!Vu XII Xornal Uulturnl tia Estrada
I
UNTA DE GALICIA ,cr T;-;
Outuhro de 200t
A Asociación de Comerciantes e Fabricantes .
de Mobles· da Estrada, Estradense de Honra 2002
A Asociación de Comerciantes e Fabricantes de Mobles da Estrada, foron galardoados "Estradense de Honra 2002", distinción que vén concedendo a Asociación Cultural "O Erado" a aquelas persoas ou Institucións que se distinguiron polo traballo feíto a prol do que é estradense. Así, ó igual que o foron anterior-
mente Pepa Varela, Carme Conde ou Mario Blanco, ou Olimpio Arca Caldas o pasado a.no, a Asociación de Comerciantes e Fabricantes de Mobles da Estrada que veñen traballando arreo polo noso desenvolvemento conseguí, ron este ano o preciado galardón do Erado. ¡Noraboa para todo o sector do moble!
abeirós Terra rtigo de Franobre o Leader
e _entra en fun-
• REPORTAXE sobre a Feira do Moble de Gal ic'ia _ que chegou a .súa XVI Eqic.ión neste ano, cun éxito absoluto
CONSELLERIA DE EDUCACIÓN DIRECCION XERAL DE POLÍTICA LINGÜÍSTICA
,
-·
21 m:abeíróii m:erra, novembro ele 2002
Leader Montes, un-programa para o desenvolvemento integral da comarca
O Leader + Montes é un programa europeo no que participan e cofinancian
· tódalas administracións (a Unión Europea, a Administración Central do Estado, a Administración Autonómica, a Administración Local) e tamén o capital privado. Tódalas aportacións supoñen o global do Leader +, distribuido do seguinte xeito: o 40 % aportado desde os Fondos Europeos, o 20 % polas administracións nacionais e o 40 % restante polo capital privado.
Contémplanse dous tipos de accións: as productivas, é qicfr, aquelas que xeran unha rendibilidade para o promotor (a través da implantación dun negocio novo ou a mellora dun negocio preexistente•· sempre relacionadas ámbalas dúas circunstancias co desenvolvemento rural-, e as non productivas, que teñen como obxectivo un beneficio ou interese xeral (sendeiros, áreas recreativas, edición de material cultural e turístico de divulgación, albergues públicos, etc), asumidas estas por entidades, asociacións ou fundacións sen ánimo de lucro.
O período de . apertura para a presentación de solicitudes depende da data na que a Comisión Europea dea o visto e prace á Axencia Galega de Desenvolvemento Rural (A.G.A.D.E.R.) para que esta fixe as directrices forrnais definitivas canto ós proxectos que se acollerán ó Leader +.
Xa estamos no outono. Estes son tempos de recoller o que sementamos. E así, logo do ye
rán,nesta parte do ano adicado a Bernardo Rodríguez no noso Concello, dende o Tabeirós Terra volvemos ás causas. Facémolo nun recendo doce de moitas ilusións. Ilusións para seguirmos na tarefa de aportar cualitativamente contidos que posibiliten pr()postas para a mellara e mailo progreso cultural do noso pobo estradense. Querémolo dende a intuición e dende a memoria colectiva,na contemporaneidade, sen deixar de mirar hacia atrás, pero teimosamente soñando cara adiante, pois ¡que fermoso é ler o futuro que xa se sementou onte, o que cultivamos hoxe, gracias ós soños que apuran o porvir!
Unha vez máis -no convencemento e no que se entende que así debe ser -convocamos a quen queiran participación nestas páxinas. Páxinas que para nós son un espacio moi necesario. E facémolo nun ton plural, aberto, na · ilusión palas colaboracións; pois o que se sente, queda.
Todos e todas poden - e deben - ter espacios nos que interviren positiva- · mente para animar as esperanzas (que son un deber), establecendo ideas, motivando e creando lugares de pensamento, de diálogo, de soños nos que se gaña case q1;1e sempre, integrando o que se aporta, 'a través de propostas e'
POR FR,~NCISCO ROZADOS
'ROCHI'
· Dende esa data, que podemos cifrar apróximadamente no mes de outubro, teremos ata novembro do 2006 para poder presentar o Leader + Montes aqueles proxectos que conformarán o total do programa e que, por suposto, terán que s~r emprazados no territorio que compón o programa, é di-
de 'prexectos con verdaqeiros traxec. to~.
cir, nos munl.cipios d¡i Estrada, Forcarei, Cerdedo, Cotobade, Campo Latneiro, A Laina ou Beariz.
O procedemento para a presentación e asunción dos proxectos é o seguinte: aseso: rarnento previo polo equipo de ·xestión do Leader + Montes (composto por xerente, técnico economista, arquitecto técnico e dous auxiliares aqministrativos), presentación de solicitude acompañada de memoria valorada (anteproxecto se a acción contempla obra civil), informes técnicos previos se se precisasen (por exemplo no caso de establecementos de turismo rural, por parte da Dirección Xeral de Turismo), certificados de estar ó corrente nos pagos coa Se_guridade Social, Facenda e Hacienda estatal), acreditación de uso dos bens obxecto do proxecto ou libre dispoñibilidade por un período non inferior a cinco anos (no caso de turismo rural serían quince), informe de viabilidade técnico e económico e unha serie de compromisos para respectar de cara á comprobación, inspección e posta a disposición de datos ás diferentes administracións.
Durante os meses de outubro a decembro terá lugar unha serie de charlas divulgati\;as nos diferentes concellos para informar á veciñanza e ós potenciáis promotores de todo o que atinxe ó programa Leader + Montes, onde se poderán resolver tódalas dúbidas e incertezas que poidan xurdir.
Ve a1 po1s acc10ns que non anovarán, pois realmente cambiamos, cando
·descubrimos. Melloramos. E iso significa progreso. Progreso que non se produce sempre con velocidades e si con reflexións, con intercambio de ideas, con contrastes e todo nas esperanzas ilusionadas, construíndo a cada hora.
Dispoñamos· logo as nasas capacidades nos baseamentos de quen os (estradenses e galegas) en convivencia. Esta, a convivencia, será a mellar s·eguridade de vermos certo aquilo que desexamos, que soñamos. Ela ha ser quen mellar nos oriente nas nasas iniciativas.
Sabemos que o presente non é o único futuro posible, que o futuro esixe moito e por iso se é marabilloso mirar as colores de calquera tempo,
· non podemos baixar as persianas cando queremos soñar o que pode ser. Tamén é certo que o futuro esixe máis do · que se pensa e xa que logo,entenderemos, que o traballo na diversidade, na bondade e na xenerosidade das nasas obras, iso permite sempre a construcción de moitas causas.
Velaí póis unha carta de navegación. Os proxectos non se poden deixar para mañá. Se queremos aportar, intervir, ofrezamos o mellar de nós. Todos estaremos convencidos de que palas boas, pasivamente, inoi pouco nos virá dado'. · ·
RECICLAR .. E DE SABIOS. Un programa de divulgación ecolóxica e de medio ambiente que puxo en marcha Radio Estrada coa colaboración da Concellería de Me-dio Ambiente da Estrada e SO
GAMA. Cada luns en Radio Estrada a reciclaxe é protagonis
ta.
REVISTA CULTURAL DA ESTRADA
EDITA: FUNDACIÓN CULTURAL
DA ESTRADA C/ Benito Vigo, 104 36680 - A Estrada Pontevedra Tfno:986570165 Fax:986570233
-E-mail: [email protected] XERENTE: Valentín García
CONSELLODE REDACCIÓN: X. Manuel Reboredo Baños David Otero Daniel Fetnández Carlos Loureiro Olimpio Arca Caldas Xosé Lueiro Lemos Xosé Rodríguez · Xosé Vilariño Nicolau Alvarellos Xosé Luna
FOTOGRAFÍA: BERNABÉ S.L. Marcos Míguez Puri Javier Lalín Valcárcel Arquivo
DEPÓSITO LEGAL: BG: 282/1997
MAQUETACIÓN: FILMACIÓN P.R.G.
IMPRESIÓN: Tameiga SL
\
\!rabeírós \[erra, novembro de 2002 /3
A Torre de Guimarei, un ben público
Situada na parroquia de San Xian de Guimarei, a dous escasos quilómetros do Concello de A Estrada, a torre érguese sobre un outeiro, axudando a dar unba maior altura e verticalidade ó seu carácter defensivo, ForlJla parte do Patrimonio Histórico de Galicia e data do século XIV, mentres que o Pazo xa_ de época barroca foi cónstruído a mediados do século XVII. Deste xeito, a Torre preséntasenos dominante e fálanos especialmente da época que a viu nacer: O Medievo.
l.- Informe Histórico Artístico: Centrándonos na Torre e facendo unha primeira, visual, observamos a súa planta cuadrangular, que se prolonga uns quince metros aproximadamente de forma vertical, dominando todo o contorno.
Os sillares labrados e escarbados están dispostos con cuñas de pedra.Nos paramentos murais preséntase unha arcada peraltada que tería a función de porta de acceso. Disponse a un metro de altura sobre o chan, polo que a entrada realizarfase a través dunha escaleira, probablemente de madeira ou dun material efémero que non chegou a nós. A fábrica mural fálanos tamén dunha sucesión de seteiras, coa función de visualizar o exterior dende o irityrior. Neste, intúese que a estructurá puido estar distribuída en pisos. Así, catro sillares sobresaen nas catro esquinas cara ó inte~ rior, a unha mesma altura, e serviría de base para as trabes configuradoras do piso.
Hipoteticamente, e seguindo construccións similares, así coma debuxos realizados por Castelao <leste monumenfo, pódese deducir que o sen remate era almeado.
A conservación da Torre fáisenos imprescindible debido ó significado que <lito monumento ten para o noso concello, pois certos valores fan <leste conxunto un baluarte da historia, cultura e memoria do noso pobo. A relevancia que tivo esta Torre nas Terras de Tabeirós~ non só ó longo da ldade Media, serrón tamén en tempos posteriores, convértena no principal vestixio histórico artístico desta vila de tan recente creación. Serviu de marco a feítos de tanta importancia como foron as Revoltas Irmandiñas; nela desenvolveuse toda unha actividade nobiliar durante os séculos XVI, XVII, XVIII, por parte da familia Mosquera, e sobre todo da figura de Don Pedro Madruga. Por outra banda, non nos podemos esquencer que parte da nosa arquitectura ruáis próxima no tempo, como é a Casa do Concello, ten como un dos seus puntos de base á Torre de Guirriarei. Así nolo di o arquitecto vigués José Franco Montes na súa acta de construcción, onde -comenta a idea de reflectir no presente o pasado da vila estradense. Deste xeito a construcción .do Concello tenta recoller a forma de torre que logo, por causas económicas, non se chegaría a levar a cabo.
Por todo isto eremos que é necesario conservar este legado que chegou ós nosos tempos para que tamén chegue ás vindeiras xeracións. Aprendendo de antigos erros como foi o caso da Torre de Bandeira qu~, datada do século XII, non chegou á actualidade.
3.- Factores de degradación:
No conxunto é <loado ver que o factor ruáis degradante e que está a poñer en perigo a estabilidade arquitectónica é a climatoloxía. Debido á pluviosidade, moitas das pedras que configuran o valado, desprendéronse do orixinal quedando só partes <leste e afectando de igual xeito a todo o conxunto. Outro factor que lle atinxi u ó monumento foi o antrópico, xa que hai algúns anos produciuse un intento de roubo do escudo familiar que decora a fachada da vivenda, observándose hoxe en día mostras e reseñas <leste intento baldío. Outros elementos desaparecidos e que non se atopan no seu orixinal contexto son os ornamentos a xeito de pináculos que franqueaban o dintel semicircular. Nunha foto de 1974, a ruáis antiga que .chegou a nós, ollamos que se· encontra~ ban estes elementos,
En canto ós factores físicos,, a acción que ruáis está a prexudicar á Torre, é a v_exetación. O estar o monumento en situación deshabitado dende hai moito tempo, e como tampouco houbo unha preocupación de liinp!'.!za por parte dos organismos pertinentes, a maleza fíxose dona <leste conxunto, incrustándose na ped'ra e facéndose a súa limpeza, a curto ou medio prazo, así como a súa conservación, ruáis difícil. -
4.- Propostas de conservación:
A pesares de que ares tora hai que cualificar_ á Torre de Guimarei como ruínas, séguenos a amosar grande parte da súa torre defensiva de época medieval e da casa señorial do XVII.
Declarado como ben de interese cultural, en función do esta-blecido no Decreto do 22 de abtil de 1949, sobre a protección
dos castelos españois, á proposta de conservación deberían seguirlle unha serie de pautas dictadas pola Leí do Patrimorrio Español e pola Lei do Patrimonio Cultural de Galicia.
Entré outras, na L.P.H.E. disponse no seu artigo numero sete que: "os concellos cooperarán cos organismos competentes para a execución desta leí na conservación e custodia do patrimonio histórico español comprendido no seu termo municipal, adoptando as medidas oportunas para evitar o seu deterioro, perda ou destrucción'.'. A L.P.C.G. no artigo número catro di que: "os concellos teñen a obriga de protexeren, defenderen, realzaren e daren a coñecer o valor cultural dos bens integrantes do patrimonio cultural de Galicia que radiquen no seu termo municipal, e adoptar, en caso de urxencia, as medidas cautelosas precisas para salvagardar os bens do patrimonio que visen o seu interese ameazado".-
Deste xeito e seguindo como n01mas rectoras o ;mtedito en ámbalas <lúas leis sería preciso botar man, cando men_os, das posibilidades de eliminación dos factores degradantes, destacando os ¡imbientais.
Posto que a Torre de Guimarei foi victima dos temporais que se estiveron sucedendo, e reparando tamén nos engadidos que isto implica (repercusión negativa da humidade no interior do pazo, 'afectando á pedra pola actuación do musgo; fungos ... ), sería oportuno retellar as zonas que o requiran para <leste xeito eliminar parte <leste factor ambiental.
Cinguíndonos tamén á vexetación, esta foi medrando dentro da arquitectura, polo que se debería facer un labor de limpeza no interior da torre e do pazo con regularidade, así como dos terreos
lindeiros, debido a que a existencia de flora pod.e facer viable a destrucción <lestes restos históricos por mor dun incendio.
Co gallo de elimin~r os factores antrópicos que puideron axudar á degradación da Torre de Guimarei, ou para que en calquera caso non o sigan a facer de agora en <liante, sería acons~llable algún tipo de vixiancia.
No caso de que chegase a haber unha proposta de rehabilitación ou de restauración, indo ruáis aló da simple conservación, haberla que estudiar as fontes que fosen ruáis fiables, tanxibles e os de ruáis antiguidade que chegaron ós nosos días. Este por exemplo podería ser o caso dunha foto tirada en 197 4 por M. Blanco Fuentes, que se atopa no Museo Provincial de Pontevedra, na que podemos observar a cuberta aínda tellá'da do Pazo e o cume da Tórre menos derruída, así coma os adornos que se atopaban ña fachada principal do pazo e que hoxe en día non se ato-
- pan no seu lugar de orixe. Por outra banda e para dar a coñecer con ruáis claridade a lo
calización da Torre (posto que como é ben· sabido está ás aforas do núcleo urbano ), requirirase a presencia de sinalización especifica, así como de folletos informativos onde se contasen entre outras cousas, a historia da Torre e do seu pasado medieval.
