IPAR EUSKALHERRIKOHITZA
BOB EDME
Alternatiba Itzulia Paristik abiatu zen, ekainaren 9an, eta urriaren 6an iritsiko da Baionara b Bertanizanen da bigarren Alternatiba Herria, herritarrak klima aldaketaz sentsibilizatzeko xedearekin b 4-5
Baionako
Alternatibara
bidean dira
Xixtroak Kostaldeko herrietaraere banatuko dituzte Hazparne
inguruko laborarien ekoizpenak
3Baionako Herriko EtxeaHiriko kameren eraginazeztabaida eskatu du oposizioak
2Ostirala
2018ko ekainaren 22aIX. urtea358. zenbakia
Ekhi Erremundegi Beloki Baiona
Egokia ote da hirian zehar segur-
tasun kamerak ezartzea? Baiona-
ko herriko kontseiluak hiriko
zenbait gunetan hamahiru ka-
mera gehiago ezartzeko Frantzia-
ko Gobernuari diru laguntza bat
eskatzea erabaki ondotik, segur-
tasun neurrien inguruko eztabai-
da sakona eskatu du oposizioak.
«Presaka» aritzea leporatzen
diote gehiengoari, eta erabaki
egokia hartu ahal izateko infor-
mazio guzia ez ematea.
Ekainaren 7an egin zuten he-
rriko kontseiluaren arabera,
Baiona Txikian eta Handian zazpi
kamera ezarri nahi lituzkete, bost
Lauga gelaren inguruetan, eta
beste bat Santa Espiritu auzoan.
Horrez gain, Baionako bestetara-
ko sartzea ordaintzeko ezarriko
dituzten guneak zaintzeko, beste
11 kamera gehiago ezarri nahiko
lituzkete. Guziaren kostua:
130.000 euro inguru, herriko
etxearen hitzetan. BVO ezkerre-
ko talde politikoak erabakiaren
kontra bozkatu zuen, eta Baiona
2014 eta Ezkerreko Fronteak osa-
tzen duten koalizioa abstenitu
egin zen, Martine Bisauta eta Je-
rome Agerre gehiengoko axuan-
tak bezala.
«Laugarren aldia da gisa horre-
tako delibero bat aurkezten digu-
tela herriko kontseiluan. Baina
galdera ez da kamerak jartzearen
alde garen ala ez; galdera da ea ka-
mera horiek diruztatzeko diru la-
guntza bat eskatzearen aldekoak
garen», deitoratu du Jean Claude
Iriart Baiona 2014ko hautetsiak.
Hain zuzen, herriko kontseiluari
iritzirik eskatu gabe erabaki deza-
ke kamerak ezarri ala ez; haatik,
diru laguntza bat eskatzeko herri-
ko kontseiluaren beharra du.
«Guk hasieratik erran genuen ez
genuela printzipiozko jarrera bat
hartuko eta kasuz kasu aztertuko
genuela. Iruditu zaigularik kame-
ra ezartzea egokia edo baliagarria
izan zitekeela, baietz bozkatu
dugu, eta, ikusi dugularik kasik
debaldetan ezarriak zirela, hor ez
dugu onartu», adierazi du. Iriar-
ten hitzetan, hamahiru kamera
gehiago ezarri nahi dituzte, baina
ez dute «sekula» aipatzen zer
helbururekin. «Guk nahi dugu
funtsezko debate bat eztabaida-
tzeko zer den haien estrategia,
zergatik ezartzen diren kamerak,
zer irizpide aplikatuz diren le-
kuak hautatzen, eta gehiago
dena, ez dute sekula aipatzen as-
katasun indibidualaren proble-
ma».
Iritzi berekoa da Herve Pallas
BVO taldeko kidea ere. «Oraingo
honetan kontra bozkatu dugu, se-
gurtasun kameren orokortzearen
kontra gaudelako. 2017an, biz-
pahiru aldiz bozkarazi digute ka-
merak ezartzea, eta orain berriz
mahai gainean ezartzen digute,
sekula aipatu gabe hiri mailako
eskema orokor bat. Beste aldietan
abstenitu ginen, eta oraingo ho-
netan kontra bozkatu dugu».
Baionako hirian zehar gaur egun
dagoen kamera kopuruaren berri
jakin nahi izan du Ipar Euskal He-
rriko Hitza-k, baina komunikazio
zerbitzuari egindako eskaerak
erantzunik gabe gelditu dira.
Alde onak eta txarrakIriart eta Pallasek irakurketa bera
egiten dute hiriko segurtasunari
dagokionez: ez dute «jarrera dog-
matikorik» kamerak ezartzearen
alde edo kontra, baina, ezartzeko-
tan, azterketa sakon baten ondo-
rioa izatea nahi dute. Bi adibide
eman ditu Iriartek. Orain dela hi-
labete batzuk, La Floride kirol ze-
laian sartu eta desmasiak eragin
zituen ezezagun talde batek. Ha-
ren iritziz, kasu horretan kamera
baliagarria izan daiteke, eta eragi-
na izan dezake. Kontrako adibi-
detzat, karrika batean kamera
ezartzea aipatzen du, deitoratuz
jadanik anitz badirela Baionan.
«Hor kamera ezartzen da jende
batzuk kexatu direlako, baina ez
du arazoa konpontzen. Gehienez
ere arazoa mugitzen du, baina ez
du konpontzen». Kamera ani-
tzek segurtasunari baino gehiago
komunikazio helburuei erantzu-
ten diela uste du. Haren hitzetan,
funtsezkoa da xarta edo araudi
«biziki zehatz bat» idaztea ka-
meren ezartzeari koadro bat ema-
teko.
Ikerketa batek baino gehiagok
erakutsi du kameren erabilpenak
ez duela funtsezko eraginik Poli-
ziaren ikerketetan, eta hori azpi-
marratu du Herve Pallasek ere:
«Zinezko ebaluazio bat behar da
Baionako segurtasun kameren
eragina neurtzeko». Ekainaren
7ko kontseiluan eztabaida ireki-
tzea onartu zuen auzapezak; opo-
sizioko hautetsiak zain dira.
