.824 GWh. El factor de carga del parque en funcionamiento se ha elevado hasta el 90,1% y el factor de operación global (porcentaje de tiempo de conexión a la red) ha alcanzado el 91,8%. Todas las centrales, excepto Almaraz I y Ascó I, han llevado a cabo paradas de recarga de combustible, lo que pone aún más en valor el factor de carga logrado por el conjunto del parque nuclear.
La energía nuclear, tal como se observa por las cifras y los datos expuestos, colabora de forma fundamental a asegurar el suministro energético en nuestro país. La cen-trales Almaraz I y II y Vandellós II, solicitaron en marzo de 2019 la renovación de sus autorizaciones de explotación, que ven-cen respectivamente en junio y julio de 2020. En referencia a la continuidad de la operación de las centrales, cabe señalar que en Estados Unidos se han otorgado cuatro autorizaciones, para prolongar el funcionamiento de las unidades 3 y 4 de la central de Turkey Point y de las unidades 1 y 2 de la cen-tral de Peach Bottom, hasta los 80 años desde el inicio de su operación comercial. Junto a ello, un total de 90 unidades esta-dounidenses han obtenido ya el permiso para prolongar su vida operativa hasta los 60 años. A 31 de diciembre de 2019, en el mundo había 147 reactores —más del 30% del total— a los que los distintos organismos reguladores les han con-cedido autorizaciones para operar más allá de 40 años.
En 2019 han sido objeto de actividad diversos aspectos re-gulatorios de gran relevancia, entre los que destaca el Marco Estratégico de Energía y Clima, pilar fundamental de la política energética del Gobierno de España con objetivos para los años 2030 y 2050, y que constituye la transposición a la legislación española de los compromisos de la Unión Europea en la lu-cha contra el cambio climático. En febrero de 2019, el actual Ministerio para la Transición Ecológica y el Reto Demo-gráfico sometió a consulta pública tres documentos que integran este marco: el Anteproyecto de Ley de Cambio Climático y Transición Energética, el Plan Nacional Inte-grado de Energía y Clima 2021-2030 (PNIEC) y la Estrate-gia de Transición Justa.
En relación con las cuestiones regulatorias europeas, el Pac-to Verde Europeo —que presentó la Comisión Europea en el mes de diciembre— marcará el devenir legislativo de esta década, con el gran reto de convertir la Unión Europea en climáticamente neutra y constituirse como la mayor oportu-
- 6 -
nidad de nuestro tiempo. Para logarlo presentó un ambicioso paquete de medidas que van desde una reducción ambiciosa de las emisiones a la inversión en investigación e innovación de vanguardia, a fin de preservar el entorno natural de Europa. Se establece la neutralidad climática en 2050, con el objeti-vo de reducción de emisiones del 50-55% en 2030.
Queremos destacar la celebración en Madrid —del 2 al 15 de diciembre— de la 25 Conferencia de las Partes de la Convención Marco de Naciones Unidas sobre cambio cli-mático (COP25). Representantes de 200 países discutieron las medidas de acción que es necesario impulsar ante el creciente convencimiento de la necesidad de actuar con urgencia frente al cambio climático.
La energía nuclear estuvo presente en diversos actos y mesas redondas de la COP25. El mensaje principal fue destacar que la energía nuclear es una energía que contribuye a evitar la emisión de gases contaminantes y, por lo tanto, a la consecución de los objetivos climáticos establecidos en el Acuerdo de París. Por eso, debe ser incluida en la con-versación climática, ya que es una pieza clave en la transición energética hacia la descarbonización de la economía.
Desde Foro Nuclear, al igual que otros muchos organismos nacionales e internacionales, consideramos que la energía nu-clear es una pieza clave en la mitigación del cambio climático, al tratarse de una tecnología libre de CO
2. La nuclear es una
fuente capaz de suministrar grandes cantidades de elec-tricidad sin contaminar la atmósfera, siendo la principal fuente de generación libre de emisiones en España.
Por tanto, es necesario facilitar y garantizar la viabilidad eco-nómica de la continuidad de la operación del parque nuclear español —reduciendo la tributación a la que se ve sometido— y haciendo que el tratamiento fiscal sea homogéneo para todas las tecnologías participantes en el sistema eléctrico de nuestro país.
Por último, queremos agradecer a nuestros lectores el interés y la confianza depositada a lo largo de los 35 años que se lleva publicando este prontuario. Igualmente, queremos expresar nuestro deseo de seguir recibiendo sugerencias que permitan mejorar futuras ediciones, potenciando así su utilidad y, en definitiva, el servicio que pretendemos ofrecer con ENERGÍA 2020, así como a través de todas las publicaciones, la página web y las redes sociales de Foro Nuclear.
Madrid, junio de 2020
- 7 -
ÍNDICE
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ............................... 19
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España ..................................................................... 20
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ..................................................................... 22
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución ................................................................ 23
1.5 Consumo de energía final en el sector transporte. Previsiones .............................................................. 24
1.6 Evolución del saldo del comercio exterior de pro-ductos energéticos en España ............................... 25
1.7 Producción de energía primaria por países en Europa .................................................................... 26
1.8 Consumo de energía primaria por países en Europa .. 281.9 Consumo de energía por habitante por países en
Europa ..................................................................... 301.10 Consumo de energía final para usos energéticos por
países en Europa ..................................................... 311.11 Grado de dependencia energética del exterior
por países y evolución en Europa ......................... 331.12 Productividad energética por países en Europa.
Evolución ................................................................ 341.13 Consumo de energía final por sectores en países
de Europa ............................................................... 351.14 Consumo de energía primaria por países en el
mundo. Serie histórica ............................................ 371.15 Consumo de energía primaria desglosada por paí-
ses y fuentes en el mundo ...................................... 421.16 Previsiones de consumo energético según escena-
rios y áreas geográficas en el mundo ..................... 46
2. ELECTRICIDAD
2.1 Balance de energía eléctrica total en España ......... 512.2 Horas de funcionamiento medio de las distintas centra-
les de producción de electricidad en 2019 en España . 512.3 Balance de energía eléctrica por tecnologías en Es-
paña y desglose por Comunidades Autónomas ....... 522.4 Potencia instalada por tecnologías en España y
desglose por Comunidades Autónomas ............... 542.5 Estructura de la potencia instalada neta y de la
producción neta por fuentes en el sistema eléctri-co español en 2019 ................................................ 56
Págs.
- 8 -
2.6 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ........................... 57
2.7 Serie histórica del consumo neto de electricidad en España ................................................................ 58
2.8 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ........................................... 59
2.9 Máxima demanda de energía horaria y diaria en el sistema peninsular en España. Evolución ............. 60
2.10 Máxima demanda de energía horaria y diaria en el sistema no peninsular en España ............................ 61
2.11 Curvas monótonas. Aportación horaria y número de horas por tecnologías otros suministros a la red, en 2019 en sistema peninsular ....................................... 62
2.12 Potencia máxima, mínima y media y horas de fun-cionamiento de los distintos tipos de centrales en 2019 en sistema peninsular de España................... 65
2.13 Porcentaje de electricidad en consumo de energía final en España. Evolución ...................................... 66
2.14 Longitud de las líneas de transporte de energía eléctrica de más de 110 kV y capacidad de trans-formación en España .............................................. 67
2.15 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica de España. Evolución .................. 67
2.16 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución .................. 68
2.17 Mercado de electricidad. Distribución precios fi-nales demanda nacional. Año 2019 ....................... 70
2.18 Mercado de electricidad. Diferencia precios dia-rios. Año 2019......................................................... 71
2.19 Retribución recibida por los productores de ener-gía eléctrica del sistema de retribución regulada. Evolución ................................................................ 72
2.20 Energía eléctrica vendida en el régimen de retribución regulado desglosada por combustibles en España .... 74
2.21 Cogeneración y otras fuentes no renovables del régimen regulado. Energía eléctrica vendida y po-tencia instalada en España. Evolución .................... 75
2.22 Producción neta de electricidad por fuentes y paí-ses en Europa.......................................................... 76
2.23 Consumo de electricidad por países en Euro-pa. Total y por habitante. Evolución ................... 78
2.24 Potencia instalada por fuentes y cuota de autopro-ductores en países de Europa................................ 79
2.25 Precios de la electricidad por países en Europa ... 822.26 Componentes de los precios de la electricidad
por países en Europa .............................................. 86
Págs.
- 9 -
2.27 Saldo de intercambios de electricidad en Europa por países ............................................................... 88
2.28 Producción de electricidad por países en el mun-do. Serie histórica ................................................... 89
2.29 Previsiones de producción eléctrica según esce-narios en el mundo ................................................. 92
2.30 Avance 2020. Balance eléctrico. Total España ....... 95
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España ................................ 993.2 Datos de explotación de las centrales nucleares en
España. Evolución ................................................... 1003.3 Fechas históricas y autorizaciones de explotación
de las centrales nucleares españolas...................... 1043.4 Producción de combustible nuclear en España.
Evolución ................................................................ 1053.5 Procedencia de los concentrados de uranio com-
prados por España en 2019 ................................... 1053.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo................................................................. 106
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución ............ 107
3.8 Reactores en situación de operar, construcción y anunciados por países en el mundo ...................... 108
3.9 Número de reactores y potencia nuclear según an-tigüedad de los reactores en el mundo ................. 109
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en situa-ción de operar en el mundo .................................. 110
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo ........................................ 121
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en cons-trucción en el mundo ............................................. 122
3.13 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ... 127
3.14 Centrales nucleares en Europa y otros países con auto-rización para la continuidad de su operación ............ 129
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explota-ción a largo plazo en Estados Unidos .................... 131
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ... 133
3.17 Solicitudes de licencias combinadas para nuevas centrales nucleares en Estados Unidos .................. 134
3.18 Producción histórica de uranio en el mundo ......... 1353.19 Reservas de uranio. Desglose por países y rango de
coste ....................................................................... 138
Págs.
- 10 -
3.20 Estimación de las necesidades anuales de uranio para reactores hasta 2035 en el mundo ................. 141
3.21 Capacidad teórica de producción de uranio hasta 2035 en el mundo................................................... 142
3.22 Precio del uranio en Zona Euratom. Evolución ...... 1443.23 Capacidad de enriquecimiento de uranio en el
mundo .................................................................... 1443.24 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ...................................................................... 1453.25 Características principales de los reactores
nucleares ................................................................ 1463.26 Avance 2020. Producción energía nuclear.
España .............................................................. 146
4. PETRÓLEO
4.1 Consumo desglosado de productos petrolíferos en España. Evolución .............................................. 149
4.2 Producción de crudo en yacimientos de España. Evolución................................................................. 151
4.3 Procedencia del petróleo crudo importado en España .................................................................... 151
4.4 Consumo de gasolinas y gasóleos por comunida-des autónomas ....................................................... 152
4.5 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en España ..................................................................... 154
4.6 Producción de las refinerías en España .................. 1554.7 Red de oleoductos e instalaciones conexas en Es-
paña ........................................................................ 1564.8 Desglose de los precios de los carburantes en Es-
paña ........................................................................ 1574.9 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonómicos . 1574.10 Serie histórica del precio del petróleo .................. 1584.11 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ................ 1594.12 Producción de petróleo por países en el mundo.
Serie histórica .......................................................... 1614.13 Reservas probadas de petróleo por países en el
mundo .................................................................... 1644.14 Relación entre reservas y producción anual de pe-
tróleo y evolución en el mundo ............................. 1654.15 Capacidad de refino por países en el mundo.
Serie histórica .......................................................... 1664.16 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ........ 1694.17 Avance 2020. Consumo de productos petrolíferos
en España, cotización petróleo Brent y Comercio Exterior..................................................................... 170
Págs.
- 11 -
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ............................ 173
5.2 Consumo de gas natural en España y desglose por comunidades autónomas ....................................... 174
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución ................................................................ 175
5.4 Procedencia del gas natural importado en España. Evolución ................................................................. 175
5.5 Centrales de ciclo combinado peninsulares. Po-tenciado y producción. España ............................ 176
5.6 Infraestructura de gas en España ............................ 1785.7 Capacidades y otros parámetros de la infraestruc-
tura gasista de España............................................. 1795.8 Precio máximo de venta de la bombona de buta-
no en 12,5 kg. en España. Evolución ...................... 1805.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso del gas
natural doméstico y comercial en España. Evolución ... 1815.10 Precios del gas por países en Europa .................... 1825.11 Precio del gas en mercados internacionales.
Evolución ................................................................ 1865.12 Producción de gas natural por países en el mundo.
Serie histórica .......................................................... 1875.13 Reservas probadas de gas por países en el
mundo .................................................................... 1905.14 Evolución de la relación entre reservas y produc-
ción anual de gas en el mundo .............................. 1915.15 Flujos comerciales de gas en el mundo ................. 1925.16 Avance 2020. Consumo de gas natural. España ...... 193
6. CARBÓN
6.1 Producción, importación y consumo de carbón en España. Evolución ................................................... 197
6.2 Centrales de carbón peninsulares. Potencia y pro-ducción ................................................................... 198
6.3 Procedencia del carbón importado por España ... 1996.4 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica .......................................................... 2016.5 Reservas probadas de carbón por países en el
mundo .................................................................... 2036.6 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución ................................................................ 205
7. ENERGÍAS RENOVABLES Y ALMACENAMIENTO
7.1 Consumo de energía primaria de origen renovables según tecnologías en España. Evolución ................. 209
Págs.
- 12 -
7.2 Consumo de energías renovables en energía final en España. Evolución .............................................. 210
7.3 Energía eléctrica de origen renovable vendida en el régimen regulado en España. Evolución ............ 211
7.4 Potencia de origen renovable instalada en el régi-men regulado en España. Evolución ...................... 212
7.5 Producción hidráulica peninsular por cuencas. Es-paña ........................................................................ 213
7.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en Es-paña. Evolución ..................................................... 214
7.7 Reservas hidroeléctricas peninsulares (España). Evolución ................................................................ 215
7.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más de 100MW en España .................................................. 216
7.9 Principales embalses en España ............................. 2187.10 Cuota de energías renovables en consumo de
energía final en España. Previsiones ....................... 2207.11 Parque de generación eléctrica de energías reno-
vables y cogeneración en España. Previsiones ...... 2217.12 Producción de energías renovables por países en
Europa ..................................................................... 2227.13 Aportación relativa de las energías renovables por
países en europa .................................................... 2247.14 Potencia y producción hidráulica desglosada por
tipos en Europa ...................................................... 2267.15 Producción de hidroelectricidad por países en el
mundo. Serie histórica ............................................ 2297.16 Producción de otras energías renovables por paí-
ses en el mundo ..................................................... 2317.17 Potencia instalada acumulada eólica, solar fotovol-
taica y geotérmica por países en el mundo ............. 2337.18 Producción de biocombustibles por países en el
mundo ..................................................................... 2357.19 Potencia y producción mediante bombeo. Princi-
pales países del mundo. Evolución......................... 2367.20 Proyectos de almacenamiento mediante bombeo y
baterías en diversos países del mundo ................... 2377.21 Avance 2020. Producción con renovables y libre
de CO2 y reservas hidráulicas en sistema peninsular. España ..................................................................... 240
8. RESIDUOS RADIACTIVOS Y PROTECCIÓN RADIOLÓGICA
8.1 Dosimetría del personal de las centrales nucleares es-pañolas. Año 2019 .................................................... 243
8.2 Residuos radiactivos a gestionar en España ........... 244
Págs.
- 13 -
8.3 Resumen de costes de la gestión de residuos radiacti-vos y combustible gastado en España desde 2010.... 245
8.4 Inventario de combustible gastado y situación de las instalaciones de almacenamiento de las centrales nucleares españolas a 31.12.2019 ...... 246
8.5 Generación de residuos radiactivos en una central nuclear de agua a presión (PWR) .............................. 247
8.6 Gestión de los residuos radiactivos de baja y media actividad en las centrales nucleares es-pañolas ................................................................... 248
8.7 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ................................................. 249
8.8 Instalaciones de almacenamiento temporal centra-lizado de RAA/CG en el mundo ............................. 250
8.9 Programas de muestreo y análisis de los efluentes radiactivos de centrales nucleares y límites de ver-tido en España ........................................................ 251
8.10 Efluentes radiactivos descargados por las centra-les nucleares españolas .......................................... 253
8.11 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) y muestras tomadas en el entorno de las centrales nucleares españolas ................................ 254
8.12 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) de la atmósfera y medio terrestre en la red estaciones de muestreo (REM) ............................... 258
8.13 Resultados red estaciones de muestreo (REM). año 2018 ........................................................................ 259
8.14 Valores medios de tasas de dosis GAMMA en es-taciones de vigilancia radiológica. Año 2019 ........ 260
8.15 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) en el entorno de las instalaciones en fase de desmantelamiento, clausura o latencia ............. 262
8.16 Actividad de los efluentes descargados por C.N. José Cabrera ........................................................... 263
8.17 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. Vandellós I .............................................................. 264
8.18 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. José Cabrera ........................................................... 265
9. CAMBIO CLIMÁTICO:
COP25 (Diciembre 2019)9.1 Inventario de emisiones de gases en efecto inver-
nadero en España en 2018 ..................................... 2739.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efecto
invernadero por sectores de actividad en España en 2018 ........................................................................ 276
Págs.
- 14 -
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según sectores y tipos de gas en España............................................ 277
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generació eléctri-ca en España. Evolución ......................................... 279
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto . 280
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 y evolución en países del anexo 1 del protocolo de Kioto del mundo .................... 281
9.7 Variación en el total de emisiones de gases de efecto invernadero entre 1990 y 2017 en países del mundo .............................................................. 284
9.8 Emisiones de CO2 de combustión por países en el mundo. Serie histórica ............................................ 285
9.9 Evolución emisiones de origen energético y eléc-trico ......................................................................... 288
9.10 Indicadores de emisiones de CO2 de origen ener-gético por países en UE y otros.............................. 289
9.11 Producción y reservas de materiales esenciales para la transición energética ................................... 290
9.12 Emisiones de CO2 de origen energético según es-cenarios en el mundo ............................................. 292
9.13 Emisiones de CO2 según escenarios y reducciones según tecnologías .................................................. 295
9.14 Estimaciones de calentamiento continental y de variaciones del nivel del mar según escenarios ..... 296
9.15 Factores de emisión de CO2 para usos térmicos y generación eléctrica ............................................... 297
9.16 Avance 2020. Emisiones de CO2 asociadas a la ge-neración eléctrica en España ................................. 298
10. UNIDADES Y ACRÓNIMOS
Metodología y unidades utilizadas10.1 Factores de conversión de consumo o producción a
energía primaria ........................................................ 30410.2 Unidades de energía térmica ................................. 30710.3 Macrounidades de energía ..................................... 30810.4 Sistema internacional de unidades y unidades de-
rivadas ..................................................................... 30910.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ................... 31210.6 Unidades de temperatura ....................................... 31210.7 Equivalencias entre unidades británicas y métri-
cas .......................................................................... 31310.8 Acrónimos utilizados en esta publicación ........ 316
Socios del Foro Nuclear ....................................... 317
Págs.
ÍNDICE
DE
MÁRGENES
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
ELECTRICIDAD
NUCLEAR
PETRÓLEO
GAS
CARBÓN
ENERGÍAS RENOVABLES Y ALMACENAMIENTO
RESIDUOS RADIACTIVOS Y PROTECCIÓN RADIOLÓGICA
CAMBIO CLIMÁTICO
UNIDADES Y ACRÓNIMOS 10
- 17 -
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ...................... 19
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España ............................................................ 20
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ................................................................. 22
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución ............................................................. 23
1.5 Consumo de energía final en el sector transpor-te. Previsiones ...................................................... 24
1.6 Evolución del saldo del comercio exterior de productos energéticos en España ...................... 25
1.7 Producción de energía primaria por países en Europa ................................................................. 26
1.8 Consumo de energía primaria por países en Europa 281.9 Consumo de energía por habitante por países
en Europa ............................................................ 301.10 Consumo de energía final para usos energéticos por
países en Europa .................................................. 311.11 Grado de dependencia energética del exterior
por países y evolución en Europa ..................... 331.12 Productividad energética por países en Europa.
Evolución ............................................................. 341.13 Consumo de energía final por sectores en países
de Europa ............................................................ 351.14 Consumo de energía primaria por países en el
mundo. Serie histórica ........................................ 371.15 Consumo de energía primaria desglosada por
países y fuentes en el mundo ............................. 421.16 Previsiones de consumo energético según esce-
narios y áreas geográficas en el mundo .............. 46
Págs.
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
- 18 -
- 19 -
1Cu
adro
1.1
P
RO
DU
CCIÓ
N I
NTE
RIO
R D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA Y
GR
AD
O D
E A
UTO
AB
AST
ECIM
IEN
TO E
N E
SPA
ÑA
Año
Carb
ón
Petr
óle
oG
asRe
nova
ble
sRe
sid
uos
no
reno
vab
les
Nuc
lear
TOTA
LD
%(k
tep
)19
9011
.752
,01.
127,
71.
273,
26.
222,
460
,913
.998
,634
.434
,820
007.
965,
722
9,3
148,
06.
743,
118
9,5
16.0
46,3
31.3
22,0
2,7
2010
3.29
6,4
124,
344
,614
.646
,717
4,2
16.1
34,8
34.4
20,9
13,8
2015
1.24
6,1
234,
454
,116
.900
,625
2,0
14.9
03,2
33.5
90,4
-4,4
2016
736,
214
2,5
48,0
17.7
41,7
235,
215
.272
,934
.176
,41,
720
171.
127,
812
1,2
23,8
16.9
82,8
259,
715
.131
,533
.646
,8-1
,520
1888
2,9
87,9
75,5
18.0
47,8
325,
114
.478
,833
.897
,90,
720
1970
,040
,012
5,0
17.2
25,0
305,
015
.210
,032
.975
,0-2
,7(P
orc
enta
jes)
1990
60,9
2,6
25,6
100,
010
0,0
100,
038
,920
0038
,00,
41,
098
,910
0,0
100,
025
,320
1045
,30,
20,
197
,210
0,0
100,
026
,520
159,
20,
40,
210
1,6
100,
010
0,0
27,4
2016
6,8
0,3
0,2
101,
510
0,0
100,
027
,620
178,
70,
20,
110
3,0
100,
010
0,0
25,9
2018
7,7
0,2
0,3
100,
610
0,0
100,
026
,120
191,
30,
10,
410
0,0
100,
010
0,0
25,8
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual
resp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Met
odol
ogía
A.I.
E.Fu
ente
: MIT
ECO
(ha
sta
2018
) y
Foro
Nuc
lear
(es
timac
ión
2019
con
dat
os d
e Ca
rbun
ión,
CO
RES
y Se
dig
as).
- 20 -
Cuad
ro 1
.2
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA E
N E
SPA
ÑA
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
1973
54.1
45s.
d19
7864
.216
3,3
1983
67.4
87-0
,519
8879
.041
3,8
1974
56.5
354,
419
7966
.721
3,9
1984
69.7
743,
419
8985
.811
8,6
1975
57.6
602,
019
8068
.750
3,0
1985
70.7
711,
419
9088
.455
3,1
1976
61.7
397,
119
8167
.644
-1,6
1986
73.6
424,
119
9191
.891
3,9
1977
62.1
580,
719
8267
.828
0,3
1987
76.1
523,
419
9293
.747
2,0
Carb
ón
Petr
óle
oG
asN
ucle
arRe
nova
ble
sSa
ldo
(1)
Resi
duo
s no
re
nova
ble
sTO
TAL
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
ktep
ktep
D%
1993
18.4
00,3
2045
.762
,851
5.74
3,1
614
.460
,916
5.59
4,0
610
8,9
72,5
90.1
42,5
-3,8
1994
18.9
67,9
2049
.561
,952
6.29
6,8
714
.268
,215
5.95
7,5
615
9,5
93,7
95.3
05,6
5,7
1995
19.0
04,3
1955
.552
,654
7.72
2,3
814
.304
,814
5.50
6,1
538
5,7
214,
110
2.68
9,9
7,7
1996
16.0
62,4
1654
.796
,554
8.64
2,2
914
.530
,514
6.98
3,8
791
,123
5,6
101.
342,
2-1
,319
9718
.384
,917
57.2
25,9
5311
.308
,210
14.2
64,3
136.
646,
26
-264
,225
2,5
107.
817,
96,
419
9817
.501
,715
61.5
61,9
5411
.609
,010
15.2
17,5
136.
783,
66
292,
525
0,2
113.
216,
45,
019
9919
.615
,517
63.8
27,7
5413
.289
,311
15.1
81,1
136.
028,
85
491,
725
5,6
118.
689,
74,
820
0020
.940
,417
64.4
31,4
5215
.219
,112
16.0
46,3
136.
815,
85
381,
918
9,5
124.
024,
44,
520
0119
.172
,015
66.6
84,5
5216
.399
,913
16.4
33,7
138.
156,
86
296,
613
9,3
127.
282,
82,
6
2002
21.6
02,0
1766
.841
,051
18.7
51,2
1416
.255
,212
6.89
5,0
545
8,2
97,4
130.
900,
02,
820
0320
.132
,915
68.5
94,8
5121
.353
,016
15.9
60,9
129.
197,
67
108,
611
3,7
135.
461,
43,
520
0421
.053
,115
70.2
91,1
5025
.171
,718
16.4
07,4
128.
815,
36
-260
,412
2,2
141.
600,
54,
520
0520
.516
,614
70.7
99,7
4929
.844
,021
14.8
42,4
108.
401,
26
-115
,518
9,3
144.
477,
72,
020
0617
.911
,212
70.4
87,8
4931
.233
,322
15.5
09,7
119.
166,
26
-282
,025
2,1
144.
278,
3-0
,120
0720
.040
,514
71.0
26,0
4831
.783
,622
14.2
14,0
1010
.012
,47
-494
,530
9,2
146.
891,
21,
820
0813
.506
,610
68.1
10,1
4834
.909
,725
15.2
12,3
1110
.559
,67
-949
,232
8,1
141.
677,
1-3
,520
099.
665,
27
63.2
75,9
4931
.225
,024
13.7
83,0
1112
.582
,410
-696
,831
9,2
130.
153,
9-8
,120
107.
281,
16
60.9
22,5
4731
.129
,324
16.1
34,8
1215
.064
,812
-716
,517
4,2
129.
990,
2-0
,120
1112
.716
,110
58.1
45,4
4528
.936
,022
15.0
44,7
1214
.851
,011
-523
,719
5,0
129.
364,
6-0
,520
1215
.518
,712
53.4
81,4
4128
.574
,422
15.9
90,5
1216
.161
,013
-962
,917
5,7
128.
938,
8-0
,320
1311
.447
,79
50.8
54,7
4226
.162
,922
14.7
85,0
1217
.754
,815
-580
,519
9,7
120.
624,
4-6
,420
1411
.568
,210
49.9
56,5
4223
.666
,320
14.9
31,1
1317
.790
,115
-292
,920
4,2
117.
823,
6-2
,320
1513
.583
,211
52.4
77,7
4324
.538
,120
14.9
03,2
1216
.642
,214
-11,
425
2,0
122.
384,
93,
920
1610
.836
,09
54.1
80,3
4425
.039
,720
15.2
72,9
1217
.481
,414
659,
223
5,2
123.
704,
81,
120
1712
.907
,910
57.3
00,4
4427
.266
,421
15.1
31,5
1216
.487
,813
788,
425
9,7
130.
142,
15,
220
1811
.516
,09
57.5
12,4
4427
.082
,121
14.4
78,8
1117
.944
,514
954,
632
5,1
129.
813,
5-0
,320
195.
350,
04
58.3
00,0
4630
.970
,024
15.2
10,0
1217
.225
,013
590,
030
5,0
127.
950,
0-1
,4
(1)
Sald
o d
e in
terc
amb
ios
inte
rnac
iona
les
de
ener
gía
eléc
trica
(Im
por
taci
ones
-Exp
orta
cion
es).
% =
Cuo
ta p
orce
ntua
l del
tota
l del
año
. No
se e
xpre
sa e
n la
s fu
ente
s co
n cu
ota
siem
pre
< 1
D%
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior
Fuen
te: M
ITEC
O y
For
o N
ucle
ar (
estim
ació
n 20
19, c
on d
atos
de
Carb
unió
n, D
ATA
COM
EX, C
ORE
S, S
edig
as, R
EE y
CN
MC)
.
- 21 -
1
Cuad
ro 1
.2
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA E
N E
SPA
ÑA
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
1973
54.1
45s.
d19
7864
.216
3,3
1983
67.4
87-0
,519
8879
.041
3,8
1974
56.5
354,
419
7966
.721
3,9
1984
69.7
743,
419
8985
.811
8,6
1975
57.6
602,
019
8068
.750
3,0
1985
70.7
711,
419
9088
.455
3,1
1976
61.7
397,
119
8167
.644
-1,6
1986
73.6
424,
119
9191
.891
3,9
1977
62.1
580,
719
8267
.828
0,3
1987
76.1
523,
419
9293
.747
2,0
Carb
ón
Petr
óle
oG
asN
ucle
arRe
nova
ble
sSa
ldo
(1)
Resi
duo
s no
re
nova
ble
sTO
TAL
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
ktep
ktep
D%
1993
18.4
00,3
2045
.762
,851
5.74
3,1
614
.460
,916
5.59
4,0
610
8,9
72,5
90.1
42,5
-3,8
1994
18.9
67,9
2049
.561
,952
6.29
6,8
714
.268
,215
5.95
7,5
615
9,5
93,7
95.3
05,6
5,7
1995
19.0
04,3
1955
.552
,654
7.72
2,3
814
.304
,814
5.50
6,1
538
5,7
214,
110
2.68
9,9
7,7
1996
16.0
62,4
1654
.796
,554
8.64
2,2
914
.530
,514
6.98
3,8
791
,123
5,6
101.
342,
2-1
,319
9718
.384
,917
57.2
25,9
5311
.308
,210
14.2
64,3
136.
646,
26
-264
,225
2,5
107.
817,
96,
419
9817
.501
,715
61.5
61,9
5411
.609
,010
15.2
17,5
136.
783,
66
292,
525
0,2
113.
216,
45,
019
9919
.615
,517
63.8
27,7
5413
.289
,311
15.1
81,1
136.
028,
85
491,
725
5,6
118.
689,
74,
820
0020
.940
,417
64.4
31,4
5215
.219
,112
16.0
46,3
136.
815,
85
381,
918
9,5
124.
024,
44,
520
0119
.172
,015
66.6
84,5
5216
.399
,913
16.4
33,7
138.
156,
86
296,
613
9,3
127.
282,
82,
6
2002
21.6
02,0
1766
.841
,051
18.7
51,2
1416
.255
,212
6.89
5,0
545
8,2
97,4
130.
900,
02,
820
0320
.132
,915
68.5
94,8
5121
.353
,016
15.9
60,9
129.
197,
67
108,
611
3,7
135.
461,
43,
520
0421
.053
,115
70.2
91,1
5025
.171
,718
16.4
07,4
128.
815,
36
-260
,412
2,2
141.
600,
54,
520
0520
.516
,614
70.7
99,7
4929
.844
,021
14.8
42,4
108.
401,
26
-115
,518
9,3
144.
477,
72,
020
0617
.911
,212
70.4
87,8
4931
.233
,322
15.5
09,7
119.
166,
26
-282
,025
2,1
144.
278,
3-0
,120
0720
.040
,514
71.0
26,0
4831
.783
,622
14.2
14,0
1010
.012
,47
-494
,530
9,2
146.
891,
21,
820
0813
.506
,610
68.1
10,1
4834
.909
,725
15.2
12,3
1110
.559
,67
-949
,232
8,1
141.
677,
1-3
,520
099.
665,
27
63.2
75,9
4931
.225
,024
13.7
83,0
1112
.582
,410
-696
,831
9,2
130.
153,
9-8
,120
107.
281,
16
60.9
22,5
4731
.129
,324
16.1
34,8
1215
.064
,812
-716
,517
4,2
129.
990,
2-0
,120
1112
.716
,110
58.1
45,4
4528
.936
,022
15.0
44,7
1214
.851
,011
-523
,719
5,0
129.
364,
6-0
,520
1215
.518
,712
53.4
81,4
4128
.574
,422
15.9
90,5
1216
.161
,013
-962
,917
5,7
128.
938,
8-0
,320
1311
.447
,79
50.8
54,7
4226
.162
,922
14.7
85,0
1217
.754
,815
-580
,519
9,7
120.
624,
4-6
,420
1411
.568
,210
49.9
56,5
4223
.666
,320
14.9
31,1
1317
.790
,115
-292
,920
4,2
117.
823,
6-2
,320
1513
.583
,211
52.4
77,7
4324
.538
,120
14.9
03,2
1216
.642
,214
-11,
425
2,0
122.
384,
93,
920
1610
.836
,09
54.1
80,3
4425
.039
,720
15.2
72,9
1217
.481
,414
659,
223
5,2
123.
704,
81,
120
1712
.907
,910
57.3
00,4
4427
.266
,421
15.1
31,5
1216
.487
,813
788,
425
9,7
130.
142,
15,
220
1811
.516
,09
57.5
12,4
4427
.082
,121
14.4
78,8
1117
.944
,514
954,
632
5,1
129.
813,
5-0
,320
195.
350,
04
58.3
00,0
4630
.970
,024
15.2
10,0
1217
.225
,013
590,
030
5,0
127.
950,
0-1
,4
(1)
Sald
o d
e in
terc
amb
ios
inte
rnac
iona
les
de
ener
gía
eléc
trica
(Im
por
taci
ones
-Exp
orta
cion
es).
% =
Cuo
ta p
orce
ntua
l del
tota
l del
año
. No
se e
xpre
sa e
n la
s fu
ente
s co
n cu
ota
siem
pre
< 1
D%
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior
Fuen
te: M
ITEC
O y
For
o N
ucle
ar (
estim
ació
n 20
19, c
on d
atos
de
Carb
unió
n, D
ATA
COM
EX, C
ORE
S, S
edig
as, R
EE y
CN
MC)
.
- 22 -
Cuad
ro 1
.3
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A
TOTA
L (*
)D
%Ca
rbó
n (*
)
Pro
duc
tos
Petr
olíf
e-ro
s (*
)G
as (
*)
Ener
gías
re
nova
-b
les
Resi
duo
s no
ren
o-
vab
les
Elec
tric
i-d
ad
Uso
s no
en
ergé
ti-co
sCa
rbó
nPr
od
. Pe
tro
l.G
as19
9063
.186
s.d
.4.
369
39.7
304.
325
3.93
412
10.8
175.
900
05.
525
374
2000
89.5
286,
72.
045
55.5
1412
.294
3.47
10
16.2
059.
490
09.
015
474
2005
106.
560
2,6
2.15
861
.649
18.1
333.
793
020
.827
8.43
40
7.95
448
020
0610
3.88
5-2
,52.
056
61.0
5915
.599
4.00
70
21.1
638.
060
607.
559
441
2007
106.
522
2,5
2.21
562
.277
16.1
834.
284
021
.564
8.04
160
7.50
547
720
0810
2.73
0-3
,62.
037
59.2
7015
.071
4.41
70
21.9
347.
745
607.
293
392
2009
95.2
76-7
,31.
434
54.8
2613
.381
5.01
70
20.6
177.
230
06.
851
379
2010
96.5
551,
31.
637
53.6
6814
.817
5.38
40
21.0
497.
110
06.
640
470
2011
93.7
58-2
,91.
904
50.5
9614
.486
5.83
40
20.9
386.
842
06.
357
485
2012
89.4
43-4
,61.
495
45.9
7914
.989
6.32
30
20.6
586.
043
05.
688
355
2013
85.8
78-4
,01.
770
43.9
9515
.257
5.07
30
19.7
845.
067
04.
597
471
2014
83.5
46-2
,71.
488
42.6
3814
.780
5.13
00
19.5
104.
138
03.
653
485
2015
84.9
371,
71.
503
44.5
9013
.576
5.31
42
19.9
524.
350
03.
913
436
2016
87.4
963,
01.
424
46.6
3913
.890
5.54
46
19.9
934.
977
404.
491
445
2017
89.8
242,
71.
701
47.8
3613
.923
5.79
97
20.5
594.
925
394.
449
437
2018
92.1
092,
51.
588
49.0
2814
.735
6.25
04
20.5
045.
226
494.
713
464
2019
93.5
891,
62.
254
50.8
4314
.946
5.43
65
20.1
05s.
d.
s.d
.s.
d.
s.d
.
Met
odol
ogía
: AIE
. D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
(*)
Incl
uyen
uso
s no
ene
rgét
icos
. s.
d s
in d
atos
.Fu
ente
: MIT
ECO
y F
oro
Nuc
lear
(Es
timac
ión
2019
con
dat
os d
e Ca
rbun
ión,
CO
RES,
Sed
igas
, CN
MC
y RE
E).
- 23 -
1Cu
adro
1.4
IN
TEN
SID
AD
EN
ERG
ÉTIC
A P
RIM
AR
IA Y
FIN
AL
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
708090
100
110
120
130
140
150
160
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
tep / millón € 2016
Inte
nsid
ad e
nerg
étic
a fin
alIn
tens
idad
ene
rgé
tica
pri
mar
ia
103,
110
3,9
102,
310
4,6
105,
210
4,1
97,4
96,3
91,8
88,3
88,9
87,2
85,7
84,1
80,2
79,3
79,3
78,3
79,0
78,2
143,
814
1,7
141,
714
2,2
144,
114
1,7
135,
813
3,0
126,
8
120,
412
0,1
121,
112
4,4
118,
511
4,4
114,
811
2,3
114,
811
0,8
106,
8
Fuen
te: M
ITEC
O h
asta
201
8 y
Foro
Nuc
lear
(es
timac
ión
2019
).
- 24 -
Cuadro 1.5 CONSUMO DE ENERGÍA FINAL EN EL SECTOR TRANSPORTE. PREVISIONES
ESCENARIO TENDENCIAL 2015 2020 2025 2030Productos petrolíferos 31.657 34.766 35.622 35.103Gas natural 328 257 286 415Electricidad 480 492 521 549Energías renovables 958 2.422 2.434 2.358Total 33.423 37.936 38.862 38.425ESCENARIO OBJETIVO 2015 2020 2025 2030Productos petrolíferos 31.657 34.507 31.507 25.299Gas natural 328 265 180 90Electricidad 480 490 866 1.555Energías renovables 958 2.348 2.401 2.116Total 33.423 37.610 34.954 29.059
Datos en ktep. Excluidos usos no energéticos.Fuente: Borrador del Plan Nacional Integrado de Energía y Clima. PNIEC 2021-2030. 20 de enero de 2020. MITECO.
- 25 -
1Cu
adro
1.6
EV
OLU
CIÓ
N D
EL S
ALD
O D
EL C
OM
ERCI
O E
XTE
RIO
R D
E PR
OD
UCT
OS
ENER
GÉT
ICO
S EN
ESP
AÑ
A
0
1020304050
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2017
2018
2019
2016
2015
0123456
Saldo Balanza Productos Energéticos / PIB (%)
Sald
o ne
gativ
o (M
iles
Mill
ones
de
euro
s)Sa
ldo
bal
anza
/ PI
B (%
)
15,3
18,4
26,5
34,0
34,5
43,4
27,4
43,9
46,1
41,9
38,6
27,2
21,1
26,2
30,8
27,5
35,4
Fuen
te: C
onta
bili
dad
Nac
iona
l Trim
estra
l. Ba
se 2
010
(INE)
y C
omer
cio
Exte
rior p
or T
ipos
de
Prod
ucto
s (M
inis
terio
de
Asu
ntos
Eco
nóm
icos
y T
rans
form
ació
n D
igita
l)
- 26 -
Cuad
ro 1
.7
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA P
OR
PA
ÍSES
EN
EU
RO
PA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
18 /
2017
2018
Tota
lCo
mbu
st.
sólid
os (*
)G
asPe
tról
eoRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
Tota
lCo
mbu
st.
sólid
os (*
)G
asPe
tról
eoRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
UE
2875
5.12
412
5.36
993
.925
77.3
5423
4.09
220
9.79
9-0
,4-3
,7-8
,95,
23,
3-0
,4A
lem
ania
112.
856
37.8
594.
715
3.49
143
.003
19.5
71-2
,3-4
,0-2
1,8
-1,1
1,4
-0,4
Aus
tria
11
.990
085
969
99.
784
0-5
,1–
-17,
6-6
,3-3
,9–
Bélg
ica
11.4
760
00
3.35
77.
451
-22,
8–
––
4,4
-32,
3Bu
lgar
ia
11.9
105.
056
2923
2.56
34.
168
2,0
-10,
8-5
7,0
-6,2
32,2
5,8
Cheq
uia
27.3
1314
.581
180
187
4.57
17.
449
-0,1
-3,9
-4,7
-5,7
2,3
6,2
Chip
re19
70
00
193
035
,9–
––
36,1
–Cr
oaci
a
4.19
50
1.01
876
62.
392
0-0
,7–
-17,
2-1
,08,
2–
Din
amar
ca14
.192
03.
704
5.81
94.
308
0-1
0,6
–-1
4,9
-15,
92,
2–
Eslo
vaq
uia
6.
000
367
787
1.61
33.
760
-5,8
-17,
8-3
3,6
-12,
5-0
,1-5
,6Es
love
nia
3.
402
901
141
1.06
11.
365
-3,2
-3,4
88,9
80,0
2,5
-8,3
Esp
aña
34.6
8392
576
8818
.790
14.4
791,
2-1
8,0
217,
2-2
8,1
6,7
-4,3
Esto
nia
6.60
54.
819
00
1.74
30
14,0
16,0
––
11,3
–Fi
nlan
dia
19
.548
1.85
70
011
.953
5.44
48,
115
4,1
––
2,4
1,0
Fran
cia
137.
928
08
874
27.6
1710
7.62
94,
6–
-45,
4-2
,78,
73,
6G
reci
a7.
537
4.27
513
203
3.01
70
0,5
-6,4
39,6
45,8
8,3
–H
ungr
ía
10.8
651.
141
1.46
71.
108
2.99
74.
006
-2,7
-11,
14,
05,
3-6
,5-1
,9Irl
and
a5.
035
816
2.74
70
1.32
60
3,2
9,7
-3,5
–13
,1–
Italia
37
.342
04.
462
5.09
126
.657
01,
8–
-1,6
14,2
0,4
–Le
toni
a2.
861
20
02.
852
010
,624
0,0
––
10,5
–
Litu
ania
1.
710
80
471.
620
0-2
,516
,2–
-17,
7-2
,2–
Luxe
mb
urgo
21
40
00
176
015
,2–
––
18,2
–M
alta
26
00
026
09,
7–
––
9,7
–Pa
íses
Baj
os36
.408
027
.773
1.48
05.
654
812
-12,
5–
-16,
20,
62,
12,
9Po
loni
a61
.398
47.0
113.
469
1.03
28.
875
0-4
,2-5
,1-1
,21,
9-3
,0–
Portu
gal
6.53
00
00
6.36
90
11,6
––
–11
,8–
Rein
o U
nid
o12
1.25
51.
573
34.8
4052
.850
16.6
3314
.061
2,8
-15,
3-3
,39,
18,
6-7
,0Ru
man
ía
25.0
454.
018
8.47
63.
590
5.90
92.
877
-1,7
-10,
1-0
,5-1
,31,
1-1
,0Su
ecia
36.6
0716
00
019
.034
16.7
270,
041
,8–
–-1
,82,
3O
tros
paí
ses
(**)
Alb
ania
1.63
468
3795
957
00
––
––
––
Bosn
ia y
H
erze
govi
na4.
624
3.61
20
01.
012
0–
––
––
–
Geo
rgia
1.33
410
97
331.
185
0–
––
––
–Is
land
ia4.
808
00
04.
808
0–
––
––
–Ko
sovo
1.79
31.
412
00
381
0–
––
––
–M
aced
onia
del
N.
1.16
185
30
030
90
––
––
––
Mon
tene
gro
631
324
00
306
0–
––
––
–N
orue
ga21
3.43
788
108.
720
90.2
6914
.108
0–
––
––
–Se
rbia
10.0
256.
609
358
976
2.08
10
-4,5
-8,4
-8,1
-1,2
9,4
–Tu
rquí
a36
.471
15.6
8229
22.
700
17.7
390
––
––
––
Ucr
ania
58.3
8113
.637
15.4
722.
208
4.47
722
.528
––
––
––
(*)
Incl
uye
carb
ones
, tur
ba
y es
qui
stos
bitu
min
osos
.
(*
*) E
xcep
to S
erb
ia, l
os v
alor
es c
orre
spon
den
a 2
017
– N
o ap
lica
Fuen
te: E
uros
tat
Not
as d
el a
utor
. No
figur
an lo
s Re
sid
uos
no re
nova
ble
s q
ue a
scie
nden
en
2018
a 1
4,6
mill
ones
de
tep
en
UE
28, a
unq
ue s
í se
incl
uyen
en
el to
tal.
Ale
man
ia c
on 4
,2, F
ranc
ia c
on
1,8,
Rei
no U
nid
o co
n 1,
3, It
alia
con
1,1
y P
olon
ia c
on 1
,0, f
uero
n lo
s ún
icos
paí
ses
que
en
2018
sup
erar
on e
l Mill
ón d
e te
p. E
n es
ta ta
bla
, Eur
osta
t inc
luye
los
esq
uist
os b
itum
inos
os
en c
omb
ustib
les
solid
os, n
o en
Pet
róle
o co
mo
en o
tras
ocas
ione
s.
- 27 -
1
Cuad
ro 1
.7
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA P
OR
PA
ÍSES
EN
EU
RO
PA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
18 /
2017
2018
Tota
lCo
mbu
st.
sólid
os (*
)G
asPe
tról
eoRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
Tota
lCo
mbu
st.
sólid
os (*
)G
asPe
tról
eoRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
UE
2875
5.12
412
5.36
993
.925
77.3
5423
4.09
220
9.79
9-0
,4-3
,7-8
,95,
23,
3-0
,4A
lem
ania
112.
856
37.8
594.
715
3.49
143
.003
19.5
71-2
,3-4
,0-2
1,8
-1,1
1,4
-0,4
Aus
tria
11
.990
085
969
99.
784
0-5
,1–
-17,
6-6
,3-3
,9–
Bélg
ica
11.4
760
00
3.35
77.
451
-22,
8–
––
4,4
-32,
3Bu
lgar
ia
11.9
105.
056
2923
2.56
34.
168
2,0
-10,
8-5
7,0
-6,2
32,2
5,8
Cheq
uia
27.3
1314
.581
180
187
4.57
17.
449
-0,1
-3,9
-4,7
-5,7
2,3
6,2
Chip
re19
70
00
193
035
,9–
––
36,1
–Cr
oaci
a
4.19
50
1.01
876
62.
392
0-0
,7–
-17,
2-1
,08,
2–
Din
amar
ca14
.192
03.
704
5.81
94.
308
0-1
0,6
–-1
4,9
-15,
92,
2–
Eslo
vaq
uia
6.
000
367
787
1.61
33.
760
-5,8
-17,
8-3
3,6
-12,
5-0
,1-5
,6Es
love
nia
3.
402
901
141
1.06
11.
365
-3,2
-3,4
88,9
80,0
2,5
-8,3
Esp
aña
34.6
8392
576
8818
.790
14.4
791,
2-1
8,0
217,
2-2
8,1
6,7
-4,3
Esto
nia
6.60
54.
819
00
1.74
30
14,0
16,0
––
11,3
–Fi
nlan
dia
19
.548
1.85
70
011
.953
5.44
48,
115
4,1
––
2,4
1,0
Fran
cia
137.
928
08
874
27.6
1710
7.62
94,
6–
-45,
4-2
,78,
73,
6G
reci
a7.
537
4.27
513
203
3.01
70
0,5
-6,4
39,6
45,8
8,3
–H
ungr
ía
10.8
651.
141
1.46
71.
108
2.99
74.
006
-2,7
-11,
14,
05,
3-6
,5-1
,9Irl
and
a5.
035
816
2.74
70
1.32
60
3,2
9,7
-3,5
–13
,1–
Italia
37
.342
04.
462
5.09
126
.657
01,
8–
-1,6
14,2
0,4
–Le
toni
a2.
861
20
02.
852
010
,624
0,0
––
10,5
–
Litu
ania
1.
710
80
471.
620
0-2
,516
,2–
-17,
7-2
,2–
Luxe
mb
urgo
21
40
00
176
015
,2–
––
18,2
–M
alta
26
00
026
09,
7–
––
9,7
–Pa
íses
Baj
os36
.408
027
.773
1.48
05.
654
812
-12,
5–
-16,
20,
62,
12,
9Po
loni
a61
.398
47.0
113.
469
1.03
28.
875
0-4
,2-5
,1-1
,21,
9-3
,0–
Portu
gal
6.53
00
00
6.36
90
11,6
––
–11
,8–
Rein
o U
nid
o12
1.25
51.
573
34.8
4052
.850
16.6
3314
.061
2,8
-15,
3-3
,39,
18,
6-7
,0Ru
man
ía
25.0
454.
018
8.47
63.
590
5.90
92.
877
-1,7
-10,
1-0
,5-1
,31,
1-1
,0Su
ecia
36.6
0716
00
019
.034
16.7
270,
041
,8–
–-1
,82,
3O
tros
paí
ses
(**)
Alb
ania
1.63
468
3795
957
00
––
––
––
Bosn
ia y
H
erze
govi
na4.
624
3.61
20
01.
012
0–
––
––
–
Geo
rgia
1.33
410
97
331.
185
0–
––
––
–Is
land
ia4.
808
00
04.
808
0–
––
––
–Ko
sovo
1.79
31.
412
00
381
0–
––
––
–M
aced
onia
del
N.
1.16
185
30
030
90
––
––
––
Mon
tene
gro
631
324
00
306
0–
––
––
–N
orue
ga21
3.43
788
108.
720
90.2
6914
.108
0–
––
––
–Se
rbia
10.0
256.
609
358
976
2.08
10
-4,5
-8,4
-8,1
-1,2
9,4
–Tu
rquí
a36
.471
15.6
8229
22.
700
17.7
390
––
––
––
Ucr
ania
58.3
8113
.637
15.4
722.
208
4.47
722
.528
––
––
––
(*)
Incl
uye
carb
ones
, tur
ba
y es
qui
stos
bitu
min
osos
.
(*
*) E
xcep
to S
erb
ia, l
os v
alor
es c
orre
spon
den
a 2
017
– N
o ap
lica
Fuen
te: E
uros
tat
Not
as d
el a
utor
. No
figur
an lo
s Re
sid
uos
no re
nova
ble
s q
ue a
scie
nden
en
2018
a 1
4,6
mill
ones
de
tep
en
UE
28, a
unq
ue s
í se
incl
uyen
en
el to
tal.
Ale
man
ia c
on 4
,2, F
ranc
ia c
on
1,8,
Rei
no U
nid
o co
n 1,
3, It
alia
con
1,1
y P
olon
ia c
on 1
,0, f
uero
n lo
s ún
icos
paí
ses
que
en
2018
sup
erar
on e
l Mill
ón d
e te
p. E
n es
ta ta
bla
, Eur
osta
t inc
luye
los
esq
uist
os b
itum
inos
os
en c
omb
ustib
les
solid
os, n
o en
Pet
róle
o co
mo
en o
tras
ocas
ione
s.
- 28 -
Cuad
ro 1
.8
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA (
*) P
OR
PA
ÍSES
EN
EU
RO
PA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
18 /
2017
2018
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
os (1
)Pe
tról
eo
(2)
Gas
Reno
vabl
es
y bi
ocom
b.N
ucle
arTO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
(1)
Petr
óleo
(2
)G
asRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
UE
281.
610.
491
220.
774
527.
877
392.
329
242.
292
209.
799
-1,0
-4,4
-1,8
-1,4
3,6
-0,4
Ale
man
ia30
4.60
069
.739
98.6
6573
.552
43.0
4619
.571
-2,5
-2,2
-4,8
-2,4
1,3
-0,4
Aus
tria
33
.152
2.72
311
.651
7.39
59.
966
0-2
,6-1
2,3
0,9
-4,9
-4,0
–Bé
lgic
a53
.015
3.10
321
.187
14.9
084.
209
7.45
1-3
,70,
3-0
,13,
12,
7-3
2,3
Bulg
aria
18
.689
5.63
44.
355
2.61
22.
520
4.16
80,
1-8
,00,
9-5
,429
,15,
8Ch
equi
a43
.110
15.7
289.
394
6.81
94.
570
7.44
90,
1-0
,71,
0-5
,30,
66,
2Ch
ipre
2.30
814
2.03
30
238
02,
135
6,8
-1,1
--33
,4–
Croa
cia
8.
493
366
3.16
82.
292
2.18
40
-2,7
-6,6
-4,8
-8,1
14,3
–D
inam
arca
17.4
281.
717
6.10
72.
673
6.06
60
0,5
0,4
0,6
-2,7
1,3
–Es
lova
qui
a
16.9
983.
339
3.73
94.
077
1.58
13.
760
-1,2
-1,1
2,4
-1,4
-0,7
-5,6
Eslo
veni
a
6.79
21.
131
2.41
972
51.
135
1.36
5-0
,7-0
,80,
6-1
,97,
1-8
,3Es
pañ
a12
5.82
511
.558
52.7
4027
.082
18.6
8714
.479
-0,7
-10,
5-1
,0-0
,79,
2-4
,3Es
toni
a6.
228
464.
726
414
1.15
60
9,1
-3,8
8,6
1,9
8,5
–Fi
nlan
dia
34
.064
4.23
28.
144
2.17
212
.064
5.44
42,
02,
60,
412
,42,
31,
0Fr
anci
a24
8.92
39.
050
71.1
1136
.726
28.0
2210
7.62
9-0
,4-9
,0-3
,3-4
,67,
83,
6G
reci
a22
.559
4.56
410
.168
4.11
73.
141
0-2
,9-5
,2-5
,6-2
,17,
7–
Hun
gría
26
.436
2.12
07.
813
8.27
42.
795
4.00
6-0
,2-5
,16,
1-3
,1-6
,3-1
,9Irl
and
a13
.728
1.33
46.
295
4.48
81.
468
00,
5-2
4,7
2,1
4,1
8,8
–Ita
lia
153.
158
8.54
250
.914
59.5
1329
.282
0-1
,9-8
,6-2
,1-3
,31,
6–
Leto
nia
4.64
048
1.43
71.
169
1.87
40
5,2
17,0
1,1
17,7
-3,2
–Li
tuan
ia
7.36
021
02.
960
1.77
61.
551
01,
36,
76,
0-7
,6-1
,4–
Luxe
mb
urgo
3.
894
422.
302
684
299
03,
7-7
,15,
5-1
,411
,5–
Mal
ta
681
029
829
337
00,
1–
-10,
621
,216
,0–
País
es B
ajos
73.6
858.
212
27.7
6930
.729
4.62
581
2-1
,5-1
0,2
-2,5
-0,9
10,0
2,9
Polo
nia
105.
760
49.2
5029
.802
16.1
249.
084
01,
4-0
,92,
34,
41,
3–
Portu
gal
22.6
442.
696
8.83
35.
022
6.14
10
-3,1
-16,
5-5
,0-7
,312
,5–
Rein
o U
nid
o17
3.31
48.
112
60.2
8267
.849
20.0
6814
.061
-0,5
-18,
2-1
,90,
812
,0-7
,0Ru
man
ía33
.359
5.06
29.
588
9.84
36.
038
2.87
70,
8-6
,33,
12,
4-0
,1-1
,0Su
ecia
49.6
452.
201
9.97
71.
001
20.4
4916
.727
0,2
7,6
0,8
8,8
-3,2
2,3
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
2.34
422
31.
147
321.
020
0-0
,792
,6-1
2,4
-13,
757
,7–
Geo
rgia
4.81
930
31.
270
2.01
31.
154
00,
43,
8-1
,92,
7-2
,5–
Isla
ndia
6.14
811
059
10
5.44
80
9,4
10,5
1,5
–10
,3–
Koso
vo2.
582
1.43
473
10
404
00,
71,
10,
6–
4,4
–M
aced
onia
del
N.
2.54
883
897
020
936
70
-6,6
-13,
8-4
,5-7
,86,
5–
Mol
dav
ia2.
947
8395
182
079
20
5,2
-18,
47,
28,
83,
3–
Mon
tene
gro
1.05
436
136
60
345
04,
818
,55,
9–
32,4
–N
orue
ga28
.691
823
8.69
45.
134
14.6
420
-4,3
-2,9
-18,
410
,5-1
,7–
Serb
ia15
.388
7.54
93.
676
2.13
22.
020
0-1
,5-4
,10,
20,
77,
2–
Turq
uía
144.
144
40.8
2542
.363
41.0
1819
.141
0-1
,81,
8-5
,1-7
,37,
9–
(1)
Incl
uye
turb
a.
(2)
Incl
uye
aren
as b
itum
inos
as.
– no
ap
lica
Fuen
te: E
uros
tat.
Not
as d
el a
utor
. (*)
Se
refie
re a
“To
tal E
nerg
y Su
pp
ly”
(Ene
rgía
tota
l sum
inis
trad
a / c
onsu
mid
a, d
educ
idos
bun
kers
mar
ítim
os y
de
avia
ción
). En
otra
tab
la fi
gura
“Pr
imar
y En
ergy
Con
-su
mp
tion
Euro
pe
2020
-203
0”, (
Ener
gía
tota
l sum
inis
trad
a / c
onsu
mid
a, d
educ
idos
uso
s no
ene
rgét
icos
) cuy
o va
lor T
otal
par
a U
E 28
en
2018
es
1,55
mile
s d
e m
ill d
e te
p. S
in e
mb
argo
es
te c
once
pto
no
apar
ece
des
glos
ado
por
fuen
tes
a 3.
3.20
. La
dife
renc
ia e
ntre
el “
Tota
l” y
la s
uma
del
rest
o d
e la
s co
lum
nas,
se
deb
e fu
ndam
enta
lmen
te a
l sal
do
de
inte
rcam
bio
s d
e en
ergí
a el
éctri
ca y
a re
sid
uos
no re
nova
ble
s. L
os re
síd
uos
no re
nova
ble
s as
cien
den
en
2018
a 1
5,0
mill
. tep
en
la U
E 28
. Los
paí
ses
que
sup
erar
on e
l mill
ón d
e te
p fu
eron
: Ale
man
ia
4,2,
Fra
ncia
1,8
, Ita
lia 1
,1, P
olon
ia 1
,0 y
Rei
no U
nid
o 1,
3.
- 29 -
1
Cuad
ro 1
.8
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA (
*) P
OR
PA
ÍSES
EN
EU
RO
PA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
18 /
2017
2018
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
os (1
)Pe
tról
eo
(2)
Gas
Reno
vabl
es
y bi
ocom
b.N
ucle
arTO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
(1)
Petr
óleo
(2
)G
asRe
nova
bles
y
bioc
omb.
Nuc
lear
UE
281.
610.
491
220.
774
527.
877
392.
329
242.
292
209.
799
-1,0
-4,4
-1,8
-1,4
3,6
-0,4
Ale
man
ia30
4.60
069
.739
98.6
6573
.552
43.0
4619
.571
-2,5
-2,2
-4,8
-2,4
1,3
-0,4
Aus
tria
33
.152
2.72
311
.651
7.39
59.
966
0-2
,6-1
2,3
0,9
-4,9
-4,0
–Bé
lgic
a53
.015
3.10
321
.187
14.9
084.
209
7.45
1-3
,70,
3-0
,13,
12,
7-3
2,3
Bulg
aria
18
.689
5.63
44.
355
2.61
22.
520
4.16
80,
1-8
,00,
9-5
,429
,15,
8Ch
equi
a43
.110
15.7
289.
394
6.81
94.
570
7.44
90,
1-0
,71,
0-5
,30,
66,
2Ch
ipre
2.30
814
2.03
30
238
02,
135
6,8
-1,1
--33
,4–
Croa
cia
8.
493
366
3.16
82.
292
2.18
40
-2,7
-6,6
-4,8
-8,1
14,3
–D
inam
arca
17.4
281.
717
6.10
72.
673
6.06
60
0,5
0,4
0,6
-2,7
1,3
–Es
lova
qui
a
16.9
983.
339
3.73
94.
077
1.58
13.
760
-1,2
-1,1
2,4
-1,4
-0,7
-5,6
Eslo
veni
a
6.79
21.
131
2.41
972
51.
135
1.36
5-0
,7-0
,80,
6-1
,97,
1-8
,3Es
pañ
a12
5.82
511
.558
52.7
4027
.082
18.6
8714
.479
-0,7
-10,
5-1
,0-0
,79,
2-4
,3Es
toni
a6.
228
464.
726
414
1.15
60
9,1
-3,8
8,6
1,9
8,5
–Fi
nlan
dia
34
.064
4.23
28.
144
2.17
212
.064
5.44
42,
02,
60,
412
,42,
31,
0Fr
anci
a24
8.92
39.
050
71.1
1136
.726
28.0
2210
7.62
9-0
,4-9
,0-3
,3-4
,67,
83,
6G
reci
a22
.559
4.56
410
.168
4.11
73.
141
0-2
,9-5
,2-5
,6-2
,17,
7–
Hun
gría
26
.436
2.12
07.
813
8.27
42.
795
4.00
6-0
,2-5
,16,
1-3
,1-6
,3-1
,9Irl
and
a13
.728
1.33
46.
295
4.48
81.
468
00,
5-2
4,7
2,1
4,1
8,8
–Ita
lia
153.
158
8.54
250
.914
59.5
1329
.282
0-1
,9-8
,6-2
,1-3
,31,
6–
Leto
nia
4.64
048
1.43
71.
169
1.87
40
5,2
17,0
1,1
17,7
-3,2
–Li
tuan
ia
7.36
021
02.
960
1.77
61.
551
01,
36,
76,
0-7
,6-1
,4–
Luxe
mb
urgo
3.
894
422.
302
684
299
03,
7-7
,15,
5-1
,411
,5–
Mal
ta
681
029
829
337
00,
1–
-10,
621
,216
,0–
País
es B
ajos
73.6
858.
212
27.7
6930
.729
4.62
581
2-1
,5-1
0,2
-2,5
-0,9
10,0
2,9
Polo
nia
105.
760
49.2
5029
.802
16.1
249.
084
01,
4-0
,92,
34,
41,
3–
Portu
gal
22.6
442.
696
8.83
35.
022
6.14
10
-3,1
-16,
5-5
,0-7
,312
,5–
Rein
o U
nid
o17
3.31
48.
112
60.2
8267
.849
20.0
6814
.061
-0,5
-18,
2-1
,90,
812
,0-7
,0Ru
man
ía33
.359
5.06
29.
588
9.84
36.
038
2.87
70,
8-6
,33,
12,
4-0
,1-1
,0Su
ecia
49.6
452.
201
9.97
71.
001
20.4
4916
.727
0,2
7,6
0,8
8,8
-3,2
2,3
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
2.34
422
31.
147
321.
020
0-0
,792
,6-1
2,4
-13,
757
,7–
Geo
rgia
4.81
930
31.
270
2.01
31.
154
00,
43,
8-1
,92,
7-2
,5–
Isla
ndia
6.14
811
059
10
5.44
80
9,4
10,5
1,5
–10
,3–
Koso
vo2.
582
1.43
473
10
404
00,
71,
10,
6–
4,4
–M
aced
onia
del
N.
2.54
883
897
020
936
70
-6,6
-13,
8-4
,5-7
,86,
5–
Mol
dav
ia2.
947
8395
182
079
20
5,2
-18,
47,
28,
83,
3–
Mon
tene
gro
1.05
436
136
60
345
04,
818
,55,
9–
32,4
–N
orue
ga28
.691
823
8.69
45.
134
14.6
420
-4,3
-2,9
-18,
410
,5-1
,7–
Serb
ia15
.388
7.54
93.
676
2.13
22.
020
0-1
,5-4
,10,
20,
77,
2–
Turq
uía
144.
144
40.8
2542
.363
41.0
1819
.141
0-1
,81,
8-5
,1-7
,37,
9–
(1)
Incl
uye
turb
a.
(2)
Incl
uye
aren
as b
itum
inos
as.
– no
ap
lica
Fuen
te: E
uros
tat.
Not
as d
el a
utor
. (*)
Se
refie
re a
“To
tal E
nerg
y Su
pp
ly”
(Ene
rgía
tota
l sum
inis
trad
a / c
onsu
mid
a, d
educ
idos
bun
kers
mar
ítim
os y
de
avia
ción
). En
otra
tab
la fi
gura
“Pr
imar
y En
ergy
Con
-su
mp
tion
Euro
pe
2020
-203
0”, (
Ener
gía
tota
l sum
inis
trad
a / c
onsu
mid
a, d
educ
idos
uso
s no
ene
rgét
icos
) cuy
o va
lor T
otal
par
a U
E 28
en
2018
es
1,55
mile
s d
e m
ill d
e te
p. S
in e
mb
argo
es
te c
once
pto
no
apar
ece
des
glos
ado
por
fuen
tes
a 3.
3.20
. La
dife
renc
ia e
ntre
el “
Tota
l” y
la s
uma
del
rest
o d
e la
s co
lum
nas,
se
deb
e fu
ndam
enta
lmen
te a
l sal
do
de
inte
rcam
bio
s d
e en
ergí
a el
éctri
ca y
a re
sid
uos
no re
nova
ble
s. L
os re
síd
uos
no re
nova
ble
s as
cien
den
en
2018
a 1
5,0
mill
. tep
en
la U
E 28
. Los
paí
ses
que
sup
erar
on e
l mill
ón d
e te
p fu
eron
: Ale
man
ia
4,2,
Fra
ncia
1,8
, Ita
lia 1
,1, P
olon
ia 1
,0 y
Rei
no U
nid
o 1,
3.
- 30 -
Cuadro 1.9 CONSUMO DE ENERGÍA POR HABITANTE POR PAÍSES EN EUROPA
2018
CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA
CONSUMO DE ENERGÍA FINAL EN HOGAR (**)
tep / habitante - año
Índice (*)
tep / habitante - año
Índice (*)
UE 28 3,10 93 0,55 92Alemania 3,54 92 0,67 84Austria 3,78 110 0,73 93Bélgica 4,32 85 0,71 77Bulgaria 2,42 112 0,32 123Chequia 3,88 102 0,66 106Chipre 3,33 100 0,39 153Croacia 1,95 110 0,56 109Dinamarca 3,23 90 0,80 101Eslovaquia 2,92 96 0,38 79Eslovenia 3,30 106 0,51 90España 2,85 101 0,32 108Estonia 4,57 139 0,71 107Finlandia 6,17 101 1,03 119Francia 3,74 95 0,58 87Grecia 2,08 83 0,37 86Hungría 2,45 106 0,60 108Irlanda 3,35 93 0,57 87Italia 2,51 86 0,53 109Letonia 2,19 137 0,64 114Lituania 2,00 108 0,53 137Luxemburgo 8,65 105 0,83 77Malta 1,85 90 0,18 93Países Bajos 3,90 93 0,56 82Polonia 2,65 120 0,51 113Portugal 2,19 98 0,28 104Reino Unido 2,81 75 0,57 78Rumanía 1,55 100 0,40 106Suecia 4,93 95 0,74 89Otros paísesAlbania 0,78 132 0,18 145Islandia 20,58 181 1,43 130Macedonia del N. 1,22 91 0,23 98Noruega 5,29 101 0,87 102Serbia 2,04 115 0,41 98Turquía 1,92 171 0,25 95
(*) Año 2000 = 100 (**) Equivale a electricidad y calor consumidos en el hogar.Fuente: Foro Nuclear con datos de Eurostat.
- 31 -
1Cu
adro
1.1
0
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L PA
RA
USO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
POR
PA
ÍSES
EN
EU
RO
PA
tep
x 1
000
2018
Carb
ón
(*)
Gas
(**
)Pe
tró
leo
(*
**)
Reno
vab
les
y b
ioco
mb
.El
ectr
icid
adCa
lor
TOTA
LD
%Cu
ota
%
elec
tric
idad
Cuo
ta %
p
etró
leo
UE
2824
.702
245.
506
393.
156
104.
699
241.
748
47.4
711.
061.
836
0,0
22,8
37,0
Ale
man
ia3.
758
55.6
9170
.744
15.7
8244
.104
9.55
820
0.88
2-1
,822
,035
,2A
ustri
a
329
4.80
69.
426
4.08
85.
423
1.68
926
.036
-1,7
20,8
36,2
Bélg
ica
519
9.67
713
.266
1.96
37.
116
405
33.1
110,
521
,540
,1Bu
lgar
ia
355
1.30
03.
540
1.40
02.
570
540
9.75
00,
126
,436
,3Ch
equi
a1.
657
5.48
86.
701
2.99
94.
987
2.06
324
.180
-1,1
20,6
27,7
Chip
re14
095
019
340
11
1.58
11,
925
,460
,1Cr
oaci
a
691.
076
2.75
41.
148
1.39
122
66.
682
-1,6
20,8
41,2
Din
amar
ca13
41.
567
5.27
61.
958
2.67
32.
549
14.1
810,
718
,837
,2Es
lova
qui
a
425
3.08
92.
785
651
2.23
056
19.
912
0,1
22,5
28,1
Eslo
veni
a
4159
82.
270
626
1.17
917
54.
940
0,4
23,9
45,9
Esp
aña
475
14.5
0239
.542
6.94
820
.504
081
.976
2,9
25,0
48,2
Esto
nia
2625
21.
012
463
644
482
2.88
92,
922
,335
,0Fi
nlan
dia
34
773
96.
205
6.59
97.
117
4.01
325
.074
1,9
28,4
24,7
Fran
cia
1.17
527
.882
54.3
4114
.444
37.8
583.
658
139.
829
-1,3
27,1
38,9
Gre
cia
282
800
8.08
81.
682
4.25
452
15.1
87-5
,428
,053
,3H
ungr
ía
224
5.60
75.
686
1.88
53.
390
975
17.8
65-0
,219
,031
,8Irl
and
a43
21.
945
5.99
046
42.
334
011
.219
4,4
20,8
53,4
Italia
63
033
.760
39.3
9810
.960
25.2
004.
221
114.
422
0,7
22,0
34,4
Leto
nia
4234
41.
346
1.08
457
360
24.
025
3,9
14,2
33,4
Litu
ania
19
959
72.
121
725
894
910
5.44
64,
016
,438
,9
(Con
tinúa
)
- 32 -
tep
x 1
000
2018
Carb
ón
(*)
Gas
(**
)Pe
tró
leo
(*
**)
Reno
vab
les
y b
ioco
mb
.El
ectr
icid
adCa
lor
TOTA
LD
%Cu
ota
%
elec
tric
idad
Cuo
ta %
p
etró
leo
Luxe
mb
urgo
42
623
2.26
217
655
267
3.73
73,
614
,860
,5M
alta
0
028
120
205
050
74,
340
,655
,5Pa
íses
Baj
os99
17.6
0614
.143
1.75
99.
284
2.00
544
.933
0,0
20,7
31,5
Polo
nia
10.7
089.
804
24.8
436.
147
12.0
785.
595
69.9
831,
217
,335
,5Po
rtuga
l 10
1.79
67.
093
2.85
04.
124
230
16.1
931,
825
,543
,8Re
ino
Uni
do
1.70
439
.474
48.0
555.
718
25.7
751.
263
122.
114
0,9
21,1
39,4
Rep
úblic
a Ch
eca
63
25.
846
7.87
63.
700
3.91
81.
244
23.3
872,
316
,833
,7Ru
man
ía
374
637
7.16
28.
268
10.9
684.
388
31.7
97-0
,834
,522
,5Su
ecia
451
981
8.93
58.
257
10.9
424.
373
33.9
40-1
,732
,226
,3O
tro
s p
aíse
sA
lban
ia22
37
1.08
228
352
30
2.11
92,
324
,751
,1G
eorg
ia29
41.
288
1.15
329
01.
026
04.
050
0,1
25,3
28,5
Isla
ndia
110
057
011
91.
590
805
3.19
47,
749
,817
,8Ko
sovo
180
682
378
378
151.
471
-3,0
25,7
46,4
Mac
edon
ia d
el N
.11
443
905
197
525
471.
830
-1,6
28,7
49,4
Mol
dav
ia82
438
874
764
330
214
2.70
24,
312
,232
,4M
onte
negr
o7
032
715
124
50
729
0,1
33,6
44,9
Nor
uega
463
489
5.61
61.
933
9.96
649
919
.065
1,2
52,3
29,5
Serb
ia51
21.
057
2.66
21.
054
2.41
273
88.
435
0,9
28,6
31,6
Turq
uía
9.66
024
.418
32.3
694.
599
21.9
2099
494
.758
-5,7
23,1
34,2
D%
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r
(*
) In
cluy
e tu
rba.
(**
) In
cluy
e ga
ses
man
ufac
tura
dos
. (**
*) In
cluy
e ar
enas
/ es
qui
stos
Fu
ente
: Eur
osta
tN
ota
del
aut
or. L
a d
ifere
ncia
ent
re e
l “To
tal”
y la
sum
a d
el re
sto
de
las
colu
mna
s, s
e d
ebe
a q
ue n
o se
mue
stra
n “R
esid
uos
no re
nova
ble
s”. L
os re
síd
uos
no re
nova
ble
s en
ene
rgía
fin
al a
scie
nden
en
2018
a 4
,55
mill
. tep
en
la U
E 28
. Los
paí
ses
que
sup
erar
on 0
,4 m
ill. t
ep fu
eron
: Ale
man
ia 1
,2, F
ranc
ia 0
,5, P
olon
ia 0
,8 y
Tur
quí
a 0,
8.
(Con
tinua
ción
)
- 33 -
1Cuadro 1.11 GRADO DE DEPENDENCIA ENERGÉTICA
DEL EXTERIOR POR PAÍSES Y EVOLUCIÓN EN EUROPA
% de dependencia 1990 2000 2010 2017 2018 (*)
UE 28 44,0 46,6 52,6 55,1 55,7Malta 100,0 100,2 99,0 103,3 96,7Luxemburgo 99,5 99,6 97,0 95,6 95,1Chipre 98,3 98,6 100,6 95,9 92,5Bélgica 75,3 78,2 78,0 74,8 82,7Lituania 71,4 58,9 81,9 75,1 77,2Italia 84,4 86,5 82,6 77,0 76,3Portugal 83,6 85,3 75,2 77,9 75,6España 62,7 76,9 77,1 73,8 73,3Grecia 61,9 68,9 68,4 71,1 70,5Irlanda 69,0 85,4 87,1 67,0 67,4Austria 68,8 65,6 62,8 63,9 64,3Eslovaquia 77,1 65,1 64,4 64,8 63,7Alemania 46,5 59,4 60,0 64,0 63,6Países Bajos 23,7 38,3 28,3 52,0 59,8Hungría 49,3 55,0 56,9 62,5 58,1Croacia 40,2 48,5 46,7 53,1 52,7Eslovenia 45,9 52,8 49,5 51,0 51,3Francia 52,2 51,2 48,7 48,6 46,6Finlandia 61,0 55,6 48,9 44,2 45,2Polonia 0,9 10,7 31,6 38,3 44,8Letonia 89,0 61,0 45,5 44,1 44,3Chequia 15,2 22,7 25,3 37,2 36,8Bulgaria 63,4 46,4 40,3 39,5 36,5Reino Unido 2,3 -17,1 29,0 35,6 35,5Suecia 38,2 39,3 37,8 26,8 29,0Rumanía 35,9 21,9 21,2 23,1 24,1Dinamarca 45,6 -35,9 -16,0 12,2 23,5Estonia 45,3 33,8 15,5 4,1 0,7Otros paísesTurquía 53,3 65,4 70,6 77,2 :Georgia : : : 72,4 :Macedonia del N. 48,4 40,8 44,0 56,1 :Montenegro : : 26,4 40,2 :Albania 6,4 45,8 28,9 38,3 :Ucrania 47,6 43,1 31,6 37,1 :Bosnia y Herzegovina : : : 34,0 :Serbia 30,9 13,9 33,5 33,8 :Kosovo : 27,1 24,6 30,0 :Islandia 33,0 30,6 13,9 18,6 :Noruega -435,9 -723,8 -518,4 -597,2 :
(*) Países ordenados en sentido decreciente : sin datosLa depedencia energética se define como la relación entre las importaciones netas y el consumo de energía bruto. Valores superiores a 100 significan importaciones mayores que consumo bruto (la diferencia va a incrementar stocks). Valores negati-vos aparecen en países exportadores netos de energía.Fuente: Eurostat.
- 34 -
Cuadro 1.12 PRODUCTIVIDAD ENERGÉTICA POR PAÍSES EN EUROPA. EVOLUCIÓN
PRODUCTIVIDAD ENERGÉTICA (*)
Año 2018 euros / kep
Índice 2010
Índice 2015
Índice 2018
UE 28 8,49 112 128 135Alemania 9,40 110 128 138Austria 9,83 98 106 113Bélgica 6,33 111 137 134Bulgaria 2,41 160 167 183Chequia 4,30 124 145 155Chipre 7,12 123 131 133Croacia 5,64 114 126 135Dinamarca 14,81 106 132 137Eslovaquia 4,97 162 201 210Eslovenia 5,92 117 132 137España 8,45 116 123 126Estonia 3,02 116 140 138Finlandia 5,77 108 122 122Francia 8,61 108 118 126Grecia 7,34 121 118 122Hungría 4,60 116 136 144Irlanda 18,80 127 186 216Italia 10,12 101 111 114Letonia 4,84 114 144 152Lituania 4,66 157 189 189Luxemburgo 11,27 103 131 134Malta 3,45 75 103 94Países Bajos 8,03 105 123 131Polonia 4,46 129 159 162Portugal 7,51 113 111 117Reino Unido 11,58 128 158 172Rumanía 5,06 158 201 224Suecia 8,47 116 139 139Otros paísesAlbania 4,61 s.d. s.d. 163Islandia 2,07 79 87 89Kosovo 2,24 s.d. s.d. s.d.Macedonia del N. 3,33 125 153 169Montenegro 3,59 s.d. s.d. s.d.Noruega 12,47 91 110 119Serbia 2,33 137 151 159Turquía 6,27 s.d. s.d. 124
(*) Es indicador de los objetivos de desarrollo sostenible de la UE.Considera “Gross Available Energy” y PIB en euros a precios de mercado. Volúme-nes encadenados año 2010.Es el inverso de la Intensidad Energética. Año 2000: Índice 100 s.d. sin datosFuente: Eurostat
- 35 -
1Cu
adro
1.1
3
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L PO
R S
ECTO
RES
EN
PA
ÍSES
DE
EUR
OPA
tep
x 1
000
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
(*)
2018
Tota
l Co
nsum
o
de
Ener
gía
Fina
l par
a us
os
ener
gétic
os
Ind
ustr
iaTr
ansp
ort
eTr
ansp
. po
r Ca
rret
era
Ho
gare
sCo
mer
cial
y
Serv
icio
s
Agr
icul
tura
/ b
osq
ues/
p
esca
UE
281.
061.
836,
024
,830
,928
,926
,714
,32,
8A
lem
ania
200.
881,
728
,627
,726
,327
,514
,51,
7A
ustri
a
26.0
35,9
29,6
33,7
31,4
24,9
9,7
2,0
Bélg
ica
33.1
11,0
32,2
26,9
25,8
24,5
13,9
2,4
Bulg
aria
9.
749,
528
,034
,632
,622
,912
,61,
9Ch
equi
a24
.180
,127
,727
,526
,429
,112
,92,
6Ch
ipre
1.58
1,3
14,4
42,9
42,7
21,3
17,5
2,8
Croa
cia
6.
682,
417
,832
,030
,634
,412
,23,
5D
inam
arca
14.1
80,7
16,9
31,2
28,9
32,6
14,2
5,0
Eslo
vaq
uia
9.
911,
637
,027
,725
,520
,813
,31,
3Es
love
nia
4.
940,
328
,139
,839
,221
,68,
61,
5Es
pañ
a81
.976
,224
,639
,735
,118
,313
,63,
4Es
toni
a2.
889,
417
,028
,827
,932
,617
,04,
3Fi
nlan
dia
25
.073
,644
,416
,915
,722
,712
,32,
9Fr
anci
a13
9.82
8,6
19,5
32,4
30,1
27,9
16,6
3,1
Gre
cia
15.1
86,6
18,2
38,9
33,0
25,8
13,8
1,8
Hun
gría
17
.865
,424
,926
,925
,732
,611
,83,
6Irl
and
a11
.218
,823
,236
,635
,224
,813
,22,
2Ita
lia
114.
421,
621
,231
,128
,728
,016
,92,
7
(Con
tinúa
)
- 36 -
tep
x 1
000
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
(*)
2018
Tota
l Co
nsum
o
de
Ener
gía
Fina
l par
a us
os
ener
gétic
os
Ind
ustr
iaTr
ansp
ort
eTr
ansp
. po
r Ca
rret
era
Ho
gare
sCo
mer
cial
y
Serv
icio
s
Agr
icul
tura
/ b
osq
ues/
p
esca
Leto
nia
4.02
4,8
22,3
27,5
25,9
30,6
14,7
4,7
Litu
ania
5.
446,
220
,338
,236
,427
,412
,02,
0Lu
xem
bur
go
3.73
7,1
16,9
56,2
55,5
13,5
12,8
0,6
Mal
ta
506,
511
,045
,642
,917
,524
,11,
4Pa
íses
Baj
os44
.933
,130
,524
,123
,021
,515
,38,
4Po
loni
a69
.982
,623
,432
,030
,827
,611
,45,
6Po
rtuga
l 16
.193
,328
,236
,234
,118
,014
,52,
9Re
ino
Uni
do
122.
113,
617
,634
,231
,931
,214
,81,
2Ru
man
ía
23.3
87,2
28,2
27,0
25,8
33,1
8,4
2,4
Suec
ia31
.796
,934
,622
,520
,723
,613
,02,
0O
tro
s p
aíse
sA
lban
ia2.
118,
520
,839
,337
,424
,110
,25,
6G
eorg
ia4.
050,
019
,333
,329
,630
,012
,60,
7Is
land
ia3.
193,
547
,711
,410
,515
,816
,08,
8Ko
sovo
1.47
1,0
19,2
29,2
29,0
39,0
10,5
2,1
Mac
edon
ia d
el N
.1.
829,
922
,538
,438
,326
,411
,61,
1M
old
avia
2.70
2,0
9,2
25,9
25,2
50,2
10,1
4,1
Mon
tene
gro
729,
518
,634
,634
,434
,012
,00,
8N
orue
ga19
.064
,832
,224
,317
,724
,216
,72,
3Se
rbia
8.43
5,0
28,4
25,3
24,7
33,7
10,6
2,0
Turq
uía
94.7
58,2
30,0
30,2
27,7
21,7
13,3
4,8
Fuen
te: E
uros
tat
(
*) N
o se
incl
uyen
las
cuot
as d
e ot
ros
sect
ores
por
su
esca
sa m
agni
tud
.
(Con
tinua
ción
)
- 37 -
1Cu
adro
1.1
4 CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á24
9,0
300,
431
2,0
339,
034
3,7
344,
40,
22,
5Es
tad
os U
nid
os1.
922,
42.
258,
02.
223,
32.
213,
22.
222,
52.
300,
63,
516
,6M
éxic
o10
8,6
139,
417
4,6
184,
018
9,3
186,
9-1
,31,
3To
tal N
ort
eam
éric
a2.
280,
02.
697,
82.
709,
82.
736,
22.
755,
52.