Unha medida que tería grande importancia, sería a prohibición para edificar calquera tipo de arquitectura que alterase o ritmo do entorno rural ou que afectase dun xeito directo ou indirecto á propia Torre e ó seu conxunto. -
Fose cal fose a via adoptada, deberianse acondicionar as arquitecturas coa maior fidelidade posible, respectando sempre a súa estructura, características, memoria histórica e significación que estas teñen para o núcleo de poboación e asemade para a opi-nión pública. . · · _
-. 4 /
O ARTIGO
Na lembranza da Cantora da Ulla
Xosé Luna Sanmartín
O vindeiro 17 de marzo cúmprese o centenario do pasamento de Avelina Valladares, a · Cantora da Ulla, como gustaba de chamala Manuel García Barros. De seguro, ben poucos po- . dían pensar que esa señorita humilde, sensible e bondadosa -peitencente a unha das fami·lias fidalgas .con máis avoengo de Galicia-, íase converter, tamén, nunha rnuller cun espírito libertador e cunha forte dose de rf<beldía que a levaría a superar os prexuízos existentes e; a construir a súa obra poética en galeg9, nunha época, non o es-
quezamos, na que a nosa lingua estaba aldraxada.
Avelina Valladares foi, xa que logo, unha das mulleres que aportou o seu pequeno, máis transcendental, gran de area para axudar ao rexurdir das nosas letras, unha poetisa do rexurdimento. Joiña despaña adorada Gali
cia Verjel dos encantos d'os puros
amores, Espérta, quo tempo chegou da
justicia E á pórtas alleas non pidesfa
vores.
·cronoloxía:
1825 ... O 23 de outubro nace, no costanero lugar de Vilancosta, na freguesía de San Vicente de Berres, a meniña Avelina
· Valladares Núñez. Era a sexta . de dez irmáns, fillos do matrimonio formado por José Dionisio Valladares e María de la Concepción Núfíez. 1844 Compón o seu primeiro poema: La ausencia. 1845 Avelina trasIádase coa súa familia a Zamora, onde o seu pai ocupa o cargo político de Intendente. Desta época (zamorana) chegaron ata nós nove poemas dos que destacamos Mi Aldea, dedicado á escritora Carolina Coronado, e un Himno a S.M. la Reina, cantado no Teatro de Zamora con música do Sr. García, secretario daquela intendencia. 1850 ... O pai de Avelina é nomeado gobernador civil de Ourense, a familia retoma a Galicia. 1854 Morre a súa irmá maior Jacoba.
-1855 Morreo seu irmán Sergio. 1858 Avelina publica -co gallo
UI:abeirós--m;eri;a, novernpi:o de 2,002
da Exposición agrícola indus- polos f~egueses de San Vicénte trial y artística de Galicia que de Berres. tería lugar en Santiago en xuUo. 1879 ... Escribe, en galego, os deste ano- o artigo titulado Co- poemas: A Ulla, que sería pumunicación a la Sociedad de blicado en El Eco de Galitia de Ami·gos del P¡tís de Santiago. B. Aires, e Diálogo entre un 1859 ... Desempeña o cargo de peregrino que se dirige-a ComSecretaria da Xunta Parroquial poste/a y un labriego publicade Beneficencia de Berres, car- dos en El Heraldo Gallego e no go que desempeña ata 1865. Eco de Galicia de B. Aires. E 1860 ... A súa irmá Luísa casa pode que deste ano sexa, ta,. con Bernardo Espinos<!, froito mén, A pobre orfiña, publicado dese matrimonio nacería Lau- posteriormente en varios xo" rentino Espinosa Valladares, mais. sobriño afillado de Avelina e, á 1883 ... Escribe Miña joya, pu- · postre, recopilador da súa obra. blicado en 1903 no Almanaque 1863 ... O 2 de decembro, a Gallego de B. Aires e, posteAsociación de Beneficencia de riormente, no 1925, no xomal Pontevedra manda ao gobema- El Emigrado. dor unha instancia na que enal- 1885 ... Publica o artigo El tecían o seu labor ao fronte da ochavo milagroso no xomal ·El
· secretaría da Xunta Parroquial Eco de Galicia de la Habana, de Berres. dirixido polo estraden'se Waldo 1864 ... Morre José Dionisio Alvarez Insua. Valladares, o patrucio do casal 1889 .. . Escribe Ós qu 'emigran de Vilancosta. que será publicado en El Eco Avelina é recompesada coa de Galicía de B. Aires e en La Cruz de Beneficencia e o diplo- · ·Gran Patria de Santiago, en ma acreditativo, en recompensa 1902. dos seus humanitarios servicios. 1878 ... Escribe unha Exposición al Eminentísimo Cardenal Sr. García Cuesta, intercedendo
1902 ... 17 de marzo, Avelina Valladares Núñez, falece aos 76 anos na súa casa de Vilancosta, en Berres.
Edicións Fervenza honra a Cantora da Ulla
Para comnemorar o cente-. nario do pasamento de Avelina Valladares, a
cantora da Ulla, e co obxecto de divulgar a obra da nosa prime ira muller escritora, edicións. Fervenza vai editar, dentro da súa colección A Pinguela, Teatro Escolar para ler e representar, unha adaptación da peza teatral en verso: Diálogo e!_ltre un peregrino que se dirige a Compostela y un labriego (1879), considerada como unha das nosas primeiras pezas teatrais. A adaptación foi realizada polo profesor e poeta Xosé Lueiro, director do grupo de teatro Os Tiri.pautas.
OS ESPI'RITOS LIBERTADORES DOS
VALLAJ)ARES DE VILANCOSTA
Nunha paisaxe enmeigada con arrecendo a mimosas, mirando ao Pico Sacro, no costaneiro lugar de Vilancosta, ná freguesía de San Vicente de Berres, pertencente á vizosa terra da Ulla estradense, érguese -ben termada polos seus herdeiros-, a -casa grande de Vilancosta, o fogar dos Valladares.
O berce dun dos clans cori
.RJ San Paio, 21 36680 - A Estrada tfno e fax: 986573216
máis avoengo de Galicia, unha das familias fidalgas máis cultas da nosa terra que, descoñecendo o noso esplendoroso pa·sado lírico medieval , foron quen de loitar a prol da reconstrucción dá nosa cultura, da nosa lingua, do noso país.
A través das Memorias de Familia, autobiografía inédita de Marcial Valladares Ü 823-1903), achegámonos á súa familia. O Patrucio do casal, o avogado José Dionisio Valladares (1787-1864), foi colaborador de Fontán no Mapa de Galicia e do Diccionario histórico-estadístico de Pascual Ma-
. doz, á vez que cultivou a poesíá~· participa nun libriño de gozos á novena da Virxe da Guía xunto cos seus fillos Sergi() e Marcial.
Dos irmáns do lexicógrafo poderiamos destacar o labor do malogrado Sergio (1823-1855), que ten escrito algúns ensaios e mesmo chega a colaborar co seu irmán. ·
Marcial no solidario Album de la Caridad. A súa irmá Avelina (1825-1902), a Cantora da una -como gustaba de chamala o egrexio Manuel García Barros (que comeza a escribir en galego da man amiga de Marcial e Avelina)-, convérte-
• se, coa súa obra poética en galego, hunha das mulleres que vai participar no rexurdir das nosas letras. E, por riba de todos eles, o señor de Vilancosta: poeta, ensaísta, lexicógrafo, a]Jtor da primeira novela escrita en galego ...
Marcial ·Valladares foi un dos prime iros ref acedo res da cultura galega.
Por todo isto non é de estrañar que outro- estradense (de
web: http://www.ofitiendas.com
corazón) Antón Losada Diéguez (sobriño neto político de Marcial) calificara aos Valladares como espíritos libertadores. Os galegos de hoxe -escribiu o precursor do Seminario de Estudos Galegos no xomal El Emigrado en 1925- non se decatan de todo o valor do traballo daqueles homes, daquelas mulleres que aínda sendo señores, escribían en galego, facendo_ erguerse do chan coa
luz da arte a fala humildosa, sinxela e aldraxada, tan aldraxad a como entonces o eran Galicia e os galegos.
Eran os tempos en que era mala crianza falar galego, en que os galegos tiñan vergonza de falar aos señores como falaban á súa nai ou aos seus fillos . ¡Tempos mquros xa pasados!
· Avelina Valladares foi un dos espíritos libertadores, cómo o seu irmán Marcial.
Avenida Buenos Aires, 100 36500 - Lalín
tfno:986783988
'm:nbeírós t!J:erra, novembro de 2002
versas actividades dirixidas ó lecer dos estrade.n
ses. Desde' un ciclo de actividades na rúa -na fotografía- ata outro de cine tamén na rúa e con presencia en tres parroquias do rural estradense, a diver- · sión estivo garantida
V CAIXANOVA -Outra das aportacións cu!~ turais que~ ó longo des te ano que está a punto -de rema.tar tivo un protagonismo especial foi a de Caixanova, que apoiou decididamente o teatro facendo chegar A Estrada a compañías de renome na- . cionaL con obras 'que; non só -foron referente para tódolos afeccionados, senón que ademais incluírtjn unha profesionalidade fóra . de toda dúbida.
V ACTIVIDADE CORAL Dentro do panorama musical estradense hai que salientar a importancia que a música das corais está collendo na nosa comarca cada ano, Nesta ocasión ternos que darlle un lugar de honra a Coral Polifónica Estradense que durante a homenaxe as irmás Valdés e a Carlos Fernández, fixeron unha gran
V' JAZZ A música tivo un protagonismo especial neste ano nas Q.istintas actividades que se realizaron na Estrada. Neste caso foi o Jazz quen congregou a un bó número de afecciona~ dos ó -redor -da interpretación musical máis xenuína.
demostración de música coral acompañados pola orquestra do Conservatorio de Músi ca Estrad e n se, emulando así ás grandes formacións corais. A Coral . Casablanca !amén actuou na Estrada
SARGADELOS De novo a s_ala foi punto de encontro de diversas
acti viqades socio-culturais REDACCION
Poucas veces un local é centro de tanta actividade cultural -como Sargadelos, -no seu enderezo da rúa Calvo Sotelo. Unha galería que segue sendo punto de referencia de diversas actividades socio culturais sen perder
' tamén a súa situación c;omo opción de mercar diversos agasallos con referencia directa na nosa cultura.
Alí -taÍnén este ano-presentaronse diversos li
. bros. Valores eternos e de ·valor universal, difíciles de catalogar.
Unha vez máis Sargadelos deixou constancia da súa teima no desenvolvemento da cultura e a sociedade galega promociando a nosa identidade como pobo.
15
6/
A recentemente clausurada
. . XVI Feira do
Moble de Galicia vólveu a converti-lo éon
cello da Estrada nun ref érente dentro da
comunidade autónoma galega. O certame
de mobiliario máis importante do noroeste de Espafja superou
o seu propio récord de asistencia acadando 99. 000 visitantes, o que deixa a.s portas
· abertas a un esperanzador futuro por riba
dos cen milléiros de
persoas. Paralelamente á propia acti
vidade comercial , o evento contou con numerosas iniciativas culturaís e sociais, que veñen a corrobora-lo poder de convocatoria do moble da Es..: trada como aglutinador da maioría dos movementos e inquedanzas dos veciños e tamén dos visitantes, que aprnveitan a visita ó certame para coñece-lo mundo que ofrece esta vila e os seus arredores.
Os nove· ir¡.tensos días que durou a feira ab-ríronse paso· coa inauguración a cargo do presidente da Xunta, Manuel Fraga, que cualificou a cita como "punto de encontro" do sector do moble.
Na apertura, o recinto da fundación de autoridades, encabezadas polo alcalde da Estrada, Ramón Campos; o presidente da entidade organizadora, Miguel de la Calle; o conselleiro de Industria, Juan Rodríguez Yuste; numerosos cargos autonómicos e a práctica totalidade da corporación municipal. Asímesmo, a feíra recibiu durante os días posteriores a visita dos principais líderes das formacións políticas ruáis relevantes do país.
Por outra banda, o incremento no número de visitantes e a importancia que lle outorgaron as relevantes presencias de persoeiros da comunidade débense principalmente á 'revolución' que experimenta o moble galego e que está a ser liderada, sen dúbida, polos empresarios estradenses.
Así, a feira deixou de ser só o reflexo da talla e das liñas tradicionais para converterse nun evento en expansión no que caben tódalas tendencias. Neste labor, é resaltable o traballo do sector local, que presentou nos seus stands a rixidez das pezas típicas da zona e tamén os deseños máis modernos , prácticos e funcionais , marcados por liñas máis lisas, pero sen perder un ápice da calidade que sempre se abanderou dende o concello.
Unha das claves desta puxanza baséase na inclusión de materiais complementarios ó mobiliario, como o aceiro, a pedra ou o aluminio, que serven para moderniza-los deseños e para acomoda-las pezas ó
Et ZA.R1 s.1.
A FEIRA DO MOBLE DE GALICIA CONTOU CO RESPALDO INSTITUCIONAL NA SÚA INAUGURACIÓN
O ACONTECEMENTOS
Feira do Moble de
Galicia AXVI Feira do Moble de Galicia
analizada -a través da pluma de Daniel Fernández, xornalista de Faro de Vigo ...
UNHA FEIRA PENSADA PARA A PROMOCIÓN DO MOBLE GALEGO
'QJ:abeíró~ metra, novembro.de 2002
·futuro do interiorismo, que se presenta tan cheo de posibilidades coma_ o do moble da Estra- · da. .
Un aspecto ruáis a destacar da propia actividade expositiva foi a celebración paralela do VIII Salón de Antigüidades, que encheu. en moitas ocasións o pavillón municipal 'Manuel Coto Ferreiro'. -
Incribles pezas dos catro últimos século.s
'atrouxeron ós amantes de xoias,
. Fundación de Exposicións e Congresos coma outras entidades da vila organizaron no marco do recinto unha importante cantidade de actividades culturais, e en menor medida sociais, que serviron para chama~ª atención dos presentes en aspectos colaterais á industria ruáis representativa do conce-
llo.
moedas, cadros, Especialmente suliñable a l~uza, teléfono~, entrega do VII premio camaras fotogra- , . .
De entre todas, é especialmente subliñable a entr~~a do VII prem10 xornalístico Manuel Re.imóndez Portela, .que nesta ocasión recaeu no xove biólogo XerarQs> Neira polo seu traballo Descubrir. O acto acolleu numeroso público, aínda que a atención estivo marca-
ficas ... Así mes- xornalistico Manuel Rei-mo, a cita coas móndez Portela, que nescousas curiosas ta ocasión recaiu no xove deixou unha anécdota dun in- . biólogo Xerardo Neira . calculable valor polo seu traballo 'Descu-cultural, xa que o brir' presidente da fundación, Miguel de la Calle, atopou neste salón un exemplar de 'Contiños da terra", do insigne escri_tor estradense Manuel García Barros.
O libro, que pertence á primeira edición, de 1931, está incorrupto, xa. que aínda non ten rotas varias follas da parte central. Dende agora, é aínda que o seu, propietario é un particular, pasará a formar parte do patrimonio · da Estrada e da historia da Feira do Moble de Galicia.
Coma ~empre, o certame tamén se converteu nun importante lugar de reunión para desen volve-los proxectos da industria. Dende agora, o futuro do sector ábrese coa posible creación dun polígono indust r i a 1 especializado do mo b 1 e na Estrada, un ha idea q u e f o i con cretad , a neses dj as p o r R o -d r í -
partir vindeiro ano se o ,concello e. os moblistas aceptan o reto. A intención é a: de reorganiza-lo sector xuntando á meirande parte das súas
·empresas, o que permitiría importantes aforros en servicios e ofrecer unha mellor e máis compacta imaxe de cara ó pú- . blico e ó resto da industria galega.
Intensa actividade cultural
A Feira do Moble de Galicia non só é moble. Esta idea, presente dende a creación do certame, cobrou este ano unha maior vixencia, xa que tanto a
da pola presencia do expresidente da Xunta e mantedor do premio , Xerardo Fernández Albor, e pola viúva do escritor Camilo José Cela e presidenta da fundación que leva o seu nome, Marina Castaño. Entre os presentes tamén se atopaban o alcalde da Estrada, Ramón Campos; o presidente da fundación, Miguel de la Calle; e o concelleiro de Cultura, José Manuel Reboredo, entre outros persoei-ros.
