Seguridade Laboral
Responsabilízate e Controla os Riscos do teu traballo. Integración da Prevención no Sector do Cerramento
2015
Responsabilízate e controla os riscos do
teu traballo. Integración da Prevención
no Sector do Cerramento
Elaborado por AECALPO (Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia) en
colaboración con KAEME CONSULTORÍA Y PREVENCIÓN, S.L. e financiado pola
CONSELLERÍA DE TRABALLO E BENESTAR da XUNTA DE GALICA.
Reservados todos os dereitos desta edición para AECALPO - Asociación de Empresas do Cerramento
de Galicia.
Depósito Legal: PO 593-2015
Data de Solicitude: 20/10/2015
Entidade: AECALPO - Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia
Autor: Kaeme Consultoría y Prevención, S.L.
Editor: AECALPO - Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia
Maquetación: Kaeme Consultoría y Prevención, S.L.
Queda rigorosamente prohibida calquera forma de reprodución, distribución, comunicación
pública ou transformación total ou parcial desta obra, sen permiso escrito do titular dos dereitos de
explotación.
Agradecementos:
A tódolos membros de AECALPO polo interese mostrado no proxecto
que presentamos. En especial a Armando Luis Mathieu Cuña, xerente
da Asociación, polo seu esforzo inagotable durante estes últimos 19
anos. Polo seu traballo, constancia e dedicación, por ir tralas
oportunidades sen temer os cambios, por ser o motor desta
agrupación, por ser o elemento diferenciado que fixo desta asociación
un referente no sector do Cerramento en Galicia e España.
Dicía un importante empresario holandés, que as empresas exitosas
do futuro serán aquelas que decidan aliñar os valores da empresa cos
valores persoais dos seus empregados.
Grazas Armando por facernos ver o bosque a pesar das árbores.
Índice
PRÓLOGO _____________________________________________________________ 9
INTRODUCIÓN ________________________________________________________ 11
Obxectivos de Aecalpo _________________________________________________ 13
Traballo e riscos asociados ó sector do cerramento _________________________ 17
CENTROS DE TRABALLO. INSTALACIÓNS DA EMPRESA __________________________ 19
FERRAMENTAS MANUAIS __________________________________________________ 21
MAQUINARIA DE FABRICACIÓN _____________________________________________ 22
INSTALACIÓN E MONTAXE EN OBRA _________________________________________ 24
Situación actual da xestión da prevención nas empresas do Cerramento _______ 27
Implantación dunha Cultura Preventiva ___________________________________ 51
Integración da Xestión preventiva ________________________________________ 57
INTEGRACIÓN DA PREVENCIÓN NA EMPRESA _________________________________ 61
A INTEGRACIÓN PREVENTIVA COMO OBXECTIVO NAS PEQUENAS EMPRESAS ______ 66
XESTIÓN PREVENTIVA A TRAVÉS DE ENTIDADES EXTERNAS ______________________ 68
VALORACIÓN DA EFECTIVIDADE DA INTEGRACIÓN _____________________________ 70
Actuacións dirixidas á consecución da integración __________________________ 71
Xestión documental para a integración ___________________________________ 77
SISTEMA DE PREVENCIÓN __________________________________________________ 79
PLAN DE PREVENCIÓN DE RISCOS ___________________________________________ 81
PLANIFICACIÓN PREVENTIVA _______________________________________________ 84
AVALIACIÓN DA PREVENCIÓN ______________________________________________ 85
Ferramentas básicas de integración ______________________________________ 87
PARTICIPACIÓN DO PERSOAL _______________________________________________ 89
COMUNICACIÓN _________________________________________________________ 91
A INFORMACIÓN E A FORMACIÓN EN MATERIA PREVENTIVA ____________________ 92
A VIXILANCIA DA SAÚDE E A SATISFACCIÓN LABORAL __________________________ 96
A Rendibilidade Social e Económica da Integración Preventiva ________________ 99
Organización da prevención da empresa _________________________________ 105
O Servizo de Prevención Mancomunado como organización preventiva para o
Sector do Cerramento ________________________________________________ 113
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
9
PRÓLOGO
AECALPO, Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia é unha agrupación
empresarial sen ánimo de lucro que nace da decisión dun conxunto de
empresarios de dotar ao sector dun órgano representativo.
Fúndase un 14 de Setembro de 1996 con carácter provincial como Asociación de
Empresarios de Carpinterías do Aluminio da provincia de Pontevedra. A partires da
modificación estatutaria producida no mes de Xullo do ano 2004 transfórmase en
entidade con ámbito autonómico coa actual denominación de AECALPO
Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia, acollendo no seu seo, ademais
da actividade de carpintería de aluminio, as de carpintería de pvc, aceiro inoxidable
e ferro; instalación de persianas e vidro; e fabricantes e instaladores de portas
automáticas, así como actividades asimiladas ás anteriores.
A nosa asociación confórmase como o único interlocutor en Galicia do sector
empresarial que representa, baseado na calidade e cantidade dos seus servizos e
actividades, tanto formativas como informativas.
Ademais, AECALPO Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia é membro
de pleno dereito da Asociación Española de Fabricantes de Fachadas Lixeiras e
Xanelas (ASEFAVE), da que na actualidade forma parte da súa Xunta Directiva
ostentando unha Vocalía dende o ano 2008.
Os fins que persegue AECALPO, Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia,
defínense claramente nos seus Estatutos Sociais:
• A promoción e defensa dos valores profesionais, sociais e humanos do
empresario ante actuacións propias en defensa da empresa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
10
Entre as funcións que os propios Estatutos Sociais encomendan encóntranse:
• Fomentar a formación profesional, empresarial e social, con especial interese en
todo o relacionado á Prevención de Riscos Laborais.
É no desenvolvemento deste punto, que en febreiro de 2015 constitúese dentro
do seo da asociación un SERVIZO DE PREVENCIÓN MANCOMUNADO EN
PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS cuxo obxectivo preciso enmárcase en xerar nas
empresas unha cultura de prevención de riscos e non tanto unha obriga imposta
polas administracións.
É evidente que cando se fala de Prevención de Riscos Laborais estamos a falar de
prevención de accidentes (que é a mellor maneira de evitalos), de lesións graves,
feridas, amputacións, invalideces e, en casos extremos, falecementos.
Algo demasiado serio como para liquidalo cun par de charlas e uns papeis.
Faise necesario, por tanto, que tanto empresario como traballador sexan
conscientes, por unha banda, de que evitar accidentes leva unha mellora da saúde
dos seus traballadores, -co que se verá aumentado o seu rendemento e por tanto
os beneficios empresariais- e polo outro, de que os equipos de traballo non son un
problema á hora de traballar senón un salvoconduto que permite seguir en activo.
Por último, ao amparo da última reforma legal que desenvolve a prevención de
riscos é cando se puido, co decidido apoio da nosa administración autonómica,
facer realidade a nosa antiga aspiración de crear un servizo mancomunado de
prevención xa que estivemos sempre convencidos de que precisamente este é o
mellor medio para integrar dentro das empresas todos os aspectos relacionados
cos riscos laborais.
Só empezamos un longo camiño,...
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
11
INTRODUCIÓN
A mellora continua do estado de seguridade e saúde laboral é un dos requisitos
que a prevención debe cumprir para considerarse eficaz.
É unha realidade que toda actividade laboral leva riscos para os traballadores, os
cales poden ser leves, graves, moi graves, e ata mortais, sobre todo nunha
actividade como a que nos ocupa, o Metal que traballa fundamentalmente en
obras de Construción.
Na actualidade, prodúcense de forma habitual accidentes os cales son publicados
polos medios de comunicación, e teñen resultados fatais.
Esta realidade supón que debemos regular e vixiar as condicións de seguridade e
saúde na que debe desenvolverse a actividade laboral no noso sector.
A pesar dos esforzos levados a cabo pola Autoridade Laboral, a través da entrada
en vigor de numerosa normativa en materia de prevención de riscos laborais, e a
pesar de que dende numerosas institucións e a través dos axentes sociais está a
traballarse para que este marco lexislativo derive nunha xestión eficaz da
seguridade e saúde nas empresas, os obxectivos de redución de accidentes non se
cumpriron na súa totalidade.
Sen dúbida a vixilancia do cumprimento destas regulamentacións creadas,
mediante entidades dedicadas á inspección destas condicións de seguridade e
saúde que se cumpren na actividade produtiva, está a especializarse cada vez máis,
volvéndose máis esixente coas empresas en materia de Seguridade Laboral.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
12
Estes datos negativos son unha motivación que multiplican o esforzo de AECALPO
para seguir traballando como axente impulsor e divulgador entre todos os seus
asociados e empresas do sector, difundindo e favorecendo a posta en práctica de
ferramentas que melloren as condicións de traballo en materia de seguridade e
saúde, servindo como elemento de consulta para todos os empresarios que queren
integrar un plan de prevención de riscos laborais nas empresas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
15
OBXECTIVOS DE AECALPO
Dende AECALPO - Asociación de Empresas do Cerramento de Galicia, entendemos
esta publicación como un elemento de participación de todas as pezas que
compoñen o noso tecido empresarial, co obxectivo fundamental de controlar os
riscos inherentes a unha actividade perigosa como é o Metal que realiza as súas
actuacións en obras de Construción, para deste xeito reducir a sinestralidade
laboral no noso sector.
Cremos que a mellor maneira de reducir esta accidentalidade, é promovendo unha
cultura preventiva entre as empresas. Con todo, non podemos empezar a casa
polo tellado, e é que para promover algo, primeiro debe existir.
Non poderemos afianzar unha cultura preventiva cando o empresariado non é
consciente da importancia e a necesidade de incluír nos seus procesos de traballo,
uns procedementos que manteñan unhas condicións de traballo seguras.
A partir de aquí, e tendo claro que o punto de partida é a integración da
prevención no proceso produtivo, poñémonos en marcha.
Este documento denominado RESPONSABILÍZATE E CONTROLA OS RISCOS DO TEU
TRABALLO. INTEGRACIÓN DA PREVENCIÓN NO SECTOR DO CERRAMENTO DE
GALICIA, pretende ser unha ferramenta específica que guíe e posibilite a
integración da xestión da empresa nas empresas do cerramento de Galicia.
Dende AECALPO queremos poñer, a disposición dos empresarios asociados, un
documento que os guíe, de forma sinxela, para garantir a seguridade dos
traballadores en todos os aspectos relacionados co traballo.
Integración da Prevención no Sector de Cerramento
16
Esta publicación pretende dirixir e facilitar ao empresario as ferramentas para
conseguir a integración da prevención na estrutura organizativa das empresas do
sector do Cerramento, sempre tendo en conta as dificultades e peculiaridades das
empresas deste sector, que como indicabamos anteriormente, dispón dunha
estrutura precaria e unha cultura preventiva case inexistente.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
19
TRABALLO E RISCOS ASOCIADOS Ó SECTOR
DO CERRAMENTO
O sector do Cerramento engloba empresas fabricantes e instaladoras das diversas
opcións que o mercado oferta á hora de finalizar a construción das distintas
edificacións.
Por exemplo empresas fabricantes de ventás, persianas, ventás de tellados,
fachadas lixeiras, portas peonís exteriores, portas industriais, comerciais e de
garaxes, manuais ou automáticas, fabricados nos seus distintos e habituais
materiais, como son o aluminio, o pvc, aceiro, ferro,… polo que podemos falar
dun sector amplío, pero claramente definido e que como vimos contan cun gran
número de traballadores incluídos nel.
Por todo iso podemos facer unha diferenciación clara das distintas fases principais
no traballo neste sector, unha primeira parte denominada como de “fabricación”
onde nos atopamos cunha utilización continuada de maquinaria e ferramentas
manuais, e unha segunda parte denominada como de “instalación e montaxe” dos
produtos fabricados en taller.
CENTROS DE TRABALLO. INSTALACIÓNS DA EMPRESA
Dende AECALPO a través das distintas publicacións analizáronse tódalas máquinas
e ferramentas de uso habitual no sector, identificando os riscos derivados do seu
manexo. En base a estes riscos prescríbense unha serie de métodos de traballo,
medidas preventivas e equipos de protección para que estas situacións de perigo
sexan eliminadas ou reducidas.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
20
Como punto de partida é esencial manter a orde e a limpeza xeral do taller ou
fábrica, especialmente nas zonas de traballo con maquinaria, que permanecerán
libres de obstáculos, manchas de aceite, e outras fontes de perigo.
Establecer adecuadamente zonas de almacenaxe de material, ferramentas,
residuos, zonas de operación de maquinaria e vías de circulación para que non
existan interferencias entre as distintas actividades. Ademais é importante evitar a
acumulación de elementos combustibles nas proximidades.
Os traballadores deberán vestir roupa de traballo axeitada, evitando as prendas
frouxas así como cadeas, pulseiras, garabatas ou outras prendas colgantes.
Tampouco levarán pelo ou barba longa sen recoller. Empregarán os Equipos de
Protección Individual necesarios para cada máquina.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
21
FERRAMENTAS MANUAIS
As ferramentas manuais, son comúns a todas as subactividades neste sector, pero
destaca o seu uso durante as labores de fabricación, montaxe e instalación dos
produtos fabricados na industria.
O Real Decreto 1215/1997 recolle as condicións que deben cumprir as ferramentas
manuais para manter un control dos riscos que xera o uso destas.
A gran variedade de ferramentas e en moitos casos a súa versatilidade de función
fai que estas se utilicen de maneira inadecuada, xa sexa pola forma na que se
empregan, ou pola función á que se dedican, xerando con elo moitas e variadas
situación de risco, que en moitas ocasións chegan a materializarse en accidentes.