832,
02,
820
,4A
rgen
tina
43,8
58,5
77,2
86,1
86,1
85,1
-1,2
0,6
Bras
il12
5,3
188,
126
3,1
295,
929
3,9
297,
61,
32,
1Ch
ile13
,126
,131
,735
,938
,340
,14,
70,
3Co
lom
bia
20,9
26,1
34,1
41,3
45,5
46,9
3,2
0,3
Ecua
dor
5,7
8,6
13,2
16,1
16,7
17,6
5,8
0,1
Perú
8,9
12,3
18,8
24,2
25,4
27,0
6,3
0,2
Trin
idad
Tob
ago
6,0
9,6
17,5
16,9
15,2
15,3
0,1
0,1
Ven
ezue
la50
,965
,579
,779
,373
,664
,6-1
2,2
0,5
Cent
ro A
mér
ica
9,9
18,1
24,2
29,9
32,1
33,7
4,8
0,2
Otro
s d
el C
arib
e35
,442
,641
,140
,341
,742
,41,
80,
3O
tros
de
Sur y
Cen
tro A
mér
ica
12,7
21,5
26,5
29,3
31,3
31,7
1,3
0,2
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a33
2,5
477,
162
7,1
695,
369
9,8
702,
00,
35,
1A
lem
ania
357,
233
9,1
327,
932
2,5
333,
932
3,9
-3,0
2,3
Aus
tria
27,9
32,4
35,6
33,4
35,5
35,0
-1,5
0,3
Bélg
ica
53,4
64,1
67,5
59,1
64,1
62,2
-3,0
0,4
(Con
tinúa
)
- 38 -
(Con
tinua
ción
)
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Bu
lgar
ia27
,518
,318
,119
,318
,718
,6-0
,90,
1Ch
equi
a46
,840
,544
,040
,541
,842
,10,
90,
3Ch
ipre
1,7
2,6
2,9
2,5
2,8
2,8
-0,5
0,0
Croa
cia
8,5
8,1
9,2
7,8
8,1
8,6
6,5
0,1
Din
amar
ca17
,320
,219
,716
,917
,217
,0-1
,30,
1Es
lova
qui
a21
,118
,317
,515
,716
,716
,3-2
,40,
1Es
love
nia
5,8
6,6
7,4
6,4
6,9
7,0
2,1
0,1
Esp
aña
90,2
129,
314
6,5
135,
413
8,8
141,
41,
81,
0Es
toni
a10
,44,
76,
16,
06,
66,
94,
20,
0Fi
nlad
ia27
,130
,131
,928
,028
,129
,34,
20,
2Fr
anci
a22
1,4
257,
925
6,0
241,
923
7,5
242,
62,
21,
7G
reci
a25
,032
,332
,527
,028
,028
,31,
00,
2H
ungr
ía27
,823
,923
,822
,023
,523
,70,
80,
2Irl
and
a10
,014
,715
,414
,915
,716
,12,
70,
1Is
land
ia1,
72,
74,
75,
25,
55,
62,
60,
0Ita
lia15
6,6
178,
317
4,4
153,
115
6,3
154,
5-1
,11,
1Le
toni
a7,
33,
24,
23,
54,
13,
7-1
1,2
0,0
Litu
ania
17,0
6,6
5,6
5,5
5,9
5,8
-0,6
0,0
Luxe
mb
urgo
3,2
3,2
4,3
3,7
3,8
4,0
4,8
0,0
Mac
edon
ia78
,286
,497
,884
,184
,584
,80,
30,
6N
orue
ga39
,245
,941
,646
,547
,647
,4-0
,50,
3Pa
íses
Baj
os2,
52,
62,
92,
52,
52,
64,
50,
0
Polo
nia
104,
087
,410
0,0
95,2
103,
410
5,2
1,7
0,8
Portu
gal
16,8
24,8
25,8
24,8
25,8
26,0
0,8
0,2
Rein
o U
nid
o21
4,3
227,
521
4,6
195,
119
3,2
192,
3-0
,51,
4Ru
man
ía62
,935
,634
,032
,833
,433
,40,
10,
2Su
ecia
55,4
51,6
51,8
53,3
54,4
53,6
-1,4
0,4
Suiz
a27
,229
,529
,228
,426
,927
,83,
50,
2Tu
rquí
a47
,773
,510
7,6
137,
215
2,7
153,
50,
51,
1U
cran
ia26
3,6
135,
512
1,5
85,7
83,4
84,0
0,8
0,6
Otro
s d
e Eu
rop
a 45
,330
,742
,540
,742
,844
,74,
60,
3To
tal E
uro
pa
2.12
2,3
2.06
8,1
2.12
4,6
1.99
6,8
2.05
0,0
2.05
0,7
0,0
14,8
Aze
rbai
ján
22,3
11,3
11,2
14,7
14,3
14,4
0,6
0,1
Biel
orus
ia38
,222
,026
,023
,223
,424
,65,
00,
2Ka
zakh
astá
n73
,731
,354
,963
,767
,676
,413
,00,
6Ru
sia
859,
661
3,4
669,
367
5,4
694,
372
0,7
3,8
5,2
Turk
men
istá
n13
,210
,321
,528
,628
,731
,59,
80,
2U
zbek
istá
n45
,051
,144
,444
,945
,043
,9-2
,40,
3O
tros
de
CEI
34,4
13,1
15,9
17,4
18,0
19,0
5,9
0,1
Tota
l CEI
1.08
6,6
752,
484
3,2
867,
989
1,2
930,
54,
46,
7A
rab
ia S
aud
í79
,811
4,8
213,
025
9,0
262,
825
9,2
-1,4
1,9
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
29,8
46,3
83,8
107,
110
9,0
112,
23,
00,
8Irá
n72
,412
2,9
213,
424
9,2
272,
028
5,7
5,0
2,1
Iraq
19,6
25,8
34,7
40,1
47,1
53,7
14,1
0,4
Isra
el11
,420
,123
,724
,425
,625
,60,
20,
2
- 39 -
1
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Bu
lgar
ia27
,518
,318
,119
,318
,718
,6-0
,90,
1Ch
equi
a46
,840
,544
,040
,541
,842
,10,
90,
3Ch
ipre
1,7
2,6
2,9
2,5
2,8
2,8
-0,5
0,0
Croa
cia
8,5
8,1
9,2
7,8
8,1
8,6
6,5
0,1
Din
amar
ca17
,320
,219
,716
,917
,217
,0-1
,30,
1Es
lova
qui
a21
,118
,317
,515
,716
,716
,3-2
,40,
1Es
love
nia
5,8
6,6
7,4
6,4
6,9
7,0
2,1
0,1
Esp
aña
90,2
129,
314
6,5
135,
413
8,8
141,
41,
81,
0Es
toni
a10
,44,
76,
16,
06,
66,
94,
20,
0Fi
nlad
ia27
,130
,131
,928
,028
,129
,34,
20,
2Fr
anci
a22
1,4
257,
925
6,0
241,
923
7,5
242,
62,
21,
7G
reci
a25
,032
,332
,527
,028
,028
,31,
00,
2H
ungr
ía27
,823
,923
,822
,023
,523
,70,
80,
2Irl
and
a10
,014
,715
,414
,915
,716
,12,
70,
1Is
land
ia1,
72,
74,
75,
25,
55,
62,
60,
0Ita
lia15
6,6
178,
317
4,4
153,
115
6,3
154,
5-1
,11,
1Le
toni
a7,
33,
24,
23,
54,
13,
7-1
1,2
0,0
Litu
ania
17,0
6,6
5,6
5,5
5,9
5,8
-0,6
0,0
Luxe
mb
urgo
3,2
3,2
4,3
3,7
3,8
4,0
4,8
0,0
Mac
edon
ia78
,286
,497
,884
,184
,584
,80,
30,
6N
orue
ga39
,245
,941
,646
,547
,647
,4-0
,50,
3Pa
íses
Baj
os2,
52,
62,
92,
52,
52,
64,
50,
0
Polo
nia
104,
087
,410
0,0
95,2
103,
410
5,2
1,7
0,8
Portu
gal
16,8
24,8
25,8
24,8
25,8
26,0
0,8
0,2
Rein
o U
nid
o21
4,3
227,
521
4,6
195,
119
3,2
192,
3-0
,51,
4Ru
man
ía62
,935
,634
,032
,833
,433
,40,
10,
2Su
ecia
55,4
51,6
51,8
53,3
54,4
53,6
-1,4
0,4
Suiz
a27
,229
,529
,228
,426
,927
,83,
50,
2Tu
rquí
a47
,773
,510
7,6
137,
215
2,7
153,
50,
51,
1U
cran
ia26
3,6
135,
512
1,5
85,7
83,4
84,0
0,8
0,6
Otro
s d
e Eu
rop
a 45
,330
,742
,540
,742
,844
,74,
60,
3To
tal E
uro
pa
2.12
2,3
2.06
8,1
2.12
4,6
1.99
6,8
2.05
0,0
2.05
0,7
0,0
14,8
Aze
rbai
ján
22,3
11,3
11,2
14,7
14,3
14,4
0,6
0,1
Biel
orus
ia38
,222
,026
,023
,223
,424
,65,
00,
2Ka
zakh
astá
n73
,731
,354
,963
,767
,676
,413
,00,
6Ru
sia
859,
661
3,4
669,
367
5,4
694,
372
0,7
3,8
5,2
Turk
men
istá
n13
,210
,321
,528
,628
,731
,59,
80,
2U
zbek
istá
n45
,051
,144
,444
,945
,043
,9-2
,40,
3O
tros
de
CEI
34,4
13,1
15,9
17,4
18,0
19,0
5,9
0,1
Tota
l CEI
1.08
6,6
752,
484
3,2
867,
989
1,2
930,
54,
46,
7A
rab
ia S
aud
í79
,811
4,8
213,
025
9,0
262,
825
9,2
-1,4
1,9
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
29,8
46,3
83,8
107,
110
9,0
112,
23,
00,
8Irá
n72
,412
2,9
213,
424
9,2
272,
028
5,7
5,0
2,1
Iraq
19,6
25,8
34,7
40,1
47,1
53,7
14,1
0,4
Isra
el11
,420
,123
,724
,425
,625
,60,
20,
2
(Con
tinúa
)
- 40 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Ku
wai
t6,
819
,733
,538
,538
,739
,00,
70,
3O
mán
4,2
9,8
20,6
28,8
29,3
30,7
4,6
0,2
Qat
ar7,
411
,628
,948
,248
,948
,3-1
,20,
3O
tros
de
Orie
nte
Md
io27
,741
,858
,248
,448
,047
,9-0
,20,
3To
tal O
rient
e M
edio
259,
241
2,9
709,
884
3,7
881,
490
2,3
2,4
6,5
Arg
elia
27,1
25,8
37,6
53,1
53,1
56,7
6,7
0,4
Egip
to33
,848
,478
,485
,392
,694
,52,
10,
7M
arru
ecos
7,1
10,1
16,7
18,9
20,0
21,0
4,9
0,2
Sud
áfric
a88
,410
1,6
126,
312
1,9
121,
812
1,5
-0,2
0,9
Áfri
ca O
rient
al20
,924
,537
,350
,352
,054
,14,
00,
4Á
frica
Cen
tral
7,3
7,7
16,6
20,2
21,9
22,9
4,7
0,2
Áfri
ca O
ccid
enta
l20
,928
,937
,451
,757
,560
,34,
80,
4O
tros
del
Nor
te d
e Á
frica
16,2
23,2
29,9
24,0
24,4
25,4
4,1
0,2
Otro
s d
el S
ur d
e Á
frica
1,7
3,1
3,5
4,8
5,2
5,0
-2,7
0,0
Tota
l Áfr
ica
223,
327
3,4
383,
843
0,1
448,
646
1,5
2,9
3,3
Aus
tralia
90,7
112,
713
1,9
139,
214
0,5
144,
32,
71,
0Ba
ngla
des
h6,
311
,721
,631
,333
,035
,88,
60,
3Ch
ina
683,
91.
010,
92.
491,
63.
009,
63.
139,
03.
273,
54,
323
,6Ch
ina
Hon
g Ko
ng12
,017
,027
,628
,130
,931
,10,
60,
2Co
rea
del
Sur
90,6
193,
526
1,3
285,
329
7,1
301,
01,
32,
2Fi
lipin
as15
,525
,529
,338
,345
,747
,02,
90,
3In
dia
195,
831
7,5
539,
268
9,8
750,
180
9,2
7,9
5,8
Ind
ones
ia52
,510
1,6
151,
116
5,7
176,
918
5,5
4,9
1,3
Jap
ón44
1,3
522,
350
4,7
453,
345
5,2
454,
1-0
,23,
3M
alas
ia22
,152
,280
,195
,196
,799
,32,
70,
7N
ueva
Zel
and
a14
,718
,919
,921
,422
,221
,7-1
,90,
2Pa
qui
stán
25,8
41,0
63,4
70,4
81,0
85,0
5,0
0,6
Sing
apur
23,5
38,1
68,6
80,6
86,5
87,6
1,2
0,6
Sri L
anka
2,0
4,2
5,7
7,0
7,8
8,1
3,3
0,1
Taila
ndia
31,0
63,8
104,
812
4,7
130,
213
3,0
2,1
1,0
Taiw
an50
,588
,711
0,9
112,
911
7,0
118,
41,
20,
9V
ietn
am6,
517
,844
,669
,175
,885
,813
,10,
6O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
47,0
37,7
45,4
53,9
62,4
65,4
4,8
0,5
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía1.
811,
62.
675,
34.
701,
55.
475,
75.
748,
05.
985,
84,
143
,2TO
TAL
MU
ND
O8.
115,
59.
357,
012
.099
,913
.045
,613
.474
,613
.864
,92,
910
0,0
OCD
E4.
634,
95.
419,
65.
570,
85.
495,
75.
586,
95.
669,
01,
540
,9N
o O
CDE
3.48
0,6
3.93
7,4
6.52
9,1
7.54
9,9
7.88
7,7
8.19
5,9
3,9
59,1
UE
281.
695,
61.
749,
21.
777,
11.
652,
91.
691,
81.
688,
2-0
,212
,2
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r. CE
I: Co
mun
idad
de
Esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19)
(Con
tinua
ción
)
- 41 -
1
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Ku
wai
t6,
819
,733
,538
,538
,739
,00,
70,
3O
mán
4,2
9,8
20,6
28,8
29,3
30,7
4,6
0,2
Qat
ar7,
411
,628
,948
,248
,948
,3-1
,20,
3O
tros
de
Orie
nte
Md
io27
,741
,858
,248
,448
,047
,9-0
,20,
3To
tal O
rient
e M
edio
259,
241
2,9
709,
884
3,7
881,
490
2,3
2,4
6,5
Arg
elia
27,1
25,8
37,6
53,1
53,1
56,7
6,7
0,4
Egip
to33
,848
,478
,485
,392
,694
,52,
10,
7M
arru
ecos
7,1
10,1
16,7
18,9
20,0
21,0
4,9
0,2
Sud
áfric
a88
,410
1,6
126,
312
1,9
121,
812
1,5
-0,2
0,9
Áfri
ca O
rient
al20
,924
,537
,350
,352
,054
,14,
00,
4Á
frica
Cen
tral
7,3
7,7
16,6
20,2
21,9
22,9
4,7
0,2
Áfri
ca O
ccid
enta
l20
,928
,937
,451
,757
,560
,34,
80,
4O
tros
del
Nor
te d
e Á
frica
16,2
23,2
29,9
24,0
24,4
25,4
4,1
0,2
Otro
s d
el S
ur d
e Á
frica
1,7
3,1
3,5
4,8
5,2
5,0
-2,7
0,0
Tota
l Áfr
ica
223,
327
3,4
383,
843
0,1
448,
646
1,5
2,9
3,3
Aus
tralia
90,7
112,
713
1,9
139,
214
0,5
144,
32,
71,
0Ba
ngla
des
h6,
311
,721
,631
,333
,035
,88,
60,
3Ch
ina
683,
91.
010,
92.
491,
63.
009,
63.
139,
03.
273,
54,
323
,6Ch
ina
Hon
g Ko
ng12
,017
,027
,628
,130
,931
,10,
60,
2Co
rea
del
Sur
90,6
193,
526
1,3
285,
329
7,1
301,
01,
32,
2Fi
lipin
as15
,525
,529
,338
,345
,747
,02,
90,
3In
dia
195,
831
7,5
539,
268
9,8
750,
180
9,2
7,9
5,8
Ind
ones
ia52
,510
1,6
151,
116
5,7
176,
918
5,5
4,9
1,3
Jap
ón44
1,3
522,
350
4,7
453,
345
5,2
454,
1-0
,23,
3M
alas
ia22
,152
,280
,195
,196
,799
,32,
70,
7N
ueva
Zel
and
a14
,718
,919
,921
,422
,221
,7-1
,90,
2Pa
qui
stán
25,8
41,0
63,4
70,4
81,0
85,0
5,0
0,6
Sing
apur
23,5
38,1
68,6
80,6
86,5
87,6
1,2
0,6
Sri L
anka
2,0
4,2
5,7
7,0
7,8
8,1
3,3
0,1
Taila
ndia
31,0
63,8
104,
812
4,7
130,
213
3,0
2,1
1,0
Taiw
an50
,588
,711
0,9
112,
911
7,0
118,
41,
20,
9V
ietn
am6,
517
,844
,669
,175
,885
,813
,10,
6O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
47,0
37,7
45,4
53,9
62,4
65,4
4,8
0,5
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía1.
811,
62.
675,
34.
701,
55.
475,
75.
748,
05.
985,
84,
143
,2TO
TAL
MU
ND
O8.
115,
59.
357,
012
.099
,913
.045
,613
.474
,613
.864
,92,
910
0,0
OCD
E4.
634,
95.
419,
65.
570,
85.
495,
75.
586,
95.
669,
01,
540
,9N
o O
CDE
3.48
0,6
3.93
7,4
6.52
9,1
7.54
9,9
7.88
7,7
8.19
5,9
3,9
59,1
UE
281.
695,
61.
749,
21.
777,
11.
652,
91.
691,
81.
688,
2-0
,212
,2
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r. CE
I: Co
mun
idad
de
Esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19)
- 42 -
Cuad
ro 1
.15
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA D
ESG
LOSA
DA
PO
R P
AÍS
ES Y
FU
ENTE
S EN
EL
MU
ND
O
2018
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s TO
TAL
Cana
dá
110,
099
,514
,422
,687
,610
,334
4,4
Esta
dos
Uni
dos
919,
770
2,6
317,
019
2,2
65,3
103,
82.
300,
6M
éxic
o82
,877
,011
,93,
17,
34,
818
6,9
Tota
l No
rtea
mér
ica
1.11
2,5
879,
134
3,3
217,
916
0,3
118,
82.
832,
0A
rgen
tina
30,1
41,9
1,2
1,6
9,4
0,9
85,1
Bras
il13
5,9
30,9
15,9
3,5
87,7
23,6
297,
6Ch
ile18
,15,
57,
7--
5,2
3,5
40,1
Colo
mb
ia16
,611
,25,
9--
12,8
0,5
46,9
Ecua
dor
12,2
0,6
----
4,7
0,1
17,6
Perú
12,4
6,1
0,9
--7,
00,
727
,0Tr
inid
ad T
obag
o2,
113
,2--
----
0,0
15,3
Ven
ezue
la19
,528
,70,
1--
16,3
0,0
64,6
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a68
,36,
84,
3--
22,3
6,1
107,
8To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
315,
314
4,8
36,0
5,1
165,
535
,470
2,0
Ale
man
ia11
3,2
75,9
66,4
17,2
3,8
47,3
323,
9A
ustri
a13
,47,
52,
9--
8,5
2,8
35,0
Bélg
ica
34,1
14,5
3,3
6,4
0,1
3,8
62,2
Cheq
uia
10,6
6,9
15,7
6,8
0,4
1,7
42,1
Esp
aña
66,6
27,1
11,1
12,6
8,0
16,0
141,
4Fi
nlad
ia10
,71,
84,
35,
23,
04,
329
,3
Fran
cia
78,9
36,7
8,4
93,5
14,5
10,6
242,
6G
reci
a16
,04,
14,
7--
1,3
2,4
28,3
Hun
gría
8,8
8,3
2,2
3,6
0,1
0,8
23,7
Italia
60,8
59,5
8,9
--10
,414
,915
4,5
Nor
uega
10,4
3,9
0,8
--31
,30,
947
,4Pa
íses
Baj
os40
,930
,78,
20,
80,
04,
284
,8Po
loni
a32
,817
,050
,5--
0,4
4,4
105,
2Po
rtuga
l11
,55,
02,
7--
2,8
3,9
26,0
Rein
o U
nid
o77
,067
,87,
614
,71,
223
,919
2,3
Rum
anía
10,2
9,3
5,3
2,6
4,0
2,0
33,4
Suec
ia14
,80,
72,
015
,514
,06,
653
,6Su
iza
10,5
2,6
0,1
5,8
7,9
0,9
27,8
Turq
uía
48,6
40,7
42,3
--13
,58,
515
3,5
Ucr
ania
9,6
26,3
26,2
19,1
2,2
0,6
84,0
Otro
s d
e Eu
rop
a 62
,425
,933
,68,
317
,911
,715
9,8
Tota
l Eur
op
a 74
2,0
472,
030
7,1
212,
114
5,3
172,
22.
050,
7A
zerb
aijá
n4,
69,
30,
0--
0,4
0,0
14,4
Biel
orus
ia6,
816
,61,
0--
0,1
0,1
24,6
Kaza
khas
tán
16,4
16,7
40,8
--2,
30,
176
,4Ru
sia
152,
339
0,8
88,0
46,3
43,0
0,3
720,
7Tu
rkm
enis
tán
7,1
24,4
----
--0,
031
,5U
zbek
istá
n2,
636
,63,
1--
1,6
--43
,9O
tros
de
CEI
3,7
4,9
2,0
0,5
8,0
0,0
19,0
- 43 -
1
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 1
.15
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA D
ESG
LOSA
DA
PO
R P
AÍS
ES Y
FU
ENTE
S EN
EL
MU
ND
O
2018
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s TO
TAL
Cana
dá
110,
099
,514
,422
,687
,610
,334
4,4
Esta
dos
Uni
dos
919,
770
2,6
317,
019
2,2
65,3
103,
82.
300,
6M
éxic
o82
,877
,011
,93,
17,
34,
818
6,9
Tota
l No
rtea
mér
ica
1.11
2,5
879,
134
3,3
217,
916
0,3
118,
82.
832,
0A
rgen
tina
30,1
41,9
1,2
1,6
9,4
0,9
85,1
Bras
il13
5,9
30,9
15,9
3,5
87,7
23,6
297,
6Ch
ile18
,15,
57,
7--
5,2
3,5
40,1
Colo
mb
ia16
,611
,25,
9--
12,8
0,5
46,9
Ecua
dor
12,2
0,6
----
4,7
0,1
17,6
Perú
12,4
6,1
0,9
--7,
00,
727
,0Tr
inid
ad T
obag
o2,
113
,2--
----
0,0
15,3
Ven
ezue
la19
,528
,70,
1--
16,3
0,0
64,6
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a68
,36,
84,
3--
22,3
6,1
107,
8To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
315,
314
4,8
36,0
5,1
165,
535
,470
2,0
Ale
man
ia11
3,2
75,9
66,4
17,2
3,8
47,3
323,
9A
ustri
a13
,47,
52,
9--
8,5
2,8
35,0
Bélg
ica
34,1
14,5
3,3
6,4
0,1
3,8
62,2
Cheq
uia
10,6
6,9
15,7
6,8
0,4
1,7
42,1
Esp
aña
66,6
27,1
11,1
12,6
8,0
16,0
141,
4Fi
nlad
ia10
,71,
84,
35,
23,
04,
329
,3
Fran
cia
78,9
36,7
8,4
93,5
14,5
10,6
242,
6G
reci
a16
,04,
14,
7--
1,3
2,4
28,3
Hun
gría
8,8
8,3
2,2
3,6
0,1
0,8
23,7
Italia
60,8
59,5
8,9
--10
,414
,915
4,5
Nor
uega
10,4
3,9
0,8
--31
,30,
947
,4Pa
íses
Baj
os40
,930
,78,
20,
80,
04,
284
,8Po
loni
a32
,817
,050
,5--
0,4
4,4
105,
2Po
rtuga
l11
,55,
02,
7--
2,8
3,9
26,0
Rein
o U
nid
o77
,067
,87,
614
,71,
223
,919
2,3
Rum
anía
10,2
9,3
5,3
2,6
4,0
2,0
33,4
Suec
ia14
,80,
72,
015
,514
,06,
653
,6Su
iza
10,5
2,6
0,1
5,8
7,9
0,9
27,8
Turq
uía
48,6
40,7
42,3
--13
,58,
515
3,5
Ucr
ania
9,6
26,3
26,2
19,1
2,2
0,6
84,0
Otro
s d
e Eu
rop
a 62
,425
,933
,68,
317
,911
,715
9,8
Tota
l Eur
op
a 74
2,0
472,
030
7,1
212,
114
5,3
172,
22.
050,
7A
zerb
aijá
n4,
69,
30,
0--
0,4
0,0
14,4
Biel
orus
ia6,
816
,61,
0--
0,1
0,1
24,6
Kaza
khas
tán
16,4
16,7
40,8
--2,
30,
176
,4Ru
sia
152,
339
0,8
88,0
46,3
43,0
0,3
720,
7Tu
rkm
enis
tán
7,1
24,4
----
--0,
031
,5U
zbek
istá
n2,
636
,63,
1--
1,6
--43
,9O
tros
de
CEI
3,7
4,9
2,0
0,5
8,0
0,0
19,0
- 44 -
(Con
tinua
ción
)
2018
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s TO
TAL
Tota
l CEI
193,
549
9,4
134,
946
,755
,40,
693
0,5
Ara
bia
Sau
dí
162,
696
,40,
1--
--0,
025
9,2
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
45,1
65,8
1,1
----
0,2
112,
2Irá
n86
,219
3,9
1,5
1,6
2,4
0,1
285,
7Ira
q38
,414
,7--
--0,
70,
053
,7Is
rael
11,5
9,0
4,7
--0,
00,
525
,6Ku
wai
t20
,018
,70,
2--
--0,
039
,0O
mán
9,2
21,4
0,1
----
0,0
30,7
Qat
ar12
,236
,0--
----
0,0
48,3
Otro
s d
e O
rient
e M
dio
26,8
19,5
0,4
--0,
30,
847
,9To
tal O
rient
e M
edio
412,
147
5,6
7,9
1,6
3,4
1,7
902,
3A
rgel
ia19
,636
,70,
2--
0,0
0,1
56,7
Egip
to36
,751
,22,
8--
3,1
0,8
94,5
Mar
ruec
os13
,20,
95,
4--
0,4
1,1
21,0
Sud
áfric
a26
,33,
786
,02,
50,
22,
812
1,5
Otro
s d
e Á
frica
95,5
36,4
7,0
--26
,42,
416
7,8
Tota
l Áfr
ica
191,
312
9,0
101,
42,
530
,17,
246
1,5
Aus
tralia
53,3
35,6
44,3
--3,
97,
214
4,3
Bang
lad
esh
9,0
24,4
2,1
--0,
20,
135
,8Ch
ina
641,
224
3,3
1.90
6,7
66,6
272,
114
3,5
3.27
3,5
Chin
a H
ong
Kong
22,2
2,6
6,3
----
0,0
31,1
Core
a d
el S
ur12
8,9
48,1
88,2
30,2
0,7
5,0
301,
0Fi
lipin
as22
,03,
516
,3--
2,1
3,2
47,0
Ind
ia23
9,1
49,9
452,
28,
831
,627
,580
9,2
Ind
ones
ia83
,433
,561
,6--
3,7
3,3
185,
5Ja
pón
182,
499
,511
7,5
11,1
18,3
25,4
454,
1M
alas
ia36
,935
,521
,1--
5,5
0,3
99,3
Nue
va Z
elan
da
8,4
3,7
1,3
--6,
02,
421
,7Pa
qui
stán
24,3
37,5
11,6
2,2
8,1
1,2
85,0
Sing
apur
75,8
10,6
0,9
----
0,3
87,6
Sri L
anka
5,3
--1,
2--
1,4
0,1
8,1
Taila
ndia
65,8
42,9
18,5
--1,
74,
013
3,0
Taiw
an50
,020
,339
,36,
31,
01,
511
8,4
Vie
tnam
24,9
8,3
34,3
--18
,30,
185
,8O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
22,5
10,3
18,0
--14
,20,
365
,4To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
1.69
5,4
709,
62.
841,
312
5,3
388,
922
5,4
5.98
5,8
TOTA
L M
UN
DO
4.66
2,1
3.30
9,4
3.77
2,1
611,
394
8,8
561,
313
.864
,9O
CDE
2.20
4,8
1.50
5,2
861,
344
6,1
321,
333
0,4
5.66
9,0
No
OCD
E2.
457,
31.
804,
22.
910,
816
5,2
627,
523
0,8
8.19
5,9
UE
2864
6,8
394,
222
2,4
187,
278
,015
9,6
1.68
8,2
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s q
ue s
e co
mer
cial
izan
hab
itual
men
te e
n lo
s m
erca
dos
, e in
cluy
end
o la
s en
ergí
as re
nova
ble
s m
oder
nas
gene
rad
oras
de
elec
trici
dad
.CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
- 45 -
1
2018
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s TO
TAL
Tota
l CEI
193,
549
9,4
134,
946
,755
,40,
693
0,5
Ara
bia
Sau
dí
162,
696
,40,
1--
--0,
025
9,2
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
45,1
65,8
1,1
----
0,2
112,
2Irá
n86
,219
3,9
1,5
1,6
2,4
0,1
285,
7Ira
q38
,414
,7--
--0,
70,
053
,7Is
rael
11,5
9,0
4,7
--0,
00,
525
,6Ku
wai
t20
,018
,70,
2--
--0,
039
,0O
mán
9,2
21,4
0,1
----
0,0
30,7
Qat
ar12
,236
,0--
----
0,0
48,3
Otro
s d
e O
rient
e M
dio
26,8
19,5
0,4
--0,
30,
847
,9To
tal O
rient
e M
edio
412,
147
5,6
7,9
1,6
3,4
1,7
902,
3A
rgel
ia19
,636
,70,
2--
0,0
0,1
56,7
Egip
to36
,751
,22,
8--
3,1
0,8
94,5
Mar
ruec
os13
,20,
95,
4--
0,4
1,1
21,0
Sud
áfric
a26
,33,
786
,02,
50,
22,
812
1,5
Otro
s d
e Á
frica
95,5
36,4
7,0
--26
,42,
416
7,8
Tota
l Áfr
ica
191,
312
9,0
101,
42,
530
,17,
246
1,5
Aus
tralia
53,3
35,6
44,3
--3,
97,
214
4,3
Bang
lad
esh
9,0
24,4
2,1
--0,
20,
135
,8Ch
ina
641,
224
3,3
1.90
6,7
66,6
272,
114
3,5
3.27
3,5
Chin
a H
ong
Kong
22,2
2,6
6,3
----
0,0
31,1
Core
a d
el S
ur12
8,9
48,1
88,2
30,2
0,7
5,0
301,
0Fi
lipin
as22
,03,
516
,3--
2,1
3,2
47,0
Ind
ia23
9,1
49,9
452,
28,
831
,627
,580
9,2
Ind
ones
ia83
,433
,561
,6--
3,7
3,3
185,
5Ja
pón
182,
499
,511
7,5
11,1
18,3
25,4
454,
1M
alas
ia36
,935
,521
,1--
5,5
0,3
99,3
Nue
va Z
elan
da
8,4
3,7
1,3
--6,
02,
421
,7Pa
qui
stán
24,3
37,5
11,6
2,2
8,1
1,2
85,0
Sing
apur
75,8
10,6
0,9
----
0,3
87,6
Sri L
anka
5,3
--1,
2--
1,4
0,1
8,1
Taila
ndia
65,8
42,9
18,5
--1,
74,
013
3,0
Taiw
an50
,020
,339
,36,
31,
01,
511
8,4
Vie
tnam
24,9
8,3
34,3
--18
,30,
185
,8O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
22,5
10,3
18,0
--14
,20,
365
,4To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
1.69
5,4
709,
62.
841,
312
5,3
388,
922
5,4
5.98
5,8
TOTA
L M
UN
DO
4.66
2,1
3.30
9,4
3.77
2,1
611,
394
8,8
561,
313
.864
,9O
CDE
2.20
4,8
1.50
5,2
861,
344
6,1
321,
333
0,4
5.66
9,0
No
OCD
E2.
457,
31.
804,
22.
910,
816
5,2
627,
523
0,8
8.19
5,9
UE
2864
6,8
394,
222
2,4
187,
278
,015
9,6
1.68
8,2
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s q
ue s
e co
mer
cial
izan
hab
itual
men
te e
n lo
s m
erca
dos
, e in
cluy
end
o la
s en
ergí
as re
nova
ble
s m
oder
nas
gene
rad
oras
de
elec
trici
dad
.CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
- 46 -
Cuad
ro 1
.16
PREV
ISIO
NES
DE
CON
SUM
O E
NER
GÉT
ICO
SEG
ÚN
ESC
ENA
RIO
S Y
ÁR
EAS
GEO
GR
ÁFI
CAS
EN E
L M
UN
DO
Esce
nari
o d
e re
fere
ncia
(Po
lític
as a
ctua
les)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2010
2018
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Carb
ón3.
653
3.82
14.
154
4.47
924
,523
,40,
7Pe
tróle
o4.
124
4.50
15.
174
5.62
630
,529
,31,
0G
as2.
749
3.27
34.
070
4.84
724
,025
,31,
8N
ucle
ar71
970
981
393
74,
84,
91,
3H
idrá
ulic
a29
636
144
550
92,
62,
71,
6Bi
oene
rgía
1.20
21.
357
1.62
61.
736
9,6
9,1
1,1
Otra
s re
nova
ble
s11
029
368
11.
042
4,0
5,4
5,9
Tota
l12
.853
14.3
1416
.960
19.1
7710
0,0
100,
01,
3
Esce
nari
o “
Polít
icas
dec
lara
das
” (*
*)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2030
2040
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Carb
ón3.
848
3.77
9-7
,4-1
5,6
23,6
21,3
-0,1
Petró
leo
4.87
24.
921
-5,8
-12,
529
,927
,80,
4G
as3.
889
4.44
5-4
,4-8
,323
,825
,11,
4N
ucle
ar80
190
6-1
,5-3
,34,
95,
11,
1H
idrá
ulic
a45
252
41,
62,
92,
83,
01,
7Bi
oene
rgía
1.67
11.
828
2,8
5,3
10,2
10,3
1,4
Otra
s re
nova
ble
s77
71.
320
14,1
26,7
4,8
7,4
7,1
Tota
l16
.311
17.7
23-3
,8-7
,610
0,0
100,
01,
0
- 47 -
1Es
cena
rio
“D
esar
rollo
so
sten
ible
” (*
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2030
2040
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Carb
ón2.
430
1.47
0-4
1,5
-67,
217
,711
,1-4
,2Pe
tróle
o3.
995
3.04
1-2
2,8
-45,
929
,122
,9-1
,8G
as3.
513
3.16
2-1
3,7
-34,
825
,523
,8-0
,2N
ucle
ar89
51.
149
10,1
22,6
6,5
8,7
2,2
Hid
rául
ica
489
596
9,9
17,1
3,6
4,5
2,3
Bioe
nerg
ía1.
319
1.62
8-1
8,9
-6,2
9,6
12,3
0,8
Otra
s re
nova
ble
s1.
109
2.23
162
,811
4,1
8,1
16,8
9,7
Tota
l13
.750
13.2
79-1
8,9
-30,
810
0,0
100,
0-0
,3
ESCE
NA
RIO
S “P
OLÍ
TICA
S D
ECLA
RA
DA
S” Y
“D
ESA
RR
OLL
O S
OST
ENIB
LE”.
DES
GLO
SE P
OR
ÁR
EAS
GEO
GR
ÁFI
CAS
POLÍ
TICA
S D
ECLA
RAD
AS
DES
ARR
OLL
O S
OST
ENIB
LECo
nsum
o h
istó
rico
Prev
isio
nes
Prev
isio
nes
Mill
one
s d
e te
p20
0020
1820
3020
4020
3020
40N
orte
Am
éric
a2.
678
2.71
42.
717
2.68
62.
377
2.08
7
Esta
dos
Uni
dos
2.27
12.
230
2.21
42.
142
1.94
21.
687
Cent
ro y
Sud
amér
ica
449
660
780
913
669
702
Br
asil
184
285
342
397
299
312
Euro
pa
2.02
82.
000
1.84
81.
723
1.68
91.
470
U
E1.
692
1.61
31.
414
1.25
41.
311
1.10
1A
frica
489
838
1.10
01.
318
698
828
Su
dáf
rica
108
134
133
139
112
107
(Con
tinúa
)
- 48 -
ESCE
NA
RIO
S “P
OLÍ
TICA
S D
ECLA
RA
DA
S” Y
“D
ESA
RR
OLL
O S
OST
ENIB
LE”.
DES
GLO
SE P
OR
ÁR
EAS
GEO
GR
ÁFI
CAS
POLÍ
TICA
S D
ECLA
RAD
AS
DES
ARR
OLL
O S
OST
ENIB
LECo
nsum
o h
istó
rico
Prev
isio
nes
Prev
isio
nes
Mill
one
s d
e te
p20
0020
1820
3020
4020
3020
40O
rient
e M
edio
365
763
956
1.20
680
288
0Eu
roas
ia74
293
498
01.
031
858
807
Ru
sia
621
751
767
786
680
635
Asi
a Pa
cífic
o3.
012
5.98
97.
402
8.20
86.
232
6.08
5
Chin
a1.
143
3.18
73.
805
3.97
23.
226
2.91
5
Ind
ia44
191
61.
427
1.84
11.
143
1.29
4
Jap
ón51
843
438
735
334
930
0
Sud
este
Asi
átic
o38
470
194
11.
114
797
858
Bunk
ers
(***
*)27
441
652
863
942
542
0M
UN
DO
10.0
3714
.314
16.3
1117
.723
13.7
5013
.279
(1)T
asa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%(*
) En
est
e es
cena
rio, e
l mun
do
de
la e
nerg
ía c
ontin
ua p
or la
“se
nda”
act
ual,
sin
cam
bio
s ad
icio
nale
s en
sus
pol
ítica
s.(*
*) E
l Es
cena
rio d
e Po
lític
as D
ecla
rad
as in
corp
ora
las
inte
ncio
nes
y ob
jetiv
os q
ue y
a ha
n si
do
anun
ciad
os. Q
uier
e re
fleja
r en
don
de
va a
est
ar e
l sec
tor d
e la
ene
rgía
en
las
pró
xim
as d
éca-
das
de
acue
rdo
con
las
inic
iativ
as p
olíti
cas
ya a
nunc
iad
as. L
a d
eman
da
de
ener
gía
se c
onsi
der
a q
ue c
rece
al 1
% a
nual
has
ta 2
040.
Las
em
isio
nes
sigu
en c
reci
end
o ha
sta
des
pué
s d
e 20
40.
(***
) El
Esc
enar
io d
e D
esar
rollo
Sos
teni
ble
traz
a un
cam
ino
par
a al
canz
ar c
omp
leta
men
te lo
s ob
jetiv
os d
e en
ergí
a so
sten
ible
, req
uirie
ndo
cam
bio
s ex
tens
ivos
y rá
pid
os e
n to
das
la
s ár
eas
del
sis
tem
a en
erge
tico.
Se
alin
ea c
on la
s in
dic
acio
nes
del
Acu
erd
o d
e Pa
rís p
ara
man
tene
r el i
ncre
men
to d
e te
mp
erat
ura
“bie
n p
or d
ebaj
o d
e 2º
C co
n es
fuer
zos
par
a lim
itarlo
a 1
,5º”
y c
ump
le c
on lo
s ob
jetiv
os d
el a
cces
o un
iver
sal a
ser
vici
os e
nerg
étic
os y
de
un a
ire m
ás li
mp
io. L
a am
plit
ud d
e la
s ne
cesi
dad
es m
und
iale
s ex
ige
solu
cion
es c
om-
ple
jas,
no
sim
ple
s ni
sen
cilla
s. L
as re
duc
cion
es d
rást
icas
de
emis
ione
s se
con
sigu
en e
n to
dos
los
ámb
itos
grac
ias
a la
col
abor
ació
n d
e m
últip
les
fuen
tes
ener
gétic
as y
tecn
olog
ías,
re
sulta
ndo
en s
ervi
cios
ene
rgét
icos
efic
ient
es y
eco
nóm
icos
par
a to
dos
.(*
***)
Incl
uye
bun
kers
inte
rnac
iona
les
mar
inos
y d
e av
iaci
ón.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
9 (IE
A)
(Con
tinua
ción
)
- 49 -
2. ELECTRICIDAD2.1 Balance de energía eléctrica total en España ....... 512.2 Horas de funcionamiento medio de las distintas
centrales de producción de electricidad en 2019 en España .............................................................. 51
2.3 Balance de energía eléctrica por tecnologías en Es-paña y desglose por Comunidades Autónomas ..... 52
2.4 Potencia instalada por tecnologías en España y desglose por Comunidades Autónomas .............. 54
2.5 Estructura de la potencia instalada neta y de la producción neta por fuentes en el sistema eléc-trico español en 2019 ........................................... 56
2.6 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ......................... 57
2.7 Serie histórica del consumo neto de electricidad en España .............................................................. 58
2.8 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ......................................... 59
2.9 Máxima demanda de energía horaria y diaria en el sistema peninsular en España. Evolución ........ 60
2.10 Máxima demanda de energía horaria y diaria en el sistema no peninsular en España .......................... 61
2.11 Curvas monótonas. Aportación horaria y número de horas por tecnologías otros suministros a la red, en 2019 en sistema peninsular ...................................... 62
2.12 Potencia máxima, mínima y media y horas de fun-cionamiento de los distintos tipos de centrales en 2019 en sistema peninsular de España ............ 65
2.13 Porcentaje de electricidad en consumo de ener-gía final en España. Evolución ............................... 66
2.14 Longitud de las líneas de transporte de energía eléctrica de más de 110 kV y capacidad de trans-formación en España ............................................ 67
Págs.
ELECTRICIDAD
- 50 -
2.15 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica de España. Evolución ................ 67
2.16 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución ................ 68
2.17 Mercado de electricidad. Distribución precios finales demanda nacional. Año 2019 ................... 70
2.18 Mercado de electricidad. Diferencia precios dia-rios. Año 2019 ....................................................... 71
2.19 Retribución recibida por los productores de energía eléctrica del sistema de retribución regu-lada. Evolución ...................................................... 72
2.20 Energía eléctrica vendida en el régimen de retribu-ción regulado desglosada por combustibles en Es-paña ....................................................................... 74
2.21 Cogeneración y otras fuentes no renovables del régimen regulado. Energía eléctrica vendida y potencia instalada en España. Evolución ............. 75
2.22 Producción neta de electricidad por fuentes y países en Europa ................................................... 76
2.23 Consumo de electricidad por países en Euro-pa. Total y por habitante. Evolución ................. 78
2.24 Potencia instalada por fuentes y cuota de auto-productores en países de Europa ........................ 79
2.25 Precios de la electricidad por países en Europa .. 822.26 Componentes de los precios de la electricidad
por países en Europa ............................................ 862.27 Saldo de intercambios de electricidad en Europa
por países ............................................................. 882.28 Producción de electricidad por países en el
mundo. Serie histórica .......................................... 892.29 Previsiones de producción eléctrica según esce-
narios en el mundo ............................................... 922.30 Avance 2020. Balance eléctrico. Total España ...... 95
- 51 -
2
Cuadro 2.1. BALANCE DE ENERGÍA ELÉCTRICA EN ESPAÑA
GWh 2019 D%
Nuclear 55.824 4,9Ciclo combinado 55.239 83,9Eólica (1) 54.235 9,5Cogeneración 29.591 2,3Hidráulica (2) 26.337 -27,1Carbón 12.672 -66,0Solar fotovoltaica 9.223 19,6Fuel + Gas 5.696 -14,8Solar térmica 5.166 15,8Otras renovables (3) 3.616 -0,7Residuos (4) 3.112 -5,7TOTAL GENERACIÓN 260.713 -0,1Consumos en bombeo -3.025 -5,4Saldo Intercambios Internacionales 6.862 -38,2ENERGÍA DISPONIBLE MERCADO 264.550 -1,6Pérdidas en transporte y distrib. -25.095 -1,6CONSUMO FINAL 239.454 -1,6
D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.(1) Incluye hidroeólica (2) Incluye turbinación de bombeo (3) Incluye bio-gás, biomasa, hidráulica marina y geotérmica (4) Incluye residuos renovables y no renovables.Fuente: Foro Nuclear y AELÉC (Presentación Jornada EEOO SNE 5.3.2020).
Cuadro 2.2. HORAS DE FUNCIONAMIENTO MEDIO DE LAS DISTINTAS CENTRALES DE PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN 2019 EN ESPAÑA
Funcionamiento medio por tecnología (horas)
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000
Nuclear
Fuel + Gas
Carbón
Solar fotovoltáica
Solar térmica
Eólica (3)
Hidráulica (4)
Otras Renovables (2)
Ciclo combinado
Cogeneración
Residuos (1)
7.844
5.202
4.788
3.507
2.328
2.242
2.106
2.102
1.309
1.290
1.059
Horas equivalentes a plena potencia.(1) Incluye residuos renovables y no renovables (2) Incluye biogás, biomasa, hidráulica marina y geotérmica (3) Incluye hidroeólica. (4) Incluye turbina-ción de bombeo.Fuente: Foro Nuclear con datos de REE (Balance anual y Series estadísticas na-cionales).
- 52 -
Cuad
ro 2
.3
BA
LAN
CE D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A P
OR
TEC
NO
LOG
ÍAS
EN E
SPA
ÑA
Y D
ESG
LOSE
PO
R C
OM
UN
IDA
DES
A
UTÓ
NO
MA
S
201
9
G
Wh
Tota
l Es
pañ
aD
%
And
aluc
ía
Ara
gón
Ast
uria
s Ba
lear
es
Cdad
. Va
lenc
iana
Ca
naria
sCa
ntab
ria
Cast
illa
La
Man
cha
Cast
illa
y L.
Hid
rául
ica
24.6
95-2
7,6
607
2.54
71.
915
-43
74
220
621
5.49
0Tu
rbin
ació
n b
omb
eo1.
642
-17,
610
711
08
-81
1-
260
4316
2N
ucle
ar55
.824
4,9
--
--
8.05
6-
-7.
892
-Ca
rbón
12.6
72-6
6,0
2.87
51.
453
3.54
61.
999
--
--
333
Fuel
/gas
5.69
6-1
4,8
--
-92
20
4.36
8-
--
Cicl
o co
mb
inad
o55
.239
83,9
12.9
412.
083
2.20
91.
045
4.64
53.
054
-1.
488
-H
idro
eólic
a23
-1,7
--
--
-23
--
-Eó
lica
54.2
129,
36.
848
5.35
81.
186
62.
574
1.13
873
8.52
312
.439
Sola
r fot
ovol
taic
a9.
223
18,8
1.76
132
50
121
538
278
21.
964
861
Sola
r tér
mic
a5.
166
16,8
2.24
0-
--
88-
-72
4-
Otra
s re
nova
ble
s3.
616
1,7
1.42
958
255
136
1073
275
272
Coge
nera
ción
29.5
912,
05.
195
3.03
835
934
1.61
2-
1.58
31.
311
2.80
9Re
sid
uos
no re
nova
ble
s2.
222
-8,7
537
663
914
560
-38
--
Resi
duo
s re
nova
ble
s89
01,
8-
--
145
--
38-
-G
ener
ació
n26
0.71
3-0
,134
.008
15.3
4710
.119
4.41
918
.857
8.87
52.
288
22.8
4122
.365
Cons
umos
bom
beo
-3
.025
-5,4
-157
-166
-12
--1
.081
--3
91-6
1-6
50Sa
ldo
Inte
rcam
bio
6.
862
-38,
25.
948
-4.4
28-7
021.
695
9.56
2-
2.28
9-1
0.68
5-7
.481
Dem
and
a (b
.c.)
264.
550
-1,6
39.7
9910
.753
9.40
46.
114
27.3
388.
875
4.18
612
.095
14.2
34D
% (
Dem
. b.c
.)-1
,6-0
,80,
5-1
1,5
0,9
0,4
0,4
-2,0
1,0
-0,4
- 53 -
2
201
9
G
Wh
Cata
luña
Ceut
a Ex
trem
adur
a G
alic
ia
La R
ioja
Mad
rid
Mel
illa
Mur
cia
Nav
arra
Pa
ís V
asco
H
idrá
ulic
a3.
475
-1.
096
7.05
415
397
-82
509
387
Turb
inac
ión
bom
beo
94-
542
--
--
--
Nuc
lear
23.5
61-
16.3
15-
--
--
--
Carb
ón-
--
2.46
6-
--
--
-Fu
el/g
as-
206
--
--
200
--
-Ci
clo
com
bin
ado
8.76
4-
-3.
454
1.22
2-
-6.
813
3.04
64.
475
Hid
roeó
lica
--
--
--
--
--
Eólic
a3.
052
-91
8.69
897
5-
-52
52.
398
329
Sola
r fot
ovol
taic
a40
9-
1.19
120
139
910
1.18
231
031
Sola
r tér
mic
a29
-2.
043
--
--
43-
-O
tras
reno
vab
les
155
-23
325
87
162
-47
292
53Co
gene
raci
ón5.
379
-54
2.52
085
844
-1.
779
912
2.07
5Re
sid
uos
no re
nova
ble
s14
4-
-16
6-
835
--
560
Resi
duo
s re
nova
ble
s13
7-
-16
6-
835
--
315
Gen
erac
ión
45.1
9820
621
.030
24.8
452.
582
1.36
121
110
.470
7.46
78.
225
Cons
umos
bom
beo
-1
75-
-18
-313
--
--
--
Sald
o In
terc
amb
io
1.85
0-
-16.
053
-6.1
81-8
7427
.117
--9
85-2
.307
8.09
6D
eman
da
(b.c
.)46
.873
206
4.95
918
.351
1.70
828
.478
211
9.48
55.
160
16.3
21D
% (
Dem
. b.c
.)-1
,1-0
,6-2
,2-9
,4-0
,2-1
,0-1
,00,
51,
2-1
,9
b.c
. bar
ras
de
cent
ral.
D%
: Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l de
2019
resp
ecto
a 2
018.
(1)
Un
valo
r pos
itivo
ind
ica
un s
ald
o d
e in
terc
amb
ios
imp
orta
dor
y u
n va
lor n
egat
ivo
exp
orta
dor
. Fu
ente
: REE
- 54 -
Cuad
ro 2
.4
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
PO
R T
ECN
OLO
GÍA
S EN
ESP
AÑ
A Y
DES
GLO
SE P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S
MW
To
tal
Esp
aña
D%
And
aluc
ía
Ara
gón
Ast
uria
s Ba
lear
es
Cdad
. Va
lenc
iana
Ca
naria
sCa
ntab
ria
Cast
illa
La
Man
cha
Cast
illa
y L.
Hid
rául
ica
17.0
850,
262
21.
334
805
-64
02
9965
04.
399
Turb
inac
ión
bom
beo
3.32
90,
058
321
9-
-1.
512
-36
121
5-
Nuc
lear
7.
117
0,0
--
--
1.06
4-
-1.
003
-Ca
rbón
9.
683
-3,5
1.98
91.
056
2.09
946
8-
--
-2.
110
Fuel
/gas
2.
447
-1,7
--
-74
5-
1.53
6-
--
Cicl
o co
mb
inad
o 26
.284
0,0
5.95
21.
870
854
858
2.85
486
4-
759
-H
idro
eólic
a11
0,0
--
--
-11
--
-Eó
lica
25.6
879,
13.
451
3.11
851
84
1.20
542
935
3.81
36.
051
Sola
r fot
ovol
taic
a8.
870
88,3
1.77
793
41
8136
416
72
1.72
379
6So
lar t
érm
ica
2.30
40,
01.
000
--
-50
--
349
-O
tras
reno
vab
les
1.07
722
,827
742
912
134
1314
096
Coge
nera
ción
5.68
0-0
,884
947
869
1045
8-
296
353
593
Resi
duo
s no
reno
-va
ble
s49
00,
084
5074
3763
-5
1-
Resi
duo
s re
nova
ble
s16
00,
0-
--
37-
-5
--
Tota
l11
0.22
65,
916
.583
9.10
24.
512
2.24
38.
223
3.01
281
59.
007
14.0
45D
%5,
97,
124
,40,
0-1
,80,
00,
30,
010
,43,
4
- 55 -
2
MW
Ca
talu
ñaCe
uta
Extr
emad
ura
Gal
icia
La R
ioja
Mad
rid
Mel
illa
Mur
cia
Nav
arra
Pa
ís V
asco
H
idrá
ulic
a1.
913
-2.
278
3.72
052
109
-34
255
174
Turb
inac
ión
bom
beo
439
--
--
--
--
-N
ucle
ar
3.03
3-
2.01
7-
--
--
--
Carb
ón
--
-1.
960
--
--
--
Fuel
/gas
-
91-
--
-76
--
-Ci
clo
com
bin
ado
3.78
8-
-1.
247
785
--
3.26
41.
222
1.96
8H
idro
eólic
a-
--
--
--
--
-Eó
lica
1.27
1-
393.
803
448
--
263
1.08
515
3So
lar f
otov
olta
ica
274
-1.
247
1897
630
1.11
316
251
Sola
r tér
mic
a24
-84
9-
--
-31
--
Otra
s re
nova
ble
s73
-36
116
445
-15
5256
Coge
nera
ción
981
-18
486
2321
1-
314
142
399
Resi
duo
s no
reno
vab
les
32-
-41
-15
110
-77
Resi
duo
s re
nova
ble
s27
--
25-
151
--
50To
tal
11.8
5691
6.48
411
.416
1.40
945
878
5.04
42.
919
2.92
9D
%-0
,20,
012
,54,
00,
80,
00,
015
,43,
00,
8
Dat
os a
31-
12-2
019
D%
: Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
mis
ma
fech
a d
e 20
18.
Fuen
te: R
EEN
ota
del
aut
or: E
nten
dem
os q
ue s
e re
fiere
a P
oten
cia
Net
a.
- 56 -
Cuad
ro 2
.5
ESTR
UCT
UR
A D
E LA
PO
TEN
CIA
IN
STA
LAD
A N
ETA
Y D
E LA
PR
OD
UCC
IÓN
NET
A P
OR
FU
ENTE
S EN
EL
SIST
EMA
ELÉ
CTR
ICO
ESP
AÑ
OL
EN 2
019
Cuota porcentual del total
Nuclear
Ciclo combinado
Eólica (1)
Cogeneración
Haidráulica (2)
Carbón
Solar fotovoltaica
Fuel + gas
Solar térmica
Otras renovables (3)
Residuos (4)
Pro
du
cció
n n
eta
Pote
nc
ia in
stal
ada
21,4
21,2
23,9
20,8
23,4
11,4
5,2
10,118
,5
4,9
8,8
3,5
7,9
2,2
2,2
2,0
2,1
1,4
0,9
1,2
0,6
6,5
051015202530
Dat
os c
orre
spon
die
ntes
a la
pro
duc
ción
net
a. S
e ha
n ex
clui
do
los
cons
umos
en
gene
raci
ón.
(1)
Incl
uye
hid
roeó
lica.
(2
) In
cluy
e tu
rbin
ació
n d
e b
omb
eo.
(3)
Incl
uye
bio
gás,
bio
mas
a, h
idrá
ulic
a m
arin
a y
geot
érm
ica.
(4
) In
cluy
e re
sid
uos
reno
vab
les
y no
reno
vab
les.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e RE
E (B
alan
ce a
nual
y S
erie
s es
tad
ístic
as n
acio
nale
s).
- 57 -
2
Cuadro 2.6 SERIE HISTÓRICA DE LA PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA POR TIPOS DE CENTRALES
Millones de kWh
Hidro- eléctrica, eólica y solar (*)
Eólica (incluida
en anterior)
Térmica clásica
(**)Térmica nuclear Total
1940 3.353 – 264 – 3.6171950 5.017 – 1.836 – 6.8531960 15.625 – 2.989 – 18.6141965 19.686 – 12.037 – 31.7231970 27.959 – 27.607 924 56.4901975 26.502 – 48.469 7.544 82.5151980 30.807 – 74.490 5.186 110.4831985 33.033 – 66.286 28.044 127.3631990 26.184 – 71.289 54.268 151.7411995 24.450 – 89.199 55.445 169.0941996 41.717 – 78.464 56.329 176.5101997 37.332 – 96.752 55.297 189.3811998 39.067 – 98.722 59.003 196.7921999 30.789 – 120.244 58.852 209.8852000 36.628 4.689 126.271 62.206 225.1052001 50.975 6.759 123.001 63.708 237.6842002 36.307 9.603 147.438 63.044 246.7892003 56.281 12.063 146.896 61.894 265.0712004 51.046 16.078 167.488 63.675 282.2092005 44.714 21.173 192.170 57.538 294.4222006 53.293 23.143 190.031 60.126 303.4502007 59.208 27.568 198.662 55.102 312.9722008 61.517 32.946 197.748 58.973 318.2382009 74.798 38.117 163.814 52.761 291.3742010 97.356 43.545 145.272 61.990 304.6182011 85.177 41.861 150.896 57.731 293.8052012 85.555 49.316 151.236 61.383 298.1742013 110.181 55.747 120.153 56.827 287.1622014 108.958 52.053 113.853 57.376 280.1872015 94.152 49.002 129.820 57.188 281.159
2016 (1) 99.941 47.715 106.240 56.099 262.2792017 (1) 89.468 47.927 117.299 55.539 262.3062018 (1) 102.338 49.605 105.446 53.198 260.9822019 (1) 99.468 59.235 105.420 55.824 260.713
(*) Incluye otras renovables. (**) Incluye también cogeneración y tartamiento de residuos.(1) A partir de 2016 los valores de producción se recogen en términos netos, es decir, en barras de central.La producción térmica clásica incluye la generada por todas las instalaciones tér-micas del Régimen Regulado.Desde 2000 se desglosa la producción eólica.Fuente: Foro Nuclear y REE.Nota del autor: A efectos de la continuidad de la serie, señalar que en el periodo 2011-2015 la producción neta fue el 95,8% de la bruta.
- 58 -
Cuadro 2.7 SERIE HISTÓRICA DEL CONSUMO NETO DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA
Años Millones kWh D%1960 14.625 8,41965 25.131 11,81970 45.300 10,41975 69.271 3,61980 92.006 4,61985 105.579 2,91990 129.161 3,01991 138.046 6,91992 139.423 1,01993 139.065 -0,31994 145.033 4,31995 150.289 3,61996 154.928 3,11997 162.338 4,81998 174.316 7,41999 186.473 7,02000 197.524 5,92001 209.065 5,82002 215.650 3,12003 230.897 7,12004 242.077 4,82005 252.857 4,52006 260.474 3,02007 267.831 2,82008 268.534 0,32009 253.079 -5,82010 256.629 1,42011 248.656 -3,12012 245.687 -1,22013 235.986 -3,92014 233.321 -1,12015 236.752 1,52016 238.493 0,72017 242.305 1,62018 243.379 0,42019 239.454 -1,6
D % = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.Fuente: REE, CNMC, AELÉC y Foro Nuclear.
- 59 -
2
Cuadro 2.8 SERIE HISTÓRICA DE LA POTENCIA INSTALADA POR TIPOS DE CENTRALES EN ESPAÑA
MW
Hidro- eléctrica, eólica y solar (*)
Eólica (in-cluida en anterior)
Térmica clásica
(**)Térmica nuclear Total
1940 1.350 – 381 – 1.7311950 1.906 – 647 – 2.5531960 4.600 – 1.967 – 6.5671970 10.883 – 6.888 153 17.9241980 13.577 – 16.447 1.120 31.1441985 14.661 – 20.991 5.815 41.4671990 16.924 – 21.370 7.364 45.6581995 18.037 – 22.849 7.417 48.3031996 18.279 – 23.960 7.498 49.7371997 18.538 – 25.339 7.580 51.4571998 19.139 – 26.228 7.638 53.0051999 20.201 – 26.847 7.749 54.7972000 20.855 2.296 28.180 7.798 56.8332001 22.162 3.508 28.980 7.816 58.9582002 23.758 5.066 31.683 7.871 63.3122003 25.337 6.324 33.818 7.896 67.0512004 27.663 8.532 37.905 7.878 73.4462005 29.355 10.095 42.593 7.878 79.8262006 31.437 11.897 45.790 7.728 84.9552007 34.638 14.536 49.209 7.728 91.5752008 39.316 16.323 49.681 7.728 96.7252009 42.022 18.909 50.097 7.728 99.8472010 43.358 19.635 51.117 7.795 102.2702011 46.036 20.881 52.319 7.849 106.2042012 48.725 22.636 50.425 7.867 107.0172013 49.827 23.007 50.921 7.866 108.6132014 49.870 23.020 50.364 7.866 108.0992015 50.771 23.020 49.691 7.866 108.328
2016 (1) 50.417 23.063 46.674 7.573 104.6642017 (1) 52.013 23.142 44.985 7.117 104.1152018 (1) 51.985 23.556 45.022 7.117 104.1242019 (1) 58.524 25.698 44.585 7.117 110.226
(*) Incluye otras renovables. (**) Incluye cogeneración y tratamiento de residuos.Datos en MW a 31 de Diciembre. Desde 2000 se desglosa la potencia eólica. (1) Desde 2016 se refleja la potencia neta.La potencia térmica clásica incluye la correspondiente a todas las instalaciones térmicas del Régimen Regulado.Fuente: Foro Nuclear y REE.Nota del autor: A efectos de la continuidad de la serie, señalar que en el periodo 2011-2015 la producción neta fue el 95,8% de la bruta.
- 60 -
Cuadro 2.9 MÁXIMA DEMANDA DE ENERGÍA HORARIA Y DIARIA EN EL SISTEMA PENINSULAR EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN.
INVIERNO
Energía horaria (MWh) Fecha Hora
Energía diaria (GWh) Fecha
2010 44.122 11-1 20 898 12-12011 43.448 24-1 20 882 25-12012 43.411 13-2 21 871 9-22013 39.618 23-1 21 806 23-12014 38.746 4-2 21 798 11-22015 40.218 4-2 21 822 6-22016 38.086 17-2 21 783 18-22017 40.961 18-1 21 844 19-12018 40.611 8-2 21 836 8-22019 40.136 10-1 21 824 11-1
Máximos históricos44.876 17-12-2007 20 906 18-12-2007
VERANO2010 40.934 19-7 14 812 7-72011 39.120 28-6 14 794 28-62012 38.984 28-6 14 793 27-62013 37.095 10-7 14 757 10-72014 36.929 17-7 14 756 3-92015 40.146 7-7 14 817 7-72016 40.044 6-9 14 817 6-92017 39.302 13-7 14 814 13-72018 39.701 3-8 14 806 3-82019 39.369 24-7 14 808 24-7
Máximos históricos40.934 19-7-2010 14 822 20-7-2006
822 1-7-2008
Cobertura de la máxima demanda horaria de potencia 40.136 MWh 10 de enero de 2019 (20-21 horas)
Residuos renovables; 0,2%
Otras renovables;1,1%
Saldo importador internac.; 2,3%
Nuclear; 17,6%
Carbón; 11,0%
Ciclo combinado; 14,4%
Cogeneración; 9,7%Residuos
no renovables; 0,7%
Hidráulica; 14,6%
Turbinación bombeo (*); 3,1%
Solar térmica; 0,1%
Eólica; 25,2%
(*) Bombeo puro + estimación bombeo mixto.Fuente: REE (Avance Informe 2019) y Foro Nuclear.
- 61 -
2
Cuad
ro 2
.10
MÁ
XIM
A D
EMA
ND
A D
E EN
ERG
ÍA H
OR
AR
IA Y
DIA
RIA
EN
EL
SIST
EMA
NO
PEN
INSU
LAR
EN
ESP
AÑ
A
2019
Dem
and
a ho
raria
MW
hD
eman
da
dia
riaM
Wh
Bale
ares
1 o
ctub
re (
20-2
1 h)
983
1 o
ctub
re18
.890
9 ag
ost
o (
13-1
4 h)
1.28
69
ago
sto
25.7
05
Cana
rias
2 o
ctub
re (
20-2
1 h)
1.37
22
oct
ubre
26.8
2530
sep
tiem
bre
(20
-21
h)1.
344
19 a
gost
o26
.682
Ceut
a23
ene
ro (
20-2
1 h)
3423
ene
ro63
66
sep
tiem
bre
(13
-14
h)34
1 ag
ost
o66
1
Mel
illa
22 e
nero
(20
-21
h)36
22 e
nero
648
21 a
gost
o (
13-1
4 h)
398
ago
sto
755
Invi
erno
(ene
ro-m
ayo
/oct
ubre
-dic
iem
bre
)Ve
rano
(juni
o-s
eptie
mb
re)
Fuen
te: R
EE
- 62 -
Cuadro 2.11 CURVAS MONÓTONAS. APORTACIÓN HORARIA Y NÚMERO DE HORAS POR TECNOLOGÍAS Y OTROS SUMINISTROS A LA RED, EN 2019 EN SISTEMA PENINSULAR
Nuclear
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Ciclo Combinado Gas
0
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
4000
8000
12000
16000
Carbón
0
2000
4000
6000
8000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
- 63 -
2
Régimen Regulado Térmico
0
1000
2000
3000
4000
5000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Cogeneración Régimen Ordinario (No RR)
0
800
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
200
400
600
Eólica
0
3000
6000
9000
12000
15000
18000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Hidráulica (TC+RR)
0
2000
4000
6000
8000
10000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
- 64 -
Solar
0
1000
2000
4000
3000
5000
6000
7000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Saldo Bombeo
Horas
MW
-4500
-3000
-1500
0
1500
3000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Saldo Importaciones - Exportaciones
-6000
-4000
-2000
00 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
2000
4000
6000
Nota. Las gráficas (“monótonas”) son de tipo acumulado, y representan, para cada tecnología (o tipo de suministro), el número de horas (ordenada horizontal) que ha estado produciendo (o suministrando) por encima de la potencia indicada en la ordenada vertical.TC: Tecnologías convencionales RR: Régimen regulado (Equivalente a los ante-riores Régimen Especial / Retributivo Específico).Saldo bombeo positivo: Turbinación. Saldo imp-exp positivo: Importaciones.Fuente: Foro Nuclear con datos de ESIOS de REE (datos provisionales a 18.3.20).
- 65 -
2
Cuad
ro 2
.12
POTE
NCI
AS
MÁ
XIM
A, M
ÍNIM
A Y
MED
IA Y
HO
RA
S D
E FU
NCI
ON
AM
IEN
TO D
E LO
S D
ISTI
NTO
S TI
POS
DE
CEN
TRA
LES
EN 2
019
EN S
ISTE
MA
PEN
INSU
LAR
DE
ESPA
ÑA
Nuc
lear
Cicl
o C
om
b.
Gas
Carb
ón
RR T
érm
ico
Coge
nera
ció
n (*
)Eó
lica
Hid
rául
ica
(TC+
RR)
Sola
rM
W M
ÁXI
MO
7.
129
15.0
606.
375
4.15
165
017
.908
8.41
36.
166
MW
MÍN
IMO
2.98
832
5-
2.07
733
112
837
60
HO
RAS
EQU
IVA
LEN
TES
A (m
ax)
7.82
43.
384
1.67
47.
530
7.23
52.
963
2.96
52.
269
HO
RAS
A M
ÁS
DEL
50%
DE
(max
)8.
736
2.67
293
78.
760
8.76
01.
789
1.55
82.
135
HO
RAS
A M
ÁS
DEL
90%
DE
(max
)5.
144
3115
32.
146
1.49
945
8629
3M
W M
EDIO
a lo
larg
o d
el a
ño6.
367
5.81
81.
218
3.56
853
76.
057
2.84
81.
597
MW
MÁ
XIM
O (
Pote
ncia
Med
ia H
orar
ia M
áxim
a: e
qui
vale
nte
a la
pro
duc
ción
hor
aria
máx
ima
sum
inis
trad
a a
la re
d e
n el
año
) =
(m
ax)
MW
MÍN
IMO
(Po
tenc
ia M
edia
Hor
aria
Mín
ima:
eq
uiva
lent
e a
la p
rod
ucci
ón h
orar
ia m
ínim
a su
min
istra
da
a la
red
en
el a
ño)
TC: T
ecno
logí
as C
onve
ncio
nale
s.
RR: R
égim
en R
egul
ado
(ant
iguo
Rég
imen
Ret
ribut
ivo
Esp
ecífi
co).
(*
) Ré
gim
en O
rdin
ario
(TC
).Fu
ente
: For
o N
ucle
ar c
on d
atos
de
ESIO
S d
e RE
E (d
atos
pro
visi
onal
es a
17.
3.20
)
- 66 -
Cuad
ro 2
.13
POR
CEN
TAJE
DE
ELEC
TRIC
IDA
D E
N C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N.
Cuota porcentual
17,1
16,8
16,8
17,2
17,1
16,8
17,4
17,8
17,4
18,2
18,1
18,4
18,6
18,7
19,1
19,5
20
,42
0,2
21,
42
1,6
21,
82
2,3
23
,02
3,4
22
,8
21,
5
22
,92
2,3
23
,52
3,1
1617181920212223242526
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Fuen
te: M
ITEC
O y
For
o N
ucle
ar (
2019
)
- 67 -
2
Cuadro 2.14 LONGITUD DE LAS LÍNEAS DE TRANSPORTE DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE MÁS DE 110 kV Y CAPACIDAD DE TRANSFORMACIÓN EN ESPAÑA
Líneas 400 kV ≤ 220 kV Total D%
Península Península Baleares Canarias Total líneas (km) 21.736 19.295 1.873 1.549 44.453 0,45Líneas aéreas (km) 21.619 18.545 1.141 1.235 42.541 s.d.Cable submarino (km)
29 236 540 30 835 s.d.
Cable subterráneo (km)
88 513 192 283 1.077 s.d.
Transformación (MVA)
84.864 1.563 3.838 3.470 93.735 1,44
Datos a 31.12.19. Incluye los activos de la red de transporte del resto de em-presas.D% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior. s.d.: sin datosFuente: REE (Sistema Eléctrico Español. Avance 2019 con datos provisionales) y Foro Nuclear.
Cuadro 2.15 SALDOS DE LOS INTERCAMBIOS INTERNACIONALES DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh Andorra Francia Portugal Marruecos Total1990 -19 -364 -37 0 -4202000 -272 7.906 -931 -2.263 4.4412005 -271 6.545 -6.829 -788 -1.3432006 -229 4.410 -5.451 -2.002 -3.2732007 -261 5.487 -7.497 -3.479 -5.7502008 -278 2.889 -9.439 -4.212 -11.0402009 -299 1.590 -4.789 -4.588 -8.0862010 -264 -1.531 -2.634 -3.903 -8.3332011 -306 1.524 -2.814 -4.495 -6.0902012 -286 1.883 -7.897 -4.900 -11.2002013 -287 1.708 -2.777 -5.376 -6.7322014 -235 3.567 -903 -5.836 -3.4062015 -264 7.324 -2.266 -4.927 -1332016 -278 7.802 5.086 -4.951 7.6582017 -233 12.465 2.685 -5.748 9.1692018 -210 12.047 2.655 -3.389 11.1022019 -208 9.697 -3.399 773 6.862
Los saldos positivos indican importaciones.Fuente: REE (Avance Sistema Eléctrico 20109) y Foro Nuclear.
- 68 -
Cuad
ro 2
.16
PREC
IO F
INA
L Y
COM
PON
ENTE
S SE
GÚ
N M
ERCA
DO
S D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
AÑ
O 2
019
eur
os
/ MW
hEn
eFe
bM
arA
br
May
Jun
Jul
Ago
Sep
Oct
No
vD
icA
ñoTO
TAL
DEM
AN
DA
NA
CIO
NA
LPr
ecio
del
mer
cad
o d
iario
62
,98
54,9
349
,35
50,9
448
,93
47,4
051
,96
45,3
742
,59
47,7
443
,59
35,3
648
,59
Mer
cad
o in
trad
iario
-0
,03
-0,0
3-0
,02
-0,0
5-0
,01
-0,0
10,
000,
00-0
,01
-0,0
2-0
,03
-0,0
2-0
,02
Rest
ricci
ones
técn
icas
0,66
0,72
1,11
1,72
1,24
1,02
0,53
0,74
0,78
1,05
1,16
1,46
1,01
Rese
rva
de
pot
enci
a a
sub
ir0,
120,
060,
140,
270,
060,
000,
010,
000,
000,
030,
000,
000,
06Ba
nda
de
regu
laci
ón0,
350,
370,
410,
510,
390,
250,
230,
230,
280,
320,
440,
630,
37O
per
ació
n té
cnic
a d
el O
S0,
02-0
,01
0,07
0,06
0,12
0,04
0,04
0,05
0,02
-0,0
2-0
,09
-0,0
20,
02Pa
go p
or c
apac
idad
3,16
3,08
2,38
2,41
2,30
2,70
3,25
2,07
2,37
2,33
2,49
3,11
2,65
Serv
icio
Inte
rrum
pib
ilid
ad
0,71
0,75
0,72
0,77
0,75
0,75
0,69
0,74
0,79
0,77
0,76
0,76
0,75
Prec
io h
ora
rio fi
nal m
edio
67,9
759
,87
54,1
656
,63
53,7
852
,15
56,7
149
,20
46,8
252
,20
48,3
241
,28
53,4
2En
ergí
a (G
Wh)
23.2
7120
.115
20.6
8919
.483
19.8
7419
.953
22.6
5921
.143
19.9
0520
.127
20.6
1220
.765
248.
596
COM
ERCI
ALI
ZAD
ORE
S Y
CON
SUM
IDO
RES
DIR
ECTO
S (*
)Pr
ecio
hor
ario
fina
l med
io67
,77
59,7
153
,94
56,4
053
,56
51,9
756
,59
48,9
446
,67
52,0
548
,04
41,1
153
,20
COM
ERCI
ALI
ZAD
ORA
S D
E RE
FERE
NCI
APr
ecio
hor
ario
fina
l med
io69
,25
61,0
556
,13
58,5
055
,72
53,8
957
,77
51,4
148
,83
54,4
850
,71
42,3
955
,38
(*)
Mer
cad
o lib
re.
Fuen
te: R
EE, O
MIE
- M
erca
do
de
elec
trici
dad
y F
oro
Nuc
lear
.
- 69 -
2Pr
eci
o f
inal
med
io D
em
and
a N
acio
nal
010203040506070
41,6
245
,83
60,2
259
,57
57,8
055
,05
62,8
5
48,4
3
60,5
464
,35
53,4
2
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2018
2019
2017
2016
euros / MWhEV
OLU
CIÓ
N
Fuen
te: R
EE, O
MIE
- M
erca
do
de
elec
trici
dad
y F
oro
Nuc
lear
- 70 -
Cuad
ro 2
.17
MER
CAD
O D
E EL
ECTR
ICID
AD
. DIS
TRIB
UCI
ÓN
PR
ECIO
S FI
NA
LES
DEM
AN
DA
NA
CIO
NA
L. A
ÑO
201
9
Dis
trib
ució
n p
reci
os
hora
rio
s en
201
9
0
40
0
45
0
51
01
52
02
53
03
54
04
55
05
56
06
57
07
58
08
59
09
51
00
10
51
10
11
5
Número de horas
Prec
io e
n eu
ros/
MW
h, re
don
dea
do
a en
tero
más
pró
xim
o
10
0
15
0
50
20
0
25
0
30
0
35
0
12
0
Máx
imo:
119
,85 €
/MW
h (7
.5.1
9 2
1ª h
ora)
. M
ínim
o: 4
,74 €
/MW
h (2
2.12
.19
4ª h
ora)
.Pr
omed
io (
sin
pon
der
ar p
or la
ene
rgía
ven
did
a): 5
2,50
€/M
Wh
Prom
edio
(p
ond
erad
o p
or la
ene
rgía
ven
did
a): 5
3,42
€/M
Wh
Des
viac
ión
Está
ndar
: 10,
93 €
/MW
h Fu
ente
: For
o N
ucle
ar c
on d
atos
de
CNM
C.
- 71 -
2
Cuad
ro 2
.18
MER
CAD
O D
E EL
ECTR
ICID
AD
. DIF
EREN
CIA
PR
ECIO
S D
IAR
IOS.
AÑ
O 2
019
Dif
eren
cia
entr
e m
ax y
min
del
"Pr
ecio
fin
al D
eman
da
Nac
iona
l" d
entr
o d
el d
ía. A
ño 2
019
Dife
renc
ia d
e p
reci
os e
n eu
ros/
MW
h, re
don
dea
da
a en
tero
más
pró
xim
o
04812162024
46
81
01
21
41
61
82
02
22
42
62
83
03
23
43
63
84
04
24
44
64
85
05
25
45
65
86
06
26
46
66
87
0
Número de días
Máx
imo:
69,
68 €
/MW
h (7
.05.
19).
M
ínim
o: 4
,01 €
/MW
h ((
21.0
5.19
).Pr
omed
io (
sin
pon
der
ar p
or la
ene
rgía
ven
did
a): 1
8,66
MW
h D
esvi
ació
n Es
tánd
ar: 8
,56
MW
h
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e CN
MC.
- 72 -
Cuad
ro 2
.19
RET
RIB
UCI
ÓN
REC
IBID
A P
OR
LO
S PR
OD
UCT
OR
ES D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A D
EL S
ISTE
MA
DE
RET
RIB
UCI
ÓN
R
EGU
LAD
A (
*). E
VOLU
CIÓ
N
Ener
gía
Ve
ndid
a (T
Wh)
Ener
gía
Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes €
)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Inve
rsió
n (m
i-llo
nes €
) (*
*)
Retr
ibuc
ión
Op
erac
ión
(mi-
llone
s €
) (*
*)
Retr
ibuc
ión
Esp
e-cí
fica
/ Reg
ulad
a (m
illo
nes €
) (*
*)
Coge
nera
ción
26,4
26,3
2.62
4,5
10,0
81,8
1.27
6,2
1.35
7,9
Sola
r FV
9,1
8,1
2.95
4,7
32,6
2.29
8,6
220,
52.
519,
1
Sola
r Tér
mic
a5,
25,
21.
566,
230
,31.
080,
523
7,1
1.31
7,7
Eólic
a53
,339
,03.
892,
67,
31.
490,
90,
01.
490,
9
Hid
rául
ica
5,3
2,2
333,
86,
381
,71,
383
,0
Biom
asa
3,6
3,6
492,
313
,614
8,5
171,
231
9,7
Resi
duo
s3,
12,
826
7,9
8,7
80,7
39,2
119,
9
Trat
.Res
iduo
s3,
13,
036
5,5
11,9
9,1
208,
421
7,5
Otra
s Te
cn. R
enov
able
s0,
00,
02,
010
,41,
10,
01,
1
Tota
l 201
910
9,0
90,1
12.4
99,5
11,5
5.27
2,8
2.15
4,0
7.42
6,8
Tota
l 201
810
3,7
86,7
13.0
26,3
12,6
5.27
3,0
2.02
9,2
7.30
2,2
Tota
l 201
710
0,6
85,2
12.3
03,2
12,2
5.25
9,1
1.89
6,9
7.15
6,0
Tota
l 201
699
,282
,79.
919,
610
,05.
003,
61.
423,
86.
427,
3
Tota
l 201
598
,581
,611
.407
,811
,64.
993,
51.
705,
36.
698,
8
Tota
l 201
410
1,1
83,3
10.5
72,0
10,5
4.96
1,4
1.68
7,3
6.64
8,7
Tota
l 201
311
1,2
102,
713
.511
,412
,28.
899,
7
Tota
l 201
210
2,7
101,
113
.046
,512
,78.
405,
4To
tal 2
011
92,5
90,9
11.2
96,0
12,2
6.80
9,1
Tota
l 201
091
,391
,310
.327
,611
,37.
126,
0To
tal 2
009
81,8
81,8
9.26
3,8
11,3
6.17
6,0
Tota
l 200
868
,968
,97.
812,
911
,33.
375,
0
Tota
l 200
758
,358
,34.
718,
88,
12.
284,
6
Tota
l 200
652
,252
,24.
573,
08,
81.
784,
9
Tota
l 200
551
,851
,84.
285,
48,
31.
245,
8
Tota
l 200
446
,946
,92.
879,
96,
11.
243,
3
(*)
Segú
n R.
D. 4
13/2
014.
Es
equi
vale
nte
a lo
s an
terio
res
Régi
men
Esp
ecia
l / R
etrib
utiv
o Es
pec
ífico
.(*
*) E
s eq
uiva
lent
e a
la a
nter
ior “
Prim
a eq
uiva
lent
e”. D
esd
e 20
14, e
s la
sum
a d
e d
os c
once
pto
s, re
trib
ució
n p
or in
vers
ión
y p
or o
per
ació
n. D
e ac
uerd
o co
n es
te n
uevo
mar
co, l
as
inst
alac
ione
s p
odrá
n p
erci
bir
dur
ante
su
vid
a út
il re
gula
toria
, ad
icio
nalm
ente
a la
retri
buc
ión
por
la v
enta
de
la e
nerg
ía v
alor
ada
al p
reci
o d
el m
erca
do,
una
retri
buc
ión
esp
ecífi
ca
com
pue
sta
por
un
térm
ino
por
uni
dad
de
pot
enci
a in
stal
ada
que
cub
ra, c
uand
o p
roce
da,
los
cost
es d
e in
vers
ión
par
a ca
da
inst
alac
ión
tipo
que
no
pue
dan
ser
recu
per
ados
por
la
ven
ta d
e la
ene
rgía
en
el m
erca
do,
al q
ue s
e d
enom
ina
retri
buc
ión
a la
inve
rsió
n, y
un
térm
ino
a la
op
erac
ión
que
cub
ra, e
n su
cas
o, la
dife
renc
ia e
ntre
los
cost
es d
e ex
plo
taci
ón
y lo
s in
gres
os p
or la
par
ticip
ació
n en
el m
erca
do
de
pro
duc
ción
de
dic
ha in
stal
ació
n tip
o, a
l que
se
den
omin
a re
trib
ució
n a
la o
per
ació
n.Fu
ente
: Com
isió
n N
acio
nal d
e lo
s M
erca
dos
y la
Com
pet
enci
a (C
NM
C) y
For
o N
ucle
ar.
- 73 -
2
Cuad
ro 2
.19
RET
RIB
UCI
ÓN
REC
IBID
A P
OR
LO
S PR
OD
UCT
OR
ES D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A D
EL S
ISTE
MA
DE
RET
RIB
UCI
ÓN
R
EGU
LAD
A (
*). E
VOLU
CIÓ
N
Ener
gía
Ve
ndid
a (T
Wh)
Ener
gía
Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes €
)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Inve
rsió
n (m
i-llo
nes €
) (*
*)
Retr
ibuc
ión
Op
erac
ión
(mi-
llone
s €
) (*
*)
Retr
ibuc
ión
Esp
e-cí
fica
/ Reg
ulad
a (m
illo
nes €
) (*
*)
Coge
nera
ción
26,4
26,3
2.62
4,5
10,0
81,8
1.27
6,2
1.35
7,9
Sola
r FV
9,1
8,1
2.95
4,7
32,6
2.29
8,6
220,
52.
519,
1
Sola
r Tér
mic
a5,
25,
21.
566,
230
,31.
080,
523
7,1
1.31
7,7
Eólic
a53
,339
,03.
892,
67,
31.
490,
90,
01.
490,
9
Hid
rául
ica
5,3
2,2
333,
86,
381
,71,
383
,0
Biom
asa
3,6
3,6
492,
313
,614
8,5
171,
231
9,7
Resi
duo
s3,
12,
826
7,9
8,7
80,7
39,2
119,
9
Trat
.Res
iduo
s3,
13,
036
5,5
11,9
9,1
208,
421
7,5
Otra
s Te
cn. R
enov
able
s0,
00,
02,
010
,41,
10,
01,
1
Tota
l 201
910
9,0
90,1
12.4
99,5
11,5
5.27
2,8
2.15
4,0
7.42
6,8
Tota
l 201
810
3,7
86,7
13.0
26,3
12,6
5.27
3,0
2.02
9,2
7.30
2,2
Tota
l 201
710
0,6
85,2
12.3
03,2
12,2
5.25
9,1
1.89
6,9
7.15
6,0
Tota
l 201
699
,282
,79.
919,
610
,05.
003,
61.
423,
86.
427,
3
Tota
l 201
598
,581
,611
.407
,811
,64.
993,
51.
705,
36.
698,
8
Tota
l 201
410
1,1
83,3
10.5
72,0
10,5
4.96
1,4
1.68
7,3
6.64
8,7
Tota
l 201
311
1,2
102,
713
.511
,412
,28.
899,
7
Tota
l 201
210
2,7
101,
113
.046
,512
,78.
405,
4To
tal 2
011
92,5
90,9
11.2
96,0
12,2
6.80
9,1
Tota
l 201
091
,391
,310
.327
,611
,37.
126,
0To
tal 2
009
81,8
81,8
9.26
3,8
11,3
6.17
6,0
Tota
l 200
868
,968
,97.
812,
911
,33.
375,
0
Tota
l 200
758
,358
,34.
718,
88,
12.
284,
6
Tota
l 200
652
,252
,24.
573,
08,
81.
784,
9
Tota
l 200
551
,851
,84.
285,
48,
31.
245,
8
Tota
l 200
446
,946
,92.
879,
96,
11.
243,
3
(*)
Segú
n R.
D. 4
13/2
014.
Es
equi
vale
nte
a lo
s an
terio
res
Régi
men
Esp
ecia
l / R
etrib
utiv
o Es
pec
ífico
.(*
*) E
s eq
uiva
lent
e a
la a
nter
ior “
Prim
a eq
uiva
lent
e”. D
esd
e 20
14, e
s la
sum
a d
e d
os c
once
pto
s, re
trib
ució
n p
or in
vers
ión
y p
or o
per
ació
n. D
e ac
uerd
o co
n es
te n
uevo
mar
co, l
as
inst
alac
ione
s p
odrá
n p
erci
bir
dur
ante
su
vid
a út
il re
gula
toria
, ad
icio
nalm
ente
a la
retri
buc
ión
por
la v
enta
de
la e
nerg
ía v
alor
ada
al p
reci
o d
el m
erca
do,
una
retri
buc
ión
esp
ecífi
ca
com
pue
sta
por
un
térm
ino
por
uni
dad
de
pot
enci
a in
stal
ada
que
cub
ra, c
uand
o p
roce
da,
los
cost
es d
e in
vers
ión
par
a ca
da
inst
alac
ión
tipo
que
no
pue
dan
ser
recu
per
ados
por
la
ven
ta d
e la
ene
rgía
en
el m
erca
do,
al q
ue s
e d
enom
ina
retri
buc
ión
a la
inve
rsió
n, y
un
térm
ino
a la
op
erac
ión
que
cub
ra, e
n su
cas
o, la
dife
renc
ia e
ntre
los
cost
es d
e ex
plo
taci
ón
y lo
s in
gres
os p
or la
par
ticip
ació
n en
el m
erca
do
de
pro
duc
ción
de
dic
ha in
stal
ació
n tip
o, a
l que
se
den
omin
a re
trib
ució
n a
la o
per
ació
n.Fu
ente
: Com
isió
n N
acio
nal d
e lo
s M
erca
dos
y la
Com
pet
enci
a (C
NM
C) y
For
o N
ucle
ar.
- 74 -
Cuadro 2.20 ENERGÍA ELÉCTRICA VENDIDA EN EL RÉGIMEN DE RETRIBUCIÓN REGULADO DESGLOSADA POR COMBUSTIBLES EN ESPAÑA
Categoría / Combustible GWh 2018 2019Gas natural 23.317 23.558Carbón de importación 81 57Fuel Oil 2.755 2.585Gasoil 132 129Total COGENERACIÓN 26.312 26.340Fotovoltaica 7.379 8.654Biogás de RSU 97 98Biogás de depuradoras 63 62Biogás de residuos agrícolas y ganaderos 142 152Biogás 394 377Cultivos energéticos agrícolas 276 272Cultivos energéticos forestales 253 248Eólica 48.493 52.204Estiércoles 37 36Hidráulica 6.624 5.285Residuos activ.agríc./ jardin: herbáceos 229 226Residuos activ.agríc. / jardin: leñosos 206 202Residuos forestales 683 704Residuos industria agroforestal agrícola 878 919Residuos industria forestal 207 207Solar Termoeléctrica 4.424 5.165Residuos de Operaciones Selvícolas 58 51Total RENOVABLES 70.461 74.898Gas residual 254 165Residuos Industriales 393 372Licores negros de industria papelera 571 526Productos no comerciales de explot.mineras 346 275Residuos Sólidos Urbanos 1.181 1.204Residuos de actividades agrícolas o jardinería: herbáceos
197 189
Total RESIDUOS 2.943 2.731Gas natural 2.584 3.076Total TRAT.RESIDUOS 2.584 3.076Total PENINSULAR 102.300 107.046Fotovoltaica 272 277Eólica 560 1.087Total RENOVABLES 844 1.378Total CANARIAS 844 1.378Fotovoltaica 113 121Total RENOVABLES 118 128Total RESIDUOS (Sólidos Urbanos) 272 291Total BALEARES 425 453Total RESIDUOS (Sólidos Urbanos) 11 11Total CEUTA Y MELILLA 11 11TOTAL ESPAÑA 103.579 108.888
Fuente: Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia (CNMC).Nota del autor. No se muestran algunos epígrafes con valor inferior a 50 GWh que sí aparecen en la tabla original y que están sumados en los totales.