Hamahiru kameragehiago BaionanHiri erdian eta Lauga kiroldegi inguruan ezarriko dituzteb Oposizioak eztabaida eta ebaluazio «sakona» eskatu ditu,segurtasun kameren eragina eta baliagarritasuna neurtzeko
Segurtasun kamera bat, Baiona erdialdeko karrika batean. HITZA
AdministrazioAuzitegian salatudute Baionakobesten ordainketa
RPolemika hasi besterik ez
da egin. Baionako Herri-
ko Etxeak aurtengo festetarako
sartzea ordaintzea erabaki eta
aste gutxira, neurria Paueko
Administrazio Auzitegian sala-
tzea erabaki du Baionako gazte
batek. Bestetako ostiral eguer-
ditik igande arratsera arte zortzi
euro ordaindu beharko ditu fes-
tazaleak astebururako sarrera
lortzeko.
Zuzenbide fakultateko ikas-
lea da Joe Mendes, eta PS alder-
diko kide ere bada, baina hasie-
ratik argi utzi nahi izan du «bere
izenean» egin duela desmartxa,
nahiz eta alderdi kideek «sos-
tengua» erakutsi. «Baionako
bestek berebiziko garrantzia
dute gure herriarentzat eta kul-
turarentzat; urteroko ekitaldi
handiena da. Sartzea ordainaraz-
teak kalte eginen die bai bestei
eta baita Baionako hiriari ere».
Mendesen arabera, herriko
etxearen erabakiak arazo juridi-
ko bat baino gehiago du, baina,
komunikabideek behin eta be-
rriz galdetuta ere, ez du zehaztu
nahi izan zer izan daitezkeen
arazo horiek, ezta bere aboka-
tuak ere. Lansari finkorik gabe-
koa izanik laguntza juridikoa es-
kuratzeko aukera duela azaldu
du, eta horri esker diruztatuko
duela salaketa.
130.000KAMEREN KOSTUA
Hiri erdian hamahiru kamera
gehiago ezarri nahi ditu Baionako
Herriko Etxeak, eta beste 11,
Baionako bestetarako sartzea or-
daintzeko ezarriko dituzten gune-
ak zaintzeko. 130.000 eurokoa iza-
nen da kostu orokorra, herriko
etxearen arabera.
2 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aGaiak
Joanes Etxebarria Maule
Gasna hemen, eztiahan... Etxaldeeta-ko mozkinak kon-tsumitzen dituzte-nek bidea egin be-
har dute gehienetan. Egunarraina eta bihar haragia nahibada, zer erranik ez. Kalitatezkoelikagaiak bilatzen dituztenakanitz diren garaietan, laborariaksalmenta zuzenean aritzea ohi-koa bilakatu da. Hazparne es-kualdetik aterabide posible batezagutarazi zen 2016an: «Xixtro-ak elkarteari esker atzematenahal dituzu produktuak leku be-rean», azaltzen du elkarteko kideAndde Duboisek.2016an Xixtroak laborari taldea
eskaintza aski zabala proposatzenhasi zen 130 mozkinekin: arrau-tzak, oilaskoa, behi, ardi etaahuntz gasna eta esnekiak, baraz-kiak, haragi freskoa... Aurten be-rriz, 250 mozkinetara luzatu dazerrenda eta Donibane Lohitzu-
neko portuan ari den arrantzalebikote baten arraina ere hartzendute. Gainera, Lapurdiko hainbatherritako etxetara ere (Baiona,Angelu, Biarritz eta ingurukozenbait herritakoetara) eramatendituzte orain saskiak, etxaldetiketxera zuzenean. Arraina barne-aldera, barnealdeko mozkinakkostaldera.Hasiera batean Hazparne eta
inguruetako sei etxalde elkartuziren xede kolektiboan, baina es-kaintza emendatzen joan denheinean beste laborari batzuk bil-du dituzte; haien web gunean(www.xixtroak.com) hamabostetxalde ageri dira gaur egun.Mozkin freskoak edo transforma-tuak, hautua zabala da.
Kalitatea arauKalitatea da irizpide nagusia. Sor-tzaileen etxaldeetan izan edo ge-roztik proposatzen dituzten moz-kinen ekoizleen etxaldeetan, sor-markak dira arau, laborantzabiologikoa, Idoki edo AOC Irati
bezalako labelak direla medio,besteak beste. Sormarka eta labelei «atxi-
kiak» direla azpimarratzen duAndde Duboisek: «Pentsatzendugu jendeek behar dutela horiengainean bermatu ikusteko egitenditugun gauzek, nonbait, berme
bat badutela, eta araudi horien bi-dez segurtamen bat ekartzen diekontsumitzaileei. Hori zinez in-portantea da gaur egun. Araudihorien bidez defendatzen dugunlaborantza herrikoi hori nahidugu aitzinean eman, hori egitenbaitugu gure etxaldeetan eta ho-rretan sinesten baitugu».
Sasoiko produktuekin aritzeaeta ez urte osoan dena eskuraga-rri ukaitea, hori da logika. Elkar-teko kideak dionez, ohartzen aridira jendeek ere «geroz eta gehia-go kasu egiten dutela horri, nolaeginak diren gure produktuak,gure kabalak nola bazkatuak di-
ren, nola sendatzen ditu-gun...». Etxaldeetankontsumitzaileen bisitakere ukan ohi dituzte. Duela bi urte abiatu
zuten zerbitzua salmen-ta guneetan oinarrituazen. Baina web guneakere badu bere garrantziahasieratik Xixtroak xe-dean, mozkinak sarean
ere salgai baitira. Orain arte, gisabat edo bestez 250 pertsonak —behin gutxienez— mozkinakmanatu dituzte. Orain, Lapurdipartean haien mozkinak gehiagoezagutarazi nahi lituzkete bezerokopurua ere emenda dadin. Azken asteetan, beren zerbi-
tzua ezagutarazi nahian, hainbat
aurkezpen egiten ari dira herrizherri, «jendeei esplikatuz hemenberean kontsumitzen ahal delaeta ez baitezpada beti karioagopagatuz. Hor ez da nehor gure ar-tean, zuzenean saltzen dugu. Pa-sarazten dugun mezua da he-mengo laborariak lagunduko di-tuztela hemen berean erosiz»,dio Duboisek.Web gunetik hautuak egin,
erosi, etxera ekarrarazi. Sinple bi-lakatu da erosketa. Erlea enpresa-ren auto elektrikoak izanen dirahirietako etxez etxeko bidea egi-ten ariko direnak. Aiherra, Lekor-ne, Kanbo, Hazparne, Uztaritzeraberriz, salmenta guneetara era-maten dituzke saskiak. Kostaldera beti joan ezin dute-
nen artean «arrakasta polita»ukan du arrainak Duboisen erra-netan. Sasoiaren araberakoarrain freskoa iristen da, bezpe-ran arrantzatua. Web guneko sal-menta hoberetan agertzen dirabehi esnea, entsalada edo sagarjusa, baina hautua anitza da.
