ÍNDICE
Introducción ............................................................................................. 15Abreviaturas .............................................................................................. 17
TEMA IHISTORIA DE LA LENGUA LATINA
1. El latín, lengua indoeuropea ................................................................ 212. Clasificación de las lenguas indoeuropeas .......................................... 213. Expansión del latín ............................................................................... 224. Del latín a las lenguas románicas ........................................................ 22
TEMA IICARACTERÍSTICAS DIFERENCIALES DE LA LENGUA LATINA.
EL ALFABETO. PRONUNCIACIÓN. CANTIDAD. ACENTO
1. Características diferenciales de la lengua latina................................. 272. Pronunciación del alfabeto latino........................................................ 283. Cantidad................................................................................................. 284. Acento .................................................................................................... 295. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 30
TEMA IIILA FLEXIÓN. PRINCIPALES LEYES FONÉTICAS
EN LA EVOLUCIÓN DEL LATÍN AL ESPAÑOL
1. Concepto de flexión .............................................................................. 332. La flexión en latín ................................................................................. 333. Los casos y su expresión en español.................................................... 344. Radical y terminación........................................................................... 34
7
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 7
5. Principales leyes fonéticas en la evolución del latín al español......... 356. Palabras populares y cultismos............................................................ 36
TEMA IVFLEXIÓN NOMINAL Y PRONOMINAL
1. Nombres ................................................................................................ 392. Pronombres ........................................................................................... 41
TEMA VFLEXIÓN VERBAL
1. Verbos .................................................................................................... 47
TEMA VILA CONCORDANCIA
1. Concordancia ........................................................................................ 652. Concordancia del predicado................................................................. 653. Concordancia ad sensum .................................................................... 664. Concordancia del atributo.................................................................... 665. Concordancia del atributivo................................................................. 676. Concordancia del predicativo............................................................... 677. Concordancia de la aposición .............................................................. 678. Concordancia del pronombre relativo................................................. 673. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 69
TEMA VIISINTANXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO. VOCATIVO
1. Casos y funciones.................................................................................. 732. Nominativo ............................................................................................ 733. Nominativo como sustituto de otros casos ......................................... 744. Vocativo ................................................................................................. 745. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 75
TEMA VIIIACUSATIVO
1. Acusativo ............................................................................................. 792. Complemento directo ......................................................................... 793. Acusativo de relación.......................................................................... 804. Acusativo adverbial ............................................................................. 805. Doble acusativo ................................................................................... 80
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
8
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 8
6. Acusativo de dirección........................................................................ 817. Acusativo de extensión en el espacio................................................. 818. Acusativo de extensión en el tiempo.................................................. 829. Acusativo exclamativo ........................................................................ 82
10. Ejercicios de autoevaluación.............................................................. 83
TEMA IXGENITIVO
1. Funciones .............................................................................................. 872. Genitivo con sustantivos....................................................................... 873. Genitivo con adjetivos .......................................................................... 894. Genitivo con verbos .............................................................................. 895. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 90
TEMA XDATIVO
1. Funciones .............................................................................................. 932. Dativo con verbos.................................................................................. 933. Dativo con adjetivos.............................................................................. 954. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 96
TEMA XIABLATIVO (I)
1. Funciones .............................................................................................. 992. Ablativo de separación.......................................................................... 993. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 102
TEMA XIIABLATIVO (II)
1. Ablativo instrumental sociativo ........................................................... 1052. Ablativo locativo.................................................................................... 1073. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 108
TEMA XIIICOMPLEMENTOS DE LUGAR Y TIEMPO
1. Complementos de lugar y tiempo ........................................................ 1112. Expresión del lugar ............................................................................... 1113. Expresión del tiempo............................................................................ 1124. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 114
ÍNDICE
9
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 9
TEMA XIVPRONOMBRES
1. Funciones .............................................................................................. 1172. División.................................................................................................. 1173. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 122
TEMA XVSINTAXIS DEL VERBO. VOZ
1. Naturaleza de la voz.............................................................................. 1252. Voz activa............................................................................................... 1253. Voz pasiva .............................................................................................. 1264. Formas de expresar la reflexividad...................................................... 1275. Expresión de la reciprocidad ............................................................... 1276. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 128
TEMA XVIEL TIEMPO
1. Noción.................................................................................................... 1312. El valor propio de los tiempos en indicativo ...................................... 1313. Valor relativo de los tiempos en indicativo ......................................... 1334. Pasado epistolar .................................................................................... 1345. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 135
TEMA XVIIMODO
1. Noción.................................................................................................... 1392. Indicativo............................................................................................... 1393. Subjuntivo ............................................................................................. 1394. Imperativo ............................................................................................. 1415. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 142
TEMA XVIIIFORMAS NOMINALES DEL VERBO. INFINITIVO.
