ERANSKINA II
EUSKADIKO ERKIDEGO AUTONOMIKOKO NEKAZARITZA BARIETATEAK
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
SOLANAZEOAKSolanaceae familia
TOMATEALycopersicon esculentum Mill.
Bi metrotako altuera izan dezakeen urteko landarea da, baina egoera faboragarrietan 2 urte ere bizi daiteke. Bere zurtoina berdea, iletsua, zurruna, eta barrualdetik hutsa da. Adartsua da eta bere hostoak, triangelu itxurako segmentuetan ebakita daude, ertzetan zerratuak izan ohi direlarik. Loreak horiak dira eta luku erako loreak dira. Fruitua baia itxurakoa da, tomatea, barruan haziak dituztelarik, horixkak. Landarearen atal begetatiboak solanina konposatua dauka eta pozoitsuak dira.
Jatorri amerikarra du, Peru, Ekuador eta Bolibiatik dator hain zuzen ere. Europa eta EEBBetan hedatua izan arren ez zen kontsumitu, XIX.mendearen erdialderaino. Gaur egun bere kontsumoa oso hedatua dago Amerikako iparraldean eta Europan.
Bizi den tokietara ondo moldatuta dagoen espezie da, baina tenperatura hotzegiak (0ºC) ez ditu jasaten, bai ordea tenperatura handiak. Hezetasuna beharrezkoa du, bestela loreak erori eta ez du fruiturik ematen. Lorearen hazkundea eta fruituaren eraketa tenperaturaren menpe dago. Edozein lurzorutan hazi daiteke, baina lurzoru solte, sakon eta drainatze altua daukaten lurzoruetan hobeto.
Tomatea bitaminetan oso aberatsa da eta propietate sendagarriak ere badituela ikertu da azken urteetan, minbiziaren gaitzetan hain zuzen ere.
B arietateak - Entsalada tomatea- Esekitzeko tomatea- Limoi tomatea- Puntaluze tomatea/pikoluze tomatea (Bizkaian peraduna ere)- Pera tomatea - Tomate nanoa /tomate txikia- Tomate morea/lila tomatea- Tomate kizkurra/rizado - Tomate zapala/tomate planoa- Aretxabaletako mozkorra tomatea /arrosa tomatea
2
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
3
Entsalada Esekitzeko Limoi tomatea/limonero
Puntaluze/pikoluze/peradun Tomate
Tomate
Tomate Tomate
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
PIPERRA Capsicum annuum L.
Metro bateko luzera eta zurtoin zurrun eta adartsua duen urteroko landarea urteroko landarea. Beste hostoak obalak eta lantzeolatuak dira, osoak, bere loreak zuriak eta fruitua, piperra, baia formakoa da, hasieran berdea eta gero gorritu egiten dena. Haziak, disko itxurakoak dira eta horixkak.
Piperraren jatorria Hego Amerikan eta Ertamerikan dago. Europan sartu eta ortuari garrantzitsuenetariko bat kontsideratu zen berehala. Gure dietan asko kontsumitzen dugun barazkia dugu. Klima epel, lurzoru sakon eta ongarrituetan landatzen da.
Forma botaniko eta kolore anitzak dituen espeziea da. Capsicina deritzon gai kimikoa dauka, piper batzuei mina (azkurea) ematen dienak. Tenperatura hotzegiak ematen badira, fruitu txikiak eta hazi gutxikoak aterako dira. Barietateak hiru taldetan sailka daitezke:
- piper gozoak: fruitu handia eta mamitsua daukate.- piper mindunak: fruitu txikia, fina eta luzea daukate.- lehortzeko eta birrintzeko piperrak: fruitu borobilak dituzte.
A eta C bitaminan ugariak dira, baina B, K eta P bitaminak ere baditu. Mineraletan ere aberatsa da, hala nola, zinka, kuprea, fosforoa, burdina, potasioa,…
B arietateak - Erretzeko piperra/ piper morroa/ piper lodia - Ibarrako piperra- Kristal piperra - Cuernocabra piperra - Pikillo piperra - Piper txorizeroa/Gernikako piperra - Pipermina- Piper italiarra/piper berdea
Piper txorizeroa/Gernikako
Erretezeko
Tokiko
Piper Ibarrako
4
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
BERENJENAKSolanum melogena L.
Zurtoin berde, iletsu, zurrun eta adartsua daukan urteko landarea. 30-60 zentimetrotako altuera har dezake. Hostoak peziolatuak dira, txandakatuak, obalak. Loreak, handiak, urdin-bioleta kolorekoak. Fruitua, berenjena, baia itxurakoa da eta bakarrik hazten dira. Leonard Rauwolfek 1575an aurkitu zuen espezie hau, Aleppon, botanika lan bat egiten ari zenean. Bere jatorria India da, baina Txinan eta Afrikan ere urte askotan landatu izan ohi da. Italian, XIV.mendean, herria batzuetan ere landatzen zen, baina, Ingalaterrara, 1500 urtean heldu zen. Herrialde honetara iritsi ziren lehenengo barietateak arrautzaren tamaina eta antza zeukan eta hortik datorkio ingelesez ematen zaion izena”eggplant”. Europan, asko landatzen ez den espeziea da, nahiz eta barietate eta kolore anitzetako berenjenak dauden. Gure lurraldean, landarea urtekoa den arren, herrialde beroagoetan, landare bizikorra da.
B arietatea - Tokiko berenjena
Tokiko berenjena
5
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Entsalada tomatea
-Barietate izena: Entsalada tomatea-Tokiko izena :Tomate entsalada-Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill.-Familia: Solanazeoak
Haziak lortzeko erakHautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen
fruituak aukeratzea.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu.
Landarearen ezaugarriak Altuera 3-3,5 m.Fruitu/hazi kantitatea Asko batez ere goialdean.Hotza/bero erresistentzia Hotzari ez dio ondo eusten.Hezetasun/lehorte erresistentzia .
Ur asko behar dute.
Garapen denbora Behe lautadetan nahiko arin heltzen da, baina mendian edo 400 metrotatik gorako lurretan gehiago kostatzen zaio.
Ingurunera moldatuta Inguruetan gehien ikusten den tomatea.Ongarriak behar Normalean satsa botatzen zaio, tomate landareak landatu
aurretik.Landaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hazten doazen heinean makilak jarri landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Zirimiri egiten duenean gorrinak (mildiu) eraso egiten dio eta orduan tratamenduak behar ditu: nekazari konbentzionalek gorrinaren kontrako botika botatzen diote.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila eta handia.Kolorea Gorria, baina ez hain oso intentsua, pixka bat laranja da.Zaporea Gozoa, entsaladarako aproposa.Noiz heltzen den Uztailaren erdirako helduta dago, mendian edo altueran
abuztuaren hasierarako. Negutegian egonez gero, ekainaren bukaeran heltzen da.
Uztaroa Uztaila –abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ontziraketa.
Ematen duen hazi kantitatea
Asko goialdean batez ere300-400 hazi/gr.
Tratamendu beharra Ez.
Haziaren ezaugarriak Neurria Txikia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Handia.Iraupena 2 urte nahiko ondo. Urtetik urtera galtzen doa.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan
heinean.
6
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu EguzkitanNola gorde Kristalezko pote edo paperean baina beti ere iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi tomate barietate ez dira jartzen elkarren ondoan
Erabilerak
Erabilera arruntena entsaladatarako da baina batzuk ontziratzeko ere erabiltzen dute.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia-Mungia Bilbo HandiaArratia-NerbioiDurangaldea Gernika-BermeoMarkina –Ondarroa
Gipuzkoa Debagoiena Deba behera Urola Kosta Tolosaldea Goierri Donostialdea Bidasoa behera
Araba Gorbeialdea Arabako Ibarrak Kantauri Arabarra Arabako Mendialdea
7
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Esekitzeko tomatea
-Barietate izena: Esekitzeko tomatea -Tokiko izena: Esekitzeko tomatea -Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill.-Familia: Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2,00 m.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu asko eta hazitsuak.Hotza/bero erresistentzia Hotzari ondo eusten dio eta beroari ere bai.Hezetasun/lehorte erresistentzia Hezetasunari eta lehorteari ondo eusten die.Garapen denbora 3-4 hilabete (gabonetaraino egoten da).Ingurunera moldatuta BaiOngarriak behar Normalean satsa botatzen diote tomate
landareak landatu aurretik.Landaketa-markoa 80-100 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hasten doazen heinean makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Gorrina (mildiu) ondo jasaten dute.
Haziaren ezaugarriakNeurria Ertaina-handia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte ondo, urtetik urtera galtzen baitoazNoiz ereiten den Apirilean
Haziak lortzeko erakHautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen
fruituak aukeratu behar da.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu behar
da. Beste batzuek gelatina kendu eta egun batzuk pasatuta, haziak ateratzen dute.
Nola lehortu Eguzkitan.Nola gorde Kristalezko pote, edo paperean baina beti ere
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila baina txikia.Kolorea GorriaZaporea Ez oso gozoaNoiz heltzen den Asko kostatzen zaio heltzea; ganbaretan eskegitzen da
eta kontsumitzen da udazken eta neguan zehar.Uztaroa Abuztuaren azkenetan edo negutegian abuztuaren
hasieran.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko, 300-400 hazi/gr hazi.
Tratamendu beharra Ez.
8
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi tomate barietate ez dira jartzen elkarren ondoan.
Erabilerak
Barietate hau berandurakoa denez, gabonetan entsaladak jateko aproposa da, baina normalean ontziratzeko eta saltsak egiteko aproposagoa da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia –Mungia
Gipuzkoa Deba behera
Araba Arabako ibarrak
9
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Limoi tomatea
-Barietate izena: Limoi tomatea/tomate limonero -Tokiko izena: Limoi tomatea -Izen zientifikoa : Lycopersicon esculentum Mill. -Familia : Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 3 m.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu asko izaten ditu baina hazi gutxi.Hotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentziarik ez, hotza egiten
duenean, tomate barietatetatik sentikorrena da. Haranetarako aproposa da baina ez mendirakoa.
Hezetasun/lehorte erresistentzia Ur asko behar du, baina beroa ere bai, lehortea ondo jasaten du.
Garapen denbora Uztailaren erdialderako hotza egiten ez badu.Ingurunera moldatuta Negutegietan oso ondo hazten da.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 80- 100 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez erortzeko makilak jarri eta adar sekundarioak kendu behar dira.
Izurriteei gogortasuna Zirimiri egiten duenean gorrina (mildiu) jasaten dute.
Haziaren ezaugarriakNeurria Txikia.Itxura Borobila baino pixka bat luzexkagoa eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua, normalean denak ateratzen dira ( %95-
100).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan, tenperatura epeltzen hasten
denean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada
landarearen lehenengoak.Hazia nola kendu Tomatea usteltzen utzi eta gero haziak kendu edo
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Handia eta luzexka, madari formakoa eta nerbio
asko markatuak ditu, peziolotik tomate puntaraino.
Kolorea Gorri iluna eta goialdean horia.Zaporea Haragi asko eta gozoa.Noiz heltzen den Uztailaren erdialdean edo abuztuaren hasieran,
baina negutegian uztailaren hasieran.Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
3-5 egun, oso arin heltzen da.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ontziratzeko balio du.
Ematen duen hazi kantitatea Oso gutxiTratamendu beharra
10
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
gelatina kenduta eta egun batzuk utzita gero haziak kendu.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu Ezin daiteke ikusi begi bistaz
Erabilerak Entsaladarako edo ontziratzeko oso aproposa, ez duelako hazi askorik izaten.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaDurangaldea Gernika-Bermeo Markina –Ondarroa
Gipuzkoa
Araba Arabako lautada
11
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Puntaluze tomatea
-Barietate izena: Peradun tomatea edo punta luze tomatea edo pikoluze tomatea-Tokiko izena: Peradun tomatea, punta luze tomatea edo pikoluze tomatea -Izen zientifikoa : Lycopersicon esculentum Mill. -Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria TxikiaItxura Borobila baino pixka bat luzexkagoa eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua, normalean denak ateratzen dira.IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan, tenperatura epeltzen denean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Tomatea usteltzen utzi eta gero haziak kendu egiten
dira.Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.
Landarearen ezaugarriak Altuera 2m. edo 3m. ere izan dezake.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu asko izaten ditu baina hazi gutxikoak dira.Hotza/bero erresistentzia
Hotzarekiko erresistentziarik ez du, hotza egiten duenean, tomate barietateetatik sentikorrena da. Haranetarako aproposa baina ez mendirakoa.
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Ur asko behar du, baina beroa ere bai.
Garapen denbora Uztailaren erdialderako hotza egiten ez badu.Ingurunera moldatuta Negutegietan oso ondo hasten da.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 80- 100 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna zirimiri euria egiten duenean gorrina (mildiu) jasaten dute
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Handia eta luzexka, madari formakoa da.Kolorea Laranja- arrosa argiaZaporea Haragi asko eta gozoa.Noiz heltzen den Uztailaren erdialdean edo abuztuaren hasieran heltzen da
baina negutegian uztailaren hasieran.Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
3-5 egun, oso arin heltzen baita.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ontziratzeko balio du.
Ematen duen hazi kantitatea
Oso gutxi.
Tratamendu beharra
12
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi-bistaz.
Erabilerak Entsaladatan jateko oso gozoa da, baina normalean ontziratzeko eta saltsak egiteko erabiltzen da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia –Mungia Bilbo Handia Gernika-BermeoMarkina-OndarroDurangaldea
Gipuzkoa Deba behera Donostialdea
Araba Kantauri arabarra vErrioxa Arabarra Arabako mendialdea
13
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Pera tomatea
-Barietate izena: Pera tomatea -Tokiko izena: pera tomatea -Izen zientifikoa : Lycopersicon esculentum Mill. -Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria TxikiaItxura Borobila baino pixka bat luzexkagoa eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua, normalean denak ateratzen dira.IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan, tenperatura epeltzen denean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Tomatea usteltzen utzi eta gero haziak kendu egiten dira.Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi-bistaz.
Landarearen ezaugarriak Altuera 2m. edo 3m. ere izan dezake.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu gutxi izaten eta hazi gutxikoak .Hotza/bero erresistentzia
Hotzarekiko erresistentziarik ez du, hotza egiten duenean, tomate barietateetatik sentikorrena da. Haranetarako aproposa baina ez mendirakoa.
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Ur asko behar du, baina beroa ere bai.
Garapen denbora Abuztuaren erdialderako hotza egiten ez badu.Ingurunera moldatuta Negutegietan oso ondo hasten da.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 80- 100 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna zirimiri euria egiten duenean gorrina (mildiu) jasaten dute
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Txikia eta luzexka da.Kolorea Gorria Zaporea Haragi asko eta gozoa.Noiz heltzen den Abuztuaren erdialdean bukaeran heltzen da baina
negutegian hasieran.Uztaroa Abuztua .Fresko dagoenean kontserbazio denbora
3-5 egun, oso arin heltzen baita.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ontziratzeko balio du.
Ematen duen hazi kantitatea
Oso gutxi.
Tratamendu beharra
14
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Saltsak egiteko oso aproposa
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa
Araba Kantauri arabarra vErrioxa Arabarra Arabako mendialdea
15
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tomate nanoa
-Barietate izena: Tomate nano edo tomate txikia -Tokiko izena :Tomate txikia edo nanoa -Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill.-Familia: Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria Txikia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua (% 90-100).Iraupena 2 urte , urtetik urtera galtzen doaz.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan
heinean.
Haziak lortzeko erakHautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen
fruituak aukeratu behar dira.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu
behar da.Nola lehortu Eguzkitan.
Landarearen ezaugarriak Altuera 1-1,5 m inguru.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu asko eta hazi askorekin.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez du ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia Hezetasuna eta beroa behar dute.Garapen denbora 3 hilabete.Ingurunera moldatuta BaiOngarriak behar Normalean satsa botatzen diote, tomate landareak
landatu aurretik.Landaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hasten doazen heinean makilak jarri ohi dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Gorrina (mildiu) oso azkar hartzen du.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila eta txikiaKolorea Gorria, oso intentsuaZaporea Gozoa.Noiz heltzen den Uztailaren bukaerarako helduta dago.Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Ertaina.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Nahikoa.Tratamendu beharra Ez.
16
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko pote, edo paperean baina beti ere iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoa, bi tomate barietate ez dira jartzen elkarren ondoan.
Erabilerak Entsaladarako batik bat.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaEnkarterriak
Gipuzkoa
Araba Gorbeialdea Kantauri Arabarra
17
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tomate morea/lila
-Barietate izena: Tomate morea edo tomate lila-Tokiko izena :Tomate morea edo lila -Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill. -Familia: Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2,30 m eta 2,40 m inguru.Fruitu/hazi kantitatea Oso hazi gutxi izaten dute.Hotza/bero erresistentzia Hotzari ez dio ondo eusten.Hezetasun/lehorte erresistentzia Ura behar dute baina lehortea ere jasaten
dute.Garapen denbora Beranduko tomatea da.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Normalean satsa botatzen diote, tomate
landareak landatu aurretik. Landaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hazten doazen heinean makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Zirimiri egiten duenean gorrina (mildiu) agertzen zaio eta orduan tratamenduak behar ditu: nekazari konbentzionalek gorrinaren kontrako botika botatzen diote.
