Evolución do latín.As linguas romances
Álvaro P. Vilariñov.1.3 (setembro 2010)
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Akihitum-et-michikam.jpg
miércoles 15 de septiembre de 2010
IndexNacemento do latín
Primeiros documentos do latín
Latín literario ou culto
Latín vulgar
Etapas do latín culto: introdución
Etapas do latín culto I
Etapas do latín culto II
Etapas do latín culto III
Expansión do latín vulgar
Fragmentación do latín
As linguas romances
☝
☞miércoles 15 de septiembre de 2010
Nacemento do latínIndoeuropeos en Italia (1.200-1.100 a.C.)
Intercambio lingüístico e cultural
Diversidade de pobos e linguas
Hexemonía de Roma, pequena aldea do Lacio:
Dominio militar (509 a.C., Roma domina o Lacio)
Imposición da súa lingua e costumes aos demais pobos itálicos (272 a.C. toma de Tarento, Roma domina Italia)
O latín: lingua de Roma
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Primeiros documentos do latínNon literarios, arcaísmo e rusticidade
Documentos oficiais
Cantos rituais
Textos de loubanza das familias nobres
Exemplo: lapis niger (s. VI-V a.C.)
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Lapis niger
O Lapis Níger (pedra negra), está situado na parte noroeste do Foro, datado nos séculos VI-V a.C.
A lectura do texto está suxeita a debate, xa que, aínda que as palabras son claras, están fragmentadas. Así pois é complicada a súa interpretación.
Crese que se refire a unha Lex Sacra do santuario que avisaría dunha maldición para quen violasen o lugar sagrado.
☜
Imaxe: http://www.imperioromano.com/99/lapis-niger.html
☝
☞miércoles 15 de septiembre de 2010
Latín literario ou latín cultoNacemento da literatura latina (s. III-II a.C.)
Perfeccionamento do idioma
Loubanza das victorias de Roma
Grecia, modelo a seguir:
Canon literario
Préstamos léxicos e sintácticos
Xéneros literarios:
Historiografía, Épica, Lírica, Teatro, Filosofía, Epistolografía, Oratoria
☜ ☞
☝
Cicerónhttp://www.flickr.com/photos/
mharrsch/9941947/
miércoles 15 de septiembre de 2010
Latín vulgarVulgus: “pobo”: Fala dos soldados, labregos, comerciantes, escravos
Tamén chamado: sermo plebeius, sermo cotidianus, sermo rusticus
Distanciamento progresivo entre o latín culto e o vulgar
Latín vulgar: lingua non fixada pola gramática
Evolución libre e rápida
Abundancia de neoloxismos
Poucos testemuños escritos (a diferencia do latín culto)
Graffitis de Pompeia
Pegadas no latín literario (novela “O Satiricón”, de Petronio)
Comparación das linguas romances (lingüística comparada)☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Graffiti pompeianos
Imaxe: http://terraeantiqvae.blogia.com/2005/010902-graffiti-la-permanencia-de-lo-efimero.-pompeya-en-un-grito-mudo.php
Imaxe: http://www.proel.org
☜
☝
http://www.historiaclasica.com/2007/09/graffittis-en-pompeya.html
☞miércoles 15 de septiembre de 2010
Etapas do latín culto: introdución
Evolución co paso do tempo
Latín literario: lingua uniforme, estable dende o III a.C. (inicio latín literario) ata o V d.C. (caída do Imperio romano)
A aparición das linguas romances (s. IX) e a súa utilización posterior como lingua literaria supuxo un progresivo abandono do latín
O latín, como lingua escrita, seguiu moitos séculos sendo lingua de prestixio, de obras literarias e científicas
O latín está vivo no século XXI
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Etapas do latín culto I
Período arcaico
s. III-II a.C.
Livio Andronico (Épica, “Odussia”)Nevio, Ennio (Teatro e Épica)Plauto e Terencio (Teatro)
Período clásico
s. I a.C. - I d.C.
Cicerón (Oratoria)César e Tito Livio (Historiografía)Virxilio (Épica, Didáctica)Horacio, Catulo, Ovidio (Lírica)
Período post-clásico s. I-II d.C.