- 75 -
2
Cuad
ro 2
.21
COG
ENER
ACI
ÓN
Y O
TRA
S FU
ENTE
S N
O R
ENO
VAB
LES
DEL
RÉG
IMEN
REG
ULA
DO
. EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A V
END
IDA
Y P
OTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
COG
ENER
ACI
ÓN
RESI
DU
OS
TRA
TAM
. RES
IDU
OS
TOTA
L
Ener
gía
(GW
h)Po
tenc
ia
(MW
)En
ergí
a (G
Wh)
Pote
ncia
(M
W)
Ener
gía
(GW
h)Po
tenc
ia
(MW
)En
ergí
a (G
Wh)
Pote
ncia
(M
W)
1990
566
356
8543
651
400
1995
6.69
01.
759
692
201
7.38
11.
960
2000
16.7
284.
923
1.63
833
919
481
18.5
605.
342
2005
18.7
895.
686
2.61
858
53.
169
543
24.5
766.
814
2010
23.6
825.
980
3.09
562
14.
285
658
31.0
627.
259
2011
25.0
526.
104
3.01
062
14.
421
653
32.4
827.
379
2012
26.8
866.
040
3.02
463
44.
502
653
34.4
117.
327
2013
24.9
125.
648
3.28
174
34.
445
625
32.6
387.
016
2014
21.2
645.
664
3.45
574
31.
729
625
26.4
487.
032
2015
23.0
505.
734
3.53
474
31.
511
625
28.0
947.
102
2016
24.1
645.
734
3.36
174
31.
636
625
29.1
607.
102
2017
25.7
065.
703
3.42
973
82.
420
625
31.5
567.
067
2018
26.3
475.
651
3.26
773
82.
584
625
32.1
987.
015
2019
26.3
755.
651
3.07
673
83.
076
625
32.5
277.
015
Fuen
te: C
omisi
ón N
acio
nal d
e lo
s M
erca
dos
y la
Com
pet
enci
a (C
NM
C).
- 76 -
Cuad
ro 2
.22
PRO
DU
CCIÓ
N N
ETA
DE
ELEC
TRIC
IDA
D P
OR
FU
ENTE
S Y
PAÍS
ES E
N E
UR
OPA
2019
GW
hN
ucle
arG
asCa
rbó
nPe
tró
leo
Hid
rául
ica
(*)
Eólic
aSo
lar
Otr
os
Reno
v.O
tro
s no
Re
nov.
Tota
lD
%U
E 28
779.
569
666.
165
443.
572
53.0
2934
0.07
642
6.83
213
1.37
113
7.69
939
.998
3.03
2.27
2-1
,2A
lem
ania
70.9
9279
.868
156.
772
4.53
122
.775
125.
748
44.8
9516
.277
17.6
5354
0.23
4-5
,5A
ustri
a
010
.504
3.17
557
040
.277
7.22
80
2.44
675
971
.012
8,3
Bélg
ica
41.3
0723
.713
2.30
410
1.09
69.
165
3.52
94.
499
1.02
486
.843
25,5
Bulg
aria
15
.711
1.89
615
.077
158
3.35
31.
315
1.42
21.
154
158
40.2
96-3
,4Ch
equi
a28
.582
5.65
935
.846
112
3.14
369
12.
261
4.65
472
81.1
34-1
,0Ch
ipre
00
04.
391
023
821
638
04.
883
1,9
Croa
cia
0
2.46
11.
504
845.
846
1.45
672
772
012
.270
-7,4
Din
amar
ca0
1.85
33.
795
225
1716
.150
963
4.73
271
628
.451
-1,7
Eslo
vaq
uia
14
.406
2.75
82.
205
396
4.46
83
589
747
419
26.0
409,
8Es
love
nia
5.
533
394
3.98
13
4.54
06
268
202
814
.936
-2,3
Esp
aña
55.8
2478
.785
12.6
7011
.700
26.3
6354
.625
14.3
264.
505
2.22
226
1.02
00,
0Es
toni
a (*
*)0
2823
4.99
118
688
064
148
6.43
8-4
0,6
Finl
and
ia
22.9
253.
890
7.80
722
012
.288
5.98
617
911
.946
815
66.0
56-2
,0Fr
anci
a37
9.46
445
.918
4.36
54.
016
61.0
4434
.180
11.0
442.
866
054
3.00
8-1
,6G
reci
a0
16.2
2810
.418
4.59
44.
052
7.27
83.
961
1.24
31
47.7
93-5
,8H
ungr
ía
15.4
128.
353
3.61
443
213
705
1.37
41.
854
344
31.9
217,
3Irl
and
a0
14.8
1657
813
11.
120
9.36
50
433
2.40
428
.847
-1,3
Italia
(**
)0
124.
980
27.6
8213
.141
46.9
5920
.063
24.3
2618
.622
2.38
628
3.84
61,
3Le
toni
a0
3.10
80
02.
096
152
082
20
6.17
8-5
,0Li
tuan
ia
043
50
5192
51.
482
7442
574
3.67
915
,6
- 77 -
2
2019
GW
hN
ucle
arG
asCa
rbó
nPe
tró
leo
Hid
rául
ica
(*)
Eólic
aSo
lar
Otr
os
Reno
v.O
tro
s no
Re
nov.
Tota
lD
%Lu
xem
bur
go
017
70
093
827
611
226
366
1.83
2-1
5,4
Mal
ta
01.
776
023
00
194
00
1.99
45,
6Pa
íses
Baj
os3.
700
69.6
2019
.241
1.31
373
11.4
485.
063
4.84
21.
347
117.
116
4,1
Polo
nia
014
.460
108.
595
02.
628
14.7
0372
36.
488
1.10
014
8.69
8-3
,5Po
rtuga
l (**
*)0
16.3
645.
410
1.18
18.
360
13.1
391.
340
3.96
429
350
.243
-13,
5Re
ino
Uni
do
51.0
3212
9.99
86.
532
880
7.38
864
.134
12.6
7730
.972
5.54
830
9.16
1-2
,6Ru
man
ía
10.3
477.
584
11.6
7568
15.4
726.
705
1.76
026
30
53.8
74-8
,3Su
ecia
64.3
3453
930
519
664
.623
19.9
020
12.0
302.
541
164.
470
3,9
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
00
00
5.23
70
00
05.
237
-39,
1Bo
snia
y
Her
zego
vina
00
7.17
20
4.13
717
519
00
11.5
02n.
d.
Geo
rgia
02.
717
00
8.82
685
00
011
.627
-2,6
Mac
edon
ia d
el N
.0
930
3.24
00
1.15
510
223
550
5.50
65,
8N
orue
ga0
2.38
00
012
5.79
65.
536
022
370
013
4.63
5-8
,3Se
rbia
048
123
.266
4310
.139
893
1312
50
34.9
59-0
,8Tu
rquí
a0
54.3
7410
2.70
567
988
.255
21.4
279.
353
3.22
89
288.
902
-0,1
Ucr
ania
(**
**)
83.0
03s.
d.
s.d
.s.
d.
7.76
91.
501
1.01
2s.
d.
s.d
.15
1.32
3-4
,9
(*) V
alor
net
o in
cluy
end
o cu
ota
no re
nova
ble
del
bom
beo
(*
*) L
as c
ifras
en
curs
iva
son
estim
acio
nes
aplic
and
o al
tota
l las
cuo
tas
por
cent
uale
s ha
bid
as e
n 20
18
(***
) Est
imac
ión
pro
por
cion
al p
ara
el a
ño e
n b
ase
a d
atos
de
11 m
eses
(*
***)
No
hay
info
rmac
ión
par
a la
asi
gnac
ión
de
58.0
39 G
Wh
ente
las
dis
tinta
s co
lum
nas
con
la le
yend
a s.
d.
D%
: Inc
rem
ento
p
orce
ntua
l de
2019
resp
ecto
a 2
018.
n.
d. N
o d
isp
onib
le.
Fuen
te: E
uros
tat (
dat
os a
9.4
.20)
.N
otas
del
aut
or. N
o se
mue
stra
el a
par
tad
o d
e “O
tros
com
bus
tible
s no
esp
ecifi
cad
os (
7.69
7 G
Wh
par
a el
con
junt
o d
e U
E 28
) ni
Geo
term
ia (
6.26
4 G
Wh
par
a el
con
junt
o d
e la
U
E 28
), q
ue s
í est
án s
umad
as e
n el
tota
l.
- 78 -
Cuadro 2.23 CONSUMO DE ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA. TOTAL Y POR HABITANTE. EVOLUCION
GWh kWh / hab2019 D% 2018 Índice (*)
UE 28 2.840.088 -1,4 5.797 107,4Alemania 472.935 -3,1 6.366 104,4Austria 66.011 -0,1 7.774 118,5Bélgica 80.048 -1,6 7.770 100,6Bulgaria 31.061 2,3 4.130 132,7Chequia 62.217 -0,3 5.883 115,4Chipre 4.883 1,9 5.979 137,5Croacia 16.442 -1,1 3.958 142,5Dinamarca 33.158 -0,3 5.759 93,2Eslovaquia 27.444 1,7 4.966 116,9Eslovenia 13.406 -1,8 6.809 127,0España 239.535 -1,6 5.641 117,5Estonia 8.597 -3,8 6.115 157,6Finlandia 83.227 -1,5 15.714 106,4Francia 441.596 -0,7 7.023 104,2Grecia 56.545 1,0 4.736 113,8Hungría 41.199 1,1 4.087 135,2Irlanda 28.984 1,0 6.369 119,3Italia 319.599 -0,7 5.167 105,3Letonia 7.296 -1,5 3.108 164,1Lituania 11.302 1,3 3.584 180,2Luxemburgo 6.347 -1,5 12.411 93,5Malta 2.630 4,8 5.512 137,2Países Bajos 112.599 -1,8 6.855 109,2Polonia 141.383 -2,8 3.972 139,7Portugal 48.300 -0,9 4.742 125,3Reino Unido 300.372 -2,0 4.895 84,7Rumanía 55.390 -1,4 2.384 129,5Suecia 127.583 -1,8 13.742 93,0Otros paísesAlbania 6.496 2,5 2.184 150,3Bosnia y Herzegovina
11.656 (**)
s.d. 3.242 s.d.
Georgia 12.774 1,4 2.944 s.d.Macedonia del N. 6.354 3,7 3.023 113,3Noruega 125.361 -1,0 25.522 103,7Serbia 33.938 -1,0 4.040 108,7Turquía 288.326 -0,1 3.549 237,6Ucrania 147.275 -5,6 s.d. s.d.
(*) Año 2000 = 100 (**) Calculado proporcionalmente con datos de 8 meses.D %: Variación porcentual de 2019 respecto a 2018. s.d. Sin datos.Nota del autor. Entendemos que deduce pérdidas en transporte y distribución.Es equivalente a energía disponible para el consumo / mercado interno. Fuente: Foro Nuclear con datos de Eurostat.
- 79 -
2
Cuad
ro 2
.24
POTE
NCI
A N
ETA
IN
STA
LAD
A P
OR
FU
ENTE
S Y
CUO
TA D
E A
UTO
PRO
DU
CTO
RES
EN
PA
ÍSES
DE
EUR
OPA
2018
MW
Nuc
lear
Com
bus
ti-b
les
(*)
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Térm
ica
Sola
r FV
Geo
tér-
mic
aTo
tal
D %
Cuo
ta d
e
Aut
op
rod
ucto
res
(MW
)
%
Aut
op
ro-
duc
tore
s
UE2
812
0.55
446
3.49
415
5.60
417
9.06
32.
306
114.
704
862
1.03
7.74
02,
191
.514
8,8
Ale
man
ia10
.799
103.
030
10.9
4058
.843
245
.179
3622
9.19
76,
411
.988
5,2
Aus
tria
0
6.53
314
.516
3.13
30
1.43
81
25.6
202,
81.
716
6,7
Bélg
ica
5.91
88.
204
1.41
83.
261
03.
987
022
.790
2,5
5.56
324
,4Bu
lgar
ia
2.00
84.
220
3.37
969
90
1.03
30
11.3
394,
423
42,
1Ch
equi
a4.
290
13.3
312.
265
316
02.
075
022
.277
0,0
1.92
88,
7Ch
ipre
01.
517
015
80
118
01.
794
0,5
784,
3Cr
oaci
a
02.
142
2.20
058
60
6810
5.00
60,
716
53,
3D
inam
arca
07.
945
96.
121
00
015
.073
5,2
1.63
710
,9Es
lova
qui
a
1.94
02.
651
2.52
84
047
10
7.62
5-0
,61.
107
14,5
Eslo
veni
a
688
1.51
51.
343
50
247
03.
798
5,0
403
10,6
Esp
aña
7.11
746
.009
20.0
8023
.405
2.30
44.
764
010
3.73
7-0
,1s.
d.
s.d
.Es
toni
a0
2.47
07
310
032
02.
819
10,9
260,
9Fi
nlan
dia
2.
784
8.90
23.
287
2.04
10
140
017
.154
-0,1
2.36
413
,8Fr
anci
a63
.130
19.7
8325
.793
14.9
000
9.61
716
133.
457
0,3
9.21
16,
9G
reci
a0
10.6
433.
409
2.87
70
2.65
20
19.5
810,
856
82,
9(C
ontin
úa)
- 80 -
2018
MW
Nuc
lear
Com
bus
ti-b
les
(*)
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Térm
ica
Sola
r FV
Geo
tér-
mic
aTo
tal
D %
Cuo
ta d
e
Aut
op
rod
ucto
res
(MW
)
%
Aut
op
ro-
duc
tore
s
Hun
gría
2.
013
6.08
357
329
072
63
9.24
94,
489
99,
7Irl
and
a0
6.75
252
93.
676
00
010
.982
3,5
403
3,7
Italia
0
61.2
7622
.499
10.2
300
20.1
0876
711
5.22
10,
95.
522
4,8
Leto
nia
01.
270
1.56
578
02
02.
915
-0,9
341,
2Li
tuan
ia
01.
837
877
533
082
03.
354
0,8
280
8,3
Luxe
mb
urgo
0
134
1.33
012
30
00
1.71
80,
418
810
,9M
alta
0
595
00
00
072
62,
713
618
,7Pa
íses
Baj
os48
525
.550
374.
393
04.
522
035
.024
3,6
10.0
5928
,7Po
loni
a0
34.3
142.
391
5.76
60
00
43.0
460,
53.
669
8,5
Portu
gal
08.
080
7.23
65.
172
066
729
21.1
861,
22.
236
10,6
Rein
o U
nid
o9.
314
59.2
784.
778
21.7
700
13.1
180
108.
279
-0,9
26.6
6824
,6Ru
man
ía
1.41
111
.022
6.70
13.
032
01.
386
023
.553
-0,1
2.98
512
,7Su
ecia
8.65
68.
408
16.4
317.
300
042
80
41.2
233,
61.
448
3,5
Cuot
a de
Aut
o-pr
oduc
tore
s UE
(M
W)
058
.053
1.79
75.
324
025
.886
191
.514
6,6
% A
utop
rodu
c-to
res
UE0,
012
,51,
23,
00,
022
,60,
28,
8
Otr
os P
aíse
s
Alb
ania
098
2.10
50
01
02.
204
2,7
s.d
.s.
d.
Bosn
ia y
H
erze
govi
na0
2.13
52.
236
510
180
4.44
01,
870
1,6
Geo
rgia
087
62.
695
200
00
3.59
130
,9s.
d.
s.d
.
Isla
ndia
011
62.
099
20
075
62.
973
5,3
s.d
.s.
d.
Koso
vo0
1.28
880
340
70
1.40
90,
0s.
d.
s.d
.
Mac
edon
ia
del
N.
01.
111
674
370
170
1.83
90,
2s.
d.
s.d
.
Mol
dav
ia0
425
1634
03
047
80,
312
025
,1
Mon
tene
gro
022
565
272
00
094
90,
1s.
d.
s.d
.
Nor
uega
01.
073
32.5
301.
710
00
035
.348
3,3
552
1,6
Serb
ia0
4.35
23.
043
227
011
07.
633
3,0
119
1,6
Turq
uía
046
.712
28.2
917.
005
05.
063
1.28
388
.551
3,9
6437
7,3
(*)
Incl
uye
tod
os lo
s co
mb
ustib
les,
fósi
les
y re
nova
ble
s.
D %
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r. s.
d. S
in d
atos
.Fu
ente
: Eur
osta
t.N
ota
del
aut
or. N
o fig
ura
des
glos
ada
la “
Pote
ncia
mar
ina
y d
e m
area
s” p
or s
u es
casa
mag
nitu
d: 2
43,6
MW
en
la U
E28,
de
los
que
218
MW
cor
resp
ond
en a
Fra
ncia
.(Con
tinua
ción
)
- 81 -
2
2018
MW
Nuc
lear
Com
bus
ti-b
les
(*)
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Térm
ica
Sola
r FV
Geo
tér-
mic
aTo
tal
D %
Cuo
ta d
e
Aut
op
rod
ucto
res
(MW
)
%
Aut
op
ro-
duc
tore
s
Hun
gría
2.
013
6.08
357
329
072
63
9.24
94,
489
99,
7Irl
and
a0
6.75
252
93.
676
00
010
.982
3,5
403
3,7
Italia
0
61.2
7622
.499
10.2
300
20.1
0876
711
5.22
10,
95.
522
4,8
Leto
nia
01.
270
1.56
578
02
02.
915
-0,9
341,
2Li
tuan
ia
01.
837
877
533
082
03.
354
0,8
280
8,3
Luxe
mb
urgo
0
134
1.33
012
30
00
1.71
80,
418
810
,9M
alta
0
595
00
00
072
62,
713
618
,7Pa
íses
Baj
os48
525
.550
374.
393
04.
522
035
.024
3,6
10.0
5928
,7Po
loni
a0
34.3
142.
391
5.76
60
00
43.0
460,
53.
669
8,5
Portu
gal
08.
080
7.23
65.
172
066
729
21.1
861,
22.
236
10,6
Rein
o U
nid
o9.
314
59.2
784.
778
21.7
700
13.1
180
108.
279
-0,9
26.6
6824
,6Ru
man
ía
1.41
111
.022
6.70
13.
032
01.
386
023
.553
-0,1
2.98
512
,7Su
ecia
8.65
68.
408
16.4
317.
300
042
80
41.2
233,
61.
448
3,5
Cuot
a de
Aut
o-pr
oduc
tore
s UE
(M
W)
058
.053
1.79
75.
324
025
.886
191
.514
6,6
% A
utop
rodu
c-to
res
UE0,
012
,51,
23,
00,
022
,60,
28,
8
Otr
os P
aíse
s
Alb
ania
098
2.10
50
01
02.
204
2,7
s.d
.s.
d.
Bosn
ia y
H
erze
govi
na0
2.13
52.
236
510
180
4.44
01,
870
1,6
Geo
rgia
087
62.
695
200
00
3.59
130
,9s.
d.
s.d
.
Isla
ndia
011
62.
099
20
075
62.
973
5,3
s.d
.s.
d.
Koso
vo0
1.28
880
340
70
1.40
90,
0s.
d.
s.d
.
Mac
edon
ia
del
N.
01.
111
674
370
170
1.83
90,
2s.
d.
s.d
.
Mol
dav
ia0
425
1634
03
047
80,
312
025
,1
Mon
tene
gro
022
565
272
00
094
90,
1s.
d.
s.d
.
Nor
uega
01.
073
32.5
301.
710
00
035
.348
3,3
552
1,6
Serb
ia0
4.35
23.
043
227
011
07.
633
3,0
119
1,6
Turq
uía
046
.712
28.2
917.
005
05.
063
1.28
388
.551
3,9
6437
7,3
(*)
Incl
uye
tod
os lo
s co
mb
ustib
les,
fósi
les
y re
nova
ble
s.
D %
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r. s.
d. S
in d
atos
.Fu
ente
: Eur
osta
t.N
ota
del
aut
or. N
o fig
ura
des
glos
ada
la “
Pote
ncia
mar
ina
y d
e m
area
s” p
or s
u es
casa
mag
nitu
d: 2
43,6
MW
en
la U
E28,
de
los
que
218
MW
cor
resp
ond
en a
Fra
ncia
.
- 82 -
Cuadro 2.25 PRECIOS DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA
DOMÉSTICO (*)
1er semestre 2019
Euros / 100 kWhPrecio
Impuestos (incluidos en precio) D%
IVA Otros
UE 28 21,47 3,06 4,90 4,5Alemania 30,88 4,93 11,22 3,4Austria 20,34 3,39 3,79 3,5Bélgica 28,39 4,86 4,05 0,5Bulgaria 9,97 1,66 0,00 1,8Chequia 17,48 3,04 0,11 11,1Chipre 22,03 3,36 1,05 16,4Croacia 13,21 1,52 1,41 0,8Dinamarca 29,84 5,97 13,03 -4,5Eslovaquia 15,77 2,63 3,52 0,7Eslovenia 16,34 2,95 2,14 1,3España 24,03 4,17 0,97 0,8Estonia 13,57 2,26 1,49 0,7Finlandia 17,34 3,36 2,25 7,6Francia 17,65 2,57 3,70 1,0Grecia 16,50 1,68 3,43 -1,3Hungría 11,20 2,38 0,00 -0,3Irlanda 24,23 2,89 1,07 2,3Italia 23,01 2,11 6,58 11,3Letonia 16,29 2,82 2,11 6,4Lituania 12,55 2,18 0,90 14,4Luxemburgo 17,98 1,32 3,40 7,6Malta 13,05 0,62 0,15 1,6Países Bajos 20,52 3,44 3,51 20,3Polonia 13,43 2,51 2,08 -4,8Portugal 21,50 4,02 6,47 -4,3Reino Unido 21,22 1,01 5,71 12,5Rumanía 13,58 2,17 1,58 1,9Suecia 20,15 4,03 3,15 6,6Otros paísesBosnia y Herzegovina 8,73 1,27 0,17 1,0Georgia 8,09 1,23 0,00 18,1Islandia 14,06 2,72 0,22 -9,0Kosovo 6,00 0,44 0,19 -5,2Macedonia del N. 7,83 1,19 0,00 0,3Moldavia 9,36 0,00 0,00 -8,2Montenegro 10,32 1,82 0,16 0,8Noruega 18,67 3,38 1,69 6,6Serbia 7,06 1,17 0,48 0,1Turquía 8,47 1,29 0,34 -6,3Ucrania 4,42 0,73 0,00 7,8
- 83 -
2
INDUSTRIAL (**)
1er semestre 2019
Euros / 100 kWhPrecio (***)
Impuestos no recuperables (incluidos en
precio)
D%
UE 28 12,35 3,66 8,3Alemania 15,57 7,02 3,9Austria 10,76 2,71 7,9Bélgica 11,50 3,43 5,0Bulgaria 8,87 0,10 9,5Chequia 7,68 0,11 4,8Chipre 16,19 1,07 15,2Croacia 10,34 1,47 4,0Dinamarca 7,07 0,72 -12,4Eslovaquia 12,86 3,65 10,3Eslovenia 9,59 1,68 11,5España 11,48 0,56 8,4Estonia 9,17 1,49 6,0Finlandia 7,09 0,70 4,1Francia 10,24 2,12 4,3Grecia 10,59 2,67 2,0Hungría 9,70 1,09 15,5Irlanda 14,00 0,70 6,0Italia 16,61 7,09 16,7Letonia 10,52 2,15 1,3Lituania 9,26 0,93 10,5Luxemburgo 8,97 0,81 7,7Malta 13,92 0,15 3,4Países Bajos 9,41 2,62 9,0Polonia 10,03 2,02 14,5Portugal 11,45 3,09 2,0Reino Unido 15,17 5,17 13,5Rumanía 9,72 1,51 17,0Suecia 7,38 0,05 7,9Otros paísesBosnia y Herzegovina 6,67 0,20 0,9Georgia 5,95 0,00 21,7Islandia 5,79 0,21 -24,7Kosovo 6,60 0,18 -11,5Macedonia del N. 6,87 0,00 10,1Moldavia 7,71 0,00 -12,4Montenegro 8,68 0,92 7,2Noruega 8,29 1,00 6,6Serbia 8,33 0,66 18,3Turquía 7,06 0,23 19,9Ucrania 6,56 0,00 10,3
(*) Doméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWh.(**) Industria: Banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWh.(***) Excluídos impuestos recuperables (IVA).D % Variación porcentual respecto a igual período del año anterior.Fuente: Eurostat.
- 84 -
Precios electricidad en Europa: Usos Domésticos(en orden descendente del precio final)
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33
Serbia
UcraniaKosovo
Maceonia del Norte
Turquía
Bulgaria
Georgia
Moldavia
Montenegro
LituaniaMalta
Hungría
Eslovenia
EstoniaPoloniaCroacia
Letonia
GreciaFinlandia
LuxemburgoNoruega
Chequia
Reino UnidoPaíses Bajos
Francia
UE 28Portugal
Suecia
ChipreItalia
BélgicaIrlanda
DinamarcaAlemania
Precio básico IVA Otros impuestos
España
Austria
EslovaquiaIslandia
Rumanía
Bosnia y Herzegovina
euros / 100 kWh
- 85 -
2
Precios electricidad en Europa: Usos Industriales(en orden descendente del precio)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Macedonia del Norte
Kosovo
Suecia
Ucrania
Polonia
Bosnia y Herzegovina
Chequia
Turquía
Bulgaria
Moldavia
Montenegro
Islandia
RumaníaHungría
Eslovenia
Países Bajos
Finlandia
Luxemburgo
LituaniaEstonia
Croacia
NoruegaSerbia
Francia
Letonia
España
Eslovaquia
Bélgica
Portugal
Grecia
Alemania
MaltaIrlanda
Italia
Reino Unido
Chipre
Georgia
euros / 100 kWh
Precio básico Impuestos no recuperables
Dinamarca
UE 28
Austria
Doméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWh.Industria: Banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWh.Datos para 1er semestre de 2019.Fuente: Eurostat
- 86 -
Cuadro 2.26 COMPONENTES DE LOS PRECIOS DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA
Doméstico (2.500-5.000 kWh/año
Suministro energía
Impuestos y tasas
Transporte y operación
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Montenegro
Países Bajos
Luxemburgo
Polonia
Francia
Noruega
Lituania
Moldavia
RumaníaSerbiaSuecia
Turquía
Irlanda
Letonia
Reino Unido
Islandia
Georgia
Grecia
Macedonia del N.
Hungría
Estonia
KosovoItalia
Finlandia
España
Croacia
Bulgaria
Chipre
Dinamarca
Eslovenia
Alemania
Bosnia y Herzegovina
Bélgica
UE 28
Austria
Albania
Portugal
Malta
Chequia
Eslovaquia
- 87 -
2
Datos de 2018.Fuente: Eurostat.
Industrial (500-2.000 MWh/año)
Suministro energía
Impuestos y tasas no recuperables
Transporte y operación
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Montenegro
Países Bajos
Luxemburgo
Polonia
Francia
Noruega
Lituania
Moldavia
Rumanía
Serbia
Suecia
Turquía
Irlanda
Letonia
Reino Unido
Islandia
Georgia
Grecia
Macedonia del N.
Hungría
Estonia
KosovoItalia
Finlandia
España
Croacia
Bulgaria
Chipre
Dinamarca
Eslovenia
Alemania
Bosnia y HerzegovinaBélgica
UE 28
Austria
Portugal
Malta
Chequia
Eslovaquia
- 88 -
Cuadro 2.27 SALDO DE INTERCAMBIOS DE ELECTRICIDAD EN EUROPA POR PAÍSES
GWh 2019% (*) 2018
Promedio 10 años
(**)UE 28 23.674,8 0,8 28.133,1 15.261,0Alemania -32.668,7 -6,9 -48.486,0 -31.761,5Austria 3.128,6 4,7 8.946,8 6.347,8Bélgica -1.854,6 -2,3 17.327,6 8.896,3Bulgaria -5.811,0 -18,7 -7.807,0 -7.835,9Chequia -13.096,6 -21,0 -13.907,1 -14.637,6Chipre 0,0 0,0 0,0 0,0Croacia 6.140,5 37,3 5.399,4 5.604,0Dinamarca 5.791,8 17,5 5.224,3 3.042,6Eslovaquia 1.699,0 6,2 3.681,0 1.641,5Eslovenia -399,4 -3,0 -502,2 -1.386,5España 6.862,3 2,9 11.102,1 -1.607,9Estonia 2.159,0 25,1 -1.896,7 -2.290,9Finlandia 20.041,0 24,1 19.937,0 16.321,3Francia -58.037,2 -13,1 -63.268,9 -48.189,7Grecia 9.943,6 17,6 6.518,9 5.671,5Hungría 12.585,4 30,5 14.348,2 10.420,8Irlanda 616,0 2,1 -27,7 578,4Italia 38.165,0 11,9 43.909,0 42.887,2Letonia 1.118,0 15,3 908,0 1.283,4Lituania 9.343,7 82,7 9.632,4 6.477,8Luxemburgo 5.878,8 92,6 6.161,3 5.014,9Malta (***) 636,3 24,2 620,7 1.004,1Países Bajos 854,9 0,8 5.861,0 9.196,8Polonia 10.623,0 7,5 5.694,5 -433,5Portugal 3.399,7 7,0 -2.658,0 1.362,6Reino Unido 21.170,5 7,0 19.107,7 13.127,9Rumanía 1.516,0 2,7 -2.544,0 -3.254,7Suecia -26.130,6 -20,5 -17.229,3 -11.621,8Otros países (***)Albania 2.406,0 37,0 -913,3 1.643,7Bosnia y Herzegovina -3.248,1 -27,9 s.d -2.642,3Georgia 1.383,1 10,8 920,2 210,7Macedonia del N. 1.827,9 28,8 1.919,8 2.205,7Montenegro -81,0 -13,6 6.238,0 632,7Noruega 43,9 0,0 -10.149,2 -9.904,0Serbia 75,6 0,2 106,5 -511,1Turquía -576,8 -0,2 -607,6 2.442,1Ucrania -4.048,3 -2,7 -3.052,3 -6.076,6
Saldo positivo=Importaciones. s.d. Sin datos.(*) Saldo respecto al consumo de electricidad de 2019 en % (**) Promedio anual del período 2009-2018, excepto (***) en los que el promedio es única-mente de los años del período de los que se poseen datos.Fuente: Eurostat y Foro Nuclear.
- 89 -
2
Cuad
ro 2
.28
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EL
ECTR
ICID
AD
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
480,
660
3,8
606,
966
3,7
662,
765
4,4
-1,3
2,5
Esta
dos
Uni
dos
3.23
2,8
4.05
2,3
4.39
4,3
4.34
8,7
4.30
2,5
4.46
0,8
3,7
16,8
Méx
ico
117,
620
3,6
275,
631
0,3
329,
133
2,1
0,9
1,2
Tota
l No
rtea
mér
ica
3.83
1,0
4.85
9,7
5.27
6,7
5.32
2,7
5.29
4,4
5.44
7,3
2,9
20,5
Arg
entin
a51
,089
,012
6,0
145,
414
5,6
146,
60,
70,
6Br
asil
222,
834
8,9
515,
858
1,2
588,
058
8,0
0,0
2,2
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a50
7,6
807,
71.
139,
51.
295,
91.
311,
61.
305,
3-0
,54,
9A
lem
ania
549,
957
6,6
633,
164
8,1
653,
764
8,7
-0,8
2,4
Esp
aña
151,
922
4,5
300,
428
1,0
275,
627
5,0
-0,2
1,0
Fran
cia
420,
854
0,0
569,
357
0,3
554,
157
4,2
3,6
2,2
Italia
216,
927
6,6
302,
128
3,0
295,
829
0,6
-1,8
1,1
Nor
uega
121,
814
3,0
123,
614
4,5
149,
414
7,0
-1,6
0,6
Polo
nia
136,
314
5,2
157,
716
4,9
170,
517
0,1
-0,2
0,6
Rein
o U
nid
o31
9,7
377,
138
2,1
338,
933
8,6
333,
9-1
,41,
3Su
ecia
146,
514
5,6
148,
316
2,1
164,
316
3,5
-0,4
0,6
Turq
uía
57,5
124,
921
1,2
261,
829
7,3
302,
51,
81,
1U
cran
ia29
8,8
171,
418
8,8
163,
715
5,4
159,
42,
50,
6To
tal E
uro
pa
3.21
2,8
3.62
0,2
4.06
5,7
3.98
2,8
4.06
1,8
4.07
7,3
0,4
15,3
(Con
tinúa
)
- 90 -
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal %
Rusi
a1.
082,
287
7,8
1.03
8,0
1.06
7,5
1.08
9,6
1.11
0,8
1,9
4,2
Tota
l CEI
1.36
3,7
1.07
1,7
1.28
4,0
1.34
0,9
1.38
1,7
1.41
7,4
2,6
5,3
Ara
bia
Sau
dí
79,9
138,
725
1,4
359,
738
2,1
383,
80,
41,
4Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os17
,139
,993
,912
7,4
134,
613
6,9
1,8
0,5
Irán
57,7
119,
323
5,7
280,
230
5,2
310,
81,
81,
2To
tal O
rient
e M
edio
253,
747
0,7
885,
01.
128,
71.
219,
31.
240,
41,
74,
7Eg
ipto
42,0
73,3
144,
418
1,8
193,
220
0,0
3,5
0,8
Sud
áfric
a16
7,2
210,
725
9,6
250,
125
5,1
256,
00,
41,
0To
tal Á
fric
a31
8,9
440,
067
1,7
786,
882
9,6
853,
72,
93,
2A
ustra
lia15
5,7
216,
825
1,0
254,
325
9,0
261,
40,
91,
0Ch
ina
621,
21.
355,
64.
207,
25.
814,
66.
604,
57.
111,
87,
726
,7Co
rea
del
Sur
118,
529
0,4
495,
054
7,8
576,
459
4,3
3,1
2,2
Ind
ia28
7,8
571,
493
7,5
1.31
7,3
1.47
0,3
1.56
1,1
6,2
5,9
Ind
ones
ia33
,193
,316
9,8
234,
025
4,6
267,
35,
01,
0Ja
pón
881,
51.
099,
71.
156,
01.
030,
11.
050,
11.
051,
60,
14,
0M
alas
ia23
,064
,512
0,1
147,
216
2,3
168,
43,
80,
6Pa
qui
stán
46,0
63,7
100,
011
0,5
126,
614
0,6
11,1
0,5
Taila
ndia
44,1
95,5
157,
617
7,8
176,
717
7,6
0,5
0,7
Taiw
an90
,218
4,8
247,
125
8,2
270,
327
3,6
1,2
1,0
Vie
tnam
8,7
26,6
91,7
157,
919
2,5
212,
910
,60,
8To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
2.46
7,5
4.27
8,3
8.25
1,7
10.4
29,1
11.5
78,2
12.2
73,6
6,0
46,1
TOTA
L M
UN
DO
11.9
55,0
15.5
48,3
21.5
74,3
24.2
86,9
25.6
76,6
26.6
14,8
3,7
100,
0
OCD
E7.
746,
29.
849,
810
.992
,310
.929
,811
.057
,211
.233
,61,
642
,2N
o O
CDE
4.20
8,8
5.69
8,5
10.5
82,0
13.3
57,1
14.6
19,4
15.3
81,2
5,2
57,8
UE
282.
594,
93.
037,
73.
364,
73.
236,
73.
290,
43.
282,
2-0
,212
,3
Dat
os d
e p
rod
ucci
ón b
ruta
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior
CEI:
Com
unid
ad d
e es
tad
os in
dep
end
ient
es.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2019
).N
OTA
DEL
AU
TOR:
No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 91 -
2
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal %
Rusi
a1.
082,
287
7,8
1.03
8,0
1.06
7,5
1.08
9,6
1.11
0,8
1,9
4,2
Tota
l CEI
1.36
3,7
1.07
1,7
1.28
4,0
1.34
0,9
1.38
1,7
1.41
7,4
2,6
5,3
Ara
bia
Sau
dí
79,9
138,
725
1,4
359,
738
2,1
383,
80,
41,
4Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os17
,139
,993
,912
7,4
134,
613
6,9
1,8
0,5
Irán
57,7
119,
323
5,7
280,
230
5,2
310,
81,
81,
2To
tal O
rient
e M
edio
253,
747
0,7
885,
01.
128,
71.
219,
31.
240,
41,
74,
7Eg
ipto
42,0
73,3
144,
418
1,8
193,
220
0,0
3,5
0,8
Sud
áfric
a16
7,2
210,
725
9,6
250,
125
5,1
256,
00,
41,
0To
tal Á
fric
a31
8,9
440,
067
1,7
786,
882
9,6
853,
72,
93,
2A
ustra
lia15
5,7
216,
825
1,0
254,
325
9,0
261,
40,
91,
0Ch
ina
621,
21.
355,
64.
207,
25.
814,
66.
604,
57.
111,
87,
726
,7Co
rea
del
Sur
118,
529
0,4
495,
054
7,8
576,
459
4,3
3,1
2,2
Ind
ia28
7,8
571,
493
7,5
1.31
7,3
1.47
0,3
1.56
1,1
6,2
5,9
Ind
ones
ia33
,193
,316
9,8
234,
025
4,6
267,
35,
01,
0Ja
pón
881,
51.
099,
71.
156,
01.
030,
11.
050,
11.
051,
60,
14,
0M
alas
ia23
,064
,512
0,1
147,
216
2,3
168,
43,
80,
6Pa
qui
stán
46,0
63,7
100,
011
0,5
126,
614
0,6
11,1
0,5
Taila
ndia
44,1
95,5
157,
617
7,8
176,
717
7,6
0,5
0,7
Taiw
an90
,218
4,8
247,
125
8,2
270,
327
3,6
1,2
1,0
Vie
tnam
8,7
26,6
91,7
157,
919
2,5
212,
910
,60,
8To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
2.46
7,5
4.27
8,3
8.25
1,7
10.4
29,1
11.5
78,2
12.2
73,6
6,0
46,1
TOTA
L M
UN
DO
11.9
55,0
15.5
48,3
21.5
74,3
24.2
86,9
25.6
76,6
26.6
14,8
3,7
100,
0
OCD
E7.
746,
29.
849,
810
.992
,310
.929
,811
.057
,211
.233
,61,
642
,2N
o O
CDE
4.20
8,8
5.69
8,5
10.5
82,0
13.3
57,1
14.6
19,4
15.3
81,2
5,2
57,8
UE
282.
594,
93.
037,
73.
364,
73.
236,
73.
290,
43.
282,
2-0
,212
,3
Dat
os d
e p
rod
ucci
ón b
ruta
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior
CEI:
Com
unid
ad d
e es
tad
os in
dep
end
ient
es.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2019
).N
OTA
DEL
AU
TOR:
No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 92 -
Cuad
ro 2
.29
PREV
ISIO
NES
DE
PRO
DU
CCIÓ
N E
LÉCT
RIC
A S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
EN E
L M
UN
DO
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Pro
duc
ció
n hi
stó
rica
Prev
isio
nes
Pro
duc
ció
nCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)
TWh
2010
2018
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Carb
ón8.
666
10.1
2311
.464
12.9
2332
,830
,21,
1
Petró
leo
976
808
669
603
1,9
1,4
-1,3
Gas
4.83
36.
118
8.08
610
.186
23,1
23,8
2,3
Nuc
lear
2.75
62.
718
3.11
23.
597
8,9
8,4
1,3
Reno
vab
les
4.25
76.
799
11.6
2715
.485
33,2
36,2
3,8
Hid
rául
ica
3.44
34.
203
5.17
15.
923
14,8
13,8
1,6
Bio
ener
gía
369
636
1.02
21.
256
2,9
2,9
3,1
Eól
ica
341
1.26
52.
955
4.25
88,
49,
95,
7 G
eoté
rmic
a68
9016
125
80,
50,
64,
9 F
otov
olta
ica
3259
22.
265
3.65
86,
58,
58,
6 S
olar
térm
ica
212
4610
40,
10,
210
,5 M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
11
728
0,0
0,1
16,0
Tota
l21
.522
26.6
0334
.988
42.8
2410
0,0
100,
02,
2
- 93 -
2
ESCE
NA
RIO
“PO
LÍTI
CAS
DEC
LARA
DA
S” (
**)
Prev
isio
nes
Pro
duc
ció
n%
de
dife
renc
ia c
on
es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
TWh
2030
2040
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Carb
ón10
.408
10.4
31-9
,2-1
9,3
30,5
25,2
0,1
Petró
leo
622
490
-7,0
-18,
71,
81,
2-2
,3
Gas
7.52
98.
899
-6,9
-12,
622
,121
,51,
7
Nuc
lear
3.07
33.
475
-1,3
-3,4
9,0
8,4
1,1
Reno
vab
les
12.4
7918
.049
7,3
16,6
36,6
43,6
4,5
Hid
rául
ica
5.25
56.
098
1,6
3,0
15,4
14,7
1,7
Bio
ener
gía
1.08
51.
459
6,2
16,2
3,2
3,5
3,8
Eól
ica
3.31
75.
226
12,3
22,7
9,7
12,6
6,7
Geo
térm
ica
182
316
13,0
22,5
0,5
0,8
5,9
Fot
ovol
taic
a2.
562
4.70
513
,128
,67,
511
,49,
9 S
olar
térm
ica
6719
645
,788
,50,
20,
513
,7 M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
1049
42,9
75,0
0,0
0,1
19,0
Tota
l34
.140
41.3
73-2
,4-3
,410
0,0
100,
02,
0
- 94 -
ESCE
NA
RIO
“D
ESA
RRO
LLO
SO
STEN
IBLE
” (*
**)
Prev
isio
nes
Pro
duc
ció
n%
de
dife
renc
ia c
on
esce
nario
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)TW
h20
3020
4020
3020
4020
3020
4020
18-4
0Ca
rbón
5.50
42.
428
-52,
0-8
1,2
17,3
6,3
-6,3
Petró
leo
355
197
-46,
9-6
7,3
1,1
0,5
-6,2
Gas
7.04
35.
584
-12,
9-4
5,2
22,1
14,4
-0,4
Nuc
lear
3.43
54.
409
10,4
22,6
10,8
11,4
2,2
Reno
vab
les
15.4
3426
.065
32,7
68,3
48,5
67,3
6,3
Hid
rául
ica
5.68
56.
934
9,9
17,1
17,9
17,9
2,3
Bio
ener
gía
1.33
52.
196
30,6
74,8
4,2
5,7
5,8
Eól
ica
4.45
38.
295
50,7
94,8
14,0
21,4
8,9
Geo
térm
ica
282
552
75,2
114,
00,
91,
48,
6 F
otov
olta
ica
3.51
37.
208
55,1
97,0
11,0
18,6
12,0
Sol
ar té
rmic
a15
380
523
2,6
674,
00,
52,
121
,2 M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
1475
100,
016
7,9
0,0
0,2
21,3
Tota
l31
.800
38.7
13-9
,1-9
,610
0,0
100,
01,
7
(1) T
asa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%.
(*) E
n es
te e
scen
ario
, el m
und
o d
e la
ene
rgía
con
tinua
por
la “s
end
a” a
ctua
l, sin
cam
bio
s ad
icio
nale
s en
sus
pol
ítica
s.
(**)
El
Esce
nario
d
e Po
lític
as D
ecla
rad
as in
corp
ora
las
inte
ncio
nes
y ob
jetiv
os q
ue y
a ha
n sid
o an
unci
ados
. Qui
ere
refle
jar e
n d
ond
e va
a e
star
el s
ecto
r de
la e
nerg
ía e
n la
s p
róxi
mas
déc
adas
de
acue
rdo
con
las
inic
iativ
as p
olíti
cas
ya a
nunc
iad
as. L
a d
eman
da
de
ener
gía
se c
onsid
era
que
cre
ce a
l 1%
anu
al h
asta
204
0. L
as e
misi
ones
sig
uen
crec
iend
o ha
sta
des
pué
s d
e 20
40.
(***
) El E
scen
ario
de
Des
arro
llo S
oste
nib
le tr
aza
un c
amin
o p
ara
alca
nzar
com
ple
tam
ente
los
obje
tivos
de
ener
gía
sost
enib
le, r
equi
riend
o ca
mb
ios
exte
nsiv
os y
ráp
idos
en
tod
as la
s ár
eas
del
sist
ema
ener
getic
o.
Se a
linea
con
las
ind
icac
ione
s d
el A
cuer
do
de
París
par
a m
ante
ner e
l inc
rem
ento
de
tem
per
atur
a “b
ien
por
deb
ajo
de
2ºC
con
esfu
erzo
s p
ara
limita
rlo a
1,5
º” y
cum
ple
con
los
obje
tivos
del
ac
ceso
uni
vers
al a
ser
vici
os e
nerg
étic
os y
de
un a
ire m
ás li
mp
io. L
a am
plit
ud d
e la
s ne
cesid
ades
mun
dia
les
exig
e so
luci
ones
com
ple
jas,
no
simp
les
ni s
enci
llas.
Las
red
ucci
ones
drá
stic
as d
e em
ision
es s
e co
nsig
uen
en to
dos
los
ámb
itos
grac
ias
a la
col
abor
ació
n d
e m
últip
les
fuen
tes
ener
gétic
as y
tecn
olog
ías,
resu
ltand
o en
ser
vici
os e
nerg
étic
os e
ficie
ntes
y e
conó
mic
os p
ara
tod
os.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
9 (IE
A).
Not
a d
el a
utor
. Las
pro
duc
cion
es to
tale
s q
ue fi
gura
n en
las
8 co
lum
nas
de
pro
duc
ción
son
sie
mp
re a
lgo
más
ele
vad
as q
ue la
sum
a ar
itmét
ica
de
las
dis
tinta
s fu
ente
s. E
sas
dife
-re
ncia
s os
cila
n en
tre 2
8 y
37 T
Wh.
- 95 -
2
Cuadro 2.30 AVANCE 2020. BALANCE ELÉCTRICO. TOTAL ESPAÑA
Datos provisionales a 3.6.2020
GWh1.1 a
31.5.20 D %
Año móvil hasta
31.5.20 D %Nuclear 22.534 -4,8 54.677 -0,9Eólica 22.143 -7,7 52.396 9,1Hidráulica 15.349 44,7 29.457 7,1Ciclo combinado 13.241 -16,9 52.553 46,3Cogeneración 10.932 -13,9 27.843 -6,7Solar fotovoltaica 5.469 52,0 11.111 33,8Carbón 2.735 -65,7 7.423 -77,4Otras renovables 1.758 20,5 3.916 8,3Fuel + Gas 1.724 -27,8 5.033 -21,3Solar térmica 1.347 -33,5 4.487 -11,5Turbinación bombeo 1.304 66,9 2.165 49,0Residuos no renovables 806 -16,4 2.064 -14,1Residuos renovables 262 -25,1 802 -9,8Hidroeólica 7 -14,7 22 3,6Consumos en bombeo -2.530 88,6 -4.213 76,4Saldo I. internacionales 3.929 -12,5 6.302 -44,8Demanda en b.c. 101.010 -7,8 256.036 -3,9EVOLUCIÓN MENSUAL DE LA DEMANDA EN B.C.
ENE FEB MAR ABR MAYAÑO 2020 GWH 23.818 20.961 20.862 17.003 18.366
D % -3,0 -1,5 -4,9 -17,8 -13,1
D %: Variación porcentual respecto igual período de 2019.Balance eléctrico: asignación de unidades de producción según combustible principal.Otras renovables: incluye biogás, biomasa, hidráulica marina y geotérmica.Turbinación de bombeo puro + estimación de turbinación de bombeo mixto.Ciclo combinado: Incluye funcionamiento en ciclo abierto.Fuel + Gas: En el sistema eléctrico nacional se incluye la generación con grupos auxiliares de Baleares.Demanda corregida: corregidos los efectos de temperatura y laboralidad.Valor positivo: saldo importador; valor negativo: saldo exportador.Fuente: REE.Nota del autor. Entendemos que se refieren a valores de producción netos.
- 97 -
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España ............................ 993.2 Datos de explotación de las centrales nucleares
en España. Evolución ........................................... 1003.3 Fechas históricas y autorizaciones de explota-
ción de las centrales nucleares españolas .......... 1043.4 Producción de combustible nuclear en España.
Evolución ............................................................. 1053.5 Procedencia de los concentrados de uranio
comprados por España en 2019 ........................ 1053.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo ........................................................ 106
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución ........ 107
3.8 Reactores en situación de operar, construcción y anunciados por países en el mundo .................. 108
3.9 Número de reactores y potencia nuclear según antigüedad de los reactores en el mundo.......... 109
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en si-tuación de operar en el mundo .......................... 110
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo .................................... 121
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en construcción en el mundo .................................. 122
3.13 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ..................................................................... 127
3.14 Centrales nucleares en Europa y otros países con autorización para la continuidad de su operación .. 129
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explo-tación a largo plazo en Estados Unidos ............. 131
Págs.
NUCLEAR
- 98 -
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ................................................................. 133
3.17 Solicitudes de licencias combinadas para nue-vas centrales nucleares en Estados Unidos......... 134
3.18 Producción histórica de uranio en el mundo ..... 1353.19 Reservas de uranio. Desglose por países y rango
de coste .............................................................. 1383.20 Estimación de las necesidades anuales de ura-
nio para reactores hasta 2035 en el mundo ........ 1413.21 Capacidad teórica de producción de uranio
hasta 2035 en el mundo ...................................... 1423.22 Precio del uranio en Zona Euratom. Evolución ... 1443.23 Capacidad de enriquecimiento de uranio en el
mundo ................................................................. 1443.24 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ................................................................... 1453.25 Características principales de los reactores
nucleares ............................................................. 1463.26 Avance 2020. Producción energía nuclear.
España .......................................................... 146
- 99 -
3
Cuad
ro 3
.1
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral
Loca
lizac
ión
Po
tenc
ia e
léct
rica
inic
ial (
MW
) (*
) Po
tenc
ia e
léct
rica
actu
al (
MW
)Ti
po
de
reac
tor
(sum
inis
trad
or)
Esta
do
act
ual
Titu
lar
A
lmar
az I
Alm
araz
(Cá
cere
s)93
01.
049,
4 P
WR
(Wes
tingh
ouse
)En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
sep
tiem
bre
de
1983
Ib
erd
rola
53%
End
esa
36%
N
atur
gy 1
1%
Alm
araz
IIA
lmar
az (
Cáce
res)
930
1.04
4,5
PW
R (W
estin
ghou
se)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e ju
lio d
e 19
84Ib
erd
rola
53%
End
esa
36%
N
atur
gy 1
1%
Asc
ó I
Asc
ó (T
arra
gona
)93
01.
032,
5 P
WR
(Wes
tingh
ouse
)En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
dic
iem
bre
de
1984
En
des
a 10
0%
Asc
ó II
Asc
ó (T
arra
gona
)93
01.
027,
2 P
WR
(Wes
tingh
ouse
)En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
86
End
esa
85%
Iber
dro
la 1
5%
Cofre
ntes
Cofre
ntes
(V
alen
cia)
975
1.09
2,0
BW
R (G
ener
al E
lect
ric)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e m
arzo
de
1985
Ib
erd
rola
100
%
Van
del
lós
IIV
and
elló
s (T
arra
gona
) 98
21.
087,
1 P
WR
(Wes
tingh
ouse
)En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
88
End
esa
72%
Iber
dro
la 2
8%
Trill
o I
Trill
o (G
uad
alaj
ara)
1.00
01.
066,
0 P
WR
(Sie
men
s-KW
U)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e ag
osto
de
1988
Ib
erd
rola
48%
Nat
urgy
34
,5%
ED
P 15
,5%
N
ucle
nor(
**)
2%
(*)
Al i
nici
o d
e la
exp
lota
ción
com
erci
al(*
*) N
ucle
nor s
e en
cuen
tra p
artic
ipad
a p
or E
ndes
a (5
0%)
e Ib
erd
rola
(50
%)
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
(d
atos
a 2
4.4.
2020
)
- 100 -
Cuad
ro 3
.2
DA
TOS
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2015
2018
2019
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
380,
41.
168,
41.
161,
3--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)3.
989,
84.
029,
23.
680,
43.
836,
70,
00,
00,
0 A
LMA
RAZ
I6.
843,
37.
764,
77.
823,
38.
173,
58.
777,
58.
141,
18.
984,
0 A
LMA
RAZ
II7.
054,
77.
681,
78.
536,
77.
265,
07.
927,
78.
176,
57.
982,
1 A
SCÓ
I5.
797,
78.
012,
48.
019,
48.
358,
37.
718,
37.
907,
19.
027,
7 A
SCÓ
II7.
041,
78.
795,
27.
762,
17.
641,
48.
780,
28.
811,
67.
872,
5 C
OFR
ENTE
S8.
484,
57.
715,
37.
029,
89.
549,
37.
733,
19.
150,
38.
386,
6 V
AN
DEL
LÓS
II7.
876,
28.
304,
84.
894,
38.
860,
07.
787,
85.
216,
67.
686,
2 T
RILL
O7.
976,
38.
733,
48.
642,
58.
230,
08.
463,
48.
267,
28.
456,
4TO
TAL
55.4
44,4
62.2
05,2
57.5
49,7
61.9
14,3
57.1
88,0
55.6
70,4
58.3
95,5
FACT
OR
DE
CARG
A (
%)
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
27,1
483
,13
88,3
5--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,01
98,4
390
,16
93,9
9--
----
ALM
ARA
Z I
84,0
090
,80
91,4
190
,30
95,4
888
,56
97,7
3 A
LMA
RAZ
II86
,59
89,0
099
,44
84,6
386
,65
89,3
787
,24
ASC
Ó I
70,9
089
,86
88,6
692
,41
85,3
487
,42
99,8
1 A
SCÓ
II86
,44
98,6
786
,26
84,9
297
,58
97,9
287
,49
CO
FREN
TES
97,8
385
,66
73,4
999
,82
80,8
495
,65
87,6
7 V
AN
DEL
LÓS
II89
,55
87,4
051
,39
93,0
481
,78
54,7
880
,71
TRIL
LO85
,42
93,2
792
,55
88,1
390
,63
88,5
390
,56
GLO
BAL
85,4
990
,96
83,3
9 9
0,80
88
,26
85,8
990
,10
FACT
OR
DE
OPE
RACI
ÓN
(%
) J
OSÉ
CA
BRER
A(*
)55
,489
,50
90,1
7--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)10
0,00
99,3
590
,71
95,1
7--
----
ALM
ARA
Z I
88,0
092
,69
93,3
893
,00
98,3
290
,57
100,
00 A
LMA
RAZ
II91
,11
92,9
910
0,00
86,4
388
,00
90,9
689
,32
ASC
Ó I
72,9
191
,48
97,5
793
,96
88,1
988
,11
100,
00 A
SCÓ
II87
,74
99,7
488
,80
86,5
698
,82
97,9
688
,84
CO
FREN
TES
99,2
388
,89
77,2
610
0,00
83,6
396
,31
89,6
7 V
AN
DEL
LÓS
II90
,84
89,4
053
,15
94,6
783
,95
56,8
783
,26
TRI
LLO
86,7
493
,94
93,3
390
,98
91,5
389
,51
91,8
7 G
LOBA
L88
,21
93,0
786
,14
92,9
790
,26
87,0
591
,79
FACT
OR
DE
DIS
PON
IBIL
IDA
D (
%)
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,0
683
,81
88,3
5--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,27
98,8
290
,12
93,9
0--
----
ALM
ARA
Z I
86,4
491
,52
92,9
790
,38
96,6
289
,96
99,4
8 A
LMA
RAZ
II90
,24
91,0
399
,97
85,4
587
,08
90,3
988
,66
ASC
Ó I
71,3
590
,73
89,0
693
,50
85,0
187
,26
99,8
7 A
SCÓ
II86
,72
99,2
286
,95
85,9
696
,95
97,3
587
,77
CO
FREN
TES
98,0
087
,75
75,9
799
,06
81,6
395
,00
88,2
2 V
AN
DEL
LÓS
II89
,93
88,1
252
,28
94,2
083
,03
55,7
381
,81
TRI
LLO
86,4
493
,69
93,0
288
,76
91,2
689
,28
91,5
9G
LOBA
L87
,18
91,9
484
,32
91,3
388
,72
86,2
991
,06
- 101 -
3
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 3
.2
DA
TOS
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2015
2018
2019
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
380,
41.
168,
41.
161,
3--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)3.
989,
84.
029,
23.
680,
43.
836,
70,
00,
00,
0 A
LMA
RAZ
I6.
843,
37.
764,
77.
823,
38.
173,
58.
777,
58.
141,
18.
984,
0 A
LMA
RAZ
II7.
054,
77.
681,
78.
536,
77.
265,
07.
927,
78.
176,
57.
982,
1 A
SCÓ
I5.
797,
78.
012,
48.
019,
48.
358,
37.
718,
37.
907,
19.
027,
7 A
SCÓ
II7.
041,
78.
795,
27.
762,
17.
641,
48.
780,
28.
811,
67.
872,
5 C
OFR
ENTE
S8.
484,
57.
715,
37.
029,
89.
549,
37.
733,
19.
150,
38.
386,
6 V
AN
DEL
LÓS
II7.
876,
28.
304,
84.
894,
38.
860,
07.
787,
85.
216,
67.
686,
2 T
RILL
O7.
976,
38.
733,
48.
642,
58.
230,
08.
463,
48.
267,
28.
456,
4TO
TAL
55.4
44,4
62.2
05,2
57.5
49,7
61.9
14,3
57.1
88,0
55.6
70,4
58.3
95,5
FACT
OR
DE
CARG
A (
%)
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
27,1
483
,13
88,3
5--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,01
98,4
390
,16
93,9
9--
----
ALM
ARA
Z I
84,0
090
,80
91,4
190
,30
95,4
888
,56
97,7
3 A
LMA
RAZ
II86
,59
89,0
099
,44
84,6
386
,65
89,3
787
,24
ASC
Ó I
70,9
089
,86
88,6
692
,41
85,3
487
,42
99,8
1 A
SCÓ
II86
,44
98,6
786
,26
84,9
297
,58
97,9
287
,49
CO
FREN
TES
97,8
385
,66
73,4
999
,82
80,8
495
,65
87,6
7 V
AN
DEL
LÓS
II89
,55
87,4
051
,39
93,0
481
,78
54,7
880
,71
TRIL
LO85
,42
93,2
792
,55
88,1
390
,63
88,5
390
,56
GLO
BAL
85,4
990
,96
83,3
9 9
0,80
88
,26
85,8
990
,10
FACT
OR
DE
OPE
RACI
ÓN
(%
) J
OSÉ
CA
BRER
A(*
)55
,489
,50
90,1
7--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)10
0,00
99,3
590
,71
95,1
7--
----
ALM
ARA
Z I
88,0
092
,69
93,3
893
,00
98,3
290
,57
100,
00 A
LMA
RAZ
II91
,11
92,9
910
0,00
86,4
388
,00
90,9
689
,32
ASC
Ó I
72,9
191
,48
97,5
793
,96
88,1
988
,11
100,
00 A
SCÓ
II87
,74
99,7
488
,80
86,5
698
,82
97,9
688
,84
CO
FREN
TES
99,2
388
,89
77,2
610
0,00
83,6
396
,31
89,6
7 V
AN
DEL
LÓS
II90
,84
89,4
053
,15
94,6
783
,95
56,8
783
,26
TRI
LLO
86,7
493
,94
93,3
390
,98
91,5
389
,51
91,8
7 G
LOBA
L88
,21
93,0
786
,14
92,9
790
,26
87,0
591
,79
FACT
OR
DE
DIS
PON
IBIL
IDA
D (
%)
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,0
683
,81
88,3
5--
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,27
98,8
290
,12
93,9
0--
----
ALM
ARA
Z I
86,4
491
,52
92,9
790
,38
96,6
289
,96
99,4
8 A
LMA
RAZ
II90
,24
91,0
399
,97
85,4
587
,08
90,3
988
,66
ASC
Ó I
71,3
590
,73
89,0
693
,50
85,0
187
,26
99,8
7 A
SCÓ
II86
,72
99,2
286
,95
85,9
696
,95
97,3
587
,77
CO
FREN
TES
98,0
087
,75
75,9
799
,06
81,6
395
,00
88,2
2 V
AN
DEL
LÓS
II89
,93
88,1
252
,28
94,2
083
,03
55,7
381
,81
TRI
LLO
86,4
493
,69
93,0
288
,76
91,2
689
,28
91,5
9G
LOBA
L87
,18
91,9
484
,32
91,3
388
,72
86,2
991
,06
- 102 -
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2015
2018
2019
FACT
OR
DE
IND
ISPO
NIB
ILID
AD
NO
PRO
GRA
MA
DA
(%
) J
OSÉ
CA
BRER
A(*
)34
,71
5,46
3,64
----
----
SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
0,44
1,10
1,93
2,82
----
-- A
LMA
RAZ
I2,
930,
930,
033,
071,
390,
030,
51 A
LMA
RAZ
II1,
111,
480,
033,
370,
000,
001,
36 A
SCÓ
I1,
281,
112,
966,
313,
242,
440,
00 A
SCÓ
II0,
720,
612,
961,
672,
322,
532,
51 C
OFR
ENTE
S1,
591,
531,
540,
530,
164,
580,
16 V
AN
DEL
LÓS
II0,
512,
3835
,56
5,66
3,90
18,9
57,
13 T
RILL
O0,
070,
301,
671,
000,
000,
110,
60 G
LOBA
L1,
831,
326,
323,
201,
574,
171,
70
PARA
DA
S RE
ACT
OR
2005
2010
2015
2018
2019
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
01
2--
----
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0
00
01
3--
----
----
--N
/AN
/AN
/A A
LMA
RAZ
I1
21
02
00
01
00
10
00
ALM
ARA
Z II
01
11
21
00
20
01
00
1 A
SCÓ
I2
21
11
00
01
00
10
00
ASC
Ó II
12
00
01
01
00
20
11
1 C
OFR
ENTE
S2
01
00
00
02
01
10
02
VA
ND
ELLÓ
S II
01
10
10
10
10
32
30
1 T
RILL
O0
21
01
10
01
00
10
01
TO
TAL
612
82
86
11
80
67
41
6
PAN
P: P
arad
as A
utom
átic
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PNP:
Par
adas
No
Prog
ram
adas
. PP
: Par
adas
Pro
gram
adas
(in
cluy
e re
carg
as).
DEF
INIC
ION
ESFa
cto
r d
e ca
rga:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
elé
ctric
a p
rod
ucid
a en
un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e o
per
ació
n: R
elac
ión
entre
el n
úmer
o d
e ho
ras
que
la c
entra
l ha
esta
do
acop
lad
a a
la re
d y
el n
úmer
o to
tal d
e ho
ras
del
per
íod
o co
nsid
erad
o.Fa
cto
r de
ind
isp
oni
bili
dad
pro
gram
ada:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
que
se
ha d
ejad
o d
e p
rod
ucir
por
par
adas
o re
duc
cion
es d
e p
oten
cia
pro
gram
adas
en
un p
erío
do
atrib
uib
les
a la
pro
pia
cen
tral y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e in
dis
po
nib
ilid
ad n
o p
rogr
amad
a: R
elac
ión
entre
la e
nerg
ía q
ue s
e ha
dej
ado
de
pro
duc
ir p
or p
arad
as o
red
ucci
ones
de
pot
enci
a no
pro
gram
adas
atri
bui
ble
s a
la
pro
pia
cen
tral e
n un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e d
isp
oni
bili
dad
: Com
ple
men
to a
100
de
los
fact
ores
de
Ind
isp
onib
ilid
ad P
rogr
amad
a y
No
Prog
ram
ada.
(*)
La C
N J
osé
Cab
rera
ces
ó su
op
erac
ión
el 3
0 d
e ab
ril d
e 20
06.
(**)
La
Cent
ral d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a ce
só d
efini
tivam
ente
su
oper
ació
n tra
s la
pub
licac
ión
de
la O
.M. E
TU/7
54/2
017
del
MIN
ETA
D D
E 1.
8.17
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar.
(Con
tinua
ción
)
- 103 -
3
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2015
2018
2019
FACT
OR
DE
IND
ISPO
NIB
ILID
AD
NO
PRO
GRA
MA
DA
(%
) J
OSÉ
CA
BRER
A(*
)34
,71
5,46
3,64
----
----
SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
0,44
1,10
1,93
2,82
----
-- A
LMA
RAZ
I2,
930,
930,
033,
071,
390,
030,
51 A
LMA
RAZ
II1,
111,
480,
033,
370,
000,
001,
36 A
SCÓ
I1,
281,
112,
966,
313,
242,
440,
00 A
SCÓ
II0,
720,
612,
961,
672,
322,
532,
51 C
OFR
ENTE
S1,
591,
531,
540,
530,
164,
580,
16 V
AN
DEL
LÓS
II0,
512,
3835
,56
5,66
3,90
18,9
57,
13 T
RILL
O0,
070,
301,
671,
000,
000,
110,
60 G
LOBA
L1,
831,
326,
323,
201,
574,
171,
70
PARA
DA
S RE
ACT
OR
2005
2010
2015
2018
2019
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
01
2--
----
----
-- S
AN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0
00
01
3--
----
----
--N
/AN
/AN
/A A
LMA
RAZ
I1
21
02
00
01
00
10
00
ALM
ARA
Z II
01
11
21
00
20
01
00
1 A
SCÓ
I2
21
11
00
01
00
10
00
ASC
Ó II
12
00
01
01
00
20
11
1 C
OFR
ENTE
S2
01
00
00
02
01
10
02
VA
ND
ELLÓ
S II
01
10
10
10
10
32
30
1 T
RILL
O0
21
01
10
01
00
10
01
TO
TAL
612
82
86
11
80
67
41
6
PAN
P: P
arad
as A
utom
átic
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PNP:
Par
adas
No
Prog
ram
adas
. PP
: Par
adas
Pro
gram
adas
(in
cluy
e re
carg
as).
DEF
INIC
ION
ESFa
cto
r d
e ca
rga:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
elé
ctric
a p
rod
ucid
a en
un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e o
per
ació
n: R
elac
ión
entre
el n
úmer
o d
e ho
ras
que
la c
entra
l ha
esta
do
acop
lad
a a
la re
d y
el n
úmer
o to
tal d
e ho
ras
del
per
íod
o co
nsid
erad
o.Fa
cto
r de
ind
isp
oni
bili
dad
pro
gram
ada:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
que
se
ha d
ejad
o d
e p
rod
ucir
por
par
adas
o re
duc
cion
es d
e p
oten
cia
pro
gram
adas
en
un p
erío
do
atrib
uib
les
a la
pro
pia
cen
tral y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e in
dis
po
nib
ilid
ad n
o p
rogr
amad
a: R
elac
ión
entre
la e
nerg
ía q
ue s
e ha
dej
ado
de
pro
duc
ir p
or p
arad
as o
red
ucci
ones
de
pot
enci
a no
pro
gram
adas
atri
bui
ble
s a
la
pro
pia
cen
tral e
n un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e d
isp
oni
bili
dad
: Com
ple
men
to a
100
de
los
fact
ores
de
Ind
isp
onib
ilid
ad P
rogr
amad
a y
No
Prog
ram
ada.
(*)
La C
N J
osé
Cab
rera
ces
ó su
op
erac
ión
el 3
0 d
e ab
ril d
e 20
06.
(**)
La
Cent
ral d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a ce
só d
efini
tivam
ente
su
oper
ació
n tra
s la
pub
licac
ión
de
la O
.M. E
TU/7
54/2
017
del
MIN
ETA
D D
E 1.
8.17
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar.
- 104 -
Cuad
ro 3
.3
FECH
AS
HIS
TÓR
ICA
S Y
AU
TOR
IZA
CIO
NES
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
SPA
ÑO
LAS
Cent
ral
Perm
iso
de
cons
truc
ció
nPr
imer
a co
nexi
ón
a la
re
d e
léct
rica
Inic
io d
e la
op
erac
ión
com
erci
alA
uto
rizac
ión
d
e ex
plo
taci
ón
vige
nte
Plaz
o d
e va
lidez
Alm
araz
I 2
de
julio
de
1973
1 d
e m
ayo
de
1981
1 d
e se
ptie
mb
re d
e 19
838
de
juni
o d
e 20
10 (
1)10
año
sA
lmar
az II
2
de
julio
de
1973
8 d
e oc
tub
re d
e 19
831
de
julio
de
1984
8 d
e ju
nio
de
2010
(2)
10 a
ños
Asc
ó I
16 d
e m
ayo
de
1974
13 d
e ag
osto
de
1983
10 d
e d
icie
mb
re d
e 19
842
de
octu
bre
de
2011
(3)
10 a
ños
Asc
ó II
7 d
e m
arzo
de
1975
23 d
e oc
tub
re d
e 19
8531
de
mar
zo d
e 19
862
de
octu
bre
de
2011
(4)
10 a
ños
Cofre
ntes
9 d
e se
ptie
mb
re d
e 19
7514
de
octu
bre
de
1984
11 d
e m
arzo
de
1985
20 d
e m
arzo
de
2011
(5)
10 a
ños
Trill
o I
17 d
e ag
osto
de
1979
23 d
e m
ayo
de1
988
6 d
e ag
osto
de
1988
17 d
e no
viem
bre
de
2014
10 a
ños
Van
del
lós
II 29
de
dic
iem
bre
de
1980
12 d
e d
icie
mb
re d
e 19
878
de
mar
zo d
e 19
8826
de
julio
de
2010
(6)
10 a
ños
(1)
El 2
2 d
e m
arzo
de
2019
se
solic
itó re
nova
ción
de
la a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
has
ta e
l 1 d
e no
viem
bre
de
2027
(2)
El 2
2 d
e m
arzo
de
2019
se
solic
itó re
nova
ción
de
la a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
has
ta e
l 31
de
octu
bre
de
2028
(3)
El 2
7 d
e m
arzo
de
2020
se
solic
itó re
nova
ción
de
la a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
has
ta e
l 2 d
e oc
tub
re d
e 20
30(4
) El
27
de
mar
zo d
e 20
20 s
e so
licitó
reno
vaci
ón d
e la
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
el 2
de
octu
bre
de
2031
(5)
El 2
6 d
e m
arzo
de
2020
se
solic
itó re
nova
ción
de
la a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
has
ta e
l 30
de
novi
emb
re d
e 20
30(6
) El
27
de
mar
zo d
e 20
19 s
e so
licitó
reno
vaci
ón d
e la
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
el 2
6 d
e ju
lio d
e 20
30Fu
ente
: For
o N
ucle
ar (
dat
os a
31.
3.20
20).
- 105 -
3
Cuadro 3.4 PRODUCCIÓN DE COMBUSTIBLE NUCLEAR EN ESPAÑA (*). EVOLUCION
NÚMERO DE ELEMENTOS 2010 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Elementos PWR: 496 558 616 513 523 557 505Elementos BWR: 438 298 238 90 216 58 110TOTAL 934 856 854 603 739 615 615CCNN nacionales 383 184 374 188 366 96 352Exportación 551 672 480 415 373 519 263TOTAL 934 856 854 603 739 615 615
TONELADAS DE URANIO 2010 2014 2015 2016 2017 2018 2019
En elementos PWR: 243,9 283,5 293,9 260,0 260,0 273,7 238,38En elementos BWR: 78,1 59,8 34,6 31,0 26,1 2,65 35,32TOTAL 322,0 343,3 328,5 291,0 286,1 276,3 273,7CCNN nacionales 133,6 94,5 124,9 103,0 123,0 85,7 133,88Exportación 189,0 248,8 203,6 188,0 163,1 190,6 139,82TOTAL 322,1 343,3 328,5 291,0 286,1 276,3 273,7
(*) Producidos por ENUSA Industrias Avanzadas S.A.,S.M.E..Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear.
Cuadro 3.5 PROCEDENCIA DE LOS CONCENTRADOS DE URANIO COMPRADOS POR ESPAÑA EN 2019
Rusia; 36,40%
Niger; 18,40%
Uzbequistán; 23,10%
Canadá; 11,40%
Namibia; 6,10% Kazajistán; 3,40% Australia; 1,30%
Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas S.A., S.M.E.
- 106 -
Cuadro 3.6 POTENCIA, PRODUCCIÓN NUCLEAR, FACTOR DE CARGA Y APORTACIÓN AL TOTAL DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EL MUNDO
Num. react.
Potencia neta (MW)
Prod 2019 (TWh) D%
Factor de carga
2019 (%)
Electricidad de origen nuclear en 2019 (%)
Alemania 6 8.113 75,07 4,5 105,63 12,40Argentina 3 1.633 7,92 22,8 55,36 5,92Armenia 1 375 2,03 7,4 61,80 27,80Bélgica 7 5.918 41,30 52,9 79,67 47,56Brasil 2 1.884 16,13 2,9 97,73 2,72Bulgaria 2 1.966 16,56 2,7 96,16 37,53Canadá 19 13.554 95,11 0,1 80,10 14,90Chequia 6 3.932 28,58 1,2 82,97 35,23China 48 45.518 348,35 21,6 87,36 4,88Corea del Sur
24 23.123 145,91 14,8 72,03 27,20
Eslovaquia 4 1.814 15,37 11,5 96,72 53,86Eslovenia 1 688 5,53 0,9 91,76 37,04España 7 7.117 58,39 4,9 93,66 21,41Estados Unidos
96 97.565 809,40 0,3 94,70 19,70
Finlandia 4 2.784 22,93 4,8 94,02 34,71Francia 58 63.130 379,50 -3,5 68,62 70,58Hungria 4 1.902 15,41 3,8 92,49 49,24India 22 6.255 40,74 15,1 74,35 3,23Iran 1 915 5,86 -7,0 73,11 1,84Japón 37 35.947 65,64 33,4 20,84 7,54Méjico 2 1.552 13,20 0,0 97,09 5,30Países Bajos
1 482 3,70 10,8 87,63 3,15
Pakistan 5 1.318 9,03 -2,8 78,21 6,60Reino Unido
15 8.923 60,05 1,6 76,82 17,80
Rumania 2 1.300 10,35 -0,9 90,89 18,47Rusia 38 28.415 208,78 9,1 83,88 19,71Sudáfrica 2 1.860 13,59 28,7 83,41 6,74Suecia 7 7.706 55,87 -12,5 82,76 33,97Suiza 4 2.960 16,55 -32,4 63,83 23,86Taiwan 4 3.844 31,15 16,9 92,51 13,40Ucrania 15 13.107 83,01 -1,6 72,30 53,91Mundo 447 395.532 2.701,01 4,9 73,65 ---
Datos de 2019 a 31.05.2020.D % = Tasa de variación porcentual de la producción del año 2019 respecto a 2018.Fuente: PRIS-IAEA y Foro Nuclear.
- 107 -
3
Cuadro 3.7 POTENCIA Y REACTORES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR POR PAÍSES EN EL MUNDO. EVOLUCIÓN
1990 2000 2010 2015 2018 2019
Uds MW(e) Uds MW(e) Uds MW(e) Uds MW(e) Uds MW(e) Uds MW(e)
Alemania 21 21.250 19 21.283 17 20.490 8 10.799 7 9.515 6 8.113Argentina 2 935 2 978 2 935 3 1.632 3 1.633 3 1.633Armenia 1 376 1 375 1 375 1 375 1 375Bélgica 7 5.501 7 5.712 7 5.926 7 5.913 7 5.918 7 5.918Brasil 1 626 2 1.976 2 1.884 2 1.884 2 1.884 2 1.884Bulgaria 5 2.585 6 3.760 2 1.906 2 1.926 2 1.966 2 1.966Canadá 20 13.993 14 9.998 18 12.604 19 13.524 19 13.554 19 13.554Chequia 4 1.632 5 2.611 6 3.675 6 3.930 6 3.932 6 3.932China 3 2.188 13 10.065 31 26.774 46 42.788 48 45.518Corea del Sur
9 7.220 16 12.990 21 18.698 24 21.733 24 22.444 24 23.123
Eslova-quia
4 1.632 6 2.440 4 1.816 4 1.814 4 1.814 4 1.814
Eslovenia 1 620 1 676 1 666 1 688 1 688 1 688España 9 7.099 9 7.468 8 7.514 7 7.117 7 7.117 7 7.117Estados Unidos
108 96.228 103 96.297 104 101.211 99 99.167 98 99.061 96 97.565
Finlandia 4 2.310 4 2.656 4 2.716 4 2.752 4 2.764 4 2.784Francia 56 55.808 59 63.080 58 63.130 58 63.130 58 63.130 58 63.130Hungria 4 1.710 4 1.729 4 1.889 4 1.889 4 1.902 4 1.902India 7 1.324 14 2.508 19 4.189 21 5.308 22 6.255 22 6.255Iran 1 915 1 915 1 915Japón 41 30.867 52 43.245 54 46.821 43 40.290 39 36.974 37 35.947Kazakhas-tan
1 135
Lituania 2 2.760 2 2.370Méjico 1 640 2 1.290 2 1.300 2 1.440 2 1.552 2 1.552Países Bajos
2 539 1 449 1 482 1 482 1 482 1 482
Pakistan 1 125 2 425 2 425 3 690 5 1.318 5 1.318Reino Unido
37 11.360 33 12.490 19 10.137 15 8.918 15 8.923 15 8.923
Rumania 1 655 2 1.300 2 1.300 2 1.300 2 1.300Rusia 29 18.898 30 19.848 32 22.693 35 25.413 36 27.308 38 28.415Sudáfrica 2 1.840 2 1.840 2 1.800 2 1.860 2 1.860 2 1.860Suecia 12 9.826 11 9.397 10 9.303 10 9.648 8 8.613 7 7.706Suiza 5 2.942 5 3.170 5 3.238 5 3.333 5 3.333 4 2.960Taiwan 6 4.828 6 4.884 6 4.892 6 5.052 5 4.448 4 3.844Ucrania 15 13.020 13 11.195 15 13.107 15 13.107 15 13.107 15 13.107Mundo 416 318.253 435 349.984 441 375.277 441 382.807 451 396.911 447 395.532Núm. paises
29 31 30 31 31 31
Datos de potencia neta a 31 de diciembre del año que figura en la cabecera.Fuente: PRIS-IAEA hasta 31.12.18 y Foro Nuclear, con datos PRIS-IAEA y WNA, 2019.
- 108 -
Cuadro 3.8 REACTORES EN SITUACIÓN DE OPERAR, CONSTRUCCIÓN Y ANUNCIADOS POR PAÍSES EN EL MUNDO
En situación de operar En construcción Planificados (*) Propuestos (**)
uds. MWe(***) uds. MWe uds. MWe uds. MWe Alemania 6 8.113 0 0 0 0 0 0Arabia Saudita 0 0 0 0 0 0 16 17.000Argentina 3 1.633 1 25 1 1.150 2 1.350Armenia 1 375 0 0 0 0 1 1.060Bangladesh 0 0 2 2.160 0 0 2 2.400Bélgica 7 5.918 0 0 0 0 0 0Bielorusia 0 0 2 2.220 0 0 2 2.400Brasil 2 1.884 1 1.405 0 0 4 4.000Bulgaria 2 1.966 0 0 1 1.000 1 1.000Canadá 19 13.554 0 0 0 0 2 1.500Chequia 6 3.932 0 0 2 2.400 2 2.400China 48 45.518 10 9.448 43 49.810 170 199.610Corea del Sur 24 23.123 4 5.360 0 0 2 2.800Egipto 0 0 0 0 4 4.800 0 0Emiratos A.U. 0 0 4 5.380 2 1.900 2 2.000Eslovaquia 4 1.814 2 880 0 0 1 1.200Eslovenia 1 688 0 0 0 0 1 1.000España 7 7.117 0 0 0 0 0 0Estados Unidos 96 97.565 2 2.234 3 2.550 18 8.000Finlandia 4 2.784 1 1.600 1 1.250 0 0Francia 58 63.130 1 1.630 0 0 0 0Hungria 4 1.902 0 0 2 2.400 0 0India 22 6.255 7 4.824 14 10.500 28 32.000Iran 1 915 1 974 1 1.057 5 2.760Japón 37 35.947 2 2.653 1 1.385 8 11.562Jordania 0 0 0 0 0 0 1 1.000Kazakhstan 0 0 0 0 0 0 2 600Lituania 0 0 0 0 0 0 2 2.700Méjico 2 1.552 0 0 0 0 3 3.000Países Bajos 1 482 0 0 0 0 0 0Pakistan 5 1.318 2 2.028 1 1.170 0 0Polonia 0 0 0 0 0 0 6 6.000Reino Unido 15 8.923 1 1.630 3 5.060 6 7.820Rumania 2 1.300 0 0 2 1.440 1 720Rusia 38 28.415 4 4.525 24 25.810 22 21.000Sudáfrica 2 1.860 0 0 0 0 8 9.600Suecia 7 7.706 0 0 0 0 0 0Suiza 4 2.960 0 0 0 0 0 0Tailandia 0 0 0 0 0 0 2 2.000Taiwan 4 3.844 2 2.600 0 0 0 0Turquía 0 0 1 1.114 3 3.600 8 9.500Ucrania 15 13.107 2 2.070 2 1.900 2 2.400Uzbequistán 0 0 0 0 2 2.400 2 2.400Mundo 447 395.532 52 54.565 110 121.582 330 360.782
Datos a 31 de diciembre de 2019.(*) Aprobados, financiación y compromisos firmes y la mayoría con expectativas de estar operando en la década de 2020. En este apartado se incluyen también los reactores en construcción suspendida en la actualidad.(**) Existen programas específicos o propuestas de localización (fecha de ope-ración muy incierta).(***) Potencia neta para “En Situación de Operar” y “En construcción” y Potencia bruta para el resto.Fuente: World Nuclear Association, PRIS-IAEA y Foro Nuclear.
- 109 -
3
Cuadro 3.9 NÚMERO DE REACTORES Y POTENCIA NUCLEAR SEGÚN ANTIGÜEDAD DE LOS REACTORES EN EL MUNDO
Reactores conectados en 2020 se les asigna “0” años.Fuente: IAEA. Datos a 22.1.20.