Haziaren ezaugarriakNeurria TxikiaItxura Borobila eta horixkaErnetasun tasa (%) Ertaina (% 70-75).Iraupena 2 urte, urtetik urtera galtzen doaz.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan
heinean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen
fruituak aukeratu behar dira.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu behar
zaie.Nola lehortu Eguzkitan.Nola gorde Kristalezko pote, edo paperean baina beti ere
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila baina pixka bat luzexkagoa eta handia.Kolorea Gorria oso intentsua ia moreaZaporea Gozoa.Noiz heltzen den Abuztuaren erdirako helduta dago. Negutegian, uztailaren
erdialderako.Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Oso gutxi, oso arin heltzen da.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Oso gutxi.
Tratamendu beharra Ez
18
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi tomate barietate ez dira elkarren ondoan jartzen.
Erabilerak
Ontziratzeko oso aproposa da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo HandiaMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Donostialdea
Araba Kantauri Arabarra
19
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tomate kizkurra
-Barietate izena: Tomate rizado edo kizkurra-Tokiko izena :Tomate rizado -Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill. -Familia: Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2,30 m eta 2,40 m inguru.Fruitu/hazi kantitatea Fruitu asko eta hazi askorekin.Hotza/bero erresistentzia Hotz-beroarekiko erresistentzia handia du.Hezetasun/lehorte erresistentzia Biei erresistentzia du.Garapen denbora 3 hilabete.Ingurunera moldatuta Ondo egokitua eta negutegira hobeto. Ongarriak behar Normalean satsa botatzen diote, tomate
landareak landatu aurretik.Landaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hazten doazen heinean makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko eta adar sekundarioak ere kendu behar zaizkie.
Izurriteei gogortasuna
Haziaren ezaugarriakNeurria Txikia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua (% 90-100).Iraupena 2 urte , urtetik urtera galtzen doaz.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan
heinean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen
fruituak aukeratu.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu.Nola lehortu Eguzkitan.Nola gorde Kristalezko pote, edo paperean baina beti ere
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi
Fruituaren ezaugarriakNeurria eta forma Zapala eta nerbio markatuekin pezioloan,
tomatearen beheraino.Kolorea Gorria erdi laranja.Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Abuztuaren erdirako helduta dago. Negutegian,
uztailaren erdialderako.Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Ertaina.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Nahikoa.Tratamendu beharra Ez.
20
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
tomate barietate ez dira jartzen elkarren ondoan.
Erabilerak Entsaladarako oso aproposa.
N on aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Markina –Ondarroa
Gipuzkoa Debagoiena
Araba Gorbeialdea
.
21
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tomate zapala
-Barietate izena: Tomate zapala edo tomate planoa-Tokiko izena :Tomate zapala edo tomate planoa-Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill. -Familia: Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2-2,5 m.Fruitu/hazi kantitatea Asko batez ere goialdean.Hotza/bero erresistentzia Hotzari ez dio ondo eusten.Hezetasun/lehorte erresistentzia Ur asko behar dute.Garapen denbora Behe lautadetan nahiko arin heltzen da, baina toki
altuetan gehiago kostatzen zaio.Ingurunera moldatuta Normalean satsa botatzen diote, tomate landareak
landatu aurretik.Ongarriak beharLandaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hazten doazen heinean makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Zirimiri egiten duenean gorrina (mildiu) agertzen zaio eta orduan tratamenduak behar ditu: nekazari konbentzionalek gorrinaren kontrako botika botatzen diote.
Haziaren ezaugarriakNeurria Txikia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Handia.Iraupena 2 urte , urtetik urtera galtzen doaz.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan heinean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen fruituak
aukeratu.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu.Nola lehortu Eguzkitan.Nola gorde Kristalezko pote edo paperean, baina beti ere iluntasunean.Nola jakin ez direla Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi tomate
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila eta handia.Kolorea Gorria, baina ez oso intentsua, pixka bat laranja.Zaporea Gozoa eta entsaladarako aproposa. Heltzen
denean, ontziratzeko aproposaNoiz heltzen den Uztailaren erdirako helduta dago, mendian edo
altueran abuztuaren hasierarako. Negutegian egonez gero, ekainaren bukaerarako.
Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko, goialdean batez ere.Tratamendu beharra Ez.
22
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu barietate ez dira jartzen elkarren ondoan.
Erabilerak Ontziratzeko eta saltsak egiteko aproposa .
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia-MungiaBilbo Handia Durangaldea Gernika-BermeoMarkina –Ondarroa
GipuzkoaDebagoiena
Araba
23
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Aretxabaletako mozkorra tomatea /tomate arrosa
-Barietate izena: Tomate arrosa -Tokiko izena : Aretxabaletako mozkorra tomatea -Izen zientifikoa: Lycopersicon esculentum Mill. -Familia: Solanazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2-3 m.Fruitu/hazi kantitatea Asko batez ere goialdean.Hotza/bero erresistentzia Hotzari ez dio ondo eusten.Hezetasun/lehorte erresistentzia Ur asko behar dute.Garapen denbora Behe lautadetan nahiko arin heltzen da, baina toki
altuetan gehiago kostatzen zaio.Ingurunera moldatuta Normalean satsa botatzen diote, tomate landareak
landatu aurretik.Ongarriak beharLandaketa-markoa 50-80 cm inguru.Garapenean behar dituen tratamenduak
Hazten doazen heinean makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Zirimiri egiten duenean gorrina (mildiu) agertzen zaio eta orduan tratamenduak behar ditu: nekazari konbentzionalek gorrinaren kontrako botika botatzen diote.
Haziaren ezaugarriakNeurria Txikia.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Handia.Iraupena 2 urte , urtetik urtera galtzen doaz.Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan, tenperatura epeltzen doan heinean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Hoberenak eta ahal bada, hasieran ematen dituen fruituak
aukeratu.Hazia nola kendu Tomateak usteltzen utzi eta gero hazia kendu.Nola lehortu Eguzkitan.Nola gorde Kristalezko pote edo paperean, baina beti ere iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin da jakin, baina landareak landatzerakoan, bi tomate barietate ez dira jartzen elkarren ondoan.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Puntaduna, borobila eta handia .Kolorea arrosa, baina ez oso intentsua..Zaporea Gozoa eta entsaladarako aproposa. Heltzen
denean, ontziratzeko aproposa.Noiz heltzen den Uztailaren erdirako helduta dago, mendian edo
altueran abuztuaren hasierarako. Negutegian egonez gero, ekainaren bukaerarako.
Uztaroa Uztaila-abuztua.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko, goialdean batez ere.Tratamendu beharra Ez.
24
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Ontziratzeko eta saltsak egiteko aproposa .
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
GipuzkoaDebagoiena
Araba
25
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Piper txorizeroa/Gernikako piperra
-Barietate izena: Piper txorizeroa edo Gernikako piperra-Tokiko izena.: Piper txorizeroa edo Gernikako piperra-Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm. bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoa.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lehenik ateratzen diren fruituak, landarean uzten dira
gorritzen.Hazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, piperra erdibitu eta hazia
atera behar da.Nola lehortu Eguzkitan lehortzeko eskegi egiten dira soka baten
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa, eta lurzorua oso azidoa
bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Luzexka eta punta pixka bat okertuta izaten dute.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Gozoa eta azal fina, denbora utziz gero azala loditu
egiten da eta “gabardina” ateratzen zaio.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila-urrian gorrituta jartzen
dira.Uztaroa Abuztua-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko.
Tratamendu beharra
26
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
bidez. Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean gorde
behar dira. Batzuk piperraren barruan uzten dituzte hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Fruituak “gabardina” izaten badu esaten dute hibridoa dela.
Erabilerak Frijituta jateko edota gorrituta edo lehortuta daudenean. Txorizoari, barraskiloei edo beste edozein produkturi kolore gorria ematen diete.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia –Mungia Bilbo HandiaArratia NerbioiDurangaldea Gernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Urola Kosta Deba Behera Tolosaldea Goierri Donostialdea Bidasoa Behera
Araba Arabako IbarrakKantauri ArabarraArabako Lautada Arabako Mendialdea
27
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erretzeko piperra/piper lodia/piper morroa
-Barietate izena: Erretzeko piperra edo piper lodia edo piper morroa -Tokiko izena.: Erreteko piperra edo piper lodia edo piper morroa -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoa.
Haziak lortzeko erak HautaketaHazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta
hazia ateratzen da.Nola lehortu Eguzkitan lehortzeko eskegi egiten dira
soka baten bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta ondorioz
hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea jasaten dute ondo.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik satsa bota behar da, eta lurzorua oso
azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 70-80 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Luzexka eta zuzena, nerbioak markatuak ditu.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Gozoa eta mamitsua.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila-urrian gorrituta jartzen dira.Uztaroa Abuztua- urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko.
Tratamendu beharra
28
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean. Batzuk piper eta guzti utzi eskegita hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Erretzeko erabiltzen da oso mamitsua delako.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia –Mungia Bilbo –HandiaArratia NerbioiEnkarterriak Durangaldea Gernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa DebagoienaDeba Behera Urola KostaTolosaldea Goierri Bidasoa behera
Araba GorbeialdeaArabako Ibarrak Kantauri ArabarraArabako Lautada Arabako Mendialdea
29
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko Pipermina
-Barietate izena: Tokiko Pipermina -Tokiko izena.: Tokiko Pipermina -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriak Neurria 2- 3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoa.
Haziak lortzeko erak HautaketaHazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta
hazia ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzeko eskegi egiten dira
soka baten bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta
iluntasunean. Batzuk piper eta guzti utzi
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa bota behar zaie eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Luzexka eta punta bakarra izaten dute,10 zmKolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Mina dauka barruan.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila-urrian gorrituta.Uztaroa Abuztua-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko.
Tratamendu beharra
30
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
egiten dute eskegita hurrengo urteraino.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Mina daukanez, mina emateko elikagai batzuei.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia –MungiaEnkarterriak Gernika-Bermeo
Gipuzkoa
Araba Gorbeialdea
31
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Pipermina txikia
-Barietate izena: Pipermina txikia -Tokiko izena.:Pipermina txikia -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriak Neurria 2- 3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoa.
Haziak lortzeko erak HautaketaHazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta hazia
ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzeko eskegi egiten dira soka baten
bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean.
Batzuk piper eta guzti utzi egiten dute eskegita
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa bota behar zaie eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Luzexka eta punta bakarra izaten dute.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Mina dauka barruan.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila-urrian gorrituta.Uztaroa Abuztua-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko.
Tratamendu beharra
32
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hurrengo urteraino.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Mina daukanez, mina emateko elikagai batzuei.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa Donostialdea
Araba GorbeialdeaArabako mendialdea
33
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Pikillo piperra
-Barietate izena: Pikillo piperra-Tokiko izena.: Pikillo piperra-Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Piperra gorritzen uzten da landarean. Beti utzi behar
dira lehenik ateratze diren fruituak.Hazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, . erdibitu eta hazia atera.Nola lehortu Eguzkitan lehortzeko eskegi egiten dira soka baten
bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean gorde
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa bota behar da, eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaioLandaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Bihotz formakoa eta punta batean bukatzen dena.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Gozoa eta azal fina.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila -urrian gorrituta.Uztaroa Abuztu-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
34
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
behar dira. Batzuek piper eta guzti uzten dute eskegita hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Fruituak “gabardina” izaten badu esaten dute hibridoa dela.
Erabilerak Barrualdea okela zein arrainaz betetzeko balio dute edo erreta hutsik jateko ere.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia –Mungia Enkarterriak Durangaldea
Gipuzkoa
Araba Kantauri ArabarraErrioxa Arabarra Arabako Mendialdea
35
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Ibarrako piperra
-Barietate izena: Ibarrako piperra-Tokiko izena.:Ibarrako piperra -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziak lortzeko erak Hautaketa Piperra gorritzen utzi ohi da landarean. Beti utzi behar
dira lehenik ateratze diren fruituak. Hazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta hazia
ateratzen da.Nola lehortu Eguzkitan lehorretan eskegi egiten dira soka baten
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea ondo jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik satsa bota ohi zaio, eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Txikia (5-10 cm), zuzena eta punta zorrotza.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Mina handia dauka eta azal fina.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila -urrian gorrituta
jartzen da.Uztaroa Abuztu-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixkaErnetasun tasa (%) altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan
36
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
gordetzen dira. Batzuk piper eta guzti uzten dituzte eskegita hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Fruituak “gabardina” izaten badu esaten dute hibridoa dela.
Erabilerak Elikagaiei kolorea emateko eta mina emateko..Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Gernika-Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena Tolosaldea
Araba Arabako ibarrak
Cuernocabra piperra
-Barietate izena: Cuernocabra piperra -Tokiko izena.:Cuernocabra piperra -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
37
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Piperra gorritzen uzten da landarean. Beti utzi behar
dira lehenik ateratze diren fruituak.Hazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta hazia atera.Nola lehortu Eguzkitan lehorretan eskegi egiten dira soka baten
bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean gordetzen dira eta
iluntasunean. Batzuk piperraren barruan uzten dute hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Fruituak “gabardina” izaten badu esaten dute hibridoa dela.
Erabilerak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea ondo jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa bota ohi zaio eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Handia, luzea (15-20 cm) eta punta okertuta
daukate.Kolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila -urrian gorrituta.Uztaroa Abuztu-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
38
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Berdeak direnean frijituta jateko erabiltzen dira.
.Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo handia
Gipuzkoa
Araba Gorbeialdea Arabako Ibarrak Kantauri Arabarrak Errioxa Arabarra Arabako Mendialdea
39
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Piper italiarra
-Barietate izena: piper italiarra -Tokiko izena.: piper italiarra -Izen zientifikoa: Capsicum annuum L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Piperra gorritzen uzten da landarean. Beti utzi behar
dira lehenik ateratze diren fruituak.Hazia nola kendu Piperrak lehortzen direnean, erdibitu eta hazia atera.Nola lehortu Eguzkitan lehorretan eskegi egiten dira soka baten
bidez.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean gordetzen dira eta
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/formaFruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea ondo jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik, satsa bota ohi zaio eta lurzorua
oso azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Handia, luzea (10-15) eta punta zuzena duteKolorea Berdea eta gero gorritu egiten da.Zaporea Gozoa eta mamitsua.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila -urrian gorrituta.Uztaroa Abuztu-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
40
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean. Batzuk piperraren barruan uzten dute hurrengo urteraino.
Nola jakin ez direla hibridatu
Fruituak “gabardina” izaten badu esaten dute hibridoa dela.
Erabilerak Berdeak direnean frijituta jateko erabiltzen dira.
.Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa Urola kosta
Araba Errioxa Arabarra Arabako Mendialdea
41
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko berenjena
-Barietate izena: Tokiko berenjena -Tokiko izena.:Tokiko berenjena -Izen zientifikoa: Solanum melongena L.-Familia : Solanazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria 2-3 mm bitartekoak.Itxura Borobila eta horixka.Ernetasun tasa (%) Altua ( 100%).IraupenaNoiz ereiten den Otsaila-martxoan
Haziak lortzeko erak Hautaketa Berenjena helduta dagoenean haziak kendu egiten
zaizkio Hazia nola kenduNola lehortu Eguzkitan jartzen dira.Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
gordetzen dira. Batzuk piperraren barruan uzten dute hurrengo urteraino
Landarearen ezaugarriak Altuera 50- 60 cm.Itxura/forma Landare igokaria.Fruitu/hazi kantitatea Tenperatura baxuak badira, fruitu gutxiago eta
ondorioz hazi gutxiago emango dute.Hotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasaten.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa behar du eta lehortea ondo jasaten dute.
Garapen denbora Uztaila-urria.Ingurunera moldatutaOngarriak behar Landatu aurretik satsa bota ohi zaie eta lurzorua oso
azidoa bada karea botatzen zaio.Landaketa-markoa 50-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Ez du behar.
Izurriteei gogortasuna Ez.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Handia, luzea (15-20 cm), eta zilindrikoa. Kolorea Berdea eta gero more bihurtzen da, barrualdetik
zuria-horizka.Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Abuztuan berdeak eta iraila-urrian moreak.Uztaroa Abuztu-urria.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
42
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Frijituta jaten dira edo pistoan .Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Gernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa
Araba
43
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
LEKADUNAKLeguminosae familia
BAINAK- LEKAK ETA INDABAKPhaseolus vulgaris L.
Hego Ameriketan jatorria daukate barazki hauek. Baratzeetan betidanik, landatu izan dira, artoa eta kalabazarekin batera. Hiru elikagaiok aminoazidoen oreka eman eta konbinazio egokia dira elikaduran. Lekak, onurei dagokionez, antidiabetiko, garbitzaile, diuretiko eta freskagarriak dira eta A, B5 ,B6 ,C eta E bitaminetan eta kaltzio, burdina, nikela, magnesio eta iodo mineraletan aberatsak dira. Normalean, egosita jaten dira, patatekin eta olioarekin edo arrautzarekin.
