CONSELLERIA DE SANIDAD
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
HISTORIA DE LA SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGIA, 1978-2014
HISTÒRIA DE LA SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA, 1978-2014
Organiza / Organitza: SEE. Sociedad Española de Epidemiología
Comisario / Comissari: Josep Bernabeu-Mestre
Equipo de trabajo / Equip de treball:María Eugenia Galiana-Sánchez
Nayara Tamayo Fonseca
Asesor / Assessor:Ferran Martínez Navarro
Diseño / Disseny:Stefano Beltrán Bonella
Corrección lingüística / Correcció lingüística:Josep Màrius Gomis Alepuz
Unitat Tècnica de Llengües del Servei de Llengües i Cultura de la Universitat d’Alacant
Agradecimientos/ Agraïments:
Por su cofinanciación:
• GrupoBalmisdeInvestigaciónenSaludComunitariaeHistoria
delaCienciadelaUniversidaddeAlicante
• GrupoGADEA(GrupoAlicantedeEstudiosAvanzadosdeHistoria
delaMedicina).UniversidadesdeAlicanteyMiguelHernández.
ProgramaPrometeodelaGeneralitatValencianaparaGruposde
Excelencia(ReferenciaPrometeo/2009/122)
• Proyectodeinvestigación:SaludInternacionalytransferencia
delconocimientocientífico.Europa,1900-1975(HAR2011-23233).
MinisteriodeEconomíayCompetitividad.GobiernodeEspaña.
Porsucolaboración:
• AJuanAtenzaFernández(InstitutodeCienciasdelaSaludde
Castilla-LaMancha)yMaríaLourdesMariño(MuseoNacionalde
Sanidad)porsuayudaenlalocalizacióndelasimágenesdelpanel
delosantecedenteshistóricos.
• AFerranBallesterDíez,TeresaBrugalPuig,VicenteClemente
Gómez,MaríadelCarmenDavóBlanes,IldefonsoHernández
Aguado,herederosdeJoséMiguelSerafínMatadelaTorre,Isabel
HervásFernández,RafaelNájeraMorrondo,CarmenNavarro
Sánchez,AndreuNolascoBonmatí,JoséÁngelOñorbedeTorre,
PatriciaOrtiz(SecretariaTécnicadelaSEE),CristinaPérezAndrés
(RevistaEspañoladeSaludPública),SantiagoPérezHoyos,
PamelaPereyraZamora,MiquelPortaSerra,IsabelRuízPérez,
AdoninaTardónGarcíayOscarZurriagaLlorensporsuayudaenla
localizacióndelasimágenesquefiguranenelrestodepaneles.
CONSELLERIA DE SANIDAD
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
TREINTA Y SEIS AÑOS DE EPIDEMIOLOGÍA Y SALUD PÚBLICA TRENTA-SIS ANYS D’EPIDEMIOLOGIA I SALUT PÚBLICA
Presentación
ElproyectodeasociacionismocientíficoquerepresentalaSEE,hajugadounpapelclaveenlainstitucionalizacióndelasaludpública que se inició en España con latransicióndemocrática.Apartirdeldiscursoexpositivoqueofrecen las informacionesrecogidas en la monografía “Historia dela Sociedad Española de Epidemiología,1978-2014”,1semuestranlosantecedentesde la práctica epidemiológica con laque se encontraron los impulsores dela nueva Sociedad, su inicios y la etapade consolidación, las características y laevolución de los socios y de las juntasdirectivas, las principales actividadesdesarrolladas (reuniones científicas,grupos de trabajo, monografías, etc.),sus mecanismos e instrumentos decomunicación, su rol y su condición deexperta,supresenciamediáticaysupapelenlaprofesionalizacióndelasaludpública.
Presentació
El projecte d’associacionisme científicquerepresenta laSEEhaexercitunpaperclau en la institucionalització de la salutpúblicaquevacomençaraEspanyaamblatransició democràtica. A partir del discursexpositiu que ofereixen les informacionsrecollidesen lamonografia“Historiade laSociedadEspañoladeEpidemiologia,1978-2014”,1 es mostren els antecedents de lapràcticaepidemiològicaamblaqualesvantrobarelsimpulsorsdelanovasocietat,elscomençamentsil’etapadeconsolidació,lescaracterístiques i l’evolució dels socis i delesjuntesdirectives,lesprincipalsactivitatsdesenvolupades (reunions científiques,grupsdetreball,monografies,etc.),elsseusmecanismesiinstrumentsdecomunicació,el seu rol i la seua condició d’experta, laseuapresènciamediàticaielseupaperenlaprofessionalitzaciódelasalutpública.
Presentation
TheSEErepresentsascientificassociativeproject which has played a crucial role ininstitutionalising public health, a processthatbeganinSpainwiththetransitiontodemocracy. Based on the explanation andinformation contained in the monograph“History of the Spanish EpidemiologySociety 1978-2014”1 the background toepidemiological practices are shown, asexperienced by the founders of the newSociety, its beginnings and subsequentestablishment phase, the characteristicsand development of the members andgoverningboards,themainactivitiescarriedout, (scientificmeetings,working groups,monographs etc.), its communicationsmechanisms and instruments, its natureandroleasexpert,itsmediapresenceanditstaskofensuringtheprofessionalizationofpublichealth.
1Bernabeu-MestreJosep(Coordinador)HistoriadelaSociedadEspañoladeEpidemiología,1978-2014.Barcelona:SociedadEspañoladeEpidemiología,2014.
La epidemiología tiene como base el estudio de las causas, modos de propagación y de los medios de lucha contra las enfermedades infecto-contagiosas o transmisibles; el averiguar por qué esta clase de enfermedades persisten en un lugar determinado, fisionomía especial que adoptan en su marcha invasiva, medios que emplean en su propagación y procedimientos a los que debemos recurrir para conseguir su máxima reducción, y, de ser posible, su total eliminación, son funciones que entran de lleno en la labor del epidemiólogo moderno.
(OrtizdeLandázuriAntonio.“Lafunciónepidemiológicamoderna”. Boletín Técnico de la Dirección General de Sanidad,1929:277-296)
La epidemiología debe entenderse, ya que en realidad su metodología lo observa, como ciencia de la salud, y por ello se propone definirla como el estudio de todos aquellos posibles factores que parecen influir o determinar la aparición y distribución en la comunidad de cualquier condición que afecte a la salud, si es de forma positiva, para potenciarlos; si es de forma negativa, para tratar de evitarlos.
(NájeraMorrondoEnrique.“LaSociedadEspañoladeEpidemiología.” RevSan Hig Pub.1981:55:147-149).
CONSELLERIA DE SANIDAD
Amb la Secció d’Epidemiologia de l’Institut d’Higiene AlfonsoXIII (1911) va arrancar la institucionalització de la pràcticaepidemiològicaenl’àmbitdel’administraciósanitàriaiorientadaalcontroldelamalaltiainfecciosa.Finsalsanysvintvapivotarentorndel treball sobreel terreny, laverificaciómicrobiològicaielcontroldelatransmissióambl’aïllamentiladesinfecció.Larenovacióarribariaalesacaballesd’aquelladècadaienladelsanystrenta,mitjançantlaincorporaciódel’estadísticadescriptiva.Amblesreformesadministrativesdelasanitatespanyola–creaciódelsInstitutsprovincialsd’higieneamblesseccionsd’epidemiologiaiestadística,delServeiEpidemiològicCentral,odelDepartamentd’EstadístiquesSanitàries–, el conveni de col·laboració amb laFundació Rockefeller, i les innovacions formatives de l’EscolaNacionaldeSanitat–incorporaciódeMarcelinoPascuaMartínez,AntonioOrtizdeLandázuri,FranciscoRuizMoroteiJoséSánchezVerdugo com a professors d’Epidemiologia i Estadística–, lapràcticaepidemiològica,centradaenlacomunitat,esvaorientaral’anàlisipoblacionalialavigilànciaepidemiològica.Durantelfranquisme, l’aplicació de l’epidemiologia, limitada i rutinària,vaanarperdentrellevànciadinsdelsistemasanitari.