Castaño calificou.ó ti-tular do galardón
como "gran prócer da Estrada
e da súa comarca" e
posteriormente re pro
" duciu
o que es cribiu
Cela
mor te de Rei
m ó n de z hai máis de
sete anos. Pola súa banda, Fer
nández Albor desta-cou ó médico local co
mo "un reputado humanista, un gran político, un home culto, traballador e gran gal ego", polo ·que considerou que "son títulos suficientes para seguir honrando a súa memoria e continua-lo seu labor cultural". Finalmente, De la Calle animou ós xornalistas a participar, dende xa mesmo, na oitava edición do premio.
Ademais, a feira serviu como escenario para a presentación do 1 Certame de Xóvenes Solistas José Valcárcel, uilha
Ul:abeírós U!:erra, novembro de 2002
A viúva de D. Camilo José Cela, que leu un artigo do seu home, participou activamente na entrega do Premio
iniciativa promovida por Calzados A Esquina con motivo do seu primeiro medio século de vida e que permitirá honra-la memoria do fundador desta zapatería, que compartía o seu traballo cunha gran paixón pola música. Este concurso, que se celebrará o 19 de outubro no Teatro Principál da Estrada, contará coas categoría de vento madeira e vento metal e pretende seguir difundindo o nome do concello como centro referencial da vida cultural de Galicia.
_ Finalmente, o encontro co moble tamén· premiou o traballo de Dolore~ Moares, unha· estradense que foi a gañadora do certame coñvocado pola fundacíón co fin de obte-lo cartel de presentación desta Feira do.Moble de Galicia. Unha espectacular cadeira valeulle a . esta moza para representar á Estrada por toda Galicia publicitando unha actividade de gran peso no concello. Xerardo Neira, o gañador do Premio Xornalístico Manuel Reimóndez.
www.radioestradá.com
.. ·.a outra forma de escoitar a radio
/7
--
./ .
8/
Atopámonos hoxe no solpor festivo dó día gran- . de deste maio noso. No
maio popular no que a vella aínda qneima o tallo e ata o seu corenta, non quitaremos o saio.
Atopámonos pois no noso maio, no que celebra as nosas letras, as da Lingua das nosas palabras orixinais, a galega, milagre ruáis doce da obra primorosa espiritual de quen nos precederon, tamén na Estrada de cidadania cultural e cívica para moita vida dende esta pri-k mavera tan . nosa e amorosa Lingua Galega, a túa causa de Galicia, a dos textos, a da Literatura e Cultura, a da comunicación, sempre presidida polos seus falantes amorosos, os que se definen en identidade de "nós" como posesión fermosa, como ligazón de orixes, en convivencia, sen negar a ninguén, na definición de terra e de pobo, xa que logo de identidade.
Lingua que queremos colocar como unha manda de flores para froitos nos nosos ánimos de autenticidade.
E así hoxe á iniciativa de.ste __ noso-Museo Estraaeñse, de nome significado, o de Don Manuel Reimóndez Portela, na presencia memorial de Frei Martín Sarmiento, na convocatoria da medíación vocacional de Olimpio Arca, coa súa proposta tan sobresainte chea de Lingua de Cu)tura, tamén na literatura e na lectura, nas nosas letras galegas e coas estimables presencias de vostedes, significamos á nosa Lingua todos en amor, como coroa, como voz ourada, de prestixio, para usala, para vivila, que así se cristalice, como resolución afectiva, e consentida, de expresala sempre rn ·convivencia.
E ne la, na nasa Lingua, as letras,
e as palabras, dos pensamentos, dos sentimentos, todas máxicas, · todo máxico ·
e popular,
David Otero, nun momento da súa intervención no Día das Letras Galegas, nun acto organizado polo Museo do Pobo Estradense Manuel
Reimóndez Portela ·
tamén na Estrada, dende esta casa humilde, chea de orgullo e de valía, acugula~a de referentes de memoria, de historia e de futuro, no compromiso fondo dende quen somos, sen xogarmos a falsos profetas, sen tremendismos, nin autoflaxelación_s, aliñados tia convi-
venda de dicirmos estradenses, galegos e galegas, sabedores de que os nosos horizontes van a poucos, a paso a paso, que as presas ben se sabe que non valen moito, que os comproq¡.isos, tamén· os argumentos, non van polas urxencias, proclamamos que queremos que a nosa
'W:!lbeírós W:errn, novem)Jr9 de 2002
Lingua Galega sexa vehiculada a cada momento nas nosas vídas na orientación apropiada das nosas crencias das nosas conviccións, para que así s·e defina con plenitude con frescura de Cultura, na nosa i~entidade de pobo diferente, pois nós somos do pobo do galego e por tal, manifestamos, que Galicia non pode ser soamente unha e.moción ambigua .. sen galegos e iso obríganos a soñala e a construíla pedra a pedra e facelo dándolle sentido singular no plural e no democrático, na nosa Lingua. Lingua activadora, a das mil. falas nos nosos pobos e aldeas, vilas e cidades, de mar a terra e de terra a mar, atlántica, continental, · para que se manifesté con amor dende os nosos corazóns, sempre, sen mentiras e si coas dignidades da nosa fe en nós e nela.
Beri sabemos que hoxe non po-, demos probar o traxe que faremos dentro de vinte anos, pero soñalo ... si que podemos e si que debemos facelo Pois ... nin a Galicia, nin á nosa Lingua, lles basta soamente con tocalas cos dedos por cada dezásete de maio, ainda que sexa primorosamen-te para acariñalas.
Ningm1ha das dúas, nin Galicia, nin a nosa Lingua, poden constituír os baseamentos para un camiñar de desherdados, entregados a falsas utilidades, sen identidade, nun vivir de dúbidas pérmanentes e de tebras.
Si, de desherdados, entregados por desorientados, sen intuír a luz da súa terra, sen querer saber do calor. matria e afectiva da súa Lingua, os cales, créndose febles, por medo a desaparecer ou morrer, covardemente, sen fe, suicídanse como membros dun pobo antigo, secular, definido e con historia,
E así nós preguntámonos ¿que se poderá sentir cando un non se ere nada, nin rñembro de nada? ¿acaso a -obsesión por entregarse á .grandeza dos demais, deixándonos do que somos, iso non garante case que sem~ pre a desgrada? · ¿acaso ser galego será un chiste que contar para divertir a óutros? ¿o útil é sempre bo? ¿nacemos para fuxir? ¿acaso na Lingua non está unha boa parte, diremos que a mellor, do todo dun ppbo e o da súa vida? ¿remataría a obra de Xudas coa spa morte? Está ben visto que da nosa his
. toria, non podemos facer unha . ~a de sepulturas. Sepulturas nas cales se esteá volvendo po o corpo deste po
. bo.
Por iso hoxe, dende este espacio de Cultura, na celebraGién-das nosas Letras· Galegas, con esperanza, optimistas, nas moitas luces e tamén nas sombras, que as ternos, as que nos obrigan a presentar o noso sentimento de sufrimento por non ver ruáis viva e reactivada, usada e normalizada, a nosa Lingua no noso pobo, desexamos proclamar que debemos ir colectivamente en convivencia na dirección atipada para de vez restauralas.
Si, irmos uns con outros, en nexo plural de compromiso singular de pobo diferente, sentíndono s nós atentos, a pouca distancia, na nosa Lingua, nas súas palabras e nas nosas ideas, sen confunsións, pois confundilas non nos leva a ningunha parte.
Mellor para tal, tamén, camiñemos xuntos con actitudes criticas, edificantes, en traxectos con proxectos de dignidade, na virtude do diálogo, con honra de contidos
·d· o· ,,_ ,, i.. 1 avi ···· ~· ·. tero~ acnegase nunna proc ama con tradicións para a modernidade, para o futuro, que é Galicia, e dinse ser de ningún pobo ou para peor, exclúense,
e cos deberes que lexitimen a "proclamación dos dereitos, pois . cando non se traballa polo que implica deber, logo, non se poden invocar dereitos .
para usalá sen disculpas, que nos garanta eficacia,
_ que nos defina, instalada,
na memoria colectiva, na que promove emocións.
Emocións para voces indestructibles,
que resisten as erosións, de tantos olvidos,
de mazes e de andacios, de indiferentes, de resignados.
E así, dende hoxe e oxalá para sempre, a pasos seguros, irrenunciables, ·no andar dos nosos ideais, aqui
i»d· itti-:Ju/71·[· °-' "'~lectivf!J ó p· .°-'nsnm°-'ntfl .. ~=~ ····'· .. U'uu . ~ '1-V ·" ··-"' ·· ,. " ' __ , ... - ~ .. ,. ... ff .. .. , ... -~ .. ... ,,v
,.. ' .,.. · n· "" d L t uruco e comun no , ta : as i e ras . e fanse doutro no que eren ter · un lugar ó sol vivindo en sombras permanentes, sen referentes, partidos, desmemoriados para sempre, sen lucidez, confundidos a cada paso.
As Letras ... as nosas
E traballeÍnos sen descanso, .na Lingua, en convivencia, para vermos construír con autenticidade, . cos saberes populares de quen
DODDDDDDDDDDDDDDDD
...
m:abeiró!> m:erra, novembrb de 2002 ·
nos precederon , para así eláborar ruáis saber de pobo que entregarmos logo obrigadamente como herdo ourado e transmitilo fielmente, ós que nos sucedan.
Fagámolo como galegos e como galegas, na viveza dos pensamentos e na calor dos sentimen tos, ás claras , sen desvaríos anacrónicos, necesariamente no compromiso das nosás ideas, na vontade de vivfrmos xuntos, de convivirmos, nin partindo, nin dispersando e si integrando e .comparando para participar de ~erto na obrá obrigada e facer as cousas ben, para endereitar a nosa historia dende a nosa medida verdadeira en contidos de moralidade e de ética, consckntes, na memoria, construíndo humanidade, sen irse dos problemas, pois Galicia constitúe a nosa ruáis grande posibilidade. Posibilidade que sabemos precisa de cambios de mentalidades nos proxectos de amor para as certezas oo noso futuro como pobo.
Galicia,- amigas e amigos -non lles é un misterio, nin un relato, nin un tempo imposible e si unha v9cación, unha consagración, un amor que profesar para un destino comunal no que non se lle di non ó outro e si se lle di PASA a quen queira,_ que a casa es_tá disposta e por estas, NO,PRINCIPAL, a nosa Lingua terá que significar unha seducción. Unha seducción polo don con. sagrado da nosa palabra herdada ou creada e. sempre pensa-da. ·
na convivencia, en definitiva, sabendo quen somos e onde estamos, convencidos de tal cousa e non vencidos, libres, teremos a mellar arma colectiva para o que facermos polo noso futuro para acceder á universalidade e tamén para aportar obra e substancia, sumandó por dereito e por deber na construcción da esencia da humanidade.
Humanidade que non está fóra das nacionalidades, nin dos pobos, nin dos estados, nin das aldeas, nin das linguas, nin das culturas, Moi ó contrario, todo o antedito e ruáis , é o que lle dá comprensión e significado, concepto,
Un pobo diferente, e todos os pobos diferentes,
constitúen dende si o aporte para o baseamento imprescJndible de exercer a convi-
vencia.
Os pobos diferentes concretan esa idea, a convivencia e fana valor obrigado da
humanidade.
e contido de convivencia para . a felicidade, para a xustiza e
mailapaz.
Un pobo diferente - e nós·, o pobo galego, sómolo- con historia, con Lingua de seu e Cultura, nunca pode ser unha ameaza,
En Galicia, como galegose có=- - nin un -mal, - -mo galegas, a nosa Lin.2ua ha nin un andacío, constituir a mediación éla ex- nin unha maldición. presión marabillosa do noso vivir activo, o da nosa realización humana, o de darlle sentido ás cousas, como esixencia de tamén sermos e dicimos unha parte cualitativa da universalidade, si , descubrindo e descubríndonos como galegos e como galegas, donos da nosa Lingua, no seu
·emprego e_ na nosa Cultura, amigas e amigos, organizados
Un pobo diferente, e todos os pobos diferentes, constitúen dende si o aporte para o baseamento imprescendible de exercer a convivencia.
Os pobos diferentes concretan esa idea, a convivencia e fana valor obrigado da húmanidade.
A existencia de pobos diferentes non implica a necesidade
de tolerar, nin de outorgar, . licencias de caza con fervores discriminatorios.
Pois debemos saber -e referido a calquera pobo, ó noso pobo en especial, á nosa Lingua en esencial- , · que onde poñamos ·os ollos, o amor pon o seu berce E onde poñamos as mans, a feixes, alí nacerán as rosas.
E non queremos ser aqueles que se pregunten, como dixo a poeta Maria Mariño:
¿Seremos nós, os galegas e as galegas, quen teñ4mos a Lingua como a tea fina que sacamos do tear para non poder vestir? ·
Non, iso non ... e tampouco nos gustaría aplicar o que declara o poeta chairego Xosé Maria Díaz Castro:
Un paso adiaríte e outro atrás, Galicia. E a tea dos teus soños non se move.
Non, nós, na nosa Lingua, en convivencia expresándoa na marabilla do que sentimos, a qada hora, a cada pensamento, dende hoxe, saberemos ruáis o que facer cos nosos días.
Os nosos nomes nunca máis se escribirán na nada, O noso amor xa estará menos ferido. E os nosos sorrisos xa non se~ ran de tristes, pois as rtosas palabras , as da nosa Lingua, nas nósas Letras, · as das nosas aldeas, as das nosas vilas e cidades, xa non serán figuras de postais.
Elas, as palabras, as da nosa Lingua, metidas nos nosos corazóns, postas en voz plural e c~munal, con sabor a pobo, a nai. e a patria, con saber de pobo, no fervor da convivencia, no cantar de pobo,
· hoxe, dende hoxe, xa non renunéian á identiaade, xa non.máis , nunca ruáis, seran cómplices, nin reféns,
/ 9 ·
E os nasos sorrisos xa non serán de tristes, -pOlS
as nasas palabras ' as da nasa Lingua, nas nasas Letras, ·
as das nasas aldeas, as das nasas vilas e cidades,
xa non serán figuras de postais
de quen as neguen, de quen nos neguen. Pois ser galego e galega non pode ser unha ambigüidade. Ser galego e galega ha consti-
. tuír progresismo e democracia, liberdade e convivencia, pluralidade de pensar e de vi-vir,_ na expresión amorosa da nosa Lingua, da non inventada, da creada na terra, por séculos, maior de idade, sen comparacións de se grande ou pequena, .pois son as persoas, os galegos e as galegas quen a usan, quen · a viven e· a constrúen, quen a trasmiten con intensidade natural e expansiva. ·
E termos pobo e Lingua propia, sermos así, galegos e galegas, non pode ofender a ninguén, non é sacadle o nome a nin-
País a nasa Lingua garante
a nasa diferencia - e usándaa - · en plen!tude,
asi, sen dúbida, ·
tamén se garante a nasa eternidade.
guén para lle obrigar submisión, nin tampouco tomarllo á lixeira para lle dicir feble . Po is ¿Acaso unha lingua ou unha Cultura, un pobo, po,de poñer a outro en anacos? Pois non, moi ó contrario, xa que logo ... sermos galegos e galegas será exercer deberes de respecto
• polos· recoñecementos dos outros e así, por dereito, o alto valor recoñecemos . .
E para que nos recoñezan, dende o respecto polo que somos, no amor, traballando para ilusionar, tamén ha contar a
- nosa Lingua e así o compromiso de usala, de amala, pois así tamén nos amamos e amamos. Nela - dende a constelación in-
finita de sentimentos que garden os nosos corazóns - podemos e debemos miramos nas súas palabras como espellos primorosos do pensar e do crear colectivo, tamén saber escoitarnos nas mil falas con acentos de pobo, donoso pobo e lernos desta maneira ruáis abertos e menos condicionados, pois as raíces das palabras van ó corazón do que sentimos.
