7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
1/26
1
Universidad de Santo Tomas de Colombia
Universidad Abierta y a Distancia
II CONGRESO INTERNACIONAL DE INVESTIGACIN EN TEMAS Y PROBLEMASDE INVESTIGACIN EN EDUCACIN, SOCIEDAD, CIENCIA Y TECNOLOGA.
Ponencia:
Formacin profesional de docentes wixaritari del norte de Jalisco !"xico#
Indagacin d!d "#! !$%! 'a(a da( c$n&a d" '(#c!# )i!&(ic# d !$ *#(+acin
'(#*!i#na" c#+# d#cn&! indgna! d d$cacin '(i+a(ia.
$%e:E!&$di# !#ci#"gic# d "a *#(+acin d#cn&! indgna n $n c#n&- ni/"
d$ca&i/# !'c*ic#.
!esa de traba%o:Ed$cacin, D(c)#! 0$+an#!, P#"&ica Ci$dadana
Participante:L#n" d !2! Ma#(ga Anaa1
R!$+n
1Desempeo profesional como docente y director en educacin primaria, docente en educacinsuperior (Escuela Normal), actualmente director de la Escuela Normal Experimental de Colotln,Jalisco, Mxico! Estudios de "icenciatura en Educacin e #istoria, Maestr$a en %dministracin de&nstituciones Educati'as y estudiante en el rorama del Doctorado en Educacin de la*ni'ersidad edaica Nacional! *nidad 1+1, uadala-ara, Jalisco, Mxico!
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
2/26
3
La in/!&igacin 4$ ! '(!n&a n# ! )a c#nc"$id#, ! nc$n&(a n !$ &a'a *ina" &inc#+# '(inci'a" in&(5! indaga( ac(ca d" '(#c!# )i!&(ic# +dian& " c$a" ! *$c#n!&($nd# "a *#(+acin '(#*!i#na" d d#cn& 6i-a(i&a(i d "#! !igni*icad#! 4$ !!
'(#*!#(! &inn ac(ca d !$ '(#*!in. Una d "a! -'c&a&i/a! d "a in/!&igacin ""/aa" c$!&i#na+in d" !i!&+a d$ca&i/# naci#na" n !$ '(#g(a+a 'a(a "a *#(+acin'(#*!i#na" d "#! d#cn&! "a! (a"idad! 4$ "#! d#cn&! 6i-a(i&a(i )an /i/id# (!'ca !$ *#(+acin. S c$!&i#na "a '(&inncia d !&a *#(+acin c#n ("acin a !$ c#n&-c$"&$(a" d$ca&i/#, a 'a(&i( d !$ c#ndicin indgna. D#! &+a! !#n (c$((n&!, "a! "ain/ia7i"idad d a'"ica( " P"an d E!&$di#! /ign& 8naci#na" )#+#g5n#9: "a '(#'$!&a4$ '"an&a ca+7ia( "a d$cacin n !$! c#+$nidad! 'a(a a7(i( !'aci#! d *#(+acin'(#*!i#na" ac#(d! a !$! c#n&-! c$"&$(a #(igina(ia, ! 2"&i+# ! '"a&a c#+# $na d"a! *ina"idad! d !&a in/!&igacin, '(i+(# "a indagacin ac(ca d "a *#(+acin'(#*!i#na" "$g# d(i/a( $na '(#'$!&a ac(ca d c$;" *#(+acin d7(an &n(, c#n("acin a" c#n&- indgna n " n#(& d a"i!c#, "# 4$ ""/a a "a /inc$"acin d $n
'(#g(a+a d$ca&i/# 'a(a " ni/" d d$cacin 7;!ica 4$ a&inda "#! (4$(i+in! d $nad$cacin in&(c$"&$(a" 'a(a "a! c#+$nidad! 6i-a(i&a(i, &nind# c#n 7a! " (!' a !$!$!#! c#!&$+7(! 8
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
3/26
La *#(+acin d "#! '(#*!#(! 4$ "a7#(an n !c$"a! '(i+a(ia! indgna!3! $n
&+a 4$ "a in/!&igacin d$ca&i/a n# )a -'"#(ad# d +an(a !$*icin& c#+# ! )a
)c)# n #&(#! !'aci#! d$ca&i/#!, n "# gn(a" "a in/!&igacin d$ca&i/a n# )a 7(indad#
$na in&nci#na"idad c"a(a )acia " !&$di# d "a *#(+acin d#cn& /inc$"ada a "ac#+$nidad 6i-;(ia d" n#(& d a"i!c#. A! ! #7!(/ n "a (/i!in d" !&ad# d"
c#n#ci+in d#nd ! nc#n&(a(#n &(a7a%#! d "a! c#+$nidad! acad5+ica! (!'c a "a
*#(+acin d d#cn&! indgna! c#n di*(n&! n*#4$!> d!d "#! !$%!, "a!
in!&i&$ci#n!, d!d "a accin 'daggica, &c., '(# +$ '#c#! )an a&ndid# a" !c( d "a!
c#+$nidad! indgna! d" n#(& d a"i!c#.
P#( "# an&(i#( ! c#n!id( '(&inn& a7#(da( $n !&$di# 4$ di(a c$n&a d d!! '(#c!#! *#(+a&i/#! d d#cn&! indgna!, d +an(a 'a(&ic$"a( 4$in! '(&ncn
! d!+'a n c#+$nidad! 6i-a(i&a(i 4$ )a7i&an n "a !i((a ca#n! d "a Rgin
N#(& d" E!&ad# d a"i!c#: da! 4$ '(+i&an !a7( c+# ""ga(#n a !( d#cn&! 4$5
'in!an d !$ *#(+acin '(#*!i#na" n " c#n&- d !$! #7"igaci#n! n "a! c#+$nidad!
indgna!, c+# (!$"/n '(#7"+;&ica! d$ca&i/a! 4$ "! -ig a'"ica( $n '(#g(a+a
naci#na" 4$ n# (!'#nd a "a! nc!idad! d !$! a"$+n#! n $n c#n&- 4$ !
ca(ac&(iFa '#( $na c$"&$(a d $n '$7"# 4$ n&ind /i/ n $n +$nd# di*(n&.