GERUNDIO Y GERUNDIVO
1. Concepto ................................................................................................ 1452. Infinitivo como nombre........................................................................ 1453. Infinitivo como verbo ........................................................................... 1454. Gerundio y gerundivo ........................................................................... 1465. Conjugación perifrástica pasiva........................................................... 1476. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 148
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
10
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 10
TEMA XIXPARTICIPIO. SUPINO
1. Características ....................................................................................... 1512. Tiempo ................................................................................................... 1513. Voz.......................................................................................................... 1514. Usos........................................................................................................ 1515. Supino.................................................................................................... 1536. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 154
TEMA XXSINTAXIS DE LAS ORACIONES. ORACIONES SIMPLES
1. Clasificación .......................................................................................... 1572. Según la naturaleza del verbo .............................................................. 1573. Según las funciones del lenguaje ......................................................... 1584. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 160
TEMA XXIORACIONES COMPUESTAS: COORDINADAS
1. Oraciones coordinadas ......................................................................... 1632. Clases ..................................................................................................... 1633. Coordinadas copulativas....................................................................... 1634. Coordinadas disyuntivas....................................................................... 1645. Coordinadas adversativas ..................................................................... 1656. Coordinadas explicativas ...................................................................... 1667. Coordinadas conclusivas ...................................................................... 1668. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 168
TEMA XXIIORACIONES COMPUESTAS: SUBORDINADAS
1. Oraciones subordinadas ....................................................................... 1732. Función y clasificación......................................................................... 1733. Atracción modal .................................................................................... 1734. Consecutio temporum ........................................................................ 1745. El pronombre reflexivo en las subordinadas ...................................... 1756. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 176
TEMA XXIIIORACIONES SUSTANTIVAS: INTERROGATIVAS INDIRECTAS
1. Definición .............................................................................................. 1792. Pronombres interrogativos................................................................... 179
ÍNDICE
11
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 13/08/10 09:29 Página 11
3. Adverbios interrogativos....................................................................... 1794. Conjunciones interrogativas................................................................. 1805. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 182
TEMA XXIVORACIONES SUSTANTIVAS: INFINITIVO CON ACUSATIVO
1. Definición .............................................................................................. 1852. Oraciones de infinitivo en función de sujeto ...................................... 1853. Oraciones de infinitivo en función de complemento directo............. 1854. Uso de los tiempos ................................................................................ 1865. Uso del pronombre reflexivo................................................................ 1876. Construcción personal de videor......................................................... 1877. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 189
TEMA XXVORACIONES SUSTANTIVAS CON UT / UT NON,
UT / NE, NE / UT / UT NON
1. Definición .............................................................................................. 1932. Con verbos que constatan un hecho.................................................... 1933. Con verbos de deseo ............................................................................. 1944. Con verbos de temor............................................................................. 1945. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 195
TEMA XXVIORACIONES SUSTANTIVAS CON QUIN, QUOMINUS, NE
1. Definición .............................................................................................. 1992. Con verbos de impedir.......................................................................... 1993. Con verbos y expresiones de duda....................................................... 2004. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 202
TEMA XXVIIORACIONES SUSTANTIVAS CON QUOD
1. Definición .............................................................................................. 2052. Sustantivas con quod en función explicativa ..................................... 2053. Sustantivas con quod en función de sujeto o complemento directo 2054. Sustantivas con quod equivalentes a un acusativo de relación ........ 2065. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 207
TEMA XXVIIIORACIONES ADJETIVAS O DE RELATIVO
1. Definición .............................................................................................. 211
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
12
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 12
2. Oraciones adjetivas en indicativo ........................................................ 2113. Subordinadas adjetivas en subjuntivo................................................. 2124. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 214
TEMA XXIXORACIONES ADVERBIALES: FINALES
1. Definición .............................................................................................. 2172. Conjunciones ......................................................................................... 2173. Otras construcciones con valor final ................................................... 2184. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 219
TEMA XXXORACIONES ADVERBIALES: CONSECUTIVAS