0
50.0
00
100.0
00
150.0
00
200.0
00
250.0
00
300.0
00
350.0
00
400.0
00
03
69
12
15
18
21
24
27
30
33
36
39
45
42
48
51
AÑ
OS D
E A
NTIG
ÜED
AD
0510
15
20
25
30
35
40
POTENCIA ACUMULADA (MW netos)
NÚM. REACTORES
Nú
m.
de
re
acto
res
Pote
nc
ia
- 110 -
Cuadro 3.10 RELACIÓN NOMINAL DE CENTRALES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR EN EL MUNDO
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
ALEMANIABROKDORF PWR 1.410 1.480 12 / 1986 KWUEMSLAND PWR 1.335 1.406 6 / 1988 KWUGROHNDE PWR 1.360 1.430 2 / 1985 KWUGUNDREMMINGEN-C BWR 1.288 1.344 1 / 1985 KWUISAR-2 PWR 1.410 1.485 4 / 1988 KWUNECKARWESTHEIM-2 PWR 1.310 1.400 4 / 1989 KWUARGENTINAATUCHA-1 PHWR 340 362 6 / 1974 SIEMENSATUCHA-2 PHWR 693 745 5 / 2016 SIEMENSEMBALSE PHWR 600 648 1 / 1984 AECLARMENIAARMENIAN-2 PWR 375 408 5 / 1980 FAEABÉLGICADOEL-1 PWR 433 454 2 / 1975 ACECOWENDOEL-2 PWR 433 454 12 / 1975 ACECOWENDOEL-3 PWR 1.006 1.056 10 / 1982 FRAMACECDOEL-4 PWR 1.033 1.090 7 / 1985 ACECOWENTIHANGE-1 PWR 962 1.009 10 / 1975 ACLFTIHANGE-2 PWR 1.008 1.055 6 / 1983 FRAMACECTIHANGE-3 PWR 1.038 1.089 9 / 1985 ACECOWENBRASILANGRA-1 PWR 609 640 1 / 1985 WHANGRA-2 PWR 1.275 1.350 2 / 2001 KWUBULGARIAKOZLODUY-5 PWR 963 1.000 12 / 1988 AEEKOZLODUY-6 PWR 1.003 1.000 12 / 1993 AEECANADÁBRUCE-1 PHWR 760 830 9 / 1977 OH/AECLBRUCE-2 PHWR 760 830 9 / 1977 OH/AECLBRUCE-3 PHWR 750 830 2 / 1978 OH/AECLBRUCE-4 PHWR 750 830 1 / 1979 OH/AECLBRUCE-5 PHWR 817 872 3 / 1985 OH/AECLBRUCE-6 PHWR 817 891 9 / 1984 OH/AECLBRUCE-7 PHWR 817 872 4 / 1986 OH/AECLBRUCE-8 PHWR 817 872 5 / 1987 OH/AECLDARLINGTON-1 PHWR 878 934 11 / 1992 OH/AECLDARLINGTON-2 PHWR 878 934 10 / 1990 OH/AECLDARLINGTON-3 PHWR 878 934 2 / 1993 OH/AECLDARLINGTON-4 PHWR 878 934 6 / 1993 OH/AECLPICKERING-1 PHWR 515 542 7 / 1971 OH/AECLPICKERING-4 PHWR 515 542 6 / 1973 OH/AECLPICKERING-5 PHWR 516 540 5 / 1983 OH/AECLPICKERING-6 PHWR 516 540 2 / 1984 OH/AECLPICKERING-7 PHWR 516 540 1 / 1985 OH/AECL
(Continúa)
- 111 -
3
(Continúa)
(Continuación)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
PICKERING-8 PHWR 516 540 2 / 1986 OH/AECLPOINT LEPREAU PHWR 660 705 2 / 1983 AECLCHEQUIADUKOVANY-1 PWR 468 500 5 / 1985 SKODADUKOVANY-2 PWR 471 500 3 / 1986 SKODADUKOVANY-3 PWR 468 500 12 / 1986 SKODADUKOVANY-4 PWR 471 500 7 / 1987 SKODATEMELIN-1 PWR 1.027 1.082 6 / 2002 SKODATEMELIN-2 PWR 1.027 1.082 4 / 2003 SKODACHINACEFR FBR 20 25 s.d. IZCHANGJIANG-1 PWR 601 650 12 / 2015 DECCHANGJIANG-2 PWR 601 650 8 / 2016 DECDAYA BAY-1 PWR 944 984 2 / 1994 FRAMDAYA BAY-2 PWR 944 984 5 / 1994 FRAMFANGCHENGGANG-1 PWR 1.000 1.086 1 / 2016 DECFANGCHENGGANG-2 PWR 1.000 1.086 10 / 2016 DECFANGJIASHAN-1 PWR 1.012 1.089 12 / 2014 NPICFANGJIASHAN-2 PWR 1.012 1.089 2 / 2015 NPICFUQING-1 PWR 1.000 1.089 11 / 2014 NPICFUQING-2 PWR 1.000 1.089 10 / 2015 NPICFUQING-3 PWR 1.000 1.089 10 / 2016 NPICFUQING-4 PWR 1.000 1.089 9 / 2017 NPICHAIYANG-1 PWR 1.170 1.250 10 / 2018 WHHAIYANG-2 PWR 1.170 1.250 1 / 2019 WHHONGYANHE-1 PWR 1.061 1.119 6 / 2013 DECHONGYANHE-2 PWR 1.061 1.119 5 / 2014 DECHONGYANHE-3 PWR 1.061 1.119 8 / 2015 DECHONGYANHE-4 PWR 1.000 1.119 9 / 2016 DECLING AO-1 PWR 950 990 5 / 2002 FRAMLING AO-2 PWR 950 990 1 / 2003 FRAMLING AO-3 PWR 1.007 1.086 9 / 2010 DECLING AO-4 PWR 1.007 1.086 8 / 2011 DECNINGDE-1 PWR 1.018 1.089 4 / 2013 DECNINGDE-2 PWR 1.018 1.089 5 / 2014 SHENINGDE-3 PWR 1.018 1.089 6 / 2015 CFHININGDE-4 PWR 1.018 1.089 7 / 2016 CFHIQINSHAN 2-1 PWR 610 650 4 / 2002 CNNCQINSHAN 2-2 PWR 610 650 5 / 2004 CNNCQINSHAN 2-3 PWR 619 660 10 / 2010 CNNCQINSHAN 2-4 PWR 610 660 12 / 2011 CNNCQINSHAN 3-1 PHWR 677 728 12 / 2002 AECLQINSHAN 3-2 PHWR 677 728 7 / 2003 AECLQINSHAN-1 PWR 298 330 4 / 1994 CNNCSANMEN-1 PWR 1.157 1.251 9 / 2018 WH/MHISANMEN-2 PWR 1.157 1.251 11 / 2018 WH/MHITAISHAN-1 PWR 1.660 1.750 12 / 2018 AREVATAISHAN-2 PWR 1.660 1.750 6/2019 (*) AREVATIANWAN-1 PWR 990 1.060 5 / 2007 IZTIANWAN-2 PWR 990 1.060 8 / 2007 IZ
- 112 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
TIANWAN-3 PWR 1.045 1.126 2 / 2018 IZTIANWAN-4 PWR 1.045 1.126 7 / 2018 IZYANGJIANG-1 PWR 1.000 1.086 3 / 2014 CFHIYANGJIANG-2 PWR 1.000 1.086 6 / 2015 CFHIYANGJIANG-3 PWR 1.000 1.086 1 / 2016 CFHIYANGJIANG-4 PWR 1.000 1.086 3 / 2017 CFHIYANGJIANG-5 PWR 1.000 1.086 7 / 2018 CFHIYANGJIANG-6 PWR 1.000 1.086 7 / 2019 CFHICOREA DEL SURHANBIT-1 PWR 995 1.029 8 / 1986 WHHANBIT-2 PWR 988 1.026 6 / 1987 WHHANBIT-3 PWR 986 1.039 3 / 1995 DHICKAECHANBIT-4 PWR 970 1.022 1 / 1996 DHICKAECHANBIT-5 PWR 989 1.048 5 / 2002 DHICKOPCHANBIT-6 PWR 990 1.049 12 / 2002 DHICKOPCHANUL-1 PWR 964 1.007 9 / 1988 FRAMHANUL-2 PWR 966 1.010 9 / 1989 FRAMHANUL-3 PWR 994 1.048 8 / 1998 DHICKOPCHANUL-4 PWR 997 1.053 12 / 1999 DHICKOPCHANUL-5 PWR 996 1.050 7 / 2004 DHICKOPCHANUL-6 PWR 995 1.049 4 / 2005 DHICKOPCKORI-2 PWR 642 681 7 / 1983 WHKORI-3 PWR 1.011 1.044 9 / 1985 WHKORI-4 PWR 1.012 1.044 4 / 1986 WHSHIN-KORI-1 PWR 994 1.044 2 / 2011 DHICKOPCSHIN-KORI-2 PWR 992 1.045 7 / 2012 DHICKOPCSHIN-KORI-3 PWR 1.416 1.485 12 / 2016 DHICKOPCSHIN-KORI-4 PWR 1.383 1.400 8 / 2019 DHICKOPCSHIN-WOLSONG-1 PWR 997 1.048 7 / 2012 DHICKOPCSHIN-WOLSONG-2 PWR 993 1.050 7 / 2015 DHICKOPCWOLSONG-2 PHWR 611 629 7 / 1997 AECL/DHIWOLSONG-3 PHWR 630 653 7 / 1998 AECL/DHIWOLSONG-4 PHWR 622 630 10 / 1999 AECL/DHIESLOVAQUIABOHUNICE-3 PWR 471 505 2 / 1985 SKODABOHUNICE-4 PWR 471 505 12 / 1985 SKODAMOCHOVCE-1 PWR 436 470 10 / 1998 SKODAMOCHOVCE-2 PWR 436 470 4 / 2000 SKODAESLOVENIAKRSKO PWR 688 727 1 / 1983 WHESPAÑAALMARAZ-1 PWR 1.011 1.049 9 / 1983 WHALMARAZ-2 PWR 1.006 1.044 7 / 1984 WHASCO-1 PWR 995 1.033 12 / 1984 WHASCO-2 PWR 997 1.035 3 / 1986 WHCOFRENTES BWR 1.064 1.102 3 / 1985 GETRILLO-1 PWR 1.003 1.066 8 / 1988 KWUVANDELLOS-2 PWR 1.045 1.087 3 / 1988 WHESTADOS UNIDOSANO-1 PWR 836 903 12 / 1974 B&W
- 113 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
ANO-2 PWR 993 1.065 3 / 1980 CEBEAVER VALLEY-1 PWR 908 959 10 / 1976 WHBEAVER VALLEY-2 PWR 905 958 11 / 1987 WHBRAIDWOOD-1 PWR 1.194 1.270 7 / 1988 WHBRAIDWOOD-2 PWR 1.160 1.230 10 / 1988 WHBROWNS FERRY-1 BWR 1.101 1.155 8 / 1974 GEBROWNS FERRY-2 BWR 1.104 1.155 3 / 1975 GEBROWNS FERRY-3 BWR 1.105 1.155 3 / 1977 GEBRUNSWICK-1 BWR 938 990 3 / 1977 GEBRUNSWICK-2 BWR 932 960 11 / 1975 GEBYRON-1 PWR 1.164 1.242 9 / 1985 WHBYRON-2 PWR 1.136 1.210 8 / 1987 WHCALLAWAY-1 PWR 1.215 1.275 12 / 1984 WHCALVERT CLIFFS-1 PWR 863 918 5 / 1975 CECALVERT CLIFFS-2 PWR 855 911 4 / 1977 CECATAWBA-1 PWR 1.160 1.188 6 / 1985 WHCATAWBA-2 PWR 1.150 1.188 8 / 1986 WHCLINTON-1 BWR 1.062 1.098 11 / 1987 GECOLUMBIA BWR 1.131 1.190 12 / 1984 GECOMANCHE PEAK-1 PWR 1.218 1.259 8 / 1990 WHCOMANCHE PEAK-2 PWR 1.207 1.250 8 / 1993 WHCOOK-1 PWR 1.030 1.131 8 / 1975 WHCOOK-2 PWR 1.168 1.231 7 / 1978 WHCOOPER BWR 764 801 7 / 1974 GEDAVIS BESSE-1 PWR 894 925 7 / 1978 B&WDIABLO CANYON-1 PWR 1.138 1.197 5 / 1985 WHDIABLO CANYON-2 PWR 1.118 1.197 3 / 1986 WHDRESDEN-2 BWR 894 950 6 / 1970 GEDRESDEN-3 BWR 879 935 11 / 1971 GEDUANE ARNOLD-1 BWR 601 624 2 / 1975 GEFARLEY-1 PWR 874 918 12 / 1977 WHFARLEY-2 PWR 883 928 7 / 1981 WHFERMI-2 BWR 1.095 1.198 1 / 1988 GEFITZPATRICK BWR 813 849 7 / 1975 GEGINNA PWR 560 608 7 / 1970 WHGRAND GULF-1 BWR 1.401 1.500 7 / 1985 GEHARRIS-1 PWR 932 960 5 / 1987 WHHATCH-1 BWR 876 911 12 / 1975 GEHATCH-2 BWR 883 921 9 / 1979 GEHOPE CREEK-1 BWR 1.172 1.240 12 / 1986 GEINDIAN POINT-2 PWR 998 1.067 8 / 1974 WHINDIAN POINT-3 PWR 1.030 1.085 8 / 1976 WHLASALLE-1 BWR 1.137 1.207 1 / 1984 GELASALLE-2 BWR 1.140 1.207 10 / 1984 GELIMERICK-1 BWR 1.099 1.194 2 / 1986 GELIMERICK-2 BWR 1.134 1.194 1 / 1990 GEMCGUIRE-1 PWR 1.158 1.215 12 / 1981 WHMCGUIRE-2 PWR 1.158 1.215 3 / 1984 WHMILLSTONE-2 PWR 869 918 12 / 1975 CEMILLSTONE-3 PWR 1.210 1.280 4 / 1986 WH
- 114 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
MONTICELLO BWR 628 691 6 / 1971 GENINE MILE POINT-1 BWR 613 642 12 / 1969 GENINE MILE POINT-2 BWR 1.277 1.320 3 / 1988 GENORTH ANNA-1 PWR 948 990 6 / 1978 WHNORTH ANNA-2 PWR 944 1.011 12 / 1980 WHOCONEE-1 PWR 846 891 7 / 1973 B&WOCONEE-2 PWR 848 891 9 / 1974 B&WOCONEE-3 PWR 859 900 12 / 1974 B&WPALISADES PWR 805 850 12 / 1971 CEPALO VERDE-1 PWR 1.311 1.414 1 / 1986 CEPALO VERDE-2 PWR 1.314 1.414 9 / 1986 CEPALO VERDE-3 PWR 1.312 1.414 1 / 1988 CEPEACH BOTTOM-2 BWR 1.232 1.412 7 / 1974 GEPEACH BOTTOM-3 BWR 1.251 1.412 12 / 1974 GEPERRY-1 BWR 1.240 1.303 11 / 1987 GEPOINT BEACH-1 PWR 591 640 12 / 1970 WHPOINT BEACH-2 PWR 591 640 10 / 1972 WHPRAIRIE ISLAND-1 PWR 522 566 12 / 1973 WHPRAIRIE ISLAND-2 PWR 519 560 12 / 1974 WHQUAD CITIES-1 BWR 908 940 2 / 1973 GEQUAD CITIES-2 BWR 911 940 3 / 1973 GERIVER BEND-1 BWR 967 1.016 6 / 1986 GEROBINSON-2 PWR 741 780 3 / 1971 WHSALEM-1 PWR 1.169 1.254 6 / 1977 WHSALEM-2 PWR 1.158 1.200 10 / 1981 WHSEABROOK-1 PWR 1.246 1.296 8 / 1990 WHSEQUOYAH-1 PWR 1.152 1.221 7 / 1981 WHSEQUOYAH-2 PWR 1.139 1.200 6 / 1982 WHSOUTH TEXAS-1 PWR 1.280 1.354 8 / 1988 WHSOUTH TEXAS-2 PWR 1.280 1.354 6 / 1989 WHST. LUCIE-1 PWR 981 1.045 12 / 1976 CEST. LUCIE-2 PWR 987 1.050 8 / 1983 CESUMMER-1 PWR 973 1.006 1 / 1984 WHSURRY-1 PWR 838 890 12 / 1972 WHSURRY-2 PWR 838 890 5 / 1973 WHSUSQUEHANNA-1 BWR 1.257 1.330 6 / 1983 GESUSQUEHANNA-2 BWR 1.257 1.330 2 / 1985 GETURKEY POINT-3 PWR 837 829 12 / 1972 WHTURKEY POINT-4 PWR 821 829 9 / 1973 WHVOGTLE-1 PWR 1.150 1.229 6 / 1987 WHVOGTLE-2 PWR 1.152 1.229 5 / 1989 WHWATERFORD-3 PWR 1.168 1.250 9 / 1985 CEWATTS BAR-1 PWR 1.123 1.210 5 / 1996 WHWATTS BAR-2 PWR 1.135 1.218 10 / 2016 WHWOLF CREEK PWR 1.200 1.285 9 / 1985 WHFINLANDIALOVIISA-1 PWR 507 531 5 / 1977 AEELOVIISA-2 PWR 507 531 1 / 1981 AEEOLKILUOTO-1 BWR 890 920 10 / 1979 ASEASTALOLKILUOTO-2 BWR 890 920 7 / 1982 ASEASTAL
- 115 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
FRANCIABELLEVILLE-1 PWR 1.310 1.363 6 / 1988 FRAMBELLEVILLE-2 PWR 1.310 1.363 1 / 1989 FRAMBLAYAIS-1 PWR 910 951 12 / 1981 FRAMBLAYAIS-2 PWR 910 951 2 / 1983 FRAMBLAYAIS-3 PWR 910 951 11 / 1983 FRAMBLAYAIS-4 PWR 910 951 10 / 1983 FRAMBUGEY-2 PWR 910 945 3 / 1979 FRAMBUGEY-3 PWR 910 945 3 / 1979 FRAMBUGEY-4 PWR 880 917 7 / 1979 FRAMBUGEY-5 PWR 880 917 1 / 1980 FRAMCATTENOM-1 PWR 1.300 1.362 4 / 1987 FRAMCATTENOM-2 PWR 1.300 1.362 2 / 1988 FRAMCATTENOM-3 PWR 1.300 1.362 2 / 1991 FRAMCATTENOM-4 PWR 1.300 1.362 1 / 1992 FRAMCHINON B-1 PWR 905 954 2 / 1984 FRAMCHINON B-2 PWR 905 954 8 / 1984 FRAMCHINON B-3 PWR 905 954 3 / 1987 FRAMCHINON B-4 PWR 905 954 4 / 1988 FRAMCHOOZ B-1 PWR 1.500 1.560 5 / 2000 FRAMCHOOZ B-2 PWR 1.500 1.560 9 / 2000 FRAMCIVAUX-1 PWR 1.495 1.561 1 / 2002 FRAMCIVAUX-2 PWR 1.495 1.561 4 / 2002 FRAMCRUAS-1 PWR 915 956 4 / 1984 FRAMCRUAS-2 PWR 915 956 4 / 1985 FRAMCRUAS-3 PWR 915 956 9 / 1984 FRAMCRUAS-4 PWR 915 956 2 / 1985 FRAMDAMPIERRE-1 PWR 890 937 9 / 1980 FRAMDAMPIERRE-2 PWR 890 937 2 / 1981 FRAMDAMPIERRE-3 PWR 890 937 5 / 1981 FRAMDAMPIERRE-4 PWR 890 937 11 / 1981 FRAMFESSENHEIM-1 PWR 880 920 1 / 1978 FRAMFESSENHEIM-2 PWR 880 920 4 / 1978 FRAMFLAMANVILLE-1 PWR 1.330 1.382 12 / 1986 FRAMFLAMANVILLE-2 PWR 1.330 1.382 3 / 1987 FRAMGOLFECH-1 PWR 1.310 1.363 2 / 1991 FRAMGOLFECH-2 PWR 1.310 1.363 3 / 1994 FRAMGRAVELINES-1 PWR 910 951 11 / 1980 FRAMGRAVELINES-2 PWR 910 951 12 / 1980 FRAMGRAVELINES-3 PWR 910 951 6 / 1981 FRAMGRAVELINES-4 PWR 910 951 10 / 1981 FRAMGRAVELINES-5 PWR 910 951 1 / 1985 FRAMGRAVELINES-6 PWR 910 951 10 / 1985 FRAMNOGENT-1 PWR 1.310 1.363 2 / 1988 FRAMNOGENT-2 PWR 1.310 1.363 5 / 1989 FRAMPALUEL-1 PWR 1.330 1.382 12 / 1985 FRAMPALUEL-2 PWR 1.330 1.382 12 / 1985 FRAMPALUEL-3 PWR 1.330 1.382 2 / 1986 FRAM
- 116 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
PALUEL-4 PWR 1.330 1.382 6 / 1986 FRAMPENLY-1 PWR 1.330 1.382 12 / 1990 FRAMPENLY-2 PWR 1.330 1.382 11 / 1992 FRAMST. ALBAN-1 PWR 1.335 1.381 5 / 1986 FRAMST. ALBAN-2 PWR 1.335 1.381 3 / 1987 FRAMST. LAURENT B-1 PWR 915 956 8 / 1983 FRAMST. LAURENT B-2 PWR 915 956 8 / 1983 FRAMTRICASTIN-1 PWR 915 955 12 / 1980 FRAMTRICASTIN-2 PWR 915 955 12 / 1980 FRAMTRICASTIN-3 PWR 915 955 5 / 1981 FRAMTRICASTIN-4 PWR 915 955 11 / 1981 FRAMHUNGRÍAPAKS-1 PWR 479 500 8 / 1983 AEEPAKS-2 PWR 477 500 11 / 1984 AEEPAKS-3 PWR 473 500 12 / 1986 AEEPAKS-4 PWR 473 500 11 / 1987 AEEINDIAKAIGA-1 PHWR 202 220 11 / 2000 NPCILKAIGA-2 PHWR 202 220 3 / 2000 NPCILKAIGA-3 PHWR 202 220 5 / 2007 NPCILKAIGA-4 PHWR 202 220 1 / 2011 NPCILKAKRAPAR-1 PHWR 202 220 5 / 1993 NPCILKAKRAPAR-2 PHWR 202 220 9 / 1995 NPCILKUDANKULAM-1 PWR 932 1.000 12 / 2014 MAEPKUDANKULAM-2 PWR 932 1.000 3 / 2017 MAEPMADRAS-1 PHWR 205 220 1 / 1984 NPCILMADRAS-2 PHWR 205 220 3 / 1986 NPCILNARORA-1 PHWR 202 220 1 / 1991 NPCILNARORA-2 PHWR 202 220 7 / 1992 NPCILRAJASTHAN-1 PHWR 90 100 12 / 1973 AECLRAJASTHAN-2 PHWR 187 200 4 / 1981 AECL/DAERAJASTHAN-3 PHWR 202 220 6 / 2000 NPCILRAJASTHAN-4 PHWR 202 220 12 / 2000 NPCILRAJASTHAN-5 PHWR 202 220 2 / 2010 NPCILRAJASTHAN-6 PHWR 202 220 3 / 2010 NPCILTARAPUR-1 BWR 150 160 10 / 1969 GETARAPUR-2 BWR 150 160 10 / 1969 GETARAPUR-3 PHWR 490 540 8 / 2006 NPCILTARAPUR-4 PHWR 490 540 9 / 2005 NPCILIRANBUSHEHR-1 PWR 915 1.000 9 / 2013 IZJAPÓNFUKUSHIMA-DAINI-1 BWR 1.067 1.100 4 / 1982 TOSHIBAFUKUSHIMA-DAINI-2 BWR 1.067 1.100 2 / 1984 HITACHIFUKUSHIMA-DAINI-3 BWR 1.067 1.100 6 / 1985 TOSHIBAFUKUSHIMA-DAINI-4 BWR 1.067 1.100 8 / 1987 HITACHIGENKAI-3 PWR 1.127 1.180 3 / 1994 MHIGENKAI-4 PWR 1.127 1.180 7 / 1997 MHIHAMAOKA-3 BWR 1.056 1.100 8 / 1987 TOSHIBAHAMAOKA-4 BWR 1.092 1.137 9 / 1993 TOSHIBA
- 117 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
HAMAOKA-5 BWR 1.325 1.380 1 / 2005 TOSHIBAHIGASHI DORI-1 (TOHOKU)
BWR 1.067 1.100 12 / 2005 TOSHIBA
IKATA-3 PWR 846 890 12 / 1994 MHIKASHIWAZAKI KARIWA-1
BWR 1.067 1.100 9 / 1985 TOSHIBA
KASHIWAZAKI KARIWA-2
BWR 1.067 1.100 9 / 1990 TOSHIBA
KASHIWAZAKI KARIWA-3
BWR 1.067 1.100 8 / 1993 TOSHIBA
KASHIWAZAKI KARIWA-4
BWR 1.067 1.100 8 / 1994 HITACHI
KASHIWAZAKI KARIWA-5
BWR 1.067 1.100 4 / 1990 HITACHI
KASHIWAZAKI KARIWA-6
BWR 1.315 1.356 11 / 1996 TOSHIBA
KASHIWAZAKI KARIWA-7
BWR 1.315 1.356 7 / 1997 HITACHI
MIHAMA-3 PWR 780 826 12 / 1976 MHIOHI-3 PWR 1.127 1.180 12 / 1991 MHIOHI-4 PWR 1.127 1.180 2 / 1993 MHIONAGAWA-2 BWR 796 825 7 / 1995 TOSHIBAONAGAWA-3 BWR 796 825 1 / 2002 TOSHIBASENDAI-1 PWR 846 890 7 / 1984 MHISENDAI-2 PWR 846 890 11 / 1985 MHISHIKA-1 BWR 505 540 7 / 1993 HITACHISHIKA-2 BWR 1.108 1.206 3 / 2006 HITACHISHIMANE-2 BWR 789 820 2 / 1989 HITACHITAKAHAMA-1 PWR 780 826 11 / 1974 WH/MHITAKAHAMA-2 PWR 780 826 11 / 1975 MHITAKAHAMA-3 PWR 830 870 1 / 1985 MHITAKAHAMA-4 PWR 830 870 6 / 1985 MHITOKAI-2 BWR 1.060 1.100 11 / 1978 GETOMARI-1 PWR 550 579 6 / 1989 MHITOMARI-2 PWR 550 579 4 / 1991 MHITOMARI-3 PWR 866 912 12 / 2009 MHITSURUGA-2 PWR 1.108 1.160 2 / 1987 MHIMÉJICOLAGUNA VERDE-1 BWR 777 805 7 / 1990 GELAGUNA VERDE-2 BWR 775 810 4 / 1995 GEPAÍSES BAJOSBORSSELE PWR 482 515 10 / 1973 S/KWUPAKISTÁNCHASNUPP-1 PWR 300 325 9 / 2000 CNNCCHASNUPP-2 PWR 300 325 5 / 2011 CNNCCHASNUPP-3 PWR 315 340 12 / 2016 CNNCCHASNUPP-4 PWR 313 340 9 /2017 CNNCKANUPP-1 PHWR 90 100 12 / 1972 CGEREINO UNIDODUNGENESS B-1 GCR 545 615 4 / 1985 APC
- 118 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
DUNGENESS B-2 GCR 545 615 4 / 1989 APCHARTLEPOOL A-1 GCR 590 655 4 / 1989 NPCHARTLEPOOL A-2 GCR 595 655 4 / 1989 NPCHEYSHAM A-1 GCR 485 625 4 / 1989 NPCHEYSHAM A-2 GCR 575 625 4 / 1989 NPCHEYSHAM B-1 GCR 620 680 4 / 1989 NPCHEYSHAM B-2 GCR 620 680 4 / 1989 NPCHINKLEY POINT B-1 GCR 485 655 10 / 1978 TNPGHINKLEY POINT B-2 GCR 480 655 9 / 1976 TNPGHUNTERSTON B-1 GCR 490 644 2 / 1976 TNPGHUNTERSTON B-2 GCR 495 644 3 / 1977 TNPGSIZEWELL B PWR 1.198 1.250 9 / 1995 PPCTORNESS-1 GCR 595 682 5 / 1988 NNCTORNESS-2 GCR 605 682 2 / 1989 NNCRUMANÍACERNAVODA-1 PHWR 650 706 12 / 1996 AECLCERNAVODA-2 PHWR 650 705 10 / 2007 AECLRUSIAAKADEMIK LOMO-NOSOV-1
PWR 32 35 12 /2019 ROSATOM
AKADEMIK LOMO-NOSOV-2
PWR 32 35 12 /2019 ROSATOM
BALAKOVO-1 PWR 950 1.000 5 / 1986 ROSATOMBALAKOVO-2 PWR 950 1.000 1 / 1988 ROSATOMBALAKOVO-3 PWR 950 1.000 4 / 1989 ROSATOMBALAKOVO-4 PWR 950 1.000 12 / 1993 ROSATOMBELOYARSK-3 FBR 560 600 11 / 1981 ROSATOMBELOYARSK-4 FBR 820 885 10 / 2016 ROSATOMBILIBINO-2 LWGR 11 12 2 / 1975 ROSATOMBILIBINO-3 LWGR 11 12 2 / 1976 ROSATOMBILIBINO-4 LWGR 11 12 1 / 1977 ROSATOMKALININ-1 PWR 950 1.000 6 / 1985 ROSATOMKALININ-2 PWR 950 1.000 3 / 1987 ROSATOMKALININ-3 PWR 950 1.000 11 / 2005 ROSATOMKALININ-4 PWR 950 1.000 12 / 2012 ROSATOMKOLA-1 PWR 411 440 12 / 1973 ROSATOMKOLA-2 PWR 411 440 2 / 1975 ROSATOMKOLA-3 PWR 411 440 12 / 1982 ROSATOMKOLA-4 PWR 411 440 12 / 1984 ROSATOMKURSK-1 LWGR 925 1.000 10 / 1977 ROSATOMKURSK-2 LWGR 925 1.000 8 / 1979 ROSATOMKURSK-3 LWGR 925 1.000 3 / 1984 ROSATOMKURSK-4 LWGR 925 1.000 2 / 1986 ROSATOMLENINGRAD 2-1 PWR 1.085 1.188 10 / 2018 ROSATOMLENINGRAD-2 LWGR 925 1.000 2 / 1976 ROSATOMLENINGRAD-3 LWGR 925 1.000 6 / 1980 ROSATOMLENINGRAD-4 LWGR 925 1.000 8 / 1981 ROSATOMNOVOVORONEZH 2-1
PWR 1.114 1.180 2 / 2017 ROSATOM
- 119 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Nombre
de la central
Tipo de
reactor
Potencia Neta MW
Potencia Bruta MW
Inicio Operación Comercial Fabricante
NOVOVORONEZH 2-2
PWR 1.114 1.181 10 / 2019 ROSATOM
NOVOVORONEZH-4 PWR 385 417 3 / 1973 ROSATOMNOVOVORONEZH-5 PWR 950 1.000 2 / 1981 ROSATOMROSTOV-1 PWR 950 1.000 12 / 2001 ROSATOMROSTOV-2 PWR 950 1.000 12 / 2010 ROSATOMROSTOV-3 PWR 950 1.000 9 / 2015 ROSATOMROSTOV-4 PWR 950 1.030 9 / 2018 ROSATOMSMOLENSK-1 LWGR 925 1.000 9 / 1983 ROSATOMSMOLENSK-2 LWGR 925 1.000 7 / 1985 ROSATOMSMOLENSK-3 LWGR 925 1.000 10 / 1990 ROSATOMSUDÁFRICAKOEBERG-1 PWR 930 970 7 / 1984 FRAMKOEBERG-2 PWR 930 970 11 / 1985 FRAMSUECIAFORSMARK-1 BWR 986 1.022 12 / 1980 ABBATOMFORSMARK-2 BWR 1.116 1.156 7 / 1981 ABBATOMFORSMARK-3 BWR 1.159 1.195 8 / 1985 ABBATOMOSKARSHAMN-3 BWR 1.400 1.450 8 / 1985 ABBATOMRINGHALS-1 BWR 881 910 1 / 1976 ABBATOMRINGHALS-3 PWR 1.062 1.117 9 / 1981 WHRINGHALS-4 PWR 1.102 1.171 11 / 1983 WHSUIZABEZNAU-1 PWR 365 380 12 / 1969 WHBEZNAU-2 PWR 365 380 3 / 1972 WHGOESGEN PWR 1.010 1.060 11 / 1979 KWULEIBSTADT BWR 1.220 1.275 12 / 1984 GETSCOTAIWAN KUOSHENG-1 BWR 985 985 12 /1981 GE KUOSHENG-2 BWR 985 985 03 /1983 GE MAANSHAN-1 PWR 926 936 07 /1984 WH MAANSHAN-2 PWR 928 938 05 /1985 WH UCRANIAKHMELNITSKI-1 PWR 950 1.000 8 / 1988 PAIPKHMELNITSKI-2 PWR 950 1.000 12 / 2005 PAIPROVNO-1 PWR 381 420 9 / 1981 PAIPROVNO-2 PWR 376 415 7 / 1982 PAIPROVNO-3 PWR 950 1.000 5 / 1987 PAIPROVNO-4 PWR 950 1.000 4 / 2006 PAASOUTH UKRAINE-1 PWR 950 1.000 12 / 1983 PAASOUTH UKRAINE-2 PWR 950 1.000 4 / 1985 PAASOUTH UKRAINE-3 PWR 950 1.000 12 / 1989 PAAZAPOROZHYE-1 PWR 950 1.000 12 / 1985 PAIPZAPOROZHYE-2 PWR 950 1.000 2 / 1986 PAIPZAPOROZHYE-3 PWR 950 1.000 3 / 1987 PAIPZAPOROZHYE-4 PWR 950 1.000 4 / 1988 PAIPZAPOROZHYE-5 PWR 950 1.000 10 / 1989 PAIPZAPOROZHYE-6 PWR 950 1.000 9 / 1996 PAIP
(*) Fecha de conexión a la red. s.d: no hay datos.
- 120 -
(Continuación)
(Continúa)
TIPO DE REACTORBWR: Reactor de agua en ebullición CGR: Reactor refrigerado por gasFBR: Reactor reproductoror rápido HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperatura LWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligeraPHWR: Reactor de agua pesada PWR: Reactor de agua a presión SIGLAS FABRICANTESABBATOM: ASEA-ATOMACECOWEN: ACEC, COCKERILL AND WESTINGHOUSEACLF: ACECOWEN-CREUSOT-LOIRE-FRAMATOMEAECL: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITEDAECL/DAE: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DEPARTMENT OF ATOMIC ENERGYAECL/DHI: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DOOSAN HEAVY INDUSTRY & CONSTRUCTIONAEE: ATOMENERGO EXPORT (RUSIA).APC: ATOMIC POWER CONTRUCTIONS LTD (REINO UNIDO)ASE: ATOMSTROY EXPORTB&W: BABCOCK & WILCOX CE: COMBUSTION ENGINEERINGCFHI: CHINA FIRST HEAVY INDUSTRIESCGE: CANADIAN GENERAL ELECTRIC COMPANYCNNC: CHINA NATIONAL NUCLEAR CORPORATIONDEC: DONGFANG ELECTRIC CORPORATIONDHICKAEC: DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA ATOMICENERGY RESEARCH INSTITUTE/COMBUS-TIONENGINEERINGDHICKOPC: DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA POWER ENGINEERING COMPANY/COMBUSTIO-NENGINEERINGFAEA: FEDERAL ATOMIC ENERGY AGENCYFRAM: FRAMATOMEFRAMACEC: FRAMACECO (FRAMATOME-ACEC-COCKERILL) (FRAN-CIA-BÉLGICA)GE: GENERAL ELECTRICGETSCO: GENERAL ELECTRIC TECHNICAL SERVICES CO IZ: IZHORSKIYE ZAVODKWU: KRAFTWERK UNION - SIEMENS MAEP: MINATOMENERGOPROM, MINISTRY OF NUCLEAR POWER AND INDUSTRY (RUSIA)MHI: MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIESNNC: NATIONAL NUCLEAR CORPORATIONNPC: NUCLEAR POWER COMPANYNPCIL: NUCLEAR POWER CORPORATION OF INDIA LIMITEDNPIC: NUCLEAR POWER INSTITUTE OF CHINAOH/AECL: ONTARIO HYDRO/ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITEDPAA: OAKRIDGE NATIONAL LABORATORYPAIP: PRODUCTION AMALGAMATION “ATOMMASH”, VOLGO-DONSK
- 121 -
3
(Continuación)
PPC: POWER REACTOR & NUCLEAR FUEL DEVELOPMENT CORP (JAPÓN).S/KWU: ROTTERDAMSE DROOGDOK MAATSCHAPPIJ (RDM) IN ROTTERDAMTNPG: THE NUCLEAR POWER GROUPWH: WESTINGHOUSEWH/MHI: WESTINGHOUSE / MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIES
Datos a 31.12.19.Fuente: PRIS-IAEA
Cuadro 3.11 REACTORES EN SITUACIÓN DE OPERAR Y CONSTRUCCIÓN SEGÚN TIPOS EN EL MUNDO
Datos a 31-12-2019
En situación de operar Unidades Total MWe (*)BWR 69 69.345CGR 14 7.725FBR 3 1.400LWGR 13 9.283PHWR 48 23.885PWR 300 283.894TOTAL 447 395.532
En construcción Unidades Total MWe (*)BWR 4 5.250FBR 1 470HTGR 1 200PHWR 4 2.520PWR 42 46.125TOTAL 52 54.565
(*) Potencia neta.BWR: Reactor de agua en ebulliciónFBR: Reactor reproductor rápido.GCR: Reactor refrigerado por gas.HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperaturaLWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligera.PHWR: Reactor de agua pesada.PWR: Reactor de agua a presión. Fuente: PRIS-IAEA y Foro Nuclear.
- 122 -
Cuad
ro 3
.12
REL
ACI
ÓN
NO
MIN
AL
DE
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
CO
NST
RU
CCIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
NET
A
MW
POT.
BRU
TA
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NA
RGEN
TIN
ACA
REM
25PW
RCA
REM
Pro
toty
pe
2529
CNEA
CNEA
2-20
14BA
NG
LAD
ESH
ROO
PPU
R-1
PWR
VV
ER V
-523
1.08
01.
200
NPP
CBL
ROSA
TOM
11-2
017
ROO
PPU
R-2
PWR
VV
ER V
-523
1.08
01.
200
NPP
CBL
ROSA
TOM
07-2
018
BIEL
ORR
USI
ABE
LARU
SIA
N-1
PWR
VV
ER V
-491
1.10
91.
194
BelN
PPA
SE11
-201
3BE
LARU
SIA
N-2
PWR
VV
ER V
-491
1.10
91.
194
BelN
PPA
SE4-
2014
BRA
SIL
AN
GRA
-3PW
RPR
E KO
NV
OI
1.40
51.
340
ELEC
TRO
NU
KWU
6-20
10CH
INA
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-3PW
RH
PR10
001.
000
1.18
0G
FNPC
CFH
I12
-201
5FA
NG
CHEN
GG
AN
G-4
PWR
HPR
1000
1.00
01.
180
GFN
PCCF
HI
12-2
016
FUQ
ING
-5PW
RH
PR10
001.
000
1.15
0FQ
NP
NPI
C5-
2015
FUQ
ING
-6PW
RH
PR10
001.
000
1.15
0FQ
NP
NPI
C12
-201
5H
ON
GYA
NH
E-5
PWR
ACP
R-10
001.
061
1.11
9LH
NPC
DEC
3-20
15H
ON
GYA
NH
E-6
PWR
ACP
R-10
001.
061
1.11
9LH
NPC
DEC
7-20
15SH
IDA
O B
AY-
1H
TGR
HTR
-PM
200
211
HSN
PCTS
ING
HU
A12
-201
2TI
AN
WA
N-5
PWR
CNP-
1000
1.00
01.
118
JNPC
SHE
12-2
015
TIA
NW
AN
-6PW
RCN
P-10
001.
000
1.11
8JN
PCCF
HI
9-20
16ZH
AN
GZH
OU
-1PW
RH
PR-1
000
1.12
61.
212
CNN
P10
-201
9CO
REA
DEL
SUR
SHIN
-HA
NU
L-1
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC7-
2012
SHIN
-HA
NU
L-2
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC6-
2013
SHIN
-KO
RI-5
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC4-
2017
SHIN
-KO
RI-6
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC9-
2018
EMIR
ATO
S A
.U.
BARA
KAH
-1PW
RA
PR-1
400
1.34
51.
400
Naw
ahKE
PCO
7-20
12BA
RAKA
H-2
PWR
APR
-140
01.
345
1.40
0N
awah
KEPC
O4-
2013
BARA
KAH
-3PW
RA
PR-1
400
1.34
51.
400
Naw
ahKE
PCO
9-20
14BA
RAKA
H-4
PWR
APR
-140
01.
345
1.40
0N
awah
KEPC
O7-
2015
ESLO
VAQ
UIA
MO
CHO
VCE
-3PW
RV
VER
V-2
1344
047
1SE
,plc
SKO
DA
1-19
87M
OCH
OV
CE-4
PWR
VV
ER V
-213
440
471
SE,p
lcSK
OD
A1-
1987
ESTA
DO
S U
NID
OS
VO
GTL
E-3
PWR
AP-
1000
1.11
71.
250
SOU
THER
N
WH
3-20
13
VO
GTL
E-4
PWR
AP-
1000
1.11
71.
250
SOU
THER
N
WH
11-2
013
FIN
LAN
DIA
OLK
ILU
OTO
-3PW
REP
R1.
600
1.72
0TV
OA
REVA
8-20
05FR
AN
CIA
FLA
MA
NV
ILLE
-3PW
REP
R1.
600
1.65
0ED
FA
REVA
12-2
007
IND
IAKA
KRA
PAR-
3PH
WR
PHW
R-70
063
070
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
0KA
KRA
PAR-
4PH
WR
PHW
R-70
063
070
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
0KU
ND
AN
KULA
M-3
PWR
VV
ER V
-412
917
1.00
0N
PCIL
ROSA
TOM
6-20
17KU
ND
AN
KULA
M-4
PWR
VV
ER V
-491
917
1.00
0N
PCIL
ROSA
TOM
10-2
017
PFBR
FBR
PRO
TOTY
PE47
050
0BH
AV
INI
10-2
004
RAJA
STH
AN
-7PH
WR
HO
RIZO
NTA
L PR
E63
070
0N
PCIL
NPC
IL7-
2011
RAJA
STH
AN
-8PH
WR
HO
RIZO
NTA
L PR
E63
070
0N
PCIL
NPC
IL9-
2011
IRÁ
NBU
SHEH
R-2
PWR
V-52
8 V
VER
-100
091
51.
057
NPP
DI
9-20
19JA
PÓN
OH
MA
BWR
ABW
R1.
325
1.38
3EP
DC
H/G
5-20
10SH
IMA
NE-
3BW
RA
BWR
1.32
51.
373
CHU
GO
KUH
ITA
CHI
10-2
007
- 123 -
3
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 3
.12
REL
ACI
ÓN
NO
MIN
AL
DE
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
CO
NST
RU
CCIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
NET
A
MW
POT.
BRU
TA
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NA
RGEN
TIN
ACA
REM
25PW
RCA
REM
Pro
toty
pe
2529
CNEA
CNEA
2-20
14BA
NG
LAD
ESH
ROO
PPU
R-1
PWR
VV
ER V
-523
1.08
01.
200
NPP
CBL
ROSA
TOM
11-2
017
ROO
PPU
R-2
PWR
VV
ER V
-523
1.08
01.
200
NPP
CBL
ROSA
TOM
07-2
018
BIEL
ORR
USI
ABE
LARU
SIA
N-1
PWR
VV
ER V
-491
1.10
91.
194
BelN
PPA
SE11
-201
3BE
LARU
SIA
N-2
PWR
VV
ER V
-491
1.10
91.
194
BelN
PPA
SE4-
2014
BRA
SIL
AN
GRA
-3PW
RPR
E KO
NV
OI
1.40
51.
340
ELEC
TRO
NU
KWU
6-20
10CH
INA
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-3PW
RH
PR10
001.
000
1.18
0G
FNPC
CFH
I12
-201
5FA
NG
CHEN
GG
AN
G-4
PWR
HPR
1000
1.00
01.
180
GFN
PCCF
HI
12-2
016
FUQ
ING
-5PW
RH
PR10
001.
000
1.15
0FQ
NP
NPI
C5-
2015
FUQ
ING
-6PW
RH
PR10
001.
000
1.15
0FQ
NP
NPI
C12
-201
5H
ON
GYA
NH
E-5
PWR
ACP
R-10
001.
061
1.11
9LH
NPC
DEC
3-20
15H
ON
GYA
NH
E-6
PWR
ACP
R-10
001.
061
1.11
9LH
NPC
DEC
7-20
15SH
IDA
O B
AY-
1H
TGR
HTR
-PM
200
211
HSN
PCTS
ING
HU
A12
-201
2TI
AN
WA
N-5
PWR
CNP-
1000
1.00
01.
118
JNPC
SHE
12-2
015
TIA
NW
AN
-6PW
RCN
P-10
001.
000
1.11
8JN
PCCF
HI
9-20
16ZH
AN
GZH
OU
-1PW
RH
PR-1
000
1.12
61.
212
CNN
P10
-201
9CO
REA
DEL
SUR
SHIN
-HA
NU
L-1
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC7-
2012
SHIN
-HA
NU
L-2
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC6-
2013
SHIN
-KO
RI-5
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC4-
2017
SHIN
-KO
RI-6
PWR
APR
-140
01.
340
1.40
0KH
NP
DH
ICKO
PC9-
2018
EMIR
ATO
S A
.U.
BARA
KAH
-1PW
RA
PR-1
400
1.34
51.
400
Naw
ahKE
PCO
7-20
12BA
RAKA
H-2
PWR
APR
-140
01.
345
1.40
0N
awah
KEPC
O4-
2013
BARA
KAH
-3PW
RA
PR-1
400
1.34
51.
400
Naw
ahKE
PCO
9-20
14BA
RAKA
H-4
PWR
APR
-140
01.
345
1.40
0N
awah
KEPC
O7-
2015
ESLO
VAQ
UIA
MO
CHO
VCE
-3PW
RV
VER
V-2
1344
047
1SE
,plc
SKO
DA
1-19
87M
OCH
OV
CE-4
PWR
VV
ER V
-213
440
471
SE,p
lcSK
OD
A1-
1987
ESTA
DO
S U
NID
OS
VO
GTL
E-3
PWR
AP-
1000
1.11
71.
250
SOU
THER
N
WH
3-20
13
VO
GTL
E-4
PWR
AP-
1000
1.11
71.
250
SOU
THER
N
WH
11-2
013
FIN
LAN
DIA
OLK
ILU
OTO
-3PW
REP
R1.
600
1.72
0TV
OA
REVA
8-20
05FR
AN
CIA
FLA
MA
NV
ILLE
-3PW
REP
R1.
600
1.65
0ED
FA
REVA
12-2
007
IND
IAKA
KRA
PAR-
3PH
WR
PHW
R-70
063
070
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
0KA
KRA
PAR-
4PH
WR
PHW
R-70
063
070
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
0KU
ND
AN
KULA
M-3
PWR
VV
ER V
-412
917
1.00
0N
PCIL
ROSA
TOM
6-20
17KU
ND
AN
KULA
M-4
PWR
VV
ER V
-491
917
1.00
0N
PCIL
ROSA
TOM
10-2
017
PFBR
FBR
PRO
TOTY
PE47
050
0BH
AV
INI
10-2
004
RAJA
STH
AN
-7PH
WR
HO
RIZO
NTA
L PR
E63
070
0N
PCIL
NPC
IL7-
2011
RAJA
STH
AN
-8PH
WR
HO
RIZO
NTA
L PR
E63
070
0N
PCIL
NPC
IL9-
2011
IRÁ
NBU
SHEH
R-2
PWR
V-52
8 V
VER
-100
091
51.
057
NPP
DI
9-20
19JA
PÓN
OH
MA
BWR
ABW
R1.
325
1.38
3EP
DC
H/G
5-20
10SH
IMA
NE-
3BW
RA
BWR
1.32
51.
373
CHU
GO
KUH
ITA
CHI
10-2
007
- 124 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
NET
A
MW
POT.
BRU
TA
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NPA
QU
ISTÁ
NKA
NU
PP-2
PWR
ACP
-100
01.
014
1.10
0PA
ECCZ
EC8-
2015
7-20
20KA
NU
PP-3
PWR
ACP
-100
01.
014
1.10
0PA
ECCZ
EC5-
2016
REIN
O U
NID
OH
INKL
EY P
OIN
T C-
1PW
REP
R-17
501.
630
1.72
0ED
F / C
GN
JVA
REVA
12-2
018
RUSI
ABA
LTIC
-1PW
RV
VER
V-4
911.
109
1.19
4RE
ARO
SATO
M2-
2012
KURS
K 2-
1PW
RV
VER
V-5
101.
115
1.25
5RE
ARO
SATO
M4-
2018
KURS
K 2-
2PW
RV
VER
V-5
10K
1.11
51.
255
REA
ROSA
TOM
4-20
19LE
NIN
GRA
D 2
-2PW
RV
VER
V-4
911.
085
1.15
0RE
ARO
SATO
M4-
2010
12-2
021
TAIW
AN
LUN
GM
EN-1
BWR
ABW
R1.
300
1.35
0TP
CG
E3-
1999
LUN
GM
EN-2
BWR
ABW
R1.
300
1.35
0TP
CG
E8-
1999
TURQ
UÍA
AKK
UYU
-1PW
RV
VER
V-5
091.
114
1.20
0A
NJS
CRO
SATO
M4-
2018
UCR
AN
IAKH
MEL
NIT
SKI-3
PWR
VV
ER1.
035
1.08
9N
NEG
CSK
OD
A3-
1986
KHM
ELN
ITSK
I-4PW
RV
VER
1.03
51.
089
NN
EGC
SKO
DA
2-19
87
Dat
os a
31.
12.1
9 Fu
ente
: PRI
S-IA
EA y
For
o N
ucle
ar.
(Con
tinua
ción
)
- 125 -
3
(Con
tinúa
)
SIG
NIF
ICA
DO
DE
LAS
SIG
LAS
TIPO
DE
REA
CTO
R
BWR:
Rea
ctor
de
agua
en
ebul
lició
n CG
R: R
eact
or re
frige
rad
o p
or g
asFB
R: R
eact
or re
pro
duc
toro
r ráp
ido
HTG
R: R
eact
or g
rafit
o-ga
s a
alta
tem
per
atur
a LW
GR
(RBM
K): R
eact
or d
e gr
afito
y a
gua
liger
aPH
WR:
Rea
ctor
de
agua
pes
ada
PWR:
Rea
ctor
de
agua
a p
resi
ón
OPE
RAD
ORE
S
AN
JSC:
AKK
UYU
NU
CLEA
R JO
INT
STO
CK
COM
PAN
YBe
lNPP
: BE
LARU
SIA
N
NU
CLEA
R PO
WER
PL
AN
T BH
AV
INI:
BHA
RATI
YA N
ABH
IKIY
A V
IDYU
T N
IGA
M L
IMIT
ED
CGN
JV: C
HIN
A G
ENER
AL
NU
CLEA
R JO
INT
VEN
TURE
CNEA
:CO
MIS
IÓN
NA
CIO
NA
L D
E EN
ERG
ÍA
ATÓ
MIC
A (
ARG
ENTI
NA
)CN
NP:
CH
INA
NA
TIO
NA
L N
UCL
EAR
COR-
PORA
TIO
N
GU
OD
IAN
ZH
AN
GZH
OU
EN
ERG
Y CO
.,LTD
CHU
GO
KU:
CHU
GO
KU E
LECT
RIC
POW
ER
COM
PAN
Y (J
APO
N).
D
SAE:
DIR
ECTO
RATE
FO
R N
UC
LEA
R PO
WER
PL
AN
T C
ON
STRU
CTI
ON
(B
IE-
LORU
SIA
)ED
F: E
LECT
RICI
TE D
E FR
AN
CE
EDPC
: EL
ECTR
IC
POW
ER
DEV
ELO
PMEN
T CO
. LTD
. EN
EC:
EMIR
ATE
S N
UCL
EAR
ENER
GY
COR-
PORA
TIO
N (
UN
ITED
ARA
B EM
IRA
TES)
FQN
P:
FUG
IAN
FU
QU
ING
N
UCL
EAR
POW
ER L
IMIT
ED C
OM
PAN
YG
FNPC
: G
UA
NG
XI
FAN
GCH
ENG
GA
NG
N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
PAN
Y LT
DH
NPC
: H
AIN
AN
NU
CLEA
R PO
WER
PLA
NT
COM
PAN
Y
HSN
PC:
HU
AN
ENG
SH
AN
DO
NG
SH
IDA
O
BAY
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
LTD
JNPC
: JIA
NG
SU N
UCL
EAR
POW
ER C
ORP
O-
RATI
ON
KH
NP:
KO
REA
HYD
RO &
NU
CLEA
R PO
WER
LH
NPC
: LI
AO
NIN
G
HO
NG
YAN
HE
NU
-CL
EAR
POW
ER C
O. L
TD. (
LHN
PC)
ND
NP:
FUJI
AN
NIN
GD
E N
UCL
EAR
POW
ER
COM
PAN
Y LI
MIT
ED
NPP
DI:
NU
CLEA
R PO
WER
PRO
DU
CTIO
N &
D
EVEL
OPE
MEN
T CO
. OF
IRA
NN
NEG
C: N
ATI
ON
AL
NU
CLEA
R EN
ERG
Y G
E-N
ERA
TIN
G C
OM
PAN
Y (E
NER
GO
ATO
M)
NN
EGC:
NA
TIO
NA
L N
UCL
EAR
ENER
GY
GE-
NER
ATI
NG
CO
MPA
NY
NPC
IL:
NU
CLEA
R PO
WER
CO
RPO
RATI
ON
O
F IN
DIA
LTD
. N
PPCB
L: N
UCL
EAR
POW
ER P
LAN
T CO
M-
MIS
SIO
N B
AN
GLA
DES
H L
D.
PAEC
: PA
KIST
AN
ATO
MIC
EN
ERG
Y CO
M-
MIS
SIO
N (
PAKI
STA
N).
QN
PC: Q
INSH
AN
NU
CLEA
R PO
WER
CO
M-
PAN
Y FI
LIA
LE D
E N
PC (
CHIN
A)
. RE
A:
ROSE
NER
GO
ATO
M
CON
SORT
IUM
(R
USI
A)
. SC
E&G
: SO
UTH
CA
ROLI
NA
EL
ECTR
IC
&
GA
S CO
SD
NPC
: SA
ND
ON
G
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
(SD
NPC
)SE
,plc
: SLO
VEN
SKÉ
ELEK
TRÁ
RNE,
A.S
.SM
NPC
: SA
NM
EN N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
-PA
NY
(SM
NPC
)SO
UTH
ERN
: SO
UTH
ER N
UCL
EAR
OPE
RA-
TIN
G C
O.
TNPC
: G
UA
NG
DO
NG
TA
ISH
AN
NU
CLEA
R PO
WER
JO
INT
VEN
TURE
CO
MPA
NY
LI-
MIT
ED
TPC:
TA
IWA
N P
OW
ER C
OTV
A: T
ENN
ESSE
E VA
LLEY
AU
THO
RITY
TV
O: T
EOLL
ISU
UD
EN V
OIM
A O
Y YJ
NPC
:YA
NG
JIA
NG
NU
CLEA
R PO
WER
CO
LT
D
- 126 -
FABR
ICA
NTE
S
ARE
VA: G
RUPO
ARE
VA (
FRA
NCI
A)
ASE
: ATO
MST
ROY
EXPO
RT (
RUSI
A)
CFH
I: CH
INA
FIR
ST H
EAV
Y IN
DU
STRI
ESCN
EA:C
OM
ISIÓ
N N
ACI
ON
AL
DE
ENER
GÍA
A
TÓM
ICA
(A
RGEN
TIN
A)
CNN
C: C
HIN
A N
ATI
ON
AL
NU
CLEA
R CO
R-PO
RATI
ON
CZEC
: CH
INA
ZH
ON
GYU
AN
EN
GIN
EE-
RIN
G C
ORP
ORA
TIO
ND
EC: D
ON
FAN
G E
LECT
RIC
CORP
ORA
TIO
ND
HIC
KOPC
: D
OO
SAN
H
EAV
Y IN
DU
S-TR
IES
&
CON
STRU
CTIO
N
CO.LT
D
KO-
REA
PO
WER
EN
GIN
EERI
NG
CO
MPA
NY/
CO
MBU
STIO
N N
GIN
EERI
NG
G
E: G
ENER
AL
ELEC
TRIC
CO
MPA
NY
(EST
A-
DO
S U
NID
OS)
. H
/G: H
ITA
CHI-G
ENER
AL
ELEC
TRIC
HIT
ACH
I: H
ITA
CHI C
O LT
D (
JAPO
N).
IZ
: IZ-
KART
EX (
RUSI
A)
KEPC
O:
KORE
A E
LECT
RIC
POW
ER C
ORP
O-
RATI
ON
(RE
PUBL
IC O
F KO
REA
)KW
U:
( SI
EMEN
S) K
RAFT
WER
K U
NIO
N A
G
(ALE
MA
NIA
).
MA
EP:
MIN
ATO
MEN
ERG
OPR
OM
, M
INIS
-TR
Y O
F N
UCL
EAR
POW
ER A
ND
IN
DU
S-TR
Y(RU
SIA
)
NPC
IL:
NU
CLEA
R PO
WER
CO
RPO
RATI
ON
O
F IN
DIA
LTD
. N
PIC:
N
UCL
EAR
POW
ER
INST
ITU
TE
OF
CHIN
A
ROSA
TOM
: RO
SATO
M
STA
TE
NU
CLEA
R EN
ERG
Y CO
RPO
RATI
ON
(RU
SSIA
N F
E-D
ERA
TIO
N)
SKO
DA
: SK
OD
A
CON
CERN
N
UCL
EAR
POW
ER P
LAN
T W
ORK
S TS
ING
HU
A: T
SIN
GH
UA
UN
IVER
SITY
W
H: W
ESTI
NG
HO
USE
W
H /
MH
I: W
ESTI
NG
HO
USE
/ M
ITSU
BISH
I H
EAV
Y IN
DU
STRI
ES
(Con
tinua
ción
)
- 127 -
3
Cuadro 3.13 REACTORES NUCLEARES QUE INICIAN LA CONSTRUCCIÓN Y QUE SE CONECTAN A LA RED EN EL MUNDO POR AÑOS
Inicia su construcción Se conecta a la red
0 4 8 12 16 20 24 28
19871988
198919901991199219931994
199519961997199819992000
200120022003200420052006
200720082009201020112012
201320142015
Número de reactores
2016
2017
2018
2019
(Continúa)
- 128 -
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1986
1985
Número de reactores
Fuente: PRIS-IAEA (hasta 2018) y Foro Nuclear, con datos de PRIS-IAEA (2019).
(Continuación)
- 129 -
3
Cuadro 3.14 CENTRALES NUCLEARES EN EUROPA Y OTROS PAÍSES CON AUTORIZACIÓN PARA LA CONTINUIDAD DE SU OPERACIÓN
Central TipoPotencia
(MW)Inicio operación
comercial Fecha concesiónARGENTINA (Autorización hasta 2024)
Atucha-1 PHWR 362 junio 1974 abril 2018
BÉLGICA (Autorizaciones hasta 2025)
Doel-1 PWR 454 febrero 1975 diciembre 2014
Doel-2 PWR 454 diciembre 1975 diciembre 2014
Tihange-1 PWR 1009 octubre 1975 noviembre 2013
CANADÁ (Autorizaciones hasta 2028)
Bruce 1 PHWR 830 septiembre 1977 septiembre 2018
Bruce 2 PHWR 830 septiembre 1977 septiembre 2018
Bruce 3 PHWR 830 febrero 1978 septiembre 2018
Bruce 4 PHWR 830 enero 1979 septiembre 2018
Bruce 5 PHWR 872 marzo 1985 septiembre 2018
Bruce 6 PHWR 891 septiembre 1984 septiembre 2018
Bruce 7 PHWR 872 abril 1986 septiembre 2018
Bruce 8 PHWR 872 mayo 1987 septiembre 2018
FINLANDIA (Autorizaciones adicionales para el período de años indicado desde año de concesión D o hasta 2038*) (D)
Loviisa 1 PWR-VVER 526 mayo 1977 2007 20
Loviisa 2 PWR-VVER 526 enero 1981 2007 23
Olkiluoto 1* BWR 910 octubre 1979 septiembre 2018
Olkiluoto 2* BWR 920 julio 1982 septiembre 2018
FRANCIA (Autorización hasta 2022)
Gravelines 1 PWR 951 noviembre 1980 octubre 2016
HUNGRÍA (20 años adicionales desde fecha de concesión)
Paks-1 PWR-VVER 500 agosto 1983 diciembre 2012
Paks-2 PWR-VVER 500 noviembre 1984 noviembre 2014
Paks-3 PWR-VVER 500 diciembre 1986 diciembre 2016
JAPÓN (Autorizaciones para 60 años de operación) (1)
Takahama 1 PWR 826 noviembre 1974 noviembre 2014
Takahama 2 PWR 826 noviembre 1975 noviembre 2015
Mihama 3 PWR 826 dieciembre 1976 diciembre 2016
Tokai 2 BWR 1100 noviembre 1978 noviembre 2018
PAÍSES BAJOS (Autorización hasta diciembre de 2033)
Borssele PWR 515 octubre 1973 enero 2006
REPÚBLICA CHECA (Autorización con tiempo indefinido)
Dukovany-1 PWR-VVER 500 mayo 1985 marzo 2016
Dukovany-2 PWR-VVER 500 marzo 1986 junio 2017
Dukovany-3 PWR-VVER 500 diciembre 1986 diciembre 2018
Dukovany-4 PWR-VVER 500 julio 1987 diciembre 2018
(Continúa)
- 130 -
Central TipoPotencia
(MW)Inicio operación
comercial Fecha concesión
RUSIA (Autorizaciones adicionales para el período de años indicado desde año de concesión) (D) (D)
Kola-1 PWR-VVER 440 diciembre 1973 julio 2018 15
Kola-2 PWR-VVER 440 febrero 1975 noviembre 2016 18
Kola-3 PWR-VVER 440 diciembre 1982 noviembre 2016 25
Kola-4 PWR-VVER 440 diciembre 1984 noviembre 2016 28
Kursk-4 LGWR RBMK-100 1000 febrero 1986 diciembre 2015 1 5
Novovoronezh-4 PWR-VVER 417 marzo 1973 noviembre 2016 17
Novovoronezh-5 PWR-VVER 1000 febrero 1981 octubre 2015 10
Balakovo-1 PWR-VVER 1000 mayo 1986 diciembre 2015 30
Balakovo-2 PWR-VVER 1000 enero 1988 octubre 2017 26
Balakovo-3 PWR-VVER 1000 abril 1989 enero 2019 29
Balakovo-4 PWR-VVER 1000 diciembre 1993 diciembre 2015 30
Kalinin-2 PWR-VVER 1000 marzo 1987 noviembre 2017 21
Smolensk-1 LGWR RBMK-100 1000 septiembre 1983 marzo 2019 15
Smolensk-2 LGWR RBMK-100 1000 julio 1985 marzo 2019 15
Smolensk-3 LGWR RBMK-100 1000 octubre 1990 diciembre 2019 15
Bilibino-2 LWGR 12 febrero 1975 diciembre 2019 5
Beloyarsk-3 FBR BN-600 600 noviembre 1981 marzo 2020 5
SUECIA (Autorizaciones para más de 40 años de operación)
Oskarshamn-1 BWR 492 febrero 1972 −
Oskarshamn-2 BWR 661 enero 1975 −
Ringhals-1 BWR 910 enero 1976 −
Forsmark 1 BWR 1027 diciembre 1980 junio 2019
Forsmark 2 BWR 1157 julio 1981 junio 2019
SUIZA (Autorizaciones con tiempo indefinido)
Beznau 1 PWR 380 septiembre 1969 Desde O.C
Beznau 2 PWR 380 diciembre 1971 abril 2004
Gösgen PWR 1060 noviembre 1979 Desde O.C
Leibstadt BWR 1275 diciembre 1984 Desde O.C
UCRANIA (Autorizaciones de 20 años adicionales desdde fecha de con-cesión o el período de años indicado desde año de concesión) (D)
(D)
Rovno-1 PWR-VVER 415 septiembre 1981 diciembre 2010
Rovno-2 PWR-VVER 420 julio 1982 diciembre 2010
Rovno-3 PWR-VVER 1000 mayo 1987 julio 2018
South Ukraine 3 PWR-VVER 1000 diciembre 1989 diembre 2019 11
(1) Estos cuatro reactores se encuentran parados desde marzo de 2011.Desde O.C: Desde inicio de operación comercial. Datos a 30 de abril de 2020.Fuente: Foro Nuclear con datos de PRIS-IAEA, NEA, Rosatom, CNSC, ENSI, SSM, NRA/Jaif, SJUB, STUK, HAEA, FANC, SNRC, EPZ Y ASN
(Continuación)
- 131 -
3
Cuadro 3.15 CENTRALES NUCLEARES CON AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO EN ESTADOS UNIDOS
(Autorizaciones a 80 años desde fecha de operación) (*)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Turkey Point 3 PWR 726 14-dic-72 4-dic-19 Turkey Point 4 PWR 726 7-sept-73 4-dic-19 Peach Bottom 2 BWR 1159 5-jul-74 5-mar-20 Peach Bottom 3 BWR 1159 23-dic-74 5-mar-20
(Autorizaciones a 60 años desde fecha de operación)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Calvert Cliffs 1 PWR 865 8-may-75 23-mar-00 Calvert Cliffs 2 PWR 870 1-abr-77 23-mar-00 Oconne 1 PWR 886 15-jul-73 23-may-00 Oconee 2 PWR 886 9-sept-74 23-may-00 Oconne 3 PWR 886 16-dic-74 23-may-00 Arkansas Nuclear One 1 PWR 903 19-dic-74 20-jun-01 Edwin Hatch 1 BWR 857 31-dic-75 15-jun-02 Edwin Hatch 2 BWR 965 5-sept-79 15-jun-02 North Anna 1 PWR 972 6-jun-78 20-mar-03 North Anna 2 PWR 964 14-dic-80 20-mar-03 Surry 1 (**) PWR 838 22-dic-72 20-mar-03 Surry 2 (**) PWR 838 1-may-73 20-mar-03 St. Lucie 1 PWR 872 21-dic-76 2-oct-03 St. Lucie 2 PWR 882 8-agos-83 2-oct-03 McGuire 1 PWR 1142 1-dic-81 5-dic-03 McGuire 2 PWR 1142 1-mar-84 5-dic-03 Catawba 1 PWR 1192 29-jun-85 5-dic-03 Catawba 2 PWR 1192 19-agos-86 5-dic-03 H. B. Robinson 2 PWR 700 7-mar-71 19-abr-04 V. C. Summer PWR 1003 1-enero-84 23-abril-04 R. E. Ginna PWR 508 1-jul-70 19-may-04 Dresden 2 BWR 855 9-jun-70 28-oct-04 Dresden 3 BWR 851 16-nov-71 28-oct-04 Quad Cities 1 BWR 806 18-febr-73 28-oct-04 Quad Cities 2 BWR 819 10-mar-73 28-oct-04 J.M. Farley 1 PWR 877 1-dic-77 12-may-05 J.M. Farley 2 PWR 884 30-jul-81 12-may-05 Arkansas Nuclear One 2 BWR 943 26-dic-78 30-jun-05 DC Cook 1 BWR 1056 10-febr-75 30-agos-05 DC Cook 2 PWR 1100 22-mar-78 30-agos-05 Millstone 2 PWR 910 9-nov-75 28-nov-05 Millstone 3 PWR 1193 12-febr-86 28-nov-05 Point Beach 1 PWR 529 6-nov-70 22-dic-05 Point Beach 2 PWR 531 2-agos-72 22-dic-05 Browns Ferry 1 BWR 1065 1-agos-74 4-may-06 Browns Ferry 2 BWR 1118 1-mar-75 4-may-06 Browns Ferry 3 BWR 1114 1-mar-77 4-may-06 Brunswick 1 BWR 895 18-mar-77 26-jun-06 Brunswick 2 BWR 895 3-nov-75 26-jun-06 Nine Mile Point 1 BWR 621 1-dic-69 31-oct-06
(Continúa)
- 132 -
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Nine Mile Point 2 BWR 1135 11-mar-88 31-oct-06 Monticello BWR 572 30-jun-71 8-nov-06 Palisades PWR 778 31-dic-71 17-ene-07 Fitz Patrick BWR 852 1-feb-75 8-sept-08Wolf Creek 1 PWR 1166 12-jun-85 20-nov-08Harris 1 PWR 900 19-ene-87 17-dic-08Vogtle 1 PWR 1152 27-mar-87 3-jun-09Vogtle 2 PWR 1152 10-abr-89 3-jun-09Three Mile Island 1 PWR 786 19-jun-74 22-oct-09Beaver Valley 1 PWR 885 14-jun-76 5-nov-09Beaver Valley 2 PWR 885 17-ago-87 5-nov-09Susquehanna 1 BWR 1135 16-nov-82 17-nov-09Susquehanna 2 BWR 1135 3-jul-84 17-nov-09Cooper BWR 801 1-jul-74 29-nov-10Duane Arnold BWR 614 1-feb-75 16-dic-10Palo Verde 1 PWR 1414 10-jun-85 22-abr-11Palo Verde 2 PWR 1414 29-may-86 22-abr-11Palo Verde 3 PWR 1346 28-nov-87 22-abr-11Prairie Island 1 PWR 566 4-dic-73 27-jun-11Prairie Island 2 PWR 640 21-dic-74 27-jun-11Salem 1 PWR 1228 25-dic-76 30-jun-11Salem 2 PWR 1170 3-jun-81 30-jun-11Hope Creek 1 BWR 1139 1-ago-86 20-jul-11Columbia Gener. St. BWR 1200 27-may-84 22-may-12Pilgrim 1 BWR 685 19-jul-72 29-may-12Limerick 1 BWR 1194 13-abr-85 20-oct-14Limerick 2 BWR 1194 1-sept-89 20-oct-14Callaway 1 PWR 1236 24-oct-84 6-mar-15Sequoyah 1 PWR 1152 1-jul-81 24-sept-15Sequoyah 2 PWR 1152 1-jun-82 24-sept-15Byron 1 PWR 1164 16-sept-85 19-nov-15Byron 2 PWR 1136 1-ago-87 19-nov-15Davis-Besse 1 PWR 894 31-jul-78 8-dic-15Braidwood 1 PWR 1194 29-jul-88 27-ene-16Braidwood 2 PWR 1160 17-oct-88 27-ene-16La Salle 1 BWR 1177 4-sept-82 19-oct-16La Salle 2 BWR 1179 20-abr-84 19-oct-16Grand Gulf 1 BWR 897 20-oct-84 1-dic-16Fermi 2 BWR 1154 21-sept-86 15-dic-16South Texas Project 1 PWR 1265 30-mar-88 28-sept-17South Texas Project 2 PWR 1265 11-abr-89 28-sept-17Indian Point 2 PWR 1062 26-jun-73 17-sept-18Indian Point 3 PWR 1065 27-abr-76 17-sept-18River Bend BWR 989 3-dic-85 20-dic-18Waterford 3 PWR 1157 18-mar-85 27-dic-18Seabrook 1 PWR 1295 29-may-90 12-mar-19
(*) Esta licencia (Subsequent License Renewal) la solicitan centrales que ya tienen auto-rización de explotación para 60 años.(**) Han solicitado la ampliación de autorización de explotación para 20 años más, hasta 80 años. Ver cuadro siguiente)Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-IAEA y Foro Nuclear. (Datos a 12.3.20).Nota del autor. No se incluyen las centrales cerradas ni las licencias retiradas con poste-rioridad a la concesión de esta licencia.
(Continuación)
- 133 -
3
Cuadro 3.16 SOLICITUDES PARA AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO PARA CENTRALES NUCLEARES EN ESTADOS UNIDOS
Subsiguiente Renovación de Licencia. Solicitudes en estudio (Autoriz. 80 años) (*)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha solicitud
Surry 1 PWR 838 22-dic-72 15-oct-18Surry 2 PWR 838 1-may-73 15-oct-18
Previsión de Solicitudes de Subsiguiente Renovación de Licencia a recibir en un futuro (Autoriz. 80 años) (*)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha prevista de
solicitud North Anna 1 PWR 972 6-jun-78 oct-dic-20 North Anna 2 PWR 964 14-dic-80 oct-dic-20Oconne 1 PWR 886 15-jul-73 oct-dic-21Oconee 2 PWR 886 9-sept-74 oct-dic-21Oconne 3 PWR 886 16-dic-74 oct-dic-21
Solicitudes de Licencia en estudio (Autoriz. 60 años)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha solicitud
En la actualidad no hay solicitudes de este tipo en estudio
Previsión de Solicitudes de Licencia a recibir en un futuro (Autoriz. 60 años)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha prevista de
solicitud Clinton Power St.1 BWR 1065 24-nov-87 en-mar-24Comanche Peak 1 PWR 1209 13-ago-90 abr-jun-22Comanche Peak 2 PWR 1197 3-ago-93 abr-jun-22
(*) La NRC ha puesto en marcha el proceso de renovación por otros 20 años, hasta 80 años, para centrales nucleares que ya poseen la autorización para operar hasta 60 años desde su inicio de operación comercial (Subsequent license renewal).Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-IAEA y Foro Nuclear. (Datos a 12.3.20).
- 134 -
Cuad
ro 3
.17
SOLI
CITU
DES
DE
LICE
NCI
AS
COM
BIN
AD
AS
(*)
PAR
A N
UEV
AS
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
EST
AD
OS
UN
IDO
S
Loca
lizac
ión
Fech
a d
e So
licitu
dFe
cha
de
Conc
esió
nFe
rmi,
Uni
dad
3M
onro
e Co
unty
, Mic
higa
n18
.Sep
tiem
bre
.08
30.a
bril
.14
Levy
Cou
nty,
Uni
dad
es 1
y 2
Levy
Cou
nty,
Flo
rida
30.J
ulio
.08
20.o
ctub
re.1
6N
orth
Ann
a, U
nid
ad 3
Loui
sa C
ount
y, V
irgin
ia27
.Nov
iem
bre
.07
02.ju
nio.
17So
uth
Texa
s Pr
ojec
t, U
nid
ades
3 y
4M
atag
ord
a Co
unty
, Tex
as20
.Sep
tiem
bre
.07
2.se
ptie
mb
re.1
6Tu
rkey
Poi
nt, U
nid
ades
6 y
7H
omes
tead
, Flo
rida
30.J
unio
.09
6.ab
ril.1
8V
irgil
C. S
umm
er, U
nid
ades
2 y
3Fa
irfiel
d C
ount
y, S
outh
Car
olin
a27
.Mar
zo.0
830
.Mar
zo.1
2V
ogtle
, Uni
dad
es 3
y 4
Burk
e Co
unty
, Geo
rgia
31.M
arzo
.08
09.F
ebre
ro.1
2W
illia
m S
tate
s Le
e III
, Uni
dad
es 1
y 2
Cher
okee
Cou
nty,
Sou
th C
arol
ina
13.D
icie
mb
re.0
715
.dic
iem
bre
.16
(*)
Una
lice
ncia
com
bin
ada
(CO
L), c
uand
o es
con
ced
ida,
es
una
auto
rizac
ión
de
la N
ucle
ar R
egul
ator
y Co
mis
sion
(N
RC)
par
a co
nstru
ir y
oper
ar u
na c
entra
l nuc
lear
en
una
loca
li-za
ción
esp
ecífi
ca y
de
acue
rdo
con
las
leye
s y
regu
laci
ones
est
able
cid
as.
Fuen
te: U
S N
RC. (
Dat
os a
1.1
0.19
, que
figu
ran
en w
eb a
11.
2.20
).N
ota
del
aut
or. N
o se
refle
jan
las
solic
itud
es s
usp
end
idas
o re
tirad
as q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 135 -
3
Cuad
ro 3
.18
PRO
DU
CCIÓ
N H
ISTÓ
RIC
A D
E U
RA
NIO
EN
EL
MU
ND
O
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2013
2014
2015
2016
Acu
mul
ada
hast
a 20
1620
17A
lem
ania
(e)
219.
653
33(c
)0
45(c
)21
9.73
140
(c)
Arg
entin
a2.
582
00
02.
582
0A
ustra
lia18
9.67
15.
000
5.63
66.
313
206.
620
5.80
0Bé
lgic
a68
60
00
686
0Br
asil
4.11
755
440
4.21
660
Bulg
aria
16.3
640
00
16.3
640
Cana
dá
(a)
474.
821
9.13
613
.325
14.0
3951
1.32
113
.130
Cheq
uia
(b)
111.
611
154
152
138
112.
055
70Ch
ina
38.2
99*
1.55
01.
600
1.65
043
.099
1.70
0Es
lova
qui
a21
10
00
211
0Es
love
nia
382
00
038
20
Esp
aña
5.02
80
00
5.02
80
Esta
dos
Uni
dos
(f)
371.
909
1.88
91.
427
979
376.
204
960
Finl
and
ia30
00
030
0Fr
anci
a (d
)80
.968
3(c)
2(c)
3(c)
80.9
762(
c)G
abón
25.4
030
00
25.4
030
Hun
gría
21.0
652(
c)4(
c)4(
c)21
.075
5(c)
(Con
tinúa
)
- 136 -
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2013
2014
2015
2016
Acu
mul
ada
hast
a 20
1620
17In
dia
*11
.013
*38
5*38
5*38
5*12
.258
*40
0Ira
n55
1110
884
20Ja
pón
840
00
840
Kaza
khst
an22
1.92
622
.781
23.8
0624
.689
293.
202
23.4
00M
adag
asca
r78
50
00
785
0M
alaw
i3.
848
369*
00
4.21
70
Méj
ico
490
00
490
Mon
golia
535
00
053
50
Nam
ibia
117.
173
3.24
62.
992
3.59
312
7.00
44.
000
Nig
er12
7.96
04.
223*
4.11
6*3.
477*
139.
776
3.48
5Pa
kist
án *
1.39
4*45
*45
*45
*1.
529
45Po
loni
a65
00
00
650
0Po
rtuga
l 3.
720
00
03.
720
0Re
p.D
em.C
ongo
25.6
00*
00
025
600*
0Ru
man
ía18
.819
*80
*75
*0
19.0
490
Rusi
a15
5.85
32.
991
3.05
53.
005
164.
904
2.90
0Su
dáf
rica
158.
944
566
393*
490*
160.
393
310
Suec
ia20
00
00
200
0U
cran
ia12
8.85
095
482
480
813
1.43
661
5
USS
R (g
)10
2.88
60
00
102.
886
0U
zbek
istá
n12
5.19
1*2.
700*
2.40
0*2.
400*
132.
691*
2.40
0Za
mb
ia86
00
086
0O
CDE
1.48
0.73
816
.217
20.5
4621
.521
1.53
9.02
220
.007
Tota
l2.
768.
421
56.1
7360
.291
62.0
712.
946.
956
59.3
42
“Acu
mul
ada
hast
a 20
13”,
otra
s fu
ente
s ci
tan
6.15
6 tU
par
a Es
pañ
a y
91 tU
par
a Su
ecia
.(*
) Es
timac
ión
de
IAEA
NEA
.(a
) In
cluy
e p
rod
ucci
ón d
e lo
s re
sid
uos
de
refin
ería
. 14
tU e
n 20
15 y
17
tU e
n 20
16.
(b)
Incl
uye
102.
241
tU p
roce
den
tes
de
la a
ntig
ua C
heco
slov
aqui
a d
esd
e 19
46 h
asta
fina
les
de
1992
.(c
) Pr
oced
ente
en
excl
usiv
a d
el re
acon
dic
iona
mie
nto
de
min
as.
(d)
La p
rod
ucci
ón a
cum
ilad
a ha
sta
2013
act
ualiz
ada
tras
revi
sar r
egis
tros
hist
óric
os.
(e)
Incl
uye
213.
380
tU d
e RD
A p
rod
ucid
as d
esd
e 19
46 h
asta
fina
l de
1989
.(f
) Pr
oduc
ción
en
2012
y 2
013
actu
aliz
ada
tras
revi
sar r
egis
tros
hist
óric
os.
(g) I
nclu
ye p
rod
ucci
ón e
n la
s an
tigua
s RS
S d
e Es
toni
a, K
yrgi
kist
án, T
ajik
istá
n y
par
cial
men
te d
e U
zbeq
uist
án Y
Kaz
akas
tan,
que
env
iab
an c
once
ntra
dos
par
a p
roce
sar e
n K
yrgi
kist
án
y Ta
jikis
tán.
Fuen
te:«
Lib
ro R
ojo»
. Ura
nium
201
8: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(IA
EA N
EA).
(Con
tinua
ción
)
- 137 -
3
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2013
2014
2015
2016
Acu
mul
ada
hast
a 20
1620
17In
dia
*11
.013
*38
5*38
5*38
5*12
.258
*40
0Ira
n55
1110
884
20Ja
pón
840
00
840
Kaza
khst
an22
1.92
622
.781
23.8
0624
.689
293.
202
23.4
00M
adag
asca
r78
50
00
785
0M
alaw
i3.
848
369*
00
4.21
70
Méj
ico
490
00
490
Mon
golia
535
00
053
50
Nam
ibia
117.
173
3.24
62.
992
3.59
312
7.00
44.
000
Nig
er12
7.96
04.
223*
4.11
6*3.
477*
139.
776
3.48
5Pa
kist
án *
1.39
4*45
*45
*45
*1.
529
45Po
loni
a65
00
00
650
0Po
rtuga
l 3.
720
00
03.
720
0Re
p.D
em.C
ongo
25.6
00*
00
025
600*
0Ru
man
ía18
.819
*80
*75
*0
19.0
490
Rusi
a15
5.85
32.
991
3.05
53.
005
164.
904
2.90
0Su
dáf
rica
158.
944
566
393*
490*
160.
393
310
Suec
ia20
00
00
200
0U
cran
ia12
8.85
095
482
480
813
1.43
661
5
USS
R (g
)10
2.88
60
00
102.
886
0U
zbek
istá
n12
5.19
1*2.
700*
2.40
0*2.
400*
132.
691*
2.40
0Za
mb
ia86
00
086
0O
CDE
1.48
0.73
816
.217
20.5
4621
.521
1.53
9.02
220
.007
Tota
l2.
768.
421
56.1
7360
.291
62.0
712.
946.
956
59.3
42
“Acu
mul
ada
hast
a 20
13”,
otra
s fu
ente
s ci
tan
6.15
6 tU
par
a Es
pañ
a y
91 tU
par
a Su
ecia
.(*
) Es
timac
ión
de
IAEA
NEA
.(a
) In
cluy
e p
rod
ucci
ón d
e lo
s re
sid
uos
de
refin
ería
. 14
tU e
n 20
15 y
17
tU e
n 20
16.
(b)
Incl
uye
102.
241
tU p
roce
den
tes
de
la a
ntig
ua C
heco
slov
aqui
a d
esd
e 19
46 h
asta
fina
les
de
1992
.(c
) Pr
oced
ente
en
excl
usiv
a d
el re
acon
dic
iona
mie
nto
de
min
as.
(d)
La p
rod
ucci
ón a
cum
ilad
a ha
sta
2013
act
ualiz
ada
tras
revi
sar r
egis
tros
hist
óric
os.
(e)
Incl
uye
213.
380
tU d
e RD
A p
rod
ucid
as d
esd
e 19
46 h
asta
fina
l de
1989
.(f
) Pr
oduc
ción
en
2012
y 2
013
actu
aliz
ada
tras
revi
sar r
egis
tros
hist
óric
os.
(g) I
nclu
ye p
rod
ucci
ón e
n la
s an
tigua
s RS
S d
e Es
toni
a, K
yrgi
kist
án, T
ajik
istá
n y
par
cial
men
te d
e U
zbeq
uist
án Y
Kaz
akas
tan,
que
env
iab
an c
once
ntra
dos
par
a p
roce
sar e
n K
yrgi
kist
án
y Ta
jikis
tán.
Fuen
te:«
Lib
ro R
ojo»
. Ura
nium
201
8: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(IA
EA N
EA).
- 138 -
Cuad
ro 3
.19
RES
ERVA
S (1
) D
E U
RA
NIO
. DES
GLO
SE P
OR
PA
ÍSES
Y R
AN
GO
DE
COST
E
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
A
lem
ania
(c)
00
03.
000
Arg
elia
(c,
d)
00
019
.500
Arg
entin
a0
5.10
011
.000
11.0
00A
ustra
liaN
AN
A1.
269.
800
1.40
0.60
0Bo
tsw
ana*
00
13.7
0013
.700
Bras
il(d
)13
8.10
015
5.90
015
5.90
015
5.90
0Ca
nad
á25
5.90
027
5.20
040
9.70
059
2.90
0Ch
equi
a0
01.
200
50.7
00Ch
ile0
00
600
Chin
a(d
)44
.300
102.
200
136.
700
136.
700
Cong
o (R
ep.D
em.)
*(a,
c, d
)0
00
1.40
0Es
lova
qui
a(b
, d)
08.
800
8.80
08.
800
Eslo
veni
a(c,
d)
01.
700
1.70
01.
700
Esp
aña
9.80
023
.000
23.0
0023
.000
Esta
dos
Uni
dos
(d, f
)0
13.1
0047
.200
100.
800
Finl
and
ia(c
, d)
00
1.20
01.
200
Gab
ón(a
, c)
00
4.80
04.
800
Gre
cia(
a, c
)0
00
1.00
0G
roen
land
ia (
d,f)
00
066
.800
Ind
ia(d
, e)
NA
NA
NA
149.
000
Ind
ones
ia(b
, d)
01.
500
5.30
05.
300
Irán(
d)
00
1.10
01.
100
Italia
(a, c
)0
4.80
04.
800
4.80
0Ja
pón
(c)
00
6.60
06.
600
Jord
ania
(d
)0
04.
800
4.80
0Ka
zakh
stan
(d)
227.
900
304.
400
415.
200
434.
800
Mal
awi*
00
4.40
09.
700
Mal
i*(d
)0
05.
000
5.00
0M
aurit
ania
*N
AN
A70
01.
000
Méj
ico(
d)
00
1.80
01.
800
Mon
golia
049
.800
49.8
0049
.800
Nam
ibia
*0
033
5.30
036
8.50
0N
íger
*0
023
7.40
033
6.40
0Pa
ragu
ay*
00
02.
900
Perú
(d)
014
.000
14.0
0014
.000
Portu
gal(a
, c)
04.
500
6.00
06.
000
Rep
úblic
a Ce
ntro
Afri
cana
*(a,
c)0
032
.000
32.0
00Ru
man
ía*(
a, c
)0
03.
000
3.00
0Ru
sia(
b)
024
.500
214.
500
260.
000
Som
alia
*(a,
c, d
)0
00
5.00
0Su
dáf
rica(
a)0
167.
900
237.
600
259.
600
Suec
ia*(
a, c
, d)
00
4.90
04.
900
Tanz
ania
*(a,
b)
038
.300
39.7
0039
.700
Turq
uía(
b, d
)0
6.50
06.
500
6.50
0
- 139 -
3
Cuad
ro 3
.19
RES
ERVA
S (1
) D
E U
RA
NIO
. DES
GLO
SE P
OR
PA
ÍSES
Y R
AN
GO
DE
COST
E
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
A
lem
ania
(c)
00
03.
000
Arg
elia
(c,
d)
00
019
.500
Arg
entin
a0
5.10
011
.000
11.0
00A
ustra
liaN
AN
A1.
269.
800
1.40
0.60
0Bo
tsw
ana*
00
13.7
0013
.700
Bras
il(d
)13
8.10
015
5.90
015
5.90
015
5.90
0Ca
nad
á25
5.90
027
5.20
040
9.70
059
2.90
0Ch
equi
a0
01.
200
50.7
00Ch
ile0
00
600
Chin
a(d
)44
.300
102.
200
136.
700
136.
700
Cong
o (R
ep.D
em.)
*(a,
c, d
)0
00
1.40
0Es
lova
qui
a(b
, d)
08.
800
8.80
08.
800
Eslo
veni
a(c,
d)
01.
700
1.70
01.
700
Esp
aña
9.80
023
.000
23.0
0023
.000
Esta
dos
Uni
dos
(d, f
)0
13.1
0047
.200
100.
800
Finl
and
ia(c
, d)
00
1.20
01.
200
Gab
ón(a
, c)
00
4.80
04.
800
Gre
cia(
a, c
)0
00
1.00
0G
roen
land
ia (
d,f)
00
066
.800
Ind
ia(d
, e)
NA
NA
NA
149.
000
Ind
ones
ia(b
, d)
01.
500
5.30
05.
300
Irán(
d)
00
1.10
01.
100
Italia
(a, c
)0
4.80
04.
800
4.80
0Ja
pón
(c)
00
6.60
06.
600
Jord
ania
(d
)0
04.
800
4.80
0Ka
zakh
stan
(d)
227.
900
304.
400
415.
200
434.
800
Mal
awi*
00
4.40
09.
700
Mal
i*(d
)0
05.
000
5.00
0M
aurit
ania
*N
AN
A70
01.
000
Méj
ico(
d)
00
1.80
01.
800
Mon
golia
049
.800
49.8
0049
.800
Nam
ibia
*0
033
5.30
036
8.50
0N
íger
*0
023
7.40
033
6.40
0Pa
ragu
ay*
00
02.
900
Perú
(d)
014
.000
14.0
0014
.000
Portu
gal(a
, c)
04.
500
6.00
06.
000
Rep
úblic
a Ce
ntro
Afri
cana
*(a,
c)0
032
.000
32.0
00Ru
man
ía*(
a, c
)0
03.
000
3.00
0Ru
sia(
b)
024
.500
214.
500
260.
000
Som
alia
*(a,
c, d
)0
00
5.00
0Su
dáf
rica(
a)0
167.
900
237.
600
259.
600
Suec
ia*(
a, c
, d)
00
4.90
04.
900
Tanz
ania
*(a,
b)
038
.300
39.7
0039
.700
Turq
uía(
b, d
)0
6.50
06.
500
6.50
0 (Con
tinúa
)
- 140 -
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
U
cran
ia0
41.3
0081
.200
137.
700
Uzb
equi
stán
*37
.400
37.4
0057
.600
57.6
00V
ietn
am(d
)0
00
900
Zam
bia
*0
011
.100
11.1
00Zi
mb
awe(
a, c
, d)
00
01.
400
Tota
l (g)
713.
400
1.27
9.90
03.
865.
000
4.81
5.00
0
(1)
Rese
rvas
“ra
zona
ble
men
te a
segu
rad
as (
recu
per
able
s)”
en to
nela
das
de
uran
io a
1 d
e en
ero
de
2017
, red
ond
ead
as e
n ce
nten
as (
**).
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
. N
A: N
o d
isp
onib
le.
(a)
No
han
pub
licad
o d
atos
en
2017
. Los
que
ap
arec
en e
stán
bas
ados
en
el a
nter
ior «
Lib
ro R
ojo»
.(b
) Ev
alua
ción
real
izad
a só
lo p
arci
alm
ente
en
los
últim
os 5
año
s.(c
) Ev
alua
ción
no
real
izad
a en
los
últim
os 5
año
s.(d
) D
atos
aju
stad
os y
cor
regi
dos
por
la S
ecre
taría
.(e
) Po
r fal
ta d
e d
atos
de
cost
e, lo
s re
curs
os s
e as
igna
n al
tram
o “<
US$
260
/Kg
U”.