Pa(a a7#(da( !& !&$di# ! 'a(&i d "a '#!icin &(ica d 8B(g( L$c+ann,
3H9, "#! '(#c!#! ! (/i!an d!d "a! &(ac(ia! d /ida /inc$"ada! a "a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
4/26
E" ("a d "#! !$%! ! +#&i/a d!d "a &5cnica d "a n&(/i!&a a7i(&a, n&(/i!&a
dia"gica n&(/i!&a c#n/(!aci#na" c#+# ! (*i( /an Mann 839, ad+;! ! a'"ic
$n c$!&i#na(i# a $n $ni/(!# 4$ c#+'(ndi 31 '(#*!#(!8a!9, 6i-a(i&a(i d d$cacin
'(i+a(ia, 4$in! c#+'(ndn +;! d" JK d d#cn& 4$ "a7#(an n "a! c#+$nidad!indgna! d" n#(& d a"i!c#: 4$ !i(/i d 7a! 'a(a "a !"ccin d in*#(+an&! c"a/!,
d*inid#! n $n g($'# d d#cn&! c#n d!+'#! di*(nciad#!.
E" !$'$! indica 4$ "#! '(#*!#(! 6i-a(i&a(i d d$cacin '(i+a(ia d" n#(& d
a"i!c# )an &nid# $n *#(+acin '(#*!i#na" "i+i&ada, inicia(#n !$ d!+'# d#cn& c#n
!&$di#! d !c$nda(ia # '('a(a(ia: n !$! &(ac(ia!, !in $n n*#4$ in&(c$"&$(a",
)an '(/a"cind# "#! c(i&(i#! )#+#g5n#! naci#na"! 4$ d!a&indn "a (a"idad+$"&ic$"&$(a" a "a 4$ '(&ncn !$! c#+$nidad! indgna!.
Acercamiento al p&eblo 'ix(ri)a
L#! 6i-a(i&a(i 8!ing$"a(> @i-;(ia9 # )$ic)#"! !#n $n# d "#! c$a&(# g($'#!
indgna! 4$ )a7i&an n "a (gin c#n#cida c#+# " G(an Naa(, "a c$a" c#+'(nd 'a(&
d "#! !&ad#! d D$(ang#, a"i!c#, Naa(i& aca&ca!: #)ann! 839 '(ci!a 4$ !
d!c#n#c " !igni*icad# d "a 'a"a7(a 6i-a(ia,
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
5/26
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
6/26
n " da n#+;! a((anca7an a! c#+# !i a"g$in "! !&$/i(a )a7"and# "
)ici(#n !&$di#! d 'i! a ca7Fa n# &nan nada dca "a gn&!, ! 4$ "a
d$cacin 4$ !&;n (ci7ind# "#! ni#! n "a! !c$"a! !&a7a n c#n&(a d "#
4$ ! "a c$"&$(a ""#! dcan 4$ '#( !# ! $ni(#n "#! /i%#!, "#!
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
7/26
'#7"acin n -&(+a '#7(Fa c#n $n 3H.HK. En !! d#! +$nici'i#! ! d#nd !
nc$n&(an "a +a#(a d "a! c#+$nidad! indgna! 6i-a(i&a(i.
En " ca!# d MF4$i&ic a" !$+a( " J.3K d '#7(Fa +#d(ada " &a" d "a
'#7"acin 4$ d ac$(d# a !! da! /i/ n "a '#7(Fa a"canFa " J.JK, ! dci( d
cada 1 '(!#na! H /i/n n !&ad# d '#7(Fa. P#( !$ 'a(& B#"a#! &in $n .K d !$
'#7"acin n '#7(Fa +#d(ada, ci*(a 4$ a" !$+a(! c#n "a '#7(Fa -&(+a indica 4$
!& +$nici'i# &in " J.3K /i/ n "a '#7(Fa, a"canFand# '#(cn&a% +$ !i+i"a( a" d
MF4$i&ic.
R!'c a "a! "#ca"idad! 4$ c#n*#(+an " +$nici'i# d B#"a#! MF4$i&ic,
ning$na a"canFa a (7a!a( "a ci*(a d "#! 3 )a7i&an&!: n " ca!# d B#"a#!, d ac$(d#
a" cn!# d '#7"acin 31 d" In!&i&$ Naci#na" d E!&ad!&ica G#g(a*a 8INEGI9,
c$n&a c#n $na '#7"acin d J3 )a7i&an&!: !ind# "a "#ca"idad indgna d T$-'an d
B#"a#! "a 4$ &in $na +a#( '#7"acin c#n $n &a" d 13J '(!#na!. E!&a c#ndicin
'#7"aci#na" "a! ca(ac&(iFa '#( !( c#+$nidad! ($(a"!.
En a"i!c# )a 1 3 '(!#na! +a#(! d a#! 4$ )a7"an a"g$na "ng$a
indgna, "# 4$ ('(!n&a +n#! d" 1K d "a '#7"acin d "a n&idad, d !&a '#7"acin
1H J c#((!'#ndn a" '$7"# @i-;(ia 8.K9. La '#7"acin )a7"an& d "ng$aindgna ! c#ncn&(a '(inci'a"+n& n "a F#na n#(& d" !&ad#, &((i(i# anc!&(a" d"
'$7"# )$ic)#" c#+# d +an(a c#+2n &a+7i5n ! " c#n#c a" '$7"# 6i-;(ia,
c#((!'#nd n !$ (!idncia a "#! +$nici'i#! d B#"a#! MF4$i&ic. En " +$nici'i#
MF4$i&ic d cada 1 '(!#na! d +;! a#! d dad, )a7"an "ng$a indgna: "
!ig$n n i+'#(&ancia B#"a#! c#n H d cada 1 )a7i&an&!.
Sistema $d&cativo !exicano
E" +a(c# n#(+a&i/# d "a d$cacin n M5-ic# ! !&a7"c n "#! a(&c$"#! 1d "a C#n!&i&$cin P#"&ica d "#! E!&ad#! Unid#! M-ican#! !$ (g"a+n&acin ! )a""a
n "a L Gn(a" d Ed$cacin, d#c$+n! d#nd ! !&a7"c " d(c)# a "a d$cacin
"a! c#ndici#n! n 4$ ! d7 #(ga( !& !(/ici#.
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
8/26
H
E" !i!&+a d$ca&i/# +-ican# !&; #(ganiFad# n &(! &i'#! d d$cacin>
d$cacin 7;!ica, d$cacin +dia !$'(i#( d$cacin !$'(i#(, n "a ca!# d "a
d$cacin 7;!ica, "#! ni/"! d$ca&i/#! 4$ "a c#n*#(+an !#n> P(!c#"a(, P(i+a(ia
Sc$nda(ia: P(!c#"a( P(i+a(ia ! #'(an '#( +di# d &(! !(/ici#!> gn(a", indgna c$(!#! c#+$ni&a(i#!.
Pa(a " cic"# !c#"a( 311313H, " K d "a '#7"acin !c#"a( ! $7ica n "a
d$cacin 7;!ica, c#n 3.H +i""#n! d a"$+n#!, 4$ c#+'(nd "#! !(/ici#! d
'(!c#"a(, '(i+a(ia !c$nda(ia, !! a"$+n#! !#n a&ndid#! '#( 1, 1H, '(#*!#(!