Sei etxalde elkartu ziren Xixtroak elkartean mozkinak salmenta guneetan ezartzeko. Gaur egun Baiona,Angelu eta Biarritzera eta inguruko zenbait herritara, etxera zuzenean eramaten dituzte etxaldeetatik.
Etxaldetik etxera zuzenean
2016an sortu zelarik, sei etxaldetako laborariak ziren Xixtroak elkarteko partaideak. Gaur egun mozkin eta etxalde gehiago dira. XIXTROAK ELKARTEA
Lapurdiko hainbat herritakoetxetara ere eramaten dituzteorain saskiak, etxaldetiketxera zuzenean
Web guneko salmenta onenenartean ageri dira behi esnea,sagar jusa edo entsalada,baina hautua anitza da
3IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Gaiak
Joanes Etxebarria
Alternatiba He-
rria duela bost
urte izan zen
Baionan, eta,
geroztik, bide
anitz egin du,
Frantziako Estatuan bereziki;
baina beste herrialde eta konti-
nenteetara ere jauzi egiten hasi
da. Klima aldaketari itzulia ema-
teko aterabide konkretuetatik
abiatzeak arrakasta lortu zuen
hasieratik, eta udazken honetan
30.000 bat pertsona espero dituz-
te Lapurdiko hiriburuan.
Testuinguruak badu inportan-
tzia antolatzaileentzat. Bizi mugi-
menduko Mattin Ihidopek
2013koa oroitzen du: «Europan
klimaren inguruko mobilizazio-
ak ez ziren bete-betean; Kopen-
hage ondotik, Bizi zen elkarte txi-
ki gutxietarik bat batailatzen se-
gitzen zuena». Cop 21 Parisko goi
bilera diplomatikoa hurbiltzen
ari zen garai hartan; «zentzuz
hutsa» suertatu zen, Ihidoperen
erranetan, baina Alternatibaren
leloa defendatzen du: «Lurralde-
etan ez dugu itxoiten, jendea mu-
gimenduan da».
Klima aldaketaren datu zienti-
fikoak ere ezagutzera eman zituz-
ten lehen edizioaren data ber-
tsuan, GIEC klimaren adituen ba-
tzordearen bidez. «Aitzinetik
egin txostenetako datu txarrenak
baieztatu zituen. Aldi oroz txos-
ten bat egiten dutelarik datu des-
berdinak ematen dituzte, eta ha-
sieratik haien iragarpen ezkorre-
nak dira gerora egiaztatzen dire-
nak». Aurtengo edizioarekin ba-
tean, beste txosten bat argitaratu-
ko du batzordeak; hori ere
ezkorra, Biziko kidearen hitzetan:
«Parisko hitzarmena %100ean
beteko balitz ere beroketa 3,5 gra-
dutara igo litekeela dio, baita ere
posibilitate bat badela hamarren
gain sei gradutara irits dadin
mende bukaeran. Sei graduz igo-
ko balitz, ez dakigu planetaren
parte askotan nola bizirik aterako
ginatekeen ere».
Klima aldaketaz arduratuak di-
ren pertsona andana batek bat
egin du, beraz, Alternatibak es-
kaini duen mobilizazio mota
«berriarekin». «Jendeak klima-
ren arazoaz kontzientzia izanik
ere, ez da erraza norberak gaia be-
reganatzea, beldurra eragin leza-
ke», Justine Roux Alternatibako
kidearen arabera; «Ez baitugu
hobendun argi eta bakarra identi-
fikatzen», Ihidoperen ustez.
«Sistema da aldatu behar dena»,
gehitu du.
Konkretutik abiatuzAlternatibaren parioa argia da:
konkretura jotzea, «positibotik
abiatuz». 2013an bezala, aurten
ere hori da ardatza Ihidopek dioe-
naz: «Erranez gauza anitz existi-
tzen direla, beharbada jakin gabe
ere, beroketa klimatikoari atera-
bideak direnak. Errateko posible
da, gauza horiek jadanik badira,
eta alde positibora itzulikatuz:
herri bat eginez, karrikak gurega-
natuz, animazioak egin eta hitzal-
di handietarako espazioak uka-
nez».
«Alternatiba herritarren egi-
tasmoa da, eta, legeak edo bete-
beharrak izan gabe ere, gaiaz
arduratzea da ideia», argitu du
Rouxek. Klima aldaketa aho guz-
tietan ezagun bada ere, ez delako,
haren ustean, aitzinatze nabar-
menik gertatzen: «Nahiz eta tes-
tuak izenpetuak izan, nahiz eta
gogoetak eramaten diren, neu-
rriak plantan emanak izateko
beti denbora anitz behar dela
ohartzen gara». Haren iritziz,
Nicolas Hulot ekologista fama-
tuak ministro lanetan ez du espe-
rantza sobera eragiten: «Iduri
zaigu esperantzak ekar zitzake-
ten pertsona politiko batzuen
engaiamendua pixka bat siste-
mak jana izan dela».
Ihidoperen arabera, Frantziako
mugimendu ekologista ezkertia-
rra arras teorikoan oinarritzen da:
«Burua hausten da teoriarekin,
politikoki zuzenarekin eta abar,
baina maila konkretuan zailagoa
da. Alternatiba, aldiz, arras alde-
rantziz da; hasten zarenean anto-
latzen ikusten duzu zein den le-
kua, zein gela, nor mintzatuko
den hitzaldian... Balio positiboen
inguruan».