Con la Sección de Epidemiología del Instituto de HigieneAlfonsoXIII(1911),seiniciólainstitucionalizacióndelaprácticaepidemiológica en el ámbito de la administración sanitaria yorientada al control de la enfermedad infecciosa. Hasta losañosveintepivotóeneltrabajosobreelterreno,laverificaciónmicrobiológicayelcontroldelatransmisiónconelaislamientoyladesinfección.Larenovaciónllegóafinalesdeaquelladécadayenlade1930,mediantelaincorporacióndelaestadísticadescriptiva.Conlasreformasadministrativasdelasanidadespañola–creaciónde los Institutos provinciales de higiene con sus secciones deepidemiologíayestadística,delServicioEpidemiológicoCentral,odelDepartamentodeEstadísticasSanitarias-,elconveniodecolaboración con la Fundación Rockefeller, y las innovacionesformativas de la Escuela Nacional de Sanidad –incorporaciónde Marcelino Pascua Martínez, Antonio Ortiz de Landázuri,FranciscoRuizMoroteyJoséSánchezVerdugocomoprofesoresde Epidemiología y Estadística-, la práctica epidemiológica,centradaenlacomunidad,seorientóalanálisispoblacionalyalavigilanciaepidemiológica.Duranteelfranquismolaaplicacióndelaepidemiologíafuelimitadayrutinariaperdiendorelevanciadentrodelsistemasanitario.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LA PRÁCTICA EPIDEMIOLÓGICA EN LA ESPAÑA CONTEMPORANEA
LA PRÀCTICA EPIDEMIOLÒGICA EN L’ESPANYA CONTEMPORÀNIA
ParqueCentraldeSanidad.BrigadadeDesinfección(c.1915)
Hojadeinvestigaciónsanitaria.CentroSecundariodeHigieneRuraldeTalaveradelaReina(c.1935).FacilitadaporelInstitutodeCienciasdelaSaluddeCastilla-LaMancha.
DoctorRollaB.Hill,delegadoenEspañadelaFundaciónRockefelleren1934.
EljefedelosserviciosdeEpidemiologíadelInstitutoAlfonsoXIII,doctorJorgeFranciscoTelloysucolaborador,doctorRuizFalcó.
InauguracióndelaEscuelaNacionaldeSanidaden1924.
EnelcentrodelaimagenapareceAntonioOrtizdeLandázuri,profesordeepidemiologíaenlaEscuelaNacionaldeSanidadyponenteenlaseccióndeMedicinaSocialyPreventivaelPrimerCongresoNacionaldeSanidad(1934)
EnelcentrodelaimagenapareceJoséSánchezVerdugo,delaSeccióndeEstadísticadelaDirecciónGeneraldeSanidad,profesorenlaEscuelaNacionaldeSanidadyponenteenlaseccióndeEstadísticayEpidemiologíaSanitariasenelPrimerCongresoNacionaldeSanidad(1934)
MarcelinoPascuaMartínezdurantesuexilioenRochersdeNaye(Suiza)enjuliode1948,antesdeocuparlaJefaturadelaSeccióndeEstadísticasSanitariasdelaOMS.
Cursodelaepidemiademeningitiscerebro-espinaldeCanetloRoig(Castellón)de1917(figura1)yenelplano(figura2)númerodeenfermossegúnsuordendepresentación.TrabajopublicadoenelBoletíndelInstitutodeHigieneAlfonsoXIII(1917-1918,páginas244-248y7-38).
InstitutoNacionaldeHigieneAlfonsoXIII.
Memoriade1929delServicioEpidemiológicoCentralquedirigíaLaureanoAlabadalejoGarcía.
CONSELLERIA DE SANIDAD
Els promotors de la SEE, a més d’atendre reivindicacionsprofessionals,preteniensuperar lesdeficiènciesquemostravala pràctica epidemiològica. Compromesos políticament amb lareforma sanitària que demanava el país, els socis fundadorsestavendeciditsaimpulsarunnoutipusd’exerciciprofessionaldel’epidemiologia,d’acordambunmodeldeplanificaciósanitàriabasatenlaprimaciadelapromociódelasalutilaprevenciódelamalaltia.Elsprimerspassosnoserienfàcils.Elnovembredel1981,lafaltaderespostadelaJuntaDirectivaalrepteepidemiològicde la síndrome tòxicadesencadenavauna crisid’organització id’identitatenelside laSEE.Caldriaesperarfinsal1983perainiciarunaetapadeconsolidació.
Lospromotoresde laSEE,ademásdeatenderreivindicacionesprofesionales,pretendíansuperarlasdeficienciasquemostrabala práctica epidemiológica. Comprometidos políticamentecon la reforma sanitaria que demandaba el país, los sociosfundadores estaban decididos a impulsar un nuevo tipo deejercicioprofesionaldelaepidemiología,acordeconunmodelodeplanificaciónsanitariabasadoenlaprimacíadelapromocióndelasaludylaprevencióndelaenfermedad.Losprimerospasosno fueron fáciles. Ennoviembrede 1981, la falta de respuestadelaJuntaDirectivaalretoepidemiológicodelsíndrometóxico,desencadenóunacrisisdeorganizaciónydeidentidadenelsenodelaSEE.Huboqueesperarhasta1983,parainiciarunaetapadeconsolidación.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LOS INICIOS DE LA SEEELS COMENÇAMENTS DE LA SEE
AniaLafuente,BasilioJavierArchancoFernández,MiguelAzónSoto,EmilianoBailloFalo,MaríaPilarCabezónRodríguezdeTorres,ArgimiraCarrascoAsenjo,MiguelCastellanoTorralbo,ManuelCataláVillanueva,FranciscoJavierClosMatheu,JoanComendadorGranero,RicardoEchevarríaRodríguez,ManuelVicenteEnrechSalazar,JoaquinFernándezÁlvarez,MacarioGarcíaAlonso,MaríaJoséGarcíaHerruzo,JuanGarcíadeJalónSanz,JesúsGarridoMorales,PatricioJoséAntonioGilLópez,EnriqueGiliMiner,MiguelGonzálezPérez,LuísCarlosLamotedeGrignónQuerol,Esteban
LlácerGildeRamales,AliciaMartínFernández,NicolásFernandoMatadelaTorre,JoséMiguelSerafínMoralesPascual,JoséLuísMerinaOrtega,ManuelNájeraMorrondo,EnriqueNavarroCremades,FelipeNavarroSánchez,CarmenOñorbedeTorre,JoséÁngelOñorbedeTorre,ManuelOrtegaSoto,CelestinoPachóndelAmo,IsabelPerisBonet,RafaelJoséRamosGarcía,ElviraRieraAlcover,MiguelSánchezGonzález,SánchezGonzález,MaríaTeresaSansMenéndez,SusanaSeguraBenedicto,AndreuTasendeDíaz,JoséAntonioZapateroVillalonga,Emilio
SOCIOS FUNDADORES DE LA SEE
PrimerapáginadelactadeconstitucióndelaSEE,quetuvolugarenBarcelonael27dejuniode1978.
PrimerosEstatutosdelaSEEconlafirmadelosmiembrosdelaprimerajunta(provisional).
ConvocatoriayprogramadeactividadesdelaPrimeraAsambleaGeneraldeSociosdelaSEE(Constituyente),celebradaenBarcelonaenlosdías15y16dediciembrede1979.AlactofueinvitadoelepidemiólogoescocésArchibaldLemanCochrane.
CONSELLERIA DE SANIDAD
Apartirdel 1983,unavegadasuperada lacrisidel 1981, laSEEcomençava,sotalapresidènciadeJoanClosMatheu,unaetapade normalització i de creixement que repercutiria tant en elnombrede socis, comen les activitats. Es vanorganitzar tresreunions anuals i diversos seminaris i jornades científiques,entrelesqualsdestaquenlesItalo-Espanyolesd’Epidemiologiaque van tenir lloc a Salamanca el 1985. En aquesta etapa calsubratllarelpaperprotagonistadelaSEEenlaconvocatòriadelPrimer Congrés deSalutPública iAdministracióSanitària i enlacreacióposteriorde laSocietatEspanyoladeSalutPública iAdministracióSanitària(SESPAS).
A partir de 1983, una vez superada la crisis de 1981, la SEEiniciababajo lapresidenciade JoanClosMatheu,unaetapadenormalizaciónydecrecimientoqueafectó tantoalnúmerodesocios, como a las actividades. Se organizaron tres reunionesanuales y diversos seminarios y jornadas científicas, entre lasquedestacanlasItalo-EspañolasdeEpidemiologíaquetuvieronlugar en Salamanca en 1985. En esta etapa hay que subrayarel papel protagonista de la SEE en la convocatoria del PrimerCongreso de Salud Pública y Administración Sanitaria y en laposterior creación de la Sociedad Española de Salud Pública yAdministraciónSanitaria(SESPAS).