4$i/a"n& a" .K d "#! d#cn&! n M5-ic#: " J.K d "#! a"$+n#! d d$cacin
7;!ica a!i!& a "a !c$"a '27"ica " J.K c#((!'#ndn a a"$+n#! d !c$"a!
'a(&ic$"a(!.
La d$cacin '(i+a(ia ! #7"iga(ia, c#n!&a d !i! g(ad#! ! i+'a(& a ni#! d
a 1 a#! d dad. HK d "a '#7"acin !&$dian&i" n " 'a! ! $7ica n !& !(/ici#. A "a
d$cacin '(i+a(ia a!i!&n 1.J +i""#n! d ni#! %/n!, 4$i/a" a" .HK d "a
d$cacin 7;!ica, $7ic;nd#! n " ni/" d$ca&i/# d +a#( di+n!in c#7(&$(a. La
'(i+a(ia gn(a" a7a(ca " J.K d "a +a&(c$"a, "a '(i+a(ia indgna # 7i"ing
7ic$"&$(a" a"canFa " .K "a d$cacin c#+$ni&a(ia, dn#+inada &a+7i5n
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
9/26
J
indgna9> ,J1 '(#*!#(! &(a7a%an n !c$"a! '(i+a(ia! gn(a"!: 3 '(#*!#(!
&(a7a%an n c$(!#! c#+$ni&a(i#! 8d 13, a ni/" naci#na"9: 1 '(#*!#(! !
d!+'an n !c$"a! '(i+a(ia! indgna! 8d ,J a ni/" naci#na"9, 4$in! #*(cn
" !(/ici# d$ca&i/# a a"$+n#! d !! 1 d#cn&! indgna!, d ac$(d# a" da+;! (cin&10,n "a (gin n#(& d a"i!c# ! nc$n&(an %(cind# "a d#cncia 3
'(#*!#(! 6i-a(i&a(i n !c$"a! '(i+a(ia! indgna!.
Profesores wixaritari en el norte de Jalisco
R!'c a" &+a d "a d$cacin in&(c$"&$(a" 7i"ing, d ac$(d# a V(ga(a
B(nac) 83H9, "#! '(#*!#(! 6i-a(i&a(i dan i+'#(&ancia a "a di/(!idad c$"&$(a",
'#nd(an "a c#!+#/i!in d !$ '$7"#, !$! $!#!
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
10/26
Construccin histrica de laprofesin desde la narrativa
de los sujetos
Construccin histrica de laprofesin desde la narrativa
de los sujetos
1
*#(+a( d#cn&! 'a(a a&nd( "a! d+anda! (4$(i+in! d "a d$cacin 7;!ica
inc"$!i/a d "a! +in#(a! 5&nica! (!'#nd( a !$! $!#! c#!&$+7(!.
Fenomenolo*+a de la profesin docente
E!&a in/!&igacin indaga in&('(&a d!d "a !#ci#"#ga, " *n+n# d "aidn&idad !$(g d "a dia"5c&ica n&( indi/id$# !#cidad, B(g( L$c+ann 83H9,
d!d !&a '(!'c&i/a ! n&ind 4$ n# )a idn&idad *$(a d $n c#n&- !#cia"
c#nc( d $n '(#c!# d !#cia"iFacin 4$ 'a!a '#( di/(!#! +#+n!.
E" # !i&$ad# n "a *a+i"ia, n "a !c$"a, " 7a((i#> !#cia"iFacin '(i+a(ia E" indi/id$# ad4$i( " c#n#ci+in d "#! (#"!> !#cia"iFacin !c$nda(ia.
E!! '(#c!#! d !#cia"iFacin, '(i+a(ia !c$nda(ia, in/#"$c(an d +an(a
nc!a(ia "a in&(accin c#n "#! #&(#!, "# 4$ ""/a a "a (a"idad !$7%&i/a, '#( &an, "ac#n!&($ccin d "a idn&idad '(!#na", " '(#c!# d
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
11/26
11
4uente3 roduccin propia con ase al enfo;ue terico!
Pa(a *c d !&a in/!&igacin, " !$!&n &(ic# ! n*#ca d!d "a !#ci#"#ga
c#+# cincia c$# #7% ! " !$% /i! a 'a(&i( d !$ '(#'ia /#F> d!d !$ idn&idad
c#+# !( !#cia" 8!#cia"iFacin '(i+a(ia9, *n+n# 4$ !$(g d "a dia"5c&ica n&(
indi/id$#! !#cidad: d!d "a idn&idad '(#*!i#na" 8!#cia"iFacin !c$nda(ia9.
De la fenomenolo*+a al m"todo#
D ac$(d# a /an Mann 839, "a in/!&igacin *n#+n#"gica indaga n "
!igni*icad# d "a -'(incia /i/ida, &(a&a d
ca(ac&(iFa c#+# &5cnica in!&($+n a" c#n!&($i(! c#n ci(&a! ca(ac&(!&ica!
in&nci#n! c"a(a! )acia d#nd ! 4$i( ""ga(.
L#! datosd "a in/!&igacin n cincia! )$+ana! !#n "a! -'(incia! )$+ana!,
d!a+#! in/!&iga( !#7( "a na&$(a"Fa d $na d&(+inada -'(incia # d $n
d&(+inad# *n+n#, " ca+in# +;! di(c !a 'di( a indi/id$#! !c#gid#! 4$ ("a&n!$! -'(incia!= /an Mann 83, '.H19.
En !&a indagacin ! $&i"iF $n in!&($+n +;! 4$ c#n!i!&i n $n c$!&i#na(i#
'#( !c(i a'"icad#! a "a +a#(a d '(#*!#(! 6i-a(i&a(i d" n#(& d a"i!c#, 'a(a "a!
n&(/i!&a! a7i(&a ! a'# n $na g(a7ad#(a digi&a", " dia"#g# '$d# *"$i( "#!
in*#(+an&! c"a/! '"a&ica(#n !$ )i!(ia, /an Mann 839 n#! dic 4$ ! +;! *;ci"
)a7"a( 4$ !c(i7i( !#7( $na -'(incia '(!#na", '#(4$ !c(i7i( i+'"ica a "a '(!#na $n
%(cici# (*"-i/# &a" /F !# " a"% d $na -'(incia &a" c#+# *$ /i/ida.
Pre*&nta y ob%etivo
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
12/26
13
Pa(a *c d (c#n!&($i( !! '(#c!#! c#n&and# c#n "a in*#(+acin ! '(#cdi
a !'a(a( "a! '(g$n&a! c"a/!, ("aci#n;nd#"a! c#n #7%&i/#! 'a(a #(in&a( "a "ccin d
&5cnica! in!&($+n!.