Bizikletaz Paris eta Baiona
lotzen ari den Alternatiba Itzuliak
Europako bost estatu eta
berrehun lurralde zeharkatuko
ditu 5.800 kilometroko ibilbide-
an. Geldialdi andana izanen da
bidean, Rouxek zehaztu duenaz:
«Batzuetan, hiri edo gune ezeza-
gunak zeharkatuko ditu; gune
horietan jadanik borrokan ari
dira xede klimatizidoen kontra.
Beste gune batzuk arras sinboli-
koak dira: adibidez, Paris ingu-
ruan, Gonesse hirian Europacity
xedearen kontra ari izan dira,
zentral nuklearren aitzinean, ez
soilik herritarrak mobilizatuak
diren guneetan, ez soilik hiri han-
dietan».
Lurraldeetan eragitekoAitzineko edizioko tematika be-
rak ardatz hartuko dituzte ondo-
tik, urriaren 6 eta 7an, Alternatiba
Herrian: laborantza, ura eta elika-
gaiak, garraioak eta mugikorta-
suna... Bederatzi gune tematiko
izanen dira orotara igandeko egu-
narekin, eta aurtengo berrikun-
tza ekofeminismoarena izanen
da. Bizi mugimenduaren gogoe-
tatik jalgiak dira gai horiek, lan za-
bal baten baitakoak, Rouxek ze-
haztu duenaz: «Lurralde buruja-
be baten eraikuntzarako gogoeta
bat da. Lekuko biztanleak trantsi-
zio klimatikoaz sentsibilizatuak
izan daitezen». Testuinguruak
ere badu garrantzia lekuan leku-
ko eragin nahi horretan, Frantzia-
ko Estatuaren agendari beha bai-
taude.
Batetik, «gutxi aipatzen» bada
ere, 20.000 biztanlez gorako herri
elkargoek Aire, Energia eta Klima
plan bat aurkeztu behar dute aur-
ten. Rouxek dio ez dela anitz aipa-
Ekainaren 9an abiatu zen bigarren Alternatiba Itzulia, eta Baionara urriaren 6an iritsiko da, azken etapan,Donostiatik abiatuta. Egun horretan eta biharamunean,herritarrak sentsibilizatu nahi dituzte lurralde bakoitzeanklimaren aldaketan eragiteko manerei buruz.
Baionara iritsikoda Alternatiba
Alternatiba Itzulia ekainaren
9an abiatu zen Paristik, eta
Baionara iritsiko da urriaren
6an, Alternatiba Herriari
hasiera emanez. ALTERNATIBA
«Klima aldaketabaldintzatzen dutenerabakiguneen %50 eta%80 maila lokaleandirela diote ikerketek»Justine RouxBizi mugimenduko kidea
«Parisko hitzarmena%100ean beteko balitz ere beroketa 3,5 gradutara igolitekeela diote»Mattin IhidopeBizi mugimenduko kidea
4 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aAstekoa
tzen; «alta, behar lituzkete herri-
tarrak kontsultatu eta gogoetak
bultzatu». Bizi mugimendua,
hain zuzen, hori segitzen ari da,
baina zailtasunekin, Ihidoperen
arabera: «Herri elkargoek asko-
tan ikerketa bulegoen esku uzten
dute lan hori, eta zinez garrantzi-
tsua dena da ikusi ahal izatea he-
rri elkargoek zer sartzen duten
baldintzen bildumetan, egiazko
borondate politikoa zein den iku-
si ahal izateko». Euskal Elkargoa-
ren kasuan, dokumentu hori es-
kuratu nahian ari dira, baina
«delikatua da, barne dokumen-
tua baita», Biziko kideak zehaztu
duenaz.
Testuinguru politikoa baldin-
tzatzeko herritarren egitekoa ga-
rrantzitsua dela azpimarratu dute
antolatzaileek, eta Alternatiba
Herrian ere argi utzi nahi lukete.
2020an herrietako hauteskunde-
ak izanen direla bistan dute, eta
lurralde ordezkariak hautatuko
direla. «Klima planak idatziko
dira; galdera da herritarrak aski
mobilizatuko ote diren plan ho-
riek jokoan denaren heinekoak
izan daitezen», laburbildu du Bi-
ziko kideak. Lekuan lekuko bote-
re guneak ez gutxiesteko datuak
zabaldu ditu Rouxek: «Badira
ikerketak erakusten dutenak kli-
ma aldaketa baldintzatzen duten
erabakiguneen %50 eta %80 mai-
la lokalean direla».
Alternatiba konkretuari lotzen
ahalegintzen dira behin eta
berriz, eta Baionara joanen dire-
nei horretarako parada eskain-
tzea pentsatu dute: «Zazpi desa-
fio izanen dira. Ideia da egun
horretatik joatean jendea gauza
konkretuekin abiatzea: energia
berriztagarria hornitzaile bati
harpidetzea, bankuz aldatzea...
Gauza horiek egunean berean
egiten ahalko dituzte», azaldu du
Rouxek.
Baionara iritsi artean, haatik,
bereziki Frantziako Estatuan ibi-
liko dira Alternatibako bizikletak,
baina baita Europako beste lu-
rralde batzuetan ere. Geldiune
bakoitzean animazio edo hitzaldi
desberdinak egiten dituzte, eta,
2015eko itzulian ez bezala, biha-
ramunetan bortizkeriarik gabeko
ekintzarako formakuntzak egi-
ten ari dira. Bi zango dituen filo-
sofia deskribatu du Rouxek:
«Bortizkeriarik gabeko ekintzak
baliatzen ditugu kliman eta maila
sozialean salagarriak zaizkigun
xedeak borrokatzeko, eta, bestal-
de, ekintza positiboa aldaketa
ekartzeko».
Baionako Alternatiba Egunen
antolaketan buru-belarri ari dira
Biziko kideak jadanik. Gogotsu
direla begi bistakoa da, Ihidope-
ren erranetan «gauza bikaina»
baita Alternatiba, aitzineko al-
dian ikusi zutenez, «egun horie-
tarik jendea motibazioz beterik
itzultzen baita».