Con ela, coa nosa Lingua, - na construcción en · convivencia da nosa identidade - debemos expresar o que aportamos á obra da conciencia universal, pois a nosa Lingua garante a nosa diferencia e usándoa en plenitude, asi,
· sen dúbida, tamén se garante a nosa eternidade.
Non hai mentira se dicimos que tristemente houbo tempos que coas nosas palabras expresabamos tristeza e resistencia e con elas, silenciados, alimentabamos bágoas. Pero na esperanza, na nosa · Lingua, co noso pobo, tamén fomos quen de proclamar a palabra AMOR e así desexamos ruáis pobo, o noso pobo e conquistamos máis Galicia.
Sabíamos que nos faltaba _algo e que nos tardaba en chegar, pero a esperanza e mailos soños acariñábannos os corazóns, ainda que camiñabamos entre moitas ruínas. Os nosos verbos, moitos deles, estaban amputados e non se podían conxugar en tempos de presente.
Pero para moitos, o AMOR, foi algo inseparable das súas vidas e así, con AMOR E CON ESPERANZA, soñando sempre, chegaron a hoxe, os novos días, os novos tempos, ilusionados deste presente, para sempre.
E así...
Nos ternos a obriga de desenvolver aqueles soños, si, no noso amor e na nosa esperanza.
. -
10 /
AS NOSAS LETRAS, AS NOSAS
Non permitiremos dar marcha atrás, volver atr'ás. Tampouco permitir que a tal pasado volva a nosa Lingua. Ela A.a non pode andar pola: banda da morte, pois a nosa vida vai nas súas palabras e nós debemos renacer para usalas e non para imaxinalas. A_s palabras da nosa Lingua posibilítannos creación e con elas, vivas e activas, sempre haberá un despois,logo da noite. Elas colócannos na unidade dos sentimentos, na memoria, sen olvidar; pois non seguiríamos senao os mesmos, aínda que a paisaxe non estea soamente no que pasou, o futuro que se nos pon <liante hai que gañalo para escribilo coa sensibilidade da nosa voz co-mún, · na nosa Língua, _ na que nos constrúe consciencia, coa capacidade comunal do sentir de pobo.
Debemos construír en Lingua nosa a nosa narración poderosa que nos lexitime para sempre.
O noso encanto ten que ~e sentir en galego.
O camiño, sendo difícil, de ser colectivo, sen exclusións, en liberdade, merece esforzo, dedicación e trabállo, merece a pena, ilusiona · pois se o que levamos connosco, intuíndo a onde chegar, é sentido, iso, ámase de por vida.
Pois ..
Quen prende a auga que corre, E de si mesmo enganado. O regueiriño non morre. Sempre corre por un lado .
E ...
Non é só na grande terra, Onde os poetas cantan ben. Os reiseiñores son da serra ¡e cantan como ninguén!
.•
Pois... . Aqueia FLOR DA ALDEA ben sabía, que había flores lindas nas cidades. _ · Flores que enfeitizaban saudades, na campá dalguén, cando morría. · Quixo o destino que unha nena -ó ver a flor da aldea tan atraínte - foi cara a ela con melura.
Logo, como é propio das neneces, con xestos de mimos, de ternuras, con aquela flor puxo de festa, as súas trenzas.
Collamos nós, como propio das neneces, das madureces, as flores das aldeas todas sabias, tamén as das cidades, Sexan esas frores as palabras florÍdas <leste maio, as da nosa lingua, feítas das letras nosas, primorosas.
Collámolas sen perda, sen perdelas. . Sintámolas a elas. a todas, n?sas.
No raiar dos soles, no deitar das fontes, no cantar das ondas, no falar dos homes.
Sintámolas a elas, a todas nosas, Teñámolas todas por sempre, nosas.
Fagámonos así un poema fermoso, e longo, e tenro, de versos nosos,
E conxuguemos na nosa Lingua por sempre e para sempre, os verbos falar e escoitar, · tamén o ler, o escribir, o amar e o convivir, a todos, en primeira persoa, sen imperativos, en presente, co futuro.
\!J:abeírós \!J:erra, novembro de 2002
Frei Martín Sarmiento e
Francisco Rozados 'Rochi'
A s letras galegas do presente ano certaron de cheo na personalidade
dun pioneiro, dun adiantado. A Sarmiento ternos de
agradecedle os galegos, sobre todo, que fose o primeiro, tralo inicial récoñecemento medieval no eido literario, en reivindicar o uso da nosa lingua no ensino e no labor da creación antes do Rexurdimento pleno -a época de Rosalía, Curros e Pondal-.
Precisamente, contra a metade do século XIX, foi en boa parte o estímulo da súa obra o que espertou, con resaibos do didactismo e mesmo da estética do neoclasicismo, o emprego do noso idioma con miras cultas.
Foi, ademais, o pioneiro na etimoloxía, .nunha fase pre~
' científica e especulativa moi interesante e enriquecedora.
A parte dé por esa disciplina, que eu teño por unha das máis apaixonantes -e impres
. cindibles- das qúe forman parte da lingua, engaioloume persoalmente polo interese vivo
• que sempre demostrou pola Terra de Montes en xeral , e polb río Lérez, o que dedica unha case desmedida atención, moi en particular.
Mesmo aventura unha imaginativa hipótese verbo da orixe do seu étimo: "Siendo Pontevedra Hellenes y su significado puebJo o país habitado de hellenos o griegos, claro está, que sin violencia, se pudo llanar el río Lérez río
de los griegos ofluvius hellenán. Supuesto fo dicho, pudo haberse dicho Leros o Leron,
" ... Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer
sea voz latina ... Mientras, digo que
Lf!,eros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce,
Leerse, Lerz, Lérez y Leriz"
mudando la N en R, tránsito común, sincopado el Hel-leron de Hel-lenon. Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer sea voz latina .. . Mientras, digo que Laeros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce, Leerse, Lerz, Lérez y Leriz".
Diriase, pois, que podemos chamalo, coa licencia do sabio Sarmiento, o río dos mil nomes no país dos mil ríos de
Cunqueiro. Pero este berciano de raíces
cerdedenses non foi só un adiantado da lingua, senón un verdadeiro sabio de tinguiduras renacentistas que tanto salientou nas letras coma nas ciencias.
Aportou coñecementos e ricas análises comparativas no eido da botánica, axudou a prosperar con inventos imaxinati vos o propio mundo da náutica e da pesca, aconsellou ós dirixentes da súa época en multitude de materias, incluída a economía, e cultivou ex-. haustivamente a etnografía do mellor xeito que se pode, é dicir, en contacto coa propia veciñanza das zonas polas que pasaba nas súas enriquecedoras viaxes.
Por iso considero que as letras galegas acertaron este ano ó escoller a un sabio que iniciou camiños que logo serían cultivados por admiradores seus da talla de Bouza Brey ou José Luis Pensado, nicrariense que se convertería no autor máis experto na obra do íncli-to frei... .
Na Terra de Montes puidemos este ano disfrutar da magnífica colaboración da doutora en filoloxía .Carme Hermida, veciña nosa, tanto na revista Cotaredo coma no ilustrador e amenºo relatorio co que nos deleitou na xuntanza anual da "Asociación de Amigos da Terra de Montes", celebrada en Cerdedo, berce dos ancestros do propio autor.
'<!rabeí ró~ '<Ir erra, novembro de 2002
Ricardo Carballo Calero 'na súa 'Historia da Literatura Galéga Contemporánea' ,
na páxina 462, enumera persoeiros, poetas e escritores na lingua galega. Entre eles atopamos o nome de Bernardo Rodríguez, de quen o profesor Carballo escribe: "En 1874 emigrou a Buenos Aires Bernardo Rodríguez Ribeira,
· nado en San Xiao d'e Bea, axuntamento da Estrada, o 8 de xanéiro de 1853. Cultivou a prosa e o verso. Fixo oratoria en galego. Morreu en Buenos Aires o 26 de maio de 1924".
Foi esta referencia o xermolo da investigación <leste persoeiro. Despois, consultaría a Enciclopedia Galega, e logo o magnífico traballo de Alberto Vilanova Rodríguez 'Los gallegos en la Argentina '. Volume II, Ediciones Galicia.
Con esta bagaxe referencial tiven a sorte de charlar con Andrés Rodríguez Lorenzo, veciño da parroquia de Cora e bisobriño de Bernardü, xa que a súa avoa, Manuela Rodríguez fora ifmá de · Bernardo. Andrés tiña referencias feacientes da vida <leste emigrante e ademais fotograflas familiares, cedidas xentilmente por Andrés para este traballo.
No arquivo da parroquia de San Xiao de Vea aparece a correspondente partida de bautismo na que consta a data de nacemento: 'cinco de la tarde del día 8 de enero del año mil ochocientos cincuenta y tres. Hijo de Manuel Rodríguez ~ María Riveyra, vecinos del lugar de Pouso en esta parroquia. Es nieto por su padre de Gregario y María Bustelo, vecinos que fueron de dicho lugar, y ·por su madre, de Manuel y ¿Margarita? de Carbia, vecinos de San Miguel de Cora, púsele de nombre Bernardo'.
A casa paterna era casa de Jabregos con certa capacidade económica, boas terras de labradío e gando vacún cebado, e cabalar. O matrimonio Rodríguez Riveyra tentou darlles ós fillos unha educación moi completa naquelas datas.
Os catro irmáns, Gregario, José, Bernardo e Jesús e a irmá Manuela asistiron ás clases do Ínestre da parroquia, D. Enrique Rodríguez. Por referencias familiares sabemos que Gregario, o filio que herdou a casa paterna, era solicitado polo vecindario para escribir cartas familiares e algunha que outra escritura de compra-venda.
Cando Bernardo andaba polos doce anos e xa coñecía un pouco de latín e sabía moito do catecismo, xa que era axudante perpetuo na ·cataquese parroquiál , ingresou no Seminario Conciliar de Santiago. Catro léguas que había que percorrer para levarlle ó rapaz algunhas vituallas e roupa limpa.
Desde os primeiros días Bernardo deu mostras de rapaz lizgairo e competente na xeira dos libros. As súas notas demostran o seu afán ó esl:udio e o bo concepto que del tiñan os profesores.
Unha circunstancia que máis tarde tería unha grande influencia no seú devir foi ser compa-
ñeiro nos estudios do seminario de Cayetano A. Aldrey y Salvado, natural do concello de Conxo, parroquia de San Martiño de Arines. Este ben preparado seminarista emigrou tamén á Arxentina, e en Bos Aires, Bernardo e Cayetano mantiveron sempre a súa amizade porque ós dous os xunguía o amor á Terra.
Nós meses de verán, Bernardo convértese nun brazo máis para atende-los labores das leiras, despois'de axudarlle á misa-ó parroco. Terminadas as horas dedi'cadas ás novas lecturas, aínda lle queda tempo ó xove para dar longos paseos pola fermosa natureza do val de Vea e achegarse ó río da aldea para pescar unhas troitas.
Os estudios no seminario transcorren c;;oa normalidade e complacencia da familia que ten postas as aspiracións no ordenamento de Bernardo. Non obstante, a guerra carlista trocou os plans. No ano 1874, por mor desta confrontación armada, o mozo viu en perigo a súa liberdade xa que podía ser reclutado para intevir no conflicto.
Cando a cidade de Bilbao estaba sitiada polo exército carlista, Bernardo non o pensou <lúas veces. A despedida dos pais e de súa irmá Manuela foi o intre máis profundo e doloros9.
Clarexaba o día e seu irmán Gregario .prepara ás cabalerías para acompañalo ata o barco. Bernardo, coa súa maleta repleta de ilusións, e algúns libros, sobe polos camiños de Requian e baixa por Valga ata o peirao de Carril. Contempla cada curruncho do camiño para apreixóar na mente aquela fermosa natureza nestes intres duros e amargos.
Ali, a carón do mar, xura defender Galicia e, con outros moitos galegas e galegas, embarca camiño de Arxentina. ·
Como todo emigrante, Bernardo ha buscar traballo para subsistir. Gracias á súa boa preparación pronto atopa un posto nun almacén de coloniais. Pouco a pouco vai subindo postos no entramado persoal <laque! comercio. Logo dun tempo, xa estaba ocupando un lugar como auxiliar do tenedor de libros. ·Por mor da súa excelente caligrafía as súas facturas chaman. a atención ó mesmo amo e ós siareiros do establecemento. Un <lestes siareiros, Nicolás Avellaneda, interésase por coñecer este prolixo empregado. Na súa conversa con Bernardo o cliente axiña se dá conta da magnífica preparación intelectual do contable.
O cliente interesado polo escribiente, Nicolás Avellaneda era, nin máis nin menos, que to-
. do un importante persoeiro. Fora presidente da República Arxentina e na actualidade, ano de 1881, exercía como rector da universidade de Bos Aires. O primeiro traballo que se lle encomenda foi -a ordenación da vasta biblioteca dest.e profesor. Bernardo fixo o encargo con tal perfección e coñecemento dun arquivo funcional que o Rector Avellaneda, quedou tan impresionado e satisfeito que o empregou como bibliotecario da Universidade da capital bonaerense.
Neste posto granxeouse, máis tarde, tamén a simpatía e amizade dos novos rectores: Bas.avilbaso e Uballes, e de tódolos profesores e empregados. daquela institución.
Axiña ascende ó cargo de Contador-Tesoreiro do primeiro centro docente arxentino. Alí, na universidade, na rúa Viamonte, pasa horas e horas, non só as correspondentes ó calendario laboral, senón tamén as horas de lec er; lendo libros, escribindo artigas e facendo tertulia cos profesores que o consideraban e respectaban como un gran filólogo con grandes coñecementos da lingua latina e un gran helenista. .
En Bos Aires forma unha familia. Tamén emigrante alí estaba · a mociña María Estela Fariña Fernández, filia de Vicente Fariña Pego e Josefa Fernández Ferro, veciños da parroquia de san Félix de Estacas, no concello de 'cuntis. Deste matrimonio, celebrado no ano 1886, han nacer nove fillos :
Manuel Andrés (1888-1889); Manuel Silvano (1890-1944); Ernesto Cayetano (1892-1929); Alfredo Teófilo (1894-1962); María Angélica (1896-1913); María E~ther (1898-1953); María Armanda (1901-1941); María Elena (1904-1964) e Bernardo Norberto (1908-1978). ·
Todos· eles, os fillos homes, ocuparon importantes postos na sociedade arxentina. Bernardo Norberto foi condecorado por España coa Gran Cruz do Mérito Naval con distintivo branco. As filias casaron con persoeiros arxentinos.
Cando no · seu petó pesaban uns aforriñ9s- puido cumprir ' aquela promesa e aquel devezo que lle roía as partes máis sensibles do ser: Volverá súa Galicia. Quería fartarse de imaxes, percorre-los camiños de neno; sentir o arrecendo das mimosas do Rosallo , pillar unhas troitas á rnan,
/ 11
achegarse ante Compostela e contemplala con outros olios de cando seminarista;.chegar a Costa da Morte, coñece-las murallas de Lugo, aprisionar todo nun cáinara de fotos para, á volta, seguir disfrutando.
Todas aquelas testemuñas que levaba na súa cámara comezou a publicalas no Almanaque Gallego. Gracias a este t-raballo de Bernardo coñecemos á súa nai por \!llha foto que inserta no devandito Almanaque, correspondentes ó ano 1909, cunha nota que di: El retrato de la página 10 . es el de mi adorada madre, la cual cumple 90 años el 22 de junio de 1909. Este retrato se lo saqué yo estando ella en la huerta, en 1905, en la casa de POUSO. E véu a Galicia, visitou a tó
dolos familiares, estudiou horas e horas no Mosteiro
de Herbón, mercou os libros que saían do prelo de autores galegos; percorreu o itinerario previsto, e con toda esta bagaxe, .vol~ véu cunha renovada xuventude á Arxentina, a carón da súa inolvidable familia.