P(g$n&a '(inci'a"> WC+# ! )a id# c#n!&($nd# "a *#(+acin '(#*!i#na" d'(#*!#(! 6i-a(i&a(i d d$cacin '(i+a(ia n "a (gin n#(& d a"i!c# d!d "a /i!i#n!
d "#! !$%!X O7%&i/# Gn(a"> E-'"ica( " '(#c!# )i!&(ic# d "a *#(+acin '(#*!i#na"
c#+# d#cn&! indgna! d d$cacin '(i+a(ia, a 'a(&i( d "a /i!in !igni*icad#! d"
'(#*!#( 6i-;(ia.
L#! "+n! 4$ !i(/i(#n a" n&(/i!&ad#( &in c#+# 7a! "a! ca&g#(a!
'(inci'a"!: "a '(i+(a a "a c$a" ! " c#n!id(a(; "a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
13/26
1
La !g$nda ca&g#(a ! " c#n!id( "a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
14/26
1
c#n#c( !i &$/i(#n !i&$aci#n! '(#7"+;&ica! !i+i"a(! # di*(nciada! '#( +#&i/# d
g5n(#: E" 1K d "#! d#cn&! c$n&a c#n !&$di#! d "icncia&$(a n d$cacin, !in +7a(g#
$n K n# ! )a &i&$"ad# c#n!id(and# " &a" d "#! '(#*!#(! !&a ci*(an+$!&(an 4$ " K d ""#! n# &in &&$"# # c$n&an !#"# c#n !&$di#! d
7ac)i""(a # !c$nda(ia. E" H3K d "#! d#cn&! ing(!a(#n a" !(/ici# n "a! d#! 2"&i+a! d5cada!, a'na! $n
K c#((!'#nd a "#! d#cn&! 'i#n(#! d "#! a#! ! !. E!& da c#n&(a!&a
c#n "a '('a(acin '(#*!i#na" d7id# a 4$ n# c#((!'#nd a "a! '#"&ica! d$ca&i/a!
naci#na"! 4$ d!d 1JH inicia(#n !&$di#! d "icncia&$(a n "a! !c$"a! n#(+a"!,
a! a 'a(&i( d "a d5cada d "#! J! "#! '(#*!#(! a !( c#n&(a&ad#! d7(an &n(
!& ni/" d$ca&i/#, !i&$acin 4$ n# ! (*"%a n "#! '(#*!#(! 6i-a(i&a(i. M;! d "a +i&ad d "#! d#cn&! &(a7a%an n !c$"a! d #(ganiFacin c#+'"&a #
&(&ad#cn&, $n K ! d!+'a n !c$"a! 7id#cn&! # &(id#cn&! $n 1K n
!c$"a! +$&ig(ad#. E" a$+n d !c$"a! d #(ganiFacin c#+'"&a !$gi(
d!'"aFa+in! c#ncn&(acin n c#+$nidad! 4$ )an id# c(cind#: '#( #&(a
'a(& "a! !c$"a! $ni&a(ia! )a id# di!+in$nd#, n# a! "a '#7"acin 4$ ! +an&in
n c(ci+in. D 3H '(#*!#(! 4$ c#n&!&a(#n " c$!&i#na(i#, " 1K ! c#n!id(a !a&i!*c)# '#(
"a d$cacin 4$ #*(c a "#! ni#!, n c#n&(a!& $n 1K n# ! !in& !a&i!*c)# '#(
"#! a'(ndiFa%! d !$! a"$+n#!: " 3K !in& !a&i!*accin '#( &n( "a '(#*!in
d#cn& $n 3JK c( 4$ &in $na '('a(acin '(#*!i#na" inadc$ada: $n 3K "
!a&i!*ac !( d#cn& '#( " !a"a(i# $n 1K !&; inc#n*#(+ '#( "
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
15/26
1
c#n " c#+2n dn#+inad#( d 4$ d#! ""#!8a!9 !an '(#*!#(!8a!9 6i-a(i&a(i d
d$cacin '(i+a(ia indgna. La! /i!i&a! ! )ici(#n a !c$"a! '(i+a(ia! d #(ganiFacin c#+'"&a, n
c#+$nidad! 4$ ! c#n/i(&i(#n n cn&(#! c#n $na ;(a d in*"$ncia 4$ a&(a aa"$+n#! d (anc)(a! '#( !$ '#!icin g#g(;*ica, d$(an& "#! &(ac! ! &$/# "a
#'#(&$nidad d dia"#ga( c#n '(#*!#(! d !c$"a! +$"&ig(ad# ! '(ci7i 4$ ""#!
&in '(#7"+;&ica! di*(n&!, '#( "# 4$ ! (c#+nda7" c#n&a( c#n a" +n#! $n
in*#(+an& 4$ ! $7i4$ n '4$a! c#+$nidad!, "# 4$ '(#'#(ci#na(; di*(n&!
'(!'c&i/a! d!d !$! -'(incia! '(#*!i#na" ("aci#nada c#n !$ *#(+acin
d#cn&. E" (*"%# '#7"aci#na" d#cn& indica 4$ n " +$nici'i# d MF4$i&ic, a"i!c#
&(a7a%an " K d "#! '(#*!#(! 6i-a(i&a(i, " 3K ! d!+'a n B#"a#!, a".,
$n K n #&(#! +$nici'i#!, da +ad# d 1H '(#*!#(! 4$ c#n&!&a(#n "
indicad#( ac(ca +$nici'i# d#nd "a7#(an.
T#+and# n c#n!id(acin "#! )a""aFg#! n "#! da! '(#'#(ci#nad#! '#( "
c$!&i#na(i# ! "igi(#n "#! in*#(+an&! c"a/!, dand# 5n*a!i! a" d!+'# di*(nciad#!>
'#( g5n(#, &i'# d !c$"a, *$nci#n! 4$ d!+'an, +$nici'i# d#nd "a7#(an, ni/" d
!&$di#! '#( an&igdad n " !(/ici# d$ca&i/#: ! '(+i& "a indagacin d!d
di*(n&! ;ng$"#! 4$ '(+i&a $na +$!&(a "# +;! di/(!i*icad# '#!i7", a! ! #7&$/# "a
an$ncia 'a(a c#ncn&(a( "a in/!&igacin n d#cn&!.
abla 80nformantes claves
Sujeto 9ombre3Se*o 6os deservicio
Funcin ;ugares de desempe6o Entrevistas
! alisco
E!esDs 3 h 1@ 2ocente Comunidades en 4ez,uitic y
ola6os >alisco
E=>h=5 .1@!1/
1da entrevista pendiente= unulima 3 m 2ocente Comunidades en 4ez,uitic>alisco
E8m1?5 .1@!1/1da entrevista pendiente
Florencio 3 h != 2ocente Comunidades en 4ez,uitic>alisco
EFh815 .1@!8/1da entrevista pendiente
*E EntrevistaG ! 9o( de entrevistaG
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
16/26
1
La ca(ac&(iFacin 4$ *$nda+n&a "a !"ccin d in*#(+an&! c"a/!, a7( ca+in#
'a(a $n !g$nd# +#+n d "a in/!&igacin d ca+'#, 'a(a '(ci!a( "#! in!&($+n!