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LA ETAPA DE CONSOLIDACIÓNL’ETAPA DE CONSOLIDACIÓ
CONSELLERIA DE SANIDAD
Al llarg dels trenta-sis anys d’existència de la SEE, hi hantingut relacióun total de 1.849 socis.Amésde laqualificacióprofessional iacadèmicadelsassociats,destaca laprogressivafeminització que ha experimentat el col·lectiu i la creixentincorporaciódesocisnometges.Lamajoriatreballaenl’àmbitde l’administració pública, dins la promoció de la salut com aprincipalcampd’activitatprofessional
AlolargodelostreintayseisañosdeexistenciadelaSEE,hantenidorelaciónconlamismauntotalde1.849socios.Ademásdelacualificaciónprofesionalyacadémicadelosasociados,destacala progresiva feminización que ha experimentado el colectivoy la creciente incorporación de socios nomédicos. Lamayoríatrabaja en el ámbito de la administración pública, teniendocomoprincipalcampodeactividadprofesionallapromocióndelasalud.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
EL PERFIL Y LA EVOLUCIÓN DE LOS SOCIOSEL PERFIL I L’EVOLUCIÓ DELS SOCIS
Diferencial por sexo de los socios de la SEE según año de ingreso
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelDirectoriodesociosdelaSEE.
-20
-10
0
10
20
30
40
50
Ingr
eso
de M
-H
Evolución del número total de socios de la SEE, 1979-2013
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelasActasdelasAsambleas,actasdelasreunionesdejuntadirectiva,informespublicadosenSEE-Nota,directoriodesocioseInformesdeGestión.
Distribución de socios que han realizado alguna formación de postgrado
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelDirectoriodesociosdelaSEE.
44,6 %
28,9 %
26,6 %
Máster Especialidad Doctorado
Distribución anual de socios de la SEE por titulación básica
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90No Médicos
Médicos
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelDirectoriodesociosdelaSEE.
Evolución anual del porcentaje de socios por tipo de trabajo
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelDirectoriodesociosdelaSEE.
Distribución porcentual de los socios por CCAA de residencia
0 5 10 15 20 25 30
CEUTA Y MELILLALA RIOJA
EXTREMADURACANTABRIA
CANARIASASTURIASBALEARS
CASTILLA LA MANCHAMURCIA
NAVARRACASTILLA Y LEON
PAIS VASCOARAGONGALICIA
ANDALUCIAC VALENCIANA
MADRIDCATALUÑA
Fuente:ElaboraciónpropiacondatosextraídosdelDirectoriodesociosdelaSEE.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%Otro
Laboratorio
Clínica
Docencia
Investigación
Planificaciónsanitaria
Promoción yPrevención de lasaludSistemas deInformación
Vigilanciaepidemiológica
42
183249
300
387434
484
666
737 760794 796 809 816 824 824 828 850 864 891 915 932
9911020
1051 1048
0
200
400
600
800
1000
1200
CONSELLERIA DE SANIDAD
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
JUNTAS DIRECTIVAS 1978-2014JUNTES DIRECTIVES 1978-2014
Hancol·laboraten lestasquesdirectivesde laSEEuntotaldesetanta socis, amb una participació femenina minoritària. El2012,lasocietatvaincorporaralsprincipisdegovern:«Arribaraunequilibriapropiatentresocisisòciesperal’exercicidefuncionsdegestióidirecciódelasocietat».Dinsdelcol·lectiudedirectiussónmajoriaelsquetenenrelacióambl’eixCatalunya-ComunitatValenciana.Lesraonsd’aquestpredominicalbuscar-lestantenelvolumdelssocisqueresideixenenaquestesregions,comenel protagonisme que va tenir el context sanitari català en elsprimersmomentsdelaSEE,oeneldesenvolupamentcientíficiacadèmicquehanassolitalesduescomunitatsl’epidemiologiailasalutpública.
Han colaborado en las tareas directivas de la SEE un total desetenta socios, siendo minoritarias las mujeres. En 2012, laSociedadincorporóensusprincipiosdegobierno:“conseguirunapropiado equilibrio entre socios y socias para el desempeñodefuncionesdegestiónydirectivasdelasociedad”.Dentrodelcolectivodedirectivossonmayoría losquetienenrelaciónconel eje Cataluña-Comunidad Valenciana. Las razones de dichopredominiohayquebuscarlas,tantoenelvolumendelossociosque residen en estas regiones, como en el protagonismo quetuvoelcontextosanitariocatalánenlosiniciosdelaSEEoeneldesarrollo científicoyacadémicoquehanalcanzadoenambascomunidadeslaepidemiologíaylasaludpública.
VICEPRESIDENCIAS SECRETARÍA TESORERÍA
LuísCarlosGonzálezPérez(1979)
JoanClosMatheu(1979)
EmilianoAzónSoto(1979)
RicardoSaiegh-Abiad(1979-1982)
FerranMartínezNavarro(1979-1982)
JoséMiguelMatadelaTorre(1979-1982)
FranciscoJavierCataláVillanueva(1982-1986)
EduardoSpagnolodelaTorre(1982-1986)
JoséAngelOñorbedeTorre(1982-1988)
MiguelCarrascoAsenjo(1986-1992)
JosepMaríaAntóBoqué(1986-1990)
FernandoRodríguezArtalejo(1988-1992)
EmilioSánchezCantalejo(1992-1996)
JordiAlonsoCaballero(1990-1994)
MaríaJoséTormoDíaz(1992-1996)
MaríaVictoriaZunzuneguiPastor(1996-1999)
JesúsVioqueLópez(1994-1998)
HermeVanaclochaLuna(1996-2000)
LuísCarlosGonzálezPérez(1999-2004)
JaumeMarrugatdelaIglesia(1998-2002)
TeresaBrugalPuig(2000-2004)
RosaRamírezFernández(2004-2008)
SantiagoPérezHoyos(2002-2006)
AnnaSchiaffinoRubinat(2004-2008)
IsabelRuizPérez(2008-2012)
VicentaEscribàAgüir(2006-2010)
AlbertEspeltHernández(2008-2012)
EsteveFernándezMuñoz(2012-2014)
FranciscoGonzálezMorán(2010-2014)
Fuente:ElaboraciónpropiaapartirdelainformacióncontenidaenlasactasdelasreunionesdelasjuntadirectivasydelasasambleasdelaSEE.
(1978-1979)JoanClosMatheuPatricioGarridoMoralesMiguelGiliMinerEstebanLamotedeGrignonQuerol
(-1979)MacarioFernándezÁlvarezAliciaLlácerGildeRamalesElviraRamosGarcía
(1979-1982)EmilianoAzónSotoXavierBoschJoséCarmenNavarroSánchez
(1982-1986)CarmenMoyaGarcíaRafaelNájeraMorrondoJoséLuisUserosFernández
(1986-1988)JuanManelCabasésMitaAngeldelMoralAldazCarmenMoyaGarcía
(1988-1990)FernandoGarcíaBenavidesIsabelIzarzugazaLizarragaSalvadorMateoOntañón
(1990-1992)IsabelIzarzugazaLizarragaJoséMaríaMartínMorenoSalvadorMateoOntañón
(1992-1994)CarlosAibarRemónAntoniPlasenciaiTaradachJoséMaríaMartinMoreno
(1994-1996)CarlosAibarRemónJoséRamónBanegasBanegasAntoniPlasenciaiTaradach
(1996-1998)JoséRamónBanegasBanegasCarmeBorrellThióEnriqueVázquez
(1998-2000)CarmeBorrellThióMarisaRebagliatoRusoEnriqueVázquez
(2000-2002)FerránBallesterDíezXurxoHervadaVidalMarisaRebagliatoRuso (2002-2004)FerránBallesterDíezXurxoHervadaVidalMarinaPollanSantamaría
(2004-2006)JuandeMataDonatoCamposSocorroFernándezArribasMarinaPollanSantamaría
(2006-2008)JuandeMataDonatoCamposSocorroFernándezArribasAntoniaGalmésTruyols
(2008-2010)DolorsCollJordáAntoniaGalmésTruyolsAlbertoRuañoRaviña
(2010-2012)DolorsCollJordáBeatrizPérezGómezAlbertoRuañoRaviña
(2012-2014)BeatrizPérezGómez
(2012-2016)JoséMaríaMayoralCortésAnaM.NovoaPardo CarmenVivesCases
FernandoGarcíaBenavides
(2009-2014)
TeresaBrugalPuig
(2006-2009)
IldefonsoHernández
(2002-2006)
FerranMartínezNavarro
(1998-2002)
MiquelPortaSerra
(1994-1998)
FranciscoBolumarMontrull
(1990-1994)
FcoJavierCataláVillanueva
(1986-1990)
JoanClosMatheu
(1982-1986)
EnriqueNájeraMorrondo
(1979-1982)
AndreuSeguraBenedicto
(1978-1979)
PRESIDENCIAS SEE / PRESIDÈNCIES SEE
VOCALES
CONSELLERIA DE SANIDAD
LacontinuïtatquehatingutelButlletí Informatiu de la SEEambels seus diferents formats, ha permès crear un espai dinàmicper a la informació, l’opinió i el debat, que s’ha vist reforçatamb la incorporació de les noves tecnologies. Totes aquestesiniciativesnosolamenthanfetpossibledisposard’instrumentsde comunicació interna, sinó que han esdevingut vehicles decomunicaciócientífica, ihanpermèstraslladaralconjuntde lasocietatlaposiciódelaSEEcomainterlocutorexpert.