E seguiu a publicar fotos de Galicia, dun xeito máis intenso da súa parroquia. No 'Almanaque Gallego' do 190( hai unha páxina completa dedicada á súa casa a súa eira, ó hórreo, ós traballos do campo, e á súa familia.
Ano de 1913, mes de xuño, na extensa paraxe dos xardíns de Palermo, verdadeiro pulmón de osíxeno· da cidade .de Bos Aires; orgullo nacional dos porteños, as árbores, espidas da follaxe, semellan pregoar piedade ó inverno que vai chegando. Na casa do matrimonio Rodríguez Fariña mouras avelaíñas pousan nas noites do outono nas fiestras. Un vento de fatalidade arrincou da roseira fami'!iar unha folliña tenra, un fermoso capullo· de trece primaveras, a filia María Angélica. O corazón de Bernardo, nacido para gozar · dos seus dous grandes amores, a familia e Galicia, sofre unha profunda mágoa. Mergullado nun océano de impotencia os aloumiños das outras tres nenas e dos cinco fillos non son quen de aliviar tanta dor, tan-to desacougo. (Documento n. 4, ' esquela do pasamento da filia e do pai)
A vida ha seguir e Bernardo mergúllase no traballo para afastar ·aquel pesadelo que o oprime. Cos máis variados seudonimos: Bernaldo do Pouso, Nébodas, Barón de Dorreguriz, Gerardo Zudorriben, e para as polémicas o de lgnarus, escribe arreo nos distintos xornais e revistas de Bos Aires, Montevideo e Galicia; atende os diversos cargos e institucións que a comunidade galega lle foi otorgando pola súa competencia, dedicación e afán de servicio.
No ano 1916, despois de trinta e cinco anos . exercendo, co.a admiración e respecto de·tódolos profesores da institución docente, as súas funcións de ContadorBibliotecario chega o intre da xubilación: Non obstante, Bernardo segue frecuentando o caserón qa rúa Viamonte, agora como estudioso para seguir no camiño das
12 /
letras na defensa .do idioma galego. Así mesmo, con máis horas de lecer pode dedicarse un pouco mellor á familia.
No ano 1920 Bernardo perdera a vitalidade. A súa bioloxía ía mermando. Os médicos aconséllanlle unha viaxe a Galicia; un apartarse de preocupacións, e fai a segunda viaxe á Terra. Quere volver a ver, u·nha vez máis, o mausoleo que mandara facer para o descanso eterno, alí á sombra da igrexa de san Xiao fronte á carballeira do Pouso. Volve facerlle a visita ós frades de Herbón, chega á- Coruña e permanece moitas veladas coa extensa familia que cos anos foron aumentando en número.
Con todos eles chega ata a romería do San Ramón da Anllada, Cuntis, troula que lle dá pé para un dos seus contos.
Esta viaxe coincide co ingreso na Real Academia Galega dos poetas Ramón Cabanillas e Antonio Rey S9to, que se celebraba na vila de Mondariz. A comisión encargada do acto invitou a Bernardo Rodríguez a que fose el quen presidise o importante evento, non obstante, non aceptou tal honra .. Con motivo desta viaxe te
rnos unha testemuña da súa sinxeleza, da _súa pro-
funda humildade no retrato que fai del un amigo e compañeiro.
- Pero, deixemos que sexa <Q propio Fernando Martínez Morás, presidente da Asociación de Prensa da Coruña quen nolo conte:
"D. Berna,rdo Rodríguez, hombre inteligentísimo, bien preparado y orientado, de una honradez literaria tan cabal como su honor privado, esc~ibía brilfantemenfe en castellano y en gallego y conocía admirablemente el idioma regional.
De Ul)a de sus sobresalientes cualidades, la modestia. Recuerdo una muestra verdaderamente ejemplar.
Había muchos años que no veía su casa nativa, sus tierras de Puente-vea, las vides y los campos añorados. Llegó en su último viaje a Galicia, cuando la Real Academia Gallega debía celebrar una solemne sesión en Mondaríz (el ingreso en esa institución de Ramón Cabanillas).
Convinieron los académicos en que don Bernardo presidiría la asamblea: era un homenaje a su galleguismo, a su cultura, a la representación que ostentaba de la Asociación Protectora en Buenos
. Aires de aquella docta Corpora·ción y de la que era dignísimo ' presidente.
GESTOS O
Se le invitó, rehusaba; insistióse, sin éxito, y aún prometió, para evitar nuevas insistencias, que procuraría salir a Mondariz desde su casita aldeana.
Cuando llegó el día de la sesión, hubimos de avisarle que pasaríamos por Puente-Vea, para recogerlo en el auto que nos conducía a Mondariz. Ninguno de lps viajeros conocía el lugar en que la casa de don Bernardo se hallaba. Todos los vecinos de· la carretera, en aquella comarca fueron interrogados por nosotros; nadie sabía de don Bernardo, y arribamos sin él a Mondariz, donde tampoco se presentó.
Sospeché desde entonces, y tengo la convicción de haber acertado, que el modestísimo_don Bernardo había instruído a sus vecinos para que permaneciese oculta su residencia y le ahorrase la ostentación de presidir una solemne y docta asamblea.
Así era aquel hombre culto, simpático y bueno cuya memoria perdurará entre los gallegos patriotas".
Pasaron dous anos desta derradeira viaxe de Bernardo a súa Galicia da que dixera constancia das súas impresións nunha carta datada en Mondariz:
RADIO EST·RADA 107.7 Líder de audiencia na nos a comarca .....
·~-s de cada 10 estradenses escoitan RADIO ESTRADA ... Está de MODA
m:abeírós m:erra novembro de 2002
' 'U na hermosa travesía y un despertar aquí gratísimo; esta Galicia de mi corazón se
presentó a mi vista más hermosa, más rozagante, más ubérrima, más cariñosa, más encantadora, con los amorosos brazos abiertos para darme el abrazo de bienvenida. ¡Que delicioso viaje de Vigo a Mondaríz ! . Parece que la naturaleza misma se hubiese empeñado en demostrarme que puso en ese cuadro los cinco sentidos de sus habilidades ... "
Estamos pois no 1923, mes de Marzo. Dende a llanuras da
• Pampa chega o outono austral. Bernardo, atópase enfermo, sen azos. Como un presaxio dun irremediable desenlace e case como despedida escribe con man tem- · blorosa:
"Estamos a trinta de Marzo. Algúns, coma eu, irnos entrando con medo nas frías congostras que van hasta os curutos nevados da montana dos anos .. A min magoanme mais os croyos do camiño e· non sin to menos a friaxe da auga que se entra po-los-buxeiros que o tempo foi facendo nas pezas vellas dos meus zocos, deses zocos que tamén sinten coma quen os leva renxer os ósos do seu corpo".
Con todo segue o seu pensamento posto na súa terra:
"Téñolle moito medo os meses que vén: polo frío do inverno, polas soidades que me están mordendo dendes do~día da peligrinación de Vea a Santiago. Na mañán dese día o Faro de Vigo púxome negro o corazón, debaixo dos soportales do Toral coa noticia de que o día 3 de San Andrés sairía daquel porto o Santa Isabel cos pasaxeiros pro Reina Victoria Eugenia, que debía chegar a Cadiz o día 6. Dendes ese momento púxose para min o sol gallego!
O pasar a derradeira ves po-la Pontebea sentime agasallado por haber nacido ahí; o río Ulla iba póñendose xa fachendoso,mostrando as súas recias forzas, os seus ardentes suspiros de vello namorado dándolle unha cariñosa aperta a esa parroquia. Hoxe vexo cos ollos da miña alma galega un pouco esbaído ... "
Bernardo aínda sería quen de facerlle -fronte a aquel temido inverno. Volverán as flores a Palermo naquela esperanzada primavera, pero o emigrañte estradense, namorado cada día
. máis da súa Vea, non recobraba
as forzas, malia o coidado da medícina e o afecto familiar.
No solpor do día 26 de maio de 1924 acontecía o pasamento de D. Bernardo Rodríguez Ribeira, a idade de setenta e un anos. Enterrado no cemiterio Norte da capital bonaerense foi acompañado por membros das distintas asociacións da cidade: Asocia-
. ción Patriótica Española, Centro Gallego, intelectuais arxentinos e españois, Directiva da Real Academia Gallega:, Casa de Galicia, Delegación claustro da Universidade, etc.,etc ...
As manifestacións de mágoa · polo seu pasamento non se fixe
ron esperar. Todos os xornais e revistas da capital do Río da Prata, de Montevideo, Habana e Galicia deron· novas do acontecemento e trazaban o importante traballo deste galego ilustre.
Testemuñas do seu labor e valía:, .
'El recuerdo de D. Bernardo Rodríguez , cuyo fallecimiento ocurrió ayer, se asociará por largo tiempo a las actividades administrativas de la Universidad. Había desempeñado en ella el cargo de tesorero y llegó a ser una figura familiar entre los profesores y los estudiantes, que lo veían entregado a su labor, con ese ahinco escrupuloso que define a los caracteres probos y que por la se-
-riedad y la c!.ignidad de su conducta inspiran respeto y afecto ... "
La Nación.-B. Aires, 27 de mayo 1924
" ... Además de estas condiciones que adornaban .zj señor Bernardo Rodríguez, distinguióse siempre nuestro muy quer'ido amigo· y paisano por su entusiasmo, su devoción ardorosa hacia la tierra y las cosas de Galicia, a cuyo estudio y enaltecimiento consagró trabajos valiosos.
Cultivador de nuestra lengua regional, buen aficionado a los estudios filológicos, escribió numerosos artículos, cuentos, poesías y sostuvo .Polémicas literarias interesantes en las que demostró sus vastos conocimien-tos ... "
La Voz de Galicia, Coruña, 28 de mayo
Por iniciativa do literato e académico da Real Academia Galega, D. Julio Dávila dedicouselle unha coroa fúnebre editada en Bos Aires e na que participaron importantes persoeiros, entre
W::abefrós W::erra,' novembro de 2002
os que subliñamos, cun pequeno parágrafo:
Manuel A. Bares. Literato-.. _ "Este nuestro muerto, no se des
vió un mom~nto de su camino; no hubo nunca vacilaciones en él; apareciendo como un solitario en este extravío universal. Por . eso su modesta tumba será señalada siempre como un hito luminoso, puesto con otros, escogidos, en el camino de la redención y el progreso humanos.
Honrar su memoria es volver honra por honra; es consagrar las ideas, los sentimientos, las gentes y las cosas que él consagró en su vida, llena de emoción, de bondad y de altruismo; es afirmar el credo de que fue él una de las más bellas y vigorosas encarnaciones: es honrar a la Patria, a la Humanidad y a la Civilización, en uno de sus más nobles y típicos representantes".
Rodolfo Prada, ex-secretario da Asociación Protectora da Real Academia Gallega.
"Había en su figura la presta11cia señorial del hidalgo de pro y en su espíritu la fina aristocracia del talento ... De ahí que irradiase en tocfo instante la más cautivadora nobleza y que fuesa
. su palabra caudal de sabias enseñanzas .. . !
Por sobre todo ello, admiré en don Bernardo la emotiva y fervorosa devoción con que su alma comulgaba en el altar sagrado de nuestra dulce y encantadora Galicia, .. Aquí, en la joven y promisora Argentina qe sus grandes afectos, tenía nuestra patria un indomable paladín qu~ sabía defenderla con las bien templadas armas de la erudición, de la caballerosidad y del férvido amor a la ¡Santa Terra N.osa!".
O Boletin da Real Academia Gallega, n .-163 , con data 1 de xullo .de 1924, entre outras moitas gabanzas dedicadas a persoa de D. Bernardo Rodríguez Ribeira, escribe: ·
"Entre la colonia gallega era D. ·Bernardo Rodríguez unánimemente respetado y querido por su magnanimidad y sus entusiasmos, que lo hacían ser un protector decidido de todo cuanto pudiese contribuir al enaltecimiento de su tierra, oiljeto constante de sus cariños, y que le mostraban siempre dispuesto a cooperar a toda obra dignificadora de Galicia y de los galleg9s.
Cultivador de nuestra lengua gallega, que él conocía como pocos, y aficionado a los estudios filológicos, deja escritos numerosos e interesantes artículos, cuentos, crónicas y poesías que le acreditan como un excelente lite~ .rato y que s·e leían con avidez por los amantes de nuestro léxico, harto necesitados de escritores que, como don Bernardo Rodríguez, lo enriquezcan y no lo adulteren. -
Hace unos tres años vino a Galicia a recorrer sus campos nativos y a recrearse en los paisajes amados que él no olvidó nunca, de su poético rincón de san Julián de Vea. Y de su ·paso breve por estas sus tierras, como de su modestia y su cultura, quedaron aquí muchos amigos y admiradores suyos, que le recordamos con honda cariño y le lloramos hoy con sincera pena, porque ·hombres como don Bernardo, que tanto se adentrenen los corazones y tanto se adueñen de los efectos, van quedando, por desgracia, muy pocos.
Porque conoeemos su obra literaria, creemos firmemente que si manos amigas se decidiesen a reunirla, seleccionarla y publicarla en un volumen, rendirían un reparador tributo de justicia a . su memoria, digna de .recordación, y prestarían un señalado servicio a las letras gallegas. Para ese póstumo homenaje, nues~ · tra insignificante pero incondicional cooperación no habría de ser la última, siquiera no fuese más que para corresponder al honor que en vida nos dispensó el Ilustre finado pidiendo nuestra
Axencia de A Estrada
opinión -¡pobre de nosotros!- sobre su obra literaria, qu($ más que otras muchas merece la publici- · dad.
Descanse en pa·z nuestro venerable D. Bernardo, y mientras su espíritu penetra en las eternas sombras de lo eternamente desconocido, enviemos nuestro pés~me a su distinguida familia y a los dignos compañeros que c-on él laboraron tenazmente por el ·bien de Galicia y procuremos seguir sus huellas en el santo amor a todo lo nuestro, porque ;isí sabremos cumplir mejor nuestros deberes .- Eladio Rodríguez González.
N a revista da Universidade de Bos Aires , no volume correspondente ó mes de .
marzo-julio de ano 1924 lemos: "Con la muerte de Don Ber
nardo Rodríguez, acaecida el 26 de mayo próximo pasado, pierde la Universidad de Buenos Aires a uno de sus verdaderos amigos. Don Bernardo fué, además de un funcionario, una vida entera dedicada con amor hasta identificarse con nuestra centenaria institución. E n 1916 se jubiló el señor Rodríguez, pero su figura seguía siendo familiar en la vieja casa de la calle Viamonte, donde su gentileza en el trato, su gracia en el decir y su labor severa y amable a la vez, que hacían de él un hombre de excepción, le captaron el afecto y el respeto de · cuantos le rodearon. En los momentos más diflles y desagradables como en los de tranquilidad, una- fina sonrisa vagaba en sus
labios, la sonrisa de los hombres íntegros y cultos que saben sobreponerse al dolor y a la adversidad. Jamás en los 35 años de su actuación como contador de la universidad, se le vió perder la linea del hombre de self-control.
•.... ............... ... .. ... ......... E ste cabal lero, estimable por tantas razones, segundó a los rectores Avellane
da, Basavilbaso y Uballes, a l cuál, según manifestación propia, hubiera deseado acompañar hasta el fin de su cuarto y último rectorado, si la enfermedad que más tarde le iba a quitar la vida no se lo hubiera impedido.
También fue don Bernardo Rodríguez literato, Sus cuentos gallegos son dignos de mención por su vigoroso color local, entre ellos 'Tormenta en coche', que ha sido reproducido en varios periódicos gallegos .:. Probó también sus fuerzas en el género po.ético. Es autor de _un hermóso soneto, horido y fuerte, titulado 'Mi sino' . La Real Academia Gallega Je nombró miembro correspondiente y presidente de la rama argentina. - Uno de sus trabajos sobre el idioma gallego le valió una medalla de oro.