*#ca"iFa("#! a "a '(g$n&a '(inci'a" a" #7%&i/# gn(a" d !&a in/!&igacin. ?a! 4$ !&;
n '(#c!# 8ag#! d 319.
$ntrevistas y an(lisis de datos#
S '(#cdi a )ac( "a &(an!c(i'cin c#+'"&a d "a! n&(/i!&a! a 'a(&i( d
g(a7aci#n! d /#F digi&a"iFada!, )a!&a " +#+n ! c$n&a c#n d#! n&(/i!&a! (a"iFada!
n "a c#+$nidad d N$/a C#"#nia, M'i#. d MF4$i&ic a"i!c#, $na n P$7"# N$/#
M'i#. d MF4$i&ic a"i!c#, d#! n C#"#&";n, a"i!c#. L#! in*#(+an&! c"a/! *$(#n $n
!$'(/i!#(, $n d#cn& n *$nci#n! ad+ini!&(a&i/a!, $na %#/n '(#*!#(a 4$ &(a7a%a n!c$"a d #(ganiFacin c#+'"&a, $n '(#*!#( c#n +;! d 3 a#! d !(/ici# $n %#/n
d#cn& c#n -'(incia n !c$"a! +$"&ig(ad#.
Pa(a '(#cd( c#n " an;"i!i! d da! ! (c$((i a "a c#di*icacin, n#+7( 4$
-'(!a(a a"g$na ida, !& n#+7( a!#ciad# a "a ida ! "# 4$ ! c#n!id( c#+#
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
17/26
1
L#! da! ! '(#c!a(#n n di*(n&! *a!!, n "a '(i+(a ! c#n!&($ $na &a7"a c#n
a'a(&ad#! +ad#! d +an(a di(c&a d "a &(an!c(i'cin d "a! n&(/i!&a!, ! c"a!i*ic '#(
';((a*# n cada ';((a*# ! 7$!c ida! # c#nc'! '#!i7"! d !( !'a(ad#!. L#! cdig#!
4$ !$(gi(#n d" &- *$(#n> Signi*icad#! c$"&$(a"!, R"acin +a&(na '#!i&i/a,Ca(ncia! d$ca&i/a!, In*"$ncia *ig$(a d#cn&, C#ndici#n! +a(gina"! !c#"a(!,
A$!ncia 'a&(na, '(#!'c&i/a '(#*!i#na", D!# d !$'(acin, Vi/ncia! d '#7(Fa,
C#n*"ic c$"&$(a", Vi/ncia nga&i/a d#cn&, c#n*"ic *ig$(a 'a&(na, C#ndici#n!
+a(gina"! c#n+ica!, Iniciacin n "a d#cncia,?#(+acin '(#*!i#na" a"&(na,
C#+$nidad! !i+i"a(! a !&$di#! n "a in*ancia.,?#(+acin '(#*!i#na" *#(+a",
Ad/(!idad! n "a d#cncia, Di!c('ancia c$"&$(a".
Una /F 4$ ! (a"iF !& '(i+( ni/" d c#di*icacin ! '(#cdi a 7$!ca(ag($'aci#n!, 7a%# "a "gica d c#n%$n! !$7c#n%$n!. S c#n*#(+a(#n !i& &a7"a!
("aci#nada! c#n d#! g($'#! '(inci'a"!, /inc$"ad#! a" c#nc' d !#cia"iFacin '(i+a(ia
!#cia"iFacin !c$nda(ia. En " ca!# d "a '(i+(a ! !$7di/idi n &(!> Yon "a *a+i"ia: Yo
n "a !c$"a Yon "a c#+$nidad, ! &i4$& c#+# Ca(ncia d$ca&i/a '#7(Fa. E!&a
'(i+(a ag($'acin ! '$d +#!&(a( a &(a/5! d" !ig$in& !4$+a>
Es;uema propio3 /ociali9acin primaria y la codi2cacin en rupo!
E" !g$nd# g($'#, S#cia"iFacin !c$nda(ia ! !$7di/idi &a+7i5n n &(!>S$'(acin /#cacin, Iniciacin *#(+acin d#cn&, R in&(c$"&$(a" d$ca&i/#. E"
!4$+a d !&a !g$nda ag($'acin ! ('(!n&a d "a +an(a !ig$in&>
suelen tener tres, dos o un docente ;ue atiende diferentes rados en un rupo!
Carenciaseducativasy pobreza
Carenciaseducativasy pobreza
Yo en la familiaCdigos
Relacin materna positiva,Ausencia paterna,
Conflicto figura paterna
Yo en la escuelaCdigos
Influencia figura docente,
Vivencia negativa docenteConflicto cultural, secundaria
Yo en la comunidadCdigos
Significados culturales
Carencias educativas5Hivencias de pobreza5
Condiciones marginalesescolares y econmicas55
Superacin y vocacinCdigos
prospectiva profesional5
2eseo de superacin5
Iniciacin y formacin docenteCdigos
0niciacin en la docencia5Comunidades similares
Formacin profesional alterna5Formacin profesional formal5
Socialiacin!rimar"a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
18/26
1H
Es;uema propio3 /ociali9acin secundaria y la codi2cacin en rupo!
E" '(#c!# d an;"i!i! d da! )a!&a !&a *a! ! !$!&n&a n $na !#"a n&(/i!&a, a"
inc#('#(a(! "#! da! d "#! d+;! !$%! ! !'(a $n c($c d cdig#! 4$ '#!i7i"i&a(;
("aci#na( "a! -'(incia! n*#cada! a "a *#(+acin d#cn& a "#! !igni*icad#! c#"c&i/#!
4$ "#! d#cn&! &in !#7( !&a '(#*!in. L# 4$ '(#/#ca(; an;"i!i! c#n +a#(
'(#*$ndidad !&($c&$(a! -'#!i&i/a! c#n $na +a#( c#+'"%idad.
C#n 7a! n "a c#di*icacin an&(i#(, ! '(!n&an (!$"&ad#! a '(i#(i 4$ '(&ndn
c#ndn!a( n $na (daccin *"$ida "a /#F d "a %#/n '(#*!#(a 6i-;(ia, ET+3, 83139.