A aparente simpleza do seu funcionamento provoca unha sensación de falsa
seguridade o que unido ó exceso de confianza fronte ós riscos orixinados durante
o seu manexo, provoca gran número de accidentes.
É certo que os accidentes con ferramentas manuais solen menosprezarse por
consideralos pouco importantes no seu número e na súa gravidade, pero a análise
dos accidentes provocados por estes equipos de traballo poñen de manifesto que
nin o número de accidentes é tan pequeno nin a gravidade tan baixa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
22
MAQUINARIA DE FABRICACIÓN
Un dos principais equipos de traballo empregados no sector do cerramento,
entendendo como tal tanto a fabricación e instalación de carpinterías metálicas ou
de PVC, como persianas, portais e automatismos, defensas, sistema de fachada e
todo tipo de remates e elementos singulares que se incorporan na envolvente ou
particións das edificacións, son maquinarias como a serra tronzadora, a serra de
cinta, a retestadora, os tróqueles, a plegadora, etc.
Os operadores da maquinaria deben estar formados e informados acerca do
correcto manexo da mesma, os riscos que supón, o seu uso e as medidas
preventivas a aplicar.
Respecto ó deseño das máquinas, deben cumprir a normativa de equipos de
traballo e os seus mandos estarán concibidos de forma que non sexan accionados
involuntariamente, dispoñendo dun dispositivo de parada de emerxencia.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
23
O seu circuíto eléctrico estará conectado a terra, disporá dun interruptor
diferencial conforme as especificacións da máquina e realizarase un mantemento
preventivo de toda a maquinaria por parte de persoal cualificado.
Os traballadores deben comprobar o correcto estado da máquina e os seus
elementos de protección antes de utilizala, comunicándolle ós seus superiores
calquera alteración detectada.
En xeral, antes de calquera operación de mecanizado deberá verificarse a correcta
posición das proteccións en caso de que estas non sexan automáticas,e a correcta
suxeición da peza a transformar. As operacións de comprobación, medición, e
axuste das pezas realizaranse coa máquina parada.
Os equipos de traballo empregaranse unicamente nas operacións para as que
foron deseñados, respectando os límites de uso e seguindo as recomendacións do
fabricante.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
24
INSTALACIÓN E MONTAXE EN OBRA
Unha das fases máis importantes para as empresas
do cerramento é o momento da instalación e
montaxe dos produtos elaborados en fábrica.
Nesta fase do traballo a utilización de maquinaria e
ferramentas específicas para esa fase de traballo, o
uso de sustancias químicas para o acabado, o uso de
medios auxiliares para a instalación dos produtos en
altura, as condicións de traballo cambiantes
dependendo do lugar de instalación, e o uso de
equipos individuais e colectivos de traballo específicos
para os traballos de montaxe, son operacións que debemos avaliar co obxectivo de
identificar os riscos e poder establecer as medidas preventivas necesarias para que
os traballadores realicen estes traballos de forma segura.
Unha das características máis relevantes do traballo de montaxe e instalación de
cerramento nas obras, é a necesidade de traballar en altura, é dicir, nunha posición
que presenta desnivel respecto das zonas en proximidade e que provoca a
posibilidade de caída.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
25
A condición é a existencia de diferentes niveis e alturas nas que o traballador
desenrola a súa actividade ou no desprazamento polo lugar de traballo para
acceder ó punto de traballo durante a montaxe de ventás, fachadas, galerías,…
Esta diferenza de alturas pódese desenrolar durante a instalación dos diferentes
produtos específicos do cerramento, xa que é necesario a utilización de escadas,
andamios, plataformas fixas, plataformas móbiles de traballo, (de altura fixa e
variable) e outras instalacións provisionais.
Debemos ter en conta os medios utilizados para o acceso a estas alturas, o uso de
equipos de protección individual como o arnés ou de equipos de protección
individual como redes, barandillas, etc., dependendo da fase na que se encontra a
obra.
As caídas dende os
andamios e plataformas de
traballo, as caídas debidas
ó ascenso e descenso das
escadas, por exemplo
portando cargas, por
apoios inestables ou por
encontrarse estes equipos
de traballo en mal estado,
así como os golpes por
caídas de materiais durante o uso das mesmas, son claros exemplos de situacións
de riscos e accidentes que por desgraza ocorren con moita asiduidade, polo que a
eliminación e redución dos riscos dependerá fundamentalmente das medidas de
control e procedementos de traballo que se leven a cabo, procedementos que
queremos incluír neste manual de traballo seguro.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
26
O control dos riscos de caída de altura a través do uso de proteccións colectivas
como barandillas, cobre-hocos, redes de seguridade, uso de sinalización, así como
o uso de equipos de protección individual como arnés anticaída e suxeición,
elementos de amarre, puntos de anclaxe, etc., son punto de estudo nesta materia.
Ademais deben terse en conta a realización de traballos en espazos confinados xa
que son lugares de traballo con accesos limitados, ventilación natural desfavorable,
con dimensións reducidas onde poden acumularse contaminantes químicos e pode
existir deficiencia de oxíxeno, polo que son considerados lugares de traballo moi
perigosos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
29
SITUACIÓN ACTUAL DA XESTIÓN DA
PREVENCIÓN NAS EMPRESAS DO
CERRAMENTO.
En virtude da responsabilidade asumida cara o sector en Galicia, AECALPO mantén
un constante interese no coñecemento da situación actual da Prevención de riscos
laborais no sector do Cerramento en Galicia.
De forma constante e mediante a colaboración de empresas asociadas e entidades
especializadas colaboradoras, realízanse de forma habitual estudos, a través dos
que analizando os resultados obtidos, podemos establecer que a situación actual
da prevención de riscos dentro do sector do Cerramento é a seguinte:
Coñécese a existencia dunha Lexislación en Prevención de Riscos
Laborais.
Unha parte importante das empresas do sector
teñen coñecemento da normativa existente en
materia de Prevención de Riscos Laborais, non
obstante, atopámonos con que teñen un
coñecemento escaso do seu contido, aínda que
saben que existen unha serie de obrigas que hai
que cumprir.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
30
Organización preventiva
Existe un coñecemento, por parte das empresas do sector do Cerramento, das
obrigas preventivas e existe un interese no cumprimento da lexislación aplicable en
materia de Prevención de Riscos Laborais. Consideramos, segundo os resultados
dos estudos, que son escasas as empresas que non xestionan a prevención de
riscos laborais estando obrigadas a elo.
Se analizamos os nosos datos, das modalidades de xestión da prevención elixidas
polas empresas do sector, 9 de cada 10 empresas, a xestionan a través de
entidades externas, como son os Servizos de Prevención Alleo.
A falta de tempo para poder asumir persoalmente a xestión preventiva da
empresa, a falta de formación necesaria e a comodidade do empresario, son os
principais motivos que derivan nesta decisión.
Entendemos dende AECALPO que é unha medida que demostra a falta de
concienciación das empresas, a falta de formación dos empresarios e sobre todo a
falta de tempo e dedicación á xestión preventiva, demostrando claramente que a
prevención de riscos laborais non se encontra entre as prioridades da actividade
diaria da empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
31
A conclusión que deriva desta situación é que as empresas que non xestionan a
prevención de riscos non están a ofrecer aos seus traballadores unhas condicións
axeitadas de seguridade e saúde no seu traballo, e polo tanto teñen máis
posibilidades de que se produzan accidentes, incidentes ou enfermidades froito da
actividade laboral. En moitos casos a delegación das obrigas da xestión preventiva
cara unha entidade externa, como son os Servizos de Prevención Alleos,
desencadea en que non se obteñan os resultados necesarios no ámbito da
Prevención de Riscos Laborais dentro da empresa.
Ademais, nos casos nos que a empresa contrata unha entidade externa para a
xestión da prevención, erroneamente considera que non hai nada máis que facer, e
que cumpren totalmente coas súas responsabilidades, cando realmente están
eludindo estas.
Co obxecto de non aumentar os custos, os Servizos de Prevención Alleos só
realizan, na maior parte dos casos, unha breve visita ó ano, o que non responde en
absoluto coas necesidades das empresas. De feito, nalgúns aspectos preventivos
obsérvase bastante desinterese por parte destas entidades. De feito os Servizos de
Prevención Alleos non ofrecen a formación e información necesaria para que a
empresa integre a xestión da Prevención na estrutura da empresa.
Pero non debemos cargar unicamente contra estas entidades mercantís xa que en
moitos casos son os propios empresarios os que non colaboran co Servizos de
Prevención Alleos para implementar o Plan de Seguridade na empresa.
Un dos datos máis sorprendentes que podemos comprobar é a existencia de
deficiencias graves en materia de seguridade nalgunhas empresas, e a situación de
descoñecemento no que conviven.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
32
Neste sentido parece probable que o Servizo de Prevención Alleo non realiza o seu
traballo correctamente, e non informa ós clientes das obrigas existentes e das
responsabilidades que a empresa debe asumir, a pesares de ter contratado este
servizo cunha, a priori, empresa especializada neste campo.
Estas deficiencias atopadas son reflexo da perdida de servizos ofrecidos polos
Servizos de Prevención Alleos como consecuencia da baixada de prezos existente
no mercado, e que estas entidades ofrecen ós seus clientes para seren os elixidos
para a xestión da prevención. Esa baixada de prezos que supón,
irremediablemente, una perdida de servizos, non son identificados polos
empresarios xa que estes descoñecen en profundidade os traballos que deberían ir
incluídos no contrato firmado co Servizo de Prevención Alleo.
Sen embargo noutros casos, os Servizos de Prevención Alleos realizan o seu labor
correctamente, informando ó empresario das responsabilidades, e este non ten en
conta as avaliacións nin os informes presentados e polo tanto non toma as
medidas oportunas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
33
Existe cumprimento formal coa documentación pero na práctica non
se practica a xestión da prevención de riscos.
Algúns dos datos máis salientables encontrados nas nosas análises, son por
exemplo que se elabora unha Planificación da acción preventiva na maior parte das
empresas pero non se realiza o seu seguimento.
É un novo exemplo da rixidez documental existente onde unicamente se busca o
cumprimento legal de ter un plan de prevención, e onde realmente non se ten
como obxectivo principal a integración destes procedementos no día a día da
empresa.
A tenencia dos documentos, que forman parte do Plan de prevención pertencente
ó sistema preventivo das empresas, é importante pero o é máis que se difundan
estes, e que por exemplo a Avaliación de Riscos Laborais sirva para algo, e se
converta nunha ferramenta clave para a loita contra os riscos do traballo.
É necesario que as accións preventivas propostas se leven a cabo e non queden
esquecidas nun caixón, chegando a todos os traballadores, nun exercicio de
prevención real ante a posibilidade de que se produzan accidentes.
Non debemos ser pesimistas xa que certamente, pouco a pouco, as empresas
comezan a entender os beneficios de xestionar a prevención correctamente e
proporcionar un ambiente de traballo axeitado para a Seguridade e Saúde dos
traballadores.
Esta idea é a que se quere transmitir dende AECALPO.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
34
Plan de prevención
Segundo os datos obtidos a través dos estudos realizados, parece que dende as
empresas cumpren lixeiramente coa obriga de difusión da información en materia
de Prevención de Riscos Laborais aos traballadores.
Parte das empresas cumpren con esta responsabilidade, xa que os traballadores
teñen coñecemento das accións que se levan a cabo na empresa. Isto débese, en
moitos casos a que son empresas moi pequenas, tanto no referente ó tamaño do
establecemento coma en número de traballadores. A estrutura limitada da
empresa neste caso favorece esta comunicación.
A documentación elabórase na maioría das veces por persoal externo á empresa
sen a participación dos membros desta, o que repercute na eficiencia do
expediente.
Non obstante, un Plan de Prevención realizado por un servizo externo é tan só un
documento formal de intencións que non reflicte a realidade da empresa, onde a
empresa ten que asumir a responsabilidade de levalo a cabo modificando todos os
procedementos que non cumpran cos obxectivos establecidos.
Na maioría dos casos a non implicación por parte do empresario, xunto coa falta
de información por parte do Servizo de Prevención Alleo, tradúcese na falta de
difusión deste.
Se non se difunden os obxectivos e non se fai partícipe aos traballadores será difícil
chegar ao propósito final que consiste en detectar os riscos e eliminalos, ou polo
menos controlalos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
35
Formación e información
Polo xeral, a información que se ofrece ás empresas son folletos e manuais
descritivos dos riscos no posto de traballo, detectándose que en moitas ocasións
non son entregados aos traballadores.
No caso de que efectivamente cheguen a mans dos operarios, non se fai ningún
tipo de control de que sexan ollados por eles, polo que normalmente non cumpren
co seu propósito. Non obstante realizase formación axeitada para os traballadores
con clases presenciais pero trátase dunha gran minoría. Ademais, con frecuencia
os contidos dos cursos son escasos e nada prácticos, centrándose soamente no
aspecto teórico.
Comprobamos que o habitual é que os operarios realicen unha formación na
modalidade de distancia, na que se entrega un manual ou libro ao traballador
para que o visualice, e posteriormente realice un exame.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
36
O resultado deste tipo de formación é pouco satisfactorio xa que este aprendizaxe
non resulta efectivo, xa que o traballador, ben porque non recibe o material ou
ben porque non o visualiza non acada os coñecementos perseguidos.
Hai outra situación a ter en conta, é o caso de traballadores estranxeiros que non
coñecen o noso idioma, xa que o empresario non lle entrega a documentación no
idioma do traballador polo que a formación non chega a ser efectiva.