150ALTERNATIBA HERRIAK
2013ko lehen edizioaz geroz-
tik areagotu dira Alternatiba
Herriak. Frantziako Estatuan
egin badira ere gehienak, izan
dira Dakarren, Haitin eta Do-
nostian antolatu direnak ere.
130 bat iragan dira, eta beste-
ak laster izanen dira.
2AURTENGO UGAZABAK
Mariama Diallo antropologo
senegaldarra da aurtengo Al-
ternatiba edizioaren ugazama;
Edgar Morin soziologo eta fi-
losofo frantziarra, berriz, uga-
zaita. Mariama Diallo izan zen
Alternatiba Dakarreko bozera-
maileetarik bat.
200GELDIUNEAK ITZULIAN
Ekainaren 9an abiatu zenetik
urriaren 6ra arte, 200 geldiu-
netik goiti eginen ditu Alterna-
tiba Itzuliak. Leku bakoitzean
antolaketa talde bat bada; ho-
rietarik batzuetan, Alternatiba
Herriak antolatu dituzten talde
eragileak.
5IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 22a Astekoa
Zubi bat
euskarara
Zubiak. Ez da erraza zu-biak eraikitzea. Ustedut beharrezkoa delanora goazen argi ukai-
tea, zubiak eraikitzen hasi aitzin.Zer balio dute bestenaz zubiek,nehorat iristeko ez badira? Ani-tzetan zubigintza bihurtzen dahelburu. Baina ez dea helburuarriskutsua, alde batekoen helbu-rua baizik ez bada; gu beste alderahurbiltzeak, gure aldera nehorekarri ez, eta gu gure aldetik urru-nago ezarri baikaitzake. Uste dutzubiek bide izan beharko lukete-la. Noranzkoa argi ukan behar ho-rretarako.EHZk euskaraz (ere) bizi den
mundu baten eta frantsesez biziden beste baten arteko zubia erai-kitzeko duen potentzialtasunazmintzo zinen, eta guztiz bat egitendut. Nik ere horretan ikusten dutiparraldeko bi munduren artekotalka nagusia, eta EHZk erronkahorri heltzea bikaina litzateke.Hala ere, uste dut zubi horren hel-burua jendea euskarara ekartzeaizan beharko litzatekeela.
Horretarako, lehenik eta behin,argi ukan behar dugu jendea eus-kalduntzea ez dela lan erraza, etaorain arteko festibalaren forma-tuak ez lukeela helburu hori bete-ko. Euskara ikasteko gogoa pitzlezake, eta euskara ikasi ahala,euskarazko ingurune bat eskainiere bai. Baina ikaskuntza bidea daerronka handi bat, eta hizkuntzaohituren aldaketa bestea; horre-tan, beste elkarte eta dinamikekinelkarlan sakona sustatu beharkolitzateke, jendea euskarara eraka-rri soilik ez, euskarara ekarrinahiko bagenu. Horren harira, EHZ edo beste
hainbat elkarte edo kolektiborenhizkuntza politikaz egin nahikonuke gogoeta. Usu, zubiak eraiki-tzea xede, geure burua elebidun-tzera jotzen dugu. Hainbat dudasortzen dizkidan kontua da hori.Alde batetik, ez dut uste afixa ele-bidun batek, bere horretan, jendeberria erakartzeko gaitasun han-dirik duenik. Bestetik, hori ez-euskaldunak euskarara hurbil-tzeko modu bezala planteatzea
parte izan nahi badu euskara be-har duela, errealki behar; bere in-gurukoek ez dutela hizkuntza al-datuko beregatik, hizkuntza horriatxikiak direlako. Euskalduntzebidean, euskaldunek euskarare-kiko duten atxikimendua trans-mititzeaz gain, euskara ikasi nahiduen pertsona batentzat laguntzahandiena hori litzateke, euskarabehar duela sentiaraztea, eta bereinguruan euskaraz mintzatukozaizkion pertsonak ukaitea. Gizartean, orokorrean, euskara
ez da behar erreal bat, edonor bizidaiteke euskararik gabe. Hizkun-tza bat ez bada beharrezkoa berelurraldean jai duela zioen Txillar-degik. Eta hala da, euskarak eus-karaz bakarrik diren eremuak be-har ditu irauteko. Izatekotan, gu-re eremuak izanen dira horiek,eta kontziente izan behar gara gu-re eskutan baizik ez dela. Ez ote gara, gure mundua ireki-
tzearen izenean, mundu horretaneuskara ez beharrezko egiten ari?Batek ez dakielako, gure hizkun-tza aldatzeko prest bagara, zer ba-lio du gure hizkuntzak? Erakar-tzen dituen mundu hori euskarazbada, ikasiko dute; ez badutemundu horren parte izateko eus-kararik behar, zertarako ikasi? Nik uste dut mundu bat irisga-
rri bereziki harremanek egiten
dutela, ez afixa bateko hizkun-tzak. EHZrekin orokorrean erehori uste dut, hurbiltzen ez denjendea ez dela hurbilduko, eta zubiak ez direla eraikiko, gu geujende berriarengana joaten ez ba-gara. Horregatik uste dut herri-kako dinamikak suspertu behardirela, herrian herri, hurbiltasunpertsonaletik, errazago ikustenbaitut herriko jende gehiago lo-tzea. Bestalde, elkarte desberdi-nengana zuzenean hurbildu etaelkarlan proiektuak proposatzealitzateke bidea. Zubiak eraikitzeagisa horretan ikusten dut, harre-manetatik, ez jendea erakartzekoasmoz, hizkuntza aldatu edo ani-maleko kontzertuak antolatuz. Euskararako zubi ere harrema-
nak izanen dira, eta zubiaren bes-taldean euskaraz bizi den munduerakargarri bat ikustea. Batzue-tan, sentitzen dut hizkuntzarengaiarekin burugogor eta erradi-kalegia naizela. Baina uste dutburugogorrak izan ez bagina as-paldi galdua genukeela eta erra-dikalak izan ezean inertziak ira-bazten duela. Zuk zer diozu, Ai-tor? Zer leku du euskarak zure in-gurunean? Zer atxikimendu etahizkuntza ohitura ikusten ditu-zu? Zer poztasun eta kezka ditu-zu zure ingurune hurbileko eus-kararen egoerarekiko?