(f)
Act
ualiz
ados
del
ant
erio
r inf
orm
e.(g
) Lo
s to
tale
s q
ue fi
gura
n en
tram
os h
asta
“<
$ 40
” y
“<$
80”
son
en re
alid
ad m
ayor
es, p
ues
hay
paí
ses
que
no
dan
dat
os d
e re
curs
os a
baj
o p
reci
o, p
rinci
pal
men
te p
or ra
zone
s d
e co
nfid
enci
alid
ad.
Fuen
te: «
Lib
ro R
ojo»
Ura
nium
201
8: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(IA
EA N
EA).
(**)
Not
a d
el a
utor
. Ap
arec
e ot
ra ta
bla
de
rese
rvas
“in
situ
” co
n ci
fras
sup
erio
res,
pue
s no
con
sid
era
las
pér
did
as e
n la
s op
erac
ione
s d
e m
iner
ía y
mol
iend
a.
(Con
tinua
ción
)
- 141 -
3
Cuad
ro 3
.20
ESTI
MA
CIÓ
N D
E LA
S N
ECES
IDA
DES
AN
UA
LES
DE
UR
AN
IO P
AR
A R
EACT
OR
ES H
AST
A 2
035
EN E
L M
UN
DO
tU20
16
2020
*20
25*
2030
*20
35*
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Uni
ón E
urop
ea16
.675
18.7
5018
.770
14.2
1016
.860
12.2
4018
.220
9.94
018
.610
Nor
team
éric
a23
.280
16.9
9018
.930
13.7
6018
.300
12.8
0017
.580
8.29
013
.410
Asi
a O
rient
al13
.215
17.1
4018
.770
17.0
4021
.470
18.5
9027
.740
20.4
8035
.140
Euro
pa
(No
UE)
7.54
56.
780
7.26
07.
060
7.79
06.
770
9.62
07.
600
10.8
50Ce
ntro
y S
udam
éric
a51
058
058
051
053
01.
020
1.18
093
01.
860
Orie
nte
Med
io, C
entro
y
Sur d
e A
sia
1.31
01.
820
2.50
02.
480
3.68
04.
370
6.77
05.
230
9.62
0
Sud
este
Asi
átic
o0
00
00
00
016
0Á
frica
290
290
290
290
290
480
670
540
1.17
0Pa
cífic
o0
00
00
00
00
Tota
l Mun
do
62.8
2562
.350
67.1
0055
.350
68.9
2056
.270
81.7
8053
.010
90.8
20
* Es
timac
ione
s d
e IA
EA N
EAFu
ente
: «Li
bro
Roj
o» U
rani
um 2
018:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
IAEA
NEA
).
- 142 -
Cuad
ro 3
.21
CAPA
CID
AD
TEÓ
RIC
A D
E PR
OD
UCC
IÓN
DE
UR
AN
IO H
AST
A 2
035
EN E
L M
UN
DO
tU/a
ño (
1)
2016
2017
*20
20**
*20
25**
*20
30**
*20
35**
*
Prod
ucci
ónPr
oduc
ción
A-I
I B-
II
A-I
IB-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
Arg
entin
a0
00
00
00
200
020
0A
ustra
lia6.
313
5.80
06.
000
7.00
06.
000
7.00
06.
000
8.00
06.
000
10.0
00Bo
tsw
ana*
00
00
00
00
01.
350
Bras
il0
6030
030
030
01.
600
300*
1.60
030
0*1.
600
Cana
dá
(a)
14.0
3913
.130
12.3
3018
.700
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
Cheq
uia
138
7050
5050
5050
5030
30Ch
ina*
1.65
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
800
Esp
aña
00
00
00
00
01.
690
Esta
dos
Uni
dos
*97
996
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
0Fi
nlan
dia
**0
00
250
025
00
250
025
0G
roen
land
ia**
00
00
042
50
425
042
5In
dia
*38
540
040
060
060
080
080
080
080
01.
200
Irán
820
5080
70*
80*
70*
80*
70*
80*
Kaza
khst
an24
.689
23.4
0027
.000
28.0
0027
.000
28.0
0022
.000
24.0
0014
.000
16.0
00M
aurit
ania
*0
00
00
400
040
00
400
Mon
golia
*0
00
00
015
015
015
080
0N
amib
ia*
3.59
34.
000
5.50
05.
500
7.20
07.
200
7.20
07.
200
7.20
09.
800
Níg
er*
3.47
73.
485
3.50
03.
500
5.00
05.
000
5.00
05.
000
5.00
06.
800
Paq
uist
án*
4545
4545
4545
4545
4545
Rusi
a3.
005
2.90
02.
780
2.78
01.
660
3.96
01.
890
8.49
01.
800
6.80
0Ta
nzan
ia*
00
00
00
02.
000
03.
000
Ucr
ania
808
615
2.48
02.
480
2.00
02.
000*
1.70
02.
000*
1.70
0*2.
000*
Uzb
ekis
tán*
2.40
02.
400
2.70
02.
700
3.00
03.
000
3.00
03.
000
3.00
03.
000
Zam
bia
*0
00
00
00
00
1.57
0To
tal
62.0
71(b
)59
.342
(b)
67.3
3576
.185
67.9
5581
.360
64.7
3586
.740
56.6
2590
.690
(1)
A p
artir
de
recu
rsos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
cost
es in
ferio
res
a 13
0$/k
gU.
“RA
R”: R
eser
vas
razo
nab
lem
ente
ase
gura
das
. “es
timad
os”:
trad
ucci
ón d
e “in
ferre
d”.
A-II
: Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
y c
omp
rom
etid
os, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
.B-
II: C
apac
idad
de
pro
duc
ción
de
cent
ros
exis
tent
es, c
omp
rom
etid
os, p
roye
ctad
os y
pro
bab
les,
bas
ados
en
recu
rsos
tip
os “
RAR”
y “
estim
ados
” re
cup
erab
les
a <
$13
0/kg
U.
* Es
timac
ión
de
IAEA
NEA
. **
Pro
duc
ción
com
o su
bp
rod
ucto
. **
*Pro
yecc
ione
s d
e la
cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón.
(a)
Las
pro
yecc
ione
s no
con
sid
eran
el r
ecie
nte
anun
cio
rela
cion
ado
con
la s
usp
ensi
ón d
e la
pro
duc
ción
de
McA
rthur
/ Ke
y La
ke.
(b)
El to
tal i
nclu
ye ta
mb
ién
la p
rod
ucci
ón p
roce
den
te d
el re
acon
dic
iona
mie
nto
de
min
as.
Fuen
te:L
ibro
Roj
o “U
rani
um 2
018”
: Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
AIE
A N
EA).
- 143 -
3
Cuad
ro 3
.21
CAPA
CID
AD
TEÓ
RIC
A D
E PR
OD
UCC
IÓN
DE
UR
AN
IO H
AST
A 2
035
EN E
L M
UN
DO
tU/a
ño (
1)
2016
2017
*20
20**
*20
25**
*20
30**
*20
35**
*
Prod
ucci
ónPr
oduc
ción
A-I
I B-
II
A-I
IB-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
Arg
entin
a0
00
00
00
200
020
0A
ustra
lia6.
313
5.80
06.
000
7.00
06.
000
7.00
06.
000
8.00
06.
000
10.0
00Bo
tsw
ana*
00
00
00
00
01.
350
Bras
il0
6030
030
030
01.
600
300*
1.60
030
0*1.
600
Cana
dá
(a)
14.0
3913
.130
12.3
3018
.700
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
Cheq
uia
138
7050
5050
5050
5030
30Ch
ina*
1.65
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
700
1.70
01.
800
Esp
aña
00
00
00
00
01.
690
Esta
dos
Uni
dos
*97
996
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
0Fi
nlan
dia
**0
00
250
025
00
250
025
0G
roen
land
ia**
00
00
042
50
425
042
5In
dia
*38
540
040
060
060
080
080
080
080
01.
200
Irán
820
5080
70*
80*
70*
80*
70*
80*
Kaza
khst
an24
.689
23.4
0027
.000
28.0
0027
.000
28.0
0022
.000
24.0
0014
.000
16.0
00M
aurit
ania
*0
00
00
400
040
00
400
Mon
golia
*0
00
00
015
015
015
080
0N
amib
ia*
3.59
34.
000
5.50
05.
500
7.20
07.
200
7.20
07.
200
7.20
09.
800
Níg
er*
3.47
73.
485
3.50
03.
500
5.00
05.
000
5.00
05.
000
5.00
06.
800
Paq
uist
án*
4545
4545
4545
4545
4545
Rusi
a3.
005
2.90
02.
780
2.78
01.
660
3.96
01.
890
8.49
01.
800
6.80
0Ta
nzan
ia*
00
00
00
02.
000
03.
000
Ucr
ania
808
615
2.48
02.
480
2.00
02.
000*
1.70
02.
000*
1.70
0*2.
000*
Uzb
ekis
tán*
2.40
02.
400
2.70
02.
700
3.00
03.
000
3.00
03.
000
3.00
03.
000
Zam
bia
*0
00
00
00
00
1.57
0To
tal
62.0
71(b
)59
.342
(b)
67.3
3576
.185
67.9
5581
.360
64.7
3586
.740
56.6
2590
.690
(1)
A p
artir
de
recu
rsos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
cost
es in
ferio
res
a 13
0$/k
gU.
“RA
R”: R
eser
vas
razo
nab
lem
ente
ase
gura
das
. “es
timad
os”:
trad
ucci
ón d
e “in
ferre
d”.
A-II
: Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
y c
omp
rom
etid
os, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
.B-
II: C
apac
idad
de
pro
duc
ción
de
cent
ros
exis
tent
es, c
omp
rom
etid
os, p
roye
ctad
os y
pro
bab
les,
bas
ados
en
recu
rsos
tip
os “
RAR”
y “
estim
ados
” re
cup
erab
les
a <
$13
0/kg
U.
* Es
timac
ión
de
IAEA
NEA
. **
Pro
duc
ción
com
o su
bp
rod
ucto
. **
*Pro
yecc
ione
s d
e la
cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón.
(a)
Las
pro
yecc
ione
s no
con
sid
eran
el r
ecie
nte
anun
cio
rela
cion
ado
con
la s
usp
ensi
ón d
e la
pro
duc
ción
de
McA
rthur
/ Ke
y La
ke.
(b)
El to
tal i
nclu
ye ta
mb
ién
la p
rod
ucci
ón p
roce
den
te d
el re
acon
dic
iona
mie
nto
de
min
as.
Fuen
te:L
ibro
Roj
o “U
rani
um 2
018”
: Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
AIE
A N
EA).
- 144 -
Cuadro 3.22 PRECIO DEL URANIO EN ZONA EURATOM. EVOLUCIÓN
1980 1990 2000 2010 2015 2016 2017 2018
Contratos a largo plazo
euros/kg(1) 67,20 60,00 37,00 61,68 94,30 86,62 80,55 73,74
(Precios medios) US$/lb(2) 36,00 29,39 13,12 31,45 40,24 36,88 35,00 33,50
Precios “Spot” euros/kg(1) 65,34 19,75 22,75 79,48 88,73 88,56 55,16 44,34(Media anual) US$/lb(2) 35,00 9,68 8,07 40,53 37,87 37,71 23,97 20,14Nuevos Contratos L.P.
euros/kg(1) 78,11 88,53 87,11 80,50 74,19
(Precios medios) US$/lb(2) 39,83 37,78 37,09 34,98 33,70
Tasa de cambio Euro/US$
1,39 1,27 0,92 1,33 1,11 1,11 1,13 1,18
(1) Euros corrientes / kg U.(2) US$ corrientes / lb. de U
3O
8.
Fuente: Euratom, ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear.
Cuadro 3.23 CAPACIDAD DE ENRIQUECIMIENTO DE URANIO EN EL MUNDO
kUTS/año (**) Método 2017 2018 2020 2040OCDE América 4.800 4.800 4.900 4.900Estados Unidos Difusión 0 0 0 0Estados Unidos Centrifugación 4.800 4.800 4.900 4.900Estados Unidos Láser 0 0 0 0OCDE Europa 22.400 22.300Alemania Centrifugación 4.000 4.000 4.000 4.000Francia Centrifugación 7.500 7.500 7.500 7.500Países Bajos Centrifugación 6.200 6.200 6.200 6.200Reino Unido Centrifugación 4.700 4.600 nd ndOCDE Pacífico 450 450 ndJapón Centrifugación 450 450 nd ndTOTAL OCDE 27.650 27.550Argentina Difusión 4 4 4Rusia (*) Centrifugación 25.000 25.000 nd ndTOTAL NEA 52.654 52.554
(*) Estimación de NEA. nd: No disponible.(**) UTS: Unidades Técnicas de Separación. Medida de la energía consumida en la separación del uranio en dos partes, una enriquecida y otra empobrecida en el isótopo fisible uranio-235. El número de UTS es proporcional al grado de enri-quecimiento requerido.Fuente: Nuclear Energy Data 2019 (NEA-OECD).
- 145 -
3
Cuadro 3.24 CAPACIDAD DE FABRICACIÓN DE COMBUSTIBLE EN LA OCDE
tU/año(*)Tipo de
Combustible 2017 2018 2020 2040OCDE América 6.770 6.650 8.300 8.300Canadá HWR 1.770 1.650(a) 3.300 3.300Estados Unidos LWR 5.000 5.000 5.000 5.000
MOX 0 0 0 0OCDE Europa 3.685 3.685 3.695 3.655Alemania (a) LWR 650 650 650 650Bégica PWR 0 0 0 0España BWR 100 100 100 100
PWR 300 300 300 300Francia PWR 1.400 1.400 1.400 1.400
PWR MOX 195 195 195 195FBR MOX 0 0 10 10
Reino Unido GCR 240 240 240 0PWR 200 200 200 400
Suecia LWR 600 600 600 600OCDE Pacífico 2.694 2.694Corea PWR 700 700 700 700
HWR 400 400 400 ndJapón PWR 724 724 nd nd
BWR 870 870 nd ndP+B MOX 0 0 nd ndFBR MOX 0 0 nd nd
Total OCDE 13.159 13.029Argentina PWR 8 50
HWR 320 320 320 320Rumanía HWR 240 240 240 480Total NEA 13.729 13.589
(*) Toneladas de uranio como metal pesado / año.(a) datos provisionales (b) capacidad para conversión de UF6 a polvo de UO2 de 800 tu/año.nd: No disponible.Fuente: Nuclear Energy Data 2019 (NEA-OECD).
- 146 -
Cuad
ro 3
.25
CAR
ACT
ERÍS
TICA
S PR
INCI
PALE
S D
E LO
S R
EACT
OR
ES N
UCL
EAR
ES
GRU
POS
DE
REA
CTO
RTI
PORE
FRIG
ERA
NTE
MO
DER
AD
OR
COM
BUST
IBLE
Gra
fito
-Gas
AG
RCO
2G
as R
efrig
erad
o A
vanz
ado
Gra
fito
UO
2 enr
ique
cid
o M
GU
NG
GCO
2G
as M
agno
x Re
frige
rad
oG
rafit
oU
nat
ural
H
TR (
GT-
MH
R, P
BMR)
He
Alta
tem
per
atur
aG
rafit
oU
O2,
UC2
, ThO
2
Agu
a p
esad
aPH
WR
Agu
a p
esad
aA
pre
sión
Agu
a p
esad
aU
O2 n
atur
al o
enr
ique
cid
oA
gua
ord
inar
iaBW
R (A
BWR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nA
gua
ord
inar
iaU
O2 e
nriq
ueci
do,
oPW
R (A
PWR,
WW
ER)
Agu
a or
din
aria
A p
resi
ónA
gua
ord
inar
iaU
O2 e
nriq
ueci
do
y M
OX
Neu
tro
nes
ráp
ido
sSU
PERG
ENER
AD
OR
Sod
ioU
O2 e
nriq
ueci
do
- Pu
O2
Agu
a-G
rafit
oRB
MK
(LW
GR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nG
rafit
oU
O2 e
nriq
ueci
do
Agu
a o
rdin
aria
-Agu
a Pe
sad
aH
WLW
R (A
TR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nA
gua
pes
ada
UO
2 enr
ique
cid
o -
PuO
2
ABW
R, A
PWR,
GT-
MH
R, P
BMR:
Son
mod
elos
ava
nzad
os d
el ti
po
de
reac
tor c
orre
spon
die
nte.
Fuen
te: E
LECN
UC
ed. 2
019
(CEA
).
Cuad
ro 3
.26
AVA
NCE
202
0. P
RO
DU
CCIÓ
N E
NER
GÍA
NU
CLEA
R. E
SPA
ÑA
.
(Dat
os a
4.6
.20)
GW
h1/
1 a
31/0
5/20
D%
Año
mó
vil h
asta
31/
5/20
D%
Gen
erac
ión
eléc
trica
Nuc
lear
22.5
34-4
,854
.677
-0,9
D%
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to id
éntic
o p
erío
do
de
2019
.Fu
ente
: REE
Not
a d
el a
utor
: Ent
end
emos
que
se
refie
ren
a va
lore
s d
e p
rod
ucci
ón n
etos
.
- 147 -
4. PETRÓLEO4.1 Consumo desglosado de productos petrolíferos
en España. Evolución .......................................... 1494.2 Producción de crudo en yacimientos de Espa-
ña. Evolución ....................................................... 1514.3 Procedencia del petróleo crudo importado en
España ................................................................. 1514.4 Consumo de gasolinas y gasóleos por comuni-
dades autónomas ................................................ 1524.5 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en
España ................................................................. 1544.6 Producción de las refinerías en España .............. 1554.7 Red de oleoductos e instalaciones conexas en
España ................................................................. 1564.8 Desglose de los precios de los carburantes en
España ................................................................. 1574.9 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonó-
micos ................................................................... 1574.10 Serie histórica del precio del petróleo ............... 1584.11 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ............. 1594.12 Producción de petróleo por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1614.13 Reservas probadas de petróleo por países en el
mundo ................................................................. 1644.14 Relación entre reservas y producción anual de
petróleo y evolución en el mundo ..................... 1654.15 Capacidad de refino por países en el mundo.
Serie histórica ...................................................... 1664.16 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ..... 1694.17 Avance 2020. Consumo de productos petrolífe-
ros en España, cotización petróleo Brent y Co-mercio Exterior .................................................... 170
Págs.
PETRÓLEO
- 148 -
- 149 -
4
Cuad
ro 4
.1
CON
SUM
O D
ESG
LOSA
DO
DE
PRO
DU
CTO
S PE
TRO
LÍFE
RO
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
kt20
0020
0520
1020
1520
1820
19D
%En
vasa
do
1.45
21.
100
864
859
833,
6-2
,9G
rane
l79
773
351
652
449
2,6
-6,0
Aut
omoc
ión
(env
as.y
gr
anel
)15
1943
6286
,138
,0
Otro
s (1
)30
053
21.
175
1.01
7,3
-13,
4To
tal G
LP's
(2)
2.49
12.
293
1.85
21.
956
2.62
12.
429,
6-7
,397
I.O
3.08
642
595
I.O
4.60
95.
956
5.10
14.
307
4.69
64.
974,
45,
998
I.O
751
879
566
340
391
399,
92,
2Su
bto
tal g
aso
linas
aut
o8.
446
7.26
05.
670
4.64
75.
088
5.37
5,2
5,6
Tota
l Gas
olin
as (
3)8.
458
7.26
95.
677
4.65
15.
092
5.37
9,7
5,6
Avi
ació
n4.
337
5.18
05.
245
5.50
16.
687
6.92
0,4
3,5
Tota
l Que
rose
nos
4.34
55.
182
5.24
65.
501
6.68
86.
920,
83,
5A
16.7
6123
.282
23.2
9221
.761
23.4
7423
.373
,3-0
,4Bi
odie
sel
423
4631
,7-3
0,7
Biod
iese
l Mez
cla
254
1638
50,7
33,5
Sub
tota
l gas
óle
os
auto
16.7
6123
.282
23.5
8821
.781
23.5
5823
.455
,7-0
,4B
(Agr
ícol
a y
pes
ca)
4.38
15.
906
5.58
33.
784
4.32
64.
268,
1-1
,3C
(Cal
efac
ción
)3.
283
2.83
02.
576
2.01
31.
804
1.67
9,3
-6,9
Otro
s1.
628
2.27
51.
471
2.20
71.
844
2.15
0,9
16,6
Tota
l Gas
óle
os
(4)
26.0
5434
.295
33.2
1829
.785
31.5
3131
.554
,10,
1(C
ontin
úa)
- 150 -
kt20
0020
0520
1020
1520
1820
19D
%Fu
elól
eo 1
2.82
6Fu
elól
eo 2
911
BIA
2.82
13.
613
3.09
92.
103
2.09
61.
927,
2-8
,1O
tros
5.34
39.
923
7.30
86.
138
6.44
66.
293,
7-2
,4To
tal F
ueló
leo
s (5
)11
.900
13.5
3610
.408
8.24
18.
542
8.22
0,9
-3,8
Lub
rican
tes
488
573
440
381
420
415,
1-1
,3A
sfal
tos
1.87
32.
145
2.12
190
685
996
5,1
12,4
Coq
ue4.
261
4.41
84.
260
2.68
62.
195
1.81
4,0
-17,
4O
tros
(6)
6.27
45.
097
3.87
61.
970
1.98
52.
054,
43,
5To
tal O
tro
s Pr
od
ucto
s12
.897
12.2
3410
.696
5.94
25.
459
5.24
8,6
-3,9
Tota
l (7)
66.1
4574
.809
67.0
9656
.076
59.9
3359
.753
,8-0
,3%
bio
en
gas
olin
as6,
46,
44,
74,
8%
bio
en
gas
óleo
s5,
74,
17,
35,
5
(1)
Incl
uye
GLP
dis
tinto
s d
e lo
s an
terio
res
incl
uyen
do
GLP
des
tinad
o a
su p
oste
rior t
rans
form
ació
n.(2
) H
asta
el a
ño 2
003
no s
e d
esgl
osan
los
dis
tinto
s ep
ígra
fes
de
GLP
’s.(3
) In
cluy
e b
ioca
rbur
ante
s in
clui
dos
en
gaso
linas
.(4
) In
cluy
e b
ioca
rbur
ante
s y
bun
kers
par
a la
nav
egac
ión
mar
ítim
a in
tern
acio
nal.
Esto
s b
unke
rs e
n 20
19 fu
eron
de
1.59
3 kt
.(5
) In
cluy
e b
unke
rs p
ara
la n
aveg
ació
n m
aríti
ma
inte
rnac
iona
l. Es
tos
bun
kers
en
2019
fuer
on d
e 5.
712
kt.
(6)
Incl
uye
nafta
s, c
ond
ensa
dos
, par
afina
s, d
isol
vent
es y
otro
s.(7
) Pa
ra o
bte
ner e
l con
sum
o to
tal n
acio
nal d
eben
sum
arse
las
mer
mas
y a
utoc
onsu
mos
que
figu
ran
en e
l bal
ance
de
pro
duc
ción
y c
onsu
mo.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.Fu
ente
: CO
RES
y Fo
ro N
ucle
ar.
Not
a d
el a
utor
. No
apar
ecen
des
glos
ados
alg
unos
ep
ígra
fes
por
su
esca
sa m
agni
tud
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
(Con
tinua
ción
)
- 151 -
4
Cuadro 4.2 PRODUCCIÓN DE CRUDO EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
kt 2000 2010 2015 2018 2019 D (%) Ayoluengo 9 5 6 0 0,0 --Boquerón 56 39 29 21 8,9 -57,1Casablanca 124 63 39 26 18,3 -29,2Montanazo-Lubina 0 0 114 34 7,2 -78,7Rodaballo 38 15 42 3 0,8 -76,7Viura (*) 0 0 2 3 5,0 55,6TOTAL 226 122 232 87 40,2 -53,8
(*) Producción de condensado trasformada a crudo equivalente.D (%) = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES y Foro Nuclear.
Cuadro 4.3 PROCEDENCIA DEL PETRÓLEO CRUDO IMPORTADO EN ESPAÑA (*)
x 1.000 t 2000 2010 2015 2018 2019Angola 644 1.112 5.815 2.693 2.144Argelia 1.476 1.010 2.861 999 1.383Guinea Ecuatorial 0 0 1.504 762 1.157Libia 6.901 6.826 1.603 7.112 8.505Nigeria 9.165 5.579 10.737 10.264 11.198Total África 22.804 18.872 24.843 23.456 25.458Brasil 30 667 1.907 4.631 2.361Canadá 0 169 569 1.137 669Estados Unidos 0 0 0 966 1.909México 7.622 5.928 8.747 9.381 9.431Venezuela 1.562 789 3.191 629 2.297Total América 9.214 7.699 17.513 17.499 16.718Azerbaiyán 138 750 1.139 1.272 1.393Kazajistán 0 557 3.013 4.476 3.912Noruega 249 691 1.349 1.559 2.213Reino Unido 2.039 405 1.795 650 857Rusia 5.141 6.665 3.998 1.018 1.591Total Europa y Euroasia
8.282 9.331 11.741 9.567 10.617
Arabia Saudí 6.628 6.571 6.814 7.492 8.246Irak 5.995 1.905 3.815 4.678 5.264Irán 3.880 7.671 0 4.894 0Total Oriente Medio 17.157 16.559 10.629 17.064 13.510Total Mundo 57.457 52.461 64.726 67.586 66.303Saldo prod. petrolíferos (**)
12.580 12.758 -4.953 -4.769 -3.281
TOTAL SALDO IMPOR-TADOR
70.037 65.219 59.773 62.817 63.022
(*) No figuran paises con menos de 600.000 t de crudo en 2019 (excepto Irán), que sí aparecen en la tabla original.(**) Importaciones - exportaciones.Fuente: CORES y Foro Nuclear.
- 152 -
Cuad
ro 4
.4
CON
SUM
O D
E G
ASO
LIN
AS
Y G
ASÓ
LEO
S PO
R C
OM
UN
IDA
DES
AU
TÓN
OM
AS
Año
201
9G
ASO
LIN
AS
(*)
GA
SÓLE
OS
(*)
kt95
IO98
IOTO
TAL
D %
A(*
)B
CTO
TAL
D %
And
aluc
ía75
8,9
35,0
794,
06,
93.
697,
469
5,9
97,7
4.49
0,9
2,3
Ara
gón
143,
18,
515
1,5
6,1
885,
430
6,6
76,0
1.26
8,1
-0,1
Ast
uria
s90
,87,
798
,55,
643
4,0
78,5
45,1
557,
5-2
,4
Bale
ares
229,
414
,224
3,6
4,4
409,
650
,114
0,0
599,
8-1
,6
Cana
rias
395,
612
8,0
523,
6-0
,567
5,9
0,0
217,
789
3,6
-2,0
Cant
abria
63,6
4,3
67,9
0,8
319,
561
,73,
238
4,4
-2,4
Cast
illa
y Le
ón27
3,3
19,4
292,
72,
61.
767,
764
0,5
169,
72.
577,
9-5
,1
Cast
illa
La M
anch
a19
2,6
10,7
203,
39,
91.
333,
156
1,0
107,
12.
001,
1-1
,4
Cata
luña
861,
761
,792
3,4
7,6
3.78
6,9
507,
321
9,8
4.51
3,9
1,7
Ceut
a5,
40,
86,
2-1
,113
,60,
00,
714
,4-1
,1
Cdad
. Val
enci
ana
549,
727
,157
6,8
5,8
2.16
0,0
267,
580
,72.
508,
2-1
,1
Extre
mad
ura
96,7
4,1
100,
83,
469
1,0
152,
016
,085
9,0
1,4
Gal
icia
249,
516
,826
6,3
5,7
1.43
0,0
293,
622
7,2
1.95
0,7
-0,1
La R
ioja
23,2
1,6
24,8
-20,
616
1,0
49,5
16,7
227,
2-1
6,7
Mad
rid63
3,8
35,2
669,
08,
62.
208,
618
9,5
169,
22.
567,
3-4
,3
Mel
illa
6,8
0,0
6,8
1,6
20,3
0,0
0,0
20,3
-0,7
Mur
cia
133,
27,
814
1,0
8,3
954,
115
0,7
9,3
1.11
4,0
0,7
Nav
arra
70,5
3,4
73,9
3,8
641,
594
,515
,775
1,7
-3,5
País
Vas
co19
6,4
13,8
210,
26,
11.
783,
916
9,4
67,6
2.02
0,9
-2,2
Tota
l nac
iona
l4.
974,
439
9,9
5.37
4,2
5,6
23.3
73,3
4.26
8,1
1.67
9,3
29.3
20,8
-1,0
(*)
No
incl
uye
otra
s ga
solin
as, n
i gas
olin
as m
ezcl
a, n
i otro
s ga
sóle
os, n
i otro
s ga
sóle
os d
e au
tom
oció
n.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
Fuen
te: C
ORE
S y
Foro
Nuc
lear
.
- 153 -
4
Cuad
ro 4
.4
CON
SUM
O D
E G
ASO
LIN
AS
Y G
ASÓ
LEO
S PO
R C
OM
UN
IDA
DES
AU
TÓN
OM
AS
Año
201
9G
ASO
LIN
AS
(*)
GA
SÓLE
OS
(*)
kt95
IO98
IOTO
TAL
D %
A(*
)B
CTO
TAL
D %
And
aluc
ía75
8,9
35,0
794,
06,
93.
697,
469
5,9
97,7
4.49
0,9
2,3
Ara
gón
143,
18,
515
1,5
6,1
885,
430
6,6
76,0
1.26
8,1
-0,1
Ast
uria
s90
,87,
798
,55,
643
4,0
78,5
45,1
557,
5-2
,4
Bale
ares
229,
414
,224
3,6
4,4
409,
650
,114
0,0
599,
8-1
,6
Cana
rias
395,
612
8,0
523,
6-0
,567
5,9
0,0
217,
789
3,6
-2,0
Cant
abria
63,6
4,3
67,9
0,8
319,
561
,73,
238
4,4
-2,4
Cast
illa
y Le
ón27
3,3
19,4
292,
72,
61.
767,
764
0,5
169,
72.
577,
9-5
,1
Cast
illa
La M
anch
a19
2,6
10,7
203,
39,
91.
333,
156
1,0
107,
12.
001,
1-1
,4
Cata
luña
861,
761
,792
3,4
7,6
3.78
6,9
507,
321
9,8
4.51
3,9
1,7
Ceut
a5,
40,
86,
2-1
,113
,60,
00,
714
,4-1
,1
Cdad
. Val
enci
ana
549,
727
,157
6,8
5,8
2.16
0,0
267,
580
,72.
508,
2-1
,1
Extre
mad
ura
96,7
4,1
100,
83,
469
1,0
152,
016
,085
9,0
1,4
Gal
icia
249,
516
,826
6,3
5,7
1.43
0,0
293,
622
7,2
1.95
0,7
-0,1
La R
ioja
23,2
1,6
24,8
-20,
616
1,0
49,5
16,7
227,
2-1
6,7
Mad
rid63
3,8
35,2
669,
08,
62.
208,
618
9,5
169,
22.
567,
3-4
,3
Mel
illa
6,8
0,0
6,8
1,6
20,3
0,0
0,0
20,3
-0,7
Mur
cia
133,
27,
814
1,0
8,3
954,
115
0,7
9,3
1.11
4,0
0,7
Nav
arra
70,5
3,4
73,9
3,8
641,
594
,515
,775
1,7
-3,5
País
Vas
co19
6,4
13,8
210,
26,
11.
783,
916
9,4
67,6
2.02
0,9
-2,2
Tota
l nac
iona
l4.
974,
439
9,9
5.37
4,2
5,6
23.3
73,3
4.26
8,1
1.67
9,3
29.3
20,8
-1,0
(*)
No
incl
uye
otra
s ga
solin
as, n
i gas
olin
as m
ezcl
a, n
i otro
s ga
sóle
os, n
i otro
s ga
sóle
os d
e au
tom
oció
n.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
Fuen
te: C
ORE
S y
Foro
Nuc
lear
.
- 154 -
Cuad
ro 4
.5
CAPA
CID
AD
Y C
RU
DO
DES
TILA
DO
EN
LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Emp
resa
Loca
lidad
Cap
acid
ad d
e tr
atam
ient
o
de
crud
o (
t/añ
o)
Crud
o
des
tilad
o e
n
2018
(t)
Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón
d
e lu
bric
ante
s (t
/año
)
Cap
acid
ad d
e
alm
acen
amie
nto
(m
3 )
Aut
oriz
ada
Efec
tiva
Crud
osPr
oduc
tos
ASF
ALT
OS
ESPA
ÑO
LES,
S. A
. (A
SESA
)Ta
rrago
na1.
400.
000
1.80
0.00
090
0.00
0-
260.
000
350.
000
BP O
IL E
SPA
ÑA
, S.A
.U.
Cast
elló
n6.
000.
000
5.40
0.00
04.
735.
519
091
8.40
090
8.00
0CO
MPA
ÑÍA
ESP
AÑ
OLA
D
E PE
TRÓ
LEO
S, S
.A. (
CEPS
A)
Alg
ecira
s12
.000
.000
12.6
00.0
0012
.100
.000
171.
354
928.
000
1.27
8.00
0
Hue
lva
9.50
0.00
011
.000
.000
9.90
0.00
00
1.45
4.00
01.
096.
000
Sta.
Cruz
de
Tene
rife
4.50
0.00
04.
500.
000
00
449.
767
767.
295
REPS
OL
PETR
ÓLE
O, S
.A.
Carta
gena
11.0
00.0
0011
.000
.000
11.0
90.1
4915
5.00
01.
900.
000
1.90
0.00
0A
Cor
uña
7.00
0.00
06.
000.
000
5.40
2.19
10
580.
000
1.72
0.00
0Pu
erto
llano
7.50
0.00
07.
500.
000
5.19
7.91
411
0.00
060
5.00
01.
957.
100
Tarra
gona
13.0
00.0
009.
000.
000
8.60
3.74
50
925.
000
1.46
0.00
0PE
TRÓ
LEO
S D
EL N
ORT
E, S
.A.
(PET
RON
OR)
Som
orro
stro
-Mus
kiz
12.0
00.0
0012
.000
.000
11.1
00.0
000
894.
000
1.17
6.00
0
TOTA
L83
.900
.000
80.8
00.0
0069
.029
.518
436.
354
8.91
4.16
712
.612
.395
Dat
os a
31
de
Dic
iem
bre
de
2018
.Fu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
201
8. w
ww
.enp
pg.
com
- 155 -
4
Cuad
ro 4
.6
PRO
DU
CCIÓ
N D
E LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Año
201
8 kt
ASE
SATa
rrag
ona
BPCa
stel
lón
CEPS
ATo
tal
CEPS
APE
TRO
NO
RM
uski
zTo
tal G
rupo
REPS
OL
(1)
Año
201
9A
lgec
iras
Hue
lva
G. L
. P.
-16
246
640
787
322
11.
256
Prod
ucci
ón b
ruta
tota
l refi
nería
sFu
el G
as +
H2
--
--
0-
0kt
D %
Gas
de
refin
ería
--
464
50-
50G
LP's
1.16
0-1
1,5
Gas
olin
as-
1.31
41.
805
534
2.33
91.
942
5.59
5G
asol
inas
9.08
7-1
,3Q
uero
seno
s-
381
1.06
01.
286
2.34
617
52.
902
Que
rose
nos
10.2
96-1
,2G
asól
eos
(2)
-3.
167
4.53
24.
458
8.99
05.
306
17.4
63G
asól
eos
27.3
16-0
,4Fu
elól
eos
-12
62.
391
1.06
23.
454
1.36
54.
945
Fuel
óleo
s5.
056
-15,
7Lu
bric
ante
s y
acei
tes
bas
e-
-20
8-
208
-20
8O
tros
pro
duc
tos
*13
.018
-3,5
Mat
eria
pet
roq
uím
ica
y na
ftas
-0
319
1.02
81.
346
652
1.99
8To
tal
65.9
34-2
,9O
lefin
as y
aro
mát
icos
--
--
0-
0Be
ncen
o (3
)-
-52
537
890
3-
903
Diso
lven
tes
--
176
159
335
-33
5A
sfal
tos
1.00
00
-47
347
324
31.
716
Prop
ileno
--
--
010
910
9Co
que
de
pet
róle
o-
375
--
090
21.
277
Azu
fre (4
)-
-58
4210
0-
100
Otro
s p
rod
ucto
s, c
onsu
mos
p
rop
ios
y m
erm
as (5
)40
014
544
9363
713
81.
188
TOTA
L1.
400
5.53
912
.130
9.92
422
.054
11.0
5379
.863
(1)
REPS
OL
no o
frece
dat
os d
esgl
osad
os p
or r
efine
rías
par
a 20
18. E
n 20
18 R
EPSO
L ha
com
unic
ado
una
pro
duc
ción
tot
al d
e 79
,86
mill
ones
de
t, in
cluy
end
o la
pro
duc
ción
de
la re
finer
ía L
a Pa
mp
illa
(Per
ú) (
42,1
1 M
t).
(2)
Los
dat
os d
e Re
pso
l inc
luye
n ga
soil
de
vací
o.
(3)
Los
dat
os d
e Ce
psa
en
Hue
lva
incl
uyen
Cic
lohe
xano
. (4
) Lo
s d
atos
de
Rep
sol
incl
uyen
azu
fre, d
isol
vent
es y
suc
ios.
(5
) Lo
s d
atos
de
Petro
nor i
nclu
yen
azuf
re y
car
bón
icos
.Fu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
201
8. w
ww
.enp
pg.
com
y F
oro
Nuc
lear
.N
ota
del
aut
or. N
o se
mue
stra
la re
finer
ía d
e Ce
psa
en
Tene
rife
por
hal
lars
e in
activ
a.
D %
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l con
resp
ecto
al
año
ante
rior.
* G
as d
e re
finer
ia, n
afta
, coq
ue y
otro
s.Fu
ente
: CO
RES.
- 156 -
Cuad
ro 4
.7
RED
DE
OLE
OD
UCT
OS
E IN
STA
LACI
ON
ES C
ON
EXA
S EN
ESP
AÑ
A
Fuen
te: C
LH
39 in
stal
acio
nes
de
alm
aden
amie
nto
Ole
oduc
tos
(más
de
4.00
0 km
)36
inst
alac
ione
s CL
H A
viac
ión
8 re
finer
ías
Inst
alac
ione
s p
ortu
aria
s
- 157 -
4
Cuadro 4.8 DESGLOSE DE LOS PRECIOS DE LOS CARBURANTES EN 2019 EN ESPAÑA
LEYENDACoste al por mayor de la gasolina y del gasóleo es la media ponderada de las cotizaciones internacionales CIF Mediterráneo (70%) y CIF Noroeste de Europa (30%). Costes de distribución: coste de la EESS, coste del transporte hasta la EESS, coste de las reservas estratégicas, coste adicional del biocarburante y coste de la aportación al Fondo Nacional de Eficiencia Energética, desde julio 2014.Impuestos: Impuesto Especial de Hidrocarburos e IVA.Datos a 31.12.19Fuente: AOP, que cita fuentes: MITECO y cotizaciones internacionales
Cuadro 4.9 IMPUESTOS DE HIDROCARBUROS ESTATALES Y AUTONÓMICOS
Desde 1.1.2019
Tipo Estatal
€ / 1000 lTipo Estatal General
(TEG)Tipo Estatal Especial
(TEE)Gasolina SP 95 400,69 72,00Gasóleo A 307,00 72,00
El Tipo Autonómico en las CCAA desde esa fecha desaparece.A los anteriores valores hay que añadir el IVA (21% en la actualidad).
Fuente: AOP
COSTE AL POR MAYOR 31% ı 36%
COSTES DE DISTRIBUCIÓN Y MÁRGENES 15% ı 15%
IMPUESTOS 54% ı 49%
IIEE IIEE
IVA IVA
PVP GASOLINA 951,299 €/litro
0,406
0,193
0,473
0,226
PVP GASÓLEO A 1,216 €/litro
0,442
0,182
0,379
0,212
- 158 -
Cuadro 4.10 SERIE HISTÓRICA DEL PRECIO DEL PETRÓLEO
Evolución del precio del Crudo BRENT (Dated)
2018 2019FOB US$/Bbl Euros/t FOB US$/Bbl Euros/t
Enero 69,21 429,44 59,50 372,13Febrero 65,35 400,64 64,16 403,57Marzo 66,10 405,63 66,30 418,82Abril 72,12 444,69 71,37 453,43Mayo 77,12 494,26 71,22 454,63Junio 74,65 483,87 64,18 405,79Julio 74,07 479,84 64,00 407,33Agosto 72,48 475,07 59,10 379,25Septiembre 78,93 512,47 62,77 407,28Octubre 80,86 533,00 59,72 385,82Noviembre 64,50 429,52 63,25 408,65Diciembre 56,76 377,41 67,28 432,27
FOB: Free on board.Fuente: Reuters (Citada por CORES) y Foro Nuclear.
Crudo Brent. Precio medio del año en US $ por barril
AñoUS$
corrientesUS$ año
2018 AñoUS$
corrientesUS$ año
20181970 1,80 11,63 1995 17,02 28,041971 2,24 13,87 1996 20,67 33,081972 2,48 14,89 1997 19,09 29,871973 3,29 18,60 1998 12,72 19,591974 11,58 59,00 1999 17,97 27,091975 11,53 53,82 2000 28,50 41,551976 12,80 56,47 2001 24,44 34,661977 13,92 57,64 2002 25,02 34,931978 14,02 54,00 2003 28,83 39,351979 31,61 109,33 2004 38,27 50,871980 36,83 112,24 2005 54,52 70,101981 35,93 99,25 2006 65,14 81,141982 32,97 85,79 2007 72,39 87,671983 29,55 74,50 2008 97,26 113,431984 28,78 69,56 2009 61,67 72,181985 27,56 64,32 2010 79,50 91,541986 14,43 33,06 2011 111,26 124,201987 18,44 40,75 2012 111,67 122,131988 14,92 31,68 2013 108,66 117,121989 18,23 36,91 2014 98,95 104,951990 23,73 45,58 2015 52,39 55,501991 20,00 36,87 2016 43,73 45,761992 19,32 34,58 2017 54,19 55,521993 16,97 29,49 2018 71,31 71,311994 15,82 26,80 2019 64,40 63,27
Datos hasta 1983: Arabian Light (puesto en Ras Tanura). Datos 1984-2019: Brent dated $2018 deflactados según el Consumer Price Index de EEUU.Fuente: BP Statistical Review of World Energy (Junio 2019), y Foro Nuclear (2019).
- 159 -
4
Cuadro 4.11 PRECIOS DE COMBUSTIBLES DE AUTOMOCIÓN Y CALEFACCIÓN POR PAÍSES EN LA UNIÓN EUROPEA
Euro-super 95(**)Gasóleo
automoción(**)Gasóleo
calefacción(***)
Euros / litro(*) Final 2019 D % Final 2019 D % Final 2019 D %
UE 28 1,42 3,84 1,35 1,33 0,82 1,15
Alemania 1,37 -3,79 1,25 -3,46 0,70 -2,49
Austria 1,23 1,32 1,20 -1,64 0,79 1,25
Bélgica 1,41 6,15 1,46 0,25 0,67 5,41
Bulgaria 1,11 10,52 1,11 1,89 1,00 2,47
Chequia 1,24 1,14 1,24 -1,34 0,75 -5,25
Chipre 1,19 -1,72 1,25 -3,20 0,82 -9,01
Croacia 1,34 6,55 1,33 4,25 0,72 2,54
Dinamarca 1,63 8,36 1,39 3,80 1,37 3,63
Eslovaquia 1,32 5,33 1,23 0,98 0,55 s.d.
Eslovenia 1,30 5,99 1,25 -1,60 1,00 2,92
España 1,30 7,53 1,22 4,93 0,77 4,90
Estonia 1,39 10,48 1,39 6,34 0,90 2,73
Finlandia 1,53 3,23 1,43 -2,52 1,02 7,40
Francia 1,52 6,21 1,46 2,22 0,95 2,92
Grecia 1,59 5,36 1,38 1,10 1,05 1,06
Hungría 1,17 7,12 1,23 1,93 1,23 1,93
Irlanda 1,43 2,26 1,33 1,06 0,72 1,61
Italia 1,58 3,79 1,47 0,92 1,32 6,16
Letonia 1,28 5,29 1,21 0,09 0,82 0,13
Lituania 1,21 7,98 1,14 2,60 0,64 -0,51
Luxemburgo 1,21 6,68 1,11 2,49 0,63 4,14
Malta 1,41 3,68 1,28 4,07 1,00 0,00
Países Bajos 1,67 9,96 1,38 6,54 1,13 7,92
Polonia 1,16 2,57 1,19 -0,14 0,79 3,79
Portugal 1,48 3,21 1,37 4,50 1,20 5,00
Reino Unido 1,49 10,71 1,55 6,37 0,69 4,58
Rumania 1,15 5,06 1,18 0,40 1,07 8,56
Suecia 1,49 5,64 1,54 3,45 1,15 0,35
(*) Precios de venta al público, incluídos impuestos, a 16.12.19.(**) Precios en gasolinera.(***) Para suministros entre 2.000 y 5.000 litros. También para suministros en indus-tria de menos de 2.000 lts.D % Incremento porcentual desde fecha similar del año anterior s.d sin datos.Fuente: European Commission. Oil Bulletin.
(Continúa)
- 160 -
Precios en euros / litro (16.12.2019)
(Continuación)
0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,81,6
UE 28
Alemania
Austria
Bélgica
Bulgaria
Croacia
Chipre
Chequia
Dinamarca
Eslovaquia
Eslovenia
España
Estonia
Finlandia
Francia
Grecia
Hungría
Irlanda
Italia
Letonia
Lituania
Luxemburgo
Malta
Países Bajos
Polonia
Portugal
Reino Unido
Rumanía
Suecia
Euro súper Gasóleo aut. Gasoleo calef
- 161 -
4
Cuad
ro 4
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E PE
TRÓ
LEO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
% 2
018
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
92,8
124,
616
0,3
215,
623
5,4
255,
58,
55,
7Es
tad
os U
nid
os41
6,6
347,
633
2,8
566,
657
3,9
669,
416
,615
,0M
éjic
o14
5,2
170,
314
5,6
127,
510
9,5
102,
3-6
,62,
3To
tal N
ort
eam
éric
a65
4,5
642,
563
8,7
909,
791
8,7
1.02
7,1
11,8
23,0
Arg
entin
a25
,441
,333
,330
,127
,327
,61,
10,
6Br
asil
34,1
67,1
111,
313
2,2
142,
314
0,3
-1,4
3,1
Colo
mb
ia23
,436
,341
,453
,045
,045
,61,
41,
0Ec
uad
or15
,521
,626
,129
,128
,527
,7-2
,70,
6V
enez
uela
117,
816
0,3
145,
813
5,4
107,
677
,3-2
8,1
1,7
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a23
4,0
344,
837
8,7
398,
436
7,3
335,
1-8
,87,
5N
orue
ga82
,115
9,9
98,4
87,5
88,6
83,1
-6,2
1,9
Rein
o U
nid
o91
,612
6,3
63,2
45,4
46,6
50,8
9,0
1,1
Tota
l Eur
op
a 22
3,2
335,
420
0,0
166,
516
4,7
162,
9-1
,13,
6A
zerb
aijá
n12
,514
,151
,342
,039
,139
,20,
30,
9Ka
zakh
asta
n25
,835
,379
,780
,287
,091
,24,
92,
0Ru
sia
515,
932
6,7
512,
354
1,8
554,
356
3,3
1,6
12,6
Tota
l CEI
565,
039
2,5
659,
168
1,3
696,
170
9,1
1,9
15,8
Ara
bia
Sau
dí
342,
643
8,5
463,
356
8,0
559,
357
8,3
3,4
12,9 (Con
tinúa
)
- 162 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
% 2
018
Cuo
ta
del
to
tal %
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
93,2
121,
513
5,2
176,
117
6,2
177,
70,
84,
0Irá
n16
2,8
191,
721
2,0
180,
223
5,6
220,
4-6
,54,
9Ira
q10
5,3
128,
812
0,8
195,
622
2,2
226,
11,
85,
1Ku
wai
t46
,810
9,9
123,
214
8,1
144,
814
6,8
1,4
3,3
Om
án34
,247
,042
,248
,047
,647
,80,
51,
1Q
atar
21,1
40,2
70,9
81,2
78,5
78,5
0,0
1,8
Tota
l Orie
nte
Med
io83
7,4
1.12
8,9
1.21
0,0
1.41
1,6
1.47
7,9
1.48
9,7
0,8
33,3
Ang
ola
23,4
36,9
88,9
88,2
81,9
74,6
-8,8
1,7
Arg
elia
58,4
66,8
73,8
67,2
66,6
65,3
-2,0
1,5
Egip
to45
,538
,935
,035
,432
,232
,71,
60,
7Li
bia
67,2
69,5
84,6
20,5
43,8
47,5
8,7
1,1
Nig
eria
87,5
106,
512
2,1
105,
795
,598
,43,
02,
2To
tal Á
fric
a31
7,8
371,
648
7,0
386,
838
6,0
388,
70,
78,
7Ch
ina
138,
316
2,6
203,
021
4,6
191,
518
9,1
-1,3
4,2
Ind
ia34
,234
,241
,341
,240
,439
,5-2
,20,
9In
don
esia
74,4
71,8
48,6
40,6
41,0
39,5
-3,5
0,9
Mal
asia
29,5
33,6
33,1
32,2
31,5
31,5
-0,2
0,7
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía32
5,9
381,
640
3,5
400,
636
9,1
361,
6-2
,08,
1
TOTA
L M
UN
DO
3.15
7,9
3.59
7,4
3.97
6,9
4.35
4,8
4.37
9,9
4.47
4,3
2,2
100,
0d
el c
ual O
CDE
893,
61.
004,
985
6,5
1.08
6,4
1.09
2,0
1.19
8,6
9,8
26,8
del
cua
l No
OCD
E2.
264,
22.
592,
53.
120,
43.
268,
53.
287,
93.
275,
8-0
,473
,2d
el c
ual O
PEP
1.16
3,1
1.52
5,2
1.70
9,0
1.83
0,1
1.87
3,7
1.85
4,3
-1,0
41,4
del
cua
l No
OPE
P1.
994,
82.
072,
22.
267,
92.
524,
82.
506,
22.
620,
14,
558
,6d
el c
ual U
E 28
129,
716
7,8
93,6
71,6
69,3
72,7
4,9
1,6
Se in
cluy
e p
etró
leo
crud
o, e
squi
stos
, are
nas
bitu
min
osas
y c
ond
ensa
dos
, y lí
qui
dos
con
teni
dos
en
el g
as n
atur
al q
ue s
e re
cup
eran
sep
arad
amen
te.
Se e
xclu
yen
com
bus
tible
s líq
uid
os o
bte
nid
os d
e ot
ras
fuen
tes,
com
o b
iom
asa
y d
eriv
ados
del
car
bón
y d
el g
as n
atur
al.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r .CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 163 -
4
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
% 2
018
Cuo
ta
del
to
tal %
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
93,2
121,
513
5,2
176,
117
6,2
177,
70,
84,
0Irá
n16
2,8
191,
721
2,0
180,
223
5,6
220,
4-6
,54,
9Ira
q10
5,3
128,
812
0,8
195,
622
2,2
226,
11,
85,
1Ku
wai
t46
,810
9,9
123,
214
8,1
144,
814
6,8
1,4
3,3
Om
án34
,247
,042
,248
,047
,647
,80,
51,
1Q
atar
21,1
40,2
70,9
81,2
78,5
78,5
0,0
1,8
Tota
l Orie
nte
Med
io83
7,4
1.12
8,9
1.21
0,0
1.41
1,6
1.47
7,9
1.48
9,7
0,8
33,3
Ang
ola
23,4
36,9
88,9
88,2
81,9
74,6
-8,8
1,7
Arg
elia
58,4
66,8
73,8
67,2
66,6
65,3
-2,0
1,5
Egip
to45
,538
,935
,035
,432
,232
,71,
60,
7Li
bia
67,2
69,5
84,6
20,5
43,8
47,5
8,7
1,1
Nig
eria
87,5
106,
512
2,1
105,
795
,598
,43,
02,
2To
tal Á
fric
a31
7,8
371,
648
7,0
386,
838
6,0
388,
70,
78,
7Ch
ina
138,
316
2,6
203,
021
4,6
191,
518
9,1
-1,3
4,2
Ind
ia34
,234
,241
,341
,240
,439
,5-2
,20,
9In
don
esia
74,4
71,8
48,6
40,6
41,0
39,5
-3,5
0,9
Mal
asia
29,5
33,6
33,1
32,2
31,5
31,5
-0,2
0,7
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía32
5,9
381,
640
3,5
400,
636
9,1
361,
6-2
,08,
1
TOTA
L M
UN
DO
3.15
7,9
3.59
7,4
3.97
6,9
4.35
4,8
4.37
9,9
4.47
4,3
2,2
100,
0d
el c
ual O
CDE
893,
61.
004,
985
6,5
1.08
6,4
1.09
2,0
1.19
8,6
9,8
26,8
del
cua
l No
OCD
E2.
264,
22.
592,
53.
120,
43.
268,
53.
287,
93.
275,
8-0
,473
,2d
el c
ual O
PEP
1.16
3,1
1.52
5,2
1.70
9,0
1.83
0,1
1.87
3,7
1.85
4,3
-1,0
41,4
del
cua
l No
OPE
P1.
994,
82.
072,
22.
267,
92.
524,
82.
506,
22.
620,
14,
558
,6d
el c
ual U
E 28
129,
716
7,8
93,6
71,6
69,3
72,7
4,9
1,6
Se in
cluy
e p
etró
leo
crud
o, e
squi
stos
, are
nas
bitu
min
osas
y c
ond
ensa
dos
, y lí
qui
dos
con
teni
dos
en
el g
as n
atur
al q
ue s
e re
cup
eran
sep
arad
amen
te.
Se e
xclu
yen
com
bus
tible
s líq
uid
os o
bte
nid
os d
e ot
ras
fuen
tes,
com
o b
iom
asa
y d
eriv
ados
del
car
bón
y d
el g
as n
atur
al.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r .CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 164 -
Cuadro 4.13 RESERVAS PROBADAS (*) DE PETRÓLEO POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.2018 tep×109
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Canadá 27,1 9,7 88,3Estados Unidos 7,3 3,5 11,0Total Norteamérica 35,4 13,7 28,7Brasil 2,0 0,8 13,7Venezuela 48,0 17,5 548,9Total Sur y Centroamérica 51,1 18,8 136,2Noruega 1,1 0,5 12,8Total Europa 1,9 0,8 11,1Kazakhastan 3,9 1,7 42,7Rusia 14,6 6,1 25,4Total CEI 19,6 8,4 27,4Arabia Saudí 40,9 17,2 66,4Emiratos Árabes Unidos 13,0 5,7 68,0Irán 21,4 9,0 90,4Iraq 19,9 8,5 87,4Kuwait 14,0 5,9 91,2Qatar 2,6 1,5 36,8Total Oriente Medio 113,2 48,3 72,1Argelia 1,5 0,7 22,1Libia 6,3 2,8 131,3Nigeria 5,1 2,2 50,0Total África 16,6 7,2 41,9China 3,5 1,5 18,7Total Asia y Pacífico y Oceanía 6,3 2,8 17,1TOTAL MUNDO 244,1 100,0 50,0del cual OCDE 37,6 14,7 26,4del cual No OCDE 206,6 85,3 59,1del cual OPEP 174,8 71,8 86,5del cual No OPEP 69,4 28,2 24,1del cual UE 0,6 0,3 8,6Arenas Bituminosas en Canadá 26,4 9,4 de las cuales, en desarollo activo 3,4 1,2 Venezuela: Cinturón del Orinoco 41,9 15,1
(*) Con la información técnica y geológica disponible, existe razonable certeza de poder ser extraídas de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes.(**) Años=Reservas / Producción del último año. CEI: Comunidad de estados independientes.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy. (Junio 2019).Nota del autor: No se muestran los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 165 -
4
Cuad
ro 4
.14
REL
ACI
ÓN
EN
TRE
RES
ERVA
S Y
PRO
DU
CCIÓ
N A
NU
AL
DE
PETR
ÓLE
O Y
EVO
LUCI
ÓN
EN
EL
MU
ND
O
2628
3032
3436
3840
4244
4648
5052
5456
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
Rese
rvas
/ Pr
od
ucci
ón
(en
núm
ero
de
año
s)
AÑO
2018
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
- 166 -
Cuad
ro 4
.15
CAPA
CID
AD
DE
REF
INO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mile
s d
e b
arril
es /
día
(*)
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
201
8 Cu
ota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á1.
920
1.86
11.
913
1.93
11.
970
2.02
52,
82,
0Es
tad
os U
nid
os15
.676
16.5
6817
.736
18.3
1718
.567
18.7
621,
118
,8M
éxic
o1.
627
1.48
11.
463
1.52
21.
546
1.54
60,
01,
5To
tal N
ort
eam
éric
a19
.223
19.9
1021
.112
21.7
7022
.082
22.3
331,
122
,3A
rgen
tina
681
625
625
657
657
580
-11,
70,
6Br
asil
1.44
01.
849
1.99
22.
281
2.28
52.
285
0,0
2,3
Ven
ezue
la1.
186
1.26
91.
303
1.30
31.
303
1.30
30,
01,
3To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
6.00
46.
236
6.31
16.
217
6.22
15.
979
-3,9
6,0
Ale
man
ia2.
024
2.26
22.
091
2.04
92.
069
2.08
50,
82,
1Bé
lgic
a68
473
978
777
677
677
60,
00,
8Es
pañ
a1.
267
1.33
01.
421
1.56
21.
562
1.56
40,
11,
6Fr
anci
a1.
699
1.98
41.
702
1.37
51.
245
1.24
50,
01,
2G
reci
a40
341
249
052
852
852
80,
00,
5Ita
lia2.
528
2.48
52.
396
1.90
01.
900
1.90
00,
01,
9Pa
íses
Baj
os1.
207
1.27
71.
274
1.29
31.
294
1.29
40,
01,
3Po
loni
a36
138
456
058
156
858
12,
30,
6Re
ino
Uni
do
1.85
01.
778
1.75
71.
337
1.22
71.
227
0,0
1,2
Suec
ia43
645
445
445
445
445
40,
00,
5Tu
rquí
a70
371
361
359
659
681
837
,20,
8
Tota
l Eur
op
a18
.253
17.9
2717
.102
15.6
6415
.421
15.6
811,
715
,7Bi
elor
usia
780
500
460
460
490
520
6,1
0,5
Rusi
a7.
193
5.51
65.
563
6.52
36.
596
6.59
60,
06,
6To
tal C
EI9.
399
7.12
47.
055
8.07
88.
191
8.16
6-0
,38,
2A
rab
ia S
aud
ita1.
860
1.79
82.
109
2.89
92.
826
2.83
50,
32,
8Em
irato
s A
.U.
185
630
702
1.14
91.
229
1.22
90,
01,
2Irá
n88
01.
647
1.86
01.
985
2.10
52.
225
5,7
2,2
Iraq
600
718
914
763
779
859
10,3
0,9
Kuw
ait
280
680
936
936
736
736
0,0
0,7
Tota
l Orie
nte
Med
io4.
960
6.64
18.
062
9.18
09.
465
9.70
42,
59,
7A
rgel
ia43
443
455
465
165
765
70,
00,
7Eg
ipto
583
654
810
810
810
795
-1,9
0,8
Sud
áfric
a32
448
152
052
052
052
00,
00,
5To
tal Á
fric
a2.
757
2.85
23.
185
3.45
33.
439
3.43
4-0
,13,
4Ch
ina
3.16
05.
908
12.3
2315
.024
15.2
3115
.655
2,8
15,6
Core
a d
el S
ur79
82.
316
2.77
43.
128
3.29
83.
346
1,4
3,3
Ind
ia1.
122
2.21
93.
703
4.30
74.
699
4.97
25,
85,
0In
don
esia
823
1.07
11.
099
1.11
11.
111
1.11
60,
51,
1Ja
pón
4.32
45.
010
4.29
13.
721
3.34
33.
343
0,0
3,3
Mal
asia
230
572
582
612
625
625
0,0
0,6
Sing
apur
e93
31.
340
1.42
71.
514
1.51
41.
514
0,0
1,5
Taila
ndia
222
899
1.23
01.
252
1.23
51.
235
0,0
1,2
- 167 -
4
Cuad
ro 4
.15
CAPA
CID
AD
DE
REF
INO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mile
s d
e b
arril
es /
día
(*)
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
201
8 Cu
ota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á1.
920
1.86
11.
913
1.93
11.
970
2.02
52,
82,
0Es
tad
os U
nid
os15
.676
16.5
6817
.736
18.3
1718
.567
18.7
621,
118
,8M
éxic
o1.
627
1.48
11.
463
1.52
21.
546
1.54
60,
01,
5To
tal N
ort
eam
éric
a19
.223
19.9
1021
.112
21.7
7022
.082
22.3
331,
122
,3A
rgen
tina
681
625
625
657
657
580
-11,
70,
6Br
asil
1.44
01.
849
1.99
22.
281
2.28
52.
285
0,0
2,3
Ven
ezue
la1.
186
1.26
91.
303
1.30
31.
303
1.30
30,
01,
3To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
6.00
46.
236
6.31
16.
217
6.22
15.
979
-3,9
6,0
Ale
man
ia2.
024
2.26
22.
091
2.04
92.
069
2.08
50,
82,
1Bé
lgic
a68
473
978
777
677
677
60,
00,
8Es
pañ
a1.
267
1.33
01.
421
1.56
21.
562
1.56
40,
11,
6Fr
anci
a1.
699
1.98
41.
702
1.37
51.
245
1.24
50,
01,
2G
reci
a40
341
249
052
852
852
80,
00,
5Ita
lia2.
528
2.48
52.
396
1.90
01.
900
1.90
00,
01,
9Pa
íses
Baj
os1.
207
1.27
71.
274
1.29
31.
294
1.29
40,
01,
3Po
loni
a36
138
456
058
156
858
12,
30,
6Re
ino
Uni
do
1.85
01.
778
1.75
71.
337
1.22
71.
227
0,0
1,2
Suec
ia43
645
445
445
445
445
40,
00,
5Tu
rquí
a70
371
361
359
659
681
837
,20,
8
Tota
l Eur
op
a18
.253
17.9
2717
.102
15.6
6415
.421
15.6
811,
715
,7Bi
elor
usia
780
500
460
460
490
520
6,1
0,5
Rusi
a7.
193
5.51
65.
563
6.52
36.
596
6.59
60,
06,
6To
tal C
EI9.
399
7.12
47.
055
8.07
88.
191
8.16
6-0
,38,
2A
rab
ia S
aud
ita1.
860
1.79
82.
109
2.89
92.
826
2.83
50,
32,
8Em
irato
s A
.U.
185
630
702
1.14
91.
229
1.22
90,
01,
2Irá
n88
01.
647
1.86
01.
985
2.10
52.
225
5,7
2,2
Iraq
600
718
914
763
779
859
10,3
0,9
Kuw
ait
280
680
936
936
736
736
0,0
0,7
Tota
l Orie
nte
Med
io4.
960
6.64
18.
062
9.18
09.
465
9.70
42,
59,
7A
rgel
ia43
443
455
465
165
765
70,
00,
7Eg
ipto
583
654
810
810
810
795
-1,9
0,8
Sud
áfric
a32
448
152
052
052
052
00,
00,
5To
tal Á
fric
a2.
757
2.85
23.
185
3.45
33.
439
3.43
4-0
,13,
4Ch
ina
3.16
05.
908
12.3
2315
.024
15.2
3115
.655
2,8
15,6
Core
a d
el S
ur79
82.
316
2.77
43.
128
3.29
83.
346
1,4
3,3
Ind
ia1.
122
2.21
93.
703
4.30
74.
699
4.97
25,
85,
0In
don
esia
823
1.07
11.
099
1.11
11.
111
1.11
60,
51,
1Ja
pón
4.32
45.
010
4.29
13.
721
3.34
33.
343
0,0
3,3
Mal
asia
230
572
582
612
625
625
0,0
0,6
Sing
apur
e93
31.
340
1.42
71.
514
1.51
41.
514
0,0
1,5
Taila
ndia
222
899
1.23
01.
252
1.23
51.
235
0,0
1,2
(Con
tinúa
)
- 168 -
Mile
s d
e b
arril
es /
día
(*)
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
201
8 Cu
ota
d
el t
ota
l %Ta
iwan
570
732
1.19
798
81.
083
1.08
30,
01,
1To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
13.5
6921
.710
30.4
1833
.288
33.8
0234
.752
2,8
34,7
TOTA
L M
UN
DO
74.1
6482
.400
93.2
4597
.650
98.6
2110
0.04
91,
410
0,0
del
cua
l OCD
E40
.578
44.4
3945
.089
44.1
2044
.002
44.5
531,
344
,5d
el c
ual N
o O
CDE
33.5
8637
.961
48.1
5653
.530
54.6
1855
.496
1,6
55,5
del
cua
l UE
2815
.546
15.6
0815
.301
14.2
0413
.979
14.0
170,
314
,0
(*)
Dat
os a
31.
12 d
el a
ño q
ue fi
gura
en
cab
ecer
a 1
bar
ril /
día
= 4
9,8
t / a
ño.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 169 -
4
Cuad
ro 4
.16
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E PE
TRÓ
LEO
EN
EL
MU
ND
O
Dat
os p
ara
el a
ño 2
018
en m
illon
es d
e to
nela
das
.Fu
ente
: BP
Stat
istic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
- 170 -
COM
ERCI
O E
XTER
IOR
DE
PRO
DU
CTO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
EN E
SPA
ÑA
Dat
os
en m
illo
nes €
1/ 1
a 3
1/03
/202
0D
%EX
PORT
ACI
ON
ES
3.17
7-1
1,68
IMPO
RTA
CIO
NES
10
.005
-11,
54SA
LDO
IMPO
RTA
DO
R6.
828
-11,
47D
% T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
per
iod
o d
e 20
19.
Fuen
te: S
ínte
sis
de
Ind
icad
ores
Eco
nóm
icos
(M
º d
e Ec
onom
ía y
Em
pre
sa).
Cuad
ro 4
.17
AVA
NCE
202
0. C
ON
SUM
O P
RO
DU
CTO
S PE
TRO
LÍFE
RO
S EN
ESP
AÑ
A, C
OTI
ZACI
ÓN
PET
RÓ
LEO
BR
ENT
Y
COM
ERCI
O E
XTE
RIO
R
Cons
umo
kt a
ño
2020
% v
aria
ción
resp
ecto
igua
l pe
ríodo
201
9Co
tizac
ión
Barr
il Br
ent E
urop
a (3
1.12
.19
a 27
.05.
20)
abril
20
20
Acu
m.
Anu
al
30.4
Año
móv
il 30
.4ab
ril
2020
Acu
m.
Anu
al
30.4
Año
m
óvi
l 30
.4Fe
cha
US$
/ Ba
rril
Bren
tCa
mb
io
€ /
$€
/ t
Gas
olin
as A
utom
oció
n97
1.20
44.
952
-77,
8-2
6,0
-4,5
Dic.
31,
2019
67,7
71,
1243
1,57
Gas
óleo
s A
utom
oció
n88
76.
061
21.9
46-5
5,0
-19,
9-6
,8En
e. 3
1, 2
020
57,7
71,
1137
1,80
Tota
l Co
mb
ustib
les
Aut
om
oci
ón
984
7.26
526
.898
-59,
1-2
1,0
-6,4
Feb
. 28,
202
051
,31
1,10
332,
26G
LP15
987
42.
372
-26,
0-6
,2-9
,9M
ar. 3
1, 2
020
14,8
51,
1096
,12
Gas
olin
as97
1.20
54.
956
-77,
8-2
6,0
-4,5
Ab
r. 30
, 202
018
,11
1,10
118,
01Q
uero
seno
s39
1.26
66.
186
-92,
9-3
6,7
-8,7
May
. 27,
202
032
,73
1,11
210,
55G
asól
eos
1.66
09.
539
30.5
87-3
6,2
-9,2
-2,8
Fuen
te: U
S En
ergy
Info
rmat
ion
Ad
min
istra
tion
y Fo
ro N
ucle
arN
ote
del
aut
or: E
l cru
do
Wes
t Tex
as In
term
. exp
erim
entó
un
des
plo
me
hast
a -3
6,98
US$
/ b
arril
el d
ía 2
0.4.
2020
Fuel
óleo
s48
81.
928
7.20
9-3
4,8
-34,
4-1
6,8
Fuen
te: C
ORE
S. D
atos
a 3
.6.2
0.
- 171 -
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ......................... 173
5.2 Consumo de gas natural en España y desglose por comunidades autónomas ............................. 174
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución ............................................................. 175
5.4 Procedencia del gas natural importado en España. Evolución ............................................................. 175
5.5 Centrales de ciclo combinado peninsulares. Potenciado y producción. España .................... 176
5.6 Infraestructura de gas en España ......................... 1785.7 Capacidades y otros parámetros de la infraes-
tructura gasista de España ................................... 1795.8 Precio máximo de venta de la bombona de bu-
tano en 12,5 kg. en España. Evolución ............... 1805.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso
del gas natural doméstico y comercial en España. Evolución ............................................................. 181
5.10 Precios del gas por países en Europa ................. 1825.11 Precio del gas en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 1865.12 Producción de gas natural por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1875.13 Reservas probadas de gas por países en el
mundo ................................................................. 1905.14 Evolución de la relación entre reservas y pro-
ducción anual de gas en el mundo .................... 1915.15 Flujos comerciales de gas en el mundo.............. 1925.16 Avance 2020. Consumo de gas natural. España ... 193
Págs.
GAS
- 173 -
5
Cuad
ro 5
.1
CO
NSU
MO
DE
GA
S N
ATU
RA
L Y
MA
NU
FACT
UR
AD
O S
EGÚ
N M
ERCA
DO
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
MER
CAD
OS
G
Wh
1985
1990
2000
2010
2018
2019
D%
1. D
OM
ÉSTI
CO-C
OM
ERCI
AL
7.
128
10.7
7134
.755
64.3
2856
.910
52.0
06-8
,6G
as n
atur
al
2.54
47.
578
34.2
2164
.279
56.8
6851
.964
-8,6
Gas
man
ufac
tura
do
de
gas
natu
ral
1.78
32.
604
310
00
1.1
Sub
tota
l gas
nat
ural
4.
327
10.1
8234
.253
64.2
7956
.868
51.9
64-8
,6A
ire p
rop
anad
o
222
6650
249
4242
-0,2
1.2
Sub
tota
l otro
s ga
ses
2.80
158
950
249
4242
-0,2
2. IN
DU
STRI
AL
15
.480
44.1
6614
4.99
419
4.08
922
6.61
123
1.10
32,
03.
CEN
TRA
LES
ELÉC
TRIC
AS
(*)
6.89
02.
254
10.3
7913
5.62
561
.841
111.
279
80,0
4. U
SOS
NO
EN
ERG
ÉTIC
OS
17
34.
835
6.13
16.
131
3.97
03.
853
-2,9
5. G
.N. V
EHIC
ULA
R (G
NV)
(*
*)1.
263
66,2
TOTA
L29
.671
62.0
2619
6.25
840
0.17
434
9.33
239
8.24
214
,0TO
TAL
(bcm
)
2,5
5,3
16,8
34,4
29,9
34,0
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) N
o se
incl
uyen
ven
tas
par
a ge
nera
ción
elé
ctric
a m
edia
nte
coge
nera
ción
(in
clui
das
en
el c
onsu
mo
ind
ustri
al).
(*
*) E
ste
epíg
rafe
ap
arec
e d
esd
e 20
19.
Fuen
te: S
EDIG
AS
y Fo
ro N
ucle
ar.
Not
as d
el a
utor
: 1 b
cm =
109 m
3 . 1
GW
h= 0
,858
x 1
06 te
rmia
s =
85,
8 te
p (
equi
vale
nte
ener
gétic
o) =
95.
300
m3 d
e ga
s na
tura
l. SE
DIG
AS
aplic
a co
efici
ente
s si
mila
res.
- 174 -
Cuad
ro 5
.2
CON
SUM
O D
E G
AS
NA
TUR
AL
EN E
SPA
ÑA
Y D
ESG
LOSE
PO
R C
OM
UN
IDA
DES
AU
TÓN
OM
AS
Año
201
9
G
Wh
GRU
PO 1
GRU
PO 2
GRU
PO 3
GN
LTO
TAL
CUO
TA (
%)
D %
A
ndal
ucía
50.6
81,6
7.45
2,2
2.69
7,8
2.82
7,4
63.6
59,0
16,0
27,7
Ara
gón
9.08
4,3
8.45
4,3
3.15
9,7
734,
221
.432
,55,
423
,3A
stur
ias
4.48
4,7
5.33
9,4
2.08
6,0
186,
112
.096
,13,
037
,0Ba
lear
es4.
148,
199
,889
2,6
12,8
5.15
3,4
1,3
-3,5
Cana
rias
0,0
0,0
0,0
10,2
10,2
0,0
-18,
7Ca
ntab
ria4.
540,
91.
838,
01.
132,
225
,07.
536,
11,
914
,3Ca
still
a y
León
4.05
8,9
10.7
94,5
6.69
8,7
683,
822
.236
,05,
63,
5Ca
still
a La
Man
cha
11.3
04,8
5.01
9,9
2.86
6,8
605,
119
.796
,65,
03,
1Ca
talu
ña19
.684
,035
.608
,216
.525
,52.
139,
173
.956
,818
,64,
1Cd
ad. V
alen
cian
a14
.317
,021
.173
,83.
664,
096
9,4
40.1
24,2
10,1
2,8
Extre
mad
ura
0,1
1.85
9,9
560,
545
1,7
2.87
2,2
0,7
-4,0
Gal
icia
10.8
16,6
7.63
8,0
2.33
1,7
734,
721
.521
,05,
432
,4La
Rio
ja2.
757,
166
1,9
1.04
2,4
60,8
4.52
2,3
1,1
6,5
Mad
rid1.
886,
73.
753,
118
.840
,026
9,8
24.7
49,6
6,2
-1,6
Mur
cia
28.3
59,2
1.85
2,7
617,
176
6,0
31.5
94,9
7,9
30,7
Nav
arra
6.27
4,2
5.46
1,9
2.33
5,3
165,
114
.236
,53,
652
,1Pa
ís V
asco
10.4
41,5
16.6
66,3
5.43
3,9
227,
632
.769
,38,
222
,3To
tal
182.
839,
813
3.67
3,9
70.8
84,2
10.8
68,9
398.
266,
810
0,0
14,5
D %
35
,54,
2-4
,87,
814
,5G
rup
o 1:
Pre
sión
>60
bar
es. G
rup
o 2:
Pre
sión
ent
re 4
y 6
0 b
ares
. Gru
po
3: P
resi
ón<
4 b
ares
. GN
L: c
onsu
mo
dire
cto.
D
% =
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
201
8Fu
ente
: CO
RES
y Fo
ro N
ucle
ar.
Not
a d
el a
utor
. En
cons
umo
ener
gétic
o, 1
GW
h =
86
tep
- 175 -
5
Cuadro 5.3 PRODUCCIÓN DE GAS EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2000 2010 2015 2018 2019 %El Romeral 109 29 28 24,3 -12,3El Ruedo 56 19 0 0 0,0 -Las Barreras 149 0 0 0,0 -Marismas 703 2 2 28 0,0 -100,0Poseidón 992 534 78 33 45,5 39,4Viura 590 887 1.431,8 61,4Biogás (*) 94 100,3 6,8Total 1.917 664 699 1.070 1.601,9 49,8
(*) Desde Enero de 2017 se incluye la producción de Biogás.D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES y Foro Nuclear.Nota del autor: 1 GWh= 86 tep (equivalente energético).
Cuadro 5.4 PROCEDENCIA DEL GAS NATURAL IMPORTADO EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2010 2015 2018 2019Angola 1.033 3.051Argelia 134.159 217.427 200.949 138.395Bélgica 876 896 1.049Estados Unidos 3.358 46.126Francia 1.851 12.752 11.455 29.323Nigeria 86.993 43.324 45.968 47.943Noruega 37.626 32.130 35.810 27.251Perú 7.164 10.794 19.295 5.004Portugal 5 106 1.936Qatar 65.533 34.022 37.687 48.894Rusia 9.761 35.618Trinidad y Tobago 36.972 12.755 24.242 31.410TOTAL IMPORT. 412.928 364.172 391.438 418.307Total GNL 312.905 151.923 167.016 240.844Total GN 100.023 212.249 224.422 177.463TOTAL EXPORT. 12.914 56.948 36.525 13.070Total GNL 52 16.063 5.528 1.326Total GN 12.862 40.885 30.997 11.747SALDO TOTAL IMPORTADOR
400.014 307.224 354.913 405.237
Fuente: CORES y Foro Nuclear.Nota del autor: No figuran países con menos de 1.000 GWh en 2019, que sí figuran en tabla original.1 GWh (en consumo) = 86 tep
- 176 -
Cuadro 5.5 CENTRALES DE CICLO COMBINADO PENINSULARES. POTENCIA Y PRODUCCIÓN. ESPAÑA
2017 2018
CENTRALES MW (*) GWh GWh D %
Aceca 3 386 482 172 -64,4
Aceca 4 373 1.177 1.230 4,6
Algeciras 3 CC 821 2.137 562 -73,7
Amorebieta 786 911 562 -38,3
Arcos 1 389 42 270 546,1
Arcos 2 373 76 151 97,4
Arcos 3 823 731 1.182 61,7
Arrúbal 1 395 279 597 113,7
Arrúbal 2 390 1.398 500 -64,3
Bahía de Bizkaia 785 1.204 787 -34,6
Besós 3 412 952 1.279 34,3
Besós 4 400 2.499 2.290 -8,3
Besós 5 859 1.338 823 -38,5
Campo Gibraltar 1 393 -2 -1 -
Campo Gibraltar 2 388 576 -4 -
Cartagena 1 418 1.525 1.001 -34,4
Cartagena 2 418 529 489 -7,5
Cartagena 3 413 297 693 133,6
Castejón 1 425 532 213 -59,9
Castejón 2 379 -6 -6 -
Castejón 3 418 872 442 -49,4
Castellón 3 782 146 95 -34,8
Castellón 4 839 1.245 1.408 13,1
Castelnou 791 161 50 -69,2
Colón 4 391 190 109 -42,7
El Fangal 1 403 3 249 -
El Fangal 2 401 133 -1 -
El Fangal 3 395 576 6 -98,9
Escatrón 3 804 922 -5 -
Escatrón Peaker 275 1 15 -
Escombreras 6 816 337 494 46,9
Málaga 1 CC 416 1.818 2.185 20,2
Palos 1 387 18 0 -101,4
- 177 -
5
2017 2018
CENTRALES MW (*) GWh GWh D %
Palos 2 389 380 230 -39,6
Palos 3 391 -4 -4 -
Plana del Vent 1 420 332 19 -94,2
Plana del Vent 2 414 530 312 -41,2
Puentes García Rodrí-guez 5
856 1.460 735 -49,7
Puerto de Barcelona 1 435 746 1.486 99,2
Puerto de Barcelona 2 431 955 699 -26,8
Sabón 3 391 290 75 -74,1
Sagunto 1 410 947 806 -14,9
Sagunto 2 412 1.174 1.194 1,7
Sagunto 3 411 635 615 -3,2
San Roque 1 390 966 1.325 37,2
San Roque 2 402 788 259 -67,1
Santurce 4 396 132 -2 -
Soto de la Ribera 4 426 577 578 0,2
Soto de la Ribera 5 428 106 8 -92,1
Tarragona (1) 0 -11 -3 -
Tarragona Power 417 544 231 -57,5
Total 24.562 33.648 26.403 -21,5
(1) Baja en agosto 2018. (*) a 31.12.18D % Variación porcentual de 2017 a 2018. Datos de Potencia y Producción “Netos”.Fuente: REENota del autor: Algunas centrales que han estado paradas figuran con valores negativos.
- 178 -
Cuad
ro 5
.6
INFR
AES
TRU
CTU
RA
DE
GA
S EN
ESP
AÑ
A
Fuen
te: S
edig
as. I
nfor
me
2019
Esta
do
de
las
infra
estru
ctur
as 3
1/12
/19
(**)
En
pro
yect
o/co
nstru
cció
n
Plan
ta d
e re
gasi
ficac
ión
Núm
ero
de
tanq
ues
Esta
ción
de
com
pre
sión
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
off s
hore
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
Yaci
mie
ntos
de
gas
Inst
alac
ione
s no
op
erat
ivas
Cone
xión
inte
rnac
iona
l
(**)
- 179 -
5
Cuadro 5.7 CAPACIDADES Y OTROS PARÁMETROS DE LA INFRAESTRUCTURA GASISTA DE ESPAÑA
CAPACIDAD DE INTERCONEXIÓN (GWh / día) Entrada Salida
VIP Pirineos (Larrau + Irún) 225,0 225VIP Ibérico (Tuy + Badajoz) 80,0 144CI Tarifa 443,8 -CI Almería 289,0 -
CAPACIDAD DE ALMACENAMIENTO (Mm3) Total Útil
Gaviota 2.681 1.546Serrablo 1.100 820Yela 2.000 1.050Marismas 588 136
CAPACIDAD DE ENTRADA POR PLANTA (GWh / día)Barcelona 559,0Sagunto 290,0Cartagena 392,0Huelva 392,0Mugardos 126,0Bilbao 228,0
OTROS PARÁMETROS 2019/18 (%)Longitud de la red (km) (*) 93.698 6,8Número de municipios con acceso al g.n. 1.805 0,7Puntos de conexión (miles) 7.934 0,6
(*) A partir de 2019 se incluyen las acometidas que no habian sido tenidas en cuenta con anterioridad.Datos a 31.12.19Fuente: SEDIGAS (Informe anual 2019)
- 180 -
Cuad
ro 5
.8
PREC
IO M
ÁX
IMO
DE
VEN
TA D
E LA
BO
MB
ON
A D
E B
UTA
NO
DE
12,5
kg
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
EVO
LUCI
ÓN
DEL
PRE
CIO
EN
LO
S ÚL
TIM
OS
AÑ
OS
(EUR
OS)
2017
17 E
ne12
,89
21 M
ar13
,52
16 M
ay14
,18
18 J
ul14
,88
19 S
ep14
,15
21 N
ov14
,45
2018
16 E
ne14
,68
20 M
ar13
,96
22 M
ay13
,27
17 J
ul13
,92
18 S
ep14
,61
20 N
ov15
,33
2019
15 E
ne14
,57
19 M
ar13
,86
21 M
ay13
,17
16 J
ul12
,77
17 S
ep12
,15
19 N
ov12
,74
Fuen
te: C
ORE
S y
Foro
Nuc
lear
.
Prec
io d
e la
Bo
mb
ona
de
Buta
no. E
volu
ció
n y
com
par
ació
n co
n IP
C
5678910111213141516171819
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2020
2019
100
120
140
160
180
200
220
Indices Butano e IPC (1 enero 2003 = 100)
Euro
s / b
omb
ona
a 1
de
Ener
oÍn
dic
e Bu
tano
Índ
ice
IPC
8,1
18,7
88,5
710,3
0
13,5
0 11,0
613,1
915,0
9
12,6
8 12,2
814,4
5
15,3
3 12,7
4
11,7
812,9
4
16,3
217,5
017,5
0
- 181 -
5
Cuadro 5.9 PRECIOS MÁXIMOS DE LAS TARIFAS DE ÚLTIMO RECURSO DEL GAS NATURAL DOMÉSTICO Y COMERCIAL EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
Tarifa TUR1 Tarifa TUR2
c€ / kWh D% c€ / kWh D%
2009
1 Enero 7,7359 -3,8 6,3960 -3,612 Abril 6,9971 -9,6 5,6573 -11,51 Julio 6,8565 -2,0 5,3019 -6,31 Octubre 6,7845 -1,1 5,2299 -1,4
2010
1 Enero 6,7853 0,0 5,2306 0,01 Abril 6,9649 2,6 5,4103 3,41 Julio 7,4569 7,1 5,8755 8,61 Octubre 7,3808 -1,0 5,7994 -1,3
2011
1 Enero 7,6839 4,1 6,0200 3,81 Abril 7,9548 3,5 6,2909 4,51 Julio 8,3352 4,8 6,6713 6,01 Octubre 8,4214 1,0 6,7574 1,3
2012
1 Enero 8,4931 0,9 6,7756 0,328 Abril 8,8920 4,7 7,1146 5,01 Julio 9,0496 1,8 7,2723 2,21 Septiembre 9,2797 2,5 7,4572 2,5
2013 1 Enero 9,3229 0,5 7,4669 0,12014 1 Enero 9,3314 0,1 7,4542 -0,2
2015
1 Enero 9,0887 -2,6 7,2163 -3,21 Abril 8,8967 -2,1 7,0243 -2,71 Julio 8,6769 -2,5 6,8046 -3,11 Octubre 8,5953 -0,9 6,7230 -1,2
20161 Enero 8,3602 -2,7 6,4770 -3,71 Abril 8,1463 -2,6 6,2630 -3,31 Octubre 8,2213 0,9 6,3381 1,2
2017
1 Enero 8,4755 3,1 6,5802 3,81 Abril 8,6131 1,6 6,7177 2,11 Julio 8,5373 -0,9 6,6419 -1,11 Octubre 8,4378 -1,2 6,5425 -1,5
2018
1 Enero 8,8541 4,9 6,9721 6,61 Abril 8,6008 -2,9 6,7188 -3,61 Julio 8,8592 3,0 6,9772 3,81 Octubre 9,4779 7,0 7,5958 8,9
20191 Enero 9,1141 -3,8 7,2297 -4,81 Abril 8,6283 -5,3 6,7438 -6,7
Nota: Tarifa TUR1: Consumo < 5.000 kWh/año. Tarifa TUR2: Consumo entre 5.000 y 50.000 kWh/año.D % = variación porcentual respecto al precio de la fecha anterior.Fuente: MITECO (Citado por CORES) y Foro Nuclear.