1. Concepto ................................................................................................ 2232. Conjunciones ......................................................................................... 2233. Tiempos.................................................................................................. 2234. Tipos especiales de consecutivas.......................................................... 2245. Consecutivas con relativos ................................................................... 2246. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 226
TEMA XXXIORACIONES ADVERBIALES: CAUSALES
1. Causa objetiva y subjetiva .................................................................... 2292. Modo ...................................................................................................... 2293. Conjunciones ......................................................................................... 2294. Giros especiales con quod y quia ....................................................... 2305. Causales con cum ................................................................................. 2306. Relativas causales.................................................................................. 2317. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 232
TEMA XXXIIORACIONES ADVERBIALES: CONDICIONALES
1. Hipótesis pura, posible e irreal ............................................................ 2352. Hipótesis pura ....................................................................................... 2353. Hipótesis posible ................................................................................... 2354. Hipótesis irreal ...................................................................................... 2365. Condicionales negativas ....................................................................... 2366. Giros especiales..................................................................................... 2367. Relativo-condicionales.......................................................................... 2378. Condicionales restrictivas..................................................................... 2379. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 238
ÍNDICE
13
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 13/08/10 09:40 Página 13
TEMA XXXIIIORACIONES ADVERBIALES: CONCESIVAS
1. Concepto ................................................................................................ 2412. Concesivas objetivas ............................................................................. 2413. Concesivas subjetivas............................................................................ 2414. Conjunciones concesivas que no forman subordinada ...................... 2425. Cum adversativo ................................................................................... 2426. Relativas concesivas.............................................................................. 2427. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 243
TEMA XXXIVORACIONES ADVERBIALES: COMPARATIVAS
1. Equivalencia .......................................................................................... 2472. Comparativas simples........................................................................... 2473. Comparativas condicionales................................................................. 2484. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 250
TEMA XXXVORACIONES ADVERBIALES: TEMPORALES
1. Función.................................................................................................. 2532. Temporales con cum ............................................................................ 2533. Temporales con postquam (posteaquam)......................................... 2544. Temporales con priusquam, antequam............................................. 2545. Temporales con dum, quoad, donec, quamdiu ............................... 2556. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 257
TEMA XXXVIESTILO INDIRECTO
1. Estilo directo e indirecto ...................................................................... 2612. Estilo directo ......................................................................................... 2613. Estilo indirecto...................................................................................... 2614. Ejercicios de autoevaluación................................................................ 263
Solucionario .............................................................................................. 265Selección de periodos cortos para práctica de traducción .............. 299Solucionario .............................................................................................. 305Vocabulario obligatorio .......................................................................... 311
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
14
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 14
Casos
N.= Nominativo
V.= Vocativo
Ac.= Acusativo
G.= Genitivo
D.= Dativo
Ab.= Ablativo
Funciones
S.= Sujeto
C.D.= Complemento directo
C.I.= Complemento indirecto
C.N.= Complemento del nombre
C.C.= Complemento circunstancial
Géneros
m.= masculino
f.= femenino
n.= neutro
Números
sing.= singular
pl.= plural
Autores
Cat.= Catón
Cel.= Celso
Cés.= César
Cic.= Cicerón
Curc.= Curcio Rufo
Dist. Cat.= Dística Catonis
En.= Ennio
Eutr.= Eutropio
Fed.= Fedro
Gel.= Aulio Gelio
Hier.= Jerónimo
Hor.= Horacio
Isid.= Isidoro de Sevilla
Iuv.= Juvenal
Luc.= Lucano
Lucr.= Lucrecio
Marc.= Marcial
Ov.= Ovidio
Nep.= Cornelio Nepote
17
ABREVIATURAS
001.Introduccion:001.Introduccion 03/08/10 09:48 Página 17
Pl.= Plauto
Plin. Joven= Plinio el Joven
Plin. Viejo= Plinio el Viejo
Prop.= Propercio
Pub. Sir.= Publilio Siro
Quint.= Quintiliano
Sal.= Salustio
Sén.= Séneca
Suet.= Suetonio
Tac.= Tácito
Ter.= Terencio
Liv.= Tito Livio
Var.= Varrón
Veg.= Vegecio
Virg.= Virgilio
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
18
001.Introduccion:001.Introduccion 03/08/10 09:48 Página 18
Tema VII
SINTAXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO.VOCATIVO
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 71
ESQUEMA
1. Casos y funciones.2. Nominativo. Caso del sujeto.
2.1. Nominativo predicativo. Con los llamados verbos copulativos.
2.1.1. Intransitivos.2.1.2. Transitivos.
2.1.2.1. Apelativos.2.1.2.2. Electivos.2.1.2.3. Estimativos.
3. Nominativo como sustituto de otros casos.4. Vocativo.5. Ejercicios de autoevaluación.
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 72
73
1. CASOS Y FUNCIONES
Las diversas funciones sintácticas de los nombres son expresadas en latínpor medio de los casos, esto es, las diversas formas que adoptan las palabrasflexivas. Los casos podían expresar dichas funciones sin preposición, pero seemplearon algunas para matizar algunas funciones circunstanciales.
2. NOMINATIVO
Fundamentalmente el nominativo es el caso del sujeto y, en consecuencia,de todas las palabras que conciertan con él. Al estudiar las oraciones de infi-nitivo encontraremos una excepción a esta regla: se trata del infinitivo conacusativo.