BERTSOA
Zeru altuan zegoen jaunaksortu Adan eta EbaBeste bizpahiru brikola etaheldurik gauden menderaApez berriak jarri zaizkioteilatuetan beheraZeruko argia helaraztekoetxe guzien barnera.
«Jaungoikoaren benedizioosoarekin egina...»dio apezak, haragizkoak,arima ezin animaegia bada, nola esplika,eguzkiaren ezinaeta azken sei hilabeteekekarri aro zikina?
Bastiza horren egin beharrazaspaldian zen hausnartuEz zela aski erabiliata teilatuan ausartuBarnea ere bolta bat huntanhustu ta itxura txartuEliza bera goaitan dagogaztetxekoak noiz sartu!
Zeru altuanISABELLE MIQUELESTORENA
173FRANTZIAKO LEGEBILTZARRAK GALDUKO DITUEN DIPUTATUAK
Diputatu kopurua apaltzeko, konstituzioaren erreforma bultzatu nahi du
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak. Pirinio Atlantikoetan, sei
diputaturen ordez lau lirateke —ez dute zehaztu nola banatuak—. Fran-
tziako Legebiltzarrak, berriz, 173 diputatu gutxiago izango lituzke.
«Arazoa Euskal Herriaren etaParisen artekoa da. Arazoaatzeratu besterik ez dute eginnahi. Sartzea ahal bezain ongiprestatzen saiatuko gara gu»
Hur GorostiagaSeaskako zuzendaria
Ipar Euskal Herriko Hitzak irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta Ipar Euskal Herriko Hitzak
mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko:
%
Zerrenda abertzale «ireki» bat osatukodute Biarrizko abertzaleek 2020an
BIARRITZ bBiarritz Bestelakoa talde abertzaleak 2020ko hauteskun-deetan zerrenda abertzale «ireki» batean aurkeztearen alde egin zuenekainaren 9ko biltzar nagusian. Aldaketa handia da 2014ko hautes-kundeen aldean, orduan, lehen itzulitik Michel Veunac gaurko auza-pezarekin aurkeztea erabaki zutelako. Mugimendu abertzalean ezta-baida eragin zituen hautuak, eta EH Baik ez zien sostengurik eman.
ELEKETAMaddi Sarasua
Aitor Servier
absurdoa iruditzen zait. Uste dutjendeak, euskalduntzeko bideegiteko, euskaraz bakarrik iritsdaitekeen munduak behar ditue-la. Euskara ikasteko bidea ez daerraza, eta motibazio handia be-har da bide horri ekin eta bururai-no heltzeko. Ene iritziz, bide horihartzeko lehen pusakoñoa baizikez, jendea euskarara ekartzekomoduko hizkuntza politikak ga-ratu beharko genituzke. Hastapen batean, bistan da,
euskara ulertzen ez duen norbaitproiektuan integrarazi eta parteharrarazteko, ulertzen duen hiz-kuntza batean aritu beharko zaio-la. Baina ezinbestekoa da pertso-na horrek etengabe sentitzeamundu hori euskaraz baizik ezdaitekeela izan eta mundu horren
Patxi Iriart
Doinua: Zeru altuan
6 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aIritzia
MUSIKA
ATHARRATZE-SORHOLÜZEMixel Arotce, Mixel Etxekopar,
Sacha Standen eta Jean-Mixel
Bedaxagar. Sartzea, 10 euro.
bGaur, 21:00etan, elizan.
DONIBANE GARAZIMusikarenbesta. 15:00etatik 17:00etara, mu-
sika ibilaldia izanen da karriketan
zehar, eta, 19:00etan, kontzertuak:
A la Bonheur, Falta, Koban eta DJ
Shlvce. 22:30ean, Jon Doni Joane-
ko sua piztuko dute.
bBihar, 15:00etatik aitzina, herrian
zehar.
DONIBANE LOHIZUNEFesten ka-rietara, kontzertuak. 21:30ean, Lo-
okers eta Daudane taldeak Battela
ostatuan. Eta, 22:00etan, Old
School Funky Family taldea Luis
XIV.ena plazan, eta Pourquoi Pas
taldea merkatu estaliko agerto-
kian.
bGaur, 21:30etik aitzina, herrian
zehar.
DONIBANE LOHIZUNECumbiam’bero taldearen kontzertua, festen
karietara.
bBihar, 21:30ean, merkatuko
agertokian.
HAZPARNEXabaltz, Urtz eta Herritmo taldeen kontzertuak,
Hazparneko besten karietara.
bBihar, 22:30ean, plazan.
HAZPARNEKuartz eta DJ Wall taldeen kontzertua.
bBihar, 00:30ean, Ttattola
gaztetxean.
HAZPARNECumbiam’bero.b Igandean, 12:30ean, kalez kale.
DANTZA
BAIONABilaka dantza konpainia-ren Saio zeroemanaldia. Sartzea,
12 euro.
bGaur, 20:30ean, herriko
antzokian.
HAZPARNEElgar Oinka dantzataldearen emanaldia, Hazparneko
besten karietara.
bBihar, 17:00etan, Verdun plazan.
HENDAIAAkelarreko dantzarien
Izturitze b Arberoa Eguna
Arberoa ikastolaren besta nagusia bihar, IzturitzenArberoa ikastolak hamar urte bete dituela ospatuko dute bihar, Izturitzen antolatu duten besta handian. Goizetik hasita, animazio andana izanen da
egun guzian. 11:00etan, ikastolaren hamar urteetako ikusgarria aurkeztuko dute haurrek eta gurasoek emanik, herriko plazan; 12:30ean, aperitifa Ar-
beroako txarangak alaiturik, eta, ondotik, kantu bazkaria Nat eta Watsonekin. Arratsaldean, haurrentzako jokoak izanen dira, eta, 18:00etan, Gezur
gehiegiTxoborro magoaren ikusgarri berria. Taloak eta ostatua ere izanen dira, eta karaoke gauarekin bukatu da eguna. HITZA
‘Zuzenean zure esku’: Euskaraldia.