La continuidad que ha conseguido el Boletín Informativo de la SEE con sus diferentes formatos, ha permitido crear unespacio dinámico para la información, la opinión y el debate,que se ha visto reforzado con la incorporación de las nuevastecnologías. Todas estas iniciativas no sólo han hecho posibledisponerdeinstrumentosdecomunicacióninterna,sinoquesehan convertido en vehículos de comunicación científica, y hanpermitidotrasladaralconjuntodelasociedadlaposicióndelaSEEcomointerlocutorexperto.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
EL BOLETÍN DE LA SEEEL BUTLLETÍ DE LA SEE
Descripción Editores Secciones
Boletín informativo de la SEE (Primera etapa)
Cronología:Noviembrede1980 hastaMarzode1981
SecretariodelaJuntaDirectivadelaSEE:FerranMartínezNavarro
Editorial Noticias ActividadesdelaSEE ActividadesepidemiologicascelebradasenEspaña NotasdelaSEE Noticiasdeinterésepidemiológico
4númerospublicados.Periodicidadmensual
Númeromediodepáginas:10
Boletín de la SEE (Segunda etapa)
Cronología:Julio-Septiembrede1984hastaAbril-Septiembrede1986
Secretario:JoséOñorbedeTorre Comitéderedacción:MiguelCarrascoAsenjo,JoséMiguelMatadeLaTorreyOdorinaTelloAnchuela
Editorial Colaboracionesycomentarios Criticadelibros Reuniones,cursosyseminarios Hemeroteca Síntesislegislativa
Numeracióncorrelativa (72páginasentotal)
Númerospublicadosolocalizados:12(dosdeellosextraordinarios).Periodicidadtrimestral
Cartas Informativas
Cronología:Marzo,septiembreyoctubrede1989;septiembrede1990;abrilde1991;eneroyoctubrede1993
SecretariosdelaJuntaDirectiva: JosepMaríaAntóBoquéyJordiAlonsoCaballero
NoticiasyactividadesdelaSEE7númerospublicados,sinperiodicidadestablecida
Númeromediodepáginas:2
SEENota - Boletín de la Sociedad Española de Epidemiología
Cronología: Enero-abrilde1994hastaSeptiembre-Diciembrede2009
Enero-Abril1995: AntoniPlasènciaTaradachyMartaFerrerPuig
SEEDestaca SEEInforma SEEHace SEEComenta SEEComunica SEEAnuncia SEEEscribe SEESocios SEEEntrevista SEEEuropa
Mayo-Diciembrede1995: AntoniPlasènciaTaradachyMónicaMateu
48númerospublicados Periodicidadtrimestral
Enero-diciembrede1996: AntoniPlasènciaTaradachiCarmeBorrellThió
Númeromediodepáginas:15Enero1997-Diciembrede2000: CarmeBorrellThió
Enero2001-Diciembre2002: MarisaRebagliatoRusoyFerranBallesterDíez
Enero2003-Diciembre2004: FerranBalllesteryMarinaPollánSantamaría
Enero2005-Diciembre2006: MarinaPollánSantamaríaySocorroFernándezArribas
Enero2007-Agosto2008: SocorroFernándezArribasyAntoniaGalmésTruyols
Septiembre2008-Diciembre2009: AntoniaGalmésTruyolsyAlbertoRuañoRaviña
SEEnota-e
Cronología: 2010-Febrero2014
2010(Vol.1hastaelnúmero10): DolorsCollJordà,AlbertEspeltHernández,AntòniaGalmésTruyolsyAlbertoRuanoRaviña
Editorial SEEopina SEEhaceSEEsocio/a SEEinforma SEEcomunica SEEgruposdetrabajo Artículodelmes Bolsadetrabajo Noticias Agenda ReuniónAnualSEE InMemoriam NormasdepublicaciónenSEENota
Númerospublicados: volúmenes(con12númerosporaño)
2010(Vol1,número11)hasta2012(Vol3número9): DolorsCollJordà,AlbertEspeltHernández,BeatrizPérezGómezyAlbertoRuanoRaviña
2012(Vol3números10,11y12):DolorsCollJordà,AlbertEspeltHernández,BeatrizPérezGómez,AlbertoRuanoRaviña,JoséMaríaMayoralCortés,AnaMaríaNovoaPardoyCarmenVivesCases
2013(Vol4número1)hasta2014(Vol5número4): BeatrizPérezGómezJoséMaríaMayoralCortés,AnaMaríaNovoaPardoyCarmenVivesCases
PrimernúmerodelBoletínInformativodelaSEE(Primeraetapa),correspondienteanoviembrede1980.
Enelnúmero4delBoletíninformativodelaSEE(elcorrespondienteamarzode1981),sepublicóelprimerinformequepreparólaSEEsobrelasituacióndelaepidemiologíaenEspaña.
En1984sereanudabalapublicacióndelBoletíndelaSEE,trasunparéntesisdetresaños.
En1986dejodepublicarseelBoletíndelaSEE.Entre1989y1993,paramantenerinformadosalossociosseutilizóelformatodecartasinformativas.
Portadadelprimernúmero(enero-abrilde1994)delSEE-Nota,nuevoformatodelBoletíndelaSEEhasta2009.
SEEnota-eSUMARIO
EDITORIAL
2010 (Vol. 1) número 1
Nuevo año, y nueva década,
No discutiremos si la segunda década de este siglo ha empezado ya o tenemos que esperar al próximo enero, pues el calendario, una manera de medir el tiempo, depende, como éste, del sistema de referencia, según nos enseña la teoría de la relatividad. Lo que os propon-go es que miremos al futuro, sin perder de vista el pasado. Así, bajo estas premisas, empezamos una nueva época del SEEnota en soporte digital -esperamos ahorrar papel- que quiere cumplir mensualmente con una cita con todos vosotros. Para ello es fundamental vuestra participación, escribiendo, pasando noticias o dando ideas que se difunde electrónicamente entre los casi 1000 colegas que mensualmente lo recibirán. ¡Ánimo y suerte!
FERNANDO G. BENAVIDESPresidenteSociedad Española de Epidemiología
JUNTAPresidente
Vicepresidenta
Secretaria
Tresorero
Vocales
Fernando G. Benavides
Isabel Ruiz Pérez
Vicenta Escribà Agüir
Albert Espelt Hernàndez
Antònia Galmés Truyols
Dolors Coll Jordà
Alberto Ruano Raviña
Albert Espelt HernàndezDolors Coll Jordà
Antònia Galmés TruyolsAlberto Ruano Raviña
EDITORES
SEEnota-ees una publicación de la
EDITORIAL SEEopina SEEhace
Agenda
NoticiasBolsa de TrabajoSEEgrupos de Trabajo
SEEComunica
SEEInforma
1.2.3.
4.
5.
6.7.8.
SEEsocio9.10.
Portadadelprimernúmero(enerode2010)delaSEE-nota-e,formatoelectrónicodelBoletíndelaSEE.