É indispensable que entre as exixencias que as empresas deben cumprir para
traballar neste sector, se encontre que os traballadores posúan unha formación e
información preventiva. Esta obriga é unha ferramenta moi firme para garantir o
cumprimento desta necesidade, polo que podemos sinalar que unicamente unha
moi baixa porcentaxe de empresas obrigadas a xestionar a prevención non cumpre
con este requirimento de formación e información dos traballadores aínda que
non sexa nas mellores condicións.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
37
Medidas de Emerxencia
Analizando os datos obtidos, 6 de cada 10 empresas do sector non teñen
implantado un Plan de Emerxencia. Teñen establecidas unhas precarias medidas de
actuación en caso de emerxencia no centro de traballo e polo tanto non están a
cumprir coa lexislación vixente.
Esta situación supón que moitas empresas non están preparadas para soportar
unha situación de risco e unha posible evacuación de emerxencia, o que podería
agravar as consecuencias en caso de urxencias no centro de traballo.
As empresas que teñen elaborado este Plan de Emerxencia, habitualmente
xestionan a súa prevención a través dun Servizo de Prevención Alleo, que polo
xeral, establece unhas medidas de actuación en caso de emerxencia, catalogadas
como xenéricas a outras empresas do sector, polo que non son consideradas
medidas adaptadas a cada centro de
traballo.
Non obstante case na totalidade de
empresas do sector tense implantado
algún tipo de medida de emerxencia,
como por exemplo a colocación no
centro de traballo de extintores e
sinalizacións.
A curiosidade neste apartado xorde cando comprobamos que moitas empresas
posúen, nas instalacións, sinalización de emerxencia e evacuación nas saídas, froito
fundamentalmente dos requirimentos regulamentarios no momento de solicitar
unha licenza de actividade.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
38
Algúns dos resultados obtidos neste apartado son realmente clarificadores, xa que
en gran medida, as empresas teñen nos seus centros de traballo sinalizada a saída
principal e dispoñen de luces de emerxencia. Contan con sinalización dos medios
de extinción de incendios. Os cadros eléctricos encóntranse sen sinalizar no 15%
dos centros de traballo.
Consideramos que os datos son
positivos neste aspecto, xa que
podemos declarar que existen
unicamente lixeiras deficiencias en
elementos e sinalización de emerxencia.
A parte negativa encontrouse nos centros de traballo máis antigos e pequenos.
Algunhas empresas adaptáronse ás condicións que debe ter un local, e instalaron
luces de emerxencia, sinalización, extintores, etc., pero noutros casos non se
adaptaron á normativa de seguridade mínima, e executan a súa actividade sen
realizar ningunha actuación que garanta o nivel de seguridade necesariamente
esixido.
Moitos empresarios coñecen as normativas de aplicación, saben da existencia de
medidas de seguridade ante emerxencias, e a diferenza doutros sectores non
antepoñen as condicións estéticas as condicións de seguridade.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
39
Cumprimento da Vixilancia da Saúde.
Case a totalidade das empresas do sector realizan os controis médicos periódicos e
específicos necesarios. Independentemente de que as revisións médicas supoñen
un custo para a empresa, estes recoñecementos médicos se realizan de forma
habitual dada a obrigatoriedade existente no sector do Metal.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
40
Investigación de accidentes
A pesar da lóxica necesidade de buscar e eliminar as causas que producen os
accidentes, 3 de cada 10 empresas non realiza a obrigatoria e necesaria
investigación do accidente unha vez que se produce.
Este dato é un claro exemplo da falta de cultura preventiva existente no sector, xa
que se entende a investigación dos accidentes como un medio para depurar
responsabilidades e sinalar culpabilidades. Sen embargo os empresarios non son
conscientes da importancia deste tipo de actuacións cuxo obxectivo principal é
coñecer as causas que derivaron neste incidente, e así poder tomar as medidas
necesarias para que non se volva a dar esta situación. Nestes casos nunca poderán
descubrir por qué se produciu o suceso e así implantar os medios para que non
volva suceder.
As entidades que realizan a investigación de accidentes correspóndense
principalmente con empresas que xestionan a prevención mediante un Servizo de
Prevención Alleo. Na maior parte destes casos a investigación de accidentes é
realizada por esta empresa externa. Polo menos indica que a empresa procura
realizar os estudos necesarios para buscar e coñecer as causas do accidente, e así
establecer os medios pertinentes para que non volva a acontecer.
Ó non existir un protocolo de investigación
de accidentes ou directamente ó non poñelo
en marcha, queda a dúbida de se se
rexistraron correctamente os accidentes e
incidentes producidos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
41
Orde e limpeza
Tras o estudo sectorial levado a cabo, coñecemos que case a totalidade das
empresas contan, no seu centro de traballo, con zonas de paso completamente
libres de obstáculos, de tal maneira que garanta un bo nivel de prevención ante os
riscos derivados desta situación, como por exemplo son as caídas ó mesmo nivel e
os golpes contra obxectos inmóbiles.
Resulta bastante sinxelo e barato garantir
un nivel preventivo correcto.
Trátase de facer un deseño correcto das
instalacións, diferenciando zonas de paso
das zonas de almacenamento e das de
traballo, mantendo correctamente
sinaladas estas localizacións.
É necesario manter a orde e evitar a
acumulación de obxectos en zonas non
establecidas para elo, e que ademais na
maior parte dos casos, dificultan o tránsito
e o traballo dos operarios. Non acontece o
mesmo coa anchura dos corredores, que
requiriría unha reforma do local e un
investimento importante.
Con respecto ao chan, se encontran en boas condicións de seguridade, de
mantemento e son adecuados ás actividades que sobre este se desempeñan.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
42
Medidas preventivas nas actividades de manipulación de produtos
químicos.
Neste sector onde se produce unha continuada manipulación de produtos
químicos, conclúese que existe un lixeiro incumprimento, xa que a pesar de dispor
das fichas de seguridade destes produtos considerados como perigosos, a inmensa
maioría non ten a disposición dos traballadores esta información, que
consideramos fundamental para coñecer as características de uso destas sustancias
ou preparados.
Cando se comenta a necesidade e obriga de dispoñer das fichas de seguridade dos
produtos químicos utilizados, dende a empresa se recibe unha resposta moi
común que é "non tiña nin idea". Detéctase entón unha clara falta de formación e
información. No caso das empresas que teñen contratado un Servizo de
Prevención Alleo, que é o especialista en materia de Prevención de Riscos Laborais,
divisamos un incumprimento nas súas labores, xa que deben advertir á empresa
sobre as deficiencias nesta materia.
Respecto ó almacenamento deste produtos, consideramos que o mesmo non se fai
correctamente xa que efectivamente se almacenan en lugares cerrados e fora do
alcance persoas alleas, pero non se cumpre coa necesidade de recoñecer os
perigos e as incompatibilidades existentes entre as distintas sustancias.
Obsérvase como prioritario informar ó empresario da necesidade de facilitar ao
traballador a ficha de seguridade, así como os equipos de protección individual
necesarios para a manipulación destes produtos químicos.
É necesario cambiar a idea de que os produtos químicos utilizados de xeito
habitual para o desenvolvemento do traballo son produtos sen riscos e que non se
deben tomar medidas preventivas durante a manipulación dos mesmos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
43
As empresas, en moitos casos, non tratan estes produtos químicos axeitadamente
porque os consideran coñecidos e sen riscos, o que pode provocar un exceso de
confianza.
Ademais, os traballadores non son correctamente informados da súa correcta
utilización e almacenamento.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
44
Equipos de protección Individual
A utilización de equipos de protección individual neste sector, como elemento
preventivo, é indispensable xa que os riscos ós que están expostos os traballadores
requiren da existencia destes medios.
A totalidade das empresas afirman entregar ós seus traballadores os equipos de
protección adecuados ó posto de traballo desenrolado.
Ademais podemos afirmar que a utilización dos mesmos é a correcta de acordo ás
entrevistas que mantivemos con empresarios e traballadores.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
45
Maquinaria e ferramentas
Segundo datos recentes da administración, un 5% dos accidentes laborais
producíronse por operacións con máquinas e un 13% con ferramentas manuais,
con ou sen motor. Polo tanto, sabemos que preto dun 18% do conxunto total de
accidentes laborais de diferente consideración en todo o territorio español, foron
causados polo uso non axeitado de maquinaria e ferramenta.
Encontrámonos que todos os centros de traballo do sector do cerramento
dispoñen dalgún tipo de maquinaria. A dúbida radica nas condicións nas que se
encontran estes equipos de traballo.
En relación á utilización de máquinas que requiren da existencia de dispositivos e
resgardos de seguridade, encontrámonos que no 97% das empresas as máquinas
dispoñen destes sistemas de protección, mentres nun 3% non.
Respecto ás ferramentas, se converteron en elementos de uso "corrente e normal"
para a maioría dos operarios, e curiosamente, esta familiaridade transfórmase nun
factor de risco engadido, posto que esta confianza induce a esquecer o perigosos
que son estes equipos de traballo.
A utilización de ferramentas manuais son causa de accidente se non se utilizan de
forma conveniente, se non se realiza unha labor de mantemento e se non
dispoñen duns requisitos mínimos de seguridade.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
46
Condiciones ambientais
Un dos axentes ambientais máis salientables neste sector é o Ruído. As empresas
dispoñen de maquinaria que motiva a exposición dos traballadores a elevados
niveis acústicos, sen embargo son escasas as empresas que confirman a realización
de medicións de ruído que indiquen os niveis de contaminación sonora existente
nos centros de traballo e que son culpables de multitude de enfermidades
profesionais. Naquelas empresas onde se realizan medicións se observan altos
niveles de ruído, derivados do uso de maquinaria, e que requiren da existencia de
protocolos que protexan ós traballadores ante este risco.
Outro contaminante importante é o da Iluminación. Compróbase que apenas se
realizan as medicións correspondentes ó control dos niveis de iluminación. Neste
sector os niveis de iluminación adecuados para o traballo a realizar non require
duns niveis de iluminación excepcional.
Respecto á temperatura, podemos confirmar que os niveis de temperatura para os
traballos que se realizan no sector do cerramento, dende o punto de vista do
Técnico, son os adecuados, grazas fundamentalmente ó tipo de temperaturas das
que se dispón ó sur de Europa onde non existe un ambiente extremo que converta
este contaminante nun aspecto negativo de gran importancia.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
47
Hai que empezar a considerar os riscos Ergonómicos e Psicosociais na
xestión da prevención.
É difícil implantar medidas preventivas ante os riscos ergonómicos ou psicosociais
cando moitos empresarios, autónomos e traballadores non asumen ou non lle dan
importancia aos riscos de seguridade no traballo que existen nos seus centros de
traballo.
Aínda así, considerar medidas preventivas para os riscos ergonómicos e
psicosociais é moi necesario debido á existencia de factores de risco aos que están
sometidos os traballadores do sector do cerramento: fatiga visual, mala hixiene
postural, lumbalxias, estrés e longas xornadas laborais.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
48
Necesitaríase maior responsabilidade por parte dos Servizos de
Prevención Alleo.
Os Servizos de Prevención non só deben realizar a Avaliación Inicial de Riscos
Laborais e a Planificación da Acción Preventiva, senón que deben procurar que os
resultados derivados destes documentos sexan coñecidos e tratados polo
empresario ou responsable da empresa e os seus traballadores. Ademais se debería
realizar o seguimento das accións preventivas establecidas.
A saturación dalgúns Servizos de Prevención Alleo, unido a prezos tan baixos,
levan a que se preste unha escasa dedicación e tempo ás empresas, sobre todo ás
máis pequenas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
49
A situación de crise actual pode exercer un efecto negativo na
Seguridade e Saúde nas empresas.
Moitas consultas recibidas en Aecalpo en materia de Seguridade Laboral refírense
a se é necesario manter contratado un Servizo de Prevención Alleo, posto que non
poden permitirse o gasto.
Dadas as dificultades económicas existentes e co obxectivo de acadar un recorte no
aforro económico, as empresas plantexan a posibilidade de deixar de xestionar a
prevención de riscos e polo tanto deixar sen efecto os contratos cos Servizos de
Prevención Alleos.
Dende AECALPO tratamos de garantir un asesoramento correcto, informando
sobre as obrigas existentes en materia de xestión preventiva, e sobre as posibles
modalidades de xestión polas que podía optar o empresario dependendo das
características da súa empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
53
IMPLANTACIÓN DUNHA CULTURA
PREVENTIVA
É fundamental, como se comentou anteriormente, a implicación de todos os
recursos humanos da empresa. Os empresarios e o seu persoal deben participar en
conxunto e deben involucrarse nas actividades da mesma, desa forma os
resultados serán visibles.
É necesario aproveitar a información e información en materia preventiva, para
ampliar os coñecementos e cambios de actitude das persoas responsables en
prevención. Polo que é prioritaria a incorporación da actuación preventiva como
parte da xestión empresarial a través da integración da cultura preventiva na
organización da empresa.
A xeración dunha cultura preventiva require da interiorización de comportamentos
e de actitudes no traballo, baseados no cumprimento e no respecto a actuacións
que están establecidos pola regulación legal da materia preventiva.
Partindo de que o principal activo dunha empresa e o que a fai realmente diferente
son as persoas, a prevención debe ser un obxectivo máis dentro da actividade
empresarial, evitando ou minimizando as posibilidades de accidentes e
enfermidades profesionais. Por este motivo, é necesario organizar a prevención de
riscos desenvolvendo e implantando e integrando un sistema de prevención que
implique a todos os niveis da empresa.