Indabak, lekak lehortzean sortzen dira. Proteinatan oso aberatsak dira eta lehortuta daudenean urte askotan zehar kontsumitu daitezke. Propietateei dagokionez, leken bezalako propietate berdinak dituzte.
Orokorrean, bero asko behar dute, 10-12ºCtik beherako tenperaturek fruktifikazioan eta landareen garapenean anomaliak sor ditzakete, baina 28-30ºCtik gorako tenperaturek hezetasun gutxirekin lore eta leken erortzea ekar dezake.
Subespezie bi daude, landarea igokaria edo baxua den arabera:Phaseolus vulgaris nannus: landare baxuaPhaseolus vulgaris volubilis: landare igokaria
I ndaba eta leka barietateak
Phaseolus vulgaris nannus- Beherako lekak - Gernikako indaba beherakoa- Indaba zuri beherakoa- Tolosako indaba baxua - Indaba gorria baxua -
Phaseolus vulgaris volubilis- Leka igokariak - Gernikako indaba- Indaba zuria- Arroz indaba - Guriezoko indaba - Indaba txiki arabarra- Indaba marroia- Fabada indaba - Indaba erraldoi asturiarra- Tolosako indaba - Indaba gorria- Indaba gorri iluna- Leongo indaba- Indaba Genevilla
44
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Beheko lekak Gorazko lekak
Ama birjina Gernikako
Indaba
Arroz indaba
Indaba marroia
Guriezoko indaba
Indaba pinta
Indaba
Tolosako indaba
45
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
BABAK Vicia faba L.
Urte askotan kultibatu izan den barazkia da, bere zapore gozoa delako eta proteina eta bitaminetan aberatsa delako. Mediterraneoko herrietako elikagai garrantzitsuena izan da gariarekin batera mendeetan zehar. Egosita edo gordinik jan daiteke; berdetan edo lehortuta daudenean. Berdetan daudenean, C eta PP bitaminetan aberatsa da eta lehortuta daudenean, A, B1 ,B2 ,E ,K eta PP bitaminetan.
Barietateak Baba ertaina Baba handiaBaba txikia
Baba Baba handia Baba
46
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ILARRAK Pisum sativum L.
Garrantzi handiko elikagaia da ilarra, azukretan edo karbohidrato eta proteinetan aberatsa da. Indabak baino errazago liseritu egiten dira. Baratzean aurkitzen dugun udaberriko lehen barazkia da eta lekadun guztiek bezala lurzorua asko aberasten dute. A, B1, B2, C, E eta PP bitaminetan aberatsak dira eta kaltzioa, burdina, manganesoa, fosforoa eta potasio bezalako mineralak dituzte.
Barietateak Tokiko ilarra
47
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Leka beherakoa
-Barietate izena: Baina edo lekak -Tokiko izena: Bainak edo lekak beheranzkoak-Izen zientifikoa: Phaseolus vulgaris nanus L.. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete, eta zapalak
dira.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea: Gozoa.Noiz heltzen den Uztailerako, asko heltzen utziz gero indaba moduan
ere batu daitezke.Uztaroa Uda guztian zehar.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta.
Ematen duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 10 -15 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak.
Haziaren ezaugarriakNeurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta zapala eta zuria.Ernetasun tasa (%): Altua ( %90-100).Iraupena 2 urte( urtetik urtera ernetasuna jaisten doa)Noiz ereiten den: Maiatzean .
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera 2m edo 3 m ere izan dezake. Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 100-200 leka eman ditzake, uda
guztian lekak ematen dituztelako.Hotza/bero erresistentzia Beroa behar dute hasteko . Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar dute, hezetasunik gabe ez dute lorerik eta fruiturik ematen.
Garapen denbora Maiatza – iraila.Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira 20 ºC-tik gorako
tenperaturetara.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte ur asko botatzen bazaie.
48
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu:
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten dira, patatekin nahastuta batez ere.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo handia
Gipuzkoa
Araba Arabako ibarrak
49
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Leka igokaria
-Barietate izena: Baina edo leka igokaria-Tokiko izena: Baina edo lekak goranzkoak, makiladunak -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris voluvilis L. -Familia : Lekadunak
Haziaren ezaugarriakNeurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta zapala eta marroi argia, kanela kolorea. Ernetasun tasa (%): Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernegarritasuna erortzen doa).Noiz ereiten den: Maiatzean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Landarearen ezaugarriak Altuera 0,5 edo 1m ere izan dezake. Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 50 -100 leka eman ditzake, uda
guztian lekak ematen dituztelako.Hotza/bero erresistentzia Beroa behar dute hasteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar dute, hezetasunik gabe ez dute lorerik , fruiturik ematen.
Garapen denbora Maiatza –iraila.Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira 20 ºC tik gorako tenperaturetara.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Makilak jarri behar dira landarea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten dituzte ur asko botatzen bazaie.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 10 -15 cm. izan dezakete eta zapalak
dira.Kolorea Berde iluna kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea: Gozoa.Noiz heltzen den Uztailerako, asko heltzen utziz gero indaba moduan ere
batu daiteke.Uztaroa Uda guztian zehar.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta .
Ematen duen hazi kantitatea
Leka bakoitzeko 10 -15 hazi.
Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak.
50
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu:
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten da, batez ere patatekin.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia-MungiaBilbo-HandiaArratia –NerbioiEnkarterriakGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Deba behera Urola KostaGoierri Donostialdea Bidasoa behera
Araba Gorbeialdea Arabako Ibarrak Kantauri Arabarra Arabako Lautada Araba Errioxa Arabako Mendialdea
51
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Ama birjina indaba
-Barietate izena: Ama birjina indaba -Tokiko izena: Ama birjina indaba -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera Altuak dira eta 2 m izan ditzakete. Makila behar
dute.Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia Hezetasuna altua behar dute hazteko.Garapen denbora Udan.Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta
hezetasuna dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie., eta garapenean daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den: Udarako.Uztaroa Udan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziaren ezaugarriak Neurria: 0,5 cm-1 cm.Itxura eta kolorea Borobilak, lodiak , zuriak eta mantxa marroi bat daukate.Ernetasun tasa (%): Altua ( %90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den: Maiatzean.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
52
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu: Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean. Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi-bistaz.
Erabilerak Leka bezala jaten bazen ere aldi batean, indaba bezala ere kontsumitzen da gaur egun.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Enkarterriak
Gipu zkoa
Araba
53
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Gernikako indaba
-Barietate izena: Gernikako indaba-Tokiko izena: Gernikako indaba (Bizkaian indaba tolosarra edo tolosana deitzen zaio)-Izen zientifikoa : Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 2 m inguru eta makila behar dute.Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hasteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan.Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte ur
asko botatzen bazaie., eta garapenean daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriakNeurria eta forma Leka forma eta 5-10 zm izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Leka bakoitzeko 5-10 hazi.
Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Haziaren ezaugarriak Neurria: 1 cm.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa, zapala eta gorria orban zuriekin. Ernetasun tasa (%): Altua (%90-100).Iraupena : 2 urte (urtetik urtera ernegarritasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
54
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten dira. Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia –MungiaBilbo HandiaArratia –NerbioiEnkarterriakDurangaldeaGernika- BermeoMarkina- Ondarroa
Gipuzkoa Deba Behera Deba Goiena Urola Kosta
Araba Gorbeialdea Kantauri Arabarra
55
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Gernikako indaba behekoa
-Barietate izena: Gernikako indaba beherazkoa, Gernikako indaba behekoa-Tokiko izena: Gernikako indaba beheranzkoa (Bizkaian, tolosana beheranzkoa)-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezaketeKolorea : Berdea eta arrosa artean, mota arrosekin kanpoaldetik
eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jatenNoiz heltzen den UdarakoUztaroa Udan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 cm inguru. Fruitu/hazi kantitatea 30-50 leka inguru. Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna altua behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta gorria orban zuritxoekin.Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
56
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Gernika-Bermeo
Gipuzkoa
Araba
57
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba zuria
-Barietate izena: Indaba zuria -Tokiko izena: Indaba zuria -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriakAltuera: 2 m inguru eta makila behar dute, igokariak baitira.Fruitu/hazi kantitatea Asko. Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan.Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Makilak jartzea ez erortzeko.
Izurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte ur asko botatzen bazaie., eta garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria, lehortzerakoan
horia .Zaporea:. Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erakHautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu eguzkitan jarritaNola gorde kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila, lodia eta zuria.Ernetasun tasa (%): Altua ( %90-100)Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
58
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
ezin daiteke ikusi begi-bistaz
Erabilerak Egosita jaten dira.
Non aurkitu dugu barietate hau?.
Bizkaia Plentzia -MungiaBilbo HandiaArratia-NerbioiEnkarterriakGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
GipuzkoaDebagoiena Urola Kosta
Araba GorbeialdeaArabako Ibarrak Arabako Lautada Kantauri Arabarra
59
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba zuria behekoa
-Barietate izena: Indaba zuria beherazkoa edo behekoa-Tokiko izena: Indaba zuria beherazkoa -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriakAltuera: 30-40 cm izaten dute eta ez dute makilarik behar,
berez sostengatzen dira. Fruitu/hazi kantitatea Asko. Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hasteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna altua behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie, eta garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria,
lehortzerakoan horia. Zaporea:. Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erakHautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila, lodia eta zuria.Ernetasun tasa (%): Altua (%90-100)Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
60
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi-bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten dira.
Non aurkitu dugu barietate hau?.
Bizkaia Bilbo handia Arratia-NerbioiEnkarterriak Durangaldea Gernika-BermeoMarkina-Ondarroa
GipuzkoaDebagoiena
Araba
61
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Arroz indaba
-Barietate izena: Indaba arrozera edo arroz indaba-Tokiko izena: Indaba arrozera edo arroz indaba-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 30- 50 cm, txikiak dira eta ez dute makilarik behar.Fruitu/hazi kantitatea askoHotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie, eta garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea: Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Leka bakoitzeko 5-10 hazi.
Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa : Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak .Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean, zaku
baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Haziaren ezaugarriak Neurria: 0,5 cm-1 cm.Itxura eta kolorea Borobilak, lodiak eta txikiak.Ernetasun tasa (%): Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
62
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia-Mungia
Gipuzkoa
Araba Kantauri ArabarraArabako Mendialdea
63
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Guriezoko indaba
-Barietate izena: Guriezoko indaba-Tokiko izena: Guriezoko indaba-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia
Freskura behar dute hazteko.
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia altua behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten dituzte ur
asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete, suabeak eta azala
finagoa dute.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Leka bakoitzeko 5-10 hazi.
Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Haziaren ezaugarriak Neurria: 1 cm.Itxura eta kolorea Borobilak, txikiak eta marroi argiak.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100)Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
64
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begibistaz.
Erabilera
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Enkarterriak
Gipuzkoa
Araba
65
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba pinta arabarra
-Barietate izena: Indaba pinta arabarra/indaba enana arabarra -Tokiko izena: Indaba pintai arabarra/ indaba enana arabarra -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 cm izaten dute eta ez dute behar
makilarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia Hezetasuna altua behar dute hazteko.Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta
hezetasuna dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriakNeurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada
landarearen lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Haziaren ezaugarriak Neurria: 1 cm.Itxura eta kolorea Borobilak, txikiak, eta mantxa zuri txikiekin. Ernetasun tasa (%): Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
66
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten da batez ere.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaEnkarterriak
Gipuzkoa
Araba GorbeialdeaArabako IbarrakKantauri ArabarraArabako Lautada Errioxa Arabarra Arabako Mendialdea
67
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba marroia
-Barietate izena: Indaba marroia -Tokiko izena: Indaba marroia /Burgosko indaba -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriakAltuera Baxuak, 25-30 cm. hasten dira. Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia altua behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Giltzurrun forma, zapalak eta marroi argiak. Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
68
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten dira.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaEnkarterriakGernika-Bermeo
Gipuzkoa
Araba
69
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Fabada indaba
-Barietate izena: Fabada indaba -Tokiko izena: Fabada indaba -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 10-15 cm dituzte.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera: Oso altuak 3 m inguru eta makila behar dute.Fruitu/hazi kantitatea Asko. Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 eta 2 cm. Inguruan.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa, zapalak, handiak eta zuriak. Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
70
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten dira.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia EnkarterriakGernika –Bermeo
Gipuzkoa
Araba
71
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba erraldoi asturiarra
-Barietate izena: Indaba erraldoi asturiarra -Tokiko izena: Indaba erraldoi asturiarra-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 10-15 cm dituzte.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte asko.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta al bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso altuak dira, 3 m inguru eta makila behar dute.Fruitu/hazi kantitatea Asko. Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hasteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 eta 2 cm. Inguruan.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa, zapalak, handiak eta zuriak. Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100)
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
72
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten dira
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Markina –Ondarroa
Gipuzkoa
Araba
73
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tolosako indaba
-Barietate izena: Tolosako indaba -Tokiko izena: Tolosako indaba (Bizkaian, Gernika edo Beltza)-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berdea eta arrosa artean, mota arrosekin
kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea 100 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta beltza. Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
74
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia- Mungia Bilbo Handia EnkarterriakArratia -NerbioiGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Urola Kosta DebagoienaDeba Behera Tolosaldea Goierri Donostialdea Bidasoa Behera
Araba Kantauri ArabarraArabako Mendialdea
75
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tolosako indaba baxua
-Barietate izena: Tolosako indaba baxua -Tokiko izena: Tolosako indaba (Bizkaian, Gernika edo Beltza)-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berdea eta arrosa artean, mota arrosekin
kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm- 1 m. Fruitu/hazi kantitatea 20-50 leka izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 zm.Itxura eta kolorea Borobila eta beltza. Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
76
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa Urola Kosta Tolosaldea
Araba Kantauri Arabarra
77
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba gorria
-Barietate izena: indaba gorria -Tokiko izena: indaba gorria -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berdea -morea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea 100 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila, zapala eta gorria Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
78
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia- Mungia Bilbo Handia EnkarterriakArratia -NerbioiGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Urola Kosta DebagoienaDeba Behera Goierri
Araba Gorbeialdea Arabako ibarrak Arabako lautada Arabako Mendialdea
79
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba gorria baxua-txikia
-Barietate izena: indaba gorria baxua-txikia -Tokiko izena: indaba gorria baxua-Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris nanus L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berdea- morea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm-1 m. Fruitu/hazi kantitatea 25-50 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila,zapala eta gorria . Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
80
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia EnkarterriakDurangaldea Markina-Ondarroa
Gipuzkoa
Araba Gorbeialdea Arabako Ibarrak Arabako Lautada
81
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Indaba gorri iluna
-Barietate izena: indaba gorri iluna -Tokiko izena: indaba gorri iluna -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berdea- morea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea 100 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta gorri iluna, morea Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
82
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia- Mungia Durangaldea
Gipuzkoa Deba Behera
Araba Kantauri ArabarraArabako Mendialdea
83
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Leongo indaba
-Barietate izena: Leongo indaba -Tokiko izena: Leongo indaba, Leoneko indaba -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berde argia -zurizka kanpoaldetik eta barrutik
zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea 100 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta zuria, mantxa gorri batekin Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
84
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa
Araba Arabako Mendialdea
85
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Genevilla indaba
-Barietate izena: Genevilla indaba -Tokiko izena: Genevilla indaba -Izen zientifikoa :Phaseolus vulgaris volubilis L. -Familia : Lekadunak
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea : Berde argia -zurizka kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Udarako. Uztaroa Udan. Fresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.
Landarearen ezaugarriak Altuera Oso luzeak, 2 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea 100 leka edo gehiago izaten dituzte.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Udan. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte
ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta berde argia, pistatxo kolorea. Ernetasun tasa (%)
Altua (%90-100).
Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Maiatzean.
86
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.
Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa
Araba Arabako Mendialdea
87
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Baba ertaina
-Barietate izena: Baba ertaina -Tokiko izena: Baba ertaina -Izen zientifikoa :Vicia faba L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm -1 m ingurukoa. Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 50 leka-fruitu eman ditzake.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia Hezetasun handia behar dute haztekoGarapen denbora Abendua-apirila. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta
hezetasuna dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak, berdeak zein beltzak, izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea:. Fruitua oraindik haziak sortu ez direnean jaten
dira eta gozoak dira.Noiz heltzen den Martxoa –apirilerako.Uztaroa Udaberrian. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta .
Ematen duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erakHautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa eta berde argia berdetan, helduta
daudenean marroiak.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Urrian edo otsailean ere.
88
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilera
Egosita jaten dira, bai fruituk eta bai haziak.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo handia
Gipuzkoa
Araba
89
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Baba handia
-Barietate izena: Baba handia -Tokiko izena: Baba handia -Izen zientifikoa :Vicia faba L. -Familia : Lekadunak
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada lehengo landareak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean, zaku
baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm -1 m inguru Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 50 leka-fruitu eman ditzake.Hotza/bero erresistentzia
Freskura behar dute hazteko.