Séneca (Filosofía, Teatro)Marcial, Xuvenal (Lírica: Epigrama)Tácito (Historiografía)
Latín tardío s. III-VII d.C.
Autores cristiáns: Tertuliano, S. Xerome, S. Agostiño
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Etapas do latín culto II
Latín medieval s.VIII - XIV
Latín literario: igrexa, corte, escolaLatín vulgar: evolución aceleradaLatín lingua franca: intelectuais, políticos da época de CarlomagnoOs copistas medievais: a transmisión da cultura clásica
Latín renacentista s.XV - XVI
A volta cara a Antigüidade ClásicaPetrarca, Erasmo, Luis Vives, NebrijaUso simultáneo das linguas nacionais > enriquecemento a partir do latín (cultismos)
Latín científico s.XVII - XVIII
Descartes, Newton, Spinoza, LeibnizLinneo: sistema de clasificación das plantas (+ adiante tamén a zooloxía)
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Axuda de escritorio
☜ ☞
☝
As novas tecnoloxías chegan aos copistas medievais ...
miércoles 15 de septiembre de 2010
Latín contemporáneo s.XXI
Novo latín(Neolatín)
Continuación da tradición anterior como lingua franca na comunidade científica:Medicina, Dereito, Filoloxía, Química, etc.Códigos Internacionais de nomenclatura científica en bioloxíaNomenclatura planetariaNomenclatura anatómica internacionalLatinismos ou aforismos latinosTáboa periódica
Continuación da tradición anterior como lingua franca na comunidade
Códigos Internacionais de nomenclatura científica en bioloxía
Latín vivo(Latín falado)
Un pasatempo ou unha nova lingua franca?VicipaediaFacebook lingua latinaGoogle en latínNuntii LatiniScorpio MartianusGraduatio latina
Latín eclesiástico
Lingua oficial da igrexa católica (publicacións en latín, misa en latín, etc.)Lexicon recentis latinitatisLingua oficial da igrexa católica (publicacións en latín, misa en latín, etc.)
☜ ☞
☝
Latín contemporáneo na wikipedia inglesa
Etapas do latín culto III
miércoles 15 de septiembre de 2010
Pachygnatha zappa
Reino Animalia
Phylum Arthropoda
Clase Arachnida
Orde Aranea
Familia Tetragnathidae
Xénero Pachygnatha
Especie Pachygnatha zappa
"Etymology. Zappa is a noun in apposition. This species epithet is given in honor of the twentieth century composer Frank Zappa (1941-1993), well known for both his serious and commercial music. The dark grey mark on the ventral side of the abdomen of the female of this species strikingly resembles the artist's legendary moustache (Fig. 69)"
☜ ☞
☝
http://homepage.ntlworld.com/andymurkin/Resources/MusicRes/ZapRes/spider.html
Sistema de Clasificación en Bioloxía
miércoles 15 de septiembre de 2010
Nomenclatura planetaria: Sistema para identificar accidentes xeográficos en planetas e satélites usando termos latinos
Termos descriptoresTermos descriptores
Catena, catenae Cadena de crateres
Dorsum, dorsa Cadea de outeiros
Flexus, flexus Crestas curvilíneas
Fossa, fossae Depresión do terreo
Lacus Lago ou chaira
Mare, maria Mar ou chaira circular
Vallis, valles Vales Mare Erythraeum(rexión de Marte)
Mars
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Nomenclatura anatómica internacional: Acordo internacional para uniformar un vocabulario científico no que cada parte teña un so nome,
o máis simple e descritivo posible. Por suposto, en latín.