PáginaswebdelaSEE.Laprimerawebsepusoenmarchaenfebrerode1997bajoeldominiodelDepartamentodeSaludPúblicadelaUniversidaddeAlicante. (http://www.dsp.ua.es/see)
CONSELLERIA DE SANIDAD
LesreunionscientífiquesdelaSEEs’hanconvertitenunreferentper a presentar i debatre els resultats de les investigacionssobre epidemiologia i salut pública. El seu caràcter itinerantha permès estimular la investigació epidemiològica als llocsons’hanorganitzat, idespertar l’interèsd’altresprofessionalsi dels mitjans de comunicació per l’epidemiologia. Els temesmonogràficsdelesprimeresreunionshansigutsubstituïtsperaltres de més genèrics, d’acord amb la condició de disciplinaeclècticaquecaracteritzal’epidemiologiaiambunaconsideraciómésholísticadelsreptessociosanitarisabordats.
Las reuniones científicas de la SEE se han convertido enun referente para presentar y debatir los resultados de lasinvestigacionessobreepidemiologíaysaludpública.Sucarácteritinerantehapermitidoestimularlainvestigaciónepidemiológicaen los lugaresdondesehanorganizado,ydespertarel interésde otros profesionales y de losmedios de comunicación haciala epidemiología. Los temas monográficos de las primerasreunioneshansidosustituidosporotrosmásgenéricos,acordesconlacondicióndedisciplinaeclécticaquereúnelaepidemiologíayconunaconsideraciónmásholísticadelosretossocio-sanitariosabordados.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LAS REUNIONES CIENTÍFICAS ILES REUNIONS CIENTÍFIQUES I
REUNIÓN LUGAR-FECHA TÍTULO-LEMA
AsambleaConstituyentedelaSEE Barcelona/15y16dic1979 Laepidemiologíaylareformasanitaria
IReuniónCientíficadelaSEE Valencia/19dic1980 Lavigilanciaepidemiológicaylosfactoresderiesgoenlasenfermedadesnotransmisibles
IIReuniónCientíficadelaSEE Valladolid/26y27nov1981 Estudiosdemorbilidadymortalidad
IIIReuniónCientíficadelaSEE Murcia/17y18nov1983 Epidemiologíadelahepatitisydiabetes
IVReuniónCientíficadelaSEE Granada/22y23nov1984 Aplicacionessanitariasdelasestadísticasvitales
VReuniónCientíficadelaSEE Madrid/22-24may1986 LaepidemiologíaenelSistemaNacionaldeSalud:situaciónactualyperspectivas
VIReuniónCientíficadelaSEE Valencia/12y13jun1987 EpidemiologíadelSida
VIIReuniónCientíficadelaSEE SanSebastián/16-18jun1988 AportacionesdelaEpidemiologíaalaEstrategiadeSaludparaTodos
VIIIReuniónCientíficaSEE SantiagodeCompostela25-27may1989
ElPapeldelaEpidemiologíaenlasCienciasdelaSalud:relacionesconotrasdisciplinascientíficas
IXReuniónCientíficadelaSEERegional European Meeting of the International Epidemiological Association
Granada/14-16feb1990 EpidemiologicalEvaluationoftheStrategy"HealthforAll"
XReuniónCientíficadelaSEE Madrid/12y13dic1991 Epidemiología,ComunidadyDesigualdad
XIReuniónCientíficadelaSEEPrimer congreso Iberoamericano de Epidemiología
Granada/19-21oct1992 Perspectivasepidemiológicasyrealidadessociales
XIIReuniónCientíficadelaSEE Alicante/29sep-1oct1994 EpidemiologíasinApellidos
XIIIReuniónCientíficadelaSEEVI Congreso SESPAS Barcelona/25-27oct1995 Salud,EquidadySatisfacción:¿ProductosdelaAtenciónSanitaria?
XIVReuniónCientíficadelaSEE Zaragoza/23-25oct1996 LaEpidemiología:trabajandoen,trabajandocon,trabajandopara
XVReuniónCientíficadelaSEE Oviedo/24-27sep1997 LaEpidemiología:mejorandolasalud
XVIReuniónCientíficadelaSEE Sevilla/21-23oct1998 DelaInvestigaciónalaAcción
XVIIReuniónCientíficadelaSEE SantiagodeCompostela27-29oct1999 LaEpidemiologíaenlapuertadelfuturo
XVIIIReuniónCientíficadelaSEE Madrid/25-27oct2000 ElcompromisodelaEpidemiología:compromisoconlaSociedad,CompromisoconelSistemaNacionaldeSalud
XIXReuniónCientíficadelaSEE Murcia/17-19oct2001 Ética,medioambienteycomunicación:puntodeencuentrodelaEpidemiologíaenelsigloXXI
XXReuniónCientíficadelaSEE Barcelona/12-14sep2002 GéneroySalud:lavisiónepidemiológica
XXIReuniónCientíficadelaSEE Toledo/1-4oct2003 Epidemiología:desarrolloyequidad
XXIIReuniónCientíficadelaSEE Cáceres/27-29oct2004 Epidemiología:unaherramientaparalagestiónsanitaria
XXIIIReuniónCientíficadelaSEEXI Congreso SESPAS
LasPalmasdeGranCanaria1-5nov2005 Epidemiologíaenacción:delainvestigaciónalaspolíticassociales
XXIVReuniónCientíficadelaSEE Logroño/3-6oct2006 Epidemiología,cienciaysociedad
XXVReuniónCientíficadelaSEE Córdoba/16-19oct2007 Delainfecciónalagenética
XXVIReuniónCientíficadelaSEE Girona/14-17oct2008 ¿Quiénesquiénfrentealasemergenciasenlasaludpública?
XXVIIReuniónCientíficadelaSEE Zaragoza/28-30oct2009 Delanálisisalcambio,delainformaciónalconocimiento,delavisiónindividualalavisiónsocial
XXVIIIReuniónCientíficadelaSEE Valencia/27-29oct2010 Epidemiología:elretodelainformación,laoportunidaddelainvestigación
XXIXReuniónCientíficadelaSEEXIV Congreso SESPAS Madrid/6-8oct2011 SaludyEquidadentodaslaspolíticas
XXXReuniónCientíficadelaSEE Santander/16-19oct2012 Epidemiologíaentiemposdecrisis:haciendosostenibleelsistemadesalud
XXXIReuniónCientíficadelaSEE Congreso Ibero-Americano de Epidemiología y Salud Pública
Granada/4-6sep2013 Lacienciaylaprácticadelaspolíticasdesalud:Lainteligenciadelasaludpública
XXXIIReuniónCientíficadelaSEE Alicante/3-5sep2014 Primum non nocere(Primeronohacerdaño)
DISTRIBUCIÓN GEOGRÁFICA DE LAS REUNIONES CIENTÍFICAS DE LA SEE 1979 - 2014
4
3
2
1
Número de reuniones científicas
Girona*
Sevilla*
Barcelona*
Zaragoza*
Logroño*
San Sebastián
*
Santander
*Oviedo*
Santiagode Compostela
*
Valencia*
*
*Madrid
Granada
Alicante*
Murcia
*
Valladolid
*
Cáceres* Toledo*
Córdoba
*
Las Palmasde Gran Canaria
*
CONSELLERIA DE SANIDAD
La vigilància epidemiològica apareix com la temàtica méstractada per les comunicacions presentades en les reunionscientífiques de la SEE, encara que els últims anys s’hanincrementatlesrelacionadesambsalutambiental,desigualtats,polítiquesdesalut,salutreproductiva,nutrició,vacunes,qualitatdevidaiaccidents.Comafiliació institucionaldelssignantsdeles comunicacions predominen els serveis d’epidemiologia isalut pública que depenende l’administració. Tres comunitatsautònomes acumulen més del 60 % dels treballs presentats(Madrid,Catalunya iComunitatValenciana). Igualquepassavaambelscàrrecsdirectiusde laSEE, lesdesigualtatsdegènerehan estat presents en l’apartat de conferenciants, ponents omoderadorsdesessions.