Empresarialmente o obxectivo da integración da prevención de riscos laborais debe
ser a consecución dun obxectivo común, a redución dos elevados índices de
sinestralidade laboral.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
54
Cada vez máis os empresarios consideran a seguridade laboral como unha
actividade crave dentro das súas empresas desde un punto de vista de aforro
económico e como un investimento en calidade de vida. Con todo segue sendo
excesivo a porcentaxe de empresarios que consideran esta xestión como un gasto
innecesario e eludible e que hai que cumprir por lei e para non ser obxecto de
sanción.
Unicamente ven a normativa preventiva como un elemento puramente
sancionador e lucrativo, xa que descoñecen a aplicación e o espírito da mesma,
todo iso debido á falta da tan ansiada cultura preventiva.
Mesmo, e aínda que pareza incrible, danse situacións nas que os empresarios
consideran ao Servizos de prevención como un potencial foco de perturbación do
proceso produtivo, cuxas suxestións preventivas están acompañadas co mandato
empresarial de non interferir no habitual desenvolvemento do traballo.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
55
A integración da seguridade laboral na empresa, como parte desta cultura
preventiva, debe traballar na procura de que o empresario sexa consciente do
beneficio que supón unha boa seguridade e saúde laboral.
Outro problema latente é a falta de coñecemento e a inconsciencia existente ao
considerar que as súas empresas e actividades (como comercio, servizos,
hostalería, etc.), están exentas de risco.
Nas constantes conversacións con representantes das empresas, estes afirman ter
coñecemento da existencia dunha serie de obrigas, en materia de prevención, e
son conscientes de que é manifestamente mellorable a xestión que fan da acción
preventiva.
¿É un punto de partida para dar un paso á fronte?
Esta consideración que debería ser o inicio dun intento por introducir nas
estruturas empresariais esta xestión preventiva, non é máis que unha estéril
declaración de intencións, o que inflúe en que dificilmente poidan facer partícipes
ao seu persoal dos coñecementos necesarios que na materia preventiva deben
observar no seu posto de traballo, xa que, non se empeza por unha concienciación
e coñecemento técnico propio.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
59
INTEGRACIÓN DA XESTIÓN PREVENTIVA
A integración sempre se entendeu dunha forma moi sinxela e incompleta,
traducíndose en expresións tales como “que todo o persoal da empresa faga súa a
prevención” ou “que a empresa desenvolva unha cultura preventiva”.
A integración da xestión da prevención nas empresas debe seguir varias normas de
actuación básicas:
ADAPTÁNDOSE ÁS EMPRESAS.
Mantendo un nivel de flexibilidade suficiente para acadar esta integración, que
non requira da modificación substancial da estrutura organizativa da empresa,
facilitando esta introdución mediante ferramentas que melloren os niveis de
seguridade e saúde na empresa.
PRODUCIÓN - PREVENCION.
Debe crearse unha unión inseparable durante o desenvolvemento das actividades
produtivas, na que non se debe esquecer que cada actividade laboral debe levar
consigo unha actuación preventiva adecuada, que manteña uns niveis óptimos de
seguridade e saúde durante a execución do traballo.
RESPONSABILIDADES.
Independentemente do posto de traballo que se ocupe ou da categoría profesional
que se teña, absolutamente todos os traballadores da empresa deben adquirir un
nivel de responsabilidade preventiva básico para garantir a seguridade e saúde en
todos os niveis da empresa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
60
A mellora visible nas condicións de traballo faise maior e máis visible cando se
identifican as necesidades e oportunidades de mellora, realizándose as actuacións
necesarias en instalacións, maquinaria, e procedementos de traballo.
Supón un aspecto clave nestas actuación de integración da prevención, ó
mantendo dos Plans de Prevención actualizados, adaptados á actividade que a
empresa desenvolve e aos postos de traballo existentes.
Tamén consideramos como necesario
posibilitar unha cualificación e
formación continuada non só do
persoal designado ou con
responsabilidades en materia
preventiva, senón tamén, de todo o
equipo de traballo.
Outro aspecto interesante é o garantir
a participación e consulta
correctamente canalizadas e a
adquisición de hábitos de seguridade e coidado da saúde, ao estar as normas e
medidas de prevención incorporadas aos respectivos procedementos de traballo.
Por tanto debemos integrar a Prevención de Riscos Laborais na empresa porque é
un requisito legal segundo a seguinte normativa, e é un requisito para que os
empresarios poidan levar a cabo unha eficiente xestión da empresa como vía para
a mellora das condicións de traballo, pola redución da accidentalidade e da
patoloxía laboral, e mesmo polo incremento da produtividade.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
61
INTEGRACIÓN DA PREVENCIÓN NA EMPRESA
A aprobación da Lei 54/2003, do 12 de decembro, de Reforma do marco
normativo da prevención de riscos laborais supuxo un importante avance lexislativo
nesta materia, xa que dita Lei aposta por un modelo de xestión preventiva
integrada, sustentado sobre tres alicerces básicos:
O fomento dunha verdadeira cultura preventiva.
A efectiva integración da prevención de riscos laborais no sistema xeral de
xestión da empresa, a través do deseño, implantación e aplicación dun Plan
de Prevención.
O desenrolo dunha acción permanente de seguimento da actividade
preventiva, co fin de perfeccionar de maneira continua as tarefas de
identificación, avaliación e control dos riscos laborais.
No ámbito preventivo existe un obxectivo claro pero non sinxelo de alcanzar, a
necesidade de integrar a prevención na empresa como elemento crave para
incrementar a eficacia da acción preventiva.
A integración que se procura está en liña coa necesidade de coñecer e controlar
todos os factores que inflúen no funcionamento dunha organización.
A integración da prevención na empresa, pretende evitar que a actividade
preventiva constitúa unha acción illada, desconectada e mesmo relegada respecto
do resto das actuacións empresariais, e que se converta nun procedemento crave
na actividade diaria, o que denominamos o Binomio PRODUCIÓN-PREVENCIÓN, é
dicir que toda actuación produtiva teña incorporada o elemento preventivo
durante a súa execución.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
62
O empresario debe entender que os riscos laborais asociados á súa actividade
profesional provocan danos persoais, perdas económicas e alteracións do proceso
produtivo, e que existe unha necesidade indiscutible de evitalos e eliminalos, ou
polo menos controlalos.
Esta esixencia deber ser froito non só da obrigación legal de facelo, senón da
vontade de optimizar a eficacia da xestión empresarial.
A obrigación de integrar a prevención no sistema xeral de xestión da empresa vese
dificultada pola delegación das responsabilidades a entidades externas como son
os Servizos de prevención alleos, que aínda que especialistas da materia,
xeralmente limítanse a desenvolver un labor documental.
Neste aspecto debemos sinalar que o labor dos Servizos de prevención alleos non
debe limitarse á realización das actividades especializadas.
É tanto ou máis importante o seu papel como asesores do empresario e dos
traballadores, en especial, para promover, apoiar e valorar a integración da
prevención no sistema de xestión da empresa.
Estas entidades externas deben contribuír á efectividade da integración das
actividades preventivas a elas encomendadas no conxunto de operacións da
empresa. O concerto destas actividades preventivas cun Servizo de prevención
alleo, debe incluír obrigatoriamente a valoración da integración da prevención no
sistema xeral de xestión da empresa, mediante a implantación, aplicación e
seguimento dun plan de prevención de riscos laborais.
As directrices e os procedementos para a realización dunha actividade, así como a
formación e información dos traballadores, deben resultar da colaboración entre
os técnicos de prevención asignados e os responsables da xestión na empresa
coñecedores dos obxectivos e requisitos produtivos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
63
A obrigación de integrar a prevención recae no empresario, designando, durante o
deseño do sistema de xestión da empresa, as funcións preventivas entre os
recursos humanos que pertencen á empresa.
Sen embargo é habitual por parte das empresas o recorrer de forma excesiva pola
externalización da prevención e o cumprimento meramente formal das obrigacións
preventivas.
A actuación dos Servizos de prevención propios ou alleos non debe limitarse á
xestión e execución das actividades preventivas especializadas, a avaliación dos
riscos, planificación preventiva, investigación dos accidentes, ou a vixilancia da
saúde dos traballadores por exemplo, senón que deben tamén asesorar a
empresarios e traballadores, en todo o concernente á prevención.
Unha das principais funcións dun Servizo de prevención é a de valorar e promover
a integración da prevención no sistema xeral de xestión da empresa, asistindo e
asesorando ao empresario e aos distintos departamentos da empresa, para a eficaz
consecución da mesma.
Esta función de promoción e asesoramento é especialmente importante se se ten
en conta que, en xeral, o resultado das actividades especializadas dos Servizos de
prevención limítase a elaborar un documento no que se informa ao empresario
sobre determinados aspectos da prevención na empresa e onde se propoñen
medidas para a súa mellora.
É vital, por parte dos Servizos de Prevención, a realización de actividades de control
e valoración que auditen se estas medidas son ou non aceptadas polo empresario,
ou se chegan a implantarse ou executarse efectivamente no marco do sistema de
xestión da empresa. En caso positivo estas entidades deben contribuír e valorar a
efectividade da integración destes procedementos.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
64
Debemos reiterar no papel de asesoramento dos Servizos de prevención externos,
fixando o procedemento de execución, concretando os requisitos preventivos
aplicables ás condicións do traballo e formando e informando o persoal.
Con todo non debemos esquecernos que a avaliación dos riscos, e sobre todo a
planificación da prevención, non son actividades cuxa xestión e execución
corresponda en exclusiva ao Servizo de prevención, senón que deben ser realizadas
e coordinadas en estreito contacto cos departamentos afectados.
“A integración é o principio preventivo que activa os elementos
necesarios do sistema xeral de xestión dunha empresa para lograr a
eficacia na prevención”
Por tanto a integración é a canle que introduce os procedementos preventivos no
sistema xeral de xestión da empresa para lograr e mellorar a eficacia en
prevención.
A integración da prevención no Sistema de xestión dunha empresa non ten por
que supoñer unha modificación sustantiva da súa estrutura organizativa.
Como principio xeral, a integración da prevención no Sistema de xestión implica
que calquera actividade é obxecto dunha única xestión, non hai unha xestión que
recolla as actuacións produtivas e outra as preventivas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
65
A integración da prevención en todos os niveis estruturais da empresa implica que
estes departamentos asuman a obrigación de incluír a prevención de riscos en
calquera actividade que realicen ou ordenen, e en todas as decisións que se
adopten.
A integración da prevención na Dirección da empresa, como cabeza da estrutura
xerárquica, resulta de especial importancia xa que o empresario debe asumir o seu
compromiso xeral en materia de prevención, actuando en consecuencia,
garantindo que os compoñentes do seguinte chanzo xerárquico da empresa
adopten estas responsabilidades, para que estes fagan o propio.
É necesario que o empresario non só asuma as súas responsabilidades se non que
ademais debe dar exemplo, non debemos esquecernos que se un nivel xerárquico
superior asume a integración e mostra un claro compromiso, os niveis inferiores
acabarán asumíndoa como un aspecto prioritario.
Dificilmente asumirase a integración nun determinado nivel se é rexeitada ou
menosprezada a un nivel xerarquicamente superior.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
66
A INTEGRACIÓN PREVENTIVA COMO OBXECTIVO NAS PEQUENAS EMPRESAS
A este tipo de estruturas empresariais pertencen a maioría dos traballadores, nel
prodúcense gran parte dos accidentes.
Máis do 50% da poboación traballadora realiza as cúas actividades en pequenas
empresas (de menos de 50 traballadores) nas que se producen, aproximadamente,
o 60% dos accidentes e o 70% dos mortais. Ademais preto da metade desta
poboación traballa en microempresas (de menos de 10 traballadores) nas que se
dan, aproximadamente, a cuarta parte do total de accidentes e a terceira dos
mortais.
Entre as pequenas empresas, incluídas as microempresas, a situación en canto á
modalidade de organización da prevención, é bastante homoxénea; das empresas
que dispoñen dalgún tipo de sistema de xestión preventivo, o Servizo de
prevención alleo é o único recurso dispoñible nunha ampla maioría dos casos.
Cabe dicir, por tanto, que a externalización da prevención é a práctica habitual.
A estrutura organizativa destas pequenas empresas é pouco complexa e a xestión
está en mans dunhas poucas persoas, e mesmo no caso de moitas microempresas,
dunha soa. A organización da produción adoita ser relativamente sinxela e é
pouco frecuente que existan tarefas cuxa complexidade obrigue a elaborar un
procedemento escrito.
Finalmente, a súa organización e recursos preventivos a miúdo limítanse, como xa
se dixo, a un Servizo de prevención alleo e, no seu caso, un delegado de
prevención.
Nestas empresas a integración é especialmente conveniente, xa que como
comentamos anteriormente, a xestión está en mans dunhas poucas persoas e
mesmo, en moitas microempresas, de só una que é o empresario.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
67
Para a integración da prevención resulta necesario que as funcións preventivas das
persoas que compoñen a estrutura organizativa da empresa estean claramente
definidas e sexan comprendidas e asumidas. A este respecto, o papel do Servizo de
prevención alleo resulta fundamental para propoñer, explicar e facilitar o
desenvolvemento das devanditas funcións.
Estas entidades externas especializadas neste servizo preventivo, deben realizar
actuacións de observación e control daquelas circunstancias do día a día que
resultan particularmente relevantes para a seguridade e saúde, tales como a
correcta execución dunha determinada actividade ou o respecto dunha
prohibición.
AECALPO mantén que é complicado o cumprimento destas premisas xa que para
un Servizo de prevención alleo, resulta practicamente imposible que o seu persoal
estea permanentemente presente nos centros de traballo.