http://wiki.medpedia.com/Anatomical_Nomenclature
☜ ☞
☝
Regio Frontalis(rexión frontal)
Fossa iugularis(fosa iugular)
miércoles 15 de septiembre de 2010
habeas corpus
sine die
dura lex, sed lex
in dubio pro reo
honoris causa
cum laude
numerus clausus
campus
sui generis
lapsus
curriculum vitae
ipso facto
No dereito
Na universidade
Na vida cotiáLatinismos
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Expansión do latín vulgar
Definición de romanización
Desprazamento das linguas vernáculas > triunfo do latín
Latín: lingua dunha cultura moi superior
Lingua de prestixio
Facilidade nas relacións comerciais, culturais e sociais
Fases da adopción do latín:
1ª fase: cidades (centros administración, milicia e comercio)
2ª fase: esténdese a zonas rurais, bilingüismo
3ª fase: latín en tódolos ámbitos
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Fragmentación do latín vulgar
Unidade política e latín como lingua oficial
Separación xeográfica > variantes dialectais (acento, léxico, etc)
A caída do Imperio romano: s. III-V (invasións bárbaras)
Ruptura de comunicacións entre provincias
Crise na escola > libre evolución da lingua (sen normas nin correcións)
Fragmentación en dialectos do latín
Influenza das linguas das tribus xermánicas invasoras
Disgregación política > fragmentación lingüística
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
As linguas romancesIntrodución
Linguas romances
Castelá e variantes dialectais
Galego e portugués
Catalán
Francés
Occitano
Retorromano
Italiano
Sardo
Rumano☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Introdución813: Concilio de Tours. Autorización de sermóns na rustica romana lingua. Van aparecendo as novas linguas.
Lingua latina: herdanza máis importante de Roma.
Linguas procedentes do latín: romances ou neolatinas
Resultado da fragmentación do latín en dialectos.
Co paso do tempo os dialectos convértense en linguas.
Rasgos distintivos de cada unha destas linguas resultado de:
Influenza de linguas anteriores á romanización (substrato)
Presión dos pobos invasores (superestrato)
Contacto con linguas veciñas (adstrato)
Termos tomados doutras linguas (préstamos)☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Base latina
Superestrato
Adstrato Préstamos
Substrato
terra, ver, lingua, ollo
Linguas prerrománicas:esquerda, arroio
Catalán:capicúa, forasteiro
Portugués:caramelo, buzo
Castelán:zapatilla, tortilla, etc
Galego ao castelán:macho, chubasco
Xermánico:guerra, dardo, Álvaro
Árabe:azafrán, xabarín, almofada
Americanismos:caimán, tomate
Anglicismos:cheque, vagón
Galicismos:xardín, manxar
Helenismosmicroscopio, biosfera
Italianismos:brúxula, fachada
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Linguas romancesPortugués, galego, castelá, catalá, occitano, francés, sardo, italiano, rumano e retorromano.
☜ ☞
☝
LatínVulgar
Galego-portugués Castelán Catalán Provenzal Francés Sardo Italiano Rumano
*septe sete siete set set sept sette sette sapte
*vacca vaca vaca vaca vaca vache bakka vacca vaca
*forte forte fuerte fort fort fort forte forte foarte
*herba herva hierva herba erba herbe erva erba iarba
*porcu porco puerco porc porc porc porcu porco porc
miércoles 15 de septiembre de 2010
O castelán e variantes dialectaisLingua romance máis estendida no mundo (300 millóns s. XXI)
Descubrimento do Novo Mundo: México, América Central e do sur (excepto Brasil e Guaiana), USA (Arizona, Novo México, Colorado, Nova Iorque...)
Variantes dialectais:
extremeño
andaluz
murciano
canario
español de América
xudeoespañol (sefardíes)
☜ ☞
☝
Foto: páxina 72 do Códice Emilianense 60 de San Millán de la Cogolla
miércoles 15 de septiembre de 2010
Dialectos históricosAstur-leonés:
Asturias, León, Zamora e Salamanca
Bable, asturianu
Terminacións masculinas en -u (perru, añu, otru)
Plurais en -es (vaques, cases)
n- incial como ñ- (ñariz, ñabu)
Navarro-aragonés
Puntos illados dos pirineos
Fabla (dialecto artificial): sen esdrúxula en pajaro, arboles, diminutivo en -ico.
☜ ☞
☝ Mapas: wikimedia
miércoles 15 de septiembre de 2010
Galego e portuguésLinguas distintas pero de orixe común: galego-portugués da Idade Media.
Portugués:
Portugal, antigas colonias, Azores, Madeira e Brasil.
Galego:
Galicia, Bierzo, zonas limítrofes.
Cooficialidade na Constitución de 1978.