En " '(#c!# d !#cia"iFacin '(i+a(ia, -'(incia! /i/ida! n !$ *a+i"ia, !c$"a
c#+$nidad d$(an& !$ '(#c!# !c#"a(iFad#, T$n$"i+a +an&in c#ndici#n! d /ida
idn&i*icada! c#n "a! ca(ncia! d$ca&i/a!, "a /i/ncia n "a '#7(Fa, n c#n!c$ncia &$/#
c#ndici#n! +a(gina"! !c#"a(! c#n+ica!. En !$ na((a&i/a -'#n !i&$aci#n!
"i+i&an&! 'a(a !$! !&$di#! n !$! '(i+(#! a#! d /ida, /i/i n di*(n&! c#+$nidad!
d#nd n# )a7a d$cacin '(!c#"a(, ! n " (anc)# d#nd ""a naci, Li+#n!, ! d#nd
inicia !$ d$cacin '(i+a(ia )a!&a &(c( g(ad#, "$ga( $7icad# a cinc# )#(a! d ca+in#
d!d N$/a C#"#nia: !$ +ad( 7$!cand# " a'## d $n )(+an# 4$ (ci5n iniciaac&i/idad! c#+# '(#*!#( "a &(a!"ada a "a "#ca"idad d Ca%#n!, a) c$(! c$a( 4$in.
Pa(a c#nc"$i( !$! !&$di#! d d$cacin '(i+a(ia ! in!c(i7 n "a !c$"a d N$/a
C#"#nia, !'a(ada d !$ +ad(, ""a !$ )(+ana /i/an n&( !+ana n " a"7(g$
Reto intercultural educativoCdigos
2iscrepancia cultural(
dversidades en la docencia5
Socialiacin
Secundaria
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
19/26
1J
/a(i#! *in! d !+ana ! 4$da(#n '#(4$ !&a7a +$ "%#! !$ ca!a 8a )#(a! ca+inand#9,
(g(!a7an !'#(;dica+n& # n /acaci#n!.
A" &(+ina( "a '(i+a(ia &$/# 4$ !'(a( $n &i+'#, '#(4$ "a c#n#+a d !$*a+i"ia, c#n*#(+ada '#( !$ +ad( )(+ana, (a +$ "i+i&ada. P#!&(i#(+n& "a +ad( "
a'#a ! &(a!"adan a /i/i( a" '#7"ad# +!&iF# d 0$%$4$i""a " A", a"i!c#. T(a7a%and#
!&$diand# n $n +$nd# 4$ n# (a " !$# "#g(a g(!a( d "a !c$nda(ia "a '('a(a(ia.
Z$i!# i( a "a Uni/(!idad a C#"#&";n, a"i!c#, '(# !$ c#ndicin d '#7(Fa ! "# "i+i&,
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
20/26
3
d#nd "a +i!+a +a!&(a " a"in&a " *"ici&a '#( !g$i( !&$diand#. C#+$nica !$!
di*ic$"&ad! 'a(a c#+'(nd( " !'a#", !i&$acin 4$ a((a!&( d$(an& !$! !&$di#! d
!c$nda(ia '('a(a(ia '#(4$ !$! +a!&(#! a n# " )a7"a7an n !$ "ng$a, a n# (an
'(#*!#(! 6i-a(i&a(i.
S$ /#cacin, ("aci#nada c#n !$ !#cia"iFacin !c$nda(ia, &in c#+# an&cd! !$
a!'i(acin d !( c#cin(a, '#( "a /i/ncia 4$ &$/# n N$/a C#"#nia c$and# !&$dia7a "
!- g(ad# /i/an n " a"7(g$, /a a "a! !#(a! 4$ )acan d c#+( 'a(a d#!. A"
&(+ina( "a '('a(a(ia !$ /#cacin a'$n&a7a a !( n*(+(a # +a!&(a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
21/26
31
"ng$a +a&(na. L#! '(#g(a+a! "i7(#!, ! + )acn d F#na $(7ana: n ""a! &a" /F !i
*$nci#nan=, a)#(a &in #&(#! (!, dic 4$ "#! "i7(#! inc"$n " idi#+a ing"5! c+#
/an a n!a(, !i n# "# !a7n c+# /an a a'(nd( "#! ni#! !i a'na! !&;n &(a&and# d
)a7"a( " !'a#".)a7";nd#" a" ni# n !'a#" '#(4$ " ni# !&; ac#!&$+7(ad# c#n "a
c#+$nicacin d !$ "ng$a, # n# '$d# ""ga( a4$ a dci(" a" ni# 4$ !a
'"an&a ! ""a+a 'in#, '#(4$ " ni# n# "# c#n#c a!, " ni# "# c#n#c '#( )$$.
Si " '(g$n W4$5 &in! n &$ ca!aX 8a" ni#9 n# + /a dci( 4$ ga, + /a
dci( 4$ +i&!$, &ng# 4$ +'Fa( a!: " '"an '(#g(a+a c#+# 4$ ! d +$
a" ni/" 'a(a ""#!. Min&(a!, # + 4$d# a&(a!ad#, +'Fand# '(i+(# n
6i-;(ia.
Consideraciones finales
L#! da! 4$ #*(ci(#n " c$!&i#na(i# "a! n&(/i!&a!, indican 4$ "#! ni#!
6i-a(i&a(i /i/i(#n n c#+$nidad! a"%ada! !in c#n&a( c#n !(/ici#! 7;!ic#! ("aci#nad#!
c#n "a "c&(icidad, ag$a '#&a7", !ani&a(i#!, &c., !in a&ncin a "a !a"$d, # d" !(/ici#
d$ca&i/#, d7id# a 4$ "a ca!a *a+i"ia( !$" !&a( !'a(ada d "#! cn&(#! !#cia"! ($(a"!,
d#nd !&;n "#! +d$"#! d !a"$d, !c$"a!, (g$"a(+n& !#n c#+$nidad! +;! g(and!
4$ c#ncn&(an "a! '(ac&ica! c(+#nia"!, *i!&a! &(adici#n! d ac$(d# a !$! c(ncia!.
En "a! ca!a *a+i"ia( )a7i&an c#n 'ad(! )(+an#!, n a"g$n#! ca!#! c#+'a(&n c#n #&(#!
*a+i"ia(! di(c! 8a7$"#!, !, '(i+#!9, a! /i/n )a!&a "#! # a#! a'#and# "a! &a(a!
d ag(ic$"&$(a, (c#"ccin d '"an&a! *($!, !ca!a ganad(a. D$(an& !! '(i+(#!
a#! !$! -'(incia! d /ida ("aci#nada! c#n #&(a! c#+$nidad! !#n !ca!a! '#c#
c#n&ac &in c#n cn&(#! $(7an#! +!&iF#!.