Doutra banda, cando a empresa concerte toda a actividade preventiva cun Servizo
de prevención alleo, este concerto deberá incluír obrigatoriamente a valoración da
integración da prevención na estrutura organizativa da empresa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
68
XESTIÓN PREVENTIVA A TRAVÉS DE ENTIDADES EXTERNAS
A pequena e mediana empresa recorre a un Servizo de prevención alleo como
elemento encargado de xestionar a prevención na empresa.
Estes servizos contratados non sempre ofrecen a calidade que debesen, nin cobren
as necesidades da empresa en materia preventiva. Por iso é polo que se extrae un
carácter puramente mercantilista deste tipo de empresas, non tendo unha boa
consideración por parte do empresariado. Iso desemboca nunha percepción da
prevención de riscos laborais un tanto distorsionada e burocratizada por parte da
persoa titular da empresa.
A eficacia da prevención é entendida polo colectivo empresarial, en termos
cuantitativos, como de redución da accidentalidade; con todo este non é máis que
un dos indicadores que permiten medir dita eficacia. Non é único, e dependendo
do sector e da empresa non é nin sequera o principal.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
69
No caso das pequenas empresas, aínda tendo que recorrer a un Servizo de
prevención alleo, os responsables non son conscientes de que a xestión desta
actuación, como parte fundamental da xestión empresarial que desenvolven,
correspóndelles a eles; descargando todo o peso da planificación, organización,
integración e supervisión, nas empresas contratadas especializadas en prevención
dos riscos laborais, argumentando que son elas encargadas de xestionar este tipo
de cuestións.
O Regulamento dos Servizos de Prevención só esixe que unha empresa dispoña de
persoal propio con formación especializada (en materia de prevención) se está
obrigada a constituír un Servizo de Prevención Propio, é dicir, se ten máis de 500
traballadores, ou máis de 250 no caso de empresas potencialmente perigosas.
O resto das empresas poden encomendar a un Servizo de Prevención Alleo a
totalidade das actividades preventivas especializadas que están obrigadas a
desenvolver, e isto é o que adoita ocorrer.
Por todo iso habemos de recoñecer que a delegación das actividades propias de
xestión preventiva é unha decisión empresarial de todo válida, a pesar diso, desde
AECALPO opinamos que a total externalización dos recursos necesarios para o
cumprimento das obrigas que en materia de prevención existen, dificulta
considerablemente a integración desta xestión preventiva.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
70
VALORACIÓN DA EFECTIVIDADE DA INTEGRACIÓN
A integración da xestión da prevención de riscos nas empresas require da
existencia dun proceso composto por diversos procedementos, actuacións e
estratexias adecuadas para conducilo con éxito. Estas actuacións deben garantir
que todas as partes da organización, departamentos e recursos humanos, asuman
que a prevención de riscos é parte das súas funcións e un aspecto fundamental no
día a día da actividade económica que a empresa desenvolve, xa que na medida
do posible poden repercutir directa ou indirectamente sobre a seguridade e saúde
dos traballadores.
Existe a obrigación de valorar a efectividade da integración da prevención no
sistema xeral de xestión da empresa, mediante a implantación, aplicación e
seguimento dun plan de prevención.
Este seguimento debe centrarse en dous tipos fundamentais de posibles defectos,
derivados dun deficiente deseño e derivados dunha mala implantación.
Os erros no deseño son considerados como inadecuacións na distribución de
funcións/actividades preventivas que deben desenvolver os distintos responsables
do sistema de xestión da empresa.
Os erros de implementación do sistema prodúcense cando os responsables non
actúan conforme ao establecido nos procedementos dispostos.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
73
ACTUACIÓNS DIRIXIDAS A CONSECUCIÓN
DUNHA INTEGRACIÓN EFECTIVA DA
XESTIÓN PREVENTIVA NA EMPRESA
A consecución da integración da prevención é un factor crave para a xestión
empresarial, e polo tanto, un factor crave para a eficacia da acción preventiva.
Podemos dicir, sen temor a equivocarnos, que o sistema preventivo no noso país
adoece dunha preocupante carencia na súa estrutura, contido e aplicación, e é nas
pequenas e medianas empresas, que son as que fundamentalmente forman parte
do noso tecido empresarial, onde estas escasezas cobran especial relevancia.
Estas pequenas empresas seguen tendo unha falta de dedicación na área da
prevención de riscos laborais, na integración da seguridade e na saúde no traballo,
na súa xestión global e, moi especialmente, na súa cultura.
Para as empresas a prevención, aínda hoxe, é asumida e considerada como unha
carga e por tanto como un custo engadido, de ineludible cumprimento.
As empresas non poderán garantir unhas condicións de seguridade e saúde
óptimas para os seus traballadores se non se integra a prevención de riscos
laborais en todas e cada unha das súas actividades e decisións.
Por todo iso é necesario seguir avanzando na actuación preventiva das empresas,
incorporando a xestión da prevención en toda a estrutura organizativa e de toma
de decisións da entidade a fin de que consideren que a integración da prevención
nas súas unidades produtivas, vai moito máis alá do mero cumprimento das
diversas obrigacións documentais que a xestión desta área empresarial require.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
74
Non é suficiente con dispoñer dun documento que recolla un conxunto de
intencións, se non que este expediente debe integrarse no sistema xeral da
empresa, tanto no conxunto das súas actividades como en todos os niveis
xerárquicos da empresa, a través da implantación e aplicación dun plan de
prevención de riscos laborais e mediante os controis posteriores e continuos que
garantan a eficacia deste documento preventivo.
A integración da prevención na Dirección da empresa e a consulta dos
traballadores.
Para lograr unha efectiva integración da prevención no sistema de xestión da
empresa, considérase imprescindible que a Dirección asuma a súa responsabilidade
xeral en materia de prevención e actúe en consecuencia facendo asumir as súas
aos compoñentes do seguinte chanzo xerárquico da empresa, para que estes
fagan o propio, cumpríndose a necesaria integración da prevención en todos os
niveis da mesma.
É imprescindible que a Dirección asuma e faga asumir aos distintos Departamentos
as responsabilidades derivadas da integración do sistema. A xestión das relacións
cos traballadores é parte fundamental da xestión empresarial.
Naquelas empresas que conten con representantes dos traballadores, as consultas
se levarán a cabo cos devanditos representantes. Estas poden ser ocasionais, por
exemplo, cando se contempla cambiar un equipo de traballo ou un procedemento
de avaliación; ou periódica, cando vai asociada a unha actividade, por exemplo a
programación anual da actividade preventiva.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
75
A integración da prevención na xestión e, en especial, no control das
actividades potencialmente perigosas.
É necesario que se siga un procedemento de traballo no que se especifiquen
claramente as precaucións ou medidas que se deben tomar. Isto é aplicable tamén
aos casos nos que o risco derive dunha posible concorrencia de actividades.
Todos os medios humanos deberían dispoñer dunha instrución escrita de traballo,
co que se facilitará, ademais da súa aprendizaxe, o control do seu coñecemento e
aplicación dos procedementos descritos por parte de todos os traballadores.
Evidentemente, o que un procedemento de traballo estea correctamente concibido
e sexa coñecido por un traballador, adecuadamente formado e informado, non
basta para controlar o risco se non se audita que o traballo realmente se efectúa
seguindo as devanditas instrucións.
A integración da prevención na xestión do mantemento/revisión de
instalacións/equipos perigosos.
Para a maioría destas instalacións, así como para equipos de traballo, existe unha
normativa específica de seguridade que trata do mantemento, as revisións ou
comprobacións e as inspeccións que deben realizarse, segundo os casos.
Estas necesarias inspeccións deben ser realizadas por Organismos de Control
acreditados. As instalacións ou equipos non suxeitos a unha normativa específica
que así o dispoña, deben realizar labores de mantemento, revisión ou
comprobación, co obxectivo de garantir as correctas condicións destes.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
76
Mediante un mantemento adecuado, os equipos de traballo deben conservarse
nas condicións de seguridade iniciais, tendo en conta as instrucións do fabricante
ou, na súa falta, as características e condicións de utilización e calquera outra
circunstancia que inflúa na súa deterioración ou desaxuste.
Ademais, as operacións de mantemento, reparación ou transformación, cuxa
realización supoña un risco específico para os traballadores, só poden
encomendarse a persoal capacitado.
A integración da prevención na xestión dos cambios.
En toda empresa prodúcense cambios que poden repercutir sobre as condicións de
seguridade e saúde no traballo. Por exemplo cando se producen modificacións
debidas á adquisición de equipos de traballo, a modificación dun proceso, a
contratación de obras, servizos ou de persoal, así como cambios de posto entre os
traballadores, etc.
Todos estes cambios deben ser comunicados ao Servizo de prevención,
previamente se é necesaria a súa intervención ou asesoramento, ou posteriormente
para actualizar os procedementos resultantes destas modificacións ou novos
requirimentos.
Tamén é o caso dos denominados incidentes ou sucesos. Por exemplo no caso de
producirse un accidente ou unha emerxencia, o Servizo de prevención debe estar
informado para intervir de forma inmediata ou para investigar as súas causas.
Por tanto, debe planificarse a actuación para desenvolver fronte a cada tipo de
cambio definíndose os requisitos preventivos aos que debe axustarse, e o papel
preventivo que deben xogar tanto a empresa e persoal encargado da xestión do
mesmo, como o Servizo de prevención da empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
79
XESTIÓN DOCUMENTAL PARA A
INTEGRACIÓN
SISTEMA DE PREVENCIÓN
Definimos un Sistema de prevención como o sistema de xestión da prevención que
resulta da integración desta no Sistema xeral de xestión da empresa.
O obxectivo do Sistema, de garantir a seguridade e saúde dos traballadores ao seu
servizo e cumprir as obrigacións empresariais na materia, é un propósito de
mellora continua xa que entre esas obrigacións atópase a de desenvolver unha
acción permanente co fin de perfeccionar de maneira continua os niveis de
protección existentes, tal como ven sinalado no artigo 14.2 da Lei de Prevención
de Riscos Laborais.
A actividade xestionada polo Sistema, a prevención, tal como se define no artigo
4.1 da Lei de Prevención de Riscos Laborais, debe incorporar o principio de
integración.
A prevención non é unha actividade adicional ao resto das actividades da empresa,
senón un conxunto de actuacións ou medidas adoptadas ou previstas en todas as
fases de actividade da mesma co fin de evitar ou diminuír os riscos. Polo que de
acordo a este principio, a estrutura do Sistema de prevención debe coincidir,
basicamente, coa estrutura organizativa da empresa.
O empresario ten liberdade para dotarse do Sistema de prevención que crea máis
eficaz, sempre que tanto a organización do sistema, como as actividades
preventivas xestionadas por este, cumpran os requisitos legais que lles sexan
aplicables, en función das características da empresa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
80
Entendemos que un Sistema de prevención comeza a actuar cando:
Fixouse na modalidade de organización e actuación dos recursos
especializados.
Definiuse como a prevención se integrará nas funcións das distintas
unidades do Sistema de xestión da empresa.
Realizouse a avaliación inicial dos riscos e se planificaron as actividades a
realizar.
Unha vez implantado, a actuación do Sistema de prevención segue un proceso que
inclúe:
1. A avaliación dos riscos. A avaliación debe repetirse periodicamente ou
cando se produzan determinadas circunstancias (artigos 16.a de a Lei de
Prevención de Riscos Laborais e o artigo 6 do Regulamento dos Servizos de
Prevención).
2. A planificación da prevención (de medidas materiais ou organizativas e de
actividades para a redución e control dos riscos).
3. A execución e seguimento do planificado.
4. O control de cambios, incidentes, danos e oportunidades de mellora.
O Sistema de prevención considerarase eficaz mentres sexa capaz de lograr, dunha
forma permanente, que as condicións de traballo sexan seguras e que cumpran os
requisitos legais aplicables.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
81
PLAN DE PREVENCIÓN DE RISCOS
A eficacia da prevención está condicionada á súa integración na organización xeral
da empresa, tanto no conxunto das súas actividades como en todos os niveis
xerárquicos, a través dun Plan de prevención de riscos laborais.
O Plan de prevención é a ferramenta mediante a que se integra a prevención no
sistema xeral de xestión da empresa e se establece a política de prevención de
riscos laborais.
Os instrumentos esenciais para a xestión e aplicación do Plan de prevención de
riscos laborais son a avaliación de riscos e a planificación da actividade preventiva.
O plan de prevención de riscos laborais deberá incluír a estrutura organizativa, as
responsabilidades, as funcións, as prácticas, os procedementos, os procesos e os
recursos necesarios para realizar a acción de prevención de riscos na empresa.
Este documento debe ser aprobado pola dirección da empresa, asumido por toda
a súa estrutura organizativa, en particular por todos os seus niveis xerárquicos, e
coñecido por todos os seus traballadores.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
82
O Plan de prevención de riscos laborais haberá de reflectirse nun documento que
se conservará a disposición da autoridade laboral, das autoridades sanitarias e dos
representantes dos traballadores, e incluirá, coa amplitude adecuada á dimensión
e características da empresa, os seguintes elementos:
a) A identificación da empresa, da súa actividade produtiva, o número e
características dos centros de traballo, o número de traballadores e as súas
características con relevancia na prevención de riscos laborais.
b) A estrutura organizativa da empresa, identificando as funcións e
responsabilidades que asume cada un dos seus niveis xerárquicos e as respectivas
canles de comunicación entre eles, en relación coa prevención de riscos laborais.
c) A organización da produción en canto á identificación dos distintos procesos
técnicos, e as prácticas e procedementos organizativos existentes na empresa en
relación coa prevención de riscos laborais.
d) A organización da prevención na empresa, indicando a modalidade preventiva
elixida e os órganos de representación existentes.
e) A política, os obxectivos e metas que en materia preventiva pretende alcanzar a
empresa, así como os recursos humanos, técnicos, materiais e económicos dos que
vai dispoñer para o efecto.