- 182 -
Cuadro 5.10 PRECIOS DEL GAS POR PAÍSES EN EUROPA
1er Semestre 2019 DOMÉSTICO
c€ / kWhPrecio (*)
Impuestos (incluídos en precio) D%
IVA OtrosUE 28 6,32 0,88 0,82 6,9Alemania 6,32 1,01 0,59 3,9Austria 6,60 1,10 0,69 -1,3Bélgica 5,54 1,03 0,22 3,4Bulgaria 4,49 0,75 0,00 18,5Chequia 5,86 1,02 0,00 1,9Croacia 3,75 0,75 0,00 1,9Dinamarca 8,55 1,71 3,11 -1,9Eslovaquia 4,49 0,75 0,00 5,2Eslovenia 5,72 1,03 0,67 4,6España 7,36 1,28 0,23 10,7Estonia 4,58 0,76 0,60 14,2Francia 7,36 1,07 1,03 10,7Grecia 5,55 0,60 0,13 4,3Hungría 3,46 0,74 0,00 -3,4Irlanda 6,83 0,81 0,37 8,1Italia 7,69 1,09 1,53 7,7Letonia 4,46 0,78 0,17 15,8Lituania 4,50 0,78 0,51 12,8Luxemburgo 4,48 0,34 0,11 9,0Países Bajos 9,21 1,60 3,54 13,0Polonia 4,73 0,89 0,04 11,8Portugal 7,60 1,42 0,39 0,1Reino Unido 4,93 0,23 0,19 6,0Rumanía 3,47 0,55 0,00 8,1Suecia 11,83 2,37 2,72 2,6Otros paísesBosnia Herzegovina 3,35 0,49 0,00 2,8Georgia 1,51 0,23 0,00 0,0Macedonia del Norte 5,98 0,91 0,00 46,9Moldavia 2,97 0,22 0,00 16,9Serbia 3,35 0,31 0,00 0,0Turquía 1,99 0,30 0,04 -7,9Ucrania 2,67 0,44 0,00 27,8
- 183 -
5
1er Semestre 2019 INDUSTRIAL
c€ / kWh Precio (**)
Imp.no recuperables
(incluidos en precio)
D%
UE 28 3,28 0,43 6,8Alemania 3,18 0,40 0,3Austria 3,26 0,62 0,6Bélgica 2,39 0,20 3,5Bulgaria 3,08 0,11 20,3Chequia 2,93 0,13 14,5Croacia 2,99 0,06 16,8Dinamarca 3,37 0,94 -9,7Eslovaquia 3,42 0,13 18,3Eslovenia 3,39 0,55 6,6España 3,08 0,06 6,2Estonia 3,43 0,55 12,1Finlandia 6,27 1,86 11,8Francia 3,78 0,72 7,4Grecia 2,99 0,27 2,7Hungría 2,87 0,17 18,1Irlanda 3,42 0,31 0,0Italia 3,42 0,26 19,6Letonia 3,18 0,14 6,0Lituania 3,27 0,46 0,3Luxemburgo 3,34 0,04 4,7Países Bajos 3,87 1,64 0,8Polonia 3,47 0,10 14,1Portugal 3,26 0,08 19,4Reino Unido 2,82 0,17 7,6Rumanía 3,17 0,07 22,4Suecia 3,97 0,82 -17,5Otros paísesBosnia Herzegovina 3,67 0,00 3,1Georgia 2,30 0,00 8,0Macedonia del Norte 3,23 0,00 19,6Moldavia 2,65 0,00 9,5Serbia 3,90 0,00 21,5Turquía 2,11 0,04 19,9Ucrania 2,58 0,00 4,9
s.d Sin datos (*) Precio final incluidos todos los impuestos.(**) Exluidos impuestos recuperables (IVA).D%: Incremento prcentual respecto al año anterior.Usos domésticos: Banda D2 (consumo anual entre 20 y 200 GJ).Usos industriales: Banda I3 (consumo anual entre 10.000 y 100.000 GJ).1 Gj = 0,277 MWh térmicos.Fuente: Eurostat.
(Continúa)
- 184 -
Precios del gas en Europa: Usos Domésticos
0 2 4 6 8 10 12
Turquía
Georgia
Ucrania
Moldavia
Bosnia y Herzegovina
Serbia
Hungría
Rumanía
Croacia
Letonia
Luxemburgo
Bulgaria
Eslovaquia
Lituania
Estonia
Polonia
Reino Unido
Bélgica
Grecia
Eslovenia
Chequia
Macedonia del Norte
Alemania
UE28
Austria
Irlanda
España
Francia
Portugal
Italia
Dinamarca
Países Bajos
Suecia
c€ / kWh
(Ordenados por precio en sentido descendente)
precio básico iva otros impuestos
(Continuación)
- 185 -
5
Precios del gas en Europa: Usos Industriales
(Ordenados por precio en sentido descendente)
0 1 2 3 4 5 6 7
Georgia
Turquía
Bélgica
Ucrania
Moldavia
Reino Unido
Hungría
Chequia
Croacia
Grecia
Bulgaria
España
Rumanía
Alemania
Letonia
Macedonia del Norte
Austria
Portugal
Lituania
UE28
Luxemburgo
Dinamarca
Eslovenia
Eslovaquia
Irlanda
Italia
Estonia
Polonia
Bosnia y Herzegovina
Francia
Serbia
Países Bajos
Suecia
Finlandia
c€ / kWh
precio básico impuestos no recuperables
Datos para el 1er semestre de 2019.Usos domésticos: Banda D2 (consumo anual entre 20 y 200 GJ)Usos industriales: Banda I3 (consumo anual entre 10.000 y 100.000 GJ).Fuente: Eurostat.
- 186 -
Cuad
ro 5
.11
PREC
IO D
EL G
AS
EN M
ERCA
DO
S IN
TER
NA
CIO
NA
LES.
EVO
LUCI
ÓN
$ U
SA /
106
BTU
GN
LG
AS
NA
TURA
L
Prec
io d
el
pet
róle
o e
n p
aíse
s O
CDE
CIF
Jap
ón
Jap
ón
Core
a (*
)A
lem
ania
(*)
UK
País
es B
ajo
s TT
FU
SACa
nad
á
CIF
Mar
ker
JKM
CIF
(Her
en N
BP
Ind
ex)
DA
Her
en Ín
dex
(Hen
ry H
ub)
(Alb
erta
)19
855,
23-
4,25
--
--
4,75
1990
3,64
-2,
78-
-1,
641,
053,
8219
953,
46-
2,43
--
1,69
0,89
2,96
2000
4,72
-2,
912,
71-
4,23
3,75
4,83
2005
6,05
-5,
837,
386,
078,
797,
258,
7420
1010
,91
7,72
8,03
6,56
6,77
4,39
3,69
13,4
720
1114
,73
14,0
210
,49
9,04
9,26
4,01
3,47
18,5
620
1216
,75
15,1
210
,93
9,46
9,45
2,76
2,27
18,8
220
1316
,17
16,5
610
,73
10,6
49,
753,
712,
9318
,25
2014
16,3
313
,86
9,11
8,25
8,14
4,35
3,87
16,8
020
1510
,31
7,45
6,72
6,53
6,44
2,60
2,01
8,77
2016
6,94
5,72
4,93
4,69
4,54
2,46
1,55
7,04
2017
8,10
7,13
5,62
5,80
5,72
2,96
1,60
8,97
2018
10,0
59,
766,
628,
067,
903,
131,
1211
,69
CIF:
Cos
t+in
sura
nce+
freig
ht (
pre
cios
med
ios)
. (*
) Pr
ecio
med
io d
e im
por
taci
ón.
Fuen
te: B
P St
atis
fical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
019)
.N
ota
del
aut
or. 1
06 BTU
= 0
,191
bar
ril d
e p
etró
leo.
- 187 -
5
Cuad
ro 5
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E G
AS
NA
TUR
AL
POR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O. S
ERIE
HIS
TÓR
ICA
Mill
ones
de
tep
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal
(%)
Cana
dá
88,9
151,
612
8,6
138,
215
2,7
158,
84,
04,
8Es
tad
os U
nid
os41
5,6
445,
949
4,5
636,
564
1,2
715,
211
,521
,5M
éxic
o22
,728
,744
,041
,232
,932
,1-2
,41,
0To
tal N
orte
amér
ica
527,
362
6,2
667,
281
6,0
826,
890
6,2
9,6
27,2
Arg
entin
a14
,931
,333
,530
,531
,933
,96,
11,
0Br
asil
2,7
6,6
12,9
20,5
23,4
21,6
-7,4
0,7
Trin
idad
Tob
ago
4,7
11,9
34,6
30,9
27,4
29,2
6,6
0,9
Vene
zuel
a21
,026
,726
,231
,033
,228
,6-1
3,9
0,9
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a51
,887
,513
7,9
153,
115
5,0
151,
9-2
,04,
6N
orue
ga21
,742
,591
,599
,910
5,9
103,
7-2
,13,
1Pa
íses
Bajo
s54
,552
,864
,739
,433
,227
,7-1
6,3
0,8
Rein
o U
nid
o40
,997
,649
,835
,036
,034
,9-3
,11,
0U
cran
ia22
,913
,616
,716
,216
,717
,12,
40,
5To
tal E
uro
pa
211,
126
7,8
267,
122
5,0
226,
321
5,5
-4,8
6,5
Kaza
khas
tan
5,2
7,3
17,6
18,9
20,1
21,0
4,1
0,6
Rusia
515,
646
1,8
514,
550
2,5
546,
557
5,6
5,3
17,3
Turk
men
istán
68,1
36,5
34,5
56,6
50,5
52,9
4,8
1,6
Uzb
equi
stán
31,6
43,8
49,1
46,1
45,9
48,7
6,1
1,5
(Con
tinúa
)
- 188 -
Mill
ones
de
tep
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal
(%)
Tota
l CEI
629,
455
4,1
630,
064
0,6
678,
571
4,6
5,3
21,5
Ara
bia
Sau
dí
27,4
40,7
71,6
85,3
93,9
96,4
2,6
2,9
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
16,9
32,2
43,0
50,5
53,3
55,6
4,4
1,7
Irán
21,3
48,4
123,
715
7,8
189,
320
5,9
8,8
6,2
Kuw
ait
3,4
7,8
9,6
13,8
14,0
15,0
7,6
0,5
Om
an2,
18,
922
,126
,427
,730
,911
,40,
9Q
atar
5,6
22,2
105,
915
0,5
148,
215
0,9
1,8
4,5
Tota
l Orie
nte
Med
io86
,617
5,5
408,
151
6,1
559,
259
0,9
5,7
17,8
Arg
elia
44,4
79,0
66,5
70,0
79,9
79,4
-0,7
2,4
Egip
to6,
717
,450
,736
,642
,050
,420
,01,
5N
iger
ia3,
39,
626
,641
,341
,442
,32,
41,
3To
tal Á
fric
a62
,011
6,2
174,
017
5,0
194,
020
3,4
4,8
6,1
Aus
tralia
17,7
26,8
46,4
65,4
97,0
111,
915
,33,
4Ba
ngla
des
h3,
97,
816
,622
,222
,923
,73,
20,
7Ch
ina
13,3
23,6
83,0
116,
712
8,3
138,
98,
34,
2In
dia
10,0
21,8
40,8
24,2
23,8
23,6
-0,7
0,7
Ind
ones
ia38
,360
,874
,865
,562
,762
,90,
41,
9M
alas
ia15
,542
,756
,663
,564
,062
,3-2
,61,
9M
yanm
ar0,
72,
910
,516
,515
,315
,30,
00,
5Pa
qui
stán
8,8
15,4
30,4
30,1
29,8
29,4
-1,3
0,9
Taila
ndia
5,8
18,0
32,2
35,4
33,3
32,4
-2,6
1,0
Tota
l Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
128,
323
8,6
425,
048
5,1
522,
454
3,2
4,0
16,3
TOTA
L M
UNDO
1.69
6,5
2.06
5,8
2.70
9,4
3.01
0,9
3.16
2,3
3.32
5,8
5,2
100,
0d
el c
ual O
CDE
715,
390
3,7
964,
71.
093,
81.
139,
71.
223,
27,
336
,8d
el c
ual N
o O
CDE
981,
21.
162,
11.
744,
61.
917,
12.
022,
62.
102,
64,
063
,2d
el c
ual U
E 28
165,
521
0,5
158,
010
8,1
102,
993
,9-8
,82,
8
Se e
xclu
ye g
as q
uem
ado
o re
cicl
ado.
Se
incl
uye
gas
natu
ral p
rod
ucid
o p
or tr
ansf
orm
ació
n d
e ga
s a
líqui
do.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 189 -
5
Mill
ones
de
tep
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
2018
Cuo
ta
del
to
tal
(%)
Tota
l CEI
629,
455
4,1
630,
064
0,6
678,
571
4,6
5,3
21,5
Ara
bia
Sau
dí
27,4
40,7
71,6
85,3
93,9
96,4
2,6
2,9
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
16,9
32,2
43,0
50,5
53,3
55,6
4,4
1,7
Irán
21,3
48,4
123,
715
7,8
189,
320
5,9
8,8
6,2
Kuw
ait
3,4
7,8
9,6
13,8
14,0
15,0
7,6
0,5
Om
an2,
18,
922
,126
,427
,730
,911
,40,
9Q
atar
5,6
22,2
105,
915
0,5
148,
215
0,9
1,8
4,5
Tota
l Orie
nte
Med
io86
,617
5,5
408,
151
6,1
559,
259
0,9
5,7
17,8
Arg
elia
44,4
79,0
66,5
70,0
79,9
79,4
-0,7
2,4
Egip
to6,
717
,450
,736
,642
,050
,420
,01,
5N
iger
ia3,
39,
626
,641
,341
,442
,32,
41,
3To
tal Á
fric
a62
,011
6,2
174,
017
5,0
194,
020
3,4
4,8
6,1
Aus
tralia
17,7
26,8
46,4
65,4
97,0
111,
915
,33,
4Ba
ngla
des
h3,
97,
816
,622
,222
,923
,73,
20,
7Ch
ina
13,3
23,6
83,0
116,
712
8,3
138,
98,
34,
2In
dia
10,0
21,8
40,8
24,2
23,8
23,6
-0,7
0,7
Ind
ones
ia38
,360
,874
,865
,562
,762
,90,
41,
9M
alas
ia15
,542
,756
,663
,564
,062
,3-2
,61,
9M
yanm
ar0,
72,
910
,516
,515
,315
,30,
00,
5Pa
qui
stán
8,8
15,4
30,4
30,1
29,8
29,4
-1,3
0,9
Taila
ndia
5,8
18,0
32,2
35,4
33,3
32,4
-2,6
1,0
Tota
l Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
128,
323
8,6
425,
048
5,1
522,
454
3,2
4,0
16,3
TOTA
L M
UNDO
1.69
6,5
2.06
5,8
2.70
9,4
3.01
0,9
3.16
2,3
3.32
5,8
5,2
100,
0d
el c
ual O
CDE
715,
390
3,7
964,
71.
093,
81.
139,
71.
223,
27,
336
,8d
el c
ual N
o O
CDE
981,
21.
162,
11.
744,
61.
917,
12.
022,
62.
102,
64,
063
,2d
el c
ual U
E 28
165,
521
0,5
158,
010
8,1
102,
993
,9-8
,82,
8
Se e
xclu
ye g
as q
uem
ado
o re
cicl
ado.
Se
incl
uye
gas
natu
ral p
rod
ucid
o p
or tr
ansf
orm
ació
n d
e ga
s a
líqui
do.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 190 -
Cuadro 5.13 RESERVAS PROBADAS (*) DE GAS POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.18 m3 × 1012
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Canadá 1,9 0,9 10,0Estados Unidos 11,9 6,0 14,3Total Norteamérica 13,9 7,1 13,2Venezuela 6,3 3,2 190,7Total Sur y Centroamérica 8,2 4,2 46,3Noruega 1,6 0,8 13,3Ucrania 1,1 0,6 54,9Total Europa 3,9 2,0 15,5Azerbaijan 2,1 1,1 113,6Kazakhastan 1,0 0,5 40,7Rusia 38,9 19,8 58,2Turkmenistan 19,5 9,9 316,8Uzbequistán 1,2 0,6 21,4Total CEI 62,8 31,9 75,6Arabia Saudí 5,9 3,0 52,6Emiratos Árabes Unidos 5,9 3,0 91,8Irán 31,9 16,2 133,3Iraq 3,6 1,8 273,8Kuwait 1,7 0,9 97,0Qatar 24,7 12,5 140,7Total Oriente Medio 75,5 38,4 109,9Argelia 4,3 2,2 47,0Egipto 2,1 1,1 36,5Libia 1,4 0,7 145,9Nigeria 5,3 2,7 108,6Total África 14,4 7,3 61,0Australia 2,4 1,2 18,4China 6,1 3,1 37,6India 1,3 0,7 46,9Indonesia 2,8 1,4 37,7Malasia 2,4 1,2 33,0Myanmar 1,2 0,6 65,6Total Asia Pacífico y Oceanía 18,1 9,2 28,7TOTAL MUNDO 196,9 100,0 50,9del cual OCDE 19,4 9,9 13,7del cual No OCDE 177,4 90,1 72,5del cual UE 28 1,1 0,6 10,3
(*) Con la información geológica y de ingeniería disponible , existe razonable certeza de poder ser extraídas en el futuro, de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes.(**) Años=Reservas/Producción del último año.1.000 m3 de Gas = 1 tep. CEI: Comunidad de estados independientesFuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2019).Nota del autor: No se muestran los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 191 -
5
Cuad
ro 5
.14
EVO
LUCI
ÓN
DE
LA R
ELA
CIÓ
N E
NTR
E R
ESER
VAS
Y PR
OD
UCC
IÓN
AN
UA
L D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
46
2018
4850
5254
5658
6062
64
Rese
rvas
/ Pr
od
ucci
ón
(en
núm
ero
de
año
s)
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
- 192 -
Cuad
ro 5
.15
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
Dat
os p
ara
el a
ño 2
018
en 1
09 m3 .
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
019)
.
- 193 -
5
Cuad
ro 5
.16
AVA
NCE
202
0. C
ON
SUM
O D
E G
AS
NA
TUR
AL.
ESP
AÑ
A
Cons
umo
GW
h añ
o 2
020
% v
aria
ció
n re
spec
to ig
ual p
erío
do
201
9
abril
202
0A
cum
. Anu
al
30.4
Año
mó
vil 3
0.4
abril
202
0A
cum
. Anu
al
30.4
Año
mó
vil 3
0.4
Cons
umo
conv
enci
onal
18.8
4798
.934
267.
200
-20,
0-8
,0-3
,2G
ener
ació
n el
éctri
ca4.
152
21.2
3210
9.13
5-3
2,6
-9,3
58,6
GN
L co
ns d
irect
o77
73.
869
11.0
90-1
2,7
3,5
6,1
Tota
l Gas
23.7
7712
4.03
438
7.42
4-2
2,3
-7,9
9,0
Fuen
te: C
ORE
S. D
atos
a 3
.6.2
0
- 195 -
6. CARBÓN
6.1 Producción, importación y consumo de carbón en España. Evolución .......................................... 197
6.2 Centrales de carbón peninsulares. Potencia y pro-ducción ................................................................ 198
6.3 Procedencia del carbón importado por España 1996.4 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica ...................................................... 2016.5 Reservas probadas de carbón por países en el
mundo ................................................................. 2036.6 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 205
Págs.
CARBÓN
- 197 -
6
Cuad
ro 6
.1
PRO
DU
CCIÓ
N, I
MPO
RTA
CIÓ
N Y
CO
NSU
MO
DE
CAR
BÓ
N E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
Pro
duc
ció
n
M
iles
de
t.20
1220
1320
1420
1520
1620
1720
1820
19A
stur
ias
1.81
996
71.
020
1.19
283
843
132
010
0 (*
)Ca
still
a La
M.
503
618
605
169
00
00
Cast
illa
León
1.56
995
81.
046
363
174
517
511
0To
tal H
ulla
+an
trac
ita3.
891
2.54
32.
671
1.72
41.
012
948
831
100
Ara
gón
2.15
61.
827
1.23
01.
319
730
1.83
31.
630
0Ca
talu
ña98
00
00
00
0To
tal L
igni
to N
egro
2.25
41.
827
1.23
01.
319
730
1.83
31.
630
0Pr
od
ucci
ón
Tota
l6.
145
4.37
03.
901
3.04
31.
742
2.78
12.
461
100
Imp
ort
acio
nes
Carb
ón T
érm
ico
20.1
5411
.049
14.5
9717
.314
12.8
7417
.401
13.8
947.
749
Carb
ón c
oqui
zab
le2.
247
2.52
81.
632
1.72
01.
798
1.76
71.
793
780
Imp
ort
ació
n To
tal
22.4
0113
.577
16.2
2919
.034
14.6
7219
.169
15.6
878.
529
Carb
ón
Térm
ico
: co
nsum
o t
ota
l (N
al +
Imp
ort
)26
.299
15.4
1918
.498
20.3
5714
.616
20.1
8216
.354
7.84
9%
pro
duc
ido
en
Esp
aña
2528
2214
1314
151
(*)
En A
stur
ias
(Hun
osa)
en
2019
se
han
extra
ído
100.
000
t de
hulla
que
se
han
cons
umid
o en
la c
entra
l exp
erim
enta
l de
La P
ered
a.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e CA
RBU
NIÓ
N.
- 198 -
Cuadro 6.2 CENTRALES DE CARBÓN PENINSULARES. POTENCIA Y PRODUCCIÓN
2017 2018
CENTRALES MW (*) GWh GWh D %
Aboño 904 5.995 4.966 -17,2
Anllares 347 906 233 -74,3
Compostilla II 1.005 2.779 1.824 -34,4
Guardo 486 1.099 412 -62,5
La Robla 619 1.572 809 -48,5
Lada 348 1.530 1.205 -21,2
Litoral de Almería 1.120 6.089 6.952 14,2
Los Barrios 570 3.131 3.009 -3,9
Meirama 557 2.467 2.351 -4,7
Narcea 502 1.139 332 -70,8
Puentenuevo 3 300 1.300 908 -30,2
Puentes García Rodríguez 1.403 8.333 7.957 -4,5
Soto de la Ribera 346 1.426 982 -31,1
Teruel 1.056 4.656 2.941 -36,8
Total 9.562 42.422 34.882 -17,8
D % Variación porcentual de 2017 a 2018. Datos de Potencia y Producción “Netos”.(*) a 31.12.18Fuente: REENota del autor. La Central de Alcudia en Baleares es la única de esta tecnología fuera de la península.Tiene una potencia de 468 MW y generó 1.999 GWh en 2019.
- 199 -
6
Cuadro 6.3 PROCEDENCIA DEL CARBÓN IMPORTADO POR ESPAÑA
Toneladas 2017 2018 2019
ANTRACITABélgica 68 3.341 62China 11.042 11.074 10.106Colombia 10.000 14.000Italia 16.170Letonia 123.754 25.234Países Bajos 16.192 59 96Reino Unido 18.353 944 273Rumanía 59.999Rusia 540.420 643.790 1.115.144Sudáfrica 9.607Total 789.501 701.461 1.139.986HULLA COQUIZABLEAustralia 1.021.172 915.330 283.361Canadá 153.727 72.812Estados Unidos 592.327 632.832 496.058Total 1.767.292 1.620.974 779.768CARBÓN TÉRMICO (HULLA BITUMINOSA)Alemania 3.772 4.500 0Australia 303.231 221.820Bélgica 2.750Canadá 39.558 0Chile 334.207 170.495Colombia 3.551.489 2.752.627 1.128.722Estados Unidos 1.176.409 673.731 157.252Indonesia 127.463 40.000 115.410Irlanda 21.764 37.475 20.030Italia 18.788 215.341Países Bajos 22.381 24.574Polonia 9.000 18.000 13.504Reino Unido 14.427 7.271 4.851Rusia 3.918.364 2.694.065 1.429.603Sudáfrica 759.720 496.384 165.732Venezuela 18.900 118.426Total 10.016.242 7.225.104 3.590.697OTROS CARBONESAlemania 37.999 0 36Australia 115.596 321.078Bélgica 196.272 132.192Colombia 1.008.038 668.222 7.613Estados Unidos 1.452 151.522 1.571Indonesia 4.130.028 4.453.734 2.154.979
(Continúa)
- 200 -
Toneladas 2017 2018 2019
Países Bajos 3.484 4.414Portugal 5.752Rusia 510.823 305.534 194.852Sudáfrica 662.661 396.989 336.603Total 6.556.773 6.228.998 3.018.102TOTAL CARBONES 19.129.808 15.776.536 8.528.553
Fuente: Foro Nuclear con datos de DATACOMEX (Secr. Estado Comercio).Nota autor: No figuran los países con menos de 1000 t en los 3 años, aunque sí se incluyen en los totales.
(Continuación)
- 201 -
6
Cuad
ro 6
.4
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
% 2
018
Cuo
ta
del
to
tal
Cana
dá
40,0
39,1
35,4
32,4
31,8
28,6
-10,
30,
7Es
tad
os U
nid
os53
7,6
541,
652
3,7
426,
937
1,3
364,
5-1
,99,
3To
tal N
ort
eam
éric
a58
0,9
586,
156
6,4
466,
141
0,6
400,
7-2
,410
,2Co
lom
bia
14,1
26,4
51,1
58,8
62,2
57,9
-6,9
1,5
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a19
,435
,355
,764
,265
,660
,4-8
,11,
5A
lem
ania
125,
060
,745
,942
,839
,437
,6-4
,61,
0Po
loni
a10
0,0
71,9
55,4
53,0
49,8
47,5
-4,5
1,2
Esp
aña
11,4
8,3
3,3
1,2
1,1
1,1
-6,8
0,0
Tota
l Eur
op
a 47
9,7
277,
322
8,9
187,
217
3,3
170,
0-1
,94,
3Ka
zakh
stán
57,1
32,4
47,5
46,2
48,3
50,6
4,9
1,3
Rusi
a18
5,6
121,
515
1,0
186,
420
5,8
220,
27,
05,
6To
tal C
EI24
6,9
155,
320
0,3
235,
125
9,5
276,
06,
47,
0To
tal O
rient
e M
edio
0,5
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,0
0,0
Sud
áfric
a10
0,1
126,
614
4,1
142,
914
3,0
143,
20,
23,
7To
tal Á
fric
a10
5,0
130,
514
6,8
151,
615
5,2
155,
80,
44,
0A
ustra
lia11
4,8
171,
725
0,6
305,
629
9,0
301,
10,
77,
7Ch
ina
539,
970
7,3
1.66
5,3
1.82
5,6
1.74
6,6
1.82
8,8
4,7
46,7
Ind
ia10
6,3
152,
325
2,4
281,
028
6,6
308,
07,
57,
9In
don
esia
6,3
45,4
162,
127
2,0
271,
832
3,3
18,9
8,3
(Con
tinúa
)
- 202 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
1020
1520
1720
18D
% 2
018
Cuo
ta
del
to
tal
Mon
golia
2,7
1,8
15,2
14,3
30,3
34,4
13,3
0,9
Vie
tnam
2,9
6,5
25,1
23,3
21,4
23,3
8,8
0,6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía81
9,1
1.11
5,6
2.40
2,7
2.75
5,9
2.69
0,1
2.85
3,1
6,1
72,8
TOTA
L M
UN
DO
2.25
1,7
2.30
0,9
3.60
1,4
3.86
0,9
3.75
5,0
3.91
6,8
4,3
100,
0d
el c
ual O
CDE
1.08
5,6
983,
899
5,7
924,
884
9,5
839,
5-1
,221
,4d
el c
ual N
o O
CDE
1.16
6,1
1.31
7,0
2.60
5,7
2.93
6,0
2.90
5,5
3.07
7,2
5,9
78,6
del
cua
l UE
375,
721
6,9
165,
614
4,5
130,
712
5,8
-3,7
3,2
Sólo
se
cons
ider
an c
arb
ones
com
erci
ales
: hul
la y
ant
raci
ta (
ricos
) y
ligni
tos
y ot
ros
(pob
res)
. Inc
luye
el c
arb
ón p
rod
ucid
o p
ara
trans
form
acio
nes
de
licue
facc
ión
y ga
sific
ació
n d
e ca
rbon
es.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r. CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
: A e
xcep
ción
de
Esp
aña,
no
se m
uest
ran
los
paÍ
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 203 -
6
Cuad
ro 6
.5
RES
ERVA
S PR
OB
AD
AS
(*)
DE
CAR
BÓ
N P
OR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O
Mill
one
s d
e to
nela
das
31
.Dic
.201
8H
ulla
y a
ntra
cita
Lign
ito y
otr
os
carb
one
s p
ob
res
TOTA
LCu
ota
del
to
tal
(%)
Rela
ció
n R/
P (*
*)Ca
nad
á4.
346
2.23
66.
582
0,6
121
Esta
dos
Uni
dos
220.
167
30.0
5225
0.21
923
,736
5To
tal N
ort
eam
éric
a22
5.67
332
.339
258.
012
24,5
342
Bras
il1.
547
5.04
96.
596
0,6
2.43
4To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
8.94
35.
073
14.0
161,
315
8A
lem
ania
336
.100
36.1
033,
421
4Po
loni
a20
.542
5.93
726
.479
2,5
216
Serb
ia40
27.
112
7.51
40,
719
9Es
pañ
a86
831
91.
187
0,1
433
Turq
uía
551
10.9
7511
.526
1,1
139
Ucr
ania
32.0
392.
336
34.3
753,
31.
013
Tota
l Eur
op
a 56
.132
78.4
6113
4.59
312
,821
5Ka
zakh
stan
25.6
050
25.6
052,
421
7Ru
sia
69.6
3490
.730
160.
364
15,2
364
Tota
l CEI
98.1
2390
.730
188.
853
17,9
329
Sud
áfric
a9.
893
09.
893
0,9
39To
tal O
rient
e M
edio
y Á
fric
a14
.354
6614
.420
1,4
53A
ustra
lia70
.927
76.5
0814
7.43
514
,030
4Ch
ina
130.
851
7.96
813
8.81
913
,238
- 204 -
Mill
one
s d
e to
nela
das
31
.Dic
.201
8H
ulla
y a
ntra
cita
Lign
ito y
otr
os
carb
one
s p
ob
res
TOTA
LCu
ota
del
to
tal
(%)
Rela
ció
n R/
P (*
*)In
dia
96.4
684.
895
101.
363
9,6
132
Ind
ones
ia26
.122
10.8
7837
.000
3,5
67N
ueva
Zel
and
a82
56.
750
7.57
50,
72.
392
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía33
1.67
811
3.21
044
4.88
842
,279
TOTA
L M
UN
DO
734.
903
319.
879
1.05
4.78
210
0,0
132
del
cua
l OCD
E32
2.23
417
7.48
449
9.71
847
,429
1d
el c
ual N
o O
CDE
412.
669
142.
395
555.
064
52,6
89d
el c
ual U
E 28
22.6
1253
.356
75.9
687,
217
1
(*)
Con
la in
form
ació
n ge
ológ
ica
y d
e in
geni
ería
dis
pon
ible
, exi
ste
una
certe
za ra
zona
ble
de
ser e
xtra
ídas
en
el fu
turo
, de
yaci
mie
ntos
ya
cono
cid
os c
on la
s co
ndic
ione
s té
cnic
as
y ec
onóm
icas
exi
sten
tes.
(**)
Año
s=Re
serv
as p
rob
adas
/ Pr
oduc
ción
del
últi
mo
año.
CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paÍ
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
% (
exce
pto
Esp
aña)
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 205 -
6
Cuad
ro 6
.6
PREC
IOS
DEL
CA
RB
ÓN
EN
MER
CAD
OS
INTE
RN
ACI
ON
ALE
S. E
VOLU
CIÓ
N
US
$ / t
Eu
rop
a (1
)EE
UU
(2)
Jap
ón
hulla
té
rmic
a (3
)Ch
ina
(4)
Jap
ón
hulla
co
qui
zab
le
de
imp
ort
ació
n (C
IF)
Jap
ón
hulla
tér
mic
a d
e im
po
rtac
ión
(CIF
)A
sia
(5)
1990
43,4
831
,59
--
60,5
450
,81
-19
9544
,50
27,0
1-
-54
,47
47,5
8-
2000
35,9
929
,90
-27
,52
39,6
934
,58
31,7
620
0560
,54
70,1
264
,62
51,3
489
,33
62,9
161
,84
2006
64,1
157
,82
65,2
253
,53
93,4
663
,04
56,4
720
0788
,79
49,7
395
,59
61,2
388
,24
69,8
684
,57
2008
147,
6711
7,42
157,
8810
4,97
179,
0312
2,81
148,
0620
0970
,66
60,7
383
,59
87,8
616
7,82
110,
1178
,81
2010
92,5
067
,87
108,
4711
0,08
158,
9510
5,19
105,
4320
1112
1,52
84,7
512
6,13
127,
2722
9,12
136,
2112
5,74
2012
92,5
067
,28
100,
3011
1,89
191,
4613
3,61
105,
5020
1381
,69
69,7
290
,07
95,4
214
0,45
111,
1690
,90
2014
75,3
867
,08
76,1
384
,12
114,
4197
,65
77,8
920
1556
,64
51,5
760
,10
67,5
393
,85
79,4
763
,52
2016
60,0
951
,45
71,6
671
,35
89,4
072
,97
71,1
220
1784
,51
63,8
396
,02
94,7
215
0,00
99,1
699
,58
2018
91,8
372
,84
112,
7399
,45
141,
3510
0,10
111,
69
(1)
Prec
io d
e re
fere
ncia
par
a N
oroe
ste
de
Euro
pa
(*).
(2
) Pr
ecio
“sp
ot”
carb
ón U
S Ce
ntra
l Ap
pal
achi
an (
**).
(3
) Pr
ecio
“sp
ot”
CIF
de
hulla
térm
ica
(Jap
ón).
6.0
00 k
cal/k
g N
AR
CIF
(*).
(4
) Pr
ecio
“sp
ot”
Chin
a Q
inhu
angd
ao, 5
.500
kca
l/kg
NA
R CF
R.
(5)
Prec
io d
e re
fere
ncia
asi
átic
o (*
).
(*)
Fuen
te: I
HS
McC
losk
ey C
oal I
nf. S
erv.
(*
*) F
uent
e: P
latts
. Pre
cio
par
a CA
PP 1
2.50
0 BT
U, 1
.2 S
O2
coal
, FO
B.
CAA
P =
Cen
tral A
pp
alac
hian
. CIF
: Cos
t+In
sura
nce+
Frei
ght (
pre
cios
med
ios)
. FO
B: F
ree
on b
oard
CF
R: In
clud
ing
cost
and
frei
ght.
Fuen
te: B
P St
atis
fical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
019)
.
- 207 -
7. ENERGÍAS RENOVABLES Y ALMACENAMIENTO
7.1 Consumo de energía primaria de origen renova-bles según tecnologías en España. Evolución ...... 209
7.2 Consumo de energías renovables en energía fi-nal en España. Evolución .................................... 210
7.3 Energía eléctrica de origen renovable vendida en el régimen regulado en España. Evolución .... 211
7.4 Potencia de origen renovable instalada en el ré-gimen regulado en España. Evolución ................ 212
7.5 Producción hidráulica peninsular por cuencas. España ................................................................. 213
7.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en España. Evolución .............................................. 214
7.7 Reservas hidroeléctricas peninsulares (España). Evolución ............................................................. 215
7.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más de 100MW en España ......................................... 216
7.9 Principales embalses en España ......................... 2187.10 Cuota de energías renovables en consumo de
energía final en España. Previsiones .................... 2207.11 Parque de generación eléctrica de energías re-
novables y cogeneración en España. Previsio-nes ....................................................................... 221
7.12 Producción de energías renovables por países en Europa ............................................................ 222
7.13 Aportación relativa de las energías renovables por países en europa .......................................... 224
7.14 Potencia y producción hidráulica desglosada por tipos en Europa ............................................ 226
7.15 Producción de hidroelectricidad por países en el mundo. Serie histórica .................................... 229
7.16 Producción de otras energías renovables por
Págs.
ENERGÍAS RENOVABLES Y
ALMACENAMIENTO
- 208 -
países en el mundo ............................................. 2317.17 Potencia instalada acumulada eólica, solar foto-
voltaica y geotérmica por países en el mundo .... 2337.18 Producción de biocombustibles por países en el
mundo ................................................................. 2357.19 Potencia y producción mediante bombeo. Princi-
pales países del mundo. Evolución ..................... 2367.20 Proyectos de almacenamiento mediante bom-
beo y baterías en diversos países del mundo ..... 2377.21 Avance 2020. Producción con renovables y libre
de CO2 y reservas hidráulicas en sistema peninsu-lar. España ............................................................ 240
- 209 -
7
Cuadro 7.1 CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA DE ORIGEN RENOVABLE SEGÚN TECNOLOGÍAS EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
ktep 1990 2005 2010 2015 2016 2017
Minihidráulica (< 10 MW)
184 345 5672.420 3.130 1.569
Hidráulica (> 10 MW)
2.019 1.237 3.071
Eólica 1 1.821 3.807 4.242 4.205 4.184Biomasa (*) 3.753 4.175 4.560 5.288 5.185 5.491Biogás – 299 277 262 231 261Biocarburantes – 256 1.413 977 1.023 1.307R.S.U. – 189 174 252 243 261Solar Térmica 22 61 183 277 293 261Solar Fotovoltaica 0 4 553 711 693 784Solar Termoeléctrica 0 0 299 2.196 2.190 2.353Geotermia 3 7 16 19 19 13TOTAL 5.983 8.395 14.921 16.644 17.213 16.473
(*) En 1990, Biomasa incluye R.S.U., biogás y biocarburantes.Fuente: IDAE y MINETAD (hasta 2016) y MITECO (La Energía en España 2017).
- 210 -
Cuad
ro 7
.2
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S EN
EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
BIO
MA
SABI
OG
ÁS
BIO
CARB
URA
NTE
SSO
LAR
TÉRM
ICA
GEO
TÉRM
ICA
TO
TAL
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
2006
3.68
8,5
64,9
170,
973
,28,
04.
005,
520
073.
720,
60,
972
,411
,538
4,8
125,
292
,626
,69,
316
,54.
279,
76,
820
083.
626,
7-2
,527
,9-6
1,4
619,
360
,912
4,9
34,9
11,0
18,0
4.40
9,9
3,0
2009
3.70
8,9
2,3
28,2
1,1
1.07
2,4
73,2
155,
324
,313
,724
,64.
978,
512
,920
103.
652,
7-1
,553
,188
,01.
435,
533
,918
3,4
18,1
16,0
17,1
5.34
0,6
7,3
2011
3.79
1,0
3,8
55,3
4,2
1.72
1,1
19,9
204,
811
,716
,84,
95.
789,
18,
420
123.
850,
41,
655
,40,
22.
127,
023
,622
0,3
7,6
17,6
5,0
6.27
0,7
8,3
2013
3.80
2,5
-1,2
125,
112
5,8
908,
6-5
7,3
239,
18,
518
,12,
75.
093,
4-1
8,8
2014
3.78
5,4
-0,5
101,
0-1
9,3
963,
06,
025
8,7
8,2
18,8
4,1
5.12
7,0
0,7
2015
3.95
5,1
4,5
59,1
-41,
597
7,0
1,5
277,
37,
218
,80,
05.
287,
33,
120
164.
011,
11,
438
,3-3
5,1
1.02
3,0
4,7
293,
45,
819
,43,
15.
385,
21,
920
174.
368,
98,
953
,539
,61.
337,
430
,735
6,6
21,6
17,8
-8,2
6.15
2,2
14,2
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: I
DA
E y
MIN
ETA
D (
hast
a 20
16)
y M
ITEC
O (
La E
nerg
ía e
n Es
pañ
a, 2
017)
.
- 211 -
7
Cuad
ro 7
.3
ENER
GÍA
ELÉ
CTR
ICA
DE
OR
IGEN
REN
OVA
BLE
VEN
DID
A E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
GW
hSo
lar
FVSo
lar
Térm
ica
Eólic
aM
ini H
idrá
ulic
a (*
)Bi
om
asa
Otr
as T
ecn.
Re
nova
ble
s
Hid
rául
ica
sin
retr
ibuc
ión
esp
ecífi
ca (
**)
Tota
l19
902
977
25.0
2426
.003
1995
118
12.
240
203
21.9
6024
.584
2000
14.
682
3.91
127
427
.840
36.7
0920
0538
21.1
703.
791
2.11
614
.126
41.2
4020
106.
401
621
43.1
426.
743
3.14
034
.735
94.7
8220
117.
257
1.73
641
.762
5.26
23.
683
024
.889
84.5
8920
128.
018
3.37
148
.302
4.62
44.
003
015
.505
83.8
2320
138.
280
4.33
654
.596
7.04
44.
076
229
.101
107.
435
2014
8.18
64.
959
50.9
877.
026
3.50
50
31.6
3510
6.29
820
158.
225
5.08
548
.069
5.48
93.
503
522
.567
92.9
4420
167.
972
5.07
147
.662
5.84
13.
462
029
.989
99.9
9820
178.
394
5.34
847
.669
3.95
53.
632
013
.197
82.1
9420
187.
765
4.42
449
.056
6.62
73.
586
026
.308
97.7
6620
199.
052
5.16
553
.297
5.28
93.
622
1917
.994
94.4
37
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
(*
) <
10M
W
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
.N
ota
del
aut
or: T
odas
per
tene
cen
al R
égim
en R
egul
ado
(o d
e Re
trib
ució
n Es
pec
ífica
), e
xcep
to (
**),
que
es
Tecn
olog
ía C
onve
ncio
nal.
- 212 -
Cuad
ro 7
.4
POTE
NCI
A D
E O
RIG
EN R
ENO
VAB
LE I
NST
ALA
DA
EN
EL
RÉG
IMEN
REG
ULA
DO
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
MW
Sola
r FV
Sola
r Té
rmic
aEó
lica
Min
i Hid
rául
ica
(*)
Bio
mas
aO
tras
Tec
n.
Reno
vab
les
Tota
l19
902
640
643
1995
198
998
401.
137
2000
22.
296
1.46
614
83.
911
2005
4710
.095
1.76
850
012
.410
2010
3.82
953
219
.700
2.02
670
926
.795
2011
4.23
399
921
.063
2.03
173
60
29.0
6220
124.
523
1.95
022
.630
2.03
381
00
31.9
4620
134.
646
2.29
922
.994
2.09
070
05
32.7
3420
144.
654
2.29
923
.013
2.09
373
95
32.8
0420
154.
666
2.29
923
.029
2.10
474
75
32.8
5020
164.
673
2.29
923
.063
2.10
674
95
32.8
9620
174.
678
2.29
923
.091
2.10
674
95
32.9
2920
184.
701
2.29
923
.149
2.09
475
05
32.9
9920
197.
189
2.29
923
.956
2.09
475
05
36.2
93
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
(*
) <
10M
W
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
.
- 213 -
7
Cuadro 7.5 PRODUCCIÓN HIDRÁULICA PENINSULAR POR CUENCAS. ESPAÑA
Potencia Producción (GWh)Cuenca MW (*) 2017 2018 D%Norte 5.193 5.081 12.093 138,0Duero 3.970 3.948 7.215 82,7Tajo-Júcar-Segura 3.620 2.549 4.029 58,1Guadiana 241 142 158 10,9Guadalquivir-Sur 570 651 961 47,6Ebro-Pirineo 3.452 6.076 9.648 58,8Total 17.047 18.447 34.103 84,9
D % Variación porcentual de 2017 a 2018. Datos de Potencia y Producción “Netos”.(*) a 31.12.18Fuente: REE
- 214 -
Cuad
ro 7
.6
RES
ERVA
S EN
LO
S EM
BA
LSES
HID
RO
ELÉC
TRIC
OS
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
2019
2018
2017
2016
2015
GW
h%
(*)
Cap
acid
ad G
Wh
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
Régi
men
anu
al5.
895
65,8
8.96
74.
717
52,6
2.61
729
,23.
429
38,2
3.83
742
,8Ré
gim
en h
iper
anua
l3.
557
37,2
9.57
13.
456
36,1
2.26
723
,73.
843
40,2
4.80
750
,2Co
njun
to9.
452
51,0
18.5
388.
172
44,1
4.88
326
,37.
272
39,2
8.64
446
,6
(*)
Porc
enta
je d
e lle
nad
o. D
atos
a 3
1 d
e d
icie
mb
re d
e ca
da
año.
Fu
ente
: REE
(A
vanc
e Si
stem
a el
éctri
co 2
019)
.
Valo
res
hist
óric
os
Máx
imo
s (%
)M
ínim
os
(%)
Régi
men
Anu
al m
ayo
de
1969
92
,0no
viem
bre
de
2017
24,8
Régi
men
Hip
eran
ual
ab
ril d
e 19
79
91,1
nov
iem
bre
de
1983
17
,6Co
njun
to a
bril
de
1979
86
,6 o
ctub
re d
e 19
95
23,6
Fuen
te: R
EE (
El s
iste
ma
eléc
trico
esp
añol
. 201
1) y
For
o N
ucle
ar (
Act
ualiz
ació
n d
esd
e 20
12).
- 215 -
7
Cuad
ro 7
.7
RES
ERVA
S H
IDR
OEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
(ES
PAÑ
A).
EVO
LUCI
ÓN
19.0
00
17.0
00
15.0
00
13.0
00
11.0
00
9.00
0
7.00
0
5.00
0
3.00
0
2015
GW
h20
1620
1720
1820
19
Mín
imo
esta
dís
tico
Máx
imo
esta
dís
tico
Med
ia e
stad
ístic
aM
áxim
a ca
pac
idad
Real
Máx
imo
y m
ínim
o es
tad
ístic
o: m
edia
de
los
valo
res
máx
imos
y m
ínim
os d
e lo
s úl
timos
20
años
: zon
a so
mb
read
a.
Fuen
te: R
EE (
Ava
nce
Sist
ema
Eléc
trico
201
9).
- 216 -
Cuad
ro 7
.8
CEN
TRA
LES
HID
RO
ELÉC
TRIC
AS
PEN
INSU
LAR
ES D
E M
ÁS
DE
100
MW
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral(*
)M
unic
ipio
Río
Pro
vinc
iaPo
tenc
ia c
entr
al k
WTi
po
de
Bom
beo
La M
uela
-Cor
tes
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
1.51
2.96
0PU
ROJo
sé M
aría
Orio
lA
lcán
tara
Tajo
Cáce
res
963.
920
Vill
arin
oV
illar
ino
de
los
Aire
sTo
rmes
Sala
man
ca88
0.88
0M
IXTO
Ald
ead
ávila
IA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
820.
440
Ced
illo
Ced
illo
Tajo
Cáce
res
510.
710
Esta
ny G
ento
-Sal
lent
eTo
rre C
apd
ella
(La
)Fl
amis
ell
Llei
da
446.
000
PURO
Ald
ead
ávila
IIA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
432.
060
MIX
TOTa
jo d
e la
Enc
anta
da
Ard
ales
Gua
dal
horc
eM
álag
a37
9.77
0PU
ROA
guay
oSa
n M
igue
l de
Agu
ayo
Torin
a-A
guay
oCa
ntab
ria36
1.90
0PU
ROPu
ente
Bib
eyM
anza
ned
aBi
bey
Ore
nse
324.
910
Meq
uine
nza
Meq
uine
nza
Ebro
Zara
goza
324.
000
Bele
sar
Chan
tad
aM
iño
Lugo
313.
720
Cons
oV
illar
ino
de
Cons
oCa
mb
a O
rens
e29
7.80
0M
IXTO
Corte
s II
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
291.
980
Sauc
elle
IISa
ucel
le
Due
roSa
lam
anca
276.
040
San
Este
ban
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
264.
840
Rib
a-Ro
jaRi
ba-
Roja
d'E
bre
Ebro
Tarra
gona
262.
800
Sauc
elle
ISa
ucel
leD
uero
Sala
man
ca25
4.42
0V
ald
ecañ
asV
ald
ecañ
as d
e Ta
joTa
joCá
cere
s24
9.00
0M
IXTO
Bola
rque
IIA
lmon
acid
de
Zorit
aTa
joG
uad
alaj
ara
238.
890
PURO
Sout
elo
Vila
riño
de
Cons
oCe
nza
Ore
nse
229.
740
MIX
TO
Mor
alet
sM
onta
nuy
Nog
uera
Rib
agor
zana
-Lla
uset
Hue
sca
220.
980
PURO
Gui
llena
Gui
llena
Rive
ra d
e H
uelv
aSe
villa
210.
000
PURO
Azu
tán
Alc
olea
del
Taj
oTa
joTo
led
o19
8.01
0Sa
n Es
teb
an II
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
190.
000
Los
Pear
esCa
stro
Car
bal
led
oM
iño
Lugo
188.
910
Rico
bay
o I
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
180.
470
Salim
eG
rand
as D
e Sa
lime
Nav
iaA
stur
ias
163.
530
Rico
bay
o II
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
158.
000
Frie
iraPa
dre
nda
Miñ
oO
rens
e16
2.49
0Ca
stre
loCa
stre
lo d
e M
iño
Miñ
oO
rens
e13
7.51
0Co
rnat
elRu
biá
(Ru
bia
na)
Sil
Ore
nse
132.
000
Torre
jón
Toril
Tajo
-Tié
tar
Cáce
res
130.
860
MIX
TOTa
nes
Sob
resc
obio
Nal
ónA
stur
ias
129.
500
MIX
TOCo
frent
esCo
frent
esJú
car
Val
enci
a12
4.20
0V
illal
cam
po
IIV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a12
3.26
0Ta
vasc
án S
uper
ior
Llad
orre
Tava
scán
-Lla
dor
re-V
allfa
rrera
Llei
da
120.
440
Gab
riel y
Gal
ánG
uijo
de
Gra
nad
illa
Ala
gón
Cáce
res
114.
810
MIX
TOCa
stro
IIV
illar
deg
ua d
e la
Rib
era
(Fon
fría)
Due
roZa
mor
a11
3.42
0Ca
nelle
sO
s d
e Ba
lagu
erN
ogue
ra R
ibag
orza
naLl
eid
a10
8.00
0V
illal
cam
po
IV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a10
1.64
0TO
TAL
CEN
TRA
LES
HID
ROEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
>10
0 M
W12
.644
.810
(*)
Ord
enad
as e
n se
ntid
o d
ecre
cien
te d
e p
oten
cia
Fuen
te: U
NES
A (
juni
o 20
18).
Not
a d
el a
utor
. A fe
cha
de
esta
ed
ició
n no
exi
sten
dat
os m
ás a
ctua
lizad
os.
- 217 -
7
Cuad
ro 7
.8
CEN
TRA
LES
HID
RO
ELÉC
TRIC
AS
PEN
INSU
LAR
ES D
E M
ÁS
DE
100
MW
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral(*
)M
unic
ipio
Río
Pro
vinc
iaPo
tenc
ia c
entr
al k
WTi
po
de
Bom
beo
La M
uela
-Cor
tes
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
1.51
2.96
0PU
ROJo
sé M
aría
Orio
lA
lcán
tara
Tajo
Cáce
res
963.
920
Vill
arin
oV
illar
ino
de
los
Aire
sTo
rmes
Sala
man
ca88
0.88
0M
IXTO
Ald
ead
ávila
IA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
820.
440
Ced
illo
Ced
illo
Tajo
Cáce
res
510.
710
Esta
ny G
ento
-Sal
lent
eTo
rre C
apd
ella
(La
)Fl
amis
ell
Llei
da
446.
000
PURO
Ald
ead
ávila
IIA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
432.
060
MIX
TOTa
jo d
e la
Enc
anta
da
Ard
ales
Gua
dal
horc
eM
álag
a37
9.77
0PU
ROA
guay
oSa
n M
igue
l de
Agu
ayo
Torin
a-A
guay
oCa
ntab
ria36
1.90
0PU
ROPu
ente
Bib
eyM
anza
ned
aBi
bey
Ore
nse
324.
910
Meq
uine
nza
Meq
uine
nza
Ebro
Zara
goza
324.
000
Bele
sar
Chan
tad
aM
iño
Lugo
313.
720
Cons
oV
illar
ino
de
Cons
oCa
mb
a O
rens
e29
7.80
0M
IXTO
Corte
s II
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
291.
980
Sauc
elle
IISa
ucel
le
Due
roSa
lam
anca
276.
040
San
Este
ban
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
264.
840
Rib
a-Ro
jaRi
ba-
Roja
d'E
bre
Ebro
Tarra
gona
262.
800
Sauc
elle
ISa
ucel
leD
uero
Sala
man
ca25
4.42
0V
ald
ecañ
asV
ald
ecañ
as d
e Ta
joTa
joCá
cere
s24
9.00
0M
IXTO
Bola
rque
IIA
lmon
acid
de
Zorit
aTa
joG
uad
alaj
ara
238.
890
PURO
Sout
elo
Vila
riño
de
Cons
oCe
nza
Ore
nse
229.
740
MIX
TO
Mor
alet
sM
onta
nuy
Nog
uera
Rib
agor
zana
-Lla
uset
Hue
sca
220.
980
PURO
Gui
llena
Gui
llena
Rive
ra d
e H
uelv
aSe
villa
210.
000
PURO
Azu
tán
Alc
olea
del
Taj
oTa
joTo
led
o19
8.01
0Sa
n Es
teb
an II
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
190.
000
Los
Pear
esCa
stro
Car
bal
led
oM
iño
Lugo
188.
910
Rico
bay
o I
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
180.
470
Salim
eG
rand
as D
e Sa
lime
Nav
iaA
stur
ias
163.
530
Rico
bay
o II
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
158.
000
Frie
iraPa
dre
nda
Miñ
oO
rens
e16
2.49
0Ca
stre
loCa
stre
lo d
e M
iño
Miñ
oO
rens
e13
7.51
0Co
rnat
elRu
biá
(Ru
bia
na)
Sil
Ore
nse
132.
000
Torre
jón
Toril
Tajo
-Tié
tar
Cáce
res
130.
860
MIX
TOTa
nes
Sob
resc
obio
Nal
ónA
stur
ias
129.
500
MIX
TOCo
frent
esCo
frent
esJú
car
Val
enci
a12
4.20
0V
illal
cam
po
IIV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a12
3.26
0Ta
vasc
án S
uper
ior
Llad
orre
Tava
scán
-Lla
dor
re-V
allfa
rrera
Llei
da
120.
440
Gab
riel y
Gal
ánG
uijo
de
Gra
nad
illa
Ala
gón
Cáce
res
114.
810
MIX
TOCa
stro
IIV
illar
deg
ua d
e la
Rib
era
(Fon
fría)
Due
roZa
mor
a11
3.42
0Ca
nelle
sO
s d
e Ba
lagu
erN
ogue
ra R
ibag
orza
naLl
eid
a10
8.00
0V
illal
cam
po
IV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a10
1.64
0TO
TAL
CEN
TRA
LES
HID
ROEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
>10
0 M
W12
.644
.810
(*)
Ord
enad
as e
n se
ntid
o d
ecre
cien
te d
e p
oten
cia
Fuen
te: U
NES
A (
juni
o 20
18).
Not
a d
el a
utor
. A fe
cha
de
esta
ed
ició
n no
exi
sten
dat
os m
ás a
ctua
lizad
os.
- 218 -
Cuadro 7.9 PRINCIPALES EMBALSES EN ESPAÑA
Embalse Río Capac. (Hm3) USO (*)La Serena Zújar 3.219 ABASAlcántara Tajo 3.160 HIDRAlmendra Tormes 2.649 HIDRBuendía Guadiela 1.639 CONJMequinenza Ebro 1.534 HIDRCijara Guadiana 1.505 ABASValdecañas Tajo 1.446 CONJRicobayo Esla 1.200 HIDRAlarcón Júcar 1.118 CONJIznájar Genil 981 CONJGabriel y Galán Alagón 911 CONJContreras Cabriel 852 CONJAlange Matachel 852 ABASEntrepeñas Tajo 835 CONJLa Breña II Guadiato 823 CONSOrellana Guadiana 808 ABASCanelles Noguera Riba-
gorzana679 HIDR
Belesar Miño 654 HIDRRiaño Esla 641 CONJAndévalo Cobica 634 REGUNegratín Guadiana Menor 567 CONJGarcía de Sola Guadiana 554 ABASEbro Ebro 541 CONSLas Portas Camba 536 HIDRTranco de Beas Guadalquivir 498 CONJSanta Teresa Tormes 496 CONJGiribaile Guadalimar 475 HIDRYesa Aragón 447 CONJCenajo Segura 437 REGUMediano Cinca 435 HIDREl Atazar Lozoya 426 CONSItoiz Irati 417 CONSRialb Segre 404 CONSGrado I Cinca 400 CONJTous Júcar 379 CONSGuadalmena Guadalmena 347 CONJBembézar Bembézar 342 CONJBárcena Sil 341 CONJChanza Chanza 341 REGAJándula Jándula o
Fresneda322 CONJ
Porma / Juan Benet Porma 318 CONSBarrios de Luna Luna / Órbigo 308 CONJZújar Zújar 302 ABASPuente Nuevo Guadiato 282 CONJSalime Navia 266 HIDRCedillo Tajo 260 HIDR
- 219 -
7
Embalse Río Capac. (Hm3) USO (*)Cernadilla Tera 255 CONJCuerda del Pozo Duero 249 CONJAguilar de Campoo
Pisuerga 247 CONJ
La Pedrera Rambla de Alco-riza ( o Arroyo Grande )
246 REGU
La Fernandina Guarrizas 245 CONSBao Bibey 238 HIDRSanta Ana Noguera Riba-
gorzana237 CONJ
Sierra Brava Pizarroso 232 CONSYeguas Yeguas o Pradillo 229 CONJTalarn o Tremp Noguera
Pallaresa227 CONJ
Benagéber Turia o Guada-laviar
221 CONJ
San Esteban Sil 213 HIDREl Pintado Viar 213 CONJRibarroja Ebro 210 HIDRFuensanta Segura 210 REGUEl Burguillo Alberche 201 CONJ
Datos de 2019.(*) HIDR: Hidroeléctrico.CONJ: Conjunto (Hidroeléctrico y otros).ABAS: Abastecimiento.CONS: Consuntivo (Abastecim. y otros no hidroeléctr.).REGU: Regulación.REGA: Regadíos.Fuente: MITECO.
- 220 -
Cuad
ro 7
.10
CUO
TA D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S EN
CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
FIN
AL
EN E
SPA
ÑA
. PR
EVIS
ION
ES
ESCE
NA
RIO
TEN
DEN
CIA
Lkt
ep20
1520
2020
2520
30
CON
SUM
O D
E EE
RR D
E U
SO F
INA
L
EXCL
UYE
ND
O C
ON
SUM
O E
LÉCT
RICO
D
E O
RIG
EN R
ENO
VABL
E
Agr
icul
tura
4.31
0
119
163
204
Ind
ustri
a1.
600
2.68
01.
757
Resi
den
cial
2.73
22.
410
2.34
5Se
rvic
ios
y ot
ros
242
212
192
Tran
spor
te17
62.
422
2.43
42.
358
Ener
gía
sum
inis
trad
a p
or b
omb
as d
e ca
lor
353
627
2.23
93.
237
Gen
erac
ión
reno
vab
le e
léct
rica
8.64
210
.160
11.8
6313
.498
Ener
gía
reno
vab
le to
tal
13.4
8117
.902
20.9
9923
.592
Ener
gía
final
cor
regi
da
con
las
pér
did
as d
el s
istem
a el
éctri
co, l
os c
onsu
mos
en
avia
ción
y la
ene
rgía
sum
inist
rad
a p
or la
s b
omb
as d
e ca
lor (
ktep
)83
.361
89.2
3191
.500
91.1
55
Porc
enta
je d
e en
ergí
as re
nova
bles
sob
re c
onsu
mo
de e
nerg
ía fi
nal
16%
20%
23%
26%
ESCE
NA
RIO
OBJ
ETIV
Okt
ep20
1520
2020
2520
30
CON
SUM
O D
E EE
RR D
E U
SO F
INA
L
EXCL
UYE
ND
O C
ON
SUM
O E
LÉCT
RICO
D
E O
RIG
EN R
ENO
VABL
E
Agr
icul
tura
4.31
0
119
192
220
Ind
ustri
a1.
596
1.66
71.
779
Resi
den
cial
2.64
02.
528
2.87
6Se
rvic
ios
y ot
ros
241
337
435
176
Tran
spor
te2.
348
2.40
12.
111
Ener
gía
sum
inis
trad
a p
or b
omb
as d
e ca
lor
353
629
2.40
43.
523
Gen
erac
ión
reno
vab
le e
léct
rica
8.64
210
.208
15.7
8421
.792
Ener
gía
reno
vab
le to
tal
13.4
8117
.780
25.3
8332
.736
Ener
gía
final
cor
regi
da
con
las
pér
did
as d
el s
istem
a el
éctri
co, l
os c
onsu
mos
en
avia
ción
y la
ene
rgía
sum
inist
rad
a p
or la
s b
omb
as d
e ca
lor (
ktep
)83
.361
88.5
4885
.023
77.5
89
Porc
enta
je d
e en
ergí
as re
nova
bles
sob
re c
onsu
mo
de e
nerg
ía fi
nal
16%
20%
30%
42%
Fuen
te: B
orra
dor
del
Pla
n N
acio
nal I
nteg
rad
o d
e En
ergí
a y
Clim
a. P
NIE
C 20
21-2
030.
20
de
Ener
o d
e 20
20. M
ITEC
O.
- 221 -
7
Cuadro 7.11 PARQUE DE GENERACIÓN ELÉCTRICA DE ENERGÍAS RENOVABLES Y COGENERACIÓN EN ESPAÑA. PREVISIONES
ESCENARIO TENDENCIAL 2015 2020 2025 2030
Eólica (Terrestre y mar.) 22.925 28.033 33.033 38.033Solar fotovoltaica 4.854 8.921 13.921 18.921Solar termoeléctrica 2.300 2.303 2.303 2.303Hidráulica 14.104 14.109 14.109 14.109Bombeo mixto 2.687 2.687 2.687 2.687Bombeo puro 3.337 3.337 3.337 3.337Biogás 223 211 211 211Biomasa 677 613 613 613Cogeneración 6.143 5.239 4.373 2.470Total 57.250 65.453 74.587 82.684ESCENARIO OBJETIVO 2015 2020 2025 2030Eólica (Terrestre y mar.) 22.925 28.033 40.633 50.333Solar fotovoltaica 4.854 9.071 21.713 39.181Solar termoeléctrica 2.300 2.303 4.803 7.303Hidráulica 14.104 14.109 14.359 14.609Bombeo mixto 2.687 2.687 2.687 2.687Bombeo puro 3.337 3.337 4.212 6.837Biogás 223 211 241 241Otras renovables 0 0 40 80Biomasa 677 613 815 1.408Cogeneración 6.143 5.239 4.373 3.670Almacenamiento 0 0 500 2.500Total 57.250 65.603 94.376 128.849
Datos en MW.Fuente: Foro Nuclear con datos del Borrador del Plan Nacional Integrado de Ener-gía y Clima. PNIEC 2021-2030. 20 de Enero de 2020. MITECO.
- 222 -
Cuad
ro 7
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
Año
201
8 . M
illo
nes
de
tep
.
Hid
ráui
lca
Eólic
aSo
lar
Bom
bas
calo
rG
eoté
rmic
aBi
ocom
b só
lidos
Bioc
omb
líqui
dos
Biog
ases
Resid
uos
Ur
ban
reno
vTo
tal
Reno
vabl
esD
%U
E 28
30.0
8132
.453
14.9
5312
.525
6.82
994
.353
16.0
2516
.839
9.99
323
4.09
23,
3A
lem
ania
1.54
69.
454
4.70
01.
161
281
11.7
023.
426
7.63
13.
102
43.0
031,
4A
ustri
a
3.23
651
930
533
440
4.60
233
423
418
29.
784
-3,9
Bélg
ica
2764
236
362
31.
231
429
228
372
3.35
74,
4Bu
lgar
ia
443
113
140
9235
1.52
412
554
362.
563
32,2
Cheq
uia
140
5222
417
3—
3.07
022
060
488
4.57
12,
3Ch
ipre
—19
8946
223
—13
119
336
,1Cr
oaci
a
662
115
2015
91.
497
074
—2.
392
8,2
Din
amar
ca1
1.19
514
825
23
1.77
46
489
441
4.30
82,
2Es
lova
qui
a
309
157
—9
908
166
149
151.
613
-0,1
Eslo
veni
a
405
133
—50
549
—24
—1.
061
2,5
Esp
aña
2.95
24.
376
2.91
374
219
5.44
11.
828
265
254
18.7
906,
7Es
toni
a1
553
——
1.64
8—
1423
1.74
311
,3Fi
nlan
dia
1.
144
502
1057
0—
8.85
234
118
634
911
.953
2,4
Fran
cia
5.61
42.
459
1.09
02.
424
446
10.2
253.
115
877
1.32
727
.617
8,7
Gre
cia
494
542
603
324
978
215
111
3—
3.01
78,
3H
ungr
ía
1952
6610
140
2.13
244
792
392.
997
-6,5
Irlan
da
6074
315
44—
247
2750
140
1.32
613
,1Ita
lia
4.19
51.
523
2.16
72.
596
5.42
07.
066
952
1.89
284
726
.657
0,4
Leto
nia
209
110
1—
2.44
788
8710
2.85
210
,5
Litu
ania
37
987
25—
1.24
914
737
201.
620
-2,2
Luxe
mb
urgo
8
2213
6—
92—
2214
176
18,2
Mal
ta
—0
213
——
—2
—26
9,7
País
es B
ajos
690
834
521
689
1.33
81.
678
326
747
5.65
42,
1Po
loni
a16
91.
101
8360
246.
147
906
288
988.
875
-3,0
Portu
gal
1.06
61.
085
181
650
212
2.66
232
183
111
6.36
911
,8Re
ino
Uni
do
472
4.89
31.
158
1.08
81
4.47
368
52.
809
1.05
316
.633
8,6
Rum
anía
1.
519
544
153
—40
3.44
318
821
25.
909
1,1
Suec
ia5.
349
1.42
946
1.63
2—
9.23
144
717
672
419
.034
-1,8
Otr
os
paí
ses
(*)
Alb
ania
389
—13
——
168
——
—57
0n.
a.Bo
snia
y
Her
zego
vina
326
—2
——
683
—2
—1.
012
n.a.
Geo
rgia
792
83
—18
365
——
—1.
185
n.a.
Isla
ndia
1.20
91
0—
3.58
016
—2
—4.
808
n.a.
Koso
vo15
00
——
366
——
—38
1n.
a.M
aced
onia
d
el N
.96
102
—6
192
—5
—30
9n.
a.
Mol
dav
ia76
985
64—
—3.
521
—38
—4.
477
n.a.
Mon
tene
gro
888
0—
—21
0—
——
306
n.a.
Nor
uega
12.1
9624
50
404
—93
199
3719
514
.108
n.a.
Serb
ia91
513
1—
51.
124
—23
—2.
081
9,4
Turq
uía
5.00
61.
540
1.09
1—
7.12
82.
441
114
420
—17
.739
n.a.
D %
= V
aria
ción
por
cent
ual d
e 20
18 re
spec
to a
201
7.
—
sin
pro
duc
ción
n.a.
No
aplic
a
(*)
Dat
os d
e ot
ros
paí
ses
corre
spon
den
a 2
017,
exc
epto
Ser
bia
.Fu
ente
: Eur
osta
t.N
ota
del
aut
or: P
or s
u es
casa
mag
nitu
d n
o fig
ura
“Otra
s re
nova
ble
s”, q
ue s
í se
incl
uye
en e
l tot
al.
- 223 -
7
Cuad
ro 7
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
Año
201
8 . M
illo
nes
de
tep
.
Hid
ráui
lca
Eólic
aSo
lar
Bom
bas
calo
rG
eoté
rmic
aBi
ocom
b só
lidos
Bioc
omb
líqui
dos
Biog
ases
Resid
uos
Ur
ban
reno
vTo
tal
Reno
vabl
esD
%U
E 28
30.0
8132
.453
14.9
5312
.525
6.82
994
.353
16.0
2516
.839
9.99
323
4.09
23,
3A
lem
ania
1.54
69.
454
4.70
01.
161
281
11.7
023.
426
7.63
13.
102
43.0
031,
4A
ustri
a
3.23
651
930
533
440
4.60
233
423
418
29.
784
-3,9
Bélg
ica
2764
236
362
31.
231
429
228
372
3.35
74,
4Bu
lgar
ia
443
113
140
9235
1.52
412
554
362.
563
32,2
Cheq
uia
140
5222
417
3—
3.07
022
060
488
4.57
12,
3Ch
ipre
—19
8946
223
—13
119
336
,1Cr
oaci
a
662
115
2015
91.
497
074
—2.
392
8,2
Din
amar
ca1
1.19
514
825
23
1.77
46
489
441
4.30
82,
2Es
lova
qui
a
309
157
—9
908
166
149
151.
613
-0,1
Eslo
veni
a
405
133
—50
549
—24
—1.
061
2,5
Esp
aña
2.95
24.
376
2.91
374
219
5.44
11.
828
265
254
18.7
906,
7Es
toni
a1
553
——
1.64
8—
1423
1.74
311
,3Fi
nlan
dia
1.
144
502
1057
0—
8.85
234
118
634
911
.953
2,4
Fran
cia
5.61
42.
459
1.09
02.
424
446
10.2
253.
115
877
1.32
727
.617
8,7
Gre
cia
494
542
603
324
978
215
111
3—
3.01
78,
3H
ungr
ía
1952
6610
140
2.13
244
792
392.
997
-6,5
Irlan
da
6074
315
44—
247
2750
140
1.32
613
,1Ita
lia
4.19
51.
523
2.16
72.
596
5.42
07.
066
952
1.89
284
726
.657
0,4
Leto
nia
209
110
1—
2.44
788
8710
2.85
210
,5
Litu
ania
37
987
25—
1.24
914
737
201.
620
-2,2
Luxe
mb
urgo
8
2213
6—
92—
2214
176
18,2
Mal
ta
—0
213
——
—2
—26
9,7
País
es B
ajos
690
834
521
689
1.33
81.
678
326
747
5.65
42,
1Po
loni
a16
91.
101
8360
246.
147
906
288
988.
875
-3,0
Portu
gal
1.06
61.
085
181
650
212
2.66
232
183
111
6.36
911
,8Re
ino
Uni
do
472
4.89
31.
158
1.08
81
4.47
368
52.
809
1.05
316
.633
8,6
Rum
anía
1.
519
544
153
—40
3.44
318
821
25.
909
1,1
Suec
ia5.
349
1.42
946
1.63
2—
9.23
144
717
672
419
.034
-1,8
Otr
os
paí
ses
(*)
Alb
ania
389
—13
——
168
——
—57
0n.
a.Bo
snia
y
Her
zego
vina
326
—2
——
683
—2
—1.
012
n.a.
Geo
rgia
792
83
—18
365
——
—1.
185
n.a.
Isla
ndia
1.20
91
0—
3.58
016
—2
—4.
808
n.a.
Koso
vo15
00
——
366
——
—38
1n.
a.M
aced
onia
d
el N
.96
102
—6
192
—5
—30
9n.
a.
Mol
dav
ia76
985
64—
—3.
521
—38
—4.
477
n.a.
Mon
tene
gro
888
0—
—21
0—
——
306
n.a.
Nor
uega
12.1
9624
50
404
—93
199
3719
514
.108
n.a.
Serb
ia91
513
1—
51.
124
—23
—2.
081
9,4
Turq
uía
5.00
61.
540
1.09
1—
7.12
82.
441
114
420
—17
.739
n.a.
D %
= V
aria
ción
por
cent
ual d
e 20
18 re
spec
to a
201
7.
—
sin
pro
duc
ción
n.a.
No
aplic
a
(*)
Dat
os d
e ot
ros
paí
ses
corre
spon
den
a 2
017,
exc
epto
Ser
bia
.Fu
ente
: Eur
osta
t.N
ota
del
aut
or: P
or s
u es
casa
mag
nitu
d n
o fig
ura
“Otra
s re
nova
ble
s”, q
ue s
í se
incl
uye
en e
l tot
al.
- 224 -
Cuadro 7.13 APORTACIÓN RELATIVA DE LAS ENERGÍAS RENOVABLES POR PAÍSES EN EUROPA
Cuota de energías renovables en consumo de
energía final (%)
Cuota de energías renovables en 2018 según segmentos de consumo
final (%)
2004 2018 2020 (*)
Electri-cidad H y C Transporte
(**)
UE 28 8,5 18,0 20 32,1 19,7 8,0
Alemania 6,2 16,5 18 38,0 13,6 7,9
Austria 22,6 33,4 34 73,1 34,0 9,8
Bélgica 1,9 9,4 13 18,9 8,2 6,6
Bulgaria 9,2 20,5 16 22,1 33,3 8,1
Chequia 6,8 15,2 13 13,7 20,6 6,5
Chipre 3,1 13,9 13 9,4 36,8 2,7
Croacia 23,4 28,0 20 48,1 36,5 3,9
Dinamarca 14,8 35,7 30 62,4 46,7 6,6
Eslovaquia 6,4 11,9 14 21,5 10,6 7,0
Eslovenia 16,1 21,1 25 32,3 31,6 5,5
España 8,3 17,5 20 35,2 17,5 6,9
Estonia 18,4 30,0 25 19,7 53,7 3,3
Finlandia 29,3 41,2 38 36,8 54,6 14,9
Francia 9,5 16,6 23 21,2 21,8 9,0
Grecia 7,2 18,0 18 26,0 30,2 3,8
Hungría 4,4 12,5 13 8,3 18,1 7,7
Irlanda 2,4 11,1 16 33,2 6,5 7,2
Italia 6,3 17,8 17 33,9 19,2 7,7
Letonia 32,8 40,3 40 53,5 55,9 4,7
Lituania 17,2 24,4 23 18,4 45,6 4,3
Luxemburgo 0,9 9,1 11 9,1 8,8 6,5
Malta 0,1 8,0 10 7,7 23,4 8,0
Países Bajos 2,0 7,4 14 15,1 6,1 9,6
Polonia 6,9 11,3 15 13,0 14,8 5,6
Portugal 19,2 30,3 31 52,2 41,2 9,0
Reino Unido 0,9 11,0 15 30,9 7,5 6,5
Rumanía 16,8 23,9 24 41,8 25,4 6,3
Suecia 38,7 54,6 49 66,2 65,4 29,7
- 225 -
7
Cuota de energías renovables en consumo de
energía final (%)
Cuota de energías renovables en 2018 según segmentos de consumo
final (%)
2004 2018 2020 (*)
Electri-cidad H y C Transporte
(**)
Otros países
Albania 29,6 34,9 -- 92,5 22,7 0,0
Islandia 58,9 72,2 -- 98,5 66,7 10,4
Kosovo 20,5 24,9 -- 4,2 58,3 0,0
Macedonia del N.
15,7 18,1 -- 24,8 32,2 0,1
Montenegro n.d. 38,8 -- 52,4 64,5 0,9
Noruega 58,4 72,8 -- 106,8 34,5 20,0
Serbia 12,7 20,3 -- 28,7 24,3 1,2
Turquía 16,2 13,7 -- 37,5 9,6 0,4
H y C: Calentamiento y refrigeración. n.d.: No disponible. -- No aplica(*) Objetivo fijado por la UE para 2020. El objetivo global de la UE para 2030 es 32%.(**) Biocombustibles y biolíquidos que cumplan criterios de sostenibilidad. Ob-jetivo del 10% en todos los países en 2020. Fuente: European Enviroment Agency y Eurostat.Nota del autor: Valores superiores a 100 aparecen en países exportadores netos de energía de origen renovable.
- 226 -
Cuad
ro 7
.14
POTE
NCI
A Y
PR
OD
UCC
IÓN
HID
RÁ
ULI
CA D
ESG
LOSA
DA
PO
R T
IPO
S EN
EU
RO
PA
POTE
NCI
A N
ETA
AÑ
O 2
018
M
WPR
OD
UCC
IÓN
NET
A
A
ÑO
201
9
GW
h
Tota
l hi
drá
ulic
a (s
in B
om
beo
p
uro
)
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
Cent
rale
s flu
yent
esBo
mb
eo
mix
to
Bom
beo
pur
oTo
tal
hid
ráui
lica
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
y
fluye
ntes
Bom
beo
m
ixto
Bo
mb
eo p
uro
UE
2815
5.60
310
7.07
923
.701
23.2
6025
.264
340.
076
297.
238
25.9
6416
.856
Ale
man
ia10
.940
4.45
64.
104
1.12
95.
355
22.7
7516
.380
810
5.58
5
Aus
tria
14
.516
8.59
15.
400
5.92
5:
40.2
7726
.100
14.1
780
Bélg
ica
1.41
810
8:
:1.
310
1.09
624
50
851
Bulg
aria
3.
379
2.36
6:
149
864
3.35
32.
659
282
412
Cheq
uia
2.26
41.
093
::
1.17
23.
143
1.99
10
1.15
2
Chip
re:
::
::
00
00
Croa
cia
2.
200
1.92
443
427
5:
5.84
65.
214
633
0
Din
amar
ca9
9:
::
1717
00
Eslo
vaq
uia
2.
528
1.61
2:
:91
64.
468
4.25
30
215
Eslo
veni
a
1.34
31.
163
1.16
3:
180
4.54
04.
338
020
2
Esp
aña
20.0
8014
.053
2.44
52.
690
3.33
726
.363
24.7
1032
0(*)
1.33
2(*)
Esto
nia
77
::
:18
00
0
Finl
and
ia
3.28
73.
287
::
:12
.288
12.2
880
0
Fran
cia
25.7
9318
.856
:5.
209
1.72
861
.044
53.0
636.
180
1.80
0
Gre
cia
3.40
92.
710
:69
9:
4.05
23.
617
435
0
Hun
gría
57
5757
::
213
213
00
Irlan
da
529
237
::
292
1.12
087
80
243
Italia
22
.499
15.1
825.
539
3.37
73.
940
46.9
5945
.190
388
1.38
1
Leto
nia
1.56
51.
565
1.56
5:
:2.
096
2.09
60
0
Litu
ania
87
711
7:
:76
092
534
00
585
Luxe
mb
urgo
1.
330
34:
:1.
296
938
103
083
5
Mal
ta
::
::
:0
00
0
País
es B
ajos
3737
::
:73
730
0
Polo
nia
2.39
159
2:
376
1.42
32.
628
1.93
80
690
Portu
gal
7.23
64.
471
2.75
52.
764
:8.
360
5.83
42.
527
0
Rein
o U
nid
o4.
778
1.87
824
030
02.
600
7.38
85.
603
211
1.57
4
Rum
anía
6.
701
6.34
2:
268
9215
.472
15.4
720
0
Suec
ia16
.431
16.3
32:
99:
64.6
2364
.623
00
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
2.10
52.
105
::
:5.
237
5.23
70
0
Bosn
ia y
H
erze
govi
na2.
236
1.81
674
420
:4.
137
00
0
- 227 -
7
Cuad
ro 7
.14
POTE
NCI
A Y
PR
OD
UCC
IÓN
HID
RÁ
ULI
CA D
ESG
LOSA
DA
PO
R T
IPO
S EN
EU
RO
PA
POTE
NCI
A N
ETA
AÑ
O 2
018
M
WPR
OD
UCC
IÓN
NET
A
A
ÑO
201
9
GW
h
Tota
l hi
drá
ulic
a (s
in B
om
beo
p
uro
)
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
Cent
rale
s flu
yent
esBo
mb
eo
mix
to
Bom
beo
pur
oTo
tal
hid
ráui
lica
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
y
fluye
ntes
Bom
beo
m
ixto
Bo
mb
eo p
uro
UE
2815
5.60
310
7.07
923
.701
23.2
6025
.264
340.
076
297.
238
25.9
6416
.856
Ale
man
ia10
.940
4.45
64.
104
1.12
95.
355
22.7
7516
.380
810
5.58
5
Aus
tria
14
.516
8.59
15.
400
5.92
5:
40.2
7726
.100
14.1
780
Bélg
ica
1.41
810
8:
:1.
310
1.09
624
50
851
Bulg
aria
3.
379
2.36
6:
149
864
3.35
32.
659
282
412
Cheq
uia
2.26
41.
093
::
1.17
23.
143
1.99
10
1.15
2
Chip
re:
::
::
00
00
Croa
cia
2.
200
1.92
443
427
5:
5.84
65.
214
633
0
Din
amar
ca9
9:
::
1717
00
Eslo
vaq
uia
2.
528
1.61
2:
:91
64.
468
4.25
30
215
Eslo
veni
a
1.34
31.
163
1.16
3:
180
4.54
04.
338
020
2
Esp
aña
20.0
8014
.053
2.44
52.
690
3.33
726
.363
24.7
1032
0(*)
1.33
2(*)
Esto
nia
77
::
:18
00
0
Finl
and
ia
3.28
73.
287
::
:12
.288
12.2
880
0
Fran
cia
25.7
9318
.856
:5.
209
1.72
861
.044
53.0
636.
180
1.80
0
Gre
cia
3.40
92.
710
:69
9:
4.05
23.
617
435
0
Hun
gría
57
5757
::
213
213
00
Irlan
da
529
237
::
292
1.12
087
80
243
Italia
22
.499
15.1
825.
539
3.37
73.
940
46.9
5945
.190
388
1.38
1
Leto
nia
1.56
51.
565
1.56
5:
:2.
096
2.09
60
0
Litu
ania
87
711
7:
:76
092
534
00
585
Luxe
mb
urgo
1.
330
34:
:1.
296
938
103
083
5
Mal
ta
::
::
:0
00
0
País
es B
ajos
3737
::
:73
730
0
Polo
nia
2.39
159
2:
376
1.42
32.
628
1.93
80
690
Portu
gal
7.23
64.
471
2.75
52.
764
:8.
360
5.83
42.
527
0
Rein
o U
nid
o4.
778
1.87
824
030
02.
600
7.38
85.
603
211
1.57
4
Rum
anía
6.
701
6.34
2:
268
9215
.472
15.4
720
0
Suec
ia16
.431
16.3
32:
99:
64.6
2364
.623
00
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
2.10
52.
105
::
:5.
237
5.23
70
0
Bosn
ia y
H
erze
govi
na2.
236
1.81
674
420
:4.
137
00
0
(Con
tinúa
)
- 228 -
POTE
NCI
A N
ETA
AÑ
O 2
018
M
WPR
OD
UCC
IÓN
NET
A
A
ÑO
201
9
GW
h
Tota
l hi
drá
ulic
a (s
in B
om
beo
p
uro
)
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
Cent
rale
s flu
yent
esBo
mb
eo
mix
to
Bom
beo
pur
oTo
tal
hid
ráui
lica
Emb
alse
s al
mac
ena-
mie
nto
y
fluye
ntes
Bom
beo
m
ixto
Bo
mb
eo p
uro
Geo
rgia
2.69
52.
695
::
:8.
826
8.82
60
0
Isla
ndia
2.09
92.
099
::
::
::
:
Koso
vo80
8037
::
::
::
Mac
edon
ia
del
N.
674
674
674
::
1.15
51.
155
00
Mol
dav
ia16
16:
::
::
::
Mon
tene
gro
652
652
::
::
::
:
Nor
uega
32.5
3031
.120
:1.
410
:12
5.79
612
3.70
12.
095
0
Serb
ia3.
043
2.30
0:
129
614
10.1
399.
209
190
740
Turq
uía
28.2
9128
.291
7.13
6:
:88
.255
88.2
550
0
Ucr
ania
::
::
:7.
769
00
0
: Si
n d
atos
.(*
) Es
timac
ión
de
Foro
Nuc
lear
.Fu
ente
: Eur
osta
t.N
ota
del
aut
or: A
par
ecen
erro
res
en lo
s d
esgl
oses
ent
re lo
s d
istin
tos
tipos
de
tecn
olog
ía.