Pa(a ing(!a( a "a !c$"a d7n &(a!"ada(! d !$! ca!a! a c#+$nidad! +;! g(and!4$ #*(cn " !(/ici# d$ca&i/#, ca+inan d$(an& 3, # +;! )#(a!, n# &inn c#ndici#n!
4$ "! *aci"i& "a c#+$nicacin, n# )a ca((&(a!, n# &in /)c$"#! n a"g$n#! ca!#!
"#! d#cn&! na((an 4$ "#! 'ad(! n# !&a7an d ac$(d# n 4$ ""#! !&$dia(an, '#(4$ "a
!c$"a a*c&a7a
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
22/26
33
in*#(+an&! d#! d ""#! c#incidi(#n c#n !&a /i/ncia, c$and# ! "! '(g$n& 4$ '#(4$
4$(an i( a "a !c$"a "a! (!'$!&a! *$(#n di*(n&!, )$7# 4$in ! !ca' d "a ca!a
!ig$i a" )(+an# +a#( '#(4$ " '"a&ica7an 4$ a""; "! da7an d c#+( 4$ )a7a
+$c)#! ni#! c#n 4$in %$ga7an, a #&(#! "! ""a+ "a a&ncin "#! "i7(#! "a n&(ada a #&(#!c#n&-! d#nd )a7a c#!a! 4$ n# c#n#can n !$ ca!a *a+i"ia( 8"c&(icidad, /)c$"#!,
a"i+n!, &c9.
D "#! cinc# d#cn&!, c$a&(# d ""#! !&$dia(#n "a !c$"a '(i+a(ia /i/ind# n "#!
a"7(g$!, 05c( ca+ina7a d# $n da 'a(a ""ga( a San&a C"a(a, !2! cinc# )#(a! 'a(a
'#d( !&$dia( n San S7a!&i;n, ?"#(n&in# # )#(a! 'a(a ""ga(a a P$7"# N$/#,
Ag$!&n !&$di /i/ind# n !$ ca!a '#(4$ /i/a n $na c#+$nidad d#nd )a7a !c$"a T$n$"i+a '"g(in a" +n#! n !c$"a! ac#+'aada d !$ )(+ana +ad(, "#! d#!
2"&i+#! g(ad#!, , "#! c$(! n " a"7(g$ d N$/a C#"#nia a )#(a! d !$ ca!a
+a&(na $7icada n
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
23/26
3
a" 'ag# d $n !a"a(i#! #*(ci+in d +%#(! c#ndici#n! d /ida. Pa(a 05c( "a
!c$"a *$ " 'a!# a" +$nd# +!&iF# a"n&ad# '#( !$ 'ad( 4$ n# !a7a )a7"a( !'a#"
4$(a 4$ 05c( a'(ndi(a 'a(a )ac( &(a! d /aca! c#n "#! +!&iF#!, !in &(+ina! "a
!c$"a '(i+a(ia *$ in/i&ad# '#( #&(#! 0$ic)#"! 'a(a 4$ ! )ici(a '(#+#(, ac'& *$""/ad# a MF4$i&ic 8'#7"ad# $(7an#9 d!'$5! d &(+ina( "a d$cacin '(i+a(ia *$
c#n&(a&ad#: Ag$!&n dic 4$ !&a7a n "#! 4$)ac(! d#+5!&ic#! a$da7a c#n " ganad#
a !$! 'ad(!, c$and# " di%(#n 4$ !&a7an c#n&(a&and# '(#*!#(! 6i-a(i&a(i 4$ !$'i(an
"( !c(i7i( n !'a#", "! da7an $na 7$na 'aga, !# "# +#&i/, ! '(!n& *$
c#n&(a&ad#: !2! n +di# "a '(ca(idad !&$di "a !c$nda(ia n MF4$i&ic a"i!c#
"$g# "a '('a(a(ia n G$ada"$' aca&ca! n $n in&(nad#, d!'$5! d in&n&a( /a(i#!
&(a7a%#! " di%(#n 4$ "#! +a!&(#! gana7an 7in *$ a 'di( &(a7a%# a "a Di(ccin dEd$cacin Indgna n a"i!c#: ?"#(n&in# ! inici c#+# '(#*!#( c#+$ni&a(i# '#(4$
!a7a !c(i7i( 7in " !'a#", " 'ag# (a +$ '#c# '(# " !i(/i 'a(a 4$ "# c#n&(a&a(an
"$g# n !c$"a! '(i+a(ia!, )a!&a "#g(a( !$ '"aFa d#cn&.
La! +a#(a d "#! d#cn&! 6i-a(i&a(i n# c$n&an c#n !&$di#! '(#*!i#na"! d
"icncia&$(a, ! inicia(#n n "a d#cncia c#n !&$di#! d Ed$cacin P(i+a(ia, Sc$nda(ia #
Bac)i""(a, "#! d#cn&! n# !&$dia(#n n in!&i&$ci#n! *#(+ad#(a! d d#cn&!, !$
'('a(acin *$ c$and# a ! nc#n&(a7an d!+';nd#! n " !(/ici# d$ca&i/#,
+dian& c$(!#! !'aciad#! d$(an& a"g$na! !+ana! n '(i#d#! /acaci#na"!, !&a!
c#ndici#n! n# (2nn "#! "+n! 7;!ic#! -igi7"! 'a(a "a *#(+acin '(#*!i#na" d $n
d#cn&, ! +;! c$!&i#na7" c$and# ! &(a&a d d#cn&! 4$ &in #&(a! i+'"icaci#n!
4$ )ac +;! c#+'"%a !$ "a7#( d#cn&!, '#(4$ !$ d!+'# ! n c#+$nidad!
indgna!, c#n&-! d#nd ad+;! d "a! '(ca(idad! c#n+ica! !#cia"!, d7n
ada'&a( '(#g(a+a! '"an! d !&$di#! naci#na"!, )#+#g5n#!, d!/inc$"ad#! d "a
c$"&$(a c(ncia! d" '$7"# 6i-;(ia.
La! '#"&ica! d$ca&i/a! naci#na"! !&a&a"! ! c#+'(#+&n c#n "a a&ncin a
+in#(a! g($'#! c$"&$(a"! !'c*ic#! c#+# "#! indgna!, '(# n !$! acci#n! !ig$n
'(#+#/ind# "a -c"$!in, n !& ca!# ("aci#nada c#n "a *#(+acin '(#*!i#na" d
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
24/26
3
d#cn&! indgna!, !&a! '#"&ica! "#! )an +an&nid# a"%ad#! d "a! E!c$"a! N#(+a"!,
in!&i&$ci#n! 4$ naci(#n )ac H a#! 'a(a !&a &a(a d$ca&i/a. En " c#n&- 4$ !
in/!&iga, "a Rgin N#(& d" !&ad# d a"i!c#, )ac a#! ! *$nd "a E!c$"a N#(+a"
E-'(i+n&a" d C#"#&";n 'a(a 7(ida( "a #'#(&$nidad a "#! %/n! d !&a (gin, '(# !#"#a %/n! +!&iF#!, '#(4$ d$(an& !! a#! !&a !c$"a n# )a &nid# '(#'$!&a!, ni
#*(c c#ndici#n! d ing(!# a "#! %/n! 6i-a(i&a(i.