Joan den astean egin zuten Zuzene-
an zure eskuemankizuna ikusgai da
Kanalduderen webgunean. Heldu
den azaro-abenduan Euskal Herri
guzian antolatuko den Euskaraldia
ekimenaz arituko dira.
Gaur
12:15.Petzero: urteko porrotak.
16:00.Kantuz kantu: EHZ nomada.
18:30.Berrisail nagusia.
Bihar
11:05.Ondaiziela saioa.
12:30.Berrisail nagusia.
17:00.Estropadak zuzenean.
BAIONAEneko Bidegain kazetarieta irakasleak Lurraldea eta herria
liburuaren jendaurreko aurkezpe-
na egingo du.
bGaur, 19:00etan,
Epaiskan.
besta. 11:00etan, haurren dantza
emanaldia. 13:30ean, bazkaria, eta
ondotik, erromeria Imuntzo eta
Belokirekin.
bBihar, 11:00etatik aitzina, Les
Varietes gelan.
ERAKUSKETAK
MIARRITZEXavier Roviraren Mur-mulloerakusketa.
bUztailaren 11ra arte, 18:00etan,
Alboko galerian.
HITZALDIAK
ATHARRATZE-SORHOLÜZEEus-kal dantzari buruzko mintzaldiak.
Hizlariak: Xabier Itzaina, 1930eko
txülülari lehiaketari buruz; Jean-
Claude Larronde, Euskal Museo-
ko dantzari xiberutarrez; Jean-Mi-
xel Bedaxagar, argitaratu berri den
Aitzina Pika liburuaz; Beñat Itoiz,
Ttxanbelaz; Mixel Etxekopar, bo-
robilean dantzatzen diren dantzez.
bBihar, 09:00etatik 12:30era,
Etxahun gelan.
7IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Agenda
Ekhi Erremundegi Beloki Baiona
Greba luzea iragarri zuten, eta hala
izaten ari da, baina animatuak
ikusten ditu Peio Dufauk trenbi-
deetako langileak. Gaur, Doniba-
ne Lohizunen izanen dira. ELB la-
borari sindikatuak zikiroa eskaini-
ko die grebalariei, eta festa giroan
pasatuko dute arratsaldea. «On
eginen digu», aitortu du Dufauk.
33. greba eguna duzue gaur.
Egia da ez genuela pentsatzen
hain luze izanen zela. Ez genuen
ere pentsatzen jendeak hain luzaz
iraunen zuela. Luzea izatea gauza
bat da, baina erantzun azkar bat
atxikitzea hain luzaz... Jakinez hor
zenbaki txikienak direla %30.
Hori izan da abiatu garenetik izan
dugun grebalari kopuru apalena.
Egun berezietan %50-55 eta
gehiago ere izan gara. Horrek era-
kusten du erantzuna hor dela, eta
langileek ez dute amore eman
nahi. Bi aldeetan badira determi-
natuak, bururaino joateko prest.
Horretan gara.
Nola iragan da orain artekoa?
Badira gorabeherak langileen bu-
ruetan, zaila baita batzuetan. Nor-
mala da. Hainbeste denboraz pen-
tsatzen da, batzuen buruetan du-
dak sortzen dira. Hori kontuan
hartu behar da. Aldiz, gero eta ha-
serre gehiago bada ere. Hedabide-
en manipulazio gero eta gehiago
bada: harrigarria da, adibidez, M6
kateko Capital emankizunean
egin duten erreportajea, gezur hu-
tsa! Egia da horrelako gauzek ha-
serre handia sortzen dutela. Az-
ken kolpe azkarra izan da Baiona-
ko langile batzuk —hogei inguru—
abisatu dituztela haien zerbitzua
itxiko dutela. Heldu den urtean ez
dute gehiago lanposturik izanen.
Horrek ere erakusten du bide one-
an garela borrokatzen; ez dugu
beste hauturik borroka baino.
Lanposturik gabe?
Funtzionarioak direnez, Fran-
tzian zehar beste lanpostu bat es-
kainiko diete. Baina nork joan
nahi du etxetik ehunka kilome-
trora? Gehienek tokiko enpresa
batean lana lortzeko hautua egi-
nen dute, eta funtzionario estatu-
sa galduko dute. Aukera bakarra
da zerbitzu hori atxikitzeko bo-
rrokatzea.
Grebalari kopurua apaltzen ari
dela entzuten da. Kontrakoa dio-
zue.
Kopuruak jakitea zaila da. Guk ez
dugu egunean berean jakiten; ba-
ditugu zenbaki batzuk, baina ez
denak. Tokika biltzen ditugu, eta
Frantzia mailan zentralizatzen
saiatzen gara, baina SNCFk berak
ez du komunikatu nahi zenbakien
inguruan. Hasieran hasi zen, eta
egia da beherakada batzuk izan zi-
rela, baina gero, egunez egun ba-
tzuetan gorakadak ere baziren;
ondorioz, zenbakiak komunika-
tzeari utzi zion. Segur dakiguna da
%27 beti greban direla, eta beste
batzuek partzialki egiten dutela:
bi egunetik bat, egun erdia, ba-
tzuk heldu dira manifestazio edo
ekintza potoloak direlarik...
Zein da hastapenetik greba egin
duen langile baten egoera eko-
nomikoa?
Badira egoera ekonomiko ezber-
dinak. Zerbitzu batzuetan dena
kendu dute, erran nahi baitu 32
egun, baina beste batzuetan pausa
egunak ez dituzte kontatu. Ni
kasu horretan naiz: hogei bat gre-
ba egun kontatu dizkidate. 32 gre-
ba egun egin dituenak hiru hila-
betez lansari oso bat galdu du.
Hori nola kudeatzen duzue?
Batzuetan, berri on batzuekin. Ba-
dugu elkartasun kutxa bat Baiona
eta Hendaia artean 30.000 euro
bildu dituena. Aste honetan beste
25.000 euro eskuratu ditugu
Frantzia mailako elkartasun ku-
txatik. Hasieratik erabaki zen sei-
garren greba egunetik aitzina 30
euro banatzea grebalarien artean,
greba egun bakoitzeko. Ez du er-
dia pagatzen, baina laguntzen du.