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Abendua –apirila. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte ur
asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 15-20 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua oraindik haziak sortu ez direnean jaten dira eta
gozoak dira.Noiz heltzen den Martxoa –apirilerako.Uztaroa Udaberrian. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta.
Ematen duen hazi kantitatea
Leka bakoitzeko 4-8 hazi.
Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta barraskilo kontrako botikak .
Haziaren ezaugarriak Neurria 2-3 cm.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa eta berde argia berdetan, helduta
daudenean marroiak.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Urrian edo otsailean ere.
90
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten dira bai lekak eta bai haziak.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo Handia Arratia –NerbioiGernika- BermeoMarkina- Ondarroa
Gipuzkoa Deba Behera Tolosaldea Goierri
Araba Gorbeialdea Errioxa Arabarra
91
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Baba txikia
-Barietate izena: Baba txikia -Tokiko izena: Baba txikia -Izen zientifikoa :Vicia faba L. -Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm -1 m ingurukoa. Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 50 leka-fruitu eman ditzake.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Abendua-apirila. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta
hezetasuna dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaio.Landaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten
dituzte ur asko botatzen bazaie. garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 zm izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua oraindik haziak sortu ez direnean jaten
dira eta gozoak dira.Noiz heltzen den Martxoa –apirilerako.Uztaroa Udaberrian. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta.
Ematen duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziak lortzeko erakHautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada lehengo
landarearenak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 cm.Itxura eta kolorea Giltzurrun formakoa eta berde argia berdetan, helduta
daudenean marroiak.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte (urtetik urtera ernetasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Urrian edo otsailean ere.
92
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
daudenean, zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak
Egosita jaten dira bai lekak eta bai haziak.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaArratia –NerbioiDurangaldea Gernika-Bermeo
Gipuzkoa
Araba
Tokiko ilarra
-Barietate izena: Tokiko ilarra -Tokiko izena: Tokiko ilarra -Izen zientifikoa :Pisum sativum L.-Familia : Lekadunak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm -1 m ingurukoak. Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzak 50 leka-fruitu eman ditzake.Hotza/bero erresistentzia Freskura behar dute hazteko. Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasun handia behar dute hazteko.
Garapen denbora Abendua-apirila. Ingurunera moldatuta Ondo moldatzen dira, freskotasuna eta hezetasuna
dagoenean.Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 40-50 cm.Garapenean behar dituen
93
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
tratamenduakIzurriteei gogortasuna Landare-zorriak berdeak zein beltzak izaten dituzte ur
asko botatzen bazaie. Garatuta daudenean, bare eta barraskiloak ere izaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Leka forma eta 5-10 cm. izan dezakete.Kolorea Berdea kanpoaldetik eta barrutik zuria.Zaporea Fruitua ez da jaten.Noiz heltzen den Martxoa –apirilerako.Uztaroa Udaberrian.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat inguru.
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Izoztuta.
Ematen duen hazi kantitatea Leka bakoitzeko 5-10 hazi.Tratamendu beharra Landare-zorrien kontrako botikak eta bare eta
barraskilo kontrako botikak.
Haziaren ezaugarriak Neurria 0,5 cm.Itxura eta kolorea Borobila eta berdea eta lehortuta daudenean marroi
argia ia zuria.Ernetasun tasa (%) Altua (%90-100).Iraupena 2 urte( urtetik urtera ernegarritasuna erortzen doa).Noiz ereiten den Urrian edo otsailean ere.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Handienak eta hoberenak eta ahal bada landarearen
lehengoak.Hazia nola kendu Lekak eguzkitan lehortzen utzi eta lehortuta daudenean,
zaku baten barruan sartu eta kolpeak ematen zaizkio, hazi guztiak ateratzen diren arte.
Nola lehortu Eguzkitan jarrita.Nola gorde Kristalezko boteetan eta paperetan baina beti
iluntasunean.Nola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke ikusi begi bistaz.
Erabilerak Egosita jaten dira, entsaladetan edo beste elikagaiekin.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia –MungiaBilbo –HandiaEnkarterriakGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Debagoiena Urola Kosta
94
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ArabaArabako Ibarrak Kantauri ArabarraArabako Lautada Arabako Mendialdea
95
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KRUZIFEROAKCruciferae familia
AZABrassica oleracea
Bere jatorria argi ez dagoen arren, kostaldeko herrietan aurkitu izan da lehen aldiz, itxura denez. Egiptiarrek eta grekoek ere ezagutzen zuten 2.500 urtean K.A.
Zurtoin zabal, eta hosto zabalak dituen landare bienala da. 50 cm. izan ditzake. Loreak handiak eta horiak dira eta fruituk silikua itxura dauka, barruan hazi leun eta txikiak dituelarik. Lehen urtean, landarearen organo batzuetan, erretserba substantziak metatzen ditu, bigarren urtean, eskarpo loreak sortzeko.
Landarearen organoetan erretserba substantziak metatzen dituen arabera, barietate desberdinak bereizten dira.
Giza kontsumorako erabili izan ohi direnak, erretserba substantziak, hostoetan metatzen dituzte eta animalien kontsumorako erabili izan ohi direnak, hosto eta zurtoinean metatzen dituzte erretserbak. Erreboiloa edo burua sortzen duten barietateetan, erretserba substantziak, begi begetal terminalean egoten dira, hostoez babestua. Azken barietate honen barruan, hainbat azpi barietate daude, hostoaren itxuraren arabera.
Azak, kontsumitzen den barazki zaharrenetariko bat da, Europan orain dela 6.000 urte ingurutik aurrera kontsumitzen baita. Erromatarrek asko kontsumitzen zuten, propietate terapeutikoak zituelako.
Neguan baratzeetan dagoen barazki bakarretarikoa dugu eta antzina giza kontsumorako ez ezik, animalientzako ere erabiltzen zen.
Barietateak “Corazon de buey” azaHolanda azaNapar aza
Napar aza/neguko Holanda
Aza corazon de
96
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ARBIABrassica napus L
Sustrai lodidun eta 50-60 cm.ko altuerako enborra daukan landarea. Behekaldeko hostoak, glaukoak dira eta latzak dira, eta erditik ebakita daude eta goialdekoak, glabrak, lantzeolatuak eta osoak. Lore horiak luku luze eran eratuta daude. Fruituak silikua itxura dauka.
Arbiak bi barietate nagusitan sailka daitezke, alde batetik, bazka arbiak, ganadua elikatzeko erabiltzen dena eta bestetik, giza-kontsumorako arbia. Bazka arbia, ganaduak neguan elikatzeko erabiltzen da, belarrik ez dagoenean. Giza kontsumorako arbia, Historia aurretik kontsumitu izan den barazkia izan arren, jende guztiak ez du preziatzen bere zaporea ez delako hain gozoa eta normalean, beste barazki batzuekin batera jaten da, adibidez indabak. Bere propietateen artean, kaltzio ugari daukate eta bitaminetan aberatsak dira.
Barietateak - Bazka arbia - Bazka arbi frantsesa- Giza kontsumo arbia zuria- Giza kontsumo arbi beltza
Bazka arbi
Bazka arbia
97
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Napar aza
-Barietate izena: Napar aza edo udako aza edo udaberriko aza-Tokiko izena: Napar aza edo udako aza edo udaberriko aza-Izen zientifikoa : Brassica oleracea L.-Familia : Kruziferoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta gogorrak eta luzeak.Kolorea Kolore berde argia eta erreboilo barnerantz zuriak.Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan eta udazkenean.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikia.Itxura Borobila eta marroi iluna – ia beltza.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan (urtarril-otsaila).
Haziak lortzeko erakHautaketa Aza handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea
atera arte. Lorea lehortuta dagoenena, zaku batean sartu.
Hazia nola kendu Zaku barruan egonik, kolpeak eman eta lekak apurtu egiten dira, haziak zakuaren barruan geraturik.
Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.Nola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.
Landarearen ezaugarriak Altuera 30- 50 cm.Itxura/forma Hostoak erroseta forman hazten dira eta gorantz
egiten dute, ez dute erreboiloa osatzen. Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea eta beroarekiko ere bai.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 40-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bare eta barraskiloek jaten dituzte.
98
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da, lekariekin edo patatekin edo bakarrik.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Durangaldea
Gipuzkoa Tolosaldea Donostialdea
Araba
99
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Holanda aza
-Barietate izena: Neguko aza edo Gabonetako aza edo Holanda aza -Tokiko izena: Neguko aza edo Gabonetako aza edo Holanda aza -Izen zientifikoa : Brassica oleracea L. -Familia : Kruziferoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hosto zabal eta gogorrak.Kolorea Kolore berde argia eta erreboilo barnerantz zuriak.Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Gabonetarako edo udazken azkenerako.Uztaroa Neguan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikia.Itxura Borobila eta marroi iluna – ia beltza.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Ekainean-uztailean .
Landarearen ezaugarriak Altuera 20- 30 cm.Itxura/forma Hostoak erroseta forman hasten dira eta erreboilo
bat osatzen dute.Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Beroa ez du ondo jasaten.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 40-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bare eta barraskiloek jaten dituzte.
Haziak lortzeko erak Hautaketa Aza handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea atera
arte. Lorea lehortuta dagoenena, zaku batean sartu.Hazia nola kendu Zaku barruan egonik, kolpeak eman eta lekak apurtu
egiten dira, haziak zakuaren barruan geraturik.Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.Nola gorde Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
100
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilera
Egosita jaten da, lekariekin edo patatekin, aza-olioa ere deitzen zaio jateko moduari.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia –Mungia Arratia –NerbioiDurangaldea Gernika-Bermeo Markina-Ondarroa
Gipuzkoa DebagoienaDeba beheraTolosaldea Goierri Donostialdea
Araba Gorbeialdea Arabako ibarrak Kantauri arabarra
101
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
“Corazon de buey” aza
-Barietate izena: “Corazon de buey” aza -Tokiko izena: “Corazon de buey “aza-Izen zientifikoa : Brassica oleracea L. -Familia : Kruziferoak
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikia.Itxura Borobila eta marroi iluna – ia beltza.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan ( urtarrila-otsaila).
Haziak lortzeko erakHautaketa Aza handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea
atera arte. Lorea lehortuta dagoenena, zaku batean sartu egiten da.
Hazia nola kendu Zakuaren barruan egonik, kolpeka eman eta lekak apurtu egiten dira, haziak zakuaren barruan geraturik.
Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.
Landarearen ezaugarriak Altuera 30- 50 cm.Itxura/forma Hostoak erroseta forman hasten dira eta erreboiloa
osatzen dutenean, bihotz itxura dauka.Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea eta beroarekiko ere.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 40-60 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bare eta barraskiloek jaten dituzte.
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta gogorrak.Kolorea Kolore berde argia eta erreboilo barnerantz zuriak
eta hostoak leunak dira.Zaporea Gozoa .Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udaneta udazkenean.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea 300-400 hazi/gr. Tratamendu beharra
102
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da, lekariekin edo patatekin edo bakarrik.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Markina-Ondarroa.
Gipuzkoa
Araba
103
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Bazka-arbi frantsesa
-Barietate izena: Bazka arbi frantsesa-Tokiko izena: Bazka arbi frantsesa edo animalientzako arbia frantsesa-Izen zientifikoa : Brassica napus L.-Familia : Kruziferoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila luzea eta zurtoin zurruna. Kolorea Erraboila arrosa eta zurtoina berdea.ZaporeaNoiz heltzen den Negurako. Uztaroa Neguan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea 300 hazi/gr.Tratamendu beharra
Haziak lortzeko erakHautaketa Arbi handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea atera
arte. Lorea lehortuta dagoenean, lekak atera zaizkionean, zaku batean sartu.
Hazia nola kendu Zakuaren barruan egonik, kolpeak eman eta lekak apurtu egiten dira, haziak zakuaren barruan geratzen dira.
Landarearen ezaugarriak Altuera 30 -50 cm.Itxura/forma Erraboila zilindriko eta luzexka lur azpian egoten da
eta enborrik ez dauka eta hostoak ateratzen dira.Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 35-40 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Zorriak.
Haziaren ezaugarriak Neurria Txikia (3-5mm).Itxura Borobila eta marroi – gorrizka.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan ( urtarril-otsaila).
104
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.Nola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Animaliei jaten emateko.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Gernika-Bermeo
Gipuzkoa
Araba
105
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Bazka-arbia
-Barietate izena: Bazka arbia -Tokiko izena: Bazka arbia edo animalientzako arbia -Izen zientifikoa : Brassica napus L. -Familia : Kruziferoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila borobila eta zurtoin zurruna. Kolorea Erraboila arrosa eta zurtoina berdea.ZaporeaNoiz heltzen den Negurako. Uztaroa Neguan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea 250 hazi/gr.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikia.Itxura Borobila eta marroi iluna – gorrizka.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan ( urtarril-otsaila).
Haziak lortzeko erakHautaketa Arbi handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea atera
arte. Lorea lehortuta dagoenean, lekak atera zaizkionean, zaku batean sartu.
Hazia nola kendu Zakuaren barruan egonik, kolpeak eman eta lekak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 cm -1 m.Itxura/forma Erraboila borobila lur azpian egoten da eta enborra
zuzena dauka. Loreak, horiak dira. Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 35-40 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Zorriak.
106
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
apurtu egiten dira, haziak zakuaren barnean geratzen dira.
Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.Nola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Animaliei jaten emateko
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Arratia –NerbioiGernika-BermeoEnkarterriak Durangaldea Markina-Ondarroa
Gipuzkoa Tolosaldea
Araba Gorbeialdea
Giza kontsumorako arbi zuria
-Barietate izena: Giza kontsumorako arbi zuria-Tokiko izena: Arbia zuria, Nabarnizko arbia-Izen zientifikoa : Brassica napus L.-Familia : Kruziferoak
107
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila zilindrikoa eta zurtoin zurruna. Kolorea Erraboila zuria eta zurtoina berdea. ZaporeaNoiz heltzen den Negurako. Uztaroa Neguan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea 250 hazi/gr.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikiak.Itxura Borobila eta marroi iluna – gorrizka.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan ( urtarril-otsaila).
Haziak lortzeko erakHautaketa Arbi handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea atera
arte. Lorea lehortuta dagoenean, lekak atera zaizkionean, zaku batean sartu.
Hazia nola kendu Zakuaren barruan egonik, kolpeak eman eta lekak apurtu egiten dira, haziak zakuaren barruan geratzen dira.
Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruanNola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Landarearen ezaugarriak Altuera 50-70 cm.Itxura/forma Erraboila luzexka lur azpian egoten da eta enborra
zuzena dauka. Loreak, moreak dira.Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 35-40 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Zorriak.
108
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Egosita jaten da lekariekin.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Gernika-BermeoPlentzia –Mungia Bilbo Handia
Gipuzkoa Debagoiena
Araba
109
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Giza kontsumorako arbi beltza
-Barietate izena: Giza kontsumorako arbi beltza-Tokiko izena: Arbia beltza -Izen zientifikoa : Brassica napus L.-Familia : Kruziferoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila zilindrikoa eta zurtoin zurruna. Kolorea Erraboila marroia eta zurtoina berdea. ZaporeaNoiz heltzen den Negurako. Uztaroa Neguan. Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea 250 hazi/gr.Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria Oso txikiak.Itxura Borobila eta marroi iluna – gorrizka.Ernetasun tasa (%) Altua ( %100).Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi.Noiz ereiten den Neguan ( urtarrila-otsaila).
Haziak lortzeko erakHautaketa Arbi handienak aukeratu eta baratzean utzi lorea atera
arte. Lorea lehortuta dagoenean, lekak atera zaizkionean, zaku batean sartu.
Hazia nola kendu Zakuaren barruan egonik, kolpeak eman eta lekak apurtu
Landarearen ezaugarriak Altuera 50-70 cm.Itxura/forma Erraboila luzexka lur azpian egoten da eta enborra
zuzena dauka. Loreak, moreak dira. Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentea.Hezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar du.
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabetera.Ingurunera moldatuta Bai.Ongarriak behar Satsa erein aurretik.Landaketa-markoa 35-40 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Zorriak.
110
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
egiten dira, haziak zakuaren barnean geratzen dira.Nola lehortu Eskegita ganbaretan zakuaren barruan.Nola gorde: Iluntasunean, paperean edo kristalezko poteetan.Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia
Gipuzkoa Debagoiena
Araba
111
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KENOPODIAZEOAKChenopodiaceae familia
ZERBABeta vulgaris L.forma cycla
V.mendean K.A.-tik grekoek erabiltzen zuten arren, Mediterraneotik eta Kanariar irletatik datorren barazkia da. Bi urterik behin ateratzen den landare honek, hosto zabal eta penkak deitzen diren zurtoinak ditu. Ondo hazteko hezetasuna behar du eta tenperatura freskoa, ez hotzegia. Egosita jaten dira, bai bere hostoak eta bai penkak. Bere propietateen artean, diuretikoak, laxanteak, eta freskagarriak dira, eta A, B1, B2, C eta K bitaminatan ugariak dira. Mineralen artean burdina da garrantzitsuena.