Cursó estudios superiores en la Universidad Pontificia de Santiago de Compostela, y a los veinte años de edad vino a la Argentina a la cual dedicó sus fuerzas y sus entusiasmo juveniles,' pero sin perder su ardiente amor a su tierra de origen. Los extranjeros como él son quienes tanto
/ 13
han contribuido al progreso de estas. tierras arn:ericanas y a las cuales se refieren las palabras generosas y sabias de nuestra constitución.
Su vida ha sido fecunda y benéfica, dejando tras si un ejemplo de funcionario probo e inteligente cuya colaboración ha sido un factor eficaz de la altura a que ha Jtegado.
M oitas foron as distincións e cargos honoríficos concedidos por dis
tintas institucións a Bernardo Rodríguez:
Unha es·colma das mesmas poderla se-la seguinte:
A Academia Juventud Católica de Santiago de Compostela , acorda en 1886 noméalo 'Socio de Mérito'
O Orfeón Centro Gallego de Bos Aires designao 'Tesorero'
A Liga Gallega na Cruña conffrelle o título de 'Socio Corresponsal'
O Centro Gallego de Bos Aires concédelle o título de 'Socio · Honorario'
La Real Academia Gallega de A Coruña noméao Miembro Correspondiente el 15 de ·septiembre de 1905.
La Asociación Iniciadora y Protectora de la Real Academia Gallega en La Habana faino membro da comisión para establecer unha Delegación da mesma en Bos Aires con data 3 de enero de 1906.
O Centro Gallego de Bos Aires con data outubro de 1911 distingueo como Membro do Consello de Apelación, no 1913 elixeo Vicepresidente.
A Comisión Protectora da Bi. blioteca América da Universida
de de Santiago de Compostela, noméao Tesoreiro
No ano 1919 a Asociación Protectora da R eal Academia Gallega, en Bos Aires, elíxeo Presidente. º Presidente da Real Aca
demia Gallega, don Ma-. l)uel Murguía, delega en
don Bernardo Rodríguez, a presidencia da sesión que se celebra en Mondariz o 31 -de agosto de 1920 para recibir ós académicos D . Antonio Rey Soto e D. Ramón Cabanillas. Presidencia que non foi aceptada por don Bernar- · do.
BERNARDO POLEMISTA
POMPAS FUNEBRES TANATORIO
Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57. 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA
' ..
-
14 /
Polos anos finais de século XIX, a ortografÍa do galego presentaba tantas variantes como escritores. O uso de ap_óstrofos, guións e contraccións estaban nunha anarquía t.otal. Xorde pois unha forte polémiéa entre autores galegos en América e Bernardo, bo filólogo; interven na contro
. versia baixo o pseudónimo de Ignaru·s. Para un meirande anonimato env l a as súas teorías ás paxinas do xornal El Eco de Galicia, de Castro López, en Bos Aires, como remitidas desde Montevideo. Entre os ilustres profesores que interveñen na polémica atópase o profesor de universidade de Bos Aires, tamén galego, natural da cidade de Tui e ex-seminarista do seminario daquela cidade, Martín Díaz Spuch co_n quen sostén unha razonada rivalidade ortográfica.
Malia escribir un artigo titulado Siga o conto, no que Bernardo explica que dende a Coruña lle pidiran ·que intervira na polémica, petición á que non accede, porque a el tanto lle dá; que siga o éonto, o mesmo Bernardo adáptase ás novas normas ortográficas. Unha mostra do dito podemos comprobalo nos seguinte parágrafos:
Conto· El Emigrado, escrito no ano 1898: ''¡Ve-lo ahí vay levando por
toda alquipaje un saco cheo d-esperanzas ! . ¡ deixa acaso
a terra com-outros noventa e no-ve por cento, pra nunca mais volvel-a ver! :
¡Adiós pais, hirmáns e amigos qµeridos, hastr-a volta se Dios quer!.¡Nostro Señor e maila Virxe do Carme vayan n-a túa compañía, filliño da y alma."
Con to ¿ Quen quer bailar?, escrito no ano 191 O: ,
Fay hoxe' xustamente unha corre chea e outra medeada de ¡mos, á sombra dos castiñeiros deste mesmo souto de san Bartolomeu, xuntáronse por pauto do . deño dous camanduleiros a quen lles atizaba o Jume que lles ·ardía entre o peito e a espalda unha, serpe de tan boas entenceóns como a de marras." u N ESCRB;O CON .
SEUDONIMO
En el album de la señorita Beatriz. S'algueiro
'Vuela por las eternas regiones de lo desconocido tµ alma pura como esencia angelical, buscando en el hermoso campo de las ilusiones la flor predilecta en la que ha de plegar sus alas de oro y diamante. Si al libar el néctar que te ofrezca en su cáliz de ambrosía encuentras alguna aspereza, suavizala con la dulzura de tu corazón.
El Eco de Galicia, 1897. Gerardo Zudorriben
Para rematar transcribo un dos seus últim.os contos, que máis ben semella unha vivencia, datado no 1921, ano no que fixo a deJíadeira viaxe a Galicia.
A ROMARIA DE SAN RAMÓN
Nunha de esas mañáns mornas dos derradeiros días· de agosto estaba eu durmindo coma un bendito e soñando con todol-os encantiños que Dios criara no mundo pra recreamento do meu corazón, cando sinto chamar á porta. Quixérame estar mirando nese intre porque penso de min que me estaría surrindo como fan os nenos cando os anxeliños !les ven á facer cóxegas na punta do naris coa punta das suas aliñas. Espretey amuado, con moita pena ¡ atopábame tamb.én e tan a gusto xunto ós que me facían so- 1 nar..
-Ahí lle acaba de chegar o neto da siñora Andresa co a besta, que o ben buscar prá festa do San Ramón.
-Veigate Dios!. ¡Qué selles perderá ós vellos hoxe na Anllada !. Eu ás festas vou anqúe sea a ganchapernas, pero co calmizo que fay millor me quedaría na casa.
-Como queira. Vostede manda.
-Xa te vexo meu Xesusiño, que estás pidindo ó santo que che axude a salir co atua, porque tés . ti máis ganas de subir a Bragada que a be~ta de volver prá sua corte. Alí, naquelas silveiras hay sempre morouzas de xilbarbeiras ou mosquitos pra sacadle ·o proído a calquera <degoadizo>.
Funme erguendo, vestinme nunha esalación e salimos cara á Loureiro. Nun santiamén puxé-
m:abeiróS' m:erra novembro de 2002
monos na casa da Reina, onde nos esperaban tedos cos brazos abertos pra agasallarme, pra agradecerme ación·s sen valía, pra pagarme deudas que xa cobrara d-abondo.
Estaban todos listos aviados prá festa: Pepa cunha cesta acu- · guiada de comida; a súa filia, moy empiriquetada, con un acor- . deán debaixo do brazo; e unhas viciñas que levaban tamén as suas lambetadas.·
Como xa iba sendo hora, fómonos indo todos menos a dona da casa, que quedou pra acomodar o gando, anque de tan mala gana que, buleu ben e, botándose as carreiras, aínda chegou á tempo pra xantar e pra facerlle soltar as landras a algún dos carballos que tiÓñamos .a beira.
Antes de chegar á ermida sentimos que a misa estaba correndo. Apurámonos un pouco hastra chegar a ringleira de devotos que se fora formando diante da porta grande e alí estouvemos hastra que se acabou a misa
Os mozos que nos acompañaban foron os encargados de buscar un sitio con sombra pra tender os manteses e poder xantar a · gusto. Pero casque nos deixan sin acomodo, porque os· baduantes enrediáranse en porlles as miñocas ós ancelos e porparar as sedelas pra ir máis tarde á pesca.
Cando os santiños que saliran na percesión, Santa María da Cabeza, San Ramón e San Cidro-, entraron na ermida, apareceron os rapaces, que nos viñan a buscar.
Nun campiño cuberto de musgo, debaixo duns carballos de folla mecha, sentámonos en roda despostos a non deixar da cesta nin as vergas. ¡ Vaiche boa! calquera podía co aquela fartura; tortillas con chourizos da casa, pernil, bacalao con patacas, torrexas, queixo, rosquillas do santo, viño do Ribeiro, e de sobormesa unhas punteadas e uns valses ó son de un acordión que Ramito tocaba que daba xenio, e que fex~ño abanear a un dos carballos vellos que nos acompañaba.
Non había tallos. Eu, en mangas de camisa como os demáis; senteime coas pernas cruzadas e fun pondo os pratos antr-as canelas, preto da galla, pra facer a trasega con pouco .traballo. Comemos, bebemos e argallamos de moito brio.
Non había un nisco de sombra sin xente, vellas agradecidas, mozas deudoras e en camiño de empeñarse máis, rapazas que iban a conocer ó santiño por si
chegaban a percisalo. Alí estaba Manoela, de Piñei
ro, con duas filias. A máis nova leváralla o raposo <tlá poi-o Ermo arriba, e .collera tanto susto que non lle salira o grimo do corpo hastra que se ofrecera a San Ramón. A outra iba tamén con sua nay a oirlle unha misa por habela librado das uñas d-un miñato dala de santa Cristiña, que lle an" daba facendo as veiras como á unha medea ducia que desprumara sin dor. SerafÍn co a muller, que aínda non perderan as mañas; a sua filia que quería conservar a amistad co Santiño poi-o qÜe puidera suceder; o neto, que en compañía do meu sobriño, andaba ás troitas en donde soilo había lagartos .. . e lagartas.
Cando estabamos no millor, ahí nos ven un violín e unha pandeireta. ¡Dios nos asista!. De pena todos calamos; eles soilo falano.
El Siñor les acompañe, Xa que están todos xuhtiños, Os vellos e os rapaces E tamén os picariños.
-Picariños pode haber, Mais eu aqui non-os vexo; Pero xa que ti o dis Heime de por ó axexo.
-Mira se lle chosca o olio Alguén dela á rapaza; Porque ~ntonces é seguro Que anda o rato na cabaza.
Anque sodes homes de siso, A todo peden chegar, Potque un d-eles á unha d
elas Eu ben o vin veliscar.
-Se queres que u~has cadelas che boten na pandeireta, faite que non viches nada E daranche unha peseta.
-Ela é guapa e él ten olios de·gato ladrón ¡Leve o diaño se non anda polo medeo san Ram9n !
Dios permita que pro ano Vol van a ve-lo Santiño, Anque teñan que traguer Embrullado o anxeliño.
Pertence este conto á publicación 'El Almanaque Gallego' revista anual, dirixid.a en Bos Aires· por outro galego de honra, Ma-
. nuel Castro López, e na que Bernardo publicou durante máis de 25 anos os seus contos. Outros tantos anos colaborou no xornal 'El Eco de Galicia ' , a· mesmo que en outros moitos xomais galt;gos e americanos.
Mil prlma.veras máis par-a a cultura galega ..... . No . Teatro Principal da Estrada a Música, teatro, cine ...
Concellería-de Cultura do Excmo. Concello da Estrada
m:nheiróg m:errn, novembro de 2002
menaxe entrañable a Fernández da Ponte, tiña lugar neste ano no que a teima por recuperar a memoria histórica
dos nosos tivo unha especial actividade. Nesta homenaxe, como na maiorfa dos actos, a participación de persoeiros culturais foi manifestamente importante.
V GARCÍA BARROS Desde Xoan Carlos Garrido -na foto- a C,arlos Loureiro, este ano os traballos sobre Manuel García Barros volveron á mai'or actualidade. Precisamente no mes de Nadal vai celebrarse a entrega do Premio de Novela Manuel García Barros, onde se presentará o último libro recopilatorio da súa obra 'Carta da Habana' , edita-
.. do por Edicións .Fervenza e coordinado polo mestre Carlos Loureiro.
V CLUBE DE PRENSA TABEIRÓS-MONTESDEZA
entorno.
V 'JOSÉ VALCÁRCEL' A música tivo unha cita a mediados de outubro co primeiro certame de Xoves Solistas 'José Valcárcel' patrocinado por Calzados A Esquina, e · cunha notable participación de solistas de vento-madeira e vento-metal. Un éxito que debe repetir:se.
/ 15
Teatro Principal O departamento de Cultura pon en marcha a programacjón
para o terceiro tripiestre do ano REDACCION
Coa presidencia do Alcalde estradense Ramón Campos, o concelleiro de Cultura, Xosé Manuel Reboredo presentaba as actuacións previstas para o último trimestre do ano no Principal.
Teafro, músic.a, e exposicións pictóricas, compo-
. ñen un abano de posibilidades que os estradenses poden coñecer a través dun díptic-0 editado a tal fin. Salientar que a maioría destas actividades son de carácter gratuíto, e que incluso desde o departamento de cultura se promocionaba a posibilidade de que os centros de ensino, e incluso as parroquias do rural estradense, puidesen contar con actuacións 'in situ'.
~ --
" -
16''/
Capela de San Bartolomeu, San Xiao de Vea.
O MANUEL RODRÍGUEZ CALVIÑO
Patrimonio Cult · ral stradense
Todos os estradenses ternos o privilexio de mo-~ rar nun concello cunhas
peculiares características xeográficas que o.dotan dun clima temperado e gran diversidade paisaxística, de contrastes entre os vales do N., dominados polo río Ulla, e ás zonas altas do S. e E. Gozamos dun entorno natural, cada vez máis deteriorado, pero que aínda conserva en relativo bo estado algunha carballeira, regato ou outeiro que
permanece alleo ó paso implacable do progreso.
Disfrutamos dunha situación certamente privilexiada por atopamos no centro da Galicia occidental, atlántica ou litoral, na zona máis poboada da Comunidade Autónoma, .e preto de cidades como Santiago, A Coruña, Pontevedra e Vigo, algo tan estima.do neste noso mundo dos avances, a tecnoloxía e o continuo desenrolo, mal chamado algunhas veces sosti-
ble, utilizado con frecuencia como desculpa para arremeter contra a natureza ou o Patrimonio Cultural.
É no eido patrimonial no, que A Estrada se pode considerar afortunada, por contar cun extenso _patrimonio arqueolóxico, arquitectónico, (Civil ou relixioso ), ou etnográfico.
No caso do patrimonio etnográfico _contamos con numerosas tradicións e costumes como é o caso do entroido do Ulla;
'Orabeirós 'Orerra, novembr-o de 2002
moi arraigado nas parroquias da ribeira <leste río, aínda que desaparecido en moitas ·ctelas. A maioría eran a esencia dunha sociedade, dun sistema de vida, e estaban profundamente arraigadas, asociadas a un sistema productivo, social, económico e de ielacións que nada ten que ver co actual, podendo rastre- xalas só naquelas xentes de maior idade, os nosos avós e avoas.
Gozan 0s mais deles de ter vivido a cabalo entre dous séculos, moi poucos de ter dado o remate ó XIX, pero con algo en común, foron testemuñas caladas dos profundos cambios experimentados na sociedade galega ó longo do século XX, decisivo na ruptura entre os sistemas tradicionais de vida e a modemidade, pero tamén foron testemuñas de algúns dos capítulos máis duros da historia de España, principalmente os vividos durante e tras a guerra do 36.
Estes cambios deixáronnos a uns marabillosos personaxes entre nós, todos aqueles homes e mulleres que se adaptaron ós cambios pero sen esquecer totalmente moitos dos comportamentos, costumes, ditos ou tradicións dun tempo que pouco a poucd foron deixando atrás.
O reflexo' máis claro disto témolo nas marabillosas mulleres de corpos castigados polos anos e o traballo, de pel de fermosas engurras e branco pelo que resplandece baixo un pano da cabeza dunha profunda cor negra, acorde co resto da indumentaria.
Estas mulleres parecen saídas ou ancoradas noutro tempo, pero dotadas dunha gran capacidade de adaptación ós cambios, e o mellor de todo, portadoras, ó igual que os homes, de gran cantidade de vivencias dun momento pasado que aínda que non o pareza é moi achegado no tempo.