Hori da irauteko dugun bide ba-
karra. Beste kasu berezi batzuen-
tzat, egoera larrietan direnentzat,
Frantzia mailako kutxa berezi bat
ere bada. Kasu larrienentzat do-
sierrak muntatzen ditugu eta pa-
sarazten, diru zama horretatik la-
guntzeko.
Nolako elkartasuna sentitu du-
zue greba mugimendua hasi du-
zuenetik?
Nik erranen nuke aski harrigarria.
Ez da beti zabala, batzuek hedabi-
deetan erraten dena irensten du-
telako, baina beste batzuek... Ike-
an ekintza egin genuenean, emaz-
te bat etorri zitzaidan niregana,
iduriz Donibane Lohizunen bizi
dena. Erretretan da, eta 500 euro-
ko txeke bat egin zidan trenbidee-
tako langileak sostengatzeko.
Erran zidan aitzineko hilabetean
beste 500 euro eman zizkigula In-
ternetez baina ez zela segur iritsi
zitzaigun, eta nahiago zuela esku-
ra eman. Ondoko hilabetean beste
500 emanen zizkigula hitzeman
zidan. Hendaiako geltokiko garbi-
tzaileak hilabetero 30 euro ema-
ten dizkigu sostenguz, nahiz eta
biziki lansari apala izan. Horrela-
ko adibide anitz badira.
Tokiko hautetsi gutxi ikusi dira
zuen ondoan.
Hori egia da. Hendaiako herriko
kontseiluak idatzi bat izenpetu
zuen gure sostenguz, Tarnoseko
auzapeza eta beste herri batzueta-
ko hautetsiak ere izan dira. Baina
gehiengoa ez da gure alde.
Gehiengoa eskuinekoa da, eta ho-
riek bururaino joan nahi dute
erreformarekin, pentsatuz gu ga-
rela pribilegiatu batzuk.
Badirudi Frantziako Gobernuak
ez duela amore emango. Errefor-
ma onartu du legebiltzarrak.
Bai, pasatu da, baina aplikazio de-
kretua ez da oraindik atera, eta
egunkari ofizialean ere ez da
oraindik agertu. Bere garaian CPE
kontratuaren kontrako mugi-
mendua izan zenean ere legebil-
tzarrak onartu zuen, baina ondo-
tik kendu zuten sortu zen haserre-
aren aurrean. Azkenik, badira
mugimendu andana abiatuak di-
renak ez dituenak nehork aipa-
tzen: EDF-GDF enpresan egoitzak
blokeatzen hasi dira toki anitze-
tan, Capio klinikan ere greba mu-
gimenduak hasi dira, Baionako
Herriko Etxeko langileak... Beran-
du heldu dira, baina badira mugi-
menduak pixka bat denetan. Falta
dena da mugimendu horiek za-
baldu eta elkarren artean aritzea.
Guk izan ditugu beste enpreseta-
koekin harremanak, eta ekintza
bateratuak antolatu izan ditugu.
Baina hori dugu eskas. Denak el-
karrekin borrokatzea.
Ekainaren 28rako da ondoko
ekintza.
Sindikatu guziek deitu dute mobi-
lizatzera sektore publikoan eta
pribatuan. Eta ondoko estrategia
udan izanen da. Ez dute grebaren
ondoriorik aipatzen, baina badira,
eta larriak: industrian badira ara-
zoak, baina batez ere turismoan.
Eta hemen, Ipar Euskal Herrian,
turismoan eragin handia dugu.
Bada aro txarrarena, baina ez ba-
karrik. Jendea ez da Paristik jais-
ten asteburua pasatzera; gure hel-
burua da uztailean segitzea aste-
buruetan, bakantzetara etorri
nahi dutenak eta turismoa bloke-
atzeko. Badakigu Frantziara kan-
potik jende anitz etortzen dela, eta
Ipar Euskal Herrian bereziki. Zer-
bait lortu nahi badugu gero eta
bortitzago izan beharko da.
Mugimendu sozialek indarra
galdu ohi dute udan.
Gerta daiteke, hori segur da. Haa-
tik, pentsatzen dut trenbideetako
langile gehienak etxean egonen
garela diru eskasagatik; ez gara
anitz mugituko. Beraz, baliatuko
dugu greba antolatzen segitzeko.
Arriskua bada, ez da baztertzen
ahal, baina pentsatzen dut orain
arte greba egin badugu prest gare-
la segitzeko. Ez dugu beste auke-
rarik. Macronek egin nahi du gu-
rekin Thatcherrek harrobiko lan-
gileekin egin zuena. Eredu gisa
erabili nahi gaituzte. Zaila da, bai-
na atxiki behar dugu!
«Thatcherrek harrobikolangileekin bezala egin nahi du Macronek»
Peio Dufau b Trenbideetako langilea, CGTko ordezkaria
Kasik hiru hilabete daramatzate greban trenbideetako langileek,Frantziako Gobernuak haien estatusa aldatu nahi duela salatzeko.Mugimendua gogortzeko beharra ikusten du Peio Dufauk.
ISABELLE MIQUELESTORENA
IPAR EUSKAL
HERRIKOHITZA
OSTIRALA, 2018ko ekainaren 22a b0.50 €
Zuzendaria/Directeur de publication: Ekhi Erremundegi. Argitaratzailea/Editeur: SARL Euskal Komunikabideak.
Egoitza nagusia/Adresse: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona / 3, rue des Lisses, 64100 Bayonne.
Inprimategia/Imprimerie: Bidasoa Inprimatzeko Zentroa SA Sansinenea erreka, A1 sektorea, 20740 Zestoa (Gipuzkoa).
Lege gordailua/Depot legal: SS-1527-2010 / ISSN 2491-1666. Batzorde parekidea/Commission paritaire: 0618 C 90915.
Tel: 0559-25 62 20. Fax: 0559-25 43 03. Posta e.: [email protected]
Top Related