Barietateak - Tokiko zerba
Tokiko
112
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ERREMOLATXABeta vulgaris L. forma rubra
Erremolatxa gorria, animalien erremolatxa eta azukre-erremolatxaren familiakoa da, baina hau gozoagoa eta zapore leunagoa izaten du, bai gordinik eta bai egosita. Kolore gorri bizia dauka, eta asko ez landatu arren propietate antianemiko eta bermineralizatzaileak ditu eta A,B1,B2, C, E eta PP bitaminetan aberatsa da. Giza kontsumorako erremolatxak Europan dauka jatorria, nahiz eta bere erabilera, XVI. mendean zabaldu zen. Anglosaxoi herrietan, barazki hau oso preziatua da, entsaladatarako.
Barietateak- Giza kontsumoa - Animalien kontsumoa
Giza kontsumo
Animalien kontsumorako
113
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ESPINAKASpinacea oleracea L.
Asiako hego mendebaldean jatorria izan arren, Estatuan, Arabiarren hedatu zuten XI. mendean eta ondoren Europan barrena zabaldu zen.
Hostoek erroseta sortzen dute zurtoinaren inguruan. Zurtoina adartsua eta zurruna da. Luku erako lore arrak dituzte eta lore emeak glomerulu axilaretan daude.
Iranetik datorren ortuaria da eta mende askotan zehar Europan lantzen da, elikadura ezaugarri anitzak dituelako. Propietate antianemiko, laxante eta freskagarriak ditu. A,C,B1, B2, PP eta K bitaminetan aberatsak dira. Nitratoa metatzeko gaitasuna daukate, beraz, negutegi eta kultibo kimikoetan lantzen diren espinakak, nitrato gehiago metatzen dute. Hezetasuna eta tenperatuta baxuak dauden tokietan hobeto hazten dira eta barietate gehienak, izozteak ondo jasaten dituzte.
Barietateak - Espinaka frantsesa - Udako espinaka
Espinaka frantsesa
114
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Giza kontsumo erremolatxa
-Barietate izena: Giza kontsumorako erremolatxa -Tokiko izena : Giza kontsumorako erremolatxa edo erremolatxa gorria edo erremolatxina -Izen zientifikoa: Beta vulgaris L.forma rubra -Familia : Kenopodiazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Marroi eta borobilaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna galdu Noiz ereiten den Otsaila-martxoa eta apirila
Haziak lortzeko erak
Landarearen ezaugarriak Altuera eta Itxura/forma
Hosto zabalak eta enbordunak dituen landarea eta sustraian erraboila gorria dauka. Hostoak, obalatuak dira eta berde gorrixkak izan daitezke.
Fruitu/hazi kantitatea
Fruitu bakarra.
Hotza/bero erresistentzia
Bero handia ez du ondo jasaten, nahiago ditu klima epelak.
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortea ez du jasaten.
Garapen denbora Bi hilabete erein ondoren.Ingurunera moldatuta
Bai.
Ongarriak behar Materia organiko asko behar duenez, ongarria botatzen zaio.Landaketa-markoa 20x40 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Jaten dena erraboila da, borobila eta gorria eta lur
azpian dago.Kolorea Gorri intentsua.Zaporea Gozoa bai gordinik edo bai egosita.Noiz heltzen den Bi hilabete erein ondoren (apirila eta ekaina).Uztaroa Udaberria eta udan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko.
Tratamendu beharra
115
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Hautaketa Lorea ateratzean, lehortzen utzi eta esku artean igurtzi
Hazia nola kendu Esku artean igurtzitaNola lehortu GerizpeanNola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
poteetanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Normalean entsaladetan jaten da gordinik.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo –Handia
Gipuzkoa
Araba
116
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Animalien kontsumorako erremolatxa
-Barietate izena: Animalien kontsumorako erremolatxa -Tokiko izena : Animalien- kontsumorako erremolatxa edo bazka erremolatxa -Izen zientifikoa: Beta vulgaris L.forma rubra -Familia : Kenopodiazeoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Jaten dena erraboila da, borobila eta gorria eta lur
azpian dagoKolorea Gorri intentsua edo laranja ilunaZaporea Gozoa Noiz heltzen den Iraila Uztaroa Neguan Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete batzuk
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Marroi eta borobilaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Otsaila -martxoa eta apirila
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lorea ateratzean, lehortzen utzi eta esku artean
igurtziHazia nola kendu Esku artean igurtzitaNola lehortu Gerizpean Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
poteetanNola jakin ez direla
Landarearen ezaugarriak Altuera eta Itxura/forma Hosto zabalak eta enbordunak dituen landarea eta
sustraia erraboila eta gorria, zilindrikoa eta handia. Hostoak berde argiak eta obalatuak dira.
Fruitu/hazi kantitatea Fruitu batHotza/bero erresistentzia Bero handia ez du ondo jasaten, nahiago ditu klima
epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortea ez du jasaten
Garapen denbora Bi hilabete erein ondorenIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Materia organiko asko behar duenez, ongarria
botatzen zaioLandaketa-markoa 20x40 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
117
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu
Erabilerak Animaliei jaten emateko
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo-Handia Durangaldea
Gipuzkoa
Araba
118
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Espinaka frantsesa
-Barietate izena: Espinaka frantsesa -Tokiko izena : Espinaka frantsesa -Izen zientifikoa: Spinacea oleracea L. -Familia : Kenopodiazeoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hostoak jaten dira, eta berde kolorekoak dira,
pinnatidak eta rizatuakKolorea berdeaZaporea gozoaNoiz heltzen den Bi hilabete erein ondoren ( ekaina eta urria )Uztaroa uda eta udazkeneanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Marroi txikia eta borobilaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Otsaila -ekaina eta abuztua- iraila
Haziak lortzeko erakHautaketa Lorea ateratzean, lehortzen utzi eta esku artean
igurtziHazia nola kendu Esku artean igurtzitaNola lehortu Gerizpean Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko poteetanNola jakin ez direla
Landarearen ezaugarriak Altuera eta Itxura/forma Lurrean zabaltzen den eta hosto pinnatidak eta
rizatuak ditu, baina ez da adartsua, lore horia da eta ateratzen denean 50 cm izan ditzake.
Fruitu/hazi kantitateaHotza/bero erresistentzia Bero handia ez du ondo jasaten, nahiago ditu klima
epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
lehortea ez du jasaten
Garapen denbora bi hilabete erein ondorenIngurunera moldatuta baiOngarriak behar ez du behar eta gainera ez du ondo toleratzenLandaketa-markoa 10-20 cmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna bare eta barraskiloek jaten dituzte
119
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da tortillatan
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia-Mungia
GipuzkoaUrola kosta
Araba
120
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Udako espinaka
-Barietate izena: Udako espinaka -Tokiko izena : Udako espinaka -Izen zientifikoa: Spinacea oleracea L. -Familia : Kenopodiazeoak
Landarearen ezaugarriak Altuera eta Itxura/forma Errosetan hasten diren hosto zabal eta berde
ilunak dituen landarea. Hostoek peziolo txikia dute eta enborra nahiko handia izaten dute.
Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Bero handia ez du ondo jasaten, nahiago ditu klima
epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortea ez du jasaten
Garapen denbora bi hilabete erein ondorenIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar ez du behar eta gainera ez du ondo toleratzenLandaketa-markoa 10-20 cmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bare eta barraskiloek jaten dituzte
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hostoak jaten dira, eta berde kolorekoak dira,
zabalak baina eta nahiko handiakKolorea Berde ilunaZaporea Gozoa Noiz heltzen den Bi hilabete erein ondoren ( ekaina eta urria )Uztaroa Uda eta udazkeneanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Marroi txikia eta borobilaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Urtetik urtera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Otsaila -ekaina eta abuztua- iraila
Haziak lortzeko erakHautaketa Lorea ateratzean, lehortzen utzi eta esku artean
igurtziHazia nola kendu Esku artean igurtzitaNola lehortu gerizpeanNola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko poteetanNola jakin ez direla
121
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da tortillatan
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Markina- Ondarroa
Gipuzkoa
Araba Arabako mendialdea
122
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko zerba
-Barietate izena: Tokiko zerba edo azelga -Tokiko izena : Tokiko zerba edo azelga -Izen zientifikoa : Beta vulgaris L.forma cycla -Familia :Kenopodiazeoak
Haziak lortzeko erak Hautaketa Hosto handienak dituztena hautatu eta lore
kapsula marroia jarri denean kenduHazia nola kendu Esku artean igurtzitaNola lehortu Ez da beharNola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
boteetan
Landarearen ezaugarriak Altuera: Lore eta guzti 1m-1,50 m izan ditzakete , hostoetan
daudenean, 50 cmItxura/forma Hosto zabal ,berde eta enbor zuri -horia eta zabala
daukate, penka deitzen zaiona eta lorea bi urterik behin ateratzen zaio, erroseta formakoa delarik
Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Klima epela baina ez beroaHezetasun/lehorte erresistentzia
Hezetasuna behar dute
Garapen denbora Urte bat barazkia ateratzeko eta bi urte landarea ateratzeko
Ingurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Satsa botatzen zaie noizean behinLandaketa-markoa 30x40 zmGarapenean behar dituen tratamenduak
Loreak ateratzen zaizkionean makila jarri ez erortzeko
Izurriteei gogortasuna Bareak, barraskiloak, eta landare zorriak izan ditzake
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarria Neurria eta forma Hosto berde eta zabalak, eta zurtoin/penka zuri- horia,
zabala eta zurrunaKolorea Hostoa berdea eta zurtoina/penka zuriaZaporea Bai hostoa eta penkak gozoak, penkak zapore leunaNoiz heltzen den Neguan eta udaberriaUztaroa Negua -udaberriaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bi- hilabete
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Landare bakoizteko asko –milaka
Tratamendu beharra Bareak edo barraskiloak jaten dituenez, askok botikak botatzen dizkio
Haziaren ezaugarriak Neurria eta itxura Marroiak eta txikiak, borobilak eta arantzekinErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Oso altua 10 urteNoiz ereiten den Urteko edozein sasoitan hotz asko egiten ez badu, bestela
udaberrian
123
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu Ezin daiteke jakin
Erabilerak
Egosita jaten da, bai hostoak eta bai zurtoina. Zurtoina tortillatan ere jan daiteke.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia -MungiaBilbo Handia Arratia- NerbioiMarkina- OndarroaGernika- Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena Deba BeheraTolosaldea Goierri Donostialdea Bidasoa Behera
Araba GorbeialdeaKantauri ArabarraArabako ErrioxaArabako Mendialdea
124
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
UNBELIFEROAKUmbeliferae familia
PERREXILA Petroselium hortense Hoffman
Baratzeetan falta ez den landarea da, elikagai gehienetarako erabiltzen delarik.
B arietatea - Tokiko perrexila
TXIRIBIAPastinaca sativa L. Europatik datorren espeziea da, nahiz eta Euskal Herrian asko erabili ez, zapore berezia daukalako. Propietate antireumatiko, diuretiko eta nutritiboak ditu eta C, B1 eta PP bitaminetan aberatsa da.
Barietatea- Tokiko txiribia
Tokiko perrexila
Tokiko
125
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko Perrexila
-Barietate izena: Perrexila -Tokiko izena : Perrexila -Izen zientifikoa : Petroselinum hortense Hoffmann -Familia : Unbeliferoak
Haziak lortzeko erakHautaketa lorea emateko uzten dira ale handienakHazia nola kendu lorea lehortuta dagoenean, zaku batean sartu eta
birrindu haziak askatzekoNola lehortu ganbaretan eskegitaNola gorde iluntasunean eta paperean edo kristalezko
Landarearen ezaugarriak Altuera 50 zm edo 1m izan dezaketeItxura/forma Hostoak errosetetan hasten dituen landarea, peziolo
luzeekinFruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortea ondo jasaten du
Garapen denbora Bi urteroko landareaIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez du beharLandaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hostoak lobulatuak ertainakKolorea Berdea Zaporea Gozoa Noiz heltzen den Urte guztian egoten daUztaroa Urte guztianFresko dagoenean kontserbazio denboraKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko
Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriak Neurria eta Itxura Marroiak eta oso txikiak eta borobilak Ernetasun tasa (%)
Altua (%100)
Iraupena Urte askotanNoiz ereiten den Apirilean
126
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
poteetanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Perrexilak erabilera anitzak ditu, ia janari guztietan erabiltzen da gozagarri bezala
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Arratia-NerbioiGernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Deba goienaDonostialdea Bidasoa behera
ArabaGorbeialdeaArabako mendialdea
127
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko Txiribia
-Barietate izena: Txiribia -Tokiko izena : Txiribia edo pastinaka -Izen zientifikoa: Pastinaca sativa L. -Familia: unbeliferoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura grisak eta txikiak , borobilakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna
galtzen joaten daNoiz ereiten den Urtarrila - apirila
Haziak lortzeko erak Hautaketa lorea ateratzen denean zaku batean sartu
lehortu arteHazia nola kendu zakuari kolpeak eman haziak askatzekoNola lehortu eskegita zaku barruanNola gorde iluntasunean eta paperean edo kristalezko
boteetanNola jakin ez direla hibridatu
Landarearen ezaugarriak Altuera 10 cm.Itxura/forma Sustrai lodia eta erraboil formakoa eta zurixka-
marroixka eta zurtoin oso finak eta berdeak, hostoetan bukatzen direnak, erroseta forman. lorea zuria da.
Fruitu/hazi kantitatea askoHotza/bero erresistentzia bai, nahiago ditu tenperatura epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
bai
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta baiOngarriak behar ez dute beharLandaketa-markoa 10-15 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Forma zilindrikoa edo erraboil formakoa eta 5-10 cmKolorea Zuria-marroiazkaZaporea Gozoa.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan.Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete bat.
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Lore bakoitzeko asko.
Tratamendu beharra
128
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Arbiaren antzera, egosita jaten da beste lekari batzuekin nahastuta
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia -Mungia
Gipuzkoa
Araba
129
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
LILIAZEOAKLiliaceae
PORRUAAllium ampeloprasun var porrum
Erraboila eta zurtoin luzea daukan landare biurtekoa da. Hosto leun eta gogorrak ditu eta loreak, zuriak edo moreak dira, unbela eran eratzen direlarik.
Euskal Herrian neguan eta udaberrian zehar asko kontsumitzen den barazkia da, batez ere “porrusalda” bezala, izan ere, porruak zapore berezia ematen die, sopei, saltsei… Elikagaietan aberatsa den barazkia izanik, bitaminetan oso ugaria da eta propietate digestibo, toniko eta laxanteak ditu.
Kolorearen arabera bi barietate bereiz daitezke: berdea eta horia.
Barietateak - Tokiko Porrua- Porru berdea
Tokiko
130
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KIPULAAllium cepa
Asiatik datorren barazkia da. Bere lantzea, milurteko askotan zehar eman da eta mediterraneo erriberako populazietako gizakientzako, batez ere Egiptiarrentzako, preziatua zen oso. Hauentzako, elikagaia ez ezik, sendagarria eta propietate magikoak zituen.
Globo itxurako erraboila daukan landarea eta segun barietatea, erraboila handiagoa edo zapalagoa da. Erraboila, eraldatu diren eta erretserba substantziak metatu dituzten hosto mamitsuez osatua dago. Erraboila barnean, lehen urtean, begi begetatiboa sortzen da, hurrengo urtean lorea sortuko duena. Erraboila estaltzen duten hostoak, zurtoina sortzen dute eta forma zilindrikoan eratzen dira. fruitua kapsula erakoa da, barruan hazi beltzak gordetzen dituelarik.
Etxeetan falta ez den barazki da eta lehenik landatu zen barazkietariko bat da. Bere jatorria Asian dago, nahiz eta orain mundu guztian landatu. Denetariko erabiltzen da, saltsak egiteko, entsaladetan, pateak, kroketak, tortilletan…Propietate terapeutikoak ere baditu, antiseptiko, antinfalmatorioa da eta askotan gripe eta eztularen gaitzak kentzeko erabiltzen da. Azido esentzial, entzima eta bitaminetan oso ugaria denez, elikagaietan aberatsa den barazkia da.
Barietateak - Kipula gorria - Zallako Kipula gorria - Kipula zuria- Kipula horia
Kipula Kipula zuria
131
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kipulina Allium fistulosum Asiatik etorri den espeziea da eta Txinan urteetan zehar landatu izan den barazkia da. Erraboila sortzen duen landarea, baina kipula baino txikiagoa eta zerbait luzeagoa.
Barietatea- Bonbilla Kipulina
Kipulina
132
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko porrua
-Barietate izena: tokiko porrua -Tokiko izena : tokiko porrua -Izen zientifikoa: Allium ampeloprasum var.porrum L . -Familia: Liliazeoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria, forma eta kolorea Forma zilindriko eta normalean jaten
dena alde zuria edo horia da; lur azpian dagoena, nahiz eta batzuek alde berdea ere jaten duten.