Todo este coñecemento pasará ó mar do esquecemento cando todos eles descansen para sempre. ·Está nas nosas mans recompilar e difundir esa información, o que nos permitirá -transportamos a 'outro momento, e o máis importante, deixar un legado a aquelas xeracións que non tiveron a sorte de convivir con esas figuras vivas do noso pasado.
Aínda que os aspectos inmateriais das sociedades desaparecen con estas, non o fan os materiais, é o caso das pegadas da sociedade tradicional, aínda frescas na arquitectura popular ou a arte.
Reflexo claro son os hórreos, os muíños, os cruceiros, os batáns ou as casas tradicionais, tan de moda estas últimas. Algúns <lestes elementos están a ser. coidadosamente restaurados ou rehabilitados por particulares ou instituCións , pero un gran número, como nq caso dos muíños están sendo pasto das silvas, do abandono e o que é peor, dos buscadores de antiguidades, tan dados a roubar moas, ou o que é peor, cruceíros.
Son quizais os hórreos, tan numerosos en toda Galicia, e como non na Estrada, protexi-
dos legalmente e declarados B.I.C., (Bens de Interese Cultu-ral), os mellor conservados xunto cos cruceiros, pero obxecto de numerosos e desafortunados amaños, principalmente aqueles nos que os balaústres de madeira foron substituídos por outros de mateúais prefabricados ou tixolo, desvirtuándoos totalmente.
O patrimonio arquitectónico ten na Estrada referentes importantes nós diferentes pazos, entre os que destacan o de Oca, A Mota, Preguecido ou a torre
- e pazo de Guimarei, así coll)o todas as capelas e igrexas, -Verdadeiras xoias do Románico como é o caso da de Ouzande, Moreira, Tabeirós, etc, ou do Barroco e Neoclásico coµio as de San Xiao e Santo André de Vea ou San Miguel de Curantes.
En xeral o estado de conservación das igrexas e capelas é bo; por tratarse de espacíos litúrxicos aínda en uso, aínda que algúns sufriron amaños e restauracións desafortunadas.
En peor situación están os pazos e casas fortes, deshabitadas ou totalmente modificadas con obras levadas a cabo coa fin de dotalas das comodidades das vivendas modernas.
Son posiblemente os xacementos arqueolóxicos, numerosos no concello e importantes pola variedade cronolóxica. e tipolóxica, os máis descoñecidos, descoidados, alterados e incluso destruídos por infinidade de motivos, entre os que destacan as obras incontroladas e os espolios dos furtivos, que clandestinamente acoden con detectores de metais ós xacementos en busca de tesouros, aqueles que as lendas asociadas á maioría deles didan que posuían os mouros ou mouras que os moraban, ou que se atopaban agochados nas tamén famosas trabes de ouro e de alcatrán.
Entre os xacementos destacan todos · aqueles facilmente identificables na paisaxe,_ asociados a topónimos, identificados normalmente polos veciños, xa que a meirande parte deles teñen algunha lendá asociada.
O caso dos castros e das . mámoas.
Son bastante numerosos os túmulos megalíticos illados que se conservan no territorio estradense, pero hai que destacar os conxuntos tumulares do Alto da Cruz, San Pedro e San Tomé de Ancorados, Matalobos/Cruz do Pan, Parafita e Pedroso, con ata once mámoas algún deles.
Son estes dos elementos que corren peor sorte, xa que o seu reducido tamaño fai que con pequenas alteracións estes queden totalmente modificados ou incluso destruídos por completo.
Son as labouras de repoboación forestal, regularización de fincas para pastos ou a construcción de estradas os principais factores de destrucción . . Un caso claro e visible para todo o mundo témolo no Alto da Cruz, no· límite entre os concello& de Cuntis e A Estrada.
'QrabeíróS' m::erra, novembro de 2002
-~ ---- - - -~---...:..- _Castm <:le A-PeriUfoú l:)erroño. San Miguel de Arca.
Nesa zona existe unha mámoa que foi seccionada case pola metade a raíz das obras de construcción da estrada que comunica a nosa vila coa cidade do Lérez.
Aínda que pareza mentira, as destruccións totais ou parciais.-non son exclusividade dos xacementos de reducidas . dimensións ou invisibles, caso das má(noas, senón que tamén os castros, coas súas rexias estructuras, sufriron en toda Galicia, e como non no noso concello distintas agresións. ·
Con frecuencia, ó igual que no caso dos túmulos mégalíticos, as estructuras defensivas dos xacementos castrexos supuxeron un problema para os propietarios das leiras, e así foxos, parapetos e murallas foron reenchidos ou nivelados, coa fin de regularizar os terreos, mellorar as características das leiras ou facilitar os accesos ás mesmas.
Por sorte na Estrada contamos cun elevado número deles, a meirande parte coñecidos dende hai anos, e moitos .deles estudiados por figuras da cultura galega como D. Fermín Bou.'.' za Brey ou D. Antonio Fraguas Fraguas nos comezos do século XX. De especial interese pola súa magnitude son o de Ribela, na parroquia do mesmo nome, o de Viladafonso na de Olives, o de Toedo/Matalobos, no límite das dúas parroquias ou o de Trasmonte na de Barbude.
A pesar diso, son poucos os que non sufriron algunha destrucción, e así podemos atoparnos unha pista que chega á croa do de Toedo/Matalobos, como o recinto principal do· de Trasmonte en tempos foi empregado como campo da festa, parapetos e estructuras seccionadas e desmanteladas como no de Guimarei, e por desgracia unha longa enumeración de casos.
Ante o estado de conservación e as continuas agresións sobre o patrimonio cultural, cada · vez menos frecuentes, de que sirve que a Comunidade Autónoma de Galicia dispoña de unha leí específica para a " ... protección, a conservación, o acrecentamento, a difusión e o fomento do patrimonio cultural de Galicia, así como a súa
investigación e transmisión a xeracións futuras.', (Lei 8/1995, do 30 de outubro, do
. patrimonio cultural de Galicia), .
ternos a obriga de transmitilo no mesmo óu mellor estado do qHe nós o recibimos.
O día en que· sexamos cons-
O entorno tamén é importante. Parada, Santa Baia de Pardemarln.
ou de un decreto que regula a cientes disto, aqueles organisactividade arqueolóxica, (De- mos públicos e priva~os que creto 199/1997, do 10 de xu- empregan a baza do patrimonio llo). en función da situación, veran-
Se non existe unha concien- se na obriga de deixar de lado cia social de respecto e protec" todos os intereses políticos e ción do· mesmo, de nada serve económicos que en moitos caque cuestionemos a aqueles or- sos, ademais de outros aspecganismos públicos que non pre- tos, condicionan a protección, a sentan todo o interese que de- conservación, o acrecentamenberan. Nada conseguiremos s·e to, a difusión e o fomento do non estamos totalmente con-· - patrimonio cultural de Galicia, oienciados da importancia do así como a súa investigación e noso patrimonio, de que somos transmisión a xeracións. futuras, os primeiros responsables da que se establece na lexislación súa conservación, os herdeiros vixente. principias de ese legado, e que
LUIS PORTO É a Federación de Salvamento e Socorrismo de Galicia, a que rexe o citado deporte. O Salvamento Deportivo é unha especialidade deportiva con certa similitude coa natación, pero esta nova actividade ten unha carga éducativa moi importante -ademais de practicar deporte, ~stamos formando futuros socorristas acuáticos-,
/ -17 ·
tos relacionados co citado deporte.
Gustaríame salientar, que actualmente é un deporte pouco coñecido, pero que cada día que pasa ten un papel máis importante a facer desta sociedade, lembremos os centos de socorristas que estan. a velar pola nosa vida nos meses de verán, nas piscinas, praias, etc.
O SALVAMENTO DEPORTIVO NO CONCELLO DA
ESTRADA é un deporte onde en cada adestramento, en cada competición estañse a traballar eón· ceptos de humanidade, de res-. ponsabilidade, etc.
Ademais de. ter un bo nivel acuático, similar ó que podes acadar na propia natación, o Salvamento Deportivo inclúe unha serie de habilidades e destrezas a facer dentro e fóra da auga, estas poden ser, a velocidade, a resistencia, remolque de compañeiros ou manequís, nadar con aletas ou con tubos de rescate, pasar obstáculos que encontras na proba e unha faceta importantísi- . ma para esta sociedade cada vez máis individualista, o traballo en EQUIPO.
Os Deportistas, e Socorristas Acuáticos, do Concello de A Estrada pertencen ó Clube Acuático Umia, que actualmente ades_tra na piscina de · Caldas de Reís. Participan na Liga de Salvamento Deportivo que organiza a FESSGA e os demais clubes galegosSAPO (Pontevedra), SYSCA (Carballo), INEF (Coruña), NEPTUNO(A Cañiza) e o propio UMIA (Caldas) e que ten lugar durante toda a tem- -pada - out/xuño- , ademais participa nos Campionatos Galegos de Salvamento Deporii vo en augas pechadas (piscina) e en augas abertas (mar, río etc.) e noutros even-
Recordemos que estes deportistas, durante o seu cam
. pionato ou liga fan simulacros de rescate, tanto a nivel indi
v-4.d ual como por equipos. . Dende aquí, quúo facer unha pequena homenaxe a estes estradenses, que dende o anonimato deste deporte minoritario estan a levar o nome de A Estrada, non só por toda Galicia adiante, senón incluso fora da nosa comunidade.
Moi posiblemente sexa o deporte federado que máis títulos ou éxitos esta a dar ó noso concello.
Estradenses como- Diego Porto, Adriana Rozados, Rodrigo Fandiño, Andrea Porto, Sara Rey, Sabela Pernas, Lorena Rozados, Évora Barreiro, Lara Porto,
Sandra Mosquera, Lucía Figueiras, Tania Goldar, Lorena Eiras, Natalia Paramá. Aquí, dentro <lestes socorristas ternos varios Campións e subcampións Galegos, integrantes da Selección galega, mellores deportistas do ano segundo a FESSGA, integrantes do mellor clube da tempada, etc.
GRACIAS, por practicar un deporte tan interesante a todos vós, e recordaremos que existen outros deportes minoritarios, pero non menos importantes. Por certo un bico moi especial a Patricia Bascuas, que tamén escolleu Ull'
deporte que sae pouco pola televisión.
•
18 /
O CULTURA
Brais e a·historia · do Río Líber
LUÍS FAJUNDES LORENZO
D icía o filósofo chamado O Enigmático: veces no mesmo río".
"Ningúen pode bañarse dúas
Esta fr:ase, tantas veces interpretada polos hermeneúticos do milenario saber fi-losófico, viña a dicir que a realidade é mudante na súa esencia. · ·
E o mundo e a vida ''flúen"coma se fosen as distintas augas dun río eterno, que sempre ten 9 mesmo_ cauce pero diferentes augas a pasar.
O rapaz que leu por primeira xealos con non estudar, nin ler · vez este dito de Heráclito de un só libro ata conseguir o anÉfeso, vivía nunha aldea galega siado xogo cp cal pensaba disa carón do "Río Líber" e nome- frutar tódolos días. ábase Brais. O por que de cha- A noite na que a cruxa de marse o río coma libro en latín, Minerva berraba mais ca nincontárallci o seu avó, entre os gunha outra, o mociño, moi enestalos da leña nova, no Jume fadado cos país, baixou pola da lareira. · · escaleira tia casa de campo,
-Ese río non é coma os de- vestido de chándal azul e cunha mais - dicíalle. Hai moitos sé- viseira para pasar desapercibiculos existiu nesta mesma pa- do. rroquia, un home moi sabio con Cando ía camiñando pola fama de santo. Un día foise ca- estrada atopouse coa vella Camiñar e· levaba na...man o libro cheira. Esta muller vivía soa ao no cal. escrebía toda a súa sabe- lado do río, e dela dícian que doría, para deixárllela ós que Jora unha m.eiga moi poderosa continuasen as súas investiga- e con tantos anos coma pedras cións filosóficas; pero o home brancas había no mesmo. tropezou e a súa florecente obra Dixolle a Cacheira: caeu entre as herbas, con tan -¿Qué fas de noite pecha por mala sorte que por máis que a es tes camiños? buscou non conseguiu atopala. -Fai boa noite e quero darme Entón imploroulle a Deus, e es- un baño-díxolle o rapaz algo te compadecido prometeulle contrariado. que a súa sabedoría ficaría para -¡Pois vas darte o baño da túa sempre agachada para os que vida!.¿Ou é que non coñeces a só eren no esperábel, e ofrecida historia destas verdosas auós que eren na maxia do ines- gas?. ¡Bah! Os mozas xa non perado. Do sitio onde caera o respetades nada, ¡nin credes libro, agromou un manantial de ren!. Pero, polo menos teredes auga , unha presiña e finalmen- medo, ¿ ou tampouco ?. Díxolle te o "Líber". a vella cabreada.
Tiña Brais arredor duns do- -¿Que historia é esa da que dece anos, cando se enterou desta hería ter medo?. Preguritou · historia. Era un neno míudo, de Erais intrigado. pelo castaño e brazos longos. O - Quen se baña ás doce _da noipelo herdárao do seu pai Anto- te nestas augas, pode sentir
.nio e a pel fina da nai Lucía,- que vive no pasado, o río troca que eran labregos e levaban coma se fosen as páxinas momoitos anos vivindo na parro- vidas polo vento e fai mudar a quia do Fondexo. quen nada nel. A persoa vai ao
Aos seus doce anos era un pasado, as augas mudan de rapaz que aborrecía a escola e cor, as beiras, a paisaxe visnon lle gustaba ler os libros que lumbrada polo luar. .. todo se os mestres lle mandaban. Non transforma e volta ao tempo no entendía que tiña de distracción que existía un castro. O nadaª lectura de páxinas e páxinas dor, pode señtir qué a cada nas que un non tiña nada que brazada que da o tempo e o esfacer. O que lle gustaba era ir paza varían e móvese por entre xunto ó río, despois da escola, pallozas dos nosos antepasae coa forza dos seus delgados dos, entre as corredoiras e os brazos tirar pedras ata facer que fachos acesos. brincasen na superficie das au- -.- O raparigo despediuse dela gas, polo menos tres ou catro e marchou pensando que o que chimpos. Disfrutaba da beleza . contara a muller eran tolemias, desas verdes paisaxes polos causadas pola idade. Foi camique discorría o "Líber", coma ñando por un carreiriño entre as se dunha arteria con sangue silveiras, mentres o luar ·cala verde se tratase. E isto axudá- sobre as herbas facendo brillar bao a esquecerse da súa outra as floriñas amarelas dos toxos. gran paixón: os vídeo-xogos. Cando chegou, espiuse desBrais estaba moi enfadado por- paciño, cun certo medo. A auga que seus pais non lle querían estaba moma e foise metendo mercar o último que saíra ao ata que se molfou por complemercado e ata decidira chanta- to. Comezou a nadar cara ó in-
terior e entón foi envolto por unhas luciñas que lle foron rodeando o seu corpo miúdo ata convertilo nun resplandor humano.
O 'Líber' foi mudando a cor das súas augas, e o mozo atopouse nadando á beira dunhas pallozas que tiñan luces acesas diante e bordeaba o que semellaba ser unha illa no medio, e ... ¡un poboado celta!.
Nadou sixilosamente entre as plantas, ata que chegou xunto a unha árbore na que se puido amarrar e pronto puxo o pé na terra.
Latexáballe o corazón con forza, pois sabía que non estaba no presente, senón nunha cultura castrexa e tiña medo de que o capturasen. Empezou a carniñar por entre as casas, había xente con vestidos de peles pero non parecían decatarse da presenza do rapaz. Nunha palloza, varios homes con barba, esmagaban o millo contra unha pedra en forma de roda. Máis adiante, arredor dun Jume, unhas mulleres cociñaban uns peixes sobre o que semellaba unha rudimentaria grella. Oíanse g'argalladas e as xeiltes semellaban estar ledas. Sen dúbida fora aquel un bo _día nas súas existencias, dun ano ou século que Brais non podía averiguar.