Eis omnis aetas gravis est (Cic.) Para ellos toda edad es gravosa.
• Como el sujeto aetas van en nominativo omnis (atributivo) y gravis(atributo).
• Micipsa filius regnum solus obtinuit (Sal.) Micipsa, su hijo, obtuvosolo el reino.
• El sujeto Micipsa lleva como aposición a filius y como predicativo asolus, también en nominativo.
2.1. Nominativo predicativo
En el ejemplo anterior aparece un nominativo predicativo (solus). Puededarse con cualquier verbo, si bien es más frecuente con los llamados verboscopulativos (su función es parecida a la del verbo sum). Dentro de ellos haydiferencias:
1. Intransitivos cuyo significado alude a un estado o situación: fio llego aser, maneo permanezco, videor parezco
1. Multa ignoscendo fit potens potentior (Publ. Sir.) Perdonandomuchas cosas el poderoso se hace más poderoso.
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 73
1. Condiunt Aegyptii mortuos ut quam maxime maneant diuturna cor-pora (Cic.) Los egipcios embalsaman a los muertos para que los cuerpospermanezcan el mayor tiempo posible.
1. Sol Democrito magnus videtur (Cic.) El sol parece grande a Demócrito.
2. Verbos transitivos usados en pasiva con los siguientes significados:
1. 2.1. Apelativos: apellor, nominor, dicor soy llamado:
1. 2.1. Qui erant cum Aristotele Peripatetici dicti sunt (Cic.) Los queestaban con Aristóteles fueron llamados paripatéticos.
1. 2.2. Electivos: creor, eligor, designor soy elegido.
1. 2.1. Consules creati [sunt] L. Valerius M. Horatius (Cic.) Fueron elegi-dos cónsules Lucio Valerio y Marco Horacio.
1. 2.3. Estimativos: existimor, iudicor, habeor soy considerado.
1. 2.1. Fortes sunt habendi non qui faciunt sed qui propulsant iniuriam(Cic.) Han de ser considerados fuertes no los que hacen la injusticiasino los que la rechazan.
3. NOMINATIVO COMO SUSTITUTO DE OTROS CASOS
Como indica su nombre, la función primera del nominativo era nombraruna palabra, y de ahí que realice funciones propias de otros casos
Cum dico princeps (Plin. Jo.) Cuando digo príncipe.
• Princeps va en nominativo en lugar de principem como C.Direct. de dico.
Postremae duae litterae quae sunt in optimus (Cic.) Las dos últimas letrasque hay en optimus.
• Optimus está por optimo.
4. VOCATIVO
Se utiliza para la expresión de la llamada y de la exclamación. Suele irentre comas. También van en vocativo las palabras que conciertan con otraen ese caso.
Quid ais, homo levior quam pluma, pessime et nequissime? (Pl.) ¿Quédices, hombre más ligero que una pluma, pésimo y malvadísimo?
• Con homo, que está en Voc., conciertan los atributivos levior, pessimey nequissime.
O Navis, referent in mare te novi fluctus (Hor.) Nave, te volverán a llevaral mar nuevas olas.
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
74
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 74
5. EJERCICIOS DE AUTOEVALUACIÓN
Manent immota tuorum fata (Virg.)
Omnes rectae animi affectiones virtutes appellantur (Cic.)
Ego primam partem tollo, nominor quia leo (Fed.)
Cato esse quam videri bonus malebat (Sal.)
Iratus potest non esse iracundus; iracundus potest aliquando iratus nonesse (Sén.)
Constantio mortuo, Constantinus in Britannia creatus est imperator(Eutr.)
Omni in re consensio omnium lex naturae putanda est (Cic.)
Zaleucus apud Locrenses prudentissimus habitus est (Val. Max.)
T. Pomponius sic Graece loquebatur ut Athenis natus videretur (Nep.)
Nudi omnes nascimur, nudi morimur (Amb.)
Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem (Virg.)
O lux Dardaniae, spes o fidissima Teucrum, quae te tantae tenueremorae? (Virg.)
Aequam memento rebus in arduis servare mentem, moriture Delli (Hor.)
Serva, Iuppiter et me et meum natum mihi (Pl.)
Vides, hospes, quae spatia caeli peragraverim, quae maris quaeve terra-rum (Floro)
Crudele gladiatorium spectaculum et inhumanum videri solet (Cic.)
Cato esse quam videri bonus malebat (Sal.)
In India ei qui sapientes habentur nudi aetatem agunt (Cic.)
Ascanius novam urbem sub Albano monte condidit, quae Longa Albaappellata est (Liv.)
Postquam tantam rem Marius sine ullo suorum incommodo peregit,magnus et clarus antea, maior atque clarior haberi coepit (Sal.)
SINTAXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO. VOCATIVO
75
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 75
Top Related