Zaporea Gozoa eta aromatikoaNoiz heltzen den Udazken –negurakoUztaroa Udazken -neguanFresko dagoenean kontserbazio denbora Aste bat- bi asteKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Altua Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Txikia , borobila eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Baxua, 2. urtetik aurrera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Urtarriletik -martxora hazitegietan
Haziak lortzeko erakHautaketa Landare handienak eta lodienak aukeratu eta lorea
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 zmItxura/forma Hostoak, bata bestearen barruan sartzen dira
zilindro bat osatuz, nahiko lodia dena, kolore zuria edo horirantz jotzen. Jaten den zatia zuria da eta handiago da zati berdea baino. Zati zuria lur azpian dago eta kolore berdea duena kanpoaldekoa da. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Fruitu bakoitzeko hazi askoHotza/bero erresistentzia Hotzarekiko erresistentziaHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko sentikortasuna
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez du behar, baina landatu aurretik, satsa pixka
bat botatzen zaio lurrariLandaketa-markoa 10-30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
133
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ematen dutenean, lorea zaku batean sartu eta lehortzen utzi
Hazia nola kendu Lehortuta dagoenean lorea, zakuari kolpeak eman eta hazia askatzen da
Nola lehortu Ganbaretan eskegita behera begiraNola gorde Iluntasunean, kristalezko boteetan edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Porruaren erabilera nagusia porrusalda da; porrua patatekin, baina beste barazki batzuekin ere jaten da, zapore ona ematen baitio. Saldak egiteko ere balio du.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia -Mungia Bilbo HandiaArratia-NerbioiEnkarterriak Durangaldea Markina-OndarroaGernika-Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena Urola-Kosta
Araba Gorbeialdea
134
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Porru berdea
-Barietate izena: Porru berdea -Tokiko izena : Porru berdea -Izen zientifikoa: Allium ampeloprasum var.porrum L . -Familia: Liliazeoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria, forma eta kolorea Forma zilindriko eta normalean jaten dena alde
zuria da; lur azpian dagoena, nahiz eta batzuek alde berdea ere jaten duten.
Zaporea Gozoa eta aromatikoaNoiz heltzen den Udazken –negurakoUztaroa Udazken-neguanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat-bi aste
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AltuaTratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Txikia, borobila eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Baxua, 2. urtetik aurrera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Urtarriletik -martxora hazitegietan
Haziak lortzeko erak
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 zmItxura/forma Hostoak, bata bestearen barruan sartzen dira zilindro
bat osatuz, , kolore zuria duena eta jaten den zatia da. Zati zuria lur azpian dago eta kolore berdea duena kanpoaldekoa da. barietate honek, zati zuria meheagoa dauka tokiko barietateak baino. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Fruitu bakoitzeko hazi askoHotza/bero erresistentzia
Hotzarekiko erresistentzia
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko sentikortasuna
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta BaiOngarriak behar Ez du behar, baina landatu aurretik, sats pixka bat
botatzen zaio lurrariLandaketa-markoa 10-30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
135
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Hautaketa Landare handienak eta lodienak aukeratu eta lorea ematen dutenean, lorea zaku batean sartu eta lehortzen utzi
Hazia nola kendu Lehortura dagoenean lorea, zakuari kolpeak eman eta hazia askatzen da
Nola lehortu Ganbaretan eskegita behera begiraNola gorde Iluntasunean, kristalezko boteetan edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Porruaren erabilera nagusia porrusalda da; porrua patatekin, baina beste barazki batzuekin ere jaten da, zapore ona ematen baitio. Saldak egiteko ere balio du.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Durangaldea
Gipuzkoa Deba BeheraTolosaldea Goierri
Araba Arabako Ibarrako Kantauri ArabarraErrioxa Arabarra
136
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Porru horia
-Barietate izena: Porru horia-Tokiko izena : Porru horia-Izen zientifikoa: Allium ampeloprasum var.porrum L . -Familia: Liliazeoak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria, forma eta kolorea Forma zilindriko eta normalean jaten dena alde
horia da; lur azpian dagoena, nahiz eta batzuek alde berdea ere jaten duten.
Zaporea Gozoa eta aromatikoaNoiz heltzen den Udazken –negurakoUztaroa Udazken-neguanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat-bi aste
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AltuaTratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Txikia, borobila eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Baxua, 2. urtetik aurrera bideragarritasuna galduNoiz ereiten den Urtarriletik -martxora hazitegietan
Haziak lortzeko erak
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 zmItxura/forma Hostoak, bata bestearen barruan sartzen dira zilindro bat
osatuz, , kolore zuria duena eta jaten den zatia da. Zati zuria lur azpian dago eta kolore berdea duena kanpoaldekoa da. barietate honek, zati horia meheagoa dauka tokiko barietateak baino. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Fruitu bakoitzeko hazi askoHotza/bero erresistentzia
Hotzarekiko erresistentzia
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko sentikortasuna
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta BaiOngarriak behar Ez du behar, baina landatu aurretik, sats pixka bat
botatzen zaio lurrariLandaketa-markoa 10-30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
137
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Hautaketa Landare handienak eta lodienak aukeratu eta lorea ematen dutenean, lorea zaku batean sartu eta lehortzen utzi
Hazia nola kendu Lehortura dagoenean lorea, zakuari kolpeak eman eta hazia askatzen da
Nola lehortu Ganbaretan eskegita behera begiraNola gorde Iluntasunean, kristalezko boteetan edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Porruaren erabilera nagusia porrusalda da; porrua patatekin, baina beste barazki batzuekin ere jaten da, zapore ona ematen baitio. Saldak egiteko ere balio du.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa Tolosaldea
Araba Arabako Ibarrak
138
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kipula gorria
-Barietate izena: Kipula gorria edo kipula gorri-zuria -Tokiko izena : Kipula gorria edo kipula gorri-zuria -Izen zientifikoa: Allium cepa L. -Familia : Liliazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Borobila, oso txikia eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %90-%100)Iraupena Baxua, bideragarritasuna urte batetik bestera jaitsi Noiz ereiten den Otsaila-martxoa hazitegietan
Landarearen ezaugarriak Altuera 20-30 zmItxura/forma Hostoak bata bestearen gainean pilatuz doaz erraboila
borobila sortuz eta ondoren zurtoina sortuz. Lorea bigarren urtean ateratzen da.
Fruitu/hazi kantitatea
Kipula bakoitzeko asko
Hotza/bero erresistentzia
Bai
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Bai
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta
Bai
Ongarriak behar Landatu aurretik satsa bota eta gero ez du beharLandaketa-markoa 10x15 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila da jaten dena eta borobila edo elipse
formakoa da eta handia Kolorea Kanpoaldetik gorria-morea baina gero barnerantz
geruzak zurituz doaZaporea Gozoa eta sakonaNoiz heltzen den Abuzturako –irailerakoUztaroa Abuztuan-irailanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte guztian ganbaran gordeta
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko lore bakoitzeko
Tratamendu beharra
139
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erakHautaketa Lorea ematen duenean, zaku batean sartu eta
lehortzen utzi landarean bertan edo eskegitaHazia nola kendu Lorea lehortuta dagoenean, zakua astindu eta haziak
askatzen diraNola lehortu EskegitaNola gorde Iluntasunean , kristalezko pote edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Bai entsaladatarako eta bai saltsak egiteko, zapore gozoa ematen baitiote.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia –MungiaBilbo HandiaArratia-NerbioiEnkarterriak Durangaldea Gernika-BermeoMarkina –Ondarroa
Gipuzkoa DebagoienaDeba behera TolosaldeaGoierri Donostialdea Bidasoa behera
Araba
140
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kipula zuria
-Barietate izena: Kipula zuria -Tokiko izena: Kipula zuria -Izen zientifikoa : Allium cepa L.-Familia : Liliazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Borobila, oso txikia eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %90-%100)Iraupena Baxua, bideragarritasuna urte batetik bestera jaitsi Noiz ereiten den Otsaila-martxoa hazitegietan
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lorea ematen duenean, zaku batean sartu eta lehortzen
Landarearen ezaugarriakAltuera 20-30 cm.Itxura/forma Hostoak bata bestearen gainean pilatuz doaz erraboila borobila
sortuz eta ondoren zurtoina sortuz. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea
Lore bakoitzeko asko
Hotza/bero erresistentzia
Bai
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Bai
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta
Bai
Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 10x15zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila da jaten dena eta borobila edo elipse formakoa
da eta handia Kolorea Zuria horixkaZaporea GozoaNoiz heltzen den Azbutua-irailaUztaroa Abuztua-irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte osoa ganbaran gordeta
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Altua
Tratamendu beharra
141
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
utzi landarean bertan edo eskegitaHazia nola kendu Lorea lehortuta dagoenean, zakua astindu eta haziak
askatzen diraNola lehortu EskegitaNola gorde Iluntasunean , kristalezko pote edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Erabilera ugariena entsaladatarako da, baina saltsak egiteko ere balio du.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia –Mungia Bilbo HandiaArratia-NerbioiDurangaldea Gernika-Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena Urola KostaTolosaldea Goierri Donostialdea Bidasoa Behera
ArabaErrioxa Arabarra Arabako Mendialdea
142
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kipula horia
-Barietate izena: Kipula horia edo kipula larua -Tokiko izena: Kipula horia edo kipula larua -Izen zientifikoa : Allium cepa L.-Familia : Liliazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 20-30 zmItxura/forma Hostoak bata bestearen gainean pilatuz doaz erraboila
borobila eta hori txikia sortuz eta ondoren zurtoina sortuz. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Lore bakoitzeko askoHotza/bero erresistentzia BaiHezetasun/lehorte erresistentzia
Bai
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta BaiOngarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 10x15zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila da jaten dena eta borobila, zuria edo elipse
formakoa da eta handia Kolorea Horia eta txikia Zaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte osoa ganbaran gordeta
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Altua Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Borobila, oso txikia eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %90-%100)Iraupena Baxua , bideragarritasuna urte batetik bestera jaitsi Noiz ereiten den Otsaila -martxoa hazitegietan
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lorea ematen duenean, zaku batean sartu eta
lehortzen utzi landarean bertan edo eskegitaHazia nola kendu Lorea lehortuta dagoenean, zakua astindu eta haziak
askatzen diraNola lehortu Eskegita
143
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Iluntasunean , kristalezko pote edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladatan jateko oso aproposa da
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Gernika-Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena Urola kosta
Araba
144
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Zallako kipula gorria
-Barietate izena: Zallako kipula gorria -Tokiko izena : Zallako kipula gorria -Izen zientifikoa: Allium cepa L. -Familia : Liliazeoak
Landarearen ezaugarriak Altuera: 20-30 cm.Itxura/forma Hostoak bata bestearen gainean pilatuz doaz
erraboila borobila sortuz eta ondoren zurtoina sortuz. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Kipula bakoitzeko askoHotza/bero erresistentzia Bai Hezetasun/lehorte erresistentzia
Bai
Garapen denbora Erein eta 3 hilabetera
Ingurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Landatu aurretik satsa bota eta gero ez du beharLandaketa-markoa 10x15 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Erraboila da jaten dena eta borobila edo elipse
formakoa da eta handia Kolorea Kanpoaldetik gorria-morea baina gero barnerantz
geruzak zurituz doaZaporea Gozoa eta sakonaNoiz heltzen den Abuzturako –irailerakoUztaroa Abuztuan -iraileanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte guztian ganbaran gordeta
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko lore bakoitzekoTratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Borobila, oso txikia eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %90-%100)Iraupena Baxua, bideragarritasuna urte batetik bestera jaitsi Noiz ereiten den Otsaila-martxoa hazitegietan
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lorea ematen duenean, zaku batean sartu eta lehortzen
145
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
utzi landarean bertan edo eskegitaHazia nola kendu Lorea lehortuta dagoenean, zakua astindu eta haziak
askatzen diraNola lehortu EskegitaNola gorde Iluntasunean , kristalezko pote edo papereanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladarako eta saltsak egiteko, tokiko kipula gorria bezala
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia- Mungia Enkarterriak Gernika-Bermeo
Gipuzkoa
ArabaKantauri Arabarra
146
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kipulina
-Barietate izena: Bonbilla Kipulina -Tokiko izena : Bonbilla Kipulina-Izen zientifikoa : Allium fistulosum L..-Familia: Liliazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 20-30 cm.Itxura/forma Hostoak bata bestearen gainean pilatuz doaz
erraboila borobila sortuz eta ondoren zurtoina sortuz. Lorea bigarren urtean ateratzen da
Fruitu/hazi kantitatea Lore bakoitzeko askoHotza/bero erresistentzia Bai Hezetasun/lehorte erresistentzia
Bai
Garapen denbora Erein eta 3 hilabeteraIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Landatu aurretik satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 10x15zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Borobila, oso txikia eta beltzaErnetasun tasa (%) Altua ( %90-%100)Iraupena Baxua, bideragarritasuna urte batetik bestera jaitsi Noiz ereiten den Otsaila -martxoa hazitegietan
Haziak lortzeko erak Hautaketa Lorea ematen duenean, zaku batean sartu eta
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Erraboila da jaten dena eta borobila- luzatua da eta
txikia Kolorea Zuria horixkaZaporea Gozoa Noiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Urte osoa ganbaran gordeta
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Altua Tratamendu beharra
147
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
lehortzen utzi landarean bertan edo eskegitaHazia nola kendu Lorea lehortuta dagoenean, zakua astindu eta haziak
askatzen diraNola lehortu Eskegita Nola gorde Iluntasunean , kristalezko pote edo paperean
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladarako oso aproposak
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia-Mungia Durangaldea
Gipuzkoa
Araba
148
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KUKURBITAZEOAKCucurbitaceae familia
KALABAZA Cucurcita maxima Duchesne
Cucurbita generoa, Mexiko, Ertamerikan eta Hego Amerikan dauka jatorria eta artoa eta indabekin batera, hezitu zen landare zaharrenetako bat da. Kalabazen generoa oso dibertsoa da, kolore, forma, tamaina desberdinekoak aurki daitezkeelarik. Hainbat barietate daude, batzuk giza kontsumorako kalabazak dira eta beste batzuk, bazka kalabazak. Giza kontsumokoen artean, ezagunena, “Cabello de angel” barietatea da, konfituretarako erabiltzen dena. Hasten eta heltzen doazen heinean, bere pulparen nitrato kantitatea desagertu eta azukrea eta proteinak emendatzen dira, horregatik, zapore gozoa izaten dute eta elikagaietan aberatsak dira. Normalean, potajeetan erabiltzen da. Uzta ostean, usteldu gabe iragan dezakeen denbora luzea da, hots, 6 hilabete egon daiteke inolako aldaketarik jaso gabe.
Neguko kalabazak eta udako kalabazak daude.
BarietateakKalabaza porrusalda Kalabaza poti marron Bazka-kalabaza Kalabaza “cabello de angel2
Kalabaza
Bazka
Kalabaza poti
Kalabaza cabello de
149
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KALABAZINACucurbita pepo L.
Garapenaren lehen fasetan hautatu diren kalabazak dira. Elikagaietan aberatsa ez ezik, zaporetsua ere bada, baina nitratoetan aberatsa ere. Normalean, tortillatan edo potajeetan jaten da. Propietate depuratzaile, laxante, diuretiko eta lasaigarriak ditu. A, B, C eta PP bitaminetan aberatsak dira eta mineralen artean, kuprea, zinka, burdina, magnesioa dira garrantzitsuenak.
BarietateakKalabazin horia edo zuria Kalabazin berdea
Kalabazin
Kalabazin zuri horia
150
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
PEPINOA Cucumis sativus
Asko baloratzen ez den barazkia da, entsaladetan bakarrik kontsumitzen baita. Ur asko duen barazkia denez, propietate diuretiko, nutritibo eta freskagarriak ditu eta A, B1, B2, C eta PP bitaminetan aberatsak dira. Mineralen artean, kaltzioa, sufrea, fosforoa, magnesioa eta zinkan aberatsak dira.
Barietateak:Tokiko Pepinoa
Tokiko
151
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Porrusalda kalabaza
-Barietate izena: Porrusalda kalabaza-Tokiko izena : Porrusalda kalabaza edo luzea edo barrugorria-Izen zientifikoa: Cucurbita maxima Duchesne-Familia : Kukurbitazeoak
Haziaren ezaugarriak Neurria: 1 zm eta 2 zm inguruItxura borobila, pepita formakoa eta zuri -horiaErnetasun tasa (%): altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
Landarearen ezaugarriak Altuera: Oso luzea, 2 m izan ditzake, baina landarea arrastaka hasten
da (landare harrestaria da)Itxura/forma Landare igokaria hosto handiekin eta hostoak ia trilobulatuak
dira eta nerbioak zuriak dituzte -Fruitu/hazi kantitatea Normalean landare bakoitzak fruitu bat edo bi.-Hotza/bero erresistentzia
Hotza ez dute ondo jasaten
-Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentea da.