(Con
tinua
ción
)
- 229 -
7
Cuad
ro 7
.15
PRO
DU
CCIÓ
N (
*) D
E H
IDR
OEL
ECTR
ICID
AD
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
201
8 Cu
ota
d
el t
ota
l (%
)Ca
nad
á29
5,7
356,
835
1,4
382,
239
6,5
387,
3-2
,39,
2M
éxic
o24
,533
,137
,230
,931
,832
,41,
70,
8Es
tad
os U
nid
os29
2,3
272,
825
7,3
246,
529
6,8
288,
7-2
,76,
9To
tal N
ort
eam
éric
a61
2,4
662,
664
5,8
659,
572
5,2
708,
4-2
,316
,9A
rgen
tina
17,9
34,0
40,5
41,8
41,5
41,6
0,3
1,0
Bras
il20
6,7
304,
440
3,3
359,
737
0,9
387,
74,
59,
2Ch
ile8,
919
,121
,823
,621
,323
,18,
50,
6Co
lom
bia
27,5
30,8
40,6
44,7
57,3
56,6
-1,2
1,4
Perú
10,5
16,2
20,1
23,7
29,1
30,8
5,8
0,7
Ven
ezue
la37
,062
,976
,773
,479
,572
,1-9
,31,
7Ce
ntro
Am
éric
a11
,615
,421
,222
,427
,226
,9-1
,00,
6To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
361,
055
5,7
700,
967
1,5
720,
473
1,3
1,5
17,4
Aus
tria
31,5
41,8
38,4
37,1
38,4
37,5
-2,2
0,9
Fran
cia
53,9
66,4
62,7
54,4
49,2
64,2
30,5
1,5
Italia
31,6
44,2
51,1
44,1
34,4
45,9
33,4
1,1
Nor
uega
121,
114
1,8
116,
813
7,3
142,
013
8,5
-2,4
3,3
Esp
aña
25,4
29,6
42,0
28,1
18,8
35,2
87,4
0,8
Suec
ia72
,578
,666
,475
,365
,061
,9-4
,71,
5Su
iza
29,8
36,8
36,1
38,3
34,1
34,8
2,1
0,8
Turq
uía
23,1
30,9
51,8
67,1
58,2
59,5
2,2
1,4
Tota
l Eur
op
a50
2,5
617,
664
9,7
635,
858
4,9
642,
19,
815
,3
(Con
tinúa
)
- 230 -
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
201
8 Cu
ota
d
el t
ota
l (%
)Ru
sia
166,
816
4,1
166,
516
8,0
185,
319
0,2
2,6
4,5
Tota
l CEI
211,
020
8,4
216,
821
5,5
240,
124
4,8
2,0
5,8
Tota
l Orie
nte
Med
io15
,310
,717
,416
,820
,815
,2-2
6,9
0,4
Tota
l Áfr
ica
57,3
75,2
107,
412
0,3
124,
613
2,8
6,6
3,2
Chin
a12
6,7
222,
471
1,4
1.11
4,5
1.16
5,1
1.20
2,4
3,2
28,7
Ind
ia66
,477
,010
8,7
133,
313
5,7
139,
72,
93,
3Ja
pón
89,3
87,3
86,9
83,8
79,2
81,0
2,2
1,9
Mal
asia
4,0
7,0
6,4
15,5
23,1
24,2
4,7
0,6
Nue
va Z
elan
da
23,2
24,4
24,7
24,5
25,2
26,3
4,5
0,6
Paq
uist
án17
,117
,629
,532
,930
,536
,018
,10,
9V
ietn
am5,
414
,627
,657
,070
,980
,713
,91,
9To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
401,
752
4,4
1.09
4,9
1.56
5,1
1.64
9,4
1.71
8,5
4,2
41,0
TOTA
L M
UN
DO
2.16
1,0
2.65
4,7
3.43
2,9
3.88
4,4
4.06
5,4
4.19
3,1
3,1
100,
0d
el c
ual O
CDE
1.20
4,0
1.36
6,8
1.35
5,7
1.37
5,0
1.39
0,4
1.41
9,8
2,1
33,9
del
cua
l No
OCD
E95
7,1
1.28
7,9
2.07
7,2
2.50
9,5
2.67
5,1
2.77
3,3
3,7
66,1
del
cua
l UE
2828
9,9
361,
337
6,5
339,
829
8,0
344,
815
,78,
2
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
elé
ctric
a b
ruta
, sin
ten
er e
n cu
enta
sum
inis
tros
trans
front
eriz
os.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r. CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
. Fu
ente
: BP
Stat
istic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
: No
se m
uest
ran
los
paí
ses
con
un p
orce
ntaj
e d
e cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
(Con
tinua
ción
)
- 231 -
7
Cuad
ro 7
.16
PRO
DU
CCIÓ
N (
*) D
E O
TRA
S EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
Cuot
a de
l tot
al
(%) 2
018
Cana
dá
4,0
9,2
19,2
37,4
42,1
45,3
7,7
1,8
Esta
dos
Uni
dos
60,6
72,8
173,
731
5,8
417,
845
8,5
9,8
18,5
Méx
ico
5,1
6,4
8,7
16,4
19,1
21,4
11,6
0,9
Tota
l No
rtea
mér
ica
69,7
88,3
201,
636
9,6
479,
052
5,2
9,6
21,2
Bras
il3,
97,
933
,770
,994
,510
4,5
10,6
4,2
Chile
1,0
1,4
3,4
8,7
14,5
15,5
7,6
0,6
Cent
ro A
mér
ica
1,2
3,0
6,3
11,5
12,8
15,2
18,7
0,6
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a8,
315
,150
,110
5,8
139,
415
6,3
12,2
6,3
Ale
man
ia1,
514
,384
,216
9,8
196,
220
9,2
6,6
8,4
Bélg
ica
0,3
0,6
6,2
14,1
15,6
16,9
8,4
0,7
Din
amar
ca0,
85,
512
,418
,921
,921
,0-4
,20,
8Es
pañ
a0,
66,
254
,668
,969
,570
,71,
72,
9Fi
nlad
ia5,
28,
711
,313
,716
,718
,913
,20,
8Fr
anci
a1,
93,
015
,535
,041
,546
,813
,01,
9Ita
lia3,
36,
725
,863
,467
,766
,0-2
,52,
7Pa
íses
Baj
os0,
72,
811
,113
,617
,418
,67,
20,
8Po
loni
a0,
10,
28,
020
,921
,619
,5-9
,70,
8Po
rtuga
l0,
71,
512
,215
,716
,717
,12,
60,
7Re
ino
Uni
do
0,6
4,8
22,6
77,1
93,4
105,
613
,14,
3Su
ecia
1,9
4,6
15,7
27,1
29,9
29,0
-2,9
1,2
Turq
uía
0,1
0,3
3,9
16,5
29,0
37,7
29,8
1,5
Tota
l Eur
op
a 19
,764
,931
3,6
625,
371
7,1
761,
16,
130
,7(C
ontin
úa)
- 232 -
TWh
1990
2000
2010
2015
2017
2018
D %
Cuot
a de
l tot
al
(%) 2
018
Tota
l CEI
0,1
0,1
0,6
1,4
2,0
2,5
24,0
0,1
Tota
l Orie
nte
Med
io0,
00,
00,
43,
05,
57,
434
,20,
3To
tal Á
fric
a0,
72,
46,
319
,526
,931
,918
,51,
3A
ustra
lia0,
81,
18,
421
,525
,731
,924
,11,
3Ch
ina
0,1
3,1
70,2
283,
449
2,4
634,
228
,825
,6Co
rea
del
Sur
0,0
0,1
2,0
11,8
17,6
21,9
24,8
0,9
Filip
inas
5,9
11,6
10,0
12,3
13,6
13,9
2,7
0,6
Ind
ia0,
13,
333
,965
,195
,812
1,5
26,9
4,9
Ind
ones
ia1,
14,
99,
510
,513
,414
,810
,20,
6Ja
pón
11,3
16,6
29,7
68,2
98,8
112,
113
,54,
5Ta
iland
ia0,
00,
53,
410
,014
,917
,819
,10,
7To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
22,0
47,1
181,
550
3,9
796,
699
6,0
25,0
40,2
TOTA
L M
UN
DO
120,
621
8,0
754,
11.
628,
62.
166,
52.
480,
414
,510
0,0
del
cua
l OCD
E10
5,1
175,
956
4,9
1.09
9,4
1.34
4,8
1.46
0,3
8,6
58,9
del
cua
l No
OCD
E15
,442
,118
9,2
529,
282
1,7
1.02
0,1
24,1
41,1
del
cua
l UE
2818
,762
,230
2,3
596,
167
3,5
705,
54,
828
,4D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
CEI:
Com
unid
ad d
e es
tad
os in
dep
end
ient
es.
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
bru
ta d
e or
igen
eól
ico,
geo
térm
ico,
sol
ar, b
iom
asa
y re
sid
uos,
y s
in c
onta
bili
zar s
umin
istro
s d
e el
ectri
cid
ad tr
ansf
ront
eriz
os.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
019.
Not
as d
el a
utor
: Fig
ura
otra
tab
la d
e “C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLES
” en
Mill
ones
de
tep
, cuy
as c
ifras
coi
ncid
en c
on la
s d
e la
pre
sent
e ta
bla
div
idid
as p
or 4
,42.
(To
tal M
und
o 56
1,3
Mte
p).
Es la
con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a. N
o se
mue
stra
n lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 233 -
7
Cuadro 7.17 POTENCIA INSTALADA ACUMULADA EÓLICA, SOLAR FOTOVOLTAICA Y GEOTÉRMICA POR PAÍSES EN EL MUNDO
EÓLICA (MW) 2018D% (1)
D% (2)
Cuota del total (%)
Canadá 12.816 3,3 21,0 2,3 Estados Unidos 94.295 7,7 18,2 16,7 México 4.875 16,1 45,2 0,9 Total Norteamérica 111.987 7,5 18,9 19,8 Brasil 14.401 17,1 47,8 2,6 Total Sur y Centroamérica
20.388 17,7 44,2 3,6
Alemania 59.420 6,6 9,7 10,5 Austria 3.078 6,6 11,3 0,5 Bélgica 3.157 12,5 26,1 0,6 Dinamarca 5.758 4,3 5,9 1,0 España 23.436 1,5 4,5 4,2 Francia 15.108 11,8 19,8 2,7 Grecia 2.877 9,6 12,0 0,5 Irlanda 3.518 6,0 16,2 0,6 Italia 10.310 5,9 13,7 1,8 Países Bajos 4.471 6,4 9,2 0,8 Polonia 5.775 0,3 34,1 1,0 Portugal 5.191 1,3 8,8 0,9 Reino Unido 21.736 9,6 23,1 3,9 Rumanía 3.030 0,0 99,7 0,5 Suecia 7.318 10,7 25,0 1,3 Turquía 7.005 7,5 46,2 1,2 Total Europa 190.118 6,7 12,2 33,7 Total CEI 196 129,5 21,1 0,0 Total Oriente Medio
612 40,8 19,9 0,1
Total África 5.464 19,6 25,6 1,0 Australia 5.816 19,3 14,6 1,0 China 184.696 12,4 44,3 32,7 India 35.288 7,4 15,4 6,3 Japón 3.653 7,7 8,3 0,6 Total Asia y Pacífico y Oceanía
235.584 11,9 29,7 41,7
Total Mundo 564.347 9,5 18,9 100,0
SOLAR FOTOVOLTAICA (MW)
2018D% (1)
D% (2)
Cuota del total (%)
Canadá 3.113 8,4 60,1 0,6Estados Unidos 51.450 19,6 57,6 10,5México 2.555 279,2 42,9 0,5Total Norteamérica 57.118 22,6 57,4 11,7Brasil 2.296 109,3 0,0 0,5
(Continúa)
- 234 -
SOLAR FOTOVOLTAICA (MW)
2018D% (1)
D% (2)
Cuota del total (%)
Total Sur y Centro América
7.206 47,0 66,9 1,5
Alemania 45.932 8,5 26,1 9,4Bélgica 4.026 11,5 68,1 0,8España 7.048 0,3 30,1 1,4Francia 9.483 10,1 78,7 1,9Grecia 2.652 1,8 76,3 0,5Italia 20.126 2,2 68,0 4,1Países Bajos 4.150 43,0 49,0 0,9Reino Unido 13.108 2,6 92,8 2,7Suiza 2.246 17,8 48,3 0,5Turquía 5.064 48,0 102,2 1,0Total Europa 128.758 10,0 36,9 26,4Total CEI 600 125,0 120,1 0,1Total Oriente Medio
3.181 45,7 98,5 0,7
Sudáfrica 2.959 19,0 64,7 0,6Total África 6.093 42,2 56,7 1,2Australia 9.769 63,0 53,6 2,0China 175.032 33,8 91,3 35,9Corea del Sur 7.862 34,7 53,4 1,6India 17.873 85,3 99,6 3,7Japón 55.500 13,2 38,3 11,4Tailandia 2.725 0,8 55,7 0,6Taiwan 2.618 48,1 93,5 0,5Total Asia Pacífico 284.873 31,3 57,1 58,4Total Mundo 487.829 24,4 47,6 100,0
GEOTÉRMICA (MW) 2018D% (1)
D% (2)
Cuota del total (%)
Costa Rica 207 0,0 2,2 1,4El Salvador 204 0,0 0,0 1,4Estados Unidos 3.801 1,8 1,4 26,0Filipinas 1.928 0,6 0,4 13,2Indonesia 1.946 7,6 6,3 13,3Islandia 753 6,4 3,9 5,2Italia 767 0,0 1,3 5,3Japón 536 0,9 0,0 3,7Kenya 663 -1,5 18,1 4,5Méjico 951 2,7 -0,4 6,5Nicaragua 155 0,0 5,9 1,1Nueva Zelanda 996 2,6 8,0 6,8Rusia 78 0,0 -1,4 0,5Turquía 1.283 20,6 46,7 8,8Total Mundo 14.601 4,0 3,4 100,0
D % = Tasa anual de variación. (1) último año. (2) Período 2007-2017.Fuente: B.P. Statistical Review of World Energy (Junio 2019).Nota del autor: No se muestran los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
(Continuación)
- 235 -
7
Cuadro 7.18 PRODUCCIÓN DE BIOCOMBUSTIBLES POR PAÍSES EN EL MUNDO
tep x 1000 2018D% (1)
D% (2)
Cuota del total (%)
Canadá 1.436,0 5,6 10,5 1,5Estados Unidos 38.087,9 2,6 9,7 39,9Total Norteamérica 39.536,3 2,7 9,7 41,5Argentina 2.726,0 -12,5 33,5 2,9Brasil 21.374,9 17,2 3,9 22,4Colombia 691,8 16,9 16,7 0,7Total Sur y Centroamérica
25.477,7 12,7 5,5 26,7
Alemania 3.444,9 4,6 1,5 3,6España 1.840,5 19,5 15,1 1,9Francia 2.727,1 4,3 8,8 2,9Italia 633,9 0,8 13,4 0,7Países Bajos 2.099,3 4,4 37,7 2,2Polonia 911,9 -1,1 24,5 1,0Reino Unido 707,8 -4,7 6,7 0,7Total Europa 15.949,0 4,4 9,7 16,7Total CEI 17,7 0,0 27,5 0,0Total Oriente Medio
16,1 0,0 0,0 0,0
Total África 436,5 0,6 21,8 0,5China 3.099,4 44,4 5,9 3,2Corea del Sur 449,5 5,0 17,8 0,5India 1.023,4 70,0 19,7 1,1Indonesia 4.849,2 80,5 28,6 5,1Tailandia 2.119,1 7,2 29,6 2,2Total Asia y Pacífico y Oceanía
13.937,8 38,4 17,2 14,6
Total Mundo 95.371,1 9,7 9,0 100,0del cual OCDE 55.722,8 3,2 9,7 58,4del cual NO OCDE 39.648,3 20,4 8,0 41,6del cual UE 15.686,3 4,2 9,6 16,4
D % = Tasa anual de variación. (1) último año. (2) Período 2007-2017.El consumo de etanol y biodiesel está incluido en las tablas de consumo de Petróleo (BP Statistical RWE).Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2019).Nota del autor: No se muestran los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 236 -
Cuadro 7.19 POTENCIA Y PRODUCCIÓN MEDIANTE BOMBEO. PRINCIPALES PAÍSES DEL MUNDO. EVOLUCIÓN
POTENCIA INSTALADA DE BOMBEO (MW)
2000 2010 2018Alemania 4.654 5.811 5.493China 5.000 16.930 29.390Corea del Sur 1.600 3.900 4.700EEUU 19.522 18.511 19.104España 2.418 2.449 3.337Francia 1.857 1.808 1.728India 1.536 4.786 4.786Italia 3.956 3.957 3.940Japón 24.305 19.749 21.894Taiwan 2.602 2.602 2.602UE 28 22.964 24.349 25.247Total Mundo 85.466 100.291 120.349
PRODUCCIÓN MEDIANTE BOMBEO (TURBINACIÓN) (GWh)
2000 2010 2017Alemania 4.230 6.400 6.005China 2.628 10.800 32.753Corea del Sur 1.600 2.790 4.186EEUU 26.782 24.067 22.752España 3.551 3.207 2.288Francia 4.770 4.812 5.134India 1.153 4.949 4.949Italia 6.700 3.290 1.826Japón 12.769 6.881 7.308Taiwan 4.310 3.061 3.334UE 28 29.988 31.069 30.530Total Mundo 86.286 93.871 121.380
Fuente: IRENA.
- 237 -
7
Cuad
ro 7
.20
PRO
YECT
OS
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
MED
IAN
TE B
OM
BEO
Y B
ATE
RÍA
S EN
DIV
ERSO
S PA
ÍSES
DEL
MU
ND
O
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
MED
IAN
TE B
OM
BEO
EN
EU
ROPA
(D
atos
refe
ridos
a c
apac
idad
de
turb
inac
ión)
0 G
W
Italia
Ale
man
iaA
ustr
iaEs
pañ
aFr
anci
aSu
iza
Rein
o U
nid
oPo
rtug
alPo
loni
aBu
lgar
iaN
oru
ega
Bélg
ica
Luxe
mb
urgo
Che
qui
aEs
lova
qui
aLi
tuan
iaG
reci
aC
roac
iaIrl
and
aEs
love
nia
Rum
anía
Suec
ia
1 G
W
Esto
nia
2 G
W3
GW
4 G
W5
GW
6 G
W7
GW
8 G
W9
GW
10 G
W11
GW
12 G
W13
GW
14 G
W
En O
per
ació
nEn
co
nstr
ucci
ón
Plan
ifica
do
sA
nunc
iad
os
Fuen
te: C
ORE
S y
Foro
Nuc
lear
.(C
ontin
úa)
- 238 -
PRO
YECT
OS
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
MED
IAN
TE B
ATE
RÍA
S EL
ECTR
OQ
UÍM
ICA
S A
ESC
ALA
IND
UST
RIA
L EN
EU
ROPA
Rein
o U
nid
o
Ale
man
ia
Italia
Fran
cia
País
es B
ajo
s
Bélg
ica
Suiz
a
Esp
aña
Eslo
veni
a
Irlan
da
Che
qui
a
Hun
gría
Port
ugal
Finl
and
ia
Suec
ia
Otr
os 0
MW
100
MW
200
MW Cap
acid
ad in
stal
ada
hast
a 20
18N
ueva
cap
acid
ad e
n d
esar
rollo
en
2019
300
MW
400
MW
500
MW
600
MW
700
MW
800
MW
900
MW
1000
MW
(Con
tinua
ción
)
- 239 -
7
CAPA
CID
AD
ACT
UA
L Y
PREV
ISTA
DE
FABR
ICA
CIÓ
N A
NU
AL
DE
BATE
RÍA
S D
E IO
N L
ITIO
EN
EL
MU
ND
O
0 G
Wh
100
GW
h20
0 G
Wh
300
GW
h40
0 G
Wh
500
GW
h60
0 G
Wh
700
GW
h80
0 G
Wh
900
GW
h10
00 G
Wh
Otr
os
Co
rea
del
Sur
EEU
U
Euro
pa
Chi
na
Cap
acid
ad e
n o
per
ació
nC
apac
idad
en
cons
truc
ció
nPr
oye
cto
s p
lani
ficad
os
Fuen
te: Q
uarte
rly R
epor
t on
Euro
pea
n El
ectri
city
Mar
kets
(Eu
rop
ean
Com
mis
sion
). 4
º tri
mes
tre d
e 20
19.
- 240 -
Cuad
ro 7
.21
AVA
NCE
202
0. P
RO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLE
S Y
LIB
RE
DE
CO2
Y R
ESER
VAS
HID
RÁ
ULI
CAS
EN S
ISTE
MA
PE
NIN
SULA
R. E
SPA
ÑA
Dat
os p
rovi
sion
ales
a 3
/06/
2020
PRO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLES
Y L
IBRE
DE
CO2
EN G
ENER
ACI
ÓN
ELÉ
CTRI
CA
1/1
a 31
/05/
2020
D (
%)
Año
mó
vil
(has
ta 3
1.5.
20)
D (
%)
PRO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLES
(1)
46.3
3510
,210
2.19
19,
4PR
OD
UCC
IÓN
LIB
RE D
E CO
2 (R
ENO
V +
NU
CLEA
R) (
2)68
.869
4,8
156.
868
5,6
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
DE
(2)
RESP
ECTO
A L
A G
ENER
ACI
ÓN
TO
TAL
DEL
PER
ÍOD
O69
,161
,8
RESE
RVA
S H
IDRÁ
ULI
CAS
Situ
ació
n a
30.0
4.20
20Si
tuac
ión
hace
un
año
Situ
ació
n al
inic
io d
el a
ño
Rese
rvas
(G
Wh)
Máx
ima
(A)
Act
ual (
B)(B
/A)%
30/0
4/19
(C)
(C/A
)%31
/12/
19 (
D)
(D/A
)%Em
bal
ses
anua
les
8.96
77.
239
80,7
5.90
865
,95.
895
65,8
Emb
alse
s hi
per
anua
les
9.57
15.
244
54,8
3.63
438
,03.
557
37,2
Tota
l 18
.538
12.4
8367
,39.
541
51,5
9.45
251
,0
(1)
Incl
uye
hid
rául
ica,
eól
ica,
sol
ar fo
tovo
ltaic
a, s
olar
térm
ica,
otra
s re
nova
ble
s y
resi
duo
s re
nova
ble
s.D
(%
) V
aria
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al m
ism
o p
erío
do
de
2019
. (*
) Si
stem
a Pe
nins
ular
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e RE
E
- 241 -
8. RESIDUOS RADIACTIVOS Y PROTECCIÓN RADIOLÓGICA
8.1 Dosimetría del personal de las centrales nucleares españolas. Año 2019 ............................................. 243
8.2 Residuos radiactivos a gestionar en España ........ 2448.3 Resumen de costes de la gestión de residuos
radiactivos y combustible gastado en España desde 2010 ......................................................... 245
8.4 Inventario de combustible gastado y situa-ción de las instalaciones de almacenamien-to de las centrales nucleares españolas a 31.12.2019 ......................................................... 246
8.5 Generación de residuos radiactivos en una central nuclear de agua a presión (PWR) .......................... 247
8.6 Gestión de los residuos radiactivos de baja y media actividad en las centrales nucleares españolas............................................................ 248
8.7 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ............................................. 249
8.8 Instalaciones de almacenamiento temporal cen-tralizado de RAA/CG en el mundo ..................... 250
8.9 Programas de muestreo y análisis de los efluen-tes radiactivos de centrales nucleares y límites de vertido en España .......................................... 251
8.10 Efluentes radiactivos descargados por las cen-trales nucleares españolas ................................... 253
8.11 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) y muestras tomadas en el entorno de las centrales nucleares españolas ............................. 254
8.12 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) de la atmósfera y medio terrestre en la red estaciones de muestreo (REM) ..................... 258
Págs.
RESIDUOS RADIACTIVOS Y PROTECCIÓN RADIOLÓGICA
- 242 -
8.13 Resultados red estaciones de muestreo (REM). año 2018 .............................................................. 259
8.14 Valores medios de tasas de dosis GAMMA en estaciones de vigilancia radiológica. Año 2019 . 260
8.15 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) en el entorno de las instalaciones en fase de desmantelamiento, clausura o latencia ......... 262
8.16 Actividad de los efluentes descargados por C.N. José Cabrera ................................................ 263
8.17 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. Vandellós I ................................................... 264
8.18 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. José Cabrera ................................................ 265
- 243 -
8
Cuadro 8.1 DOSIMETRÍA DEL PERSONAL DE LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS. AÑO 2019
Dosis colectivas operacionales por parada de recarga en 2019
Centrales nucleares
Dosis colectiva Dosis colectiva Dosis colectiva
(mSv-p) (1) (mSv-p) (2) % (3)
Almaraz I 517,65 429,988 83,07
Almaraz II 568,48 408,015 71,77
Ascó I 2.258,35 1.823,00 80,72
Vandellós II 791,61 611,297 77,22
Trillo 325,38 200,382 61,58
(1) Promedio de las dosis colectivas en las recargas realizadas en el periodo 2009-2018.(2) Dosis colectiva operacional en la parada de recarga del año 2019.(3) El valor representa el porcentaje de la dosis colectiva operacional de la recarga de 2019 respecto a la dosis colectiva operacional promedio del periodo 2009-2018.
Dosimetría en centrales nucleares
PersonasDosis colectiva (mSv-persona)
Dosis indivi-dual media (mSv/año)
Sta María de Garoña Plantilla 103 5,11 0,32
Contrata 395 63,49 0,63
Almaraz Plantilla 363 26,87 0,55
Contrata 1.870 444,44 0,57
Ascó Plantilla 498 21,46 0,34
Contrata 1.888 357,09 0,58
Cofrentes Plantilla 452 319,62 1,52
Contrata 1.601 1.598,44 1,75
Vandellós 2 Plantilla 381 60,54 0,64
Contrata 1.676 611,82 0,88
Trillo Plantilla 272 10,41 0,24
Contrata 1.172 168,62 0,43Conjunto CCNN 8.797 3.688,00 1,15
Fuente: CSN.
- 244 -
Cuadro 8.2 RESIDUOS RADIACTIVOS A GESTIONAR EN ESPAÑA
RBBA Y RBMA
PRODUCIDO A 31-12-2019
PREVISION DESDE 2019
m3 RBBA RBMA TOTAL RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 11.000 36.800 47.800 84.800 52.400 137.200OPERACIÓN CCNN 5.000 33.000 38.000 6.300 9.700 16.000DESMANTEL. DE CCNN 6.000 3.800 9.800 78.500 42.700 121.200
FABRICA DE JUZBADO 500 100 600 400 0 400IIRR Y OTROS 13.100 4.400 17.500 11.900 3.000 14.900TOTAL 24.600 41.300 65.900 97.100 55.400 152.500
TOTAL PREVISTO
m3 RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 95.800 89.200 185.000OPERACIÓN CCNN 11.300 42.700 54.000DESMANTEL. DE CCNN 84.500 46.500 131.000
FABRICA DE JUZBADO 900 100 1.000IIRR Y OTROS 25.000 7.400 32.400TOTAL 121.700 96.700 218.400
OPERACIÓN COMERCIAL
ESCENARIO PROTOCOLO
CENTRAL EC tUJosé Cabrera 377 100Sta. María de Garoña (*) 2.505 440Almaraz 1 2.041 943Almaraz 2 2.029 938Ascó 1 2.085 957Ascó 2 2.121 975Cofrentes 6.620 1.201Vandellós 2 2.121 972Trillo 2.037 962TOTAL 21.936 7.488
(*) En situación de parada.EC: Elementos combustibles.RBBA: Residuos de muy baja actividad. RBMA: Residuos baja y media activi-dad. IIRR: Instaslaciones radiactivas.Fuente: ENRESA.
- 245 -
8
Cuadro 8.3 RESUMEN DE COSTES DE LA GESTION DE RESIDUOS RADIACTIVOS Y COMBUSTIBLE GASTADO EN ESPAÑA DESDE 2010
Miles de euros de 2019 REAL 2010-2100GESTION RBBA/RBMA 2.687.886GESTION CG/RAA 9.126.480CLAUSURA 4.606.761OTRAS ACTUACIONES 17.689I+D 352.711ESTRUCTURA 1.869.016TOTAL 18.660.543
RBBA: Residuos de muy baja actividad. RBMA: Residuos baja y media actividad CG: Combustible gastado. RAA: Residuos de alta actividad.(*) Según las estimaciones de ENRESA de junio de 2018.Fuente: ENRESA.Nota del autor. A la fecha de cierre de la edición de esta publicación no hay datos actualizados.
- 246 -
Cuad
ro 8
.4
INVE
NTA
RIO
DE
COM
BU
STIB
LE G
AST
AD
O Y
SIT
UA
CIÓ
N D
E LA
S IN
STA
LACI
ON
ES D
E A
LMA
CEN
AM
IEN
TO
DE
LAS
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
ESP
AÑ
OLA
S A
31.
12.2
019
Cent
ral n
ucle
ar
Cap
acid
ad d
e al
mac
enam
ient
o
auto
rizad
a (N
um. d
e el
emen
tos
com
bus
tible
s)
Com
bus
tible
alm
acen
ado
Núm
ero
de
elem
ento
s (p
orc
enta
je o
cup
ació
n)To
nela
das
de
uran
io
Ala
mar
azPi
scin
a U
nid
ad 1
1.80
41.
512
(84%
)66
0Pi
scin
a U
nid
ad 2
1.80
41.
564
(87%
)68
2A
TI64
064
(10
%)
28
Asc
óPi
scin
a U
nid
ad 1
1.42
11.
096
(77%
)47
2Pi
scin
a U
nid
ad 2
1.42
11.
164
(82%
)50
2A
TI10
2467
2 (6
6%)
288
Cofre
ntes
Pisc
ina
5.40
44.
736
(88%
)80
9V
and
elló
s II
Pisc
ina
1.59
41.
332
(84%
)57
1
Trill
oPi
scin
a80
555
6 (6
9%)
246
ATI
2.20
873
6 (3
3%)
328
Sant
a M
aría
d
e G
aroñ
aPi
scin
a2.
609
2.50
5 (9
6%)
420
ATI
520
00
José
Cab
rera
ATI
377
377
(100
%)
100
Tota
l Pis
cina
s14
.465
(86
%)
4.36
2To
tal A
TIs
1.84
9 (3
9%)
744
ATI
: Alm
acén
tem
por
al in
div
idua
lizad
o.N
ota:
Cap
acid
ad li
cenc
iad
a d
e la
pis
cina
incl
uye
las
pos
icio
nes
rese
rvad
as p
ara
la d
esca
rga
de
un n
úcle
o co
mp
leto
del
reac
tor q
ue e
s ne
cesa
rio m
ante
ner l
ibre
dur
ante
la o
pe-
raci
ón (
157
pos
icio
nes
par
a lo
s d
e A
lmar
az, A
scó
y V
and
elló
s, 6
24 p
ara
Cofre
ntes
y 1
77 p
ara
Trill
o).
Fuen
te: C
SN
- 247 -
8
Cuadro 8.5 GENERACIÓN DE RESIDUOS RADIACTIVOS EN UNA CENTRAL NUCLEAR DE AGUA A PRESIÓN (PWR)
1. Residuos sólidos anuales
Actividad Materiales m3/GW • año Alta Vidrio* 1 - 3 Vainas* 10 Otros 1 - 2 Media y baja Lodos del tratamiento de líquidos 10 - 5
Resinas y productos de corrosión 500 Otros 25 - 50Muy baja Residuos minerales 100.000
* Procedentes del reproceso.
2. Residuos gaseosos de larga vida, por año
Nucleidos Período
Actividad producida (curios/GW • año)
o pesoCriptón-85 10,8 años 400.000Criptón estable – 15 kg Xenón estable – 120 kg Yodo-129 1,7 x 107 años 1,5Yodo-131 8 días (después de 8
meses 0,01) Yodo-127 Estable 1,1 kg Tritio 12,3 años 15.000
3. Vertidos líquidos de larga vida, por año Cantidad: 20.000 - 50.000 metros cúbicos, que contienen: Emisores beta y gamma 20-100 curios Tritio 50-150 curios
Residuos generados para un funcionamiento de 365 días al año, una extracción anual de la tercera parte del núcleo (formado por 100 toneladas de uranio enri-quecido) y un grado de quemado de 33.000 MW·día/tonelada, lo que es normal en los reactores de agua a presión utilizados comercialmente para la producción de electricidad.En estas cifras se incluye el ciclo del combustible nuclear, pero no el desmante-lamiento del reactor.Fuente: EDF y Foro Nuclear.
- 248 -
Cuadro 8.6 GESTIÓN DE LOS RESIDUOS RADIACTIVOS DE BAJA Y MEDIA ACTIVIDAD EN LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS
Bultos de residuos radiactivos de baja y media actividad gene-rados en las centrales nucleares en explotación y trasladados a El Cabril en el año 2019
Bultos generados Bultos trasladadosSanta María de Garoña 871 701Almaraz I y II 490 460Ascó I y II 346 283Cofrentes 947 549Vandellós II 252 179Trillo 278 418Totales 3.184 2.590
Estado de los almacenes temporales de residuos de las centrales nucleares en explotación a fecha 31 de diciembre de 2019
Bultos almacenados
Bultos almacenados
(1)
Capacidad de los
almacenes (1)
Ocupación almacenes
(%)Santa María de Garoña
2.534 4.572 9.576 47,7
Almaraz 8.768 9.157 23.544 38,9Ascó 5.668 6.183 8.256 74,9Cofrentes 9.960 10.058 20.100 50,0Vandellos II 1.725 2.065 9.350 22,1Trillo 832 832 11.500 7,2Total 29.487 32.868 91.676 35,9
(1) Bultos equivalentes a bidones de 220 litros.Fuente: CSN
- 249 -
8
Cuad
ro 8
.7
INST
ALA
CIO
NES
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DEF
INIT
IVO
DE
RB
MA
EN
EL
MU
ND
O
PaÍs
Inst
alac
ión
Tip
oSi
tuac
ión
Ale
man
iaKo
nrad
Prof
und
oEn
con
stru
cció
nBe
lgic
aD
esse
lEn
sup
erfic
ieEn
lice
ncia
mie
nto
Bulg
aria
Rad
iana
En s
uper
ficie
En c
onst
rucc
ión
Cana
dá
Kinc
ard
ine
Cave
rna
En li
cenc
iam
ient
oCo
rea
del
Sur
Wol
seon
gCa
vern
aO
per
ació
nEs
lova
qui
aM
ocho
vce
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Esp
aña
El C
abril
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Esta
dos
Uni
dos
Rich
land
(W
A)
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Barn
wel
l (SC
)En
sup
erfic
ieO
per
ació
nA
ndre
ws
(TX)
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
DO
ECl
ive
(UT)
En s
uper
ficie
Clau
sura
da
Finl
and
iaO
lkilu
oto
Cave
rna
Op
erac
ión
Lovi
isa
Cave
rna
Op
erac
ión
Fran
cia
La M
anch
eEn
sup
erfic
ieCl
ausu
rad
aL’A
ube
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Mor
villi
ers
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Hun
gría
Püsp
öksz
ilágy
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Báta
apát
iCa
vern
aO
per
ació
nIta
liaSi
n d
eter
min
arSu
per
ficie
Prev
isto
Jap
ónRo
kkas
ho
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Litu
ania
Vis
agin
asEn
sup
erfic
ieEn
con
stru
cció
nRe
ino
Uni
do
Dou
nrea
yEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nD
rigg
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Rep
úblic
a Ch
eca
Duk
ovan
yEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nRi
char
dM
ina
Op
erac
ión
Brat
rstv
iM
ina
Clau
sura
do
Suec
iaFo
rsm
ark
(SFR
)Ca
vern
aO
per
ació
nSu
iza
sin
det
erm
inar
Cave
rna
En p
roce
so d
e se
lecc
ión
Fuen
te: E
NRE
SA.
- 250 -
Cuadro 8.8 INSTALACIONES DE ALMACENAMIENTO TEMPORAL CENTRALIZADO DE RAA/CG EN EL MUNDO
País Instalación TecnologíaMaterial
almacenado
Alemania Ahaus Contenedores metálicos
CG
Gorleben Contenedores metálicos
CG y Vidrios
Bélgica Dessel Bóveda Vidrios
Federación Rusa Mayak (*) Piscina CG
Krasnoyarsk (*) Piscina / En seco CG
Zheleznogorsk Bóveda/piscina CG
Francia La Hague (*) Piscina CG
La Hague (*) Bóveda Vidrios
CASCAD Bóveda Vidrios
Países Bajos Habog Bóveda Vidrios y CG
Reino Unido Sellafield (*) Piscina CG
Sellafield (*) Bóveda Vidrios
Suecia CLAB Piscina CG
Suiza Zwilag Contenedores metálicos
CG y Vidrios
(*) Incluidas en complejos de reprocesado.RAA: Residuos de alta actividad. CG: Combustible gastado.Fuente: ENRESA.
- 251 -
8
Cuad
ro 8
.9
PRO
GR
AM
AS
DE
MU
ESTR
EO Y
AN
ÁLI
SIS
DE
LOS
EFLU
ENTE
S R
AD
IACT
IVO
S D
E CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES Y
LÍ
MIT
ES D
E VE
RTI
DO
EN
ESP
AÑ
A
Tip
o d
e ve
rtid
oFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oFr
ecue
ncia
mín
ima
de
anál
isis
Tip
o d
e an
ális
is
Eflue
ntes
líq
uid
os
Emis
ión
en t
and
asPr
evio
a c
ada
tand
aPr
evio
a c
ada
tand
aEm
isor
es g
amm
a Fe
-55
Ni-6
3
Prev
io a
una
tand
a al
mes
Men
sual
Em
isor
es g
amm
a (g
ases
dis
uelto
s)
Prev
io a
cad
a ta
nda
Men
sual
com
pue
sta
H-3
Alfa
tota
l
Prev
io a
cad
a ta
nda
Trim
estra
l com
pue
sta
Sr-8
9/90
Des
carg
a co
ntin
uaCo
ntin
uoSe
man
al c
omp
uest
aEm
isor
es g
amm
aFe
-55
Ni-6
3
Mue
stra
pun
tual
men
sual
Men
sual
Emis
ores
gam
ma
(gas
es d
isue
ltos)
Cont
inuo
Men
sual
com
pue
sta
H-3
Alfa
tota
l
Cont
inuo
Trim
estra
l com
pue
sta
Sr-8
9/90
- 252 -
Lím
ites
de
vert
ido
en
cent
rale
s nu
clea
res
Lím
ites
Vert
ido
Pará
met
roVa
lor
Rest
ricci
one
s O
per
acio
nale
s
Tota
lD
osi
s ef
ectiv
a0,
1 m
Sv/a
Gas
esD
osis
efe
ctiv
a0,
08 m
Sv/a
(1)
Líq
uid
osD
osis
efe
ctiv
a0,
02 m
Sv/a
(1)
Tip
o d
e ve
rtid
oFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oFr
ecue
ncia
mín
ima
de
anál
isis
Tip
o d
e an
ális
is
Eflue
ntes
líq
uid
os
Eflue
ntes
rad
iact
ivo
s ga
seo
sos
Des
carg
a co
ntin
uaM
uest
ra p
untu
al m
ensu
alM
ensu
al
Emis
ores
gam
ma
(gas
es n
oble
s)H
-3C-
14co
ntin
uoSe
man
al (
filtro
car
bón
)Yo
dos
cont
inuo
Sem
anal
(fil
tro p
artíc
ulas
)Em
isor
es g
amm
a
cont
inuo
Men
sual
com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)A
lfa to
tal
Cont
inua
Trim
estra
l com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)Sr
-89/
90
Tanq
ues
de
gase
s/
Purg
as d
e co
nten
ció
nPr
evio
a c
ada
tanq
ue/P
urga
Prev
io a
cad
a ta
nque
/Pur
ga
Emis
ores
gam
ma
(gas
es n
oble
s)
Prev
io a
cad
a p
urga
Prev
io a
cad
a p
urga
H-3
(1)
Val
ores
gen
éric
os, e
l rep
arto
ent
re lí
qui
dos
y g
ases
es
dife
rent
e en
alg
unas
inst
alac
ione
s.Fu
ente
: CSN
.
- 253 -
8
Cuadro 8.10 EFLUENTES RADIACTIVOS DESCARGADOS POR LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS
Año 2019. Bq (Bequerelios)
Centrales PWR
Central nuclearAlmaraz
I / IIAscó I Ascó II Vandellós
IITrillo
Efluentes líquidos
Total salvo tritio y gases disueltos
1,54E+10 1,50E+09 1,48E+09 2,88E+09 2,05E+08
Tritio 4,73E+13 1,54E+13 1,73E+13 2,58E+13 1,12E+13
Gases disueltos ND 8,99E+06 9,76E+06 4,06E+07 (1)
Efluentes gaseosos
Gases nobles 2,21E+11 6,21E+10 2,79E+10 2,62E+11 2,78E+11
Halógenos ND ND ND 1,12E+07 ND
Partículas 1,42E+05 1,09E+06 1,31E+06 1,74E+07 ND
Tritio 3,52E+12 2,59E+11 8,09E+11 7,21E+11 1,10E+12
Carbono-14 1,93E+11 7,72E+10 3,41E+11 4,68E+11 3,12E+11
Centrales BWR
Central nuclearSanta María de
GaroñaCofrentes
Efluentes líquidos
Total salvo tritio y gases disueltos
1,63E+08 8,40E+07
Tritio 1,91E+11 4,94E+11
Gases disueltos – 1,10E+07
Efluentes gaseosos
Gases nobles ND 2,76E+12
Halógenos – 4,75E+08
Partículas 8,52E+05 5,57E+06
Tritio 1,01E+11 4,24E+11
Carbono-14 – 1,12E+11
ND: no detectada.(1) Los vertidos líquidos no arrastran gases disueltos por ser eliminados en el pro-ceso de tratamiento de los mismos.Fuente: CSN
- 254 -
Cuad
ro 8
.11
PRO
GR
AM
A D
E VI
GIL
AN
CIA
RA
DIO
LÓG
ICA
AM
BIE
NTA
L (P
VRA
) Y
MU
ESTR
AS
TOM
AD
AS
EN E
L EN
TOR
NO
D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
SPA
ÑO
LAS
Tip
o d
e m
uest
raFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oA
nális
is r
ealiz
ado
s
Aire
Mue
stre
o co
ntin
uo c
on c
amb
io d
e fil
tro s
eman
al
Act
ivid
ad b
tota
l
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
I-131
Rad
iaci
ón
dire
cta
Cam
bio
de
dos
ímet
ros
des
pué
s d
e un
per
íod
o d
e ex
pos
ició
n m
áxim
o d
e un
trim
estre
Tasa
de
dos
is in
tegr
ada
Agu
a p
ota
ble
Mue
stre
o q
uinc
enal
o d
e m
ayor
frec
uenc
ia.
Act
ivid
ad b
tota
l
Act
ivid
ad b
rest
o
Sr-9
0
H-3
Esp
ectro
met
ría g
- 255 -
8
(Con
tinúa
)
Tip
o d
e m
uest
raFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oA
nális
is r
ealiz
ado
s
Agu
a d
e llu
via
Mue
stre
o co
ntin
uo c
on re
cogi
da
de
mue
stra
m
ensu
al
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
Agu
a su
per
ficia
l y s
ubte
rrán
eaM
uest
reo
de
agua
sup
erfic
ial
men
sual
o d
e m
ayor
frec
uenc
ia y
de
agua
sub
terrá
nea
trim
estra
l o
de
may
or fr
ecue
ncia
Act
ivid
ad b
tota
l
Act
ivid
ad b
rest
o
H-3
Esp
ectro
met
ría g
Suel
o, s
edim
ento
s y
org
anis
mo
s in
dic
a-d
ore
sM
uest
reo
de
suel
o an
ual y
sed
imen
tos
y or
gani
s-m
os in
dic
ador
es s
emes
tral
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
Lech
e y
culti
vos
Mue
stre
o d
e le
che
qui
ncen
al e
n ép
oca
de
pas
-to
reo
y m
ensu
al e
n el
rest
o d
el a
ño. M
uest
reo
de
culti
vos
en é
poc
a d
e co
sech
as
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
I-131
Carn
e, h
uevo
s, p
eces
, mar
isco
s y
mie
lM
uest
reo
sem
estra
lEs
pec
trom
etría
g
- 256 -
Tip
o d
e m
uest
ras
Gar
oña
Alm
araz
Asc
óCo
fren
tes
Vand
elló
s II
Trill
o
Atm
ósf
era
Partí
cula
s d
e p
olvo
312
312
359
312
364
312
Yod
o en
aire
(*)
312
359
312
364
312
TLD
(**)
228
8276
7455
86Su
elo
(dep
ósito
acu
mul
ado)
67
97
98
Dep
ósito
Tot
al (
agua
de
lluvi
a ó
dep
ósito
se
co)
7272
3672
3660
Tota
l Atm
ósf
era
618
785
839
777
828
778
(%)
6862
7776
8173
Agu
aA
gua
pot
able
8436
4836
484
Agu
a su
per
ficia
l48
108
4872
48A
gua
sub
terrá
nea
812
88
5A
gua
de
mar
62Se
dim
ento
s fo
ndo
1516
1714
68
Sed
imen
tos
orill
a4
128
Org
anis
mo
Ind
icad
or
2112
612
66
Tota
l Agu
a17
618
812
714
290
159
(%)
1915
1214
915
Alim
ento
sLe
che
4817
878
5778
78Pe
scad
o, m
aris
co5
162
48
6Ca
rne,
ave
y h
uevo
s12
3612
206
25Cu
ltivo
s53
5927
2012
20M
iel
22
22
Tota
l alim
ento
s11
829
111
910
310
613
1(%
)13
2311
1010
12To
tal
912
1.26
41.
085
1.02
21.
024
1.06
8
(*)
No
se re
aliz
a es
te a
nális
is a
l enc
ontra
rse
la c
entra
l en
situ
ació
n d
e p
arad
a.
(*
*) P
erio
do
de
exp
osic
ión
trim
estra
l, ex
cep
to G
aroñ
a q
ue e
s m
ensu
al.
Fuen
te: C
SN
PVR
A. N
ÚM
ERO
DE
MU
ESTR
AS
TOM
AD
AS
POR
LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N 2
018
(Con
tinua
ción
)
- 257 -
8
Tip
o d
e m
uest
ras
Gar
oña
Alm
araz
Asc
óCo
fren
tes
Vand
elló
s II
Trill
o
Atm
ósf
era
Partí
cula
s d
e p
olvo
312
312
359
312
364
312
Yod
o en
aire
(*)
312
359
312
364
312
TLD
(**)
228
8276
7455
86Su
elo
(dep
ósito
acu
mul
ado)
67
97
98
Dep
ósito
Tot
al (
agua
de
lluvi
a ó
dep
ósito
se
co)
7272
3672
3660
Tota
l Atm
ósf
era
618
785
839
777
828
778
(%)
6862
7776
8173
Agu
aA
gua
pot
able
8436
4836
484
Agu
a su
per
ficia
l48
108
4872
48A
gua
sub
terrá
nea
812
88
5A
gua
de
mar
62Se
dim
ento
s fo
ndo
1516
1714
68
Sed
imen
tos
orill
a4
128
Org
anis
mo
Ind
icad
or
2112
612
66
Tota
l Agu
a17
618
812
714
290
159
(%)
1915
1214
915
Alim
ento
sLe
che
4817
878
5778
78Pe
scad
o, m
aris
co5
162
48
6Ca
rne,
ave
y h
uevo
s12
3612
206
25Cu
ltivo
s53
5927
2012
20M
iel
22
22
Tota
l alim
ento
s11
829
111
910
310
613
1(%
)13
2311
1010
12To
tal
912
1.26
41.
085
1.02
21.
024
1.06
8
(*)
No
se re
aliz
a es
te a
nális
is a
l enc
ontra
rse
la c
entra
l en
situ
ació
n d
e p
arad
a.
(*
*) P
erio
do
de
exp
osic
ión
trim
estra
l, ex
cep
to G
aroñ
a q
ue e
s m
ensu
al.
Fuen
te: C
SN
- 258 -
Cuad
ro 8
.12
PRO
GR
AM
A D
E VI
GIL
AN
CIA
RA
DIO
LÓG
ICA
AM
BIE
NTA
L (P
VRA
) D
E LA
ATM
ÓSF
ERA
Y M
EDIO
TER
RES
TRE
EN L
A R
ED D
E ES
TACI
ON
ES D
E M
UES
TREO
(R
EM)
Tip
o d
e m
uest
raA
nális
is r
ealiz
ado
s y
frec
uenc
iaRe
d d
ensa
Red
de
alta
sen
sib
ilid
ad
Aire
Act
ivid
ad a
tota
lSe
man
alCs
-137
Sem
anal
Act
ivid
ad b
tota
lSe
man
alBe
-7Se
man
al
Sr-9
0 Tr
imes
tral
Esp
ectro
met
ría g
Men
sual
I-131
Sem
anal
Suel
oA
ctiv
idad
b to
tal
Anu
alEs
pec
trom
etría
g
Anu
alSr
-90
Anu
al
Agu
a p
otab
le
Act
ivid
ad a
tota
lM
ensu
alA
ctiv
idad
a to
tal
Men
sual
Act
ivid
ad b
tota
lM
ensu
alA
ctiv
idad
b to
tal
Men
sual
Esp
ectro
met
ría g
M
ensu
alA
ctiv
idad
b re
sto
Men
sual
Sr-9
0Tr
imes
tral
H-3
M
ensu
alSr
-90
Men
sual
Cs-1
37M
ensu
alIs
ótop
os n
atur
ales
Bien
al
Lech
eEs
pec
trom
etría
gM
ensu
alSr
-90
Men
sual
Sr-9
0M
ensu
alCs
-137
Men
sual
Die
ta ti
po
Esp
ectro
met
ría g
Trim
estra
lSr
-90
Trim
estra
lSr
-90
Trim
estra
lCs
-137
Trim
estra
lC-
14Tr
imes
tral
Fuen
te: C
SN
- 259 -
8
Cuadro 8.13 RESULTADOS RED ESTACIONES DE MUESTREO (REM). AÑO 2018
RESULTADOS MUESTRAS DE AIRE
Concentración actividad media (Bq / m3)
UNIVERSIDAD Alfa total Beta total (*) Sr-90 (*)Extremadura (Badajoz) 1,70 10-4 6,28 10-4 < LIDIslas Baleares 5,70 10-5 6,91 10-4 < LIDExtremadura (Cáceres) 5,14 10-5 – < LIDCoruña (Ferrol) 1,13 10-4 6,35 10-4 < LIDCastilla-La Mancha (Ciudad Real) 5,88 10-5 6,34 10-4 1,14 10-5
Cantabria 3,93 10-5 4,05 10-4 < LIDGranada 1,71 10-4 9,39 10-4 1,09 10-6
León 1,11 10-4 5,82 10-4 < LIDLa Laguna 6,62 10-5 – < LIDPolitécnica de Madrid 3,71 10-5 3,28 10-4 4,26 10-6
Málaga 6,48 10-5 9,78 10-4 1,08 10-5
Oviedo 9,16 10-5 5,40 10-4 3,19 10-6
Bilbao 6,03 10-5 – < LIDSalamanca 4,94 10-5 9,48 10-4 < LIDSevilla 1,95 10-4 5,77 10-4 1,53 10-6
Valencia 9,98 10-4 6,69 10-4 < LIDPolitécnica de Valencia 4,96 10-5 5,54 10-4 < LIDZaragoza 5,48 10-5 5,43 10-4 < LID
(*) Todos estos datos son inferiores al valor de 5,00 10-3 Bq/m3 establecido por la UE. Los resultados inferiores a este valor no se incluyen en los informes periódicos que la Comisión Europea emite acerca de la vigilancia radiológica ambiental reali-zada por los Estados miembros.LID: Límite inferior de detección.Fuente: CSN
- 260 -
Cuadro 8.14 VALORES MEDIOS DE TASAS DE DOSIS GAMMA EN ESTACIONES DE VIGILANCIA RADIOLÓGICA. AÑO 2019
EstaciónTasa de dosis
(mSv/h)
Agoncillo (Rioja) 0,13
Andújar (Jaén) 0,10
Autilla del Pino (Palencia) 0,13
Herrera del Duque (Badajoz) --
Huelva 0,11
Jaca (Huesca) 0,12
Lugo 0,12
Madrid 0,19
Motril (Granada) 0,12
Murcia 0,11
Oviedo (Asturias) 0,11
Palma de Mallorca 0,09
Penhas Douradas (Portugal) 0,23
Ponferrada (León) 0,12
Pontevedra 0,16
Quintanar de la Orden (Toledo) 0,15
Saelices el Chico (Salamanca) 0,16
San Sebastián (Guipúzcoa) 0,10
Santander 0,11
Sevilla 0,09
Soria 0,12
Talavera la Real (Badajoz) 0,10
Tarifa (Cádiz) 0,11
Tenerife 0,12
- 261 -
8
EstaciónTasa de dosis
(mSv/h)
Teruel 0,13
Cofrentes Central (Red Valenciana) 0,13
Cofrentes (Red Valenciana) 0,14
Cortes de Pallás (Red Valenciana) 0,16
Jalance (Red Valenciana) 0,16
Pedrones (Red Valenciana) 0,14
Almadraba (Red Catalana) 0,12
Ascó (Red Catalana) 0,12
Barcelona (Red Catalana) 0,09
Pujalt (Red Catalana) 0,13
Roses (Red Catalana) 0,14
Bilbao (Red Vasca) 0,06
Vitoria (Red Vasca) 0,08
Almaraz (Red Extremadura) 0,13
Azuaga 0,08
Cáceres (Red Extremadura) 0,07
E. Torrejón (Red Extremadura) 0,12
E. Valdecañas (Red Extremadura) 0,09
Fregenal (Red Extremadura) 0,10
Miravete (Red Extremadura) 0,11
Navalmoral (Red Extremadura) 0,11
Romangordo (Red Extremadura) 0,13
Saucedilla (Red Extremadura) 0,13
Serrejón (Red Extremadura) 0,10
Talayuela (Red Extremadura) 0,12
(*) La estación de Herrera del Duque durante 2019 no estuvo operati-va como consecuencia de las obras de remodelación del cuartel de bomberos donde se encuentra ubicada la estación.Fuente: CSN
- 262 -
Cuadro 8.15 PROGRAMA DE VIGILANCIA RADIOLÓGICA AMBIENTAL (PVRA) EN EL ENTORNO DE LAS INSTALACIONES EN FASE DE DESMANTELAMIENTO, CLAUSURA O LATENCIA
Tipo de Muestras Tipos de AnálisisCentral nuclear
Vandellós ICentral nuclear José Cabrera
Aire Actividad b total Actividad a totalSr-90 Actividad b total
Espectrometría g Sr-90C-14 Espectrometría gH-3 C-14
H-3Fe-55Ni-63
Radiación directaTasa de dosis
integradaTasa de dosis
integradaAgua de lluvia Sr-90
Espectrometría gFe-55Ni-63
Aguas potable, subterránea y superficial
(Agua de mar en superficie)
Actividad b total
Actividad b total Actividad b restoActividad b resto Espectrometría gEspectrometría g H-3
H-3 Pu-238Pu-238 Am-241
Am-241 Fe-55Ni-63
Sr-90 (agua potable y superficial)
(Agua de mar en profundidad)
Espectrometría g Sr-90
Am-241Pu-238
Suelo Sr-90 Espectrometría gEspectrometría g Fe-55
Ni-63Sr-90
- 263 -
8
Tipo de Muestras Tipos de AnálisisCentral nuclear
Vandellós ICentral nuclear José Cabrera
Sedimentos, Organismos indicadores y Arena de playa
Sr-90 Fe-55Espectrometría g Ni-63
Pu-238 Espectrometría gAm-241 Am-241
Sr-90 (sedim. de fondo y organ. indicadores)
Pu-238Alimentos
(peces y mariscos)Fe-55 (leche, veget.,
carne, huevos y peces)
Sr-90Pu-238 (vegetales y
peces)
Espectrometría gAm-241 (vegetales y
peces)Pu-238 Espectrometría g
Am-241 Sr-90 (leche,
vegetales y peces)Ni-63 (leche,
vegetales, peces y miel)
Fuente: CSN
Cuadro 8.16 ACTIVIDAD DE LOS EFLUENTES DESCARGADOS POR C.N. JOSÉ CABRERA
Año 2019. Bq
Efluentes Líquidos Fisión/activación Tritio Alfa8,26E+07 3,09E+07 1,94E+05
Efluentes gaseosos Partículas Tritio AlfaND ND ND
ND: No detectada.Fuente: CSN
- 264 -
Cuad
ro 8
.17
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
EN C
.N. V
AN
DEL
LÓS
I
Inst
alac
ión
de
alm
acen
amie
nto
Resi
duo
s al
mac
enad
os
Alm
acén
tem
por
al d
e co
nten
edor
es
31 b
ulto
s d
e 22
0 lit
ros
de
esco
mb
ros
8 b
ulto
s d
e m
ater
ial n
o co
mp
acta
ble
34 b
ulto
s d
e m
ater
ial c
omp
acta
ble
289
cont
ened
ores
tip
o CM
D30
3 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
pol
vo d
e es
carifi
cad
o d
e ho
rmig
ón27
bid
ones
de
400
litro
s co
n p
olvo
de
esca
rifica
do
de
horm
igón
526
cont
ener
dor
es ti
po
CMD
con
ais
lam
inet
o té
rmic
o
Dep
ósito
tem
por
al d
e gr
afito
(D
TG)
230
cont
ened
ores
tip
o CM
E-1
con
grafi
to tr
itura
do
93 c
onte
ned
ores
tip
o CB
E-1
con
estri
bos
y a
bso
rben
tes
5 co
nten
edor
es ti
po
CBE-
1 co
n re
sid
uos
del
vac
iad
o d
e la
s p
isci
nas
11 c
onte
ned
ores
tip
o CE
-2a
que
con
tiene
n: 2
5 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
resi
duo
s no
com
pac
tab
les
y 16
6 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
grafi
to
CBE-
1: C
onte
ned
or d
e b
lind
aje
de
Enre
sa. C
ME-
1: C
onte
ned
or m
etál
ico
de
Enre
sa. C
E-2a
: Con
tene
dor
de
Enre
sa. C
MT:
Con
tene
dor
met
álic
o d
e tra
nsp
orte
.CM
D: c
onte
ned
or d
e m
ater
ial r
esid
ual d
escl
asifi
cab
le.
Dat
os a
31.
12.2
019
Fuen
te: C
SN
- 265 -
8
Cuad
ro 8
.18
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
EN C
.N. J
OSÉ
CA
BR
ERA
Año
201
9Bu
ltos
Gen
erad
os
Tran
spo
rtad
os
a El
Cab
ril
Bulto
s(1)
Uni
dad
es d
e
alm
acen
amie
nto(2
)Bu
ltos(1
)U
nid
ades
de
al
mac
enam
ient
o(2)
1.51
920
1.29
822
(1)
Resi
duo
s ac
ond
icio
nad
os e
n co
nten
edor
es d
e d
ifere
ntes
vol
úmen
es (
220,
400
, 480
, 750
, 1.0
00 y
1.3
00 li
tros)
.(2
) U
nid
ades
de
alm
acen
amie
nto
CE-2
a y
CE-2
b.
Alm
acén
3A
lmac
én 4
Alm
acén
EA
DCa
rpa
/ Alm
acén
C (*
)
95,0
0%16
,76%
8,18
%23
,18%
Dat
os a
31.
12.2
019.
EAD
: Ed
ifici
o au
xilia
r de
des
man
tela
mie
nto.
Fuen
te: C
SN
(*
) Re
sid
uos
pot
enci
alm
ente
des
clas
ifica
ble
s.
- 267 -
9. CAMBIO CLIMÁTICO:
COP25 (Diciembre 2019)9.1 Inventario de emisiones de gases en efecto in-
vernadero en España en 2018 ............................. 2739.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efecto
invernadero por sectores de actividad en España en 2018 ................................................................ 276
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según sectores y tipos de gas en España ..................................... 277
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generació eléc-trica en España. Evolución .................................. 279
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto .................................................................... 280
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 y evolución en países del ane-xo 1 del protocolo de Kioto del mundo ............ 281
9.7 Variación en el total de emisiones de gases de efecto invernadero entre 1990 y 2017 en países del mundo........................................................... 284
9.8 Emisiones de CO2 de combustión por países en el mundo. Serie histórica .................................... 285
9.9 Evolución emisiones de origen energético y eléctrico .............................................................. 288
9.10 Indicadores de emisiones de CO2 de origen ener-gético por países en UE y otros .......................... 289
9.11 Producción y reservas de materiales esenciales para la transición energética ............................... 290
9.12 Emisiones de CO2 de origen energético según escenarios en el mundo ...................................... 292
9.13 Emisiones de CO2 según escenarios y reduccio-nes según tecnologías ........................................ 295
Págs.
CAMBIO CLIMÁTICO
- 268 -
9.14 Estimaciones de calentamiento continental y de variaciones del nivel del mar según escenarios .. 296
9.15 Factores de emisión de CO2 para usos térmicos y generación eléctrica ......................................... 297
9.16 Avance 2020. Emisiones de CO2 asociadas a la generación eléctrica en España ......................... 298
- 269 -
9
CAMBIO CLIMÁTICO: COP25 (Diciembre 2019)
En diciembre de 2015 tuvo lugar en París la 21 Conferencia de las Partes (COP21). La comunidad internacional alcanzó un acuerdo universal (Acuerdo de París) para reforzar la res-puesta mundial frente a la amenaza del cambio climático. Para ello, se acordó «mantener el aumento de la tempera-tura media mundial a final de siglo muy por debajo de 2ºC con respecto a los niveles preindustriales». Además, como muestra de ambición, el Acuerdo señaló que se harán esfuer-zos para limitar el calentamiento a 1,5ºC. Este Acuerdo se ha considerado como «histórico», ya que logró el respaldo de los 196 países participantes. El Acuerdo de París es “neutro” desde el punto de vista tecnológico, por lo que no existe ninguna restricción ni limitación para que los distintos países puedan utilizar en sus mix de generación la tecnología que consideren adecuada.
LA CONFERENCIA DE LAS PARTES COP25
Entre los días 2 y 15 del pasado mes de diciembre, tuvo lugar en Madrid —con el lema #TiempoDeActuar y bajo la presidencia del gobierno de Chile— la 25ª reunión de la Conferencia de las Partes de Naciones Unidas sobre Cam-bio Climático (COP25), en la que representantes oficiales de 200 países del mundo, discutieron las medidas de acción climática que es necesario impulsar, ante el creciente con-vencimiento de la necesidad de actuar con urgencia, frente al grave problema del cambio climático. A pesar del éxito logístico y de organización -participaron unas 25.000 perso-nas- la COP25 quedó convertida en una Conferencia de tran-sición hacia la COP26, debido a los limitados acuerdos que pudieron alcanzarse. El documento final pide a las Partes que aumenten su ambición climática en materia de reducción de emisiones en el año 2020, de acuerdo con la recomendación científica de limitar el crecimiento de la temperatura global a 1,5º. Pero no precisa en qué consiste esta «ambición», ni insta a que se traduzca en números u objetivos concretos y localizados. Las líneas maestras de este documento han sido:
• Mayor ambición. El acuerdo pide un aumento de la ambición de los compromisos de lucha contra el Cam-bio Climático siguiendo el calendario marcado en el Acuerdo de París. Sienta las bases para que en 2020
- 270 -
los países presenten compromisos de reducción de emisiones (NDC, por sus siglas en inglés) más ambi-ciosos. Cerca de 70 países están ya comprometidos a elevar sus ambiciones de reducción de emisiones en el año 2020, pero solo son responsables del 8% de emisiones.
• Papel de la ciencia. Se reconoce que las políticas cli-máticas deben ser permanentemente actualizadas en base a los avances de la ciencia, y constata el papel del Panel Intergubernamental de Expertos sobre Cam-bio Climático (IPCC) de Naciones Unidas.
• Transversalidad. Se confirma que la lucha contra el cambio climático es una cuestión transversal que afec-ta a ámbitos como las finanzas, la ciencia, la industria, la energía, el transporte, los bosques o la agricultura, entre otros. Ministros de todos los ámbitos y numero-sos países han mostrado en la COP25 que asumen la agenda climática como propia.
• Género. Se acordó un nuevo Plan de Acción de Gé-nero para impulsar la participación de las mujeres en la negociación internacional del clima. Se desarrollarán medidas que permitan dar respuesta al desigual efecto del cambio climático en mujeres y niñas, y promover su papel como agentes del cambio hacia un mundo libre de emisiones.
• Financiación de pérdidas y daños. El acuerdo contem-pla dar directrices al Fondo Verde del Clima para que, por primera vez, destine recursos frente a las pérdidas y daños que sufren los países más vulnerables a los fenómenos climáticos extremos. Esta era una de las cuestiones más solicitadas por los pequeños estados insulares que padecen de manera más directa estos efectos. Además, nace la «Red de Santiago» que per-mitirá catalizar asistencia técnica de organizaciones y expertos a estos países vulnerables.
• Multilateralismo. Es una reafirmación del valor del mul-tilateralismo y de la cooperación internacional para resolver un desafío global como el cambio climático. Aún en contextos globales complejos, la COP25 no ha dejado caer la agenda climática en un momento funda-mental para la implementación del Acuerdo de París. Al contrario, ha hecho exhibición de un «multilatera-lismo activista».
- 271 -
9
• Sociedad y Transición justa. Se reconoce el importante protagonismo de la dimensión social en la COP25 y que las personas deben estar en el centro de la respuesta a la crisis climática. La transición hacia un mundo libre de emisiones debe ser justa, además de impulsar la crea-ción de empleo digno y de calidad.
• Nuevo Ciclo Los negociadores reconocen la impor-tancia de los actores no gubernamentales en la acción climática, especialmente sub-nations, ciudades y em-presas, y les invita a incrementar su acción. Las COP ya no son foros sólo para fijar reglas, sino que se abre un nuevo ciclo basado en que todos los participantes ha-gan más y más rápido.
En el lado negativo, hay que señalar que el texto es ambi-guo a la hora de apelar al esfuerzo de los países para presen-tar planes de reducción de sus emisiones más ambiciosos en el próximo año. Junto a esta falta de ambición los Mercados de carbono y las pérdidas y daños causados por el cambio climático son otros puntos débiles de esta COP25. En efecto, la creación de un mercado mundial de carbono era el último fleco que quedaba de París. Y esto no se ha podido resolver en Madrid. Se trata de un mecanismo basado en la compra y venta de emisiones de gases de efecto invernadero. La gran discusión sobre este sistema —que sí funciona en el ámbito de la UE— ha girado en torno al riesgo de que se genere una doble contabilidad, por lo que finalmente se ha optado por dejarlo pendiente para la próxima COP26. En cuanto a las pérdidas y daños causados por el cambio climático se estableció la Red de Santiago para liderar más trabajo con el objetivo de poder minimizar, evitar y recuperarse de pérdi-das y daños («Loss and Damages»). Sin embargo, el texto final no es mejor que la versión anterior y el organismo que deberá gestionar estos desastres naturales sigue en discusión.
CONCLUSIONES
António Guterres, secretario general de la ONU, se mostró «decepcionado» con los resultados de la COP25. La comu-nidad internacional perdió una oportunidad importante para mostrar una mayor ambición en mitigación, adaptación y fi-nanciación para abordar la crisis climática. En cualquier caso, afirmó que está «más decidido que nunca» a trabajar para que 2020 sea el año en que todos los países se comprometan a hacer lo que la ciencia dice que es necesario para alcanzar
- 272 -
la neutralidad de carbono en 2050, y limitar el aumento de temperatura a no más de 1,5º.
Hay que destacar que el texto final sí que ha servido como ultimátum para los estados, a sabiendas de que en el año 2020 han de presentar sus planes de reducción de emisio-nes (NDC). Si bien es cierto que los niveles ambiciosos del texto no están a la altura de la situación de crisis climática y las cada vez más exigencias de la ciudadanía, el artículo so-bre la ambición debe ser interpretado como un éxito, ya que llama a los gobiernos a presentar durante 2020 planes más ambiciosos y concretos de reducción de emisiones. Como muestra de ello, 103 países se han comprometido a presen-tar planes de reducción, si bien la interpretación del artículo de ambición que hagan China, India o Rusia, además de ver si se confirma la salida de EE.UU. del acuerdo de París, será determinante.
Se ha determinado que la acción en la lucha climática debe estar avalada por la ciencia y por los informes del IPCC. Ha sido un éxito de la agenda multilateral, sabiendo que hay grandes países dispuestos a acelerar la agenda climática. Y por último, se ha constatado una demanda muy fuerte por parte de la sociedad en la exigencia de cambios, lo que debe actuar como palanca para agilizar la toma de medidas a cargo de las partes, ya que cuentan con la opinión públi-ca a su favor. Debemos continuar trabajando para que en la COP26 se alcance un mayor compromiso y medidas efectivas por parte de todos los países participantes.
- 273 -
9
Cuad
ro 9
.1
INVE
NTA
RIO
DE
EMIS
ION
ES D
E G
ASE
S D
E EF
ECTO
IN
VER
NA
DER
O E
N E
SPA
ÑA
EN
201
8
CO2
equi
vale
nte
(kt)
FUEN
TES
EMIS
ORA
S D
E G
EI Y
SU
MID
ERO
SCO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l D
%
Tota
l (em
isio
nes
neta
s)23
1.10
539
.887
18.7
026.
108
130
227
296.
159
-1,7
1. E
nerg
ía24
8.82
92.
585
1.97
025
3.38
4-2
,1
A. C
omb
ustió
n d
e co
mb
ustib
les
(ap
roxi
mac
ión
sect
oria
l)24
5.03
82.
328
1.97
024
9.33
6-2
,1
1. In
dus
trias
de
la E
nerg
ía71
.486
240
511
72.2
36-1
1,1
2. In
dus
trias
man
ufac
ture
ras
y d
e la
con
stru
cció
n45
.255
951
202
46.4
094,
2
3. T
rans
por
te89
.215
9296
290
.269
1,4
4. R
esid
enci
al y
otro
s38
.635
1.04
629
139
.971
1,7
5. O
tros
sect
ores
447
04
451
-7,1
B. E
mis
ione
s fu
gitiv
as d
e co
mb
ustib
les
3.79
125
70
4.04
8-0
,3
1. C
omb
ustib
les
sólid
os7
7583
-11,
9
2. E
misi
ones
de
pet
róle
o, g
as n
at. y
otra
s p
roce
den
tes
de
pro
duc
c. e
nerg
ía3.
784
182
03.
966
-0,1
2. P
roce
sos
ind
ustr
iale
s y
uso
de
pro
duc
tos
20.3
2713
583
06.
108
130
227
27.7
57-1
,4
A. I
ndus
tria
de
min
eral
es12
.657
12.6
572,
1
B. In
dus
tria
quí
mic
a3.
686
112
425
NO
,NA
NO
,NA
NO
,NA
4.22
32,
2
C. In
dus
trias
del
met
al3.
125
230
NO
,NA
124
NO
,NA
3.27
17,
6
D. P
rod
ucto
s no
ene
rgét
icos
der
ivad
os d
e co
mb
ustib
les
y us
o d
e d
isol
vent
es85
9N
AN
A85
91,
3
F. Pr
oduc
tos
emp
lead
os c
omo
sust
ituto
s su
stan
cias
que
ago
tan
la c
apa
de
ozon
o6.
108
7N
O,N
A6.
114
-14,
7
(Con
tinúa
)
- 274 -
CO2
equi
vale
nte
(kt)
FUEN
TES
EMIS
ORA
S D
E G
EI Y
SU
MID
ERO
SCO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l D
%G
. Pro
duc
ción
y u
so d
e ot
ras
sust
anci
asN
ON
O40
5N
O,N
AN
O,N
A22
763
211
,73.
Agr
icul
tura
499
24.9
1614
.229
39.6
44-0
,6
A. F
erm
enta
ción
ent
éric
a17
.669
17.6
690,
5
B. G
estió
n d
e es
tiérc
oles
6.79
51.
906
8.70
1-0
,7
C. C
ultiv
o d
e ar
roz
433
433
0,0
D. S
uelo
s ag
rícol
as12
.317
12.3
17-1
,3
F. Q
uem
a en
cam
po
de
resi
duo
s ag
rícol
as19
625
0,0
G. E
ncal
ado
o en
mie
nda
caliz
a26
26-3
7,1
H. A
plic
ació
n d
e ur
ea47
347
3-1
7,0
4. U
sos
de
suel
o, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra-3
8.55
016
528
9-3
8.09
6-2
,2
A. T
ierra
s fo
rest
ales
-33.
741
151
155
-33.
435
-1,9
B. T
ierra
s d
e cu
ltivo
-3.7
147
62-3
.645
6,2
C. P
astiz
ales
426
957
-179
,9
D. H
umed
ales
540
054
28,1
E. A
sent
amie
ntos
1.23
557
1.29
21,
2
F. O
tras
tierra
s22
224
-33,
3
G. P
rod
ucto
s d
e m
ader
eros
-2.4
48-2
.448
-9,6
5. R
esid
uos
12.0
861.
385
13.4
71-0
,6
A. D
epós
ito d
e re
sid
utos
sól
idos
en
verte
der
os9.
931
9.93
1-1
,1
B. T
rata
mie
nto
bio
lógi
co d
e re
sid
uos
sólid
os38
025
763
70,
0
C. I
ncin
erac
ión
y q
uem
a en
esp
acio
ab
ierto
de
resi
duo
s32
132
664
80,
0
D. T
rata
mie
nto
de
agua
s re
sid
uale
s1.
453
802
2.25
50,
9Em
isio
nes
BRU
TAS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(sin
“U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra”)
334.
255
-1,8
Emis
ione
s N
ETA
S to
tale
s d
e CO
2 eq
uiva
lent
e (r
esta
ndo
“U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
el s
uelo
y s
ilvic
ultu
ra”)
296.
159
-1,7
D %
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
201
7.Fu
ente
: Inv
enta
rio N
acio
nal d
e Em
isio
nes
de
GEI
. Inf
orm
e Re
sum
en e
d. F
ebre
ro 2
020.
(M
ITEC
O).
Not
a d
el a
utor
. Se
han
elim
inad
o lo
s ite
ms
(fila
s) c
on v
alor
ab
solu
to T
otal
infe
rior a
20
kt. o
que
NO
/ N
A, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
(Con
tinua
ción
)
- 275 -
9
CO2
equi
vale
nte
(kt)
FUEN
TES
EMIS
ORA
S D
E G
EI Y
SU
MID
ERO
SCO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l D
%G
. Pro
duc
ción
y u
so d
e ot
ras
sust
anci
asN
ON
O40
5N
O,N
AN
O,N
A22
763
211
,73.
Agr
icul
tura
499
24.9
1614
.229
39.6
44-0
,6
A. F
erm
enta
ción
ent
éric
a17
.669
17.6
690,
5
B. G
estió
n d
e es
tiérc
oles
6.79
51.
906
8.70
1-0
,7
C. C
ultiv
o d
e ar
roz
433
433
0,0
D. S
uelo
s ag
rícol
as12
.317
12.3
17-1
,3
F. Q
uem
a en
cam
po
de
resi
duo
s ag
rícol
as19
625
0,0
G. E
ncal
ado
o en
mie
nda
caliz
a26
26-3
7,1
H. A
plic
ació
n d
e ur
ea47
347
3-1
7,0
4. U
sos
de
suel
o, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra-3
8.55
016
528
9-3
8.09
6-2
,2
A. T
ierra
s fo
rest
ales
-33.
741
151
155
-33.
435
-1,9
B. T
ierra
s d
e cu
ltivo
-3.7
147
62-3
.645
6,2
C. P
astiz
ales
426
957
-179
,9
D. H
umed
ales
540
054
28,1
E. A
sent
amie
ntos
1.23
557
1.29
21,
2
F. O
tras
tierra
s22
224
-33,
3
G. P
rod
ucto
s d
e m
ader
eros
-2.4
48-2
.448
-9,6
5. R
esid
uos
12.0
861.
385
13.4
71-0
,6
A. D
epós
ito d
e re
sid
utos
sól
idos
en
verte
der
os9.
931
9.93
1-1
,1
B. T
rata
mie
nto
bio
lógi
co d
e re
sid
uos
sólid
os38
025
763
70,
0
C. I
ncin
erac
ión
y q
uem
a en
esp
acio
ab
ierto
de
resi
duo
s32
132
664
80,
0
D. T
rata
mie
nto
de
agua
s re
sid
uale
s1.
453
802
2.25
50,
9Em
isio
nes
BRU
TAS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(sin
“U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra”)
334.
255
-1,8
Emis
ione
s N
ETA
S to
tale
s d
e CO
2 eq
uiva
lent
e (r
esta
ndo
“U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
el s
uelo
y s
ilvic
ultu
ra”)
296.
159
-1,7
D %
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
201
7.Fu
ente
: Inv
enta
rio N
acio
nal d
e Em
isio
nes
de
GEI
. Inf
orm
e Re
sum
en e
d. F
ebre
ro 2
020.
(M
ITEC
O).
Not
a d
el a
utor
. Se
han
elim
inad
o lo
s ite
ms
(fila
s) c
on v
alor
ab
solu
to T
otal
infe
rior a
20
kt. o
que
NO
/ N
A, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 276 -
Cuadro 9.2 CUOTAS RELATIVAS DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO POR SECTORES DE ACTIVIDAD EN ESPAÑA EN 2018
Cuota porcentual de CO2 equivalente respecto al Total de Emisiones Brutas
1. Energía 75,81A. Combustión de combustibles (aproximación sectorial) 74,59
1. Industrias de la Energía 21,612. Industrias manufactureras y de la construcción 13,883. Transporte 27,014. Otros sectores 11,965. Otros 0,14
B. Emisiones fugitivas de combustibles 1,211. Combustibles sólidos 0,022. Emisiones de petróleo, gas nat. y otras procedentes de producc. energía 1,19
2. Procesos industriales y uso de productos (IPPU) 8,30A. Industria de minerales 3,79B. Industria química 1,26C. Industrias del metal 0,98D. Productos no energéticos derivados de combustibles y uso de disolventes 0,26
F. Productos empleados como sustitutos sustancias que agotan la capa de ozono 1,83
G. Producción y uso de otras sustancias 0,193. Agricultura 11,86
A. Fermentación entérica 5,29B. Gestión de estiércoles 2,60C. Cultivo de arroz 0,13D. Suelos agrícolas 3,68F. Quema en campo de residuos agrícolas 0,01G. Encalado o enmienda caliza 0,01H. Aplicación de urea 0,14
4. Usos de suelo, cambios de usos de suelo y silvicultura -11,40A. Tierras forestales -10,00B. Tierras de cultivo -1,09C. Pastizales 0,02D. Humedales 0,02E. Asentamientos 0,39F. Otras tierras 0,01G. Productos de madera recolectada -0,73
5. Residuos 4,03A. Depósito de residutos sólidos en vertederos 2,97B. Tratamiento biológico de residuos sólidos 0,19C. Incineración y quema en espacio abierto de residuos 0,19D. Tratamiento de aguas residuales 0,67
Emisiones NETAS totales de CO2 equivalente (restando “Usos del suelo, cambios de usos del suelo y silvicultura”)
88,60
Fuente: Inventario Nacional de Emisiones de GEI. Informe Resumen ed. Febrero 2020. (MITECO).
- 277 -
9
Cuad
ro 9
.3
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E G
EI S
EGÚ
N S
ECTO
RES
Y T
IPO
S D
E G
AS
EN E
SPA
ÑA
ÍND
ICE
DE
VAR
IAC
IÓN
SEG
ÚN
SEC
TOR
ES
ENER
GÍA
IND
UST
RIA
AG
RICU
LTU
RARE
SÍD
UO
SU
SO T
IERR
AS
Y FO
REST
.
90
10
0
11
0
12
0
13
0
14
0
15
0
16
0
17
0
1990
2005
2015
2017
2018
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL(
*)
DE
EMIS
ION
ES D
E G
EI
1990
2018
ENER
GÍA
73,6
75,8
IND
UST
RIA
10,2
8,3
AG
RICU
LTU
RA12
,811
,9RE
SÍD
UO
S3,
44,
0U
SO T
IERR
AS
Y FO
REST
.-1
2,4
-11,
4
(*) E
n CO
2 eq
uiv.
y re
ferid
a al
tota
l de
em
isio
nes
bru
tas
(Con
tinúa
)
- 278 -
ÍND
ICE
DE
VAR
IAC
IÓN
SEG
ÚN
TIP
OS
DE
GA
S
60100
140
180
220
260
300
340
1990
2005
2015
2017
2018
CO
2C
H4
N2O
Mez
cla
de G
.F. (
HFC
-PFC
)SF
6
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
el In
vent
ario
Nac
iona
l de
Emis
ione
s d
e G
EI. I
nfor
me
Resu
men
ed
. Feb
rero
202
0. (
MIT
ECO
).
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
(*)
D
E EM
ISIO
NES
DE
GEI
1990
2018
CO2
79,9
080
,67
CH4
12,3
111
,88
N2O
6,32
5,51
HFC
-PFC
1,45
1,87
SF6
0,02
0,07
(*) E
n CO
2 eq
uiv.
y re
ferid
a al
tota
l de
em
isio
nes
bru
tas
(Con
tinua
ción
)
- 279 -
9
Cuad
ro 9
.4
EMIS
ION
ES D
E CO
2 A
SOCI
AD
AS
A L
A G
ENER
ACI
ÓN
ELÉ
CTR
ICA
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
tCO
2 x
1.00
0.00
020
0720
0820
0920
1020
1120
1220
1320
1420
1520
1620
1720
1820
19Ca
rbón
67,1
44,2
33,1
22,5
41,0
51,1
37,5
41,1
50,0
35,4
42,8
36,0
12,4
Fuel
+ G
as (
1)8,
48,
27,
77,
36,
16,
15,
55,
15,
25,
55,
75,
44,
6Ci
clo
com
bin
ado (
2)27
,135
,530
,725
,821
,016
,411
,410
,512
,012
,014
,911
,821
,2Té
rmic
a re
nova
ble
(3)
0,4
0,5
0,5
0,5
--
--
--
--
-Té
rmic
a no
reno
vab
le/
Coge
nera
ción
y re
sto (
3)8,
79,
910
,611
,411
,312
,011
,48,
99,
39,
610
,410
,710
,9
Resi
duo
s no
reno
v.-
--
-0,
30,
40,
40,
50,
60,
60,
60,
60,
5To
tal E
mis
ione
s 11
1,7
98,3
82,6
67,6
79,7
86,0
66,1
66,1
77,2
63,1
74,5
64,6
49,6
Fact
or
de
emis
ion
de
CO2
(tCO
2/M
Wh)
0,39
0,33
0,29
0,23
0,29
0,30
0,24
0,25
0,29
0,24
0,28
0,25
0,19
(1)
En e
l sis
tem
a el
éctri
co d
e Ba
lear
es y
Can
aria
s se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es.
(2)
Incl
uye
func
iona
mie
nto
en c
iclo
ab
ierto
. En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Cana
rias
utili
za g
asoi
l com
o co
mb
ustib
le p
rinci
pal
.(3
) In
cluy
e re
sid
uos
hast
a el
31/
12/2
010.
Fuen
te: R
EEN
ota
del
aut
or. E
n 20
19, u
n 59
% d
e la
pro
duc
ción
se
real
izó
con
fuen
tes
“no
emis
oras
” d
e CO
2
- 280 -
Cuad
ro 9
.5
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E CO
2 EQ
UIV
ALE
NTE
EN
ESP
AÑ
A.
COM
PAR
ACI
ÓN
CO
N C
OM
PRO
MIS
O D
E K
IOTO
Se re
fiere
a e
mis
ione
s b
ruta
s si
n d
educ
ir us
os d
el s
uelo
.Fu
ente
: MIT
ECO
(has
ta 2
018)
y F
oro
Nuc
lear
(Est
imac
ión
2019
con
dat
os d
e RE
E y
otra
s fu
ente
s, y
Com
par
ació
n co
n Co
mp
rom
iso
Kiot
o y
estim
ació
n re
sulta
dos
per
íod
o 20
08-1
2).
90
100
110
120
130
140
150
160
Índices
Com
pro
mis
o Ki
oto
par
a 20
08-2
012:
Índ
ice
115
Estim
ació
n re
sulta
dos
per
íod
o 20
08-2
012:
Índ
ice
127,
0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
100,0
103,0
106,0
102,0
108,0
114,0
111,0
116,0
119,0
129,0
134,0
134,0
140,0
143,0
148,0
153,0
151,0
154,0
143,0
129,0
121,0
112,0
113,0
117,0
113,0
117,0
116,0
110,0
124,0
124,0
(106 t
CO
2)19
9028
9.38
319
9532
8.90
120
0038
8.75
820
0544
2.43
220
1035
8.85
920
1533
8.25
420
1733
9.93
420
1833
4.25
520
1931
7.00
0
- 281 -
9
Cuad
ro 9
.6
EMIS
ION
ES A
NTR
OPÓ
GEN
AS
AG
REG
AD
AS
DE
CO2,
CH4,
N2,
HFC
, PFC
Y S
F 6 (1)
Y E
VOLU
CIÓ
N E
N P
AÍS
ES D
EL
AN
EXO
1 D
EL P
RO
TOCO
LO D
E K
IOTO
DEL
MU
ND
O
Mt
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
nañ
o b
ase-
2017
(*)
1990
2000
2010
2015
2016
2017
Ale
man
ia1.
251,
01.
045,
294
2,5
907,
291
1,0
906,
6-2
7,5
Aus
tralia
420,
348
5,0
537,
353
5,2
546,
855
4,1
31,8
Aus
tria
78,7
80,4
84,8
78,9
79,6
82,3
4,6
Bélg
ica
146,
614
9,7
132,
911
7,1
115,
811
4,5
-21,
9Bi
elor
usia
139,
381
,293
,890
,091
,694
,0-3
2,5
Bulg
aria
101,
859
,660
,561
,759
,161
,4-4
7,4
Cana
dá
602,
273
0,6
692,
672
2,0
707,
771
5,7
18,9
Cheq
uia
197,
414
9,3
139,
712
7,8
129,
812
8,7
-34,
8Ch
ipre
5,7
8,4
9,5
8,3
8,7
8,9
57,8
Croa
cia
31,9
25,9
28,1
24,2
24,4
25,0
-21,
5D
inam
arca
70,5
71,4
64,2
49,3
51,3
49,2
-30,
2Es
lova
qui
a73
,449
,346
,441
,842
,343
,4-4
0,8
Eslo
veni
a18
,619
,119
,616
,817
,717
,5-1
4,5
Esp
aña
288,
538
7,5
357,
733
7,6
326,
434
0,2
17,9
Esta
dos
Uni
dos
6.37
1,0
7.23
2,0
6.93
8,6
6.62
3,8
6.49
2,3
6.45
6,7
1,3
Esto
nia
40,4
17,4
21,2
18,1
19,7
20,9
-48,
4Fi
nlan
dia
71,1
70,1
75,6
55,1
58,0
55,3
-22,
2Fr
anci
a55
1,0
556,
451
7,1
466,
446
7,6
471,
0-1
4,5 (C
ontin
úa)
- 282 -
Mt
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
nañ
o b
ase-
2017
(*)
1990
2000
2010
2015
2016
2017
Gre
cia
103,
112
6,3
118,
495
,391
,795
,4-7
,4H
ungr
ía93
,773
,264
,960
,861
,163
,8-4
1,6
Irlan
da
55,4
68,5
61,1
59,2
61,3
60,7
9,6
Isla
ndia
3,6
4,0
4,8
4,7
4,6
4,8
32,1
Italia
517,
755
4,1
505,
843
4,0
432,
142
7,7
-17,
4Ja
pón
1.27
0,0
1.37
4,8
1.30
2,7
1.32
1,5
1.30
5,8
1.28
9,6
1,5
Kaza
khst
an38
5,9
212,
830
4,3
331,
433
6,0
353,
2-8
,5Le
toni
a26
,310
,512
,311
,311
,311
,3-5
6,9
Liec
hten
stei
n0,
20,
20,
20,
20,
20,
2-1
5,4
Litu
ania
48,2
19,6
21,0
20,5
20,5
20,7
-57,
1Lu
xem
bur
go12
,89,
712
,210
,310
,110
,2-1
9,8
Mal
ta2,
12,
82,
92,
21,
92,
22,
3M
ónac
o0,
10,
10,
10,
10,
10,
1-1
4,5
Nor
uega
51,2
54,8
55,5
54,5
53,6
52,7
2,9
Nue
va Z
elan
da
65,7
76,2
79,0
81,2
79,1
80,9
23,1
País
es B
ajos
220,
821
9,3
213,
419
5,6
195,
419
3,3
-12,
5Po
loni
a47
4,4
395,
541
1,7
390,
439
9,1
413,
8-2
8,3
Portu
gal
59,1
82,1
68,8
67,7
65,9
70,5
19,4
Rein
o U
nid
o79
7,9
715,
761
4,4
512,
048
7,0
474,
3-4
0,6
Rum
anía
248,
114
3,1
123,
911
6,5
114,
311
3,8
-62,
9Ru
sia
3.18
6,8
1.90
0,8
2.05
7,7
2.09
3,7
2.09
7,5
2.15
5,5
-32,
4
Suec
ia71
,368
,564
,353
,552
,952
,7-2
6,1
Suiz
a53
,352
,454
,147
,848
,247
,2-1
1,4
Turq
uía
219,
229
8,9
398,
747
2,2
498,
552
6,3
140,
1U
cran
ia93
8,6
425,
540
5,1
316,
833
5,1
320,
6-6
5,8
UE
5.64
9,5
5.16
8,9
4.78
3,6
4.32
7,3
4.30
3,4
4.32
3,2
-23,
5
(1)
Con
excl
usió
n d
e la
s em
isio
nes
/ ab
sorc
ione
s d
el s
ecto
r uso
de
la ti
erra
, cam
bio
de
uso
de
la ti
erra
y s
ilvic
ultu
ra.
