MORFOLOXÍA NOMINAL
SUSTANTIVOS
ADXECTIVOS
O QuickTime™ e um descompressorsão necessários para ver esta imagem.
O QuickTime™ e um descompressorsão necessários para ver esta imagem.
AS DECLINACIÓNS
• PRIMEIRA DECLINACIÓN – (temas en a)
• SEGUNDA DECLINACIÓN – (temas en o/u)
• TERCERA DECLINACIÓN – (temas en C)– Temas en *y>i)
• CUARTA DECLINACIÓN – (temas en *w>u)
• QUINTA DECLINACIÓN – (temas en e)
OS ADXECTIVOS
• CLASIFICACIÓN:– Adxectivos de 3 terminacións (1ª e 2ª
declinacións– Adxectivos de dúas terminacións (3ª
declinación en -y > -i)– Adxectivos de unha terminación (3ª
declinación en -C)
QUE É E PARA QUE SERVE O ENUNCIADO DUN SUSTANTIVO?
• O enunciado dun sustantivo está integrado, neste orden, polo seus nominativo e xenitivo: rosa, (ros)-ae. Co enunciado dun sustantivo determinamos a que declinación pertence e, nalgunhas ocasións, podemos tamén saber de que xénero é.
• A declinación de sustantivos consiste en engadir á raíz do sustantivo en cuestión a terminación de cada un dos casos, seguindo o modelo da declinación á que pertenza o sustantivo.
• A raíz dun sustantivo áchase tirándolle a terminación ao caso xenitivo: – Ex.:
• puella, puellae: – Xenit.: puell-ae; raíz: puell-.
• ager, agri: – Xenit.: agr-i; raíz: agr-.
• lex, legis: – Xenit.: legi-s; raíz: leg-.
• Para saber a declinación á que pertence un sustantivo basta con mirar o xenitivo (segunda forma do enunciado):– 1ª: -ae (rosae)– 2ª: -i (domini)– 3ª: -is (urbis)– 4ª: -us (fructus)– 5ª: -ei (rei)
COMO FUNCIONA O ADJECTIVO EN
LATÍN?
• O adxectivo enúnciase co nominativo singular nos tres xéneros. –bonus, -a, -um: masc., fem.,
nt.
–fortis, -e.: animado (masc./fem.), inanimado (nt.).
O adjectivo ten que concertar co sustantivo en:
xénero, número caso.
• Como en galego, o adxectivo en latín pode sustantivarse, é dicir, ocupar na oración o lugar dun sustantivo. A sustantivación prodúcese, máis que nada, coas formas masculinas e neutras: – sapiens numquam irascitur – O-sabio nunca se-enfurece.
– sol efficit ut omnia floreant – O-sol fai que todo floreza.
As funcións sintácticas que
pode desenvolver un adxectivo son
as seguintes:
Adxacente ou atributivo: o adxectivo
que modifica directamente un
sustantivoformando un sintagma
nominal. • Pueri poetas-Graecos recitabant
• Os-nenos os-poetas-gregos recitaban.
Atributo: trátase do adxectivo que modifica un sustantivo a
través do verbo copulativo 'sum':
• Via longa erit
•O-camiño longo será
Predicativo: é o adxectivo que
modifica un sustantivo a través dun verbo non
copulativo, calificando ademais o proceso verbal en relación co sustantivo
co que concerta.
• homines caecos reddit cupiditas
• Aos-homes cegos volve o-desexo
PRIMEIRA DECLINACIÓN DECLINACIÓN
DOS TEMAS EN -A
Paradigma da 1ª declinación
caso número
☟ ☞
singular
plural
Nominativo -a-ø > -a -a-i > -ae
Vocativo -a-ø > -a -a-i > -ae
Acusativo -a-m > -am -a-s > -as
Xenitivo -a-i > -ae -a-r-um > -arum
Dativo -a-i > -ae -[a]-is > -is
Ablativo -a-[d] > -a -[a]-is > -is
Locativo -a-i > -ae
• A primeira declinación dos temas en -a, está integrada case na súa totalidade por sustantivos de xénero feminino.
• Existen uns poucos sustantivos de xénero masculino, máis que nada nomes de oficios propios de varón:
• agricola, -ae (labrego, campesiño),
• nauta, -ae (mariñeiro, nauta, mariño),
• poeta, -ae (poeta).
Algúns sustantivos da primeira declinación para distinguirse dos
seus correspondentes masculinos, toman no dativo-ablativo plural a terminación
-abus: - dea, -ae (deusa)
- filia, -ae (filla)
- liberta, -ae (liberta)
Existen sustantivos na primeira declinación que só teñen plural:
divitiae, -arum (riquezas)
Athenae, -arum (Atenas).
Outros, cambian de significado ao cambiaren de número, como
copia, -ae (abondanza) / copiae, -arum (tropas).
SEGUNDA DECLINACIÓN
DOS TEMAS EN -O/U
Número Sing. Plural Sing. Plural
Xénero ☞Caso
☟
Animado (Masc/Fem)
Inanimado
(Neutro)
Animado (Masc/Fem)
Inanimado (Neutro)
Nominativo -o-s > -us
-er / -ir
-o-m > -um -[o]-i > -i -[o]-a > -a
Vocativo -e-ø > -e
-er / -ir
-o-m > -um -[o]-i > -i -[o]-a > -a
Acusativo -o-m > -um -o-m > -um -o-s > -os -[o]-a > -a
Genitivo -[o]-i > -i -[o]-i > -i -o-r-u-m > -orum -o-r-u-m > -orum
Dativo -o-d > -o -o-d > -o -[o]-is > -is -[o]-is > -is
Ablativo -o-d > -o -o-d > -o -[o]-is > -is -[o]-is > -is
Locativo -[o]-i > -i -[o]-i > -i
• Na segunda declinación hai sustantivos masculinos, femininos, e neutros. A meirande parte son de xénero masculino ou neutro. Uns poucos sustantivos en -us son de xénero feminino, máis que nada nomes de árbores: pinus, -i (pino), malus, -i (maceira).
• Todos os sustantivos neutros, pertenzan á declinación que pertenzan, teñen sempre os tres primeiros casos iguais, sendo invariabelmente a terminación para estes tres casos no plural -a.
• En latín o vocativo é sempre igual ao nominativo, agás os nominativos en -us da segunda declinación que fan un vocativo en -e.
• Os sustantivos terminados en -ius fan un vocativo en -i.
• Algúns sustantivos só se declinan en plural (pluralia tantum): – arma, -orum (armas) – castra, -orum (campamento).
oclusivas labiais
p / b -s
A consoante labial mantense diante do -s do nominativo: princeps, principis
oclusivas dentais
d / t
-s A consonante dental se pérdese diante do -s do nominativo: pes, pedis.
oclusivas guturais
g / k
-s A consoante gutural fúndese co -s do nominativo e na consoante dupla x: dux, ducis
líquidas l / r -ø consul, consulis
mulier, mulieris
nasais m / n -ø
-s (hiems)
O -n do tema mantense precedida de -e: flumen, fluminis.
O -n do tema pérdese precedida de -o: leo, leonis.
silbante s -ø O -s do tema transfórmase en -r cando vai entre vocais (rotacismo):
honos, honoris.
Top Related