La vigilancia epidemiológica aparece como la temáticamás abordada por las comunicaciones presentadas en lasreuniones científicas de la SEE, aunque en los últimos añosse han incrementado las relacionadas con salud ambiental,desigualdades,políticasdesalud,saludreproductiva,nutrición,vacunas,calidaddevidayaccidentes.Comofiliacióninstitucionalde los firmantes de las comunicaciones predominan losserviciosdeepidemiologíay saludpúblicaquedependende laadministración.Trescomunidadesautónomasacumulanmásdel60%delostrabajospresentados(Madrid,CataluñayComunidadValenciana). Al igual que ocurre con los cargos directivos dela SEE, las desigualdades de género han estado presentes enel apartado de conferenciantes, ponentes o moderadoras desesiones.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LAS REUNIONES CIENTÍFICAS IILES REUNIONS CIENTÍFIQUES II
Número de comunicaciones presentadas, 1980-2013 Porcentaje de mujeres que han participado como conferenciantes, ponentes o moderadoras, 1980-2013
0
10
20
30
40
50
60
1980
1981
1983
1984
1986
1987
1990
1991
1994
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
PORC
ENTA
JE
Fuente:ProgramasdelaReunionesCientíficasdelaSEE.Losporcentajessehancalculadosobreeltotaldeconferenciantes,ponentesymoderadoresdelosqueseteníacertezadesunombredepila.LaReunióndelaSEEde2002estuvodedicadaa“GéneroySalud:laversióndelaepidemiología”.Losaños1982,1985,1995,1996,2003y
2004nohayinformación.
Distribución de comunicaciones por área temática, 1980-2013
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%Desigualdades
Mortalidad
Ambiental
EnfermedadesInfecciosas
Metodología
Brotes
SistemasSanitarios
Cáncer
VigilanciaEpidemiológica
Evolución de las principales áreas temáticas, 1981-2013
Fuente:Elaboraciónpropiaapartirdelosresúmenes,programasyevaluacionesdeloscomitéscientíficos queintervinieronenlasreunionesdelaSEE
Total de comunicaciones presentadas por tipo de institución, 1981-2010
Fuente:Elaboraciónpropiaapartirdelosresúmenes,programasyevaluacionesdeloscomitéscientíficos queintervinieronenlasreunionesdelaSEE.
Comunicaciones presentadas por CCAA, 1981-2013
Fuente:Elaboraciónpropiaapartirdelosresúmenes,programasyevaluacionesdeloscomitéscientíficosqueintervinieronenlasreunionesdelaSEE.
Fuente:Elaboraciónpropiaapartirdelosresúmenes,programasyevaluacionesdeloscomitéscientíficosqueintervinieronenlasreunionesdelaSEE.
Fuente:Elaboraciónpropiaapartirdelosresúmenes,programasyevaluacionesdeloscomitéscientíficosqueintervinieronenlasreunionesdelaSEE
3279 83
43 28 40 1480
223
112
221276
182253
281326 292 264
309 318
466 479453 452
475466 472
679
869
530
1037
0
200
400
600
800
1000
1200
0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0
Vigilancia epidemiológicaCáncer
Sistemas sanitariosBrotes
MetodologíaEnfermedades infecciosas
Salud ambientalMortalidad
DesigualdadesVIH-sida
Enfermedades cardiovascularesSalud Laboral
Estilos de vidaTuberculosis
PolíticasToxicomanias
Salud reproductivaNutriciónVacunas
Enfermedades crónicasSalud infantil y juvenil
CribadoGénero
Encuestas e indicadoresCalidad de vida
Salud de ancianosAccidentes
Enfermedades rarasInmigración
Salud mentalÉtica
Salud internacionalFarmacoepidemiologíaEpidemiología genética
%
51,26
17,41
11,67
9,425,04 5,21
Servicios deEpidemiología/SP de laAdmónUniversidad
Hospitales y centros desalud
Agencias/Institutos deSP
Escuelas de SP
Otras/no consta
22,8 22,7
15,013,5
4,1 4,0 3,1 2,3 2,2 2,0 1,9 1,5 1,1 1,0 0,8 0,6 0,4 0,11,2
0
5
10
15
20
25
CONSELLERIA DE SANIDAD
La creació de grups de treball –considerats exponents icatalitzadors de l’activitat de la SEE entre congressos– i lapublicaciódemonografieshanpermèsaprofundireneldiscursexpertdelasocietatiabordar,desdel’evidènciacientífica,algunesdelesqüestionessociosanitàriesquehancreatméspolèmicaohanrepresentatunrepteperalasocietatespanyola.Tambécalesmentar les Trobades Marcelino Pascua Martínez (1897-1977)queesvanduratermedel1991al1997.AmésdereivindicarlafiguradeldoctorPascuaielprojectedemodernitzaciósanitàriaquevaculminaramblaSegonaRepública,espreteniafomentar,ambunplantejamentdiacrònic,eldebatinterdisciplinaridesdelaperspectivadelasalutpública.
La creación de grupos de trabajo -considerados exponentesy catalizadoresde laactividadde laSEEentre congresos-y lapublicación de monografías, han permitido profundizar en eldiscurso experto de la sociedad y abordar, desde la evidenciacientífica, algunas de las cuestiones socio-sanitarias que hanlevantadomayor polémica o han representadoun reto para lasociedadespañola.Tambiénhayquemencionarlos“EncuentrosMarcelinoPascuaMartínez (1897-1977)”quese llevarona caboentre 1991 y 1997. Además de reivindicar la figura del doctorPascua y el proyecto de modernización sanitaria que culminócon la Segunda República, se pretendía fomentar, con unplanteamiento diacrónico, el debate interdisciplinar desde laperspectivadelasaludpública.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
GRUPOS DE TRABAJO Y MONOGRAFÍASGRUPS DE TREBALL I MONOGRAFIES
Grupo de Trabajo sobre Tabaquismo de la Sociedad Española de Epidemiología
Ley de medidas sanitarias frente al tabaquismo
Evaluación del impacto de la
MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA SOCIAL
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
portada.pdf 1 29/12/09 17:52
Lesiones Medulares Traumáticas y Traumatismos Craneoencefálicos en España, 2000-2008Grupo de Trabajo de la Sociedad Española de Epidemiología sobre la Medida del Impacto en la Salud de las Lesiones por Traumatismos
SANIDAD 2011
MINISTERIO DE SANIDAD, POLÍTICA SOCIAL E IGUALDAD
Lesiones Medulares ok.indd 1 17/05/11 12:33
Gac Sanit. 2013
Hace ahora un año, durante la XXX Reunión Científica de la Sociedad Española de Epidemiología (SEE) en Santander, recibimos la triste noticia del fallecimiento de Manel Nebot. Manel era un socio activo, “militante”, de la SEE, a la que representaba en el Comité Nacional de Prevención del Tabaquismo, además de coordinar el Grupo de Trabajo en tabaquismo que él mismo puso en marcha. Esta es la actividad más reciente de Manel con la SEE, pero en las últimas décadas Manel había estado presente de forma casi ininterrumpida en las Reuniones Científicas, presentando resultados de los estudios de su grupo en evaluación de intervenciones en salud pública o moderando mesas de comunicaciones. Muchos recordamos que en la última Reunión a la que asistió (Madrid 2011), la sala donde presentó el número monográfico especial de Gaceta Sanitaria sobre “evaluación en salud pública” se quedó pequeña ante la afluencia de público interesado.
Manel Nebot, durante la presentación de la monografía del Grupo de Trabajo en tabaquismo de la SEE sobre la ley del tabaco, 11 de febrero de 2010.
Manel entendía la SEE como un espacio lleno de vida, donde se aprende y se enseña de forma continua. Un lugar a preservar y, si es posible, a ampliar. Recuerdo que, recién elegido presidente de la SEE, me invitó a decir unas palabras en la apertura de un curso que él organizaba desde hacia unos años sobre la Evaluación de intervenciones en salud pública. Al recibir la propuesta me pareció algo exagerado, pero él insistió, y después de salir del aula, una vez cumplido con el protocolo, aprecié el significado de “hacer SEE”. Manel era consciente del valor de las instituciones, la SEE, pero también su Agencia de Salut Pública de Barcelona, pues solo a través de ellas es posible dar una cierta continuidad y solidez al trabajo que vamos haciendo cada día. Manel fue también un “amigo de Gaceta Sanitaria”, colaborando con la revista desde sus inicios como autor y, en seguida, además, como editor asociado durante casi 15 años, a pesar de los cambios en los equipos editoriales. La mayoría de artículos publicados sobre promoción de la salud, vacunas, tabaco y evaluación de intervenciones habían pasado, de una u otra manera, por sus manos. Ya en los últimos años, fue el editor de la sección de recensiones bibliográficas, puesto que desempeñó hasta dejarnos.Al conocer su muerte, y sintiendo aún el dolor físico de su prematura ausencia, pensamos que la SEE debía rendirle un homenaje. Y ¿qué mejor homenaje que un número monográfico de Gaceta Sanitaria que recogiera una selección de su abundante producción científica?En este homenaje a Manel, también queremos recordar a todos los socios y socias que en estos años nos han dejado. La SEE se nos hace mayor. Han pasado más de tres décadas desde que un grupo de jóvenes lleno de energía y generosidad decidieron poner nombre a sus ilusiones y fundaron la SEE. Desde entonces, otros tratamos de seguir aquel ejemplo. A todos aquellos que se sumaron en este esfuerzo y que ya nos dejaron, también va nuestro profundo agradecimiento.