O plan de prevención de riscos laborais está considerado como unha ferramenta
crave para integrar a actividade preventiva na empresa, con todo, e para garantir o
éxito do plan, é necesaria a implicación de todo o persoal.
A prevención de riscos laborais afecta de forma conxunta a todos os colectivos que
traballan na empresa, por tanto non se pode actuar de forma individual, xa que a
implantación dun sistema de seguridade laboral non se acadaría con éxito.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
83
O plan de prevención promove a integración en todos os niveis xerárquicos da
empresa, tratando de asegurar na medida do posible, a ausencia de risco nas
mesmas. Para a consecución deste obxectivo, é importante involucrar a todo o
persoal, no sentido de que, todas as persoas que traballan na organización,
coñezan e asuman como propio este documento.
Debemos aproveitar a información que se obtén dos persoal da empresa, a fin de
que a avaliación dos riscos sexa específica a cada posto de traballo. Este estudo
debe garantir a seguridade de todos os traballadores, coñecendo as
particularidades de cada lugar de traballo, coa súa maquinaria, e condicións
ambientais e organizativas aos que os traballadores están expostos. Ademais a
avaliación debe ter en conta as condicións físicas dos traballadores que cobren
eses postos de traballo.
Establecer controis de seguimento e avaliación aos plans preventivos axudará a
reducir o número de accidentes. A planificación non pode ser un documento
estático e pouco efectivo, debe ter un carácter adaptable ás circunstancias
mantendo unha flexibilidade que permita a súa modificación constante, deste
xeito conseguiremos unhas empresas mellor xestionadas e situadas.
Plan de prevención
Planificación Preventiva Avaliación de Riscos
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
84
PLANIFICACIÓN PREVENTIVA
As empresas que non teñen integrada a planificación preventiva na súa estrutura
organizativa son menos competitivas e contan con menos recursos fronte a
calquera dificultade, sobre todo desde o punto de vista económico.
A falta ou insuficiencia desta planificación das actividades preventivas a través da
creación e establecemento duns procedementos específicos, dificulta que as
persoas membros da organización aprendan dos erros que se poidan producir na
práctica preventiva, xa que o seguimento e revisión da planificación preventiva,
permite anticiparse aos erros na práctica preventiva e aos riscos que poidan
producirse.
A planificación preventiva, debe estar recollida nun documento susceptible dos
cambios e modificacións que sexan oportunas. O seu obxectivo deber ser a
efectividade do contido no documento.
Por exemplo no sector do cerramento os traballadores están expostos, de forma
habitual, á acción de riscos de todo tipo, químicos, físicos e sociais que poden
repercutir negativamente na súa saúde e benestar laboral. O plan de prevención, a
través da avaliación de riscos específica da empresa, estuda e identifica os riscos
existentes e determina as medidas preventivas que protexan ao traballador fronte á
posibilidade de sufrir danos durante a súa actividade laboral. Todo este proceso
forma parte da denominada planificación preventiva, é dicir determinar uns
obxectivos a curto, medio e longo prazo e posteriormente establecer elementos de
comprobación que nos indiquen se estes propósitos se acadan.
Se unha vez determinadas estas accións preventivas non comprobamos a
idoneidade das mesmas mediante controis dos resultados, non estamos a cumprir
totalmente coa nosa labor preventiva.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
85
É moi importante a aplicación da planificación preventiva en todos os
departamentos, xa que é un instrumento que incide de forma positiva nos
resultados produtivos das empresas.
A planificación preventiva convértese nun documento pouco efectivo, ao que se
presta escasa atención, polo que debemos traballar nel de forma constante,
modificándoo cando se produzan cambios nas condicións de traballo.
A falta ou deficiente planificación preventiva repercute negativamente na saúde e
seguridade de traballadoras e traballadores.
AVALIACIÓN DA PREVENCIÓN
Resulta evidente que é mellor adoptar unha medida correctora por mor da
comunicación dun incidente perigoso, que ter que adoptala cando este xa se
repetiu.
A periodicidade da avaliación depende do tipo, extensión e gravidade dos riscos, e
da posibilidade de que se produzan cambios relevantes nas condicións de traballo
nunha pequena empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
89
PARTICIPACIÓN DO PERSOAL
O Artigo 1º do Regulamento dos Servizos de Prevención recoñece que “a
integración da prevención en todos os niveis xerárquicos da empresa implica a
atribución a todos eles e a asunción por estes da obrigación de incluír a prevención
de riscos en calquera actividade que realicen ou ordenen e en todas as decisións
que adopten”.
A partir da Lei 54/2003 de Reforma do marco normativo da Prevención de Riscos
Laborais pasa a ser mandato legal, e sinala que a prevención debe formar parte e
máis en concreto debe estar integrada no sistema xeral de xestión da empresa.
A prevención de riscos laborais afecta a todas e a todos, empresarias, empresarios,
traballadoras, traballadores, administracións e axentes sociais e económicos, por
tanto, é unha tarefa colectiva levala a cabo, a fin de conseguir a eficacia na
seguridade e saúde laboral.
É fundamental, por tanto, promover o desenvolvemento dunha cultura preventiva
na sociedade, ter como obxectivo favorecer unha educación preventiva, o que
facilitará que as persoas responsables da organización e o resto dos recursos
humanos da mesma, poidan desenvolver eficazmente a tarefa preventiva fronte ós
riscos laborais ao longo da súa actividade produtiva.
As tarefas, que cada persoa ten asignadas dentro da organización, (dirección,
persoal, e responsables de prevención) deben ser desempeñadas, tendo en conta
os requirimentos propios de ter implantada unha xestión preventiva dentro da
empresa, polo que deben asumir responsabilidades neste sentido.
Estas actividades preventivas estarán incluídas en todos os seus procesos e
decisións, e todos os cargos e funcións deben ter definidas as responsabilidades e
tarefas de prevención acordes co seu propio ámbito de actuación.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
90
Débese potenciar a participación de todos os recursos humanos da empresa, xa
que, compartir e facer que todas e todos sexan partícipes terá como resultado a
mellora das condicións de seguridade e saúde.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
91
COMUNICACIÓN
A participación de todos os departamentos da empresa require dun nivel de
comunicación óptimo, que en relación á materia preventiva “debe circular” de
arriba abaixo e de abaixo arriba en todas as áreas da empresa.
A integración da prevención nas pequenas empresas require que a acción
preventiva se desenvolva con maior rapidez e, por tanto, que se manteña e
incremente a eficacia da comunicación.
Débense manter as canles de información para aumentar a participación do
persoal na actuación preventiva da empresa, xa que a integración da prevención
non só é algo relativamente sinxelo que incrementa a eficacia preventiva, senón
que tamén deriva nun abaratamento da actividade produtiva.
Utilizar os mecanismos de comunicación interna na empresa (retroalimentación),
para concienciar que eliminar e controlar os riscos non é só unha cuestión legal, xa
que optimiza a eficacia da xestión empresarial.
É determinante unha maior implicación da dirección da empresa na xestión
preventiva, a fin de evitar o cumprimento meramente formal da normativa en
Prevención de riscos laborais. A través do sistema de xestión da seguridade laboral
débense definir as políticas e estratexias empresariais que favorezan a implantación
da actuación en prevención dos riscos laborais, co obxectivo de alcanzar un nivel
óptimo de participación de todos os traballadores da empresa a través dunha serie
de medidas de comunicación.
A empresa debe fomentar o intercambio de opinións entre a dirección da empresa
e o persoal da organización, garantindo unha comunicación fluída e continuada.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
92
A INFORMACIÓN E A FORMACIÓN EN MATERIA PREVENTIVA
A formación é un dereito básico recolleito na normativa de prevención de riscos
laborais. Coa formación procúrase unha maior cualificación do persoal.
Como labor fundamental que debe partir do empresariado atópase o facilitar a
información e potenciar o acceso á formación de todas as persoas que forman
parte da organización non só de quen asume postos de traballo onde o risco de
accidente é maior.
É realmente importante a formación e información na área da prevención en todos
os ámbitos da estrutura organizativa da empresa, garantindo que chegue a todo o
persoal, incluídas as persoas que a dirixen e lideran.
Aumentar a cualificación do persoal con competencias na área da prevención de
riscos laborais da empresa é outra ferramenta moi interesante para garantir a
creación dunha cultura preventiva que favoreza a integración da xestión preventiva
na empresa. É evidente que unha deficiente cualificación nesta materia dos
recursos humanos responsables pode ser en si mesma un risco para conseguir o
noso obxectivo de implantación.
Debe formarse e informarse non só aos traballadores que executan unha
determinada actividade relacionada coa prevención, senón tamén ás persoas que
interveñen na xestión da mesma, cuxas decisións ou omisións van condicionar, por
tanto, a seguridade daqueles.
É importante, en particular, que o responsable directo de calquera actividade
potencialmente perigosa estea capacitado para tomar decisións correctas, polo
menos, desde o punto de vista preventivo, incluída, no seu caso, a decisión de
consultar ao seu superior xerárquico ou ao Servizo de prevención fronte a
circunstancias non contempladas no procedemento de execución da actividade.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
93
A formación que reciben traballadoras e traballadores adoita ser polo xeral escasa
e moi xenérica á hora de avaliar e planificar as actuacións preventivas na empresa,
considérase o posto de traballo e non a persoa que o desempeña. Polo que
debemos preguntarnos se é suficiente e adecuada ao posto de traballo a
formación que se recibe.
A empresa como parte da súa política preventiva debe potenciar unha formación
acorde á actividade da empresa, garantindo que esta sexa específica ao posto de
traballo e fuxindo dunha formación xenérica de escasa utilidade para a
organización e que o único que ansía é o cumprimento legal, sen procurar un
aproveitamento por parte do operario como parte do obxectivo de protección
fronte ao risco de danos.
A empresa debe elaborar un plan formativo con programas e cursos específicos en
prevención, garantindo a impartición dunha formación práctica e adaptada aos
postos de traballo existentes na organización.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
94
A través das accións formativas, os operarios alcanzarán os coñecementos
necesarios para identificar o alcance real dos riscos aos que están expostos,
mostrando as medidas que se deben implantar para garantir unhas condicións de
traballo seguras.
A formación é un dereito dos traballadores e como tal unha obrigación dos
empresarios ao comezo da actividade laboral. Nela o operario identifica o posto de
traballo onde vai desenvolver a súa actividade e todas as condicións que dunha ou
outra maneira lle afectan.
A través da formación, o traballador aprende, por exemplo os riscos intrínsecos á
súa actividade laboral así como os medios preventivos ao seu alcance,
recoñecendo como utilizar correctamente os equipos de traballo, e equipos de
protección individual. Todo iso co ánimo de evitar posibles situacións de perigo.
Tamén é necesaria a formación no traballo a partir da introdución de novos
equipos de traballo, co cambio de posto de traballo e cando se producen
modificacións nas condicións laborais. Estas novidades e alteracións nas condicións
normais do traballo levan consigo reciclar a formación e adaptala a esta nova
situación.
O empresariado coincide en que a formación e información é unha tarefa básica
que debe formar parte da propia xestión e dirección da empresa, con todo, non
sempre se consegue a implicación do persoal nas responsabilidades que lle
corresponden, por diversos motivos.
Unha destas razóns, por exemplo é que a formación se realiza, en contra do que
sinala a lexislación laboral, fóra do horario laboral, sen a compensación que iso
debe supoñer.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
95
Outro motivo que provoca a falta de interese e participación dos operarios deriva
da xeneralidade da formación sen que, en moitas ocasións, se sentan identificados
cos traballos que realmente desempeñan, así como cos riscos identificados e
medidas preventivas propostas.
Por todo iso e co obxectivo de garantir unha formación de calidade e que alcance
os propósitos perseguidos é necesario realizar unha valoración previa das distintas
ofertas formativas a fin de seleccionar aquela que máis se adecúe as necesidades e
demandas da empresa.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
96
A VIXILANCIA DA SAÚDE E A SATISFACCIÓN LABORAL
A satisfacción laboral inflúe directamente na organización de traballo, posto que o
dispoñer de persoal motivado e satisfeito dende o punto de vista laboral é, sen
dúbida, un dos factores determinantes para que a empresa poida alcanzar niveis
de calidade competitivos. Ademais, como comentamos anteriormente, unha
empresa que inclúe na súa actividade diaria a xestión da prevención alcanza uns
niveis de competitividade moi interesantes.
Por todo iso é necesario que as empresas definan políticas que aumenten a
satisfacción e o benestar laboral do persoal. Estas estratexias axudarán a favorecer
o recoñecemento da empresa nos distintos ámbitos externos onde se desenvolve.
Por unha banda debemos garantir o cumprimento das esixencias en materia de
vixilancia da saúde, xa que favorecerá que se controlen e vixíen os riscos derivados
dos distintos postos de traballo.
As empresas en xeral, e máis en concreto as que compoñen o denominado sector
do cerramento, deben traballar con firmeza en alcanzar unha estabilidade e
permanencia nas actuacións relacionadas coa satisfacción e benestar laboral,
mantendo unhas políticas na empresa que garantan a vixilancia da saúde e a
satisfacción laboral.
Estes obxectivos non deben ser obviados en tempos de crises, e en caso de ser
necesario sempre é unha axuda importante mellorar ou manter unhas adecuadas
condicións de traballo, para que con iso podamos asegurar a satisfacción e o
benestar laboral do seu persoal.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
97
Outros aspectos a ter en conta son as prácticas en materia de igualdade e
conciliación, que aínda que non son recoñecidas dentro do ámbito da seguridade
laboral, potencian que a normativa da vixilancia da saúde e seguridade no traballo
non perda efectividade e eficacia, e como dicimos na nosa actividade, todo o que
sume é benvido.