Galego normativo <> outras correntes (lusista)
☜ ☞
☝
Ilustración: cantigas de Santa María de Alfonso X o sabio
miércoles 15 de septiembre de 2010
CatalánCatalunya, Valencia, Baleares, Andorra e sur de Francia (Rosellón e Cerdaña), zona fronteiriza de Aragón e Alguer (Cerdeña).
Cooficialidade na República
☜ ☞
☝
http://www.proel.org/
miércoles 15 de septiembre de 2010
FrancésDominio lingüístico:
Europa: Francia, sur de Bélxica e parte de Suíza.
América: Canadá (Quebec), Haití, Pequenas Antillas, Guaiana e Illas Reunión e Mauricio
África: Marrocos, Alxeria, Túnez, Mozambique, etc.
Oceanía: polinesia francesa
Francia: lingua oficial o latín e francés lingua oficial en Inglaterra ata o século XV.
☜ ☞
☝
Mapa: wikimedia
miércoles 15 de septiembre de 2010
OccitanoOccitano ou Lingua de Oc (oposto a oil=oui)
Un dos seus dialectos denomínase Provenzal (Provenza < antiga “provincia” de Roma)
☜ ☞
☝
Mapa: http://www.proel.org
Mapa: wikimedia
miércoles 15 de septiembre de 2010
RetorromanoLingua romance menos estendida
Conxunto de dialectos falados nos Alpes centrais e orientais (Suíza, Tirol, Italia)
4ª lingua oficial de Suíza
Retorromano < Retia (antiga provincia do Imperio romano)
Tamén chamado “romanche” ou “ladino”
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
ItalianoDominio lingüístico
Italia
República de San Marino
Cantón suízo de Tesino
Córcega e Malta
Gran cantidade de dialectos
Son resultado dos moi distintos sustratos lingüísticos + aportación de pobos invasores
Lombardo, emiliano, veneciano, calabrés, napolitano, siciliano...
Uso en familia
Italiano actual formado dende o dialecto toscano medieval
Lingua literaria no s. XIII (Dante, Petrarca, Bocaccio)☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Tu vuò fa l' americano!mmericano! mmericanosiente a me, chi t' ho fa fa?tu vuoi vivere alla modama se bevi whisky and sodapo' te sente 'e disturbà.
Tu abballe 'o roccoroltu giochi al basebal 'ma 'e solde pe' Camelchi te li dà? ...La borsetta di mammà!
Tu vuò fa l' americanommericano! mmericano!ma si nato in Italy!siente a mmenon ce sta' niente a ffao kay, napolitan!Tu vuò fa l' american!Tu vuò fa l' american!
Comme te po' capì chi te vò benesi tu le parle 'mmiezzo americano?Quando se fa l 'ammore sotto 'a lunacome te vene 'capa e di:"I love you!?"
Tu vuò fa l' americanommericano! mmericanosiente a me, chi t'ho fa fa?tu vuoi vivere alla moda...
You're acting all american,american, american,listen here: who's asking you to?You want to be all trendy,but if you drink "whisky and soda"you always end up sick!
You're dancing rock and roll,and playing baseball,but where'd you get the money for the Camel cigarettes?Mummy's handbag!
You're acting all american,american, american,but you're born in Italy, listen here: there's nothing you can do,ok napoletano?!You're acting all american,american, american,
How can your loved one understandif you're speaking half american?When you're out loving uder the moon,where do you get a phrase like "I love you"?
You're acting all american,american, american,listen here: who's asking you to?You want to be all trendy ...
Renato Carosone(Dialecto napolitano)
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Sardo
Dominio lingüístico
Illa de Cerdeña (antiga Sardinia)
Non chegou a ter lingua literaria
Moitos dialectos
Na localidade de Alguer fálase o catalán (posesión da coroa de Aragón durante séculos)
☜ ☞
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
RumanoDominio lingüístico
Actual Rumanía (antiga provincia romana da Dacia)
Zonas da antiga Iugoslavia, Bulgaria, Albania, Istria e Grecia
Zona inmersa no dominio lingüístico eslavo
Semellanzas co italiano
Plurais masculinos en -i (lupi: “lobos”; porci: “porcos”)
☜
☝
miércoles 15 de septiembre de 2010
Top Related