Fernando G. Benavides y Esteve FernándezPresidente y Vicepresidente de la Sociedad Española de Epidemiología
Manel Nebot (1957-2012), una vida de compromiso con la epidemiología y la Sociedad Española de Epidemiología
Documento descargado de http://www.gacetasanitaria.org el 30/06/2014. Copia para uso personal, se prohíbe la transmisión de este documento por cualquier medio o formato.
1
REGLAMENTO
DE LOS GRUPOS DE TRABAJO
DE LA SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA
2014
A los grupos de trabajo de lesiones, tabaco, alcohol, ley de sa-lud pública y cáncer de la Sociedad Española de Epidemiología se les une el Grupo de Determinantes Sociales de la Salud, que se ha fundado en el reciente congreso SEE-SESPAS. La idea de la creación del grupo surge a partir de la elaboración del infor-me de la Comisión para Reducir las Desigualdades en Salud en España (1), aunque el propulsor final de esta iniciativa fue la necesidad de actualizar los indicadores de clase social ocupa-cional propuestos por la Sociedad Española de Epidemiología en el año 1994 (2,3) en base a la nueva Clasificación Nacional de Ocupaciones 2011. El grupo nace con el objetivo de ofre-cer a los miembros de la sociedad y al resto de la comunidad científica, reflexiones metodológicas y conceptuales sobre los
determinantes sociales de la salud. El grupo se estructura en distintas iniciativas relacionadas con los principales determi-nantes sociales en salud – clase social, inmigración, jóvenes y adolescentes, género y estudio con datos agregados –, que a su vez pueden trabajar de forma transversal. El grupo está abierto a todas las personas socias de la SEE que quieran for-mar parte de él y se puede valorar la inclusión de socios de otras sociedades. La estructura de estas iniciativas es además, revisable y ampliable en el futuro, incluyendo nuevos ejes o medidas de desigualdad. Con mucho entusiasmo empezamos la andadura como grupo de trabajo de la SEE.
Bibliografía
(1) Comisión para Reducir las Desigualdades en Salud en España. Avanzando hacia la equidad: Propuesta de Políticas e intervenciones para reducir las desigualdades sociales en salud en España. Madrid: Ministerio de Sanidad y Política Social, 2010.(2) Grupo de Trabajo de la Sociedad Española de Epidemiología. La medición de la clase social en ciencias de la salud. Informe de un grupo de trabajo de la Sociedad Española de Epidemiología. Sociedad Española de Epidemiología. SG. Editores. Bar-celona 1995.
(3) Domingo-Salvany A, Regidor E, Alonso J, Alvarez-Dardet C, Borrell C, Doz F, Gasulla G, Rosell M, Montasell J, Rodríguez J. Una propuesta de medida de la clase social. Grupo de trabajo de la Sociedad Española de Epidemiología y de la Sociedad Españo-la de Medicina de Familia y Comunitaria. Aten Primaria 2000; 25(5):350-363.
SEEhace
3
GRUPO DE TRABAJO DE DETERMINANTES SOCIALES DE LA SALUD DE LA SEE
Coordinador: Carlos Álvarez -D ardetSecretario: Albert Espelt
Clase Social
Bacigalupe, AmaiaBorrell, Carme
Carrasco, JosemiDomingo-Salvany, Antonia
Espelt, AlbertFerrando, Josep
Stoyanova, Alexandrina
Inmigración
Gil, DianaLlacer, Alicia
Malmusi, DavideMartin, Unai
Pons, Mariona
Variables Ecológicas
Dominguez-Berjón, FelícitasEsnaola, Santi
Rodríguez-Sanz, Maica
Adolescentes y jóvenes
Rajmil, LuisFont-Ribera, Laia
Grupo de Trabajo de los determinantes Sociales de la Salud
Género
Artazcoz, LucíaRuiz Cantero, Maria Teresa
PrimerapáginadelmonográficoenmemoriadelDr.ManelNebotAdell(1957-2012)(Gaceta Sanitaria2013;27(S1):1-88).
CONSELLERIA DE SANIDAD
Entre les activitats dedicades a promocionar la formació i lainvestigacióenepidemiologia,destaquenelspremis,lesbequesilesajudesalainvestigacióimpulsadesperlaSEEalllargdelaseuatrajectòria,amblacol·laboraciósovintejadad’institucionspúbliquesientitatsprivades.Enelmarcdelacol·laboracióambSESPAS,Gaceta Sanitarias’haconvertitenl’alternativad’eleccióperalapublicaciódelstreballsderecercadelssocisdelaSEEihaadquiritlacondicióderevistadereferènciaperaladisciplina.Tambécaldestacarlaseuaparticipacióeneldesenvolupamenti consolidació del Centre d’Investigació Biomèdica en Xarxa(CIBER)d’epidemiologiaisalutpública.
Entrelasactividadesdedicadasapromocionarlaformaciónylainvestigaciónenepidemiología,destacanlospremios,lasbecasylasayudasalainvestigaciónimpulsadasporlaSEEalolargode su trayectoria, con la colaboraciónenmuchasocasionesdeinstituciones públicas y entidades privadas. En elmarco de lacolaboraciónconSESPAS,Gaceta SanitariasehaconvertidoenlaalternativadeelecciónparalapublicacióndelostrabajosdeinvestigacióndelossociosdelaSEEyhaadquiridolacondiciónderevistadereferenciaparaladisciplina.Tambiénhayquedestacarsu participación en el desarrollo y consolidación del Centro deInvestigaciónBiomédicaenRed(CIBER)deepidemiologíaysaludpública.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
PROMOCIÓN DE LA INVESTIGACIÓN Y LA FORMACIÓNPROMOCIÓ DE LA INVESTIGACIÓ I LA FORMACIÓ
CenaJuntassalienteyentranteconVickyZunzunegui(ganadorapremioGacetaSanitaria)-septiembre1994-Restaurant“NouManolín”,Alacant
Fuente:SEEHace.IPremiodelaSociedadEspañoladeEpidemiología-SKBenEpidemiología.SEE-Nota.1999;16:4.
Fuente:SEEHace.IAyudaalaInvestigacióndelaSEEyMSD.SEE-Nota.2003;28:7-8
Fuente:SEEHace.ConvocatoriaSEEAyudaparalainvestigación“EnriqueNájera”paraepidemiólogosjóvenes.SEE-Nota.2004;31:2-3.
Fuente:SEEConvoca.Elpremioalas10mejorescomunicacionespresentadasporinvestigadores(as)jóvenesalaXXVIIReunióndelaSEE.SEE-Nota.2009;46:5.
I PremIo “emIlIo Perea” a las mejores comunIcacIo-nes senIors
La SEE y la EASP convocan un primer premio dotado de 400€ y dos accésit dotados de 300€ a las mejores comunicaciones presentadas en la Reunión Anual de la SEE por personal senior (mayores de 34 años a 31 de mayo de 2011).
El plazo de presentaciones finaliza el proximo 31 de agosto, la información completa se puede consultar en:
http://www.seepidemiologia.es/ver_premio.php?id=29&contenido=premio
recordatorIo: I PremIo mejor tesIna en ePIdemIolo-gía y salud PúblIca, convocatorIa 2011
El objetivo de este premio es impulsar la formación de post-grado en epidemiología y salud pública. Para este fin se ha de-cidido premiar dos de los trabajos de fin de máster realizado por los estudiantes de los masters de España relacionados con la epidemiología o la salud pública, financiando al autor del trabajo los costes de inscripción y alojamiento para poder pre-sentar sus resultados en el congreso de la Sociedad Española de Epidemiología del año 2012.
El plazo de presentaciones finaliza el 31 de septiembre, la in-formación completa se puede consultar en:
http://www.seepidemiologia.es/ver_premio.php?id=24&contenido=premio
SEEhace
4
Fuente:SEEHace.SEE-nota-e.2011;2(7/8):4.