Consideramos fundamental a posta en prácticas de procedementos que garantan
adecuados niveis de satisfacción e benestar, pero non debemos esquecernos que,
como sempre, cando falamos de integración da xestión da prevención en calquera
empresa, as revisións periódicas da avaliación dos riscos iniciais permitirá a
adopción das mellores condicións da saúde.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
101
A RENDIBILIDADE SOCIAL E ECONÓMICA DA PREVENCIÓN
A redución da taxa de siniestralidade laboral, figura entre os obxectivos primordiais
do tecido empresarial do sector do Cerramento, por ese motivo, promóvense
accións e actividades para a implantación dunha boa cultura preventiva, xa que
xerará beneficios perceptibles desde o primeiro instante.
Aínda nestes tempos, unha parte do tecido empresarial considera que actuar para
eliminar e controlar os riscos deriva só dunha obrigación legal. A xestión preventiva
é un investimento e non un gasto que obrigatoriamente deben soporta as
empresas.
Non só debemos considerar a integración da prevención de riscos laborais como
un instrumento para a redución da accidentalidade laboral, se non que debemos
recoñecer multitude de obxectivos derivados desta implantación. Por exemplo
facilita a consecución de converter a empresa nunha entidade máis saudable, máis
competitiva e máis comprometida coa seguridade e saúde dos traballadores.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
102
A Seguridade e Saúde no Traballo ten o propósito de crear as condicións para que
traballadoras e traballadores, poidan desenvolver o seu labor eficientemente e sen
riscos, evitando sucesos e danos que poidan afectar á súa saúde e integridade.
“A identificación e avaliación dos riscos, trae consigo o establecemento de
diferentes actuacións de carácter preventivo, tendo como obxectivo a eliminación,
redución e control dos mesmos, ditas actuacións deben ser recollidas nun
documento escrito, constituíndo a súa formalidade o Plan de Prevención de riscos
laborais”.
Todas estas actuacións preventivas teñen uns resultados moi interesantes para as
empresas, como é o aforro económico derivado destas actuacións ademais de
acadar un prestixio social que sempre debe ser un obxectivo claro dentro das
misións empresariais.
Fortaleza Interna da Empresa
A prevención é un valor cultural e a cultura preventiva da empresa está
configurada por todos os valores humanos achegados á mesma.
Os empresarios son cada vez máis conscientes de que un bo clima de traballo
provoca un maior rendemento do persoal; de maneira que, a falta de motivación
no ambiente laboral, insistir en procedementos, métodos ou formas de traballo
que se fan de forma mecánica ou rutineira ao longo dos anos, provoca en moitas
ocasións, un deixamento no cumprimento das medidas de prevención.
É aí onde quen lidera unidades de negocio deben traballar de forma permanente
para lembrarse a si mesmo e ao resto de persoal que forman parte da empresa da
importancia que ten o cumprimento das medidas adoptadas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
103
Estas medidas establecidas para evitar riscos e accidentes contribúen a que a
empresa sexa máis competitiva, repercutindo directamente na produtividade, e a
mellora da imaxe da empresa, converténdoa en socialmente máis responsable.
Fomentar o compromiso de todos os membros da organización coa prevención
dos riscos no entorno de traballo, sen dúbida mellora a imaxe interna e externa da
empresa.
A integración da prevención na xestión empresarial é un factor crave para
posibilitar o aumento do rendemento das persoas, xa que a seguridade laboral
non é algo alleo ao proceso produtivo e incide directamente na redución de
accidentes e riscos no traballo.
Estas actuacións preventivas
na empresa, achegan valor e
fortalece a estrutura interna
das empresas, polo que
nestes momentos non se
pode seguir considerando a
seguridade laboral como un
gasto inevitable para a
empresa.
Desde Aecalpo traballamos para transmitir aos directores e responsables das
empresas o beneficio social que reporta á empresa esta integración preventiva. A
prevención de riscos laborais é un investimento rendible desde o punto de vista
social e económico. Fomentar entre as pequenas e medianas empresas que a
integración da prevención na xestión empresarial é unha ferramenta estratéxica no
posicionamento social e a competitividade económica e sustentable da empresa, é
outra das nosas tarefas neste sentido.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
107
ORGANIZACIÓN DA PREVENCIÓN NA
EMPRESA:
Pódese definir un Servizo de Prevención como o conxunto de medios humanos e
materiais necesarios para levar a cabo a prevención na empresa coa finalidade de
garantir unha adecuada protección de seguridade e saúde dos traballadores e
traballadoras, asesorando e asistindo tanto á empresa como aos mesmos
traballadores e aos seus representantes.
A Lei 31/95 de Prevención de Riscos Laborais (en diante LPRL) recolle a obrigación
empresarial de organizar os recursos necesarios para o desenvolvemento das
actividades preventivas seguindo calquera das diferentes modalidades:
1.- Asumindo persoalmente o empresario a actividade preventiva.
O empresario poderá desenvolver persoalmente a actividade de prevención, con
excepción das actividades relativas á vixilancia da saúde dos traballadores, se se
cumpren as seguintes condicións:
• Que se trate de empresa de ata dez traballadores; ou que, tratándose de
empresa que ocupe ata vinte e cinco traballadores, dispoña dun único centro de
traballo.
• Que non desenvolven actividades recollidas no Anexo I do Regulamento dos
Servizos de Prevención.
• Empresas nas que o empresario desenvolva a súa actividade no centro de
traballo, e esté cualificado segundo a formación que se recolle no mesmo
Regulamento dos Servizos de Prevención.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
108
• Non se pode nesta modalidade optar pola vixilancia da saúde por cumprir os
criterios básicos de confidencialidade con respecto á saúde dos traballadores e
traballadoras.
2.- Designando traballadores.
Esta situación pódese dar cando o empresario non asume persoalmente a
prevención pero tampouco contrata a un servizo de prevención alleo.
Para poder asumir este tipo de modalidade preventiva os traballadores e
traballadoras designadas para estas funcións deberán ter a cualificación e a
capacidade correspondente ao labor que van desenvolver, polo que ademais de
formación específica, deberán coñecer á perfección o sistema de xestión da
prevención da empresa, e terán que dispoñer do tempo preciso para poder
desenvolver as diferentes actividades que leva o seu nomeamento.
Para a realización das súas funcións os traballadores e traballadoras designados/ as
terán unhas garantías legais básicas, como as que se recollen no artigo 68 do
Estatuto dos Traballadores (ET) para os Delegados de Persoal e os membros dos
Comités de Empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
109
3.- Constituíndo un Servizo de Prevención Propio (SPP).
Adoita darse cando a empresa dispón dos recursos humanos e materiais para
poder encargarse exclusivamente da prevención de riscos laborais na mesma,
como xa mencionamos en capítulos anteriores, reiterámonos no convencemento
de que a adopción desta modalidade preventiva é a mellor opción para a
implantación na empresa dunha auténtica prevención, coa adopción dun modelo
de xestión de prevención de riscos laborais que se integre na organización e sexa
parte da mesma.
Esta modalidade é de obrigado cumprimento nos seguintes casos:
• En empresas con máis de 500 traballadores/as.
• En empresas con más de 250 traballadores/as, se se realiza algunha das
actividades recollidas no Anexo I do Regulamento dos Servizos de Prevención.
• Cando así o decida a Autoridade laboral.
Aínda asumindo este tipo de modalidade preventiva, existen algunhas empresas
que optan pola opción de ter un SPP para as especialidades de Seguridade no
traballo, hixiene industrial e ergonomía e psicosocioloxía, e contratar cun Servizo
de Prevención Alleo a especialidade de Medicina do Traballo por non poder ou non
querer asumir dita especialidade, polo que poderiamos falar dunha modalidade
preventiva “mixta”.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
110
4.- Recorrendo a un Servizo de Prevención Alleo (SPA).
Esta é a modalidade á que máis recorre o tecido empresarial de todo o Estado
Español. Óptase por esta fórmula cando nunha empresa non se dispón dos medios
suficientes ou non se quere asumir con recursos propios a prevención de riscos
laborais, polo que se contratan os servizos de terceiros para cubrir as necesidades
preventivas da organización.
As empresas poden optar por esta modalidade:
- Cando a designación de traballadores/as non é suficiente e non concorran
circunstancias para constituír un Servizo de Prevención Propio.
- Cando o Servizo de Prevención Propio non asume todas as actividades
preventivas, a situación na que no parágrafo anterior nos referíamos como
modalidade preventiva “mixta”.
As principais funcións que deben cumprir os servizos de prevención alleos nas súas
actividades para as empresas serán:
• Proporcionar asesoramento e asistencia.
• Deseñar e aplicar os plans e programas de prevención.
• Avaliar os factores de risco.
• Determinar as prioridades na adopción de medidas.
• Vixiar a eficacia das medidas adoptadas.
• Proporcionar asistencia para a correcta información e formación dos
traballadores y traballadoras.
• Asegurar a prestación de primeiros auxilios e plans de emerxencia.
• Vixiar a saúde dos traballadores/as no relativo a seu traballo.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
111
5.- Servizo de Prevención Mancomunado.
Esta modalidade preventiva, o Servizo de Prevención Mancomunado, ten a
consideración de propio para cada un dos membros que o compoñen, así o artigo
21 do Regulamento dos Servizos de Prevención indica que se poderán constituír
servizos de prevención mancomunados entre aquelas empresas que desenvolvan
simultaneamente actividades nun mesmo centro de traballo, edificio ou centro
comercial, sempre que quede garantida a operatividade e eficacia do servizo.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
115
O SERVIZO DE PREVENCIÓN
MANCOMUNADO COMO ORGANIZACIÓN
PREVENTIVA PARA O SECTOR DO
CERRAMENTO
O CERRAMENTO, UN SECTOR COMPOSTO POR PEQUENAS EMPRESAS.
Nos últimos anos a importancia das pequenas empresas no sector do Cerramento,
do mesmo xeito que en moitas outras actividades económicas, aumentou de
forma constante, polo que podemos considerar que a maior parte do tecido
produtivo está composto por empresas que teñen menos de 10 traballadores.
Os indicadores de saúde e seguridade dos traballadores e traballadoras das
pequenas empresas representan un problema significativo para a organización da
prevención.
Os nosos estudos sinalan que os problemas de seguridade laboral nas empresas do
sector están relacionados cunha deficiente xestión da prevención de riscos, entre
outras cousas polos limitados recursos destinados a esta xestión, como por
exemplo competencias, información, formación e seguridade nos equipamentos e
lugares de traballo.
A crecente aparición de novas empresas, cunha escasa estrutura organizativa,
conduce a unha baixa preparación e concienciación por parte de traballadores e
empresarios, debido a que en moitos casos nacen do emprendemento de antigos
operarios de empresas xa existentes ou recentemente pechadas, facéndoas
particularmente vulnerables.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
116
A existencia destas pequenas empresas provoca en moitos casos a existencia de
condicións deficientes relacionadas coa precariedade e inseguridade no traballo, e
que provoca unha inseguridade económica e psicolóxica ante a ameaza
permanente de accidentes e mesmo do desemprego.
Ademais podemos palpar unha inexistencia de cultura preventiva e de
preocupación pola saúde e seguridade no traballo nestas empresas por parte dos
seus membros, fundamentalmente do empresariado.
Esta situación vese dificultada, desde o punto preventivo, xa que a lexislación
existente é considerada como complexa e dificilmente interpretable porque se
establecen medidas cuxa aplicación parece máis pensada e realizada para as
medianas e grandes empresas.
Desde AECALPO traballamos para deseñar estratexias de mellora do sistema de
prevención para o noso sector, impulsando avances que deben estar dirixidos a
controlar as debilidades máis evidentes do empresariado, mellorando a vontade e
capacitación destes para xestionar a prevención das súas empresas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
117
SERVIZO DE PREVENCIÓN PROPIO
A organización preventiva a través un sistema de Servizo de Prevención Propio é a
mellor opción para a implantación preventiva nas empresas, desde o punto de
vista de AECALPO.
Unha das principais razóns que soportan esta total convicción é a proximidade e o
coñecemento directo das instalacións, maquinaria, procesos produtivos, así como
os recursos humanos, pois o persoal técnico que forma parte dunha empresa
coñece de primeira man e á perfección o funcionamento, os perigos e as
necesidades da empresa en materia de seguridade laboral.
É indubidable que é a opción máis favorable e eficaz desde o punto de vista
preventivo, aínda que tendo en conta o nivel e capacidade das empresas que
compoñen o sector do Cerramento, este modelo organizativo en materia de
prevención, ten unha complexa implantación para gran parte das empresas.
O Regulamento dos Servizos de Prevención, introduce unha nova figura, o Servizo
de Prevención Mancomunado, que pode contribuír perfectamente, nas mesmas
condicións que o Servizo de Prevención Propio, á implantación da prevención en
moitas empresas que, na actualidade, con outros tipos de figuras, ignoran ou non
poden garantir a cobertura desta obrigación legal.
Este tipo de organización preventiva, cumpre con todos os requisitos necesarios
para garantir un sistema preventivo interno, participativo e adecuado ao tipo de
entidades que compoñen este sector.
Desde AECALPO entendemos que é unha ferramenta básica sobre todo para
aquelas empresas de reducidas dimensións que en múltiples ocasións desatenden
as súas obrigacións preventivas por incapacidade ou por unha inexistente
concienciación sobre a necesidade de eliminar ou controlar os riscos no traballo.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
118
SERVIZOS DE PREVENCIÓN MANCOMUNADOS
A existencia da xestión da organización preventiva a través dos denominados
Servizos de Prevención Mancomunados é baixo nosa opinión unha ferramenta que
pode garantir a integración e implementación de políticas preventivas de calidade
nas empresas.