-Garapen denbora: Maiatza - iraila-Ingurunera moldatuta-Ongarriak behar: Satsa botatzen zaio, erein baino lehen-Landaketa-markoa: 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren ertzetan
jartzen dira.-Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Zilindrikoa eta luzexkaKolorea Kanpoaldetik berdea eta barrualdea laranja dauka Zaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Hilabete 1 edo gehiago
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko (1g/3-4 hazi)
Tratamendu beharra
152
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu eguzkitan lehortzen utziNola gorde kristalezko bote edo paperetan eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
ezin daiteke jakin
Erabilerak
Erabilera arruntena, porrusalda edo lekariekin nahastuta jaten da, baina batzuk bera bakarrik ere jaten dute purea eginda.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia –MungiaEnkarterriak Arratia –NerbioiBilbo Handia Durangaldea Gernika- Bermeo Markina- Ondarroa
Gipuzkoa Urola-KostaGoierri Donostialdea Bidasoa Behera
Araba Arabako Ibarrak Kantauri ArabarraArabako Mendialdea
153
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Potimarrron kalabaza
-Barietate izena: Potimarron kalabaza-Tokiko izena : Potimarron kalabaza-Izen zientifikoa: Cucurbita maxima Duschene -Familia : Kukurbitazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera 2-3m izan ditzake, baina landarea arrastaka hasten
da (landare igokaria da)Itxura/forma landare igokaria hosto handiekin; hostoak lobulatuak
dira.Fruitu/hazi kantitatea Landare bakoitzeko kalabaza batHotza/bero erresistentzia Hotza ez dute ondo jasatenHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentea da.
Garapen denbora Maiatza - irailaIngurunera moldatutaOngarriak behar Satsa botatzen zaio, erein baino lehenLandaketa-markoa 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren
ertzetan jartzen diraGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Haziak lortzeko erak Hautaketa kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu eguzkitan lehortzen utziNola gorde kristalezko bote edo paperetan eta iluntasunean
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila eta lodia eta azala ere nahiko lodia
daukate.Kolorea Kanpoaldetik laranja eta barrualdea laranja ere Zaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoa iraun dezakete ganbaretan gordez gero
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko (3-4 hazi/1gr)Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 zm eta 2 zm inguruItxura: borobila, pepita formakoa eta zuri-horiaErnetasun tasa (%) altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
154
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu ezin daiteke jakin
Erabilera
Erabilera ohikoena pureak egitea da; kalabaza patatekin egosten da, kalabazak duen zapore gozoegia kentzeko.
Non aurkitu d ugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo- Handia
Gipuzkoa
Araba
155
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Bazka kalabaza
-Barietate izena: Bazka-kalabaza -Tokiko izena : Bazka-kalabaza -Izen zientifikoa: Cucurbita maxima Duschene . -Familia : Kukurbitazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria: 1 zm eta 2 zm inguruItxura borobila, pepita formakoa eta zuri -horiaErnetasun tasa (%): altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
Landarearen ezaugarriak Altuera: Oso luzea, 5m izan ditzake, baina landarea arrastaka
hasten da (landare igokaria da)Itxura/forma: Landare igokaria hosto handi eta borobilekin eta enborra
eta hostoak ere iletsuak dira.Fruitu/hazi kantitatea Kalabaza erdian askoHotza/bero erresistentzia
Hotza ez dute ondo jasaten
Hezetasun/lehorte erresistentzia:
Lehortearekiko erresistentea da.
Garapen denbora: Maiatza – iraila Ingurunera moldatuta Satsa botatzen zaio erein baino lehen Ongarriak behar:Landaketa-markoa 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren ertzetan
jartzen dira, arto eta indabekin batera.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma: Borobila eta lodia eta nahiko gogorraKolorea Kanpoaldetik berde argia, laranja, berdea, marraduna,
motaduna izan daiteke eta barrualdea laranja -horixka dauka
ZaporeaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa: Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoa iraun dezakete ganbaretan gordez gero
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea:
Asko
Tratamendu beharra
156
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa Kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzen utziNola gorde Kristalezko bote edo paperetan eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
ezin daiteke jakin
Erabilerak
Animalien janari bezala erabiltzen da.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Arratia –NerbioiGernika- Bermeo Bilbo –Handia
Gipuzkoa
Araba Kantauri ArabarraArabako Mendialdea
157
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
“Cabello de angel” kalabaza
-Barietate izena: “Cabello de angel” Kalabaza -Tokiko izena : “Cabello de angel” Kalabaza -Izen zientifikoa: Cucurbita maxima Duschenne-Familia : Kukurbitazeoak
Landarearen ezaugarriakAltuera: Oso luzea, 5m izan ditzake, baina landarean arrastaka hasten
da (landare igokaria da). Itxura/forma Zurtoina nahiko iletsua da eta hostoak berdeak dira, mantxa
zuriekin.Fruitu/hazi kantitatea Kalabaza erdian askoHotza/bero erresistentzia
Hotza ez dute ondo jasaten
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentea da.
Garapen denbora Maiatza -irailaIngurunera moldatutaOngarriak behar Satsa botatzen zaio erein baino lehenLandaketa-markoa 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren ertzetan
jartzen diraGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Borobila –luzexka eta lodiaKolorea Kanpoaldetik berdea mantxa zuriekin eta barrualdetik zuri
-horixkaZaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoa iraun dezakete ganbaretan gordez gero
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ematen duen hazi kantitatea
Asko (4-5 hazi/1gr)
Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriak Neurria 1 zm eta 2 zm inguruItxura: borobila, pepita formakoa eta zuri-horiaErnetasun tasa (%) altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
158
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa Kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzen utziNola gorde Kristalezko bote edo paperetan eta
iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu Ezin daiteke jakin
Erabilerak
Cabello de angel deritzona egiteko erabiltzen da batik bat.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia-MungiaEnkarterriak
Gipuzkoa Donostialdea
Araba Arabako Mendialdea
159
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kalabazin horia
-Barietate izena: Kalabazin horia edo kalabazin zuria-Tokiko izena : Kalabazin horia edo kalabazin zuria-Izen zientifikoa: Cucurbita pepo L. -Familia : Kukurbitazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria: 1 zm eta 2 zm inguruItxura: borobila, pepita formakoa eta zuri -horiaErnetasun tasa (%): altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
Landarearen ezaugarriak -Altuera 1m izan dezake, arrastaka hasten da (landare igokaria da)-Itxura/forma: Landare igokaria hosto handiekin eta hosto berdeek
mantxa zuriak dituzte. Hostoak 5 lobulu ditu.Fruitu/hazi kantitatea Kalabazinaren punta batean askoHotza/bero erresistentzia
Hotza ez dute ondo jasaten
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentea da.
Garapen denbora Maiatza - irailaIngurunera moldatuta Satsa botatzen zaio erein baino lehen Ongarriak behar 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren ertzetan
jartzen dira.Landaketa-markoa 1x 0,7 mGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak -Neurria eta forma luzexka eta txikia Kolorea: kanpoaldetik zuri -horixka eta barrualdea zuri
-horia daukaZaporea: GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa: Abuztua -iraila-Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste 2 inguru
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko (7-8 hazi/1gr)Tratamendu beharra
160
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa Kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzen utziNola gorde Kristalezko bote edo paperetan eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu Ezin daiteke jakin
Erabilerak
Pistoa egiteko erabiltzen da batik bat.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Gernika –BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa
ArabaErrioxa ArabarraArabako Mendialdea
161
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Kalabazin berdea
-Barietate izena: Kalabazin berdea -Tokiko izena : Kalabazin berdea -Izen zientifikoa: Cucurbita pepo L. . -Familia : Kukurbitazeoak
Landarearen ezaugarriak Altuera: 1m izan dezake, arrastaka hasten da (landare igokaria da)Itxura/forma Landare igokaria hosto handiekin eta hosto berdeek mantxa
zuriak dituzte. Hostoek, 5 edo 7 lobulu izan ditzakete. Fruitu/hazi kantitatea Kalabazinaren punta batean askoHotza/bero erresistentzia:
Hotza ez dute ondo jasaten
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentea da
Garapen denbora Maiatza -irailaIngurunera moldatutaOngarriak behar Satsa botatzen zaio erein baino lehen-Landaketa-markoa 1m eta 3 m bitartean eta normalean soroaren ertzetan
jartzen dira.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma luzexka eta txikia Kolorea: Kanpoaldetik berdea eta barrualdea zuri-horia dauka Zaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste 2 inguru
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko (7-8 hazi/1gr.)Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriak -Neurria: 1 zm eta 2 zm inguruItxura: Borobila, pepita formakoa eta zuri -horia-Ernetasun tasa (%): Altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
162
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa Kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzen utziNola gorde Kristalezko bote edo paperetan eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
Ezin daiteke jakin
Erabilerak
Pistoa egiteko edo purea egiteko erabiltzen da.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Plentzia -MungiaBilbo HandiaArratia-NerbioiDurangaldea Gernika-BermeoMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa Deba Behera Debagoiena Bidasoa Behera
Araba GorbeialdeaArabako IbarrakKantauri ArabarraArabako Lautada Araba ErrioxaArabako Mendialdea
163
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko pepinoa
-Barietate izena: Tokiko Pepinoa -Tokiko izena : Tokiko Pepinoa -Izen zientifikoa: Cucumis sativus L.-Familia : Kukurbitazeoak
Haziaren ezaugarriakNeurria: 0,5 cmItxura: Luzexka eta zuri -horia, txikiaErnetasun tasa (%) altua (100%)IraupenaNoiz ereiten den Maiatzean
Haziak lortzeko erak Hautaketa Kalabaza handienak eta hoberenak hautatuHazia nola kendu Kalabaza erditik ebaki eta haziak ateraNola lehortu Eguzkitan lehortzen utziNola gorde Kristalezko bote edo paperetan eta
iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu Ezin daiteke jakin
Landarearen ezaugarriak Altuera: Landarea igokaria da eta lurrean 1m har dezakeItxura/forma: Landare igokaria hosto berde, trilobulatu eta handiekin.Fruitu/hazi kantitatea pepinoaren alde batean askoHotza/bero erresistentzia hotza ez dute ondo jasatenHezetasun/lehorte erresistentzia
lehortearekiko erresistentea da
Garapen denbora Maiatza –iraila Ingurunera moldatutaOngarriak behar Satsa botatzen zaio erein baino lehenLandaketa-markoa 50 cm eta 1 m bitartean eta normalean soroaren
ertzetan jartzen dira.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Fruituaren ezaugarriak Neurria eta forma Luzea eta fina, zilindrikoaKolorea: Kanpoaldetik berde iluna eta barrualdea zuria dauka,
Kanpoaldeko azalak arantza lodiak eta txikiak dituZaporea GozoaNoiz heltzen den Abuztua -irailaUztaroa: Abuztua -irailaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoa iraun dezakete Ganbaretan gordez gero
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko
Tratamendu beharra
164
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Entsaladetan jateko erabiltzen da.
Non aurkitu dugu barietate hau ?
Bizkaia Enkarterriak Durangaldea
Gipuzkoa Debagoiena Urola-KostaDeba Behera
Araba Gorbeialdea Arabako LautadaErrioxa Arabarra Arabako Mendialdea
165
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
KONPOSATUAKCompositae familia
LETXUGA Lactuca sativa
Hosto handi, zabal, bigun, obalez osatutako landarea. Azpialdeko hostoak erroseta forman daude eta errosetaren erditik, zurtoina jaiotzen da. Zurtoina zilindrikoa eta adartsua da eta 40-60 cm izan ditzake. Zurtoinaren puntan lore horiak daude, kapituluetan. Bere fruitua akenio erakoa da. Normalean entsaladetan jaten den barazkia da. Antzina, estatuan jaten ziren letxugak, Erromatik zetozenak ziren; handiak eta zuriak, baina azken urteetan hainbat barietate agertu dira. Letxuga, zapore gozoa daukan barazkia izan arrea, basa landareak zapore oso garratza dauka, eta letxugari kaso egiten ez badiogu, basa landare oso azkar bihurtzen da.
Barietateak - Letxuga gorria - Letxuga negukoa - Letxuga reina de mayo- Letxuga udaberria - Letxuga rizada - Letxuga lisoa- Haritz formako letxuga
Letxuga
Letxuga reina de
166
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ESKAROLACichorium enduvia L.
Urteroko landare honek, zurtoin zurrun eta hutsa eta hosto erradikalak ditu. Loreak axilarrak dira, moreak eta fruitua akenio erakoa da. Letxugekin konparatuta, zapore garratzagoa izan ohi dute, baina garraztasun honek propietate nutritibo eta terapeutikoak ematen dizkie eskarolari. Propietate diuretiko, laxante, freskagarri, tonikoak ditu. A,B1,B2,C,K eta PP bitaminetan aberatsak dira.
Barietateak - Tokiko Eskarola
Tokiko
167
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
ALKATXOFACynara scolymus L.
Sustrai lodia eta erroseta forma hasten diren hostoak ditu. Hostoak, gainaldetik berdeak dira eta azpialdetik zuriak. Zurtoina zurruna eta luzea da eta puntan, lore more edo urdinak hasten dira, braktea mamitsuak dituelarik.
Neguko ortuari garrantzitsuenetariko bat da. propietate terapeutiko eta nutritbo garrantzitsuak ditu eta batez ere gibeleko gaitzetarako oso aproposa da. Tenperatura hotzetan oso ondo hasten da, baina izozteak ez ditu ondo jasaten.
Barietatea- Tokiko alkatxofa
Tokiko
168
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
TXIKORIA eta BRUSELAzKO TXIKORIA(ENDIBIA)Cichorium intybus
Zurtoin adartsua daukan landarea. Zurtoinaren puntan, kapituluetan hasten diren lore urdinak ditu. Kultibatzen denean, bere hosto eta sustraiak aprobetzatzen dira. Barietatea
- Tokiko txikoria- Endibia /Bruselazko txikoria
Tokiko
169
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko letxuga
-Barietate izena: Tokiko letxuga -Tokiko izena : Tokiko letxuga -Izen zientifikoa : Lactuca sativa -Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdeak eta
leunak dira, enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai , edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator gaizki,
ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.Landaketa-markoa 20x30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta leunak eta ertzak
pixka bat kizkurrak. Kolorea Berde iluna kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea Gozoa Noiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa Udan Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura grisak edo marroixkak eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretan
170
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Entsaladarako oso egokia , baina pixka bat garratza da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaBilbo -handiaArratia –Nerbioi Enkarterriak Durangaldea Markina -Ondarroa
Gipuzkoa Debagoiena
Araba Arabako mendialdea
171
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Letxuga gorria
-Barietate izena: Letxuga gorria -Tokiko izena : Letxuga gorria -Izen zientifikoa : Lactuca sativa L. -Familia : Konposatuak
Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta berde gorrixkak (puntan
gorriak)Kolorea Gorriak Zaporea Gozoa Noiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa Udan Fresko dagoenean kontserbazio denbora Aste batKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixkak eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%): Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa: Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 zmItxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak gorriak dira eta
enbor txikia dute. .Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator gaizki, ez
larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.Landaketa-markoa 20x30 zm
172
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Entsaladatan jateko balio du
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Bilbo –HandiaDurangaldea
Gipuzkoa Urola kosta
Araba Errioxa ArabarraArabako Mendialdea
173
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
“Reina de mayo” letxuga
-Barietate izena: “Reina de mayo” letxuga -Tokiko izena : “Reina de mayo” letxuga-Izen zientifikoa : Lactuca sativa -Familia : Konposatuak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta pixka bat zimurrak Kolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea Gozoa Noiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa UdanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna
jaitsi Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdeak
dira, enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduak:Izurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
174
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Entsaladatan jateko erabiltzen da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Durangaldea
Gipuzkoa
Araba
175
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Neguko letxuga
-Barietate izena: Neguko letxuga -Tokiko izena : Neguko letxuga -Izen zientifikoa : Lactuca sativa -Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta
berdea ilunak dira, enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko.Hotza/bero erresistentzia Tenperatura hotzak jasaten dituHezetasun/lehorte erresistentzia Hotzarekiko erresistenteaGarapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta leunakKolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea Pixka bat garratza, egosita jatekoNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera negurakoUztaroa NeguanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AskoTratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna
jaitsi Noiz ereiten den Urrian -azaroan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.
176
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Entsaladan jateko erabiltzen da, baita ere egosita jateko.
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Plentzia-Mungia
Gipuzkoa Debagoiena
Araba Arabako mendialdea
177
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Udaberriko letxuga
-Barietate izena: Udaberriko letxuga -Tokiko izena : Udaberriko letxuga -Izen zientifikoa : Lactuca sativa -Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdeak
dira, enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta pixka bat ximurrak Kolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udaberrirako)Uztaroa UdanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AskoTratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixkak eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna
jaitsi Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta lehortuta
daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
178
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladatan jateko oso egokia
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Arratia- Nerbioi Gernika –Bermeo
Gipuzkoa Debagoiena
Araba Gorbeialdea
179
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Letxuga kizkurra
-Barietate izena: Letxuga kizkurra edo rizada -Tokiko izena : Letxuga kizkurra edo rizada -Izen zientifikoa : Lactuca sativa L.-Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdeak
dira eta hostoak zimurtuta daude eta enbor txikia dutelarik.
Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia Hotzarekiko sentikorraGarapen denbora erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta zimurtuta daudeKolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa Udan Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den: Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
180
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladan jaten da
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia Gernika-BermeoMarkina-OndarroaArratia-Nerbioi
Gipuzkoa Bidasoa Behera
Araba Arabako IbarrakArabako Mendialdea
181
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Letxuga lisoa
-Barietate izena: Letxuga lisoa -Tokiko izena : Letxuga lisoa -Izen zientifikoa : Lactuca sativa L. -Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdeak eta
leunak dira, enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea AskoHotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator gaizki,
ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.Landaketa-markoa 20x30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Hosto zabal eta handiak eta leunakKolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria barrualdetikZaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa UdanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AskoTratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla
182
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu
Erabilerak Entsaladarako oso egokia
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaArratia –Nerbioi
Gipuzkoa
Araba
183
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haritz formako letxuga
-Barietate izena: haritz formako letxuga -Tokiko izena : haritz formako letxuga -Izen zientifikoa : Lactuca sativa L.-Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta gorri-
moreak dira eta haritz hosto forma dute eta enbor txikia dutelarik.
Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia Hotzarekiko sentikorraGarapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Haritzaren hostoaren formako hosto
handiak Kolorea Gorria- morea Zaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa Udan Fresko dagoenean kontserbazio denbora Aste batKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den: Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
184
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladan jaten da
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa Deba behera
Araba
185
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko eskarola
-Barietate izena: Tokiko eskarola, eskarola-Tokiko izena : Tokiko eskarola, eskarola -Izen zientifikoa : Cichorium endivia L. -Familia : Konposatuak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto txikiak eta zimurrakKolorea Berde iluna kanpoaldetik eta barrualdetik zurixkaZaporea Garratza ( garraztasuna kentzeko, uztaroa aurretik,
hostoak soka batekin biltzen dira eta zuritu egiten da eta garraztasuna kentzen zaio)
Noiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako eta negurako)Uztaroa Udan eta neguanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko
Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berde argiak-
zurixkak eta zimurrak dira, enbor txikia duteFruitu/hazi kantitatea AskoHotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak eta
hotzegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia
Hotzarekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar bainaLandaketa-markoa 20x30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Haziaren ezaugarriak Neurria eta itxura Marroixkak, zilindrikoak eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den otsailean edo martxoan hazitegianHaziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla hibridatu
186
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Erabilerak Egosita edo gordinik ere jan daiteke, baina gordina jateko oso garratza da.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaBilbo -Handia
Gipuzkoa
Araba
187
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko txikoria
-Barietate izena: Tokiko txikoria -Tokiko izena : Tokiko Txikoria -Izen zientifikoa : Cichorium intybus L.-Familia : Konposatuak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Zurtoina zurruna eta hostoak luzeak eta zerratuak Kolorea Berdea Zaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabeteraUztaroa NeguanFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea
Asko
Tratamendu beharra
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.
Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
Landarearen ezaugarriak Altuera 30-50 cm.Itxura/forma Zurtoin zurruna eta hostoak zerratuak dituen landareaFruitu/hazi kantitatea askoHotza/bero erresistentziaHezetasun/lehorte erresistentziaGarapen denbora Erein eta 2-3 hilabete bitartean.Ingurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du beharLandaketa-markoa 20x30 cm.Garapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak, zilindrikoak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua (%100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den Otsailean edo martxoan hazitegian
188
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak Entsaladari botatzeko, egosita edo infusio bezala ere har daiteke.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia-Mungia Bilbo Handia
Gipuzkoa
Araba
189
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko Endibia edo Bruselazko txikoria
-Barietate izena: Tokiko endibia edo Bruselazko endibia -Tokiko izena : Tokiko endibia -Izen zientifikoa : Cichorium intybus -Familia : Konposatuak
Landarearen ezaugarriak Altuera 5-10 cm.Itxura/forma Erroseta forman hasten dira hostoak eta berdea
argiak dira eta enbor txikia dutelarik.Fruitu/hazi kantitatea Asko Hotza/bero erresistentzia Tenperatura epelak nahiago ditu beroegiak bainoHezetasun/lehorte erresistentzia Hotzarekiko sentikorraGarapen denbora erein eta 2-3 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Ez du behar baina botatzen bazaio ez dator
gaizki, ez larregi ere ez, nitratoak metatzen dituelako.
Landaketa-markoa 20x30 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna Bareak eta barraskiloak jan ditzakete
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Hosto estu eta luzeakKolorea Berdea kanpoaldetik eta zuria
barrualdetikZaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 2-3 hilabetera (udarako)Uztaroa Udan Fresko dagoenean kontserbazio denbora Aste batKontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea Asko Tratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Grisak edo marroixka eta luzeak eta txikiakErnetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den: Otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erak Hautaketa Landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu Loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta
lehortuta daudenean zakua eragin haziak askatzeko.Nola lehortu Eskegita eta ganbaretanNola gorde Kristalezko bote edo paperean eta iluntasunean
190
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Entsaladan jaten da
Non aurkitu dugu barietate hau?
Bizkaia
Gipuzkoa
Araba Arabako Mendialdea
191
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Tokiko alkatxofa
-Barietate izena: Tokiko alkatxofa -Tokiko izena : Alkatxofa -Izen zientifikoa : Cynara scolymus L.-Familia : Konposatuak
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Zurtoin zurruna, hosto handi zabalak eta puntan
loreaKolorea Berdea eta lorea gorrixka Zaporea GozoaNoiz heltzen den Erein eta 3-4 hilabeteraUztaroa Abuztua -iraila- urriaFresko dagoenean kontserbazio denbora
Aste bat
Kontserbatzeko beste modu batzukEmaten duen hazi kantitatea AskoTratamendu beharra Bare eta barraskiloen kontrako botika
Haziaren ezaugarriakNeurria eta itxura Luzexkak eta zapalak eta marroi zuriak , 0,5 cm Ernetasun tasa (%) altua ( %100)Iraupena 3 urte baina urtetik urtera bideragarritasuna jaitsi Noiz ereiten den otsailean edo martxoan hazitegian
Haziak lortzeko erakHautaketa landare handienak hasten utzi, lorea atera arteHazia nola kendu loreak zaku baten barruan utzi lehortu arte eta lehortuta
daudenean zakua eragin haziak askatzekoNola lehortu eskegita eta ganbaretanNola gorde kristalezko bote edo paperean eta iluntasuneanNola jakin ez direla
Landarearen ezaugarriak Altuera 50-100 zmItxura/forma Zurtoin zurruna eta berde gris kolorekoa eta puntan
lore handia ateratzen zaio, berde-gris kolorekoaFruitu/hazi kantitatea AskoHotza/bero erresistentzia Tenperatura hotzak nahiago ditu, baina ez ditu
jasaten izozteakHezetasun/lehorte erresistentzia
Izoztearekiko sentikorra
Garapen denbora Erein eta 3-4 hilabete bitarteanIngurunera moldatuta Bai, edozein inguruneraOngarriak behar Satsa botatzen zaioLandaketa-markoa 80-100 zmGarapenean behar dituen tratamenduakIzurriteei gogortasuna
192
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
hibridatu
Erabilerak Egosita jaten dira, ozpinarekin eta ontziratzeko ere balio dute.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaBilbo Handia
Gipuzkoa
Araba Errioxa Arabarra
193
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
GRAMINEOAKGramineae familia
ARTOAZea mays
Artoa kontsumitu izan da eta oraindik, Hegoamerika eta Ertamerikan kontsumitzen den barazkia da, orain dela 4.000 urtetik. Bere jatorria ezezaguna den arren 3 hipotesi nagusi daude jatorria adierazteko:
1- Zea diploperennis eta Trypsacum dactiloides espezieen arteko gurutzaketa da
2- Teosinte belarraren aldaketa genetiko baten ondorio sortu da3- Antzinako indigena amerikarrek eraldaketa genetikoak egin
zituzten, jangarria zen artoan eraldatzeko.
Euskal Herrian arto gehiena, animalien kontsumorako erabiltzen den arren, badago barietate bat, arto -irina egiteko aproposa dena. Arto honekin, urteetan zehar eta batez ere gerraostean, taloak egin izan dituzte baserrietan, naiz eta orain ohitura hori asko desagertu den.
Artoa, proteina eta lipidoetan urria den arren, karbohidratoetan aberatsa da, beraz, beste barazki batzuekin nahasten da jateko orduan.Azken urteetan, artoaren bertoko barietateak, barietate hibridoez ordezkatu dira. Arto hibridoek, ongarri eta ur asko behar du eta lehen belaunaldian, izugarrizko ekoizpena ematen dute baina hurrengo belaunaldietan ekoizpena murriztuz joaten da.
Barietateak - Txakin artoa - Irina egiteko artoa- Arto horia - Arto gozoa- Artotxikerra- Krispeta artoa
Arto
Txakin artoa
Irina egiteko
Arto
194
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Txakin artoa
-Barietate izena: Txakin artoa -Tokiko izena : Txakin artoa -Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Landarearen ezaugarriak Altuera 1,0-1,5 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea Artaburu bat landare bakoitzeko Hotza/bero erresistentzia Nahiago ditu tenperatura epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez dute beharLandaketa-markoa 10-15 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna Onddo bat ateratzen zaie, “arta-putza” deitzen zaiona
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu eta garauak aske utziNola lehortu Artaburuak eskegita eta ganbaran
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriakNeurria eta forma Forma zilindrikoa, buru pixka bat lodiagoa eta punta
meheagoa eta 10-15 cm Kolorea Garau horiak edo laranja -gorrizkaZaporea Gozoa Noiz heltzen den Udarako Uztaroa Udan, abuztu -irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 500 garau inguru
Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) altua ( %100)Iraupena altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna galtzen
joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
195
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko boteetan
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Irina egiteko erabiltzen da arto barietate hau. Artoa labean erre eta gero errotara eramaten da ehotzeko eta irina ateratzeko
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaPlentzia- Mungia Bilbo handiaGernika –Bermeo
GipuzkoaGoierri
Araba
196
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Irina egiteko artoa
-Barietate izena: Irina egiteko artoa -Tokiko izena : Irina egiteko artoa -Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna galtzen
joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
Landarearen ezaugarriak Altuera 1,5-2 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea Artaburu bat landare bakoitzeko Hotza/bero erresistentzia
bai, nahiago ditu tenperatura epelak
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez dute behar.Landaketa-markoa 10-15 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna Onddo bat ateratzen zaie, arta-putza deitzen zaiona
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Forma zilindrikoa eta 15-20cm Kolorea Garau horiak edo laranjak Zaporea Gozoa.Noiz heltzen den Udarako.Uztaroa Udan, abuztu irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 400-500 garau inguru
Tratamendu beharra
197
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu Nola lehortu Artaburuak eskegita ganbaran Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
boteetanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Irina egiteko erabiltzen da arto barietate hau. Artoa labean erre eta gero errotara eramaten da ehotzeko eta irina ateratzeko
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaArratia-NerbioiEnkarterriakDurangaldea Markina-Ondarroa
GipuzkoaUrola kosta Deba behera
Araba Gorbeialdea
198
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Arto horia
-Barietate izena: Arto horia -Tokiko izena : Arto horia -Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) Altua (%100)Iraupena Altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna galtzen
joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu eta garauak aske izan Nola lehortu Artaburuak eskegita ganbaran Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
Landarearen ezaugarriak Altuera 1,5-2 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea Artaburu bat landare bakoitzeko Hotza/bero erresistentzia
Bai, nahiago ditu tenperatura epelak
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez dute beharLandaketa-markoa 10-15 cm.Garapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna Onddo bat ateratzen zaie, “arta-putza” deitzen zaiona
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Forma zilindrikoa eta 20-25 cm Kolorea Garau horiak Zaporea Gozoa Noiz heltzen den Udarako Uztaroa Udan, abuztu irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 500-800 garau inguru
Tratamendu beharra
199
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
boteetanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Animaliei jaten emateko batez ere, oiloei.
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaGernika- BermeoMarkina- Ondarroa
GipuzkoaUrola kosta
Araba
200
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Arto gozoa
-Barietate izena: Arto gozoa -Tokiko izena : Arto gozoa -Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna galtzen
joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu eta garauka aske utzi Nola lehortu Artaburuak eskegita ganbaran Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
boteetan
Landarearen ezaugarriak Altuera 1,0 -1,30 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea Artaburu bat landare bakoitzeko Hotza/bero erresistentzia
Bai, nahiago ditu tenperatura epelak
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehortearekiko erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez dute beharLandaketa-markoa 10-15 zmGarapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna Onddo bat ateratzen zaie, “arta-putza” deitzen zaiona
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma forma zilindrikoa eta 10-15 cm
Kolorea Garau horiak edo laranjak Zaporea Gozoa Noiz heltzen den Udarako Uztaroa Udan, abuztu irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 100-200 garau inguru
Tratamendu beharra
201
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Egosita jaten da, lehortu gabe dagoenean
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaMarkina -Ondarroa
Gipuzkoa
Araba
202
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Arto txikerra
-Barietate izena: Arto txikerra -Tokiko izena : Arto txikerra -Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Landarearen ezaugarriak Altuera 1,0-1,5 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea Artaburu bat landare bakoitzeko Hotza/bero erresistentzia Bai, nahiago ditu tenperatura epelakHezetasun/lehorte erresistentzia
Lehorte erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta Bai Ongarriak behar Ez dute beharLandaketa-markoa 10-15 zmGarapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna Onddo bat ateratzen zaie, arta-putza deitzen zaiona
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma Forma zilindrikoa eta 5-10 cm Kolorea Garau horiak edo laranjak Zaporea Gozoa Noiz heltzen den Udarako Uztaroa Udan, abuztu irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 200-300 garau inguru
Tratamendu beharra
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu Nola lehortu Artaburuak eskegita ganbaran Nola gorde Iluntasunean eta paperean edo kristalezko
boteetan
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna galtzen
joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
203
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Nola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Irina egiteko erabiltzen da arto barietate hau. Artoa labean erre eta gero errotara eramaten da ehotzeko eta irina ateratzeko
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaBilbo-HandiaArratia –Nerbioi
Gipuzkoa
Araba
204
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
Krispeta artoa
-Barietate izena: Palomitak egiteko artoa, krispeta artoa -Tokiko izena : Palomitak egiteko artoa, krispeta artoa-Izen zientifikoa: Zea mays -Familia: Gramineoak
Haziak lortzeko erak Hautaketa Artaburu handienak eta hoberenak aukeratzen
dira. Hazia nola kendu Artaburua garandu Nola lehortu Artaburuak eskegita ganbaran Nola gorde iluntasunean eta paperean edo kristalezko
Landarearen ezaugarriak Altuera 0,5 m-1,00 mItxura/forma Enbor zuzen eta zurruna duen landarea, hosto luze eta
zabalekin. Puntan lorea izaten du eta pixka bat beherago, artaburua.
Fruitu/hazi kantitatea
Artaburu bat landare bakoitzeko
Hotza/bero erresistentzia
Bai , nahiago ditu tenperatura epelak
Hezetasun/lehorte erresistentzia
Lehorte erresistentzia
Garapen denbora 4 hilabetera erein eta geroIngurunera moldatuta
Bai
Ongarriak behar Ez dute beharLandaketa-markoa
10-15 zm
Garapenean behar dituen tratamenduak
Loreak kentzen zaizkie artaburua ateratzeko
Izurriteei gogortasuna
Onddo bat ateratzen zaie, arta-putza deitzen zaiona
Fruituaren ezaugarriak edo jaten den zatiaren ezaugarriak Neurria eta forma forma zilindrikoa eta 5-8 zmKolorea Garau horiak edo zurixkak Zaporea gozoaNoiz heltzen den udarakoUztaroa Udan, abuztu irailean Fresko dagoenean kontserbazio denbora
Negu osoan
Kontserbatzeko beste modu batzuk
Ganbaretan eskegita
Ematen duen hazi kantitatea
Artaburu bakoitzeko, 100-200 garau inguru
Tratamendu beharra
Haziaren ezaugarriakNeurria eta Itxura Garaua, zapala eta borobila Ernetasun tasa (%) Altua ( %100)Iraupena Altua, baina urtetik urtera bideragarritasuna
galtzen joaten daNoiz ereiten den Maiatzean
205
EAEko landare baliagaien prospekzioa eta ebaluaketa Euskal Herriko hazien Sarea, 2006-2007
boteetanNola jakin ez direla hibridatu
Erabilerak
Palomitak egiteko
Non aurkitu dugu barietate hau?
BizkaiaMarkina-Ondarroa
Gipuzkoa
Araba
206
Top Related