,eferencias
B(g(, P. L$c+ann, T. 83H9. La c#n!&($ccin !#cia" d "a (a"idad. Edi(!
A+#((#(&$. B$n#! Ai(!, A(gn&ina.
B#"/a(, A., D#+ing#, . ?(n;ndF, M., 8319. La in/!&igacin 7i#g(;*ic#na((acin.
En*#4$ +d#"#ga. Edi(ia" La M$(a""a. Mad(id, E!'aa.
C#+i!in Naci#na" 'a(a " D!a((#""# d "#! P$7"#! Indgna!, CDI, 8319. In*#(+ *ina"
d "a C#n!$"&a !#7( L$ga(! Sag(ad#! d" P$7"# @i-;(ia. C#+i!in Naci#na"
'a(a " D!a((#""# d "#! P$7"#! Indgna!. 3H d. M5-ic#> CDI.
C#n!%# Naci#na" d E/a"$acin d "a P#"&ica d D!a((#""# S#cia", CONEVAL, 839.
L#! Ma'a! d "a P#7(Fa n M5-ic#. Rc$'(ad# " d *7((# d 313 d
)&&'>666.c#n/a".g#7.+-+a'a!ind-.%!'
D"#(!, . & a". 81JJ9. La d$cacin nci((a $n &!#(#. In*#(+ a "a UNESCO d "a
C#+i!in In&(naci#na" !#7( "a Ed$cacin 'a(a " !ig"# QQI, '(!idida '#( ac4$!
D"#(!. Edici#n! UNESCO. C#((# d "a UNESCO. M5-ic# D.?.
Gi77!, G. 83139. E" An;"i!i! d da! C$a"i&a&i/#! n in/!&igacin c$a"i&a&i/a. N#. d "a
C#"ccin d In/!&igacin C$a"i&a&i/a, C##(d. U. ?"ic. Edici#n! M#(a&a, S.L.Mad(id, E!'aa.
0$7(+an M., Mi"!, M. 81JJ9.
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
25/26
3
'$7"ica&i#n!. D#c$+n d C;&d(a N\ 1 T(ad$ccin (!$+ida d" ing"5! a" !'a#"
$"i&a Ga(ca 0a+i"n 8!*9. Uni/(!ida d B$n#! Ai(!, A(gn&ina.
#)ann!, N. 839. 0$ic)#"! #)ann! N$(a&). C#+i!in Naci#na" 'a(a "
D!a((#""# d "#! P$7"#! Indgna!, 8P$7"#! indgna! d" M5-ic#
c#n&+'#(;n#9. Inc"$ 7i7"i#g(a*a. M5-ic#> CDI > PNUD. ISBN JJQ
L$c+ann, T. 81JJ9. T#(a d "a accin !#cia". Edi(ia" Paid#!. Ba(c"#na, E!'aa.. ''.
11.
Ma(&nF A., 8339. N$!&(# Li7(# d "a ++#(ia "a !c(i&$(a. Uni/(!idad d
G$ada"a%a(a. CUCS0C. G$ada"a%a(a, a"i!c#. M5-ic#.
Mdina, 0. 8319. La! '(!#na"idad! d" +aF n "a +i"#ga 6i-;(ia # c+# "a!
+aF#(ca! d "#! anc!&(#! ! &(an!*#(+an n '#&!. En R/i!&a d E" C#"gi# d
San L$!. N$/a ]'#ca. A# III, n(#%$ni# 31. E!&$di#! An&(#'#"gic#!.
666.c#"!an.d$.+-. Edi&ada '#( E" C#"gi# d San L$!, A.C., San L$! P#!,
M5-ic#.
Mdina, P. 83H9. La *#(+acin d '(#*!i#na"! indgna! n M5-ic#, di;"#g#! c#n
La&in#a+5(ica. D!a*#! n "a c#n*ig$(acin d $n ca+'# in&g(a" d In/!&igacin in&(/ncin 'daggica in&(c$"&$(a". Di!'#ni7" n>
)&&'>666.c#n#ci+inin&(c$"&$(a".c#+*#(+aci#nind-.)&+"
Pa(!#n!, Ta"c#&& 81JJ9,
7/23/2019 Ponencia Leonel Mayorga Anaya Mxico
26/26
3
SEP, 8319. Licncia&$(a n Ed$cacin P(i+a(ia c#n n*#4$ in&(c$"&$(a" 7i"ing.
Sc(&a(ia d Ed$cacin P27"ica. Rc$'(ad# d "a Rd>
)&&'>i7.!'.g#7.+-cgi7ind-.')'"icncia&$(and$caci#n'(i+a(iac#n
n*#4$in&(c$"&$(a"7i"ing$.
SEP, 83139. P"an d E!&$di#! d "a Licncia&$(a n Ed$cacin P(i+a(ia 313. Sc(&a(ia d
Ed$cacin P27"ica. Di(ccin Gn(a" d Ed$cacin S$'(i#( 'a(a P(#*!i#na"! d
"a Ed$cacin. Rc$'(ad# d "a (d>
)&&'>666.dg!'.!'.g#7.+-(*#(+a^c$((ic$"a('"an!"'(i
SEP, 8313a9. Si!&+a Ed$ca&i/# d "#! E!&ad#! Unid#! M-ican#!. P(inci'a"! Ci*(a!,
Cic"# E!c#"a( 311313. Di(ccin Gn(a" d P"anacin P(#g(a+acin.
P(i+(a Edicin Sc(&a(a d Ed$cacin P27"ica. M5-ic# D.?.
Van Mann M., 839. In/!&igacin d$ca&i/a -'(incia /i/ida. Cincia! )$+ana!
'a(a $na 'dag#ga d "a accin "a !n!i7i"idad. Edi(ia" Ida B##!, S.A.,
E!'aa.
V(ga(a, M., B(nac), G., E!'a(Fa, I., C#(&5!, M. 83H9. Ed$cacin in&(c$"&$(a", Un
!&$di# n "a! c#+$nidad! indgna! n a"i!c#. P(#c SEPSEBYN3
CO1. ?#nd# Sc(ia" SEPSEBYNC#nac& 3. M-ic# D.?.