O estudo deste sistema de organización preventivo deriva en numerosas razóns
que nos fan crer que esta proposta podería mellorar enormemente a situación
preventiva, en relación coa situación actual.
Partimos de que os Servizos de Prevención Mancomunados terán que contar cos
mesmos medios que os esixidos para os Servizos de Prevención Alleo.
As empresas que o formen, dotarán a estes dos medios humanos e técnicos
adecuados en función dos riscos existentes e da súa distribución, un elemento que,
ao noso xuízo, resulta vital, xa que se trata da homoxeneización das políticas
preventivas.
Estes medios humanos e técnicos deben ser os apropiados para cumprir coas
funcións asignadas aos responsables da xestión da prevención na empresa.
Para iso, a formación, especialización, capacitación, dedicación e número de
compoñentes destes servizos, así como os seus recursos técnicos deberán ser
suficientes e adecuados ás actividades preventivas a desenvolver en función dunha
serie de circunstancias, tal como establece o Real Decreto 39/1997, do 17 de
xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos Servizos de Prevención.
Para integrar a prevención nas empresas, é necesario que os responsables das
mesmas se comprometan dentro dun marco encamiñado a desenvolver unha
auténtica xestión da prevención e non unicamente una actuación reparadora.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
119
Para as organizacións empresariais do noso sector, fundamentalmente pequenas e
medianas empresas, esta proposta de modelo de xestión podería ter un gran
impacto á hora de promover unhas políticas preventivas adecuadas que protexan a
todos os profesionais, dadas as innumerables situacións de risco existentes.
SERVICIOS DE PREVENCIÓN MANCOMUNADOS
PODERÁN CONSTITUIRSE EN
Empresas que desenrolen simultáneamente actividades nun mesmo centro de traballo, edificio
ou centro comercial.
Por negociación colectiva ou
mediante acordos, por decisión das empresas afectadas, sempre que se trate do mesmo sector
produtivo, grupo empresarial ou laboral nun polígono industrial ou
área xeográfica limitada.
Só prestarán servizos ás empresas participantes.
Deberá ter información das empresas que o constitúan e seu grado de participación.
O acordo de constitución requirirá consulta previa ós representantes dos traballadores/as de cada empresa e deberán recoller as condicións mínimas do servizo
a prestar.
Teñan ou non personalidade xurídica propia adquirirán a condición de SPP de cada empresa que o constitúe.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
120
Consumado o acordo de constitución, ben a través dos procedementos
regulamentarios, Convenio Colectivo, ou pola propia decisión empresarial, o
Servizo de Prevención Mancomunado, terá a mesma consideración que os Servizos
de Prevención Propios e en consecuencia cumprirá cos mesmos requisitos que
estes. Tendo en conta, que con independencia das empresas que participen neste
Servizo, nunca debe considerarse como un servizo alleo ou externo, senón todo o
contrario, será o Servizo de Prevención de cada unha delas.
A operatividade dos Servizos de Prevención Mancomunados, ven asegurada nos
termos previstos no apartado 3 do artigo 15 dos Regulamentos dos Servizos de
Prevención o cal refire:
“Cando o ámbito de actuación do Servizo de Prevención se estende a máis dun
centro de traballo, deberá terse en conta a situación dos diversos centros en
relación coa localización do servizo, a fin de asegurar a adecuación dos medios do
devandito servizo aos riscos existentes”.
Para flexibilizar as actuacións e asegurar o éxito dos Servizos de Prevención
Mancomunados se deberá ter en conta todos estes aspectos, de aí a necesidade de
que cada unha das empresas participantes asuma o servizo como propio.
Esta postura de AECALPO, de apoio total á integración da xestión preventiva a
través dos Servizos de Prevención Mancomunados atópase reforzada polo propio
espírito da normativa de prevención vixente, que ve na integración o elemento
catalizador do compromiso coa prevención.
Entendemos que non existe proxecto preventivo con visos de funcionar se non
existe como tal unha integración da xestión preventiva en todos os ámbitos da
empresa.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
121
Por iso realizamos unha defensa da nosa proposta de utilización do modelo de
Servizo de Prevención Mancomunado como mecanismo facilitador dunha posible
universalización da presenza da prevención nas empresas.
Unha das principais funcións dun Servizo de Prevención debe ser, necesariamente,
controlar, promover e analizar o nivel de integración da prevención no sistema
xeral de xestión da empresa, asistindo e asesorando ao empresario para a eficaz
consecución da mesma.
Esta particular encomenda realizada aos Servizos de Prevención, fainos afianzar o
noso convencemento de que esta labor non pode quedar en mans dunha
contratación externa, dependente máis de criterios económicos que de criterios de
calidade e coñecemento da realidade e das necesidades preventivas das empresas.
Existe unha preocupación maioritaria que contempla a necesidade de mellorar a
integración dos Sistemas de Prevención e, nese camiño, a potenciación da
existencia de Servizos de Prevención Propios ou Mancomunados parece
confirmarse como un elemento imprescindible.
É unha realidade que a maior parte das empresas optaron por contratar Servizos
de Prevención Alleos, con constantes cambios nos servizos dependendo, case
sempre, das ofertas económicas do sector. Con esta situación é imposible realizar
un seguimento correcto da saúde laboral.
A concertación de Servizos de Prevención Alleos dificulta a implantación e
seguimento de políticas preventivas de calidade nas empresas. A utilización deste
modelo de Servizo de Prevención externo supón unha desvinculación da empresa
en canto á xestión da prevención, mala praxe preventiva e avaliacións deficientes
que non responden á realidade da empresa, entre outras cousas.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
122
Pola contra, o modelo de Servizo de Prevención Mancomunado é, ao noso xuízo, o
que mellor cubriría as necesidades dos distintos tipos de empresas que se adhiren
a el.
As condicións nas que o Servizo de Prevención Mancomunado se desenvolva, no
caso de que a empresa opte por esta modalidade, deberán debaterse, e no seu
caso ser acordadas, no seo de cada un dos Comités de Seguridade e Saúde das
empresas afectadas. Con iso preténdese garantir o compromiso tanto da dirección
como dos traballadores e traballadoras.
Ademais a decisión de pertencer a un Servizo de Prevención Mancomunado é un
chanzo máis nos dereitos de participación e consulta de traballadores e
traballadoras co obxectivo da participación na xestión, para iso o acordo de
constitución do servizo debería ir acompañado de instrumentos que permitan a
participación activa da representación dos traballadores.
O obxectivo da conservación da saúde de traballadores e traballadoras ha de ser o
horizonte de calquera política preventiva racionalmente implantada.
O Servizo de Prevención Mancomunado debe posuír un equipo técnico, o cal debe
ter o número suficiente, adaptado ao volume, non só das empresas que constitúan
o Servizo senón tamén dos riscos que cada unha delas ten.
A ocupación exclusiva ás actividades preventivas ha de ser un elemento
imprescindible para unha boa praxe dos membros do servizo e que contribúa
ademais a garantir a presenza nas empresas asociadas e, por tanto, á súa
familiarización coas circunstancias de cada unha delas.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
123
E é que un dos problemas principais que presenta a externalización dos Servizos de
Prevención, é a desafección e a falta de implicación da estrutura da empresa co
propio servizo e, como consecuencia, tamén cando se procede a implantación dos
plans de prevención.
Do mesmo xeito que no Servizos de Prevención Propio, presúmese que a
dedicación exclusiva á prevención e a súa presenza cotiá nos centros de traballo
dos técnicos/as do Servizo Mancomunado, favorecerá a integración da prevención
buscada polo espírito da norma legal.
Existirá por tanto unha especialización dos equipos técnicos dos servizos de
prevención, en todas as ramas preventivas, nas súas características e os seus riscos.
Trátanse de servizos próximos, coñecedores das prácticas laborais e preventivas das
empresas mancomunadas, afastándose así dunha práctica xeneralista, o que
axudará a profundar nas especificidades de todas e cada unha das empresas
pertencentes ó servizo de prevención, e os seus riscos profesionais asociados.
Os técnicos do Servizo asumirán,
como membros do propio equipo da
empresa, a xestión da prevención da
empresa e, por tanto, non se
entenderá como un provedor máis
de servizos, como ocorre cos Servizos
de Prevención Alleos.
Esta integración dos técnicos de
prevención no organigrama da empresa, é sinónimo de compromiso e
transversalidade, posto que ao tratarse dun servizo Propio, parece consecuente a
identificación da empresa co seu servizo.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
124
A xestión da prevención a través dun Servizo de Prevención Mancomunado, ten
especial importancia no ámbito da incidencia das enfermidades profesionais, pois
en moitas ocasións estas quedan solapadas, intencionadamente ou non, con
sintomatoloxías ou casuísticas asimilables a enfermidades comúns.
A existencia dunha especialización dos servizos médicos favorecería o profundo
coñecemento das posibles enfermidades que poderían afectar aos traballadores
das empresas destes centros de traballo, posibilitando e facilitando a existencia
dunha política de actuación en todos os campos preventivos que facilitaría, como
sinalabamos, o control da enfermidade profesional.
Non podemos perder de vista que falamos da implantación da xestión da
prevención a través dun Servizo de Prevención Mancomunado, en empresas cuxas
actividades económicas son similares e por tanto moi ben definidas.
En moitas empresas existe unha enorme coincidencia nas regas existentes, nos
métodos de traballo, as tecnoloxías aplicadas e maquinarias utilizadas, obviamente
coas especificidades de cada empresa.
Ademais esta similitude de actividades, riscos laborais, métodos preventivos
redundará en aspectos vitais tales como a implantación, aplicación, seguimento,
verificación e actualización do Plan de Prevención.
Parece sensato pensar que establecer políticas preventivas e procedementos de
traballo comúns, tanto administrativos como técnicos, favorecerá que as empresas,
onde se implante o modelo, se vexan beneficiados por unha mellora notable nas
condicións de traballo dos seus empregados/as.
Outra das vantaxes que resultarían desta opción, é o seguimento prolongado no
tempo da vixilancia da saúde e as consecuencias para a mesma das condicións de
traballo.
Responsabilízate e controla os riscos do teu traballo
125
Ademais a existencia deste tipo de Servizos facilitaría, así mesmo, o cumprimento
do artigo 19 da Lei de Prevención de Riscos Laborais, segundo o cal o empresario
deberá garantir que cada traballador reciba unha formación teórica e práctica,
suficiente e adecuada, en materia preventiva, no momento da súa contratación,
calquera que sexa a modalidade ou duración desta, ademais de estar centrada
especificamente no posto de traballo.
No mellor dos casos, se é que os traballadores/as reciben algún tipo de formación,
esta ten un tratamento global e, en moi poucas ocasións profúndase nos riscos
relacionados co seu posto de traballo. A especialización do Servizo permitiría,
ademais de ofrecer formación específica sobre os riscos do sector e de cada posto
de traballo, que esta fose realizada in situ e cun funcionamento óptimo, previa á
contratación do traballador ou traballadora.
A aplicación diaria da prevención nas empresas asociadas, a posta en práctica e
verificación interna das políticas preventivas, o control dos seus resultados e un
compromiso de auditar de maneira constante a avaliación de riscos, ten como
resultado a mellora notable da realidade da empresa.
Outro aspecto importante que debemos ter en conta é a consideración deste
modelo de organización preventiva como un elemento de valor engadido para as
empresas que o conforman, para competidores e posibles clientes que poidan
entender a integración da prevención na empresa como un atractivo verificador de
seriedade empresarial.
Ademais as denominadas boas prácticas preventivas son un elemento importante á
hora de facilitar a certificación e homologación da nosa actividade e o noso
produto, e ó mantemento de políticas claras de integración preventiva son un claro
exemplo de cultura preventiva.
Integración da Prevención no Sector do Cerramento
126
Así pois, en base a estas evidencias, as dificultades de constitución de Servizos de
Prevención Propios en empresas pequenas ou medianas poderían solaparse coa
implantación de Servizos de Prevención Mancomunado.
Temos o convencemento da utilidade, eficacia e rendibilidade da implantación dos
Servizos de Prevención Mancomunados. A achega da suma de moitas pequenas
empresas, a aposta por un servizo propio, con medios técnicos e humanos, con
especialización, compromiso, calidade asistencial e eficacia preventiva, debe ser un
obxectivo común no que AECALPO cre e traballa.
.
BIBLIOGRAFÍA
REAL DECRETO 1627/1997, de 24 de outubro, polo que se establecen as
disposicións mínimas de seguridade e saúde en obras de construción. BOE nº 256
25-10-1997.
Guía Técnica para a avaliación e prevención de riscos laborais en obras de
construción. INSHT, Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo. 2012.
Guía Práctica de implantación dos Servizos de Prevención Mancomunados. CIG
Gabinete Técnico de Saúde Laboral. 2010.
Guía Técnica para a Integración da Prevención de Riscos Laborais no Sistema Xeral
de Xestión da Empresa. INSHT, Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no
Traballo. 2008.
Ficha Técnica de Prevención 39. INSHT, Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene
no Traballo. 2012.
Prevención Integrada. Prevención eficaz. Mutua Universal. 2005.
Estudio Diagnóstico “A situación actual da Prevención de Riscos Laborais no sector
do Cerramento de Galicia. AECALPO. 2012.
Normas básicas no manexo de máquinas e ferramentas manuais no sector do
Cerramento de Galicia. AECALPO. 2013.
Normas básicas durante a montaxe en obra de elementos de Cerramento.
AECALPO. 2014.
Top Related