Fuente:SEEAnuncia.Convocatoriade2becasparaasistiralEuropeanEducationalProgrammeinEpidemiology.SEE-Nota.1995;4:12
CONSELLERIA DE SANIDAD
Desdelacondiciód’expertaiatravésdelacol·laboracióambaltressocietatscientífiques,laSEEhacontribuïtaldesenvolupamentinterdisciplinari de la salut pública. Destaca la iniciativa per aagruparicoordinarelsesforçosdelesassociacionsquetreballenen aquest camp, i en concret el seu paper protagonista en lacreaciódelaSocietatEspanyoladeSalutPúblicaiAdministracióSanitària(SESPAS).Ambl’ampliaciódelmarcassociatiu,laSEEha buscat incrementar la presència social de l’epidemiologia.En l’àmbit de la col·laboració internacional, a més d’implicar-se en la consecució d’un espai associatiu europeu, sobreïxenels seus esforços per consolidar una Societat Iberoamericanad’Epidemiologia.
Desdesucondicióndeexpertayatravésdelacolaboraciónconotrassociedadescientíficas,laSEEhacontribuidoaldesarrollointerdisciplinar de la salud pública. Destaca su iniciativa paraagrupar y coordinar los esfuerzos de las asociaciones quetrabajan en dicho campo, y en concreto su papel protagonistaen la creación de la Sociedad Española de Salud Pública yAdministraciónSanitaria(SESPAS).Conlaampliacióndelmarcoasociativo, laSEEhabuscadounamayorpresenciasocialdelaepidemiología. En el ámbito de la colaboración internacional,ademásdeimplicarseenlaconsecucióndeunespacioasociativoeuropeo,sobresalensusesfuerzosporconsolidarunaSociedadIberoamericanadeEpidemiología.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
INTERLOCUTORA EXPERTAINTERLOCUTORA EXPERTA
Jornadas conjuntas SEE-SEB
Fuente:SEEHace.AcuerdoSEE-AssociaçãoPortuguesadeEpidemiologia(APE).SEE-nota-e.2012;3(2):4.
Fuente:MarrugatdelaIglesiaJ.SEEHace.InformedelaReunióndelaIEA-EuropaderepresentantesdelassociedadeseuropeasdeEpidemiología,celebradaenCopenhague,febrerode2001.SEE-Nota.2001;23:3.
Fuente:BenachJ,DonadoCamposJ.SEEComenta.¿Esposibleeldialogoentreepidemiologíasdistintas?(ReflexionesdeurgenciasobreelIICongresoIberoamericanodeEpidemiología).SEE-Nota.Mayo-agosto1995:5.
Fuente:SEEHace.Impulsoala creacióndelaunaSociedadIberoamericanadeEpidemiologíaySaludPública.SEE-nota-e.2011;2(9):5.
CONSELLERIA DE SANIDAD
LaSEEhaparticipat,comasocietatcientíficaiprofessional,eneldebatsocialalqualhandesersotmeseslesaccionsdegoverni les iniciativesparlamentàriesd’una societatdemocràtica.Hasigut requerida per a emetre informes preceptius relacionatsamb l’epidemiologia i la salut pública, i altres vegades hasigut laSEE la quehamanifestat la seua crítica constructiva,ha formulat alternatives o ha donat suport a determinadespolítiques. Ha sigut especialment activa en la preparació i eltràmitparlamentaridelaLleigeneraldesalutpúblicadel2011.Destaquen les reflexions ielsdebatsqueenelside laSEEhasuscitatlagestiódelescrisissanitàriesielseuúsinformatiu.
LaSEEhaparticipado,comosociedadcientíficayprofesional,eneldebatesocialalquedebensersometidaslasaccionesdegobiernoy las iniciativas parlamentarias de una sociedad democrática.Hasidorequeridaparaemitirinformespreceptivosrelacionadosconlaepidemiologíaylasaludpública,yenotrasocasioneshasido la SEE la que hamanifestado su crítica constructiva, haplanteadoalternativasohaapoyadodeterminadaspolíticas.FueespecialmenteactivaenlapreparaciónyeltrámiteparlamentariodelaLeyGeneraldeSaludPúblicade2011.DestacanlasreflexionesylosdebatesquehasuscitadoenelsenodelaSEE,lagestióndelascrisissanitariasyelmanejoinformativodelasmismas.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LA PRESENCIA MEDIÁTICALA PRESÈNCIA MEDIÀTICA
Fuente:HernándezAguadoI.SEEHace.CartaalaministradeSanidadyConsumosobrelasentenciadelaSaladeloContencioso-AdministrativodelaAudienciaNacionalanulandolaOrdenporlaquesecreael
SistemaEstataldeNotificaciónsobrenuevasinfeccionesporelVIH(SINIVIH).SEE-Nota.
2004;32:5
Fuente:HernándezAguadoI.SEEHace.InformedelaSEEsobreelproyectodeRealDecretodeCarteradeServiciosComunesdelServicioNacionaldeSalud.SEE-Nota.2006;37:19-20.
CONSELLERIA DE SANIDAD
L’objectiud’aconseguirunacarreraprofessionalinterdisciplinàriaenl’àmbitdelasalutpúblicas’haconvertitenunaprioritatperalaSEE.JuntamentambSESPAS,hatreballatperunaconfiguraciómés comunitària de l’especialitat de Medicina Preventiva iSalut Pública i ha contribuït a formular-ne les competènciesprofessionals.Noobstantaixò,lapluralitatd’interessosquehihaalsidelaSEEnosemprehapermèsarribaralconsensdesitjat.Elreconeixementexcepcionaldel’especialitatalsquiocupavenllocs de treball relacionats amb la salut pública, però que nohavienseguitlaviadelsmetgesinternsresidents,hasigutmotiude conflicte i debat. Més recentment, amb la participació desocisdelaSEEs’hanconstituïtl’AssociaciódeMetgesResidentsde Medicina Preventiva i Salut Pública i el Grup EJE de JovesEpidemiòlegsEspanyolsquedefensalainterdisciplinarietat.
Elobjetivodealcanzarunacarreraprofesionalinterdisciplinarenelámbitodelasaludpública,sehaconvertidoenunaprioridadparalaSEE.JuntoconSESPAS,hatrabajadoporunaconfiguraciónmás comunitaria de la especialidad de Medicina Preventivay Salud Pública y ha contribuido a formular sus competenciasprofesionales. Sin embargo, la pluralidad de intereses queencierra laSEE,no siemprehapermitidoalcanzar el consensodeseado. El reconocimiento excepcional de la especialidad aquienesocupabanpuestosdetrabajorelacionadosconlasaludpública,peronohabíanseguido lavíade losmédicos internosresidentes,fuemotivodeconflictoydebate.Másrecientemente,con la participaciónde socios de la SEE, se han constituido laAsociación de Médicos Residentes de Medicina Preventiva ySaludPúblicayelGrupoEJEdeJóvenesEpidemiólogosEspañolesquedefiendelainterdisciplinariedad.
SOCIEDAD ESPAÑOLA DE EPIDEMIOLOGÍA / SOCIETAT ESPANYOLA D’EPIDEMIOLOGIA
LA PROFESIONALIZACIÓN DE LA EPIDEMIOLOGÍA Y LA SALUD PÚBLICA
LA PROFESSIONALITZACIÓ DE L’EPIDEMIOLOGIA I LA SALUT PÚBLICA
Fuente:SEEHaceProyectodeRealDecretosobreunsistemaexcepcionaldeaccesoaltítulodemédicoespecialista.SEE-Nota.1999;16:7-8.
Fuente:SEEComenta.OpinionessobreelproyectodeRealDecretosobreunsistemaexcepcionaldeaccesoaltítulodemédicoespecialista.SEE-Nota.1999;17:13.
Fuente:SEEComenta.ReunióndelaJuntaDirectivadelaSEEconungrupodesociosespecialistasdelavíaMIRsobreelposicionamientodelaSEErespectoalavíaextraordinariadehomologacióndeltítulo.SEE-Nota.1999;17:14.
Fuente:EspeltA.SEEHace.LaSEEdemandaunatroncalidaddeSaludPúblicaenlaformacióndeespecialistasmédicosyotrasprofesionesdeCienciasdelaSalud.SEE-nota-e2010;1(2):3-4.
ARESResidentesMedicinaPreventivaySaludPública-España
Contenidosdesaludpúblicaenlosprogramasdegrado.EscueladeVeranodeSaludPúblicadeMahón,septiembrede2010.