De súpeto oíu no seu interior, a voz da vella Cacheirá que lle dicía: -... ¡Ei, Rapaz! Fuxe de aí, has de voltar axiña, pois quen descobre o segredo do castro, corre o risco de ficar para sempre atrapado nel.
Tirouse á auga e nadou sen parar, doíanlle os brazos, doíanlle as pernas, pero o medo empuxábao para nadar con máis forza, ata que chegou extenuado á terra .. Tirouse canso na herba e cando mirou cara ó interior, non había nin illa nin poboados ...
Pensou se todo fora unha alucinación, causada por nadar moi de présa.
A outra posibilidade era que a vella tivera razón e o 'Líber' transformase o tempo e o espazo. Era un gran libro dinámico e mudante, ao igual que ler e reler unha obra literaria en diferentes momentos da vida, amósanos ideas e profundidades
W::abeírós W::erra, novembro de 2002
distintas, e o noso maxín "mergúllase" noutros lugares e noutras historias. O vello filósofo tiña razón non só ó falar da realidade, senón tamén dos libros: "Ninguén pode imaxinar dúas veces o mesmo libro" ..
Segundo quen sexa o 'lector, cada relectura aporta. novos dados, novas sensacíóns, novos matices, coma entre os remansos das augas, as páxinas móvense diferentes, sempre distintas, ata o infinito.
Notou que el tamén cambiara, non físicamente, senón que se sentía moito máis seguro de si mesmo. Sentía que co poder do maxín cada intre nunca sería igual có anterior e se se achegaba ás obras estas aportaríanlle experiencias novas segundo fosen os seus desexos, inclinacións ou gustos. Os grandes clásicos eran considerados eternos porque se amoldaban ao lector e ían mudando a medida que o suxeito o facía. Todo isto. aprendéfao dese libro eterno que se convertera nun líquido.
Cando chegou á casa, os país anunciáronlle unha sorpresa: -Filio decidimos mercarche a· videoconsola que tanto querías ...
Brais agradecéullelo, pero decatouse que xa non a desexaba -Ese xogo está ben e xa sei que o quería máis que ningunha outra cousa, pero sei que a disfrutaría un día, dous, qúizais tres e despois acabarase o pracer que sentía ao manexala. .
Sen embargo, na escola mandáronme ler unha .novela que disque está moi ben, aínda que antes pensaba que era un "rollo" porque me obrigaban a lela. Agora coido que estaba equivocado, cada lugar e cada personaxe estarán imaxinados por min, vivirei experiencias distintas, disfrutarai se me gusta e poderei aprender algo aín.,_ da que me desagrade.
Ademais sempre haberá miles de libros do meu gusto esperando a que me mergulle neles, -e a miña leitura será igual e á vez sempre distinta á doutros, porque o meu maxín é diferente.
Os pais miraron un cara ó outro e entendérono, tamén eles empezaran a ama-la lectura nun verán de calor no que se foran bañar a un misterioso lugar que os levou a onde cada un deles desexaba ir.
m:abetrós m:erra, novembro de 2002
Sabucedo, onde a natureza. é festa ...
A Rapa de Sabucedo volveu a congregar a miles de persoas para vivir a festa do cabalo e a natureza ...
Na primeira-fin de semana de xullo a parroquia de Sabucedo medra como poucás na Galicia interior. Miles de persoas buscan acougo arredor das tendas de campaña -agora tamén do albergue que abreu as portas xunto co picadeiro- para vivir unha situación única: A Rapa das Bestas.
Subida ó monte, logo da Misa do Santo, a primeira hora da mañá, a loita dos homes -aloitadores- contra os cabalos sen que ningún, teñan dano algún (ben, os homes, ás veces sufren algunha mancadura).
Sabucedo, esa fin de semana, como pode apreciarse nas fotos é a festa máis antiga da natureza. Cabalos, aire limpo, amizade ... festa.
Calvo Sotelo, 8 36680 - A Estrada
A apertura do albergue e o
picadeiró_ incorpora unha nova
dimensión a unhafesta
internacional
/ 19
Forza, espectáculo, natureza ... unha festa única en Galicia: A Rapa
Tfno: 986 57 52 46
\
20/
O escritor estradense Pepe Carballude foi o gañador do Premio Barco de Vapor co-libro 'De como o Santo dos Croques
se fai peregrino'. Un recoñecerriento máis para un escritor gue sabP. manexar·as letras con maestría e atopa na literatura uñ
punto de inflexión para o retrato imaxinario e a pincelada · mestra. A presentación do libro terá luga( na Estrad.a o 30 de
' outubro no Principal
W::abeirós W::erra, novembro de 2002
o -CULTURA
Reflexión ·sobre '0 diario de aniel'
Esto u acapara falarvos desta morea de follas que teño nas miñas mans ás que ]le chamamos libro, escrito por Femando sen saber por que e como as escribiu. Non vos asustedes, isto non é o que parece, só estou intentando dar unha .idea de como comeza o Diario de Daniel, dunha forma impactante e que a máis dun coma mira deixairía abraidado, é unha forma moi especial de enganchar e alimentar as ganas de ler o Diario, e para dar unha idea do' que quero dicir lerei uns cantos pa-rágrafos co permiso de Fe mando ·
¿,Non vos invita a lélo? O rematar de ler este libro e analizalo como foi o meu deber, deime conta que pode ser o diario normal e corrente de calquera rapaz de nove anos por- -que fala moi ben e de maneira moi clara enlazando temas que sen dúbida nos atopamos na vida cotiá como pode ser a morte coas grandes reflexións de Da·niel pola experiencia do falecemento dun amigo, do racismo cando lle chega á escola un conipañeiro xitano, dos comentarios tan profundos e sinceiroSque facía el sobre os malvados que poden ser os adultos e-a preocupación de non entende-
los, da inocencia dos nenos coas súas trasnadas, da violencia, pero do que máis se preocupaba o noso protagonista era do amor "Que ben explica aquí Femando os sentimentos de estar namórado".
Para resumir o libro podía facelo como todo o mundo, en prosa pero .éu como són moi complicada decidinme a facelo en verso, e aí vai.
Eu son o Daniel · un rapaz sen máis
escribo un diario ¿por que será? Teño unha vida
normal ó meu pesar
¿será verdá? · ós meus nove aniñas
¡nor¡ máis comezo a navegar
¿Quen me entenderá? nas miñas refleixóns sobre a vida, a marte
o amor Quemáis dá
teño o meu diario e xa está.
E para rematar aquí este agasallo pra lle dar, ó meu amigo Fe mando
e que siga escríbindo moitísimo máis.
Cecilia Touc.eda Rey
O ano das Mimosas
O novo libro do amigo Xosé Luna Samnartín vén sendo unha dura e decidida denuncia
. contra o racismo, ou o que é o mesmo, unha reflexión sobre a imbecilidade humana. Porque unha persoa intelixenie non é racista. E hai que ser moi parvo para coidar que alguén é mellor que outro alguén só por unha mera cuestión de melanina. To.dos nacemos igual, espidos, berrando e da mesma maneira, daquela, non ten senso ser racistas. Probablemente, o racismo é algunha clase de enfermidade que se cura lendo. Por exemplo, libros como este que hoxe presentarnos aquí, "O ano das mimosas" de Xosé Luna Sanmartín. Pero no libro hai moito máis que unha denuncia do racismo e, como dixen, da imbecilidade humana. O llbro (como xa nos ten acostumados Xosé Luna noutros textos seus), é taméo o exercicio intelixente dun autor que actúa como Mago das Palabras, por dicilo roubando o alcume de Aaróh, o neno pro•agonista desta obra. E isto sería o que máis desexaría destacar aquí: a idoneidade dun texto eficaz que, ademais de contarnos xustamente a historia que nos quere contar, sabe facelo desde a tennira e a delicadeza que sempre son preci-
por Francisco Castro
sas cando é un avó, como é o caso, quen lle refire a historia a un" neto cheo de pregu_ntas e curiosidades .
En "O ano das Mimosas", os lóstregos son avisos dunha natureza inmensa que sabe castigar ós h0mes cando' non acertan a ser persoas; pero hai tamén referencias ó amor de dous nenos - o amor verdadeiro tlos nenos- que saben ver desde a pureza o que os olios dos adultos nunca· chegan a ver. E hai cores, moitas cores. Hai un intre no que Xosé Luna nos di que o protagonista ten a "mirada perdida en azul e branco". Fermosa frase para galanar unha historia gris e triste, aínda que con final feliz, pero triste, a pesares de todo. Unha historia que toma como pretexto -unha lenda, a do sino da campá ("o axóuxere da igrexa'', como di o autor), para, como dicía, reflexionar sóbre a absurda e chea de prexuízos condición humana.
En definitiva, "O ano das Mimosas" é llnha · historia univeisar que, come todas as grandes obras con vocación de uni'versalidade, sabe arrincar desde máis concreto, neste caso, desde ese Liripio que o autor cbñece tan ben e que nós sabemos que, no fondo, é a Terra enteira. A historia de. into- .
lerancia que se nos conta aquí, é a mesma dos ,xudíos e os palestinos, a dos serbios e o.s ero- -atas, a d_e Bin Laden e o resto do mundo... . I
Un texto que, se de min depend~ra, obrigaría a ler a todos os alumnos e alumnas· de Galicia, por _ver de lembralles qtie.é iso da igualdade. Por exemplo.
'O!abeírós 'Ql:erra,. noveñibro·de 2002
C. ando saia este número de Tabeirós Terra estará a punto de celebrarse unha nova edición en
Caracas da Festa do Salmón e a Richa-da. Desde a pluma de Toño Vare la, face. mos unha viaxe no tempo para coñ_ecer
datos e situacións da primeira celebrada, todo un éxito de participación e gastro
nómico na capital-de Venezuela. Afinais de outubro está previsto que se repita a
experiencia gastronómica
A-o s. ;A··· LM'· .. '" Nv . ;. '"' . < ! : :: , ....... ~ .. ,_.,., . .,,~ . ·., ~ .: .. =,~ . i .:..... "." ~ i A RICB.A .. A
O pasado 28 de outubro de · Morgadío" e tinto "Reboreda", 2.000, o Gran Salón da Irman- café bautizado e whisky de do-
- dade Galega de Venezuela, ubi- ce anos "Johny Walker". cado en Caracas, acolleu a O Hostal Restaurante "La "Primeira Festa do Salmón e da Bombilla".estivo representado Richada", organizada polo en terras venezolanas pola súa Centro Benéfico e Social "Fi- xerente, Pili Porto quen, finalllos e Amigos de A Estrada" e mente non puido contar co traque estivo patrocinada pola ballo da súa cociñeira, Nieves Dirección Xeral de Turismo da Feros Sangiao que, por motivos Xunta de Galicia. Ó acontece- .. familiares, tivo que cancela-la mento asistiron ó redor de tres- súa viaxe e pol0 tanto a súa centas cincuenta persoas, con- agardada presencia <liante dos tando coa presencia de fogóns para prepárar as súas numerosos e destacados empre- delicias gru¡tronómicas. sarios galegos e estradenses, Durante a celebración da entre os que se atopaba o actual e recén nomeado presidente da Asociación de Fabricantes e Comerciantes de Mobles de A Estrada, Gonzalo Figueiras Rey.
O esforzo pJievio da organización para levar adiante e facer realidade este proxecto pioneiro en Caracas, viuse recompensado pola asistencia de cociñeiras galegas, única e exclusivamente presentes para a elaboración das receitas máis significativ.as da cociña-da comarca "Tabeirós-Terra de Montes".
Como proba evidente da autenticidade dos pratos elaborados para a ocasión, o prestixios o· Bosta} Restaurante -"La Bombilla" cruzou o charco para aproveita-la invitación do colectivo organizador.
Quen finalmente non estivo "de corpo presente" foi o Restaurante "Victoria" de Forcarei.
Festa 'rachada'
A festa deu comezo á unha do mediodía e rematou pasadas
. as dez da noite e, en todo momento, estivo amenizada por diver'sos grupos folclóricos e gaiteiros e polo grupo "Klasse". O menú degustado polos asistentes ó devandito acto, cuio prezo ascendeu a trinta mil bólívares, estivo composto por unha empanada de salmón,, acompañada pglo salmón 'A Xuliana' , unha das especialidades do Hostal Restaurante "La Bombilla" , e richada. Como postre, Tarta de Santiago, e como bebidas, viños "Albariño
Pili Porto 'Restaurante La Bombilla' recibe unha placa conmemorativa
festa, Pili Porto recolleu de mans do presidente da Asociación "Pillos e Amigos" de A Estrada, Ramón Pérez Bermúdez, un prato conmemorativo da súa participación neste acto, decorado co escudo do colectivo que el mismo preside.
A xerente do Hostal Restaurante "La Bombilla" recibiu o mesmo galardón para posteriormente entregarllo en terras galegas a Nieves Peros. - Sobr.e a súa participación na festa, Pili Porto subliñou "estar moi satisfeita polo existosa que resultou en tódolos aspectos, incluído os méritos da nosa cociña.
Daba gusto ver a toda a xente animada, o bo ainbiente que se respirou e, sobre todo, a familiaridade existente xa que daba a impresión de que estaban como na súa propia casa.
Con respecto ós galegos residentes en Caracas, o moito que añoran a súa terra".
Foi un Domingo inesquecible para tódolos galegos que estiveron presentes no Gran Salón da Irmandade de Galegos de Venezuela, testemuña directa dun· acto que espertou un ' enorme interese e que estivo completamente abarrotado cun decorado perfecto.
A Primeíia Festa do Salmón e da Richada foi un bo entrante para a vindeira e inmediata edición da "Festa do Salmón e a -Richada" que se celebrará a fi, nais de outubro, de novo en Ca-
. racas e practicamente cos mesmos protagoni~tas , aínda que nunha situación difícil para as terras venezolanas.
..
--
22 /
• TRIDUO DAS LETRAS GALEGAS NO MUSEO
Con motivo do DÍA DAS LETRAS GALEGAS o Museo do Pobo Estradense, Manüel Reimóndez Portela, ofreceu, durante os días 17, 18 e 19 de maio, tres días de exaltación das nosas letras cun apretado programa de actos que estiveron moi concurridos por un público que participou activamente nos mesmos.
As 19 hor~s do día 17 tivo lugar a inauguración polo alcalde estradense Ramón Campos e o concelleiro de Cultura, José Manuel Reboredo. Tódolos libreiros da vila presentaron o seu 'stand' de libros galegos co correspondente desconto e nunha vitrina estaban expostos 36 exemplares de escritores do Concello en lingua vernácula. Co salón principal do museo ateigado de mestres, alumnos e persoeiros das letras, o xerente do rríesmo, Olimpio Arca Caldas, na presentación do acto, xustificou a elección deste local porque alí estaban tamén moitas testemuñas dos devanceiros estradenses. De seguido, o escritor e mestre, David Otero pronunciou unha .fermosa con-· ferencia encol do presente e futuro da lingua galega.
\!rabeíróg \!!:erra, novembro de 2002
O ascenso a nacional xa é un feito .. :. ¡¡noraboa!!
Ascenso histórico do Callobre CF POR CARLOS LOUREIRO RODRIGUEZ (EX-SECRETARIO DO CALLOBRE CF)
O día 27 de Abril do 2002-constitúese nunha data que debería ·ser orlada para o fútbol estradense xa que o Callobre C.F. acadou un ascenso histórico á máxima categoría galega de fútbol xuvenil. Desta categoría só teñen a honra de disfrutar 16 equipos galegos e a Parroquia de Callobre e A Estrada teñen a honra de se mergullar entre eles.
Pensemos claramente •que a empresa de seguir aí será moi difícil xa que o déficit de xogadores xuvenís na Estrada e bisbarra é patente dado o nivel que aquí se necesita, pero non por poucos, senón que pola cantidade de equipos que nun diámetro duns 40 kms. están en