(*)
1990
es
el a
ño b
ase
exce
pto
par
a Bu
lgar
ia, E
slov
enia
, Hun
gría
, Pol
onia
y R
uman
ía, q
ue u
tiliz
an o
tro v
alor
com
o b
ase
par
a ca
lcul
ar e
l inc
rem
ento
.Fu
ente
: Nac
ione
s U
nid
as. C
onve
nció
n M
arco
sob
re e
l Cam
bio
Clim
átic
o. C
HG
Dat
a. T
ime
serie
s. A
nnex
1.
(Con
tinua
ción
)
- 283 -
9
Mt
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
nañ
o b
ase-
2017
(*)
1990
2000
2010
2015
2016
2017
Gre
cia
103,
112
6,3
118,
495
,391
,795
,4-7
,4H
ungr
ía93
,773
,264
,960
,861
,163
,8-4
1,6
Irlan
da
55,4
68,5
61,1
59,2
61,3
60,7
9,6
Isla
ndia
3,6
4,0
4,8
4,7
4,6
4,8
32,1
Italia
517,
755
4,1
505,
843
4,0
432,
142
7,7
-17,
4Ja
pón
1.27
0,0
1.37
4,8
1.30
2,7
1.32
1,5
1.30
5,8
1.28
9,6
1,5
Kaza
khst
an38
5,9
212,
830
4,3
331,
433
6,0
353,
2-8
,5Le
toni
a26
,310
,512
,311
,311
,311
,3-5
6,9
Liec
hten
stei
n0,
20,
20,
20,
20,
20,
2-1
5,4
Litu
ania
48,2
19,6
21,0
20,5
20,5
20,7
-57,
1Lu
xem
bur
go12
,89,
712
,210
,310
,110
,2-1
9,8
Mal
ta2,
12,
82,
92,
21,
92,
22,
3M
ónac
o0,
10,
10,
10,
10,
10,
1-1
4,5
Nor
uega
51,2
54,8
55,5
54,5
53,6
52,7
2,9
Nue
va Z
elan
da
65,7
76,2
79,0
81,2
79,1
80,9
23,1
País
es B
ajos
220,
821
9,3
213,
419
5,6
195,
419
3,3
-12,
5Po
loni
a47
4,4
395,
541
1,7
390,
439
9,1
413,
8-2
8,3
Portu
gal
59,1
82,1
68,8
67,7
65,9
70,5
19,4
Rein
o U
nid
o79
7,9
715,
761
4,4
512,
048
7,0
474,
3-4
0,6
Rum
anía
248,
114
3,1
123,
911
6,5
114,
311
3,8
-62,
9Ru
sia
3.18
6,8
1.90
0,8
2.05
7,7
2.09
3,7
2.09
7,5
2.15
5,5
-32,
4
Suec
ia71
,368
,564
,353
,552
,952
,7-2
6,1
Suiz
a53
,352
,454
,147
,848
,247
,2-1
1,4
Turq
uía
219,
229
8,9
398,
747
2,2
498,
552
6,3
140,
1U
cran
ia93
8,6
425,
540
5,1
316,
833
5,1
320,
6-6
5,8
UE
5.64
9,5
5.16
8,9
4.78
3,6
4.32
7,3
4.30
3,4
4.32
3,2
-23,
5
(1)
Con
excl
usió
n d
e la
s em
isio
nes
/ ab
sorc
ione
s d
el s
ecto
r uso
de
la ti
erra
, cam
bio
de
uso
de
la ti
erra
y s
ilvic
ultu
ra.
(*)
1990
es
el a
ño b
ase
exce
pto
par
a Bu
lgar
ia, E
slov
enia
, Hun
gría
, Pol
onia
y R
uman
ía, q
ue u
tiliz
an o
tro v
alor
com
o b
ase
par
a ca
lcul
ar e
l inc
rem
ento
.Fu
ente
: Nac
ione
s U
nid
as. C
onve
nció
n M
arco
sob
re e
l Cam
bio
Clim
átic
o. C
HG
Dat
a. T
ime
serie
s. A
nnex
1.
- 284 -
Cuadro 9.7 VARIACIÓN EN EL TOTAL DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO ENTRE 1990 Y 2017 (*) EN PAÍSES DEL MUNDO
(*) Variación en %. Se excluyen las emisiones/absorciones del sector uso de la tierra, cambio de uso de la tierra y silvicultura.1990 es el año de referencia del Protocolo de Kioto, excepto Bulgaria, Hungría, Polonia y Rumanía que utilizan otro valor como base.Fuente: Naciones Unidas. Convención Marco sobre el Cambio Climático. CHG Data. Time series. Annex 1. y Foro Nuclear.
-65,8
-62,9
-57,1
-56,9
-48,4-47,4
-41,6
-40,8
-40,6
-34,8
-32,5-32,4
-30,2
-28,3
-27,5
-26,1
-23,5-22,2
-21,9
-21,5-19,8
-17,4
-15,4-14,5
-14,5-14,5
-12,5
-11,4-8,5
-7,4
1,3
1,5
2,3
2,9
4,6
9,6
17,918,9
19,4
23,131,8
32,1
57,8 140,1
Ucrania
Rumanía
Lituania
Letonia
EstoniaBulgaria
Hungría
Eslovaquia
Reino Unido
Chequia
BielorusiaRusia
Dinamarca
Polonia
Alemania
Suecia
UEFinlandia
Bélgica
CroaciaLuxemburgo
Italia
LiechtensteinFrancia
MónacoEslovenia
Países Bajos
SuizaKazakhstan
Grecia
Estados Unidos
Japón
Malta
Noruega
Austria
Irlanda
EspañaCanadá
Portugal
Nueva ZelandaAustralia
Islandia
ChipreTurquía
-100 -50 0 50 100 150
- 285 -
9
Cuad
ro 9
.8
EMIS
ION
ES D
E CO
2 D
E CO
MB
UST
IÓN
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e t.
de
CO2 (*
)19
7019
9020
0020
1020
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á34
3,8
447,
352
6,1
526,
754
9,5
550,
30,
11,
6Es
tad
os U
nid
os4.
298,
24.
946,
65.
748,
35.
465,
65.
014,
45.
145,
22,
615
,2M
éxic
o84
,226
7,9
353,
244
2,4
476,
846
2,5
-3,0
1,4
Tota
l No
rtea
mér
ica
4.72
6,1
5.66
1,8
6.62
7,5
6.43
4,7
6.04
0,7
6.15
7,9
1,9
18,2
Arg
entin
a80
,410
1,4
124,
816
6,0
184,
118
0,3
-2,1
0,5
Bras
il84
,119
7,2
302,
239
9,4
458,
944
1,8
-3,7
1,3
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a36
9,6
660,
890
9,6
1.18
1,8
1.30
5,6
1.28
6,5
-1,5
3,8
Ale
man
ia1.
042,
31.
003,
184
9,5
780,
676
2,6
725,
7-4
,82,
1Es
pañ
a12
1,1
216,
230
9,6
298,
729
9,9
295,
2-1
,60,
9Fr
anci
a43
2,1
369,
738
1,9
361,
532
1,4
311,
8-3
,00,
9Ita
lia32
0,4
401,
943
5,2
409,
834
6,3
336,
3-2
,91,
0Pa
íses
Bal
os16
3,5
195,
921
8,4
232,
420
5,9
202,
7-1
,60,
6Po
loni
a31
2,8
374,
029
9,4
322,
831
5,4
322,
52,
31,
0Re
ino
Uni
do
715,
359
3,0
563,
053
2,6
403,
239
4,1
-2,3
1,2
Turq
uía
39,3
136,
420
6,4
278,
638
8,5
389,
90,
31,
2U
cran
ian/
a72
6,4
339,
028
6,9
185,
018
6,5
0,9
0,6
Tota
l Eur
op
a4.
211,
05.
429,
14.
791,
74.
700,
64.
317,
54.
248,
4-1
,612
,5Ka
zakh
stán
s.d
240,
610
0,5
183,
921
9,7
248,
112
,90,
7Ru
sia
s.d
2.23
4,7
1.45
3,3
1.49
2,2
1.48
8,4
1.55
0,8
4,2
4,6
Tota
l CEI
2.32
0,9
2.85
1,9
1.79
4,4
1.93
9,0
2.00
1,2
2.10
0,4
5,0
6,2
(Con
tinúa
)
- 286 -
(Con
tinua
ción
)
Mill
one
s d
e t.
de
CO2 (*
)19
7019
9020
0020
1020
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %
Ara
bia
Sau
dí
67,0
202,
327
8,1
485,
159
1,1
571,
0-3
,41,
7Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os2,
082
,212
4,4
215,
326
9,2
277,
02,
90,
8Irá
n38
,419
0,6
313,
951
8,0
622,
165
6,4
5,5
1,9
Tota
l Orie
nte
Med
io17
2,9
680,
51.
059,
31.
736,
22.
078,
72.
118,
81,
96,
3Eg
ipto
20,2
87,9
118,
718
8,8
221,
322
4,2
1,3
0,7
Sud
áfric
a13
3,9
309,
134
3,2
448,
941
8,5
421,
10,
61,
2To
tal Á
fric
a23
4,7
647,
276
4,0
1.07
1,6
1.20
6,1
1.23
4,6
2,4
3,6
Aus
tralia
155,
328
1,6
358,
140
8,7
412,
341
6,6
1,0
1,2
Chin
a74
8,5
2.32
6,5
3.36
2,7
8.13
5,2
9.22
9,8
9.42
8,7
2,2
27,8
Core
a d
el S
ur49
,023
5,4
461,
161
5,7
678,
869
7,6
2,8
2,1
Ind
ia19
0,3
603,
296
2,5
1.66
1,0
2.31
6,9
2.47
9,1
7,0
7,3
Ind
ones
ia22
,613
5,8
268,
242
7,6
516,
154
3,0
5,2
1,6
Jap
ón81
0,5
1.08
6,2
1.21
8,3
1.18
3,8
1.17
1,8
1.14
8,4
-2,0
3,4
Mal
asia
9,6
58,8
131,
321
3,0
241,
625
0,3
3,6
0,7
Paki
stán
22,7
57,8
97,8
145,
718
8,5
195,
73,
80,
6Si
ngap
ur23
,969
,810
7,7
185,
323
1,3
230,
0-0
,50,
7Ta
iland
ia16
,389
,716
9,8
248,
729
9,9
302,
40,
80,
9Ta
iwan
27,6
120,
423
5,7
263,
928
8,4
286,
0-0
,80,
8
Vie
tnam
24,3
17,9
47,0
121,
919
5,5
224,
514
,80,
7To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
2.23
4,2
5.35
8,7
7.72
0,9
13.9
94,0
16.2
92,7
16.7
44,1
2,8
49,4
Tota
l Mun
do
14.2
69,5
21.2
90,1
23.6
67,6
31.0
57,9
33.2
42,5
33.8
90,8
2,0
100,
0d
el c
ual O
CDE
9.77
4,2
11.6
02,7
13.0
06,3
12.9
52,7
12.3
52,9
12.4
05,0
0,4
36,6
del
cua
l No
OCD
E4.
495,
39.
687,
410
.661
,318
.105
,220
.889
,621
.485
,82,
963
,4d
el c
ual U
E 28
(**
)4.
041,
94.
353,
44.
079,
03.
941,
03.
549,
53.
479,
3-2
,010
,3
(*) L
as e
mis
ione
s ex
pre
sad
as re
fleja
n só
lo la
s p
rod
ucid
as p
or la
s ac
tivid
ades
de
com
bus
tión
por
el c
onsu
mo
de
pet
róle
o, g
as y
car
bón
, y s
e ca
lcul
an s
egún
los
“Fac
tore
s p
refij
ados
d
e em
isió
n d
e CO
2 por
com
bus
tión”
que
figu
ran
en la
Guí
a p
ara
Inve
ntar
ios
Nac
iona
les
de
gase
s d
e ef
ecto
inve
rnad
ero
del
IPCC
(20
06).
Esto
s no
con
sid
eran
la c
aptu
ra d
e ca
rbon
o, n
i otra
s fu
ente
s d
e em
isió
n, n
i em
isio
nes
de
otro
s ga
ses
de
efec
to in
vern
ader
o. P
or t
anto
est
os d
atos
no
son
com
par
able
s co
n la
s ci
fras
ofici
ales
de
emis
ione
s d
e lo
s d
istin
tos
paí
ses.
(**)
Se
excl
uye
Esto
nia,
Let
onia
y L
ituan
ia h
asta
198
5 y
Croa
cia
y Es
love
nia
hast
a 19
90.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.
CE
I: Co
mun
idad
de
Esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
. No
se m
uest
ran
paí
ses
con
cuot
a <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 287 -
9
Mill
one
s d
e t.
de
CO2 (*
)19
7019
9020
0020
1020
1720
18D
%20
18 C
uota
d
el t
ota
l %
Ara
bia
Sau
dí
67,0
202,
327
8,1
485,
159
1,1
571,
0-3
,41,
7Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os2,
082
,212
4,4
215,
326
9,2
277,
02,
90,
8Irá
n38
,419
0,6
313,
951
8,0
622,
165
6,4
5,5
1,9
Tota
l Orie
nte
Med
io17
2,9
680,
51.
059,
31.
736,
22.
078,
72.
118,
81,
96,
3Eg
ipto
20,2
87,9
118,
718
8,8
221,
322
4,2
1,3
0,7
Sud
áfric
a13
3,9
309,
134
3,2
448,
941
8,5
421,
10,
61,
2To
tal Á
fric
a23
4,7
647,
276
4,0
1.07
1,6
1.20
6,1
1.23
4,6
2,4
3,6
Aus
tralia
155,
328
1,6
358,
140
8,7
412,
341
6,6
1,0
1,2
Chin
a74
8,5
2.32
6,5
3.36
2,7
8.13
5,2
9.22
9,8
9.42
8,7
2,2
27,8
Core
a d
el S
ur49
,023
5,4
461,
161
5,7
678,
869
7,6
2,8
2,1
Ind
ia19
0,3
603,
296
2,5
1.66
1,0
2.31
6,9
2.47
9,1
7,0
7,3
Ind
ones
ia22
,613
5,8
268,
242
7,6
516,
154
3,0
5,2
1,6
Jap
ón81
0,5
1.08
6,2
1.21
8,3
1.18
3,8
1.17
1,8
1.14
8,4
-2,0
3,4
Mal
asia
9,6
58,8
131,
321
3,0
241,
625
0,3
3,6
0,7
Paki
stán
22,7
57,8
97,8
145,
718
8,5
195,
73,
80,
6Si
ngap
ur23
,969
,810
7,7
185,
323
1,3
230,
0-0
,50,
7Ta
iland
ia16
,389
,716
9,8
248,
729
9,9
302,
40,
80,
9Ta
iwan
27,6
120,
423
5,7
263,
928
8,4
286,
0-0
,80,
8
Vie
tnam
24,3
17,9
47,0
121,
919
5,5
224,
514
,80,
7To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
2.23
4,2
5.35
8,7
7.72
0,9
13.9
94,0
16.2
92,7
16.7
44,1
2,8
49,4
Tota
l Mun
do
14.2
69,5
21.2
90,1
23.6
67,6
31.0
57,9
33.2
42,5
33.8
90,8
2,0
100,
0d
el c
ual O
CDE
9.77
4,2
11.6
02,7
13.0
06,3
12.9
52,7
12.3
52,9
12.4
05,0
0,4
36,6
del
cua
l No
OCD
E4.
495,
39.
687,
410
.661
,318
.105
,220
.889
,621
.485
,82,
963
,4d
el c
ual U
E 28
(**
)4.
041,
94.
353,
44.
079,
03.
941,
03.
549,
53.
479,
3-2
,010
,3
(*) L
as e
mis
ione
s ex
pre
sad
as re
fleja
n só
lo la
s p
rod
ucid
as p
or la
s ac
tivid
ades
de
com
bus
tión
por
el c
onsu
mo
de
pet
róle
o, g
as y
car
bón
, y s
e ca
lcul
an s
egún
los
“Fac
tore
s p
refij
ados
d
e em
isió
n d
e CO
2 por
com
bus
tión”
que
figu
ran
en la
Guí
a p
ara
Inve
ntar
ios
Nac
iona
les
de
gase
s d
e ef
ecto
inve
rnad
ero
del
IPCC
(20
06).
Esto
s no
con
sid
eran
la c
aptu
ra d
e ca
rbon
o, n
i otra
s fu
ente
s d
e em
isió
n, n
i em
isio
nes
de
otro
s ga
ses
de
efec
to in
vern
ader
o. P
or t
anto
est
os d
atos
no
son
com
par
able
s co
n la
s ci
fras
ofici
ales
de
emis
ione
s d
e lo
s d
istin
tos
paí
ses.
(**)
Se
excl
uye
Esto
nia,
Let
onia
y L
ituan
ia h
asta
198
5 y
Croa
cia
y Es
love
nia
hast
a 19
90.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.
CE
I: Co
mun
idad
de
Esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
19).
Not
a d
el a
utor
. No
se m
uest
ran
paí
ses
con
cuot
a <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 288 -
Cuadro 9.9 EVOLUCIÓN EMISIONES DE ORIGEN ENERGÉTICO Y ELÉCTRICO
Emisiones en el mundo de origen energético
19900
5
10
15
20
25
30
35
Gt CO2
2000 2010 2019
Economías avanzadas Resto Mundo
Fuente: IEA.
Emisiones del sector eléctrico en “Economías avanzadas”
1971 19800
7.500
15.000
0
4.000
8.000
TWh
Mt CO
2
1990 2000 2010 2019
TWh MtCO2
Fuente: IEA.
- 289 -
9
Cuadro 9.10 INDICADORES DE EMISIONES DE CO2 DE ORIGEN ENERGÉTICO POR PAÍSES EN UE Y OTROS
Año 2018
Intensidad (t CO2 equiv/ 106 euros de
PIB) (*)
Intensidad (t CO2 equiv/
tep de consumo
e. primaria) (*)
t CO2 equiv/ habitante (*)
UE28 218,11 2,15 6,94Alemania 216,98 2,38 8,79Austria 158,67 1,85 7,27Bélgica 281,83 2,44 11,96Bulgaria 761,05 2,28 5,62Chequia 497,41 2,39 9,91Chipre 389,34 3,57 10,54Croacia 326,80 1,99 4,02Dinamarca 118,34 2,05 6,41Eslovaquia 366,17 1,93 6,07Eslovenia 299,13 2,02 6,75España 245,56 2,35 6,76Estonia 985,73 4,12 18,93Finladia 199,33 1,37 8,71Francia 132,49 1,25 4,88Grecia 412,66 3,38 7,07Hungría 356,42 1,80 4,77Irlanda 120,75 2,85 9,03Italia 190,44 2,20 5,73Letonia 268,88 1,68 3,64Lituania 268,39 1,65 3,86Luxemburgo 178,86 2,76 20,64Malta 121,78 2,21 3,47Países Bajos 261,84 2,75 12,22Polonia 649,80 3,05 8,46Portugal 266,93 2,41 5,29Reino Unido 162,62 2,27 6,29Rumanía 351,77 2,16 3,43Suecia 95,14 0,90 4,72Otros PaísesBrasil 279,07 1,48 2,09China 817,96 2,88 6,66Estados Unidos 295,76 2,24 15,74India 1.076,51 3,06 1,83Islandia 159,14 0,56 10,98Japón 272,77 2,53 9,03Notuega 96,38 1,24 7,24Rusia 1.104,34 2,15 10,77Suiza 61,37 1,32 4,67
(*) Las emisiones consideradas reflejan sólo las producidas por las actividades de combustión por el consumo de petróleo, gas y carbón.Fuente: Foro Nuclear con datos de BP, Eurostat y otras fuentes.
- 290 -
Cuad
ro 9
.11
PR
OD
UCC
IÓN
Y R
ESER
VAS
DE
MA
TER
IALE
S ES
ENCI
ALE
S PA
RA
LA
TR
AN
SICI
ÓN
EN
ERG
ÉTIC
A
PRO
DU
CCIÓ
N D
E M
INA
S. A
ÑO
201
8PR
OD
UCC
IÓN
D %
CUO
TA D
EL T
OTA
L (%
)RE
SERV
AS
CUO
TA D
EL T
OTA
L (%
)RE
LACI
ÓN
R/
PCO
BALT
O.
Mile
s d
e t
Aus
tralia
4,7
-19,
03,
01.
200
18,3
255
Cong
o (R
ep. D
emoc
rat.)
111,
723
,770
,73.
400
51,8
30Cu
ba
4,5
-10,
22,
850
07,
611
2To
tal M
und
o15
8,1
13,9
100,
06.
569
100,
042
LITI
O.
Mile
s d
e t
de
cont
enid
o d
e Li
Arg
entin
a6,
28,
810
,02.
000
14,4
323
Aus
tralia
27,2
27,5
44,0
2.70
019
,499
Chile
16,0
6,6
25,9
8.00
057
,550
0Ch
ina
8,0
17,6
13,0
1.00
07,
212
5To
tal M
und
o61
,817
,610
0,0
13.9
1910
0,0
225
GRA
FITO
NA
TURA
L.
Mile
s d
e t
Bras
il (1
)95
,011
,810
,672
.000
23,5
758
Chin
a63
0,0
0,8
70,3
73.0
0023
,811
6M
ozam
biq
ue20
,06.
566,
72,
217
.000
5,5
850
Rusi
a17
,0-3
2,5
1,9
14.8
004,
887
1To
tal M
und
o89
5,6
3,5
100,
030
6.70
010
0,0
342
TIER
RAS
RARA
S.
Mile
s d
e t
(2)
Aus
tralia
18,6
7,5
11,1
3.40
02,
918
3Br
asil
1,0
-41,
20,
622
.000
18,8
22.0
00Ch
ina
120,
014
,372
,044
.000
37,7
367
Esta
dos
Uni
dos
15,0
s.d
.9,
01.
400
1,2
93In
dia
1,8
20,0
1,1
6.90
05,
93.
833
Rusi
a2,
70,
01,
617
.019
14,6
6.30
3To
tal M
und
o16
6,7
28,3
100,
011
6.74
910
0,0
701
R / P
= A
ños
(Res
erva
s d
ivid
ido
entre
pro
duc
ción
de
2018
).
Re
serv
as a
31.
12.1
8
s.d
.: si
n d
atos
(1)
Incl
uye
mat
eria
l ben
efici
ado
y en
viad
o d
irect
amen
te.
(2
) t e
qui
vale
ntes
de
óxid
o d
e Ti
erra
s Ra
ras.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
revi
ew o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
. No
se m
uest
ran
paí
ses
con
cuot
as d
e p
rod
ucci
ón y
rese
rvas
< 5
% q
ue s
í figu
ran
en la
s ta
bla
s or
igin
ales
.
- 291 -
9
Cuad
ro 9
.11
PR
OD
UCC
IÓN
Y R
ESER
VAS
DE
MA
TER
IALE
S ES
ENCI
ALE
S PA
RA
LA
TR
AN
SICI
ÓN
EN
ERG
ÉTIC
A
PRO
DU
CCIÓ
N D
E M
INA
S. A
ÑO
201
8PR
OD
UCC
IÓN
D %
CUO
TA D
EL T
OTA
L (%
)RE
SERV
AS
CUO
TA D
EL T
OTA
L (%
)RE
LACI
ÓN
R/
PCO
BALT
O.
Mile
s d
e t
Aus
tralia
4,7
-19,
03,
01.
200
18,3
255
Cong
o (R
ep. D
emoc
rat.)
111,
723
,770
,73.
400
51,8
30Cu
ba
4,5
-10,
22,
850
07,
611
2To
tal M
und
o15
8,1
13,9
100,
06.
569
100,
042
LITI
O.
Mile
s d
e t
de
cont
enid
o d
e Li
Arg
entin
a6,
28,
810
,02.
000
14,4
323
Aus
tralia
27,2
27,5
44,0
2.70
019
,499
Chile
16,0
6,6
25,9
8.00
057
,550
0Ch
ina
8,0
17,6
13,0
1.00
07,
212
5To
tal M
und
o61
,817
,610
0,0
13.9
1910
0,0
225
GRA
FITO
NA
TURA
L.
Mile
s d
e t
Bras
il (1
)95
,011
,810
,672
.000
23,5
758
Chin
a63
0,0
0,8
70,3
73.0
0023
,811
6M
ozam
biq
ue20
,06.
566,
72,
217
.000
5,5
850
Rusi
a17
,0-3
2,5
1,9
14.8
004,
887
1To
tal M
und
o89
5,6
3,5
100,
030
6.70
010
0,0
342
TIER
RAS
RARA
S.
Mile
s d
e t
(2)
Aus
tralia
18,6
7,5
11,1
3.40
02,
918
3Br
asil
1,0
-41,
20,
622
.000
18,8
22.0
00Ch
ina
120,
014
,372
,044
.000
37,7
367
Esta
dos
Uni
dos
15,0
s.d
.9,
01.
400
1,2
93In
dia
1,8
20,0
1,1
6.90
05,
93.
833
Rusi
a2,
70,
01,
617
.019
14,6
6.30
3To
tal M
und
o16
6,7
28,3
100,
011
6.74
910
0,0
701
R / P
= A
ños
(Res
erva
s d
ivid
ido
entre
pro
duc
ción
de
2018
).
Re
serv
as a
31.
12.1
8
s.d
.: si
n d
atos
(1)
Incl
uye
mat
eria
l ben
efici
ado
y en
viad
o d
irect
amen
te.
(2
) t e
qui
vale
ntes
de
óxid
o d
e Ti
erra
s Ra
ras.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
revi
ew o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
9).
Not
a d
el a
utor
. No
se m
uest
ran
paí
ses
con
cuot
as d
e p
rod
ucci
ón y
rese
rvas
< 5
% q
ue s
í figu
ran
en la
s ta
bla
s or
igin
ales
.
- 292 -
Cuad
ro 9
.12
PR
EVIS
ION
ES D
E EM
ISIO
NES
DE
CO2
DE
OR
IGEN
EN
ERG
ÉTIC
O S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
EN E
L M
UN
DO
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Emis
ione
s hi
stó
ricas
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
MtC
O2
2010
2018
2030
2040
2018
-40
Tota
l CO
230
.412
33.2
4337
.379
41.3
021,
0Ca
rbón
13.8
0814
.664
15.5
4816
.609
0,6
Petró
leo
10.5
4611
.446
12.9
0514
.053
0,9
Gas
6.05
77.
134
8.92
710
.639
1,8
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a12
.413
13.8
1814
.951
16.5
940,
8Ca
rbón
8.94
210
.066
10.8
3911
.813
0,7
Petró
leo
844
692
555
497
-1,5
Gas
2.62
73.
060
3.55
84.
284
1,5
En t
ota
l Co
nsum
o F
inal
16.3
6517
.809
20.5
0722
.561
1,1
Carb
ón4.
442
4.28
64.
441
4.53
90,
3Pe
tróle
o9.
079
10.1
6711
.745
12.9
031,
1d
el c
ual T
rans
por
te
6.78
37.
917
9.43
310
.597
1,3
del
cua
l Bun
kers
1.
121
1.29
31.
699
2.08
42,
2G
as2.
844
3.35
64.
321
5.11
81,
9
ESCE
NA
RIO
“PO
LÍTI
CAS
DEC
LARA
DA
S” (
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Tota
l CO
234
.860
35.5
89-6
,7-1
3,8
0,3
Carb
ón14
.343
13.8
91-7
,8-1
6,4
-0,2
Petró
leo
12.0
3112
.001
-6,8
-14,
60,
2G
as8.
486
9.69
7-4
,9-8
,91,
4G
ener
ació
n El
éctr
ica
13.7
7713
.834
-7,9
-16,
60,
0Ca
rbón
9.92
09.
641
-8,5
-18,
4-0
,2Pe
tróle
o52
641
8-5
,2-1
5,9
-2,3
Gas
3.33
23.
775
-6,4
-11,
91,
0En
To
tal C
ons
umo
Fin
al19
.286
19.8
95-6
,0-1
1,8
0,5
Carb
ón4.
163
4.01
2-6
,3-1
1,6
-0,3
Petró
leo
10.9
3511
.022
-6,9
-14,
60,
4d
el c
ual T
rans
por
te
8.75
88.
937
-7,2
-15,
70,
6d
el c
ual B
unke
rs
1.55
21.
772
-8,7
-15,
01,
4G
as4.
188
4.86
1-3
,1-5
,01,
7
- 293 -
9
Cuad
ro 9
.12
PR
EVIS
ION
ES D
E EM
ISIO
NES
DE
CO2
DE
OR
IGEN
EN
ERG
ÉTIC
O S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
EN E
L M
UN
DO
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Emis
ione
s hi
stó
ricas
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
MtC
O2
2010
2018
2030
2040
2018
-40
Tota
l CO
230
.412
33.2
4337
.379
41.3
021,
0Ca
rbón
13.8
0814
.664
15.5
4816
.609
0,6
Petró
leo
10.5
4611
.446
12.9
0514
.053
0,9
Gas
6.05
77.
134
8.92
710
.639
1,8
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a12
.413
13.8
1814
.951
16.5
940,
8Ca
rbón
8.94
210
.066
10.8
3911
.813
0,7
Petró
leo
844
692
555
497
-1,5
Gas
2.62
73.
060
3.55
84.
284
1,5
En t
ota
l Co
nsum
o F
inal
16.3
6517
.809
20.5
0722
.561
1,1
Carb
ón4.
442
4.28
64.
441
4.53
90,
3Pe
tróle
o9.
079
10.1
6711
.745
12.9
031,
1d
el c
ual T
rans
por
te
6.78
37.
917
9.43
310
.597
1,3
del
cua
l Bun
kers
1.
121
1.29
31.
699
2.08
42,
2G
as2.
844
3.35
64.
321
5.11
81,
9
ESCE
NA
RIO
“PO
LÍTI
CAS
DEC
LARA
DA
S” (
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Tota
l CO
234
.860
35.5
89-6
,7-1
3,8
0,3
Carb
ón14
.343
13.8
91-7
,8-1
6,4
-0,2
Petró
leo
12.0
3112
.001
-6,8
-14,
60,
2G
as8.
486
9.69
7-4
,9-8
,91,
4G
ener
ació
n El
éctr
ica
13.7
7713
.834
-7,9
-16,
60,
0Ca
rbón
9.92
09.
641
-8,5
-18,
4-0
,2Pe
tróle
o52
641
8-5
,2-1
5,9
-2,3
Gas
3.33
23.
775
-6,4
-11,
91,
0En
To
tal C
ons
umo
Fin
al19
.286
19.8
95-6
,0-1
1,8
0,5
Carb
ón4.
163
4.01
2-6
,3-1
1,6
-0,3
Petró
leo
10.9
3511
.022
-6,9
-14,
60,
4d
el c
ual T
rans
por
te
8.75
88.
937
-7,2
-15,
70,
6d
el c
ual B
unke
rs
1.55
21.
772
-8,7
-15,
01,
4G
as4.
188
4.86
1-3
,1-5
,01,
7
(Con
tinúa
)
- 294 -
ESCE
NA
RIO
“D
ESA
RRO
LLO
SO
STEN
IBLE
” (*
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2030
2040
2030
2040
2018
-40
Tota
l CO
225
.181
15.7
96-3
2,6
-61,
8-3
,3Ca
rbón
8.28
13.
424
-46,
7-7
9,4
-6,4
Petró
leo
9.43
66.
433
-26,
9-5
4,2
-2,6
Gas
7.46
46.
032
-16,
4-4
3,3
-0,8
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a8.
460
3.78
0-4
3,4
-77,
2-5
,7Ca
rbón
5.12
61.
552
-52,
7-8
6,9
-8,1
Petró
leo
325
200
-41,
4-5
9,8
-5,5
Gas
3.00
92.
123
-15,
4-5
0,4
-1,6
En T
ota
l Co
nsum
o F
inal
15.3
4411
.037
-25,
2-5
1,1
-2,2
Carb
ón2.
964
1.74
9-3
3,3
-61,
5-4
,0Pe
tróle
o8.
684
5.96
4-2
6,1
-53,
8-2
,4d
el c
ual T
rans
por
te
6.97
64.
747
-26,
0-5
5,2
-2,3
del
cua
l Bun
kers
1.
187
990
-30,
1-5
2,5
-1,2
Gas
3.69
63.
324
-14,
5-3
5,1
0,0
(1) T
asa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%.
(*
) En
este
esc
enar
io, e
l mun
do
de
la e
nerg
ía c
ontin
ua p
or la
“sen
da”
act
ual,
sin c
amb
ios
adic
iona
les
en s
us p
olíti
cas.
(**)
El E
sce-
nario
de
Polít
icas
Dec
lara
das
inco
rpor
a la
s in
tenc
ione
s y
obje
tivos
que
ya
han
sido
anun
ciad
os. Q
uier
e re
fleja
r en
don
de
va a
est
ar e
l sec
tor d
e la
ene
rgía
en
las
pró
xim
as d
écad
as d
e ac
uerd
o co
n la
s ini
ciat
ivas
pol
ítica
s ya
anun
ciad
as. L
a d
eman
da
de
ener
gía
se c
onsid
era
que
cre
ce a
l 1%
anu
al h
asta
204
0. La
s em
ision
es si
guen
cre
cien
do
hast
a d
esp
ués d
e 20
40.
(*
**) E
l Esc
enar
io
de
Des
arro
llo S
oste
nib
le tr
aza
un c
amin
o p
ara
alca
nzar
com
ple
tam
ente
los o
bje
tivos
de
ener
gía
sost
enib
le, r
equi
riend
o ca
mb
ios e
xten
sivos
y rá
pid
os e
n to
das
las á
reas
del
sist
ema
ener
getic
o.
Se a
linea
con
las
ind
icac
ione
s d
el A
cuer
do
de
París
par
a m
ante
ner e
l inc
rem
ento
de
tem
per
atur
a “b
ien
por
deb
ajo
de
2ºC
con
esfu
erzo
s p
ara
limita
rlo a
1,5
º” y
cum
ple
con
los
obje
tivos
del
ac
ceso
uni
vers
al a
ser
vici
os e
nerg
étic
os y
de
un a
ire m
ás li
mp
io. L
a am
plit
ud d
e la
s ne
cesid
ades
mun
dia
les
exig
e so
luci
ones
com
ple
jas,
no
simp
les
ni s
enci
llas.
Las
red
ucci
ones
drá
stic
as d
e em
ision
es s
e co
nsig
uen
en to
dos
los
ámb
itos
grac
ias
a la
col
abor
ació
n d
e m
últip
les
fuen
tes
ener
gétic
as y
tecn
olog
ías,
resu
ltand
o en
ser
vici
os e
nerg
étic
os e
ficie
ntes
y e
conó
mic
os p
ara
tod
os.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
9 (IE
A).
Not
a d
el a
utor
. Las
em
isio
nes
tota
les
y p
or g
ener
ació
n el
éctri
ca q
ue fi
gura
n en
el e
scen
ario
de
Des
arro
llo S
oste
nib
le p
ara
2040
son
alg
o m
enor
es q
ue la
sum
a ar
itmét
ica
de
las
dis
tinta
s fu
ente
s. E
sas
dife
renc
ias
son
resp
ectiv
amen
te d
e 93
y 9
5 M
tCO
2.
(Con
tinua
ción
)
- 295 -
9
Cuadro 9.13 EMISIONES DE CO2 SEGÚN ESCENARIOS Y REDUCCIONES SEGÚN TECNOLOGÍAS
EMISIONES EN Mt eq. DE CO2 2018 2030 2040Políticas actuales 33.243 37.379 41.302Escenario políticas declaradas 33.243 34.680 35.589Escenario desarrollo sostenible 33.243 25.181 15.796
COLABORACIÓN EN LA REDUCCIÓN DE EMISIONES DE “ESCENARIO POLÍTICAS DECLARADAS” A “ESCENARIO DESARROLLO SOSTENI-BLE” EN 2030 Y EN 2040 (*)
ÁREA EN GRÁFICA 2030 2040
Eficiencia (1) 3.533 7.224Energías renovables (2) 3.049 6.235Cambios a combustibles menos emisores
(3) 774 1.583
Energía nuclear (4) 290 594Captura y almacenamiento de carbono
(5) 871 1.781
Otros (6) 1.161 2.375TOTAL Mt eq. CO2 9.679 19.793
8.000
2018 2030 2040 2050
14.000
16.000
18.000
20.000
22.000
24.000
26.000
28.000
30.000
32.000
34.000
36.000
10.000
12.000
38.000
Mill
ones
de
t de
CO2
eq.
Políticas Declaradas Desarrollo sostenible
(1)
(2)
(4) (5) (6)
(3)
Fuente: World Energy Outlook 2019 (IEA) y Foro Nuclear.
- 296 -
Cuad
ro 9
.14
ESTI
MA
CIO
NES
DE
CALE
NTA
MIE
NTO
CO
NTI
NEN
TAL
Y D
E VA
RIA
CIO
NES
DEL
NIV
EL D
EL M
AR
SEG
ÚN
ES
CEN
AR
IOS
Forz
amie
nto
Rad
iativ
o y
emis
ione
s d
e CO
2 acu
mul
adas
par
a 20
12-2
100
segú
n es
cena
rios
RCP
(*)
Forz
. Rad
iat.
GtC
GtC
O2
Esc
enar
io
w/m
2 en
210
0 M
edia
R
ango
M
edia
R
ango
RCP
2,6
2,6
270
140
a 4
10
990
510
a 1
505
RCP
4,5
4,5
780
595
a 1
005
2860
218
0 a
3690
R
CP6,
0 6
1060
840
a 1
250
3885
308
0 a
4585
R
CP8,
5 8,
516
85 1
415
a 19
10
6180
518
5 a
7005
Pr
oyec
ción
del
cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n la
sup
erfic
ie y
de
la e
leva
ción
med
ia m
und
ial d
el n
ivel
del
mar
par
a m
edia
dos
y
final
es d
el s
iglo
XXI
, en
rela
ción
con
el p
erío
do
de
refe
renc
ia 1
986-
2005
.
2046
-206
520
81-2
100
Cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n su
per
ficie
(en
ºC)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 1
0,4
a 1
,6
1 0
,3 a
1,7
R
CP4,
5 1,
4 0
,9 a
2,0
1,
8 1
,1 a
2,6
R
CP6,
0 1,
3 0
,8 a
1,8
2,
2 1
,4 a
3,1
R
CP8,
5 2
1,4
a 2
,6
3,7
2,6
a 4
,8
Elev
ació
n m
edia
mun
dia
l d
el n
ivel
del
mar
(en
m
etro
s)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 0,
24 0
,17
a 0,
32
0,4
0,2
6 a
0,55
R
CP4,
5 0,
26 0
,19
a 0,
33
0,47
0,3
2 a
0,63
R
CP6,
0 0,
25 0
,18
a 0,
32
0,48
0,3
3 a
0,63
R
CP8,
5 0,
3 0
,22
a 0,
38
0,63
0,4
5 a
0,82
(*
) Re
pre
sent
ativ
e Co
ncen
tratio
ns P
athw
ay.
(*
*) R
ango
s d
e lo
s m
odel
os 5
% -
95%
. Fo
rzam
ient
o ra
dia
tivo
= D
eseq
uilib
rio té
rmic
o.
1
giga
tone
lad
a d
e ca
rbon
o =
1 G
tC =
1015
gra
mos
de
carb
ono,
eq
uiva
lent
e a
3,66
7 G
tCO
2.Fu
ente
: Cam
bio
Clim
átic
o 20
13. B
ases
Fís
icas
. 201
3 G
rup
o In
terg
uber
nam
enta
l de
exp
erto
s so
bre
el C
amb
io C
limát
ico
(IPCC
).O
rgan
izac
ión
Met
eoro
lógi
ca M
und
ial (
OM
M)
y P
rogr
ama
de
las
Nac
ione
s U
nid
as p
ara
el M
edio
Am
bie
nte
(PN
UM
A).
- 297 -
9
Cuad
ro 9
.14
ESTI
MA
CIO
NES
DE
CALE
NTA
MIE
NTO
CO
NTI
NEN
TAL
Y D
E VA
RIA
CIO
NES
DEL
NIV
EL D
EL M
AR
SEG
ÚN
ES
CEN
AR
IOS
Forz
amie
nto
Rad
iativ
o y
emis
ione
s d
e CO
2 acu
mul
adas
par
a 20
12-2
100
segú
n es
cena
rios
RCP
(*)
Forz
. Rad
iat.
GtC
GtC
O2
Esc
enar
io
w/m
2 en
210
0 M
edia
R
ango
M
edia
R
ango
RCP
2,6
2,6
270
140
a 4
10
990
510
a 1
505
RCP
4,5
4,5
780
595
a 1
005
2860
218
0 a
3690
R
CP6,
0 6
1060
840
a 1
250
3885
308
0 a
4585
R
CP8,
5 8,
516
85 1
415
a 19
10
6180
518
5 a
7005
Pr
oyec
ción
del
cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n la
sup
erfic
ie y
de
la e
leva
ción
med
ia m
und
ial d
el n
ivel
del
mar
par
a m
edia
dos
y
final
es d
el s
iglo
XXI
, en
rela
ción
con
el p
erío
do
de
refe
renc
ia 1
986-
2005
.
2046
-206
520
81-2
100
Cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n su
per
ficie
(en
ºC)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 1
0,4
a 1
,6
1 0
,3 a
1,7
R
CP4,
5 1,
4 0
,9 a
2,0
1,
8 1
,1 a
2,6
R
CP6,
0 1,
3 0
,8 a
1,8
2,
2 1
,4 a
3,1
R
CP8,
5 2
1,4
a 2
,6
3,7
2,6
a 4
,8
Elev
ació
n m
edia
mun
dia
l d
el n
ivel
del
mar
(en
m
etro
s)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 0,
24 0
,17
a 0,
32
0,4
0,2
6 a
0,55
R
CP4,
5 0,
26 0
,19
a 0,
33
0,47
0,3
2 a
0,63
R
CP6,
0 0,
25 0
,18
a 0,
32
0,48
0,3
3 a
0,63
R
CP8,
5 0,
3 0
,22
a 0,
38
0,63
0,4
5 a
0,82
(*
) Re
pre
sent
ativ
e Co
ncen
tratio
ns P
athw
ay.
(*
*) R
ango
s d
e lo
s m
odel
os 5
% -
95%
. Fo
rzam
ient
o ra
dia
tivo
= D
eseq
uilib
rio té
rmic
o.
1
giga
tone
lad
a d
e ca
rbon
o =
1 G
tC =
1015
gra
mos
de
carb
ono,
eq
uiva
lent
e a
3,66
7 G
tCO
2.Fu
ente
: Cam
bio
Clim
átic
o 20
13. B
ases
Fís
icas
. 201
3 G
rup
o In
terg
uber
nam
enta
l de
exp
erto
s so
bre
el C
amb
io C
limát
ico
(IPCC
).O
rgan
izac
ión
Met
eoro
lógi
ca M
und
ial (
OM
M)
y P
rogr
ama
de
las
Nac
ione
s U
nid
as p
ara
el M
edio
Am
bie
nte
(PN
UM
A).
Cuadro 9.15 FACTORES DE EMISIÓN DE CO2 PARA USOS TÉRMICOS Y GENERACIÓN ELÉCTRICA
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Gasolina 2,9 3,19Gasóleo A y B 3,06 3,42Gas natural (GN) 2,34 2,51Biodiésel neutro neutroBioetanol neutro neutroGases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86Butano 2,72 2,86Propano 2,67 2,8Queroseno 3,01 3,37Biogás neutro neutro
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Hulla 4,23 4,81Lignito negro 4,16 4,73Carbón para coque 4,4 5,01Biomasa agrícola neutro neutroBiomasa forestal neutro neutroCoque de petróleo 4,12 5,84Gas de coquerías 1,81 2,06Gasóleo C 3,06 3,42Fuelóleo 3,18 3,53Gas Natural (GN) 2,34 2,51Gases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86Gas de refinerías 2,3 2,59
GENERACIÓN ELÉCTRICAEN BORNAS DE CENTRAL
EN PUNTO DE CONSUMO (BT)
tCO2/MWh tCO2/MWh Hulla+ antracita 1,06 1,21Lignito Pardo 0,93 1,06Lignito negro 1,00 1,14Hulla importada 0,93 1,06Nuclear 0,00 0,00Ciclo Combinado 0,37 0,42Hidroeléctrica 0,00 0,00Cogeneración MCI 0,44 0,50Cogeneración TG 0,36 0,41Cogeneración TV 0,43 0,49Cogeneración CC 0,34 0,39Eólica, Fotovoltaica 0,00 0,00Solar termoeléctrica 0,00 0,00Biomasa eléctrica 0,00 0,00Biogás 0,00 0,00RSU (FORSU 24,88%) (3) 0,25 0,29Centrales de fuelóleo 0,74 0,85Gas siderúrgico 0,72 0,82
Electricidad Baja tensión (sector doméstico)
0,31 0,35tCO2/MWh generado neto tCO2/MWh final
3,56 4,05tCO2/tep generado neto tCO2/tep final
(1) Factor de emisión sin considerar pérdidas en las transformaciones para la obtención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(2) Factor de emisión considerando pérdidas en las transformaciones para la obtención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(3)Fracción Orgánica de Residuos Sólidos Urbanos del 24,88% (FORSU=24,88%).Datos utilizados en los cálculos internos de IDAE.Fuente: IDAE.
- 298 -
Cuad
ro 9
.16
AVA
NCE
202
0. E
MIS
ION
ES D
E CO
2 A
SOCI
AD
AS
A L
A G
ENER
ACI
ÓN
ELÉ
CTR
ICA
EN
ESP
AÑ
A
Dat
os p
rovi
siona
les
a 3.
6.20
tCO
21.
1.20
a 3
1.5.
20D
%A
ño m
óvi
l (h
asta
31.
5.20
)D
%
Carb
ón2.
639.
665
-65,
97.
277.
140
-77,
1
Fuel
+ G
as (
1)1.
367.
270
-30,
34.
050.
609
-22,
8
Cicl
o co
mb
inad
o (2
)5.
263.
613
-14,
820
.271
.492
44,6
Coge
nera
ción
4.06
0.30
9-1
5,9
10.4
86.2
67-7
,6
Resi
duo
s no
reno
vab
les
288.
283
24,5
590.
139
2,4
Tota
l13
.619
.139
-35,
042
.675
.646
-32,
2
tCO
2 eq
./MW
h0,
13-3
1,3
0,17
-31,
4
(1) E
n el
sis
tem
a el
éctri
co d
e Ba
lear
es y
Can
aria
s se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es.
(2) I
nclu
ye fu
ncio
nam
ient
o en
cic
lo a
bie
rto. E
n el
sis
tem
a el
éctri
co d
e Ca
naria
s ut
iliza
gas
oil c
omo
com
bus
tible
prin
cip
al.
D %
: Var
iaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to id
éntic
o p
erío
do
del
año
ant
erio
r.Fu
ente
: REE
y F
oro
Nuc
lear
.
- 299 -
10. UNIDADES Y ACRÓNIMOS
Metodología y unidades utilizadas10.1 Factores de conversión de consumo o producción
a energía primaria .................................................. 30410.2 Unidades de energía térmica .............................. 30710.3 Macrounidades de energía ................................. 30810.4 Sistema internacional de unidades y unidades
derivadas ............................................................. 30910.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ............... 31210.6 Unidades de temperatura ................................... 31210.7 Equivalencias entre unidades británicas y
métricas .............................................................. 31310.8 Acrónimos utilizados en esta publicación .... 316
Págs.
UNIDADES Y ACRÓNIMOS
- 301 -
10
METODOLOGÍA Y UNIDADES UTILIZADAS
La Agencia Internacional de la Energía (AIE) expresa sus balances de energía en una unidad común que es la tonelada equivalente de pe-tróleo (tep). Una tep se define como 107 kcal.
En el Sistema Internacional de unidades (S.I.) la unidad es el julio (J). Por tanto es interesante recordar las equivalencias básicas a julios:
Equivalencia de distintas unidades con el S.I.
Unidades Equivalencia
Julio 1 J (unidad básica)
Terajulio (TJ) 1012 J
caloria (cal) 4,1868 J
kilovatio-hora kWh) 3,6*106 J
termia (te) 4,1868*106 J
tonelada equivalente de petróleo (tep) 4,1868*1010 J
tonelada equivalente de carbón (tec) 2,93076*1010 J
bcm (109 m3) de gas natural 4,1868*1016 J
British Thermal Unit (BTU) 1.055,05585262 J
ENERGÍA ELÉCTRICA
Energía hidráulica, eólica y fotovoltaica. La energía hidráulica reco-ge la producción bruta de energía hidroélectrica primaria, es decir, sin contabilizar la energía eléctrica procedente de las centrales de bom-beo. Para la eólica y la fotovoltaica, se recoge la producción eléctrica bruta. En la metodología empleada, su conversión a tep se hace en base a la energía contenida en la electricidad generada, es decir:
1 MWh = 0,086 tep (ver tabla encabezado del texto con las equivalencias a Julios)
En energía térmica (carbón, petróleo, gas natural, nuclear) su con-versión a energía primaria en tep se hace considerando el rendimiento medio de una central de cada tecnología como se indica a continua-ción.
Carbón. Comprende los distintos tipos de carbón (hulla, antracita, lignito negro y lignito pardo), así como productos derivados (aglo-merados, coque, etc). En el consumo final de carbón se incluye el consumo final de gas de horno alto y de gas de coquería. El consumo primario de carbón recoge, además del consumo final, los consumos en el sector transformador (generación eléctrica, coquerías, resto de sectores energéticos) y las pérdidas. Los datos de los combustibles sólidos se expresan en miles de toneladas métricas indicando tanto el poder calorífico superior real (pcs) como el inferior (pci). El factor que se utiliza considera un rendimiento del 35,8% y es:
1 MWh (carbón) = 0,2402 tep
- 302 -
Petróleo. Comprende:
— Petróleo crudo, productos intermedios y condensados de gas natural.
— Productos petrolíferos incluidos los gases licuados del petróleo (GLP) y gas de refinería.
El consumo final, en el sector transporte, comprende todo el sumi-nistro a aviación, incluyendo a compañías extranjeras. En cambio los combustibles de barcos (bunkers) tanto nacionales como extranjeros, para transporte internacional, se asimilan a una exportación, no inclu-yéndose en el consumo nacional.
A pesar de su casi eliminación en España como combustible para ge-neración eléctrica, se indica, a título de referencia que el factor que se utiliza considera un rendimiennto del 39,4% y es:
1 MWh (combustible líquido) = 0,2183 tep
Gas. En consumo final incluye el gas natural y gas manufacturado pro-cedente de cualquier fuente. En consumo primario incluye únicamen-te gas natural, consumido directamente o manufacturado.
Los datos sobre el gas natural se pueden expresar en dos unidades: de energía, en TJ (ver tabla anterior) o de volumen, en millones de metros cúbicos o en bcm (ver tabla anterior), indicando el poder calorífico superior real (pcs). El factor que se utiliza para los ciclos combinados considera, un rendimiennto del 50,8 % y es:
1 MWh (ciclo combinado gas) = 0,1693 tep
Resulta útil disponer de equivalencias entre el gas natural licuado o LNG (estado para el transporte marítimo) y el gas natural (NG). El LNG se vende en kg a 3.000 psig (204 atm) y se compra en m3 a 8 psig (0,54 atm.). La densidad del NG en promedio es de 0,8 kg/m3. Para convertirlo se puede usar la equivalencia:
1 ton de LNG <> 48.700cuft de NG <> 1.378 m3 de NG
Notas:
— Psig. Libra por pulgada cuadrada. Unidad anglosajona de pre-sión. 14,7 psig <> 1 Atmósfera
— Cuft. Pie cúbico. Unidad anglosajona de volúmen. 1 cuft <> 0,0283 m3
Energía nuclear. Recoge la producción bruta de energía eléctrica de origen nuclear. Su conversión a tep se hace considerando como ren-dimiento medio de una central nuclear 33%, por lo que:
1 MWh (nuclear) = 0,2606 tep
Electricidad: Su transformación a tep, tanto en el caso de consumo final directo como en el saldo de comercio exterior se hace con la equivalencia 1 MWh = 0,086 tep (ver tabla anterior de equivalencias básicas a Julios)
El consumo de energía primaria se calcula suponiendo que las centra-les eléctricas mantienen el rendimiento medio del año anterior. Salvo
- 303 -
10
en el caso de electricidad o de grandes consumidores (generación eléctrica, siderurgia, cemento, etc.) en que se contabilizan los consu-mos reales. En el resto se consideran como tales las ventas o entregas de las distintas energías, que pueden no coincidir con los consumos debido a las posibles variaciones de existencias, que en períodos cortos de tiempo pueden tener relevancia.
Fuentes:
— Agencia Internacional de la Energía. Conversión energía final y primaria
— IDAE. Factores conversión energía final, energía primaria y emisión CO
2
— Foro Nuclear
- 304 -
Cuad
ro 1
0.1
FACT
OR
ES D
E CO
NVE
RSI
ÓN
DE
CON
SUM
O O
PR
OD
UCC
IÓN
A E
NER
GÍA
PR
IMA
RIA
CARB
URA
NTE
S
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
LEN
ERG
ÍA P
RIM
ARI
A (
1)
tep
Den
sid
ad E
nerg
étic
ate
pM
Wh
Gas
olin
a1
1.29
0l/t
ep1,
1012
,79
Gas
óleo
A y
B1
1.18
1l/t
ep1,
1213
,03
Gas
nat
ural
(G
N)
191
0N
m3/
tep
1,07
12,4
4Bi
odie
sel
11.
267
l/tep
1,24
14,4
2Bi
oeta
nol
11.
968
l/tep
1,70
19,7
7G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)1
1.76
3l/t
ep1,
0512
,21
Que
rose
no1
1.21
3l/t
ep1,
1213
,03
COM
BUST
IBLE
S
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
LEN
ERG
ÍA P
RIM
ARI
A (
1)
tep
Den
sid
ad E
nerg
étic
ate
pM
Wh
Hul
la1
2,01
t/te
p
1,14
13,2
6Li
gnito
neg
ro1
3,14
t/te
p
1,14
13,2
6Ca
rbón
par
a co
que
11,
45 t/
tep
1,
1413
,26
Biom
asa
agríc
ola
13,
34 t/
tep
1,
2514
,54
Biom
asa
fore
stal
12,
87 t/
tep
1,
2514
,54
Coq
ue d
e p
etró
leo
11,
29 t/
tep
1,
4216
,51
Gas
de
coq
uería
s1
1,08
t/te
p
1,14
13,2
6G
asól
eo C
11.
092
l/te
p
1,12
13,0
3Fu
elól
eo1
1.12
6 l/
tep
1,
1112
,91
Gas
Nat
ural
(G
N)
191
0 N
m3/
tep
1,
0712
,44
Gas
es L
icua
dos
del
Pet
róle
o (G
LP)
11.
763
l/te
p
1,05
12,2
1Bu
tano
11.
670
l/te
p
1,05
12,2
1Pr
opan
o1
1.74
8 l/
tep
1,
0512
,21
Gas
de
refin
ería
s1
0,85
t/te
p
1,12
13,0
3
ELEC
TRIC
IDA
D
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Carb
ón1
0,08
62,
790,
243,
040,
26N
ucle
ar
10,
086
3,03
0,26
3,31
0,28
Cicl
o Co
mb
inad
o
10,
086
1,97
0,17
2,15
0,18
Hid
roel
éctri
ca
10,
086
1,00
0,09
1,09
0,09
Coge
nera
ción
MCI
A (
2)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón T
G (
3)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón T
V (
4)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón C
C (
5)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Eó
lica,
Fot
ovol
taic
a
10,
086
1,00
0,09
1,09
0,09
Sola
r ter
moe
léct
rica
10,
086
4,57
0,39
4,98
0,43
- 305 -
10Cuad
ro 1
0.1
FACT
OR
ES D
E CO
NVE
RSI
ÓN
DE
CON
SUM
O O
PR
OD
UCC
IÓN
A E
NER
GÍA
PR
IMA
RIA
CARB
URA
NTE
S
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
LEN
ERG
ÍA P
RIM
ARI
A (
1)
tep
Den
sid
ad E
nerg
étic
ate
pM
Wh
Gas
olin
a1
1.29
0l/t
ep1,
1012
,79
Gas
óleo
A y
B1
1.18
1l/t
ep1,
1213
,03
Gas
nat
ural
(G
N)
191
0N
m3/
tep
1,07
12,4
4Bi
odie
sel
11.
267
l/tep
1,24
14,4
2Bi
oeta
nol
11.
968
l/tep
1,70
19,7
7G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)1
1.76
3l/t
ep1,
0512
,21
Que
rose
no1
1.21
3l/t
ep1,
1213
,03
COM
BUST
IBLE
S
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
LEN
ERG
ÍA P
RIM
ARI
A (
1)
tep
Den
sid
ad E
nerg
étic
ate
pM
Wh
Hul
la1
2,01
t/te
p
1,14
13,2
6Li
gnito
neg
ro1
3,14
t/te
p
1,14
13,2
6Ca
rbón
par
a co
que
11,
45 t/
tep
1,
1413
,26
Biom
asa
agríc
ola
13,
34 t/
tep
1,
2514
,54
Biom
asa
fore
stal
12,
87 t/
tep
1,
2514
,54
Coq
ue d
e p
etró
leo
11,
29 t/
tep
1,
4216
,51
Gas
de
coq
uería
s1
1,08
t/te
p
1,14
13,2
6G
asól
eo C
11.
092
l/te
p
1,12
13,0
3Fu
elól
eo1
1.12
6 l/
tep
1,
1112
,91
Gas
Nat
ural
(G
N)
191
0 N
m3/
tep
1,
0712
,44
Gas
es L
icua
dos
del
Pet
róle
o (G
LP)
11.
763
l/te
p
1,05
12,2
1Bu
tano
11.
670
l/te
p
1,05
12,2
1Pr
opan
o1
1.74
8 l/
tep
1,
0512
,21
Gas
de
refin
ería
s1
0,85
t/te
p
1,12
13,0
3
ELEC
TRIC
IDA
D
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Carb
ón1
0,08
62,
790,
243,
040,
26N
ucle
ar
10,
086
3,03
0,26
3,31
0,28
Cicl
o Co
mb
inad
o
10,
086
1,97
0,17
2,15
0,18
Hid
roel
éctri
ca
10,
086
1,00
0,09
1,09
0,09
Coge
nera
ción
MCI
A (
2)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón T
G (
3)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón T
V (
4)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Co
gene
raci
ón C
C (
5)1
0,08
61,
860,
161,
950,
17Eó
lica,
Fot
ovol
taic
a
10,
086
1,00
0,09
1,09
0,09
Sola
r ter
moe
léct
rica
10,
086
4,57
0,39
4,98
0,43
(Con
tinúa
)
- 306 -
ELEC
TRIC
IDA
D
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Biom
asa
eléc
trica
10,
086
3,03
0,26
3,31
0,28
Biog
ás1
0,08
62,
790,
243,
040,
26RS
U (
FORS
U 2
4,88
%)
(6)
10,
086
2,88
0,25
3,14
0,27
Prod
ucto
s p
etro
lífer
os1
0,08
62,
540,
222,
770,
24En
ergí
a El
éctri
ca (
Gen
eral
)1
0,08
60,
180,
19te
p p
rimar
io /M
Wh
gene
rad
o ne
tote
p p
rimar
io /M
Wh
final
2,06
2,25
MW
h p
rimar
io /M
Wh
gene
rad
o ne
toM
Wh
prim
ario
/MW
h fin
alE.
E. B
aja
tens
ión
(sec
tor
dom
éstic
o)1
0,08
60,
180,
20te
p p
rimar
io /M
Wh
gene
rad
o ne
tote
p p
rimar
io /M
Wh
final
2,06
2,35
MW
h p
rimar
io /M
Wh
gene
rad
o ne
toM
Wh
prim
ario
/MW
h fin
al
(1)
Incl
uye
pér
did
as e
n tra
nsfo
rmac
ione
s p
ara
obte
ner e
l com
bus
tible
o c
arb
uran
te y
su
trans
por
te.
(2)
MCI
A: M
otor
de
com
bus
tión
inte
rna
alte
rnat
ivo.
(3)
TG: T
urb
ina
de
Gas
.(4
) TV
: Tur
bin
a d
e va
por
.(5
) CC
: Cic
lo C
omb
inad
o.(6
) Fr
acci
ón o
rgán
ica
de
R.S.
U.
Fuen
te: I
DA
E (
Dat
os u
tiliz
ados
en
los
cálc
ulos
inte
rnos
de
IDA
E) y
For
o N
ucle
ar.
(Con
tinua
ción
)
- 307 -
10Cuad
ro 1
0.2
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
TÉR
MIC
A
C ↓
F →
tec
tep
MW
h
térm
ico
Gca
l ó
103
term
ia10
6 Bt
ub
arril
p
etró
leo
103
m3
gas
GJ
tec
10,
78,
147
27,8
50,
729
,31
tep
1,42
81
11,6
310
39,7
7,14
141
,87
MW
h té
rmic
o0,
123
0,08
61
0,86
3,41
0,61
0,08
63,
61G
cal ó
103 t
erm
ia0,
143
0,1
1,16
51
3,97
0,61
40,
14,
187
106 B
tu0,
036
0,02
50,
293
0,25
21
0,18
40,
025
1,05
5b
arril
pet
róle
o0,
20,
141,
639
1,62
85,
431
0,14
5,86
103 m
3 gas
1,42
81
11,6
310
39,7
7,14
141
,87
GJ
0,03
40,
024
0,27
70,
239
0,94
80,
171
0,02
391
Mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
colu
mna
“C”
, se
mul
tiplic
an p
or e
l coe
ficie
nte
de
la ta
bla
par
a ex
pre
sarla
s en
uni
dad
es d
e la
fila
“F”
.Pa
ra c
onve
rtir b
arril
de
pet
róle
o a
tone
lad
a d
e p
etró
leo
equi
vale
ntes
se
usa
la e
qui
vale
ncia
: 1 b
oe <
>0,
14 to
eFu
ente
: For
o N
ucle
ar
- 308 -
Cuad
ro 1
0.3
MA
CRO
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
C ↓
F →
Mte
cM
tep
TWh
el
éctr
ico
*Ec
al ó
10
12 t
erm
ia**
Qua
d ó
10
15 B
tu10
6 b
arril
p
etró
leo
109
m3
gas
EJM
tec
10,
73,
139
0,00
70,
0277
85
0,7
0,02
931
Mte
p1,
428
14,
484
0,01
0,03
969
7,14
10,
0418
7TW
h el
éctri
co(*
*)0,
3184
0,22
31
0,00
223
0,00
8851
1,59
20,
223
0,00
9337
Ecal
ó 1
012 te
rmia
(***
)14
2,8
100
448,
41
3,96
971
410
04,
1868
Qua
d ó
1015
Btu
35,9
8625
,211
30,
252
117
9,93
25,2
1,05
5110
6 bar
ril p
etró
leo
0,2
0,14
0,62
80,
0014
0,00
5559
10,
140,
0058
6410
9 m3 g
as1,
428
14,
484
0,01
0,03
969
7,14
10,
0418
7EJ
34,1
0723
,88
107,
10,
2388
0,94
798
170,
5423
,885
1
(**)
La
pro
duc
ción
de
1 TW
h el
éctri
co, e
n un
a ce
ntra
l tér
mic
a d
e ca
rbón
con
un
rend
imie
nto
de
35,8
% (
IDA
E), r
equi
ere
com
bus
tible
con
un
cont
enid
o en
ergé
tico
de
0,24
Mte
p
ó 1,
29 x
10-2
EJ.
Aná
loga
men
te s
e ca
lcul
an la
s d
emás
eq
uiva
lenc
ias.
1 T
Wh
mec
ánic
o o
térm
ico
equi
vale
a 3
,6 x
10-3
EJ.
(***
) La
term
ia b
ritán
ica
(the
rm)
equi
vale
a 1
00.0
00 B
tuM
agni
tud
es e
xpre
sad
as e
n un
idad
es d
e co
lum
na “
C”, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en u
nid
ades
de
la fi
la “
F”.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
el I
D A
E
- 309 -
10
Cuadro 10.4 SISTEMA INTERNACIONAL DE UNIDADES Y UNIDADES DERIVADAS
Unidades básicas
MagnitudUnidad
(español)Unidad
(internacional) SímboloLongitud metro metre mMasa kilogramo kilogram kgTiempo, duración segundo second sCorriente eléctrica amperio ampere ATemperatura termodinámica
kelvin kelvin K
Cantidad de sustancia mol mole molIntensidad luminosa candela candela cdUnidades derivadas
Magnitud Unidad (español)
Unidad (internacional)
Símbolo
Ángulo plano radián radian radÁngulo sólido estereorradián steradian srFrecuencia hercio hertz HzFuerza newton newton NPresión, tensión pascal pascal PaEnergía, trabajo, cantidad de calor
julio joule J
Potencia, flujo ener-gético
vatio watt W
Carga eléctrica, canti-dad de electricidad
culombio coulomb C
Diferencia de poten-cial eléctrico, fuerza electromotriz
voltio volt V
Capacidad eléctrica faradio farad FResistencia eléctrica ohmio ohm ΩConductancia eléctrica siemens siemens SFlujo magnético weber weber WbDensidad de flujo magnético
tesla tesla T
Inductancia henrio henry HTemperatura celsius grado celsius degree celsius °CFlujo luminoso lumen lumen lmIluminancia lux lux lxActividad catalítica katal katal kat
(Continúa)
- 310 -
Uni
dad
es e
spec
iale
s em
ple
adas
en
el c
amp
o n
ucle
ar
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
bec
que
rel
bec
que
rel
Bqs-1
Dos
is a
bso
rbid
a, e
nerg
ía m
ásic
a (c
omun
icad
a), k
erm
agr
aygr
ayG
yJ/
kg
Dos
is e
qui
vale
nte
(*),
dos
is
equi
vale
nte
amb
ient
al, d
osis
eq
uiva
lent
e d
irecc
iona
l, d
osis
eq
uiva
lent
e in
div
idua
l
siev
ert
siev
ert
SvJ/
kg
Secc
ión
efica
z m
icro
scóp
ica
bar
nb
arn
b10
-28 m
2
Exp
osic
ión
roen
tgen
roen
tgen
R2,
58·1
0-4 C
/kg
Ener
gía
elec
tronv
oltio
elec
tronv
olt
eV1,
6021
9·10
-19 J
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
curio
(**
)cu
rieCi
3,7·
1010
Bq
Dos
is a
bso
rbid
ara
d (
**)
rad
rad
10-2 G
yD
osis
eq
uiva
lent
ere
m (
**)
rem
rem
10-2 S
vM
asa
atóm
ica
u.m
.a. (
***)
a.m
.u.
u1,
6605
3·10
-27 k
g
(*)
En s
eres
viv
ient
es: s
e ob
tiene
mul
tiplic
and
o la
dos
is a
bso
rbid
a p
or u
n co
efici
ente
Q q
ue d
epen
de
de
la c
lase
de
rad
iaci
ón; Q
es
1 p
ara
rad
iaci
ón b
, X y
gam
ma;
10
par
a ra
dia
ción
neu
tróni
ca y
20
par
a ra
dia
ción
a(*
*) U
nid
ades
en
des
uso.
(***
) U
nid
ad d
e m
asa
atóm
ica
unifi
cad
a.
Uni
dad
es a
cep
tad
asM
agni
tud
Uni
dad
(es
pañ
ol)
Uni
dad
(in
tern
acio
nal)
Sím
bo
loEq
uiva
lenc
iaTi
emp
om
inut
om
inut
em
in60
sho
raho
urh
3.60
0 s
día
day
d86
.400
sÁ
ngul
o p
lano
grad
od
egre
e°
(π/1
80)
rad
min
uto
min
ute
’(π
/10.
800)
rad
segu
ndo
seco
nd”
(π/6
48.0
00)
rad
Áre
ahe
ctár
eahe
ctar
e10
4 m2
Vol
umen
litro
liter
L, l
10-3 m
3
Mas
ato
nela
da
ton
t1.
000
kg
Uni
dad
es e
spec
iale
s y
del
sis
tem
a ce
gesi
mal
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Long
itud
ångs
tröm
ångs
tröm
Å10
-10 m
Pres
ión,
tens
ión
bar
bar
bar
105 P
aFu
erza
din
ad
yne
dyn
10-5 N
Ener
gía,
trab
ajo,
can
tidad
d
e ca
lor
ergi
oer
ger
g10
-7 J
Den
sid
ad d
e flu
jo
mag
nétic
oga
uss
gaus
sG
s (ó
G)
10-4 T
Fluj
o m
agné
tico
max
wel
lm
axw
ell
Mx
10-8 W
bCa
mp
o m
agné
tico
oers
ted
oers
ted
Oe
1000
/π A
·m-1
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
del
Rea
l Dec
reto
203
2/20
09, d
e 30
de
dic
iem
bre
, por
el q
ue s
e es
tab
lece
n la
s un
idad
es le
gale
s d
e m
edid
a, p
ublic
ado
en e
l BO
E nº
18
de
21 d
e en
ero
de
2010
.
(Con
tinua
ción
)
- 311 -
10
Uni
dad
es e
spec
iale
s em
ple
adas
en
el c
amp
o n
ucle
ar
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
bec
que
rel
bec
que
rel
Bqs-1
Dos
is a
bso
rbid
a, e
nerg
ía m
ásic
a (c
omun
icad
a), k
erm
agr
aygr
ayG
yJ/
kg
Dos
is e
qui
vale
nte
(*),
dos
is
equi
vale
nte
amb
ient
al, d
osis
eq
uiva
lent
e d
irecc
iona
l, d
osis
eq
uiva
lent
e in
div
idua
l
siev
ert
siev
ert
SvJ/
kg
Secc
ión
efica
z m
icro
scóp
ica
bar
nb
arn
b10
-28 m
2
Exp
osic
ión
roen
tgen
roen
tgen
R2,
58·1
0-4 C
/kg
Ener
gía
elec
tronv
oltio
elec
tronv
olt
eV1,
6021
9·10
-19 J
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
curio
(**
)cu
rieCi
3,7·
1010
Bq
Dos
is a
bso
rbid
ara
d (
**)
rad
rad
10-2 G
yD
osis
eq
uiva
lent
ere
m (
**)
rem
rem
10-2 S
vM
asa
atóm
ica
u.m
.a. (
***)
a.m
.u.
u1,
6605
3·10
-27 k
g
(*)
En s
eres
viv
ient
es: s
e ob
tiene
mul
tiplic
and
o la
dos
is a
bso
rbid
a p
or u
n co
efici
ente
Q q
ue d
epen
de
de
la c
lase
de
rad
iaci
ón; Q
es
1 p
ara
rad
iaci
ón b
, X y
gam
ma;
10
par
a ra
dia
ción
neu
tróni
ca y
20
par
a ra
dia
ción
a(*
*) U
nid
ades
en
des
uso.
(***
) U
nid
ad d
e m
asa
atóm
ica
unifi
cad
a.
Uni
dad
es a
cep
tad
asM
agni
tud
Uni
dad
(es
pañ
ol)
Uni
dad
(in
tern
acio
nal)
Sím
bo
loEq
uiva
lenc
iaTi
emp
om
inut
om
inut
em
in60
sho
raho
urh
3.60
0 s
día
day
d86
.400
sÁ
ngul
o p
lano
grad
od
egre
e°
(π/1
80)
rad
min
uto
min
ute
’(π
/10.
800)
rad
segu
ndo
seco
nd”
(π/6
48.0
00)
rad
Áre
ahe
ctár
eahe
ctar
e10
4 m2
Vol
umen
litro
liter
L, l
10-3 m
3
Mas
ato
nela
da
ton
t1.
000
kg
Uni
dad
es e
spec
iale
s y
del
sis
tem
a ce
gesi
mal
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Long
itud
ångs
tröm
ångs
tröm
Å10
-10 m
Pres
ión,
tens
ión
bar
bar
bar
105 P
aFu
erza
din
ad
yne
dyn
10-5 N
Ener
gía,
trab
ajo,
can
tidad
d
e ca
lor
ergi
oer
ger
g10
-7 J
Den
sid
ad d
e flu
jo
mag
nétic
oga
uss
gaus
sG
s (ó
G)
10-4 T
Fluj
o m
agné
tico
max
wel
lm
axw
ell
Mx
10-8 W
bCa
mp
o m
agné
tico
oers
ted
oers
ted
Oe
1000
/π A
·m-1
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
del
Rea
l Dec
reto
203
2/20
09, d
e 30
de
dic
iem
bre
, por
el q
ue s
e es
tab
lece
n la
s un
idad
es le
gale
s d
e m
edid
a, p
ublic
ado
en e
l BO
E nº
18
de
21 d
e en
ero
de
2010
.
- 312 -
Cuadro 10.5 MÚLTIPLOS Y SUBMÚLTIPLOS DE UNIDADES
Múltiplos
Orden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona Prefijo Símbolo
1024 cuatrillón yotta- Y1021 mil trillones zetta- Z1018 trillón quintillion exa- E1015 mil billones quadrillion peta- P1012 billón trillion tera- T109 millardo billion giga- G106 millón million mega- M103 millar thousand kilo- k102 centena hundred hecto- z101 decena ten deca- daSubmúltiplosOrden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona
Prefijo Símbolo
10–1 décima tenth deci- d10–2 centésima hundredth centi- c10–3 milésima thousandth mili- m10–6 millonésima millionth micro- µ10–9 milmillonésima billionth nano- n10–12 billonésima trillionth pico- p10–15 mil billonésima quadrillionth femto- f10–18 trillonésima quintillionth atto- a10–21 zepto- z10–24 yocto- y
Fuente: Foro Nuclear.
Cuadro 10.6 UNIDADES DE TEMPERATURA
Equivalencia entre las unidades
1 K = 1ºC = 9/5ºF
Equivalencia entre las temperaturas
TK = 273,15 + T
C = 255,37 + 5/9T
F
TC = - 273,15 + T
K = 5/9 (T
F –32)
TF = 32 + 9/5T
C = - 459,67 + 9/5T
K
Fuente: Foro Nuclear.
- 313 -
10Cuad
ro 1
0.7
EQU
IVA
LEN
CIA
S EN
TRE
UN
IDA
DES
BR
ITÁ
NIC
AS
Y M
ÉTR
ICA
S
El s
omb
read
o co
rresp
ond
e a
unid
ades
mét
ricas
.
Uni
dad
es d
e lo
ngitu
dm
inft
ydm
i (t)
mi (
n)m
etro
met
er
139
,370
13,
2808
1,09
360,
0006
20,
0005
4p
ulga
da
inch
0,02
541
0,08
330,
0278
––
pie
foot
0,
3048
121
0,33
33–
–ya
rda
yard
0,
9144
363
1–
–m
illa
terre
stre
sta
tute
mile
16
09,3
–52
8017
601
0,86
9m
illa
náut
ica
naut
ical
mile
18
51,8
5–
6076
2025
1,15
081
1 fa
thom
= 6
ft =
1,8
288
m1
mil
= 1
thou
sand
th =
0,0
01 in
1 le
gua
(leag
ue)
= 3
mill
as n
áutic
as =
482
8,03
m1
año-
luz
= 9
,46
x 10
12 k
m1
par
sec
= 3
,085
7 x
1013
km
(Con
tinúa
)
- 314 -
Uni
dad
es d
e su
per
ficie
m2
hakm
2sq
insq
ft
sq m
iac
rem
etro
cua
dra
do
squa
re m
eter
10,
0001
10–6
1.55
010
,764
–2,
47 x
10–4
hect
área
hec
tare
10
.000
10,
01–
107.
639
0,00
386
2,47
11ki
lóm
etro
cua
dra
do
squa
re k
ilom
eter
1.00
0.00
010
01
––
0,38
6124
7,11
pul
gad
a cu
adra
da
squa
re in
ch
0,00
0645
––
10,
0694
4–
–p
ie c
uad
rad
o sq
uare
foot
0,
0929
––
144
1–
–m
illa
cuad
rad
a sq
uare
mile
2,58
6 x
106
258,
62,
586
––
164
0ac
re a
cre
4.04
6,90
0,40
47–
–43
.560
0,00
156
1
Uni
dad
es d
e vo
lum
en/c
apac
idad
cu f
tcu
inU
S ga
lIm
p g
ald
m3 /
lm
3 /kl
pie
cúb
ico
cub
ic fo
ot1
1728
7,48
056,
228
28,3
170,
0283
pul
gad
a cú
bic
a cu
bic
inch
5,
787
x 10
-41
0,00
433
0,00
361
0,01
64–
galó
n am
eric
ano
US
gallo
n 0,
1336
823
11
0,83
263,
7854
10,
0037
8ga
lón
imp
eria
Imp
eria
l gal
lon
0,16
057
277,
451,
2011
14,
5466
60,
0045
7d
ecím
etro
cúb
ico/
litro
0,
0353
161
,024
0,26
417
0,21
991
0,00
1m
etro
cúb
ico/
kilo
litro
35
,31
61.0
2426
4,17
219,
910
001
1 ga
llon
= 4
qua
rts =
8 p
ints
1 p
int =
12
fluid
oun
ces
1 flu
id o
unce
(U
S) =
29,
5735
ml
1 b
arril
de
pet
róle
o (b
bl)
= 4
2 ga
lone
s U
S =
158
,9 l
Uni
dad
es d
e m
asa
kgt
lbto
nU
S cw
tki
logr
amo
kilo
gram
10,
001
2,20
460,
0011
0,02
2to
nela
da
mét
rica
tonn
e 10
001
2204
,62
1,10
23lib
ra p
ound
0,
4535
91
0,00
050,
01to
nela
da
corta
ton
907,
185
0,90
718
2000
120
qui
ntal
am
eric
ano
US
hund
red
wei
ght
45,3
60,
0454
100
0,05
1
1 lib
ra =
16
onza
s av
oird
upoi
s (o
z)1
onza
avo
irdup
ois
= 2
8,34
9 5
gram
os1
onza
troy
= 3
1,1
gram
osN
ota
par
a el
uso
de
las
tab
las.
Las
mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
la 1
.ª co
lum
na, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en la
s un
idad
es d
e la
1.ª
fila.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
.
(Con
tinua
ción
)
- 315 -
10Uni
dad
es d
e su
per
ficie
m2
hakm
2sq
insq
ft
sq m
iac
rem
etro
cua
dra
do
squa
re m
eter
10,
0001
10–6
1.55
010
,764
–2,
47 x
10–4
hect
área
hec
tare
10
.000
10,
01–
107.
639
0,00
386
2,47
11ki
lóm
etro
cua
dra
do
squa
re k
ilom
eter
1.00
0.00
010
01
––
0,38
6124
7,11
pul
gad
a cu
adra
da
squa
re in
ch
0,00
0645
––
10,
0694
4–
–p
ie c
uad
rad
o sq
uare
foot
0,
0929
––
144
1–
–m
illa
cuad
rad
a sq
uare
mile
2,58
6 x
106
258,
62,
586
––
164
0ac
re a
cre
4.04
6,90
0,40
47–
–43
.560
0,00
156
1
Uni
dad
es d
e vo
lum
en/c
apac
idad
cu f
tcu
inU
S ga
lIm
p g
ald
m3 /
lm
3 /kl
pie
cúb
ico
cub
ic fo
ot1
1728
7,48
056,
228
28,3
170,
0283
pul
gad
a cú
bic
a cu
bic
inch
5,
787
x 10
-41
0,00
433
0,00
361
0,01
64–
galó
n am
eric
ano
US
gallo
n 0,
1336
823
11
0,83
263,
7854
10,
0037
8ga
lón
imp
eria
Imp
eria
l gal
lon
0,16
057
277,
451,
2011
14,
5466
60,
0045
7d
ecím
etro
cúb
ico/
litro
0,
0353
161
,024
0,26
417
0,21
991
0,00
1m
etro
cúb
ico/
kilo
litro
35
,31
61.0
2426
4,17
219,
910
001
1 ga
llon
= 4
qua
rts =
8 p
ints
1 p
int =
12
fluid
oun
ces
1 flu
id o
unce
(U
S) =
29,
5735
ml
1 b
arril
de
pet
róle
o (b
bl)
= 4
2 ga
lone
s U
S =
158
,9 l
Uni
dad
es d
e m
asa
kgt
lbto
nU
S cw
tki
logr
amo
kilo
gram
10,
001
2,20
460,
0011
0,02
2to
nela
da
mét
rica
tonn
e 10
001
2204
,62
1,10
23lib
ra p
ound
0,
4535
91
0,00
050,
01to
nela
da
corta
ton
907,
185
0,90
718
2000
120
qui
ntal
am
eric
ano
US
hund
red
wei
ght
45,3
60,
0454
100
0,05
1
1 lib
ra =
16
onza
s av
oird
upoi
s (o
z)1
onza
avo
irdup
ois
= 2
8,34
9 5
gram
os1
onza
troy
= 3
1,1
gram
osN
ota
par
a el
uso
de
las
tab
las.
Las
mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
la 1
.ª co
lum
na, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en la
s un
idad
es d
e la
1.ª
fila.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
.
- 316 -
ACRÓNIMOS UTILIZADOS EN ESTA PUBLICACIÓN
CNMC Comisión Nacional de los Mercados y de la Competencia
CNSC Canadian Nuclear Safety Commission
CORES Corporación de Reservas Estratégicas de Productos Petro-líferos
CSN Consejo de Seguridad Nuclear
ENSI Swiss Federal Nuclear Safety Inspectorate
FANC Belgian Federal Agency for Nuclear Control
HAEA Hungarian Atomic Energy Authority
IAEA International Atomic Energy Agency (OIEA en español)
IDAE Instituto para la Diversificación y Ahorro de la Energía (De-pendiente de MITECO)
IEA International Energy Agency (Pertenciente a OECD)
INE Instituto Nacional de Estadística
IRENA International Renewable Energy Agency
JAIF Japan Atomic Industrial Forum
MITECO Ministerio para la Transición Ecológica y el Reto Demográfico
NEA Nuclear Energy Agency (Perteneciente a OCDE). AEN en francés.
NRA Japan Nuclear Regulation Authority
NRC Nuclear Regulatory Commission
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development (OCDE en español)
OMIE Operador del Mercado Ibérico de Energía
OPEP Organización de Países Exportadores de Petróleo. (OPEC en inglés).
PRIS Power Reactor Information System (Perteneciente a IAEA)
REE Red Eléctrica de España
SEDIGAS Asociación Española del Gas
SJUB Czech Republic State Office for Nuclear Safety
SNRC State Nuclear Inspectorate of Ukraine
SSM Swedish Radiation Safety Authority
STUK Finish Radiation and Nuclear Safety Authority
UNFCCC Naciones Unidas. Convención Marco sobre el Cambio Cli-mático
WNA World Nuclear Association
- 317 -
SOCIOS ORDINARIOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AMPHOS 21
• CEN SOLUTIONS
• CENTRAL NUCLEAR DE ALMARAZ
• CENTRAL NUCLEAR DE ASCÓ
• CENTRAL NUCLEAR DE COFRENTES
• CENTRAL NUCLEAR DE TRILLO
• CENTRAL NUCLEAR DE VANDELLÓS II
• CENTRO TECNOLÓGICO DE COMPONENTES
• COAPSA CONTROL
• EDP
• EMPRESARIOS AGRUPADOS
• ENDESA
• ENSA
• ENUSA INDUSTRIAS AVANZADAS
• ENWESA
• EQUIMODAL
• EULEN
• GD ENERGY SERVICES
• GE-HITACHI NUCLEAR ENERGY
SOCIOS DEL FORO NUCLEAR
- 318 -
• GEOCISA
• GHESA INGENIERÍA Y TECNOLOGÍA
• IBERDROLA
• IDOM CONSULTING, ENGINEERING & ARCHITECTURE
• NATURGY
• NEWTESOL
• NUCLENOR
• NUSIM
• PROINSA
• RINGO VÁLVULAS
• TAIM WESER
• TECNATOM
• VIRLAB
• WESTINGHOUSE ELECTRIC SPAIN
SOCIOS ADHERIDOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AEC (ASOCIACIÓN ESPAÑOLA PARA LA CALIDAD)
• AMAC (ASOCIACIÓN DE MUNICIPIOS EN ÁREAS DE CEN-TRALES NUCLEARES)
• ASEGURADORES DE RIESGOS NUCLEARES
• CEMA (CLUB ESPAÑOL DEL MEDIO AMBIENTE)
• COLEGIO OFICIAL DE INGENIEROS DE MINAS DEL CENTRO DE ESPAÑA
• CONSEJO SUPERIOR DE COLEGIOS DE INGENIEROS DE MI-NAS DE ESPAÑA
• DEPARTAMENTO DE INGENIERÍA QUÍMICA Y NUCLEAR DE LA UNIVERSIDAD POLITÉCNICA DE VALENCIA
• ESCUELA SUPERIOR Y TÉCNICA DE INGENIEROS DE MINAS DE LA UNIVERSIDAD DE LEÓN
• ESCUELA TÉCNICA SUPERIOR DE INGENIEROS INDUSTRIALES DE BILBAO
• ESCUELA TÉCNICA SUPERIOR DE INGENIEROS INDUSTRIALES DE MADRID
• ESCUELA TÉCNICA SUPERIOR DE INGENIEROS INDUSTRIALES DE LA UNED
• ESCUELA TÉCNICA SUPERIOR DE INGENIEROS DE MINAS Y ENERGÍA DE MADRID
• FUNDACIÓN EMPRESA Y CLIMA
• OFICEMEN (AGRUPACIÓN DE FABRICANTES DE CEMENTO DE ESPAÑA)
• SEOPAN (ASOCIACIÓN DE EMPRESAS CONSTRUCTORAS Y CONCESIONARIAS DE INFRAESTRUCTURAS)
• SERCOBE (ASOCIACIÓN NACIONAL DE FABRICANTES DE BIENES DE EQUIPO)
Para facilitar su utilización, existe una versión electrónica
de esta edición en nuestra web:
www.foronuclear.org
Para solicitar información contactar con:
FORO DE LA INDUSTRIA NUCLEAR ESPAÑOLA
c/ Boix y Morer, 6-3º 28003 MADRID
Teléf. + 34 91 553 63 03
e-mail: [email protected] @ForoNuclear
Facebook.com/foronuclear www.foronuclear.org
Boix y Morer 6 - 3º. 28003 MadridTel.: +34 915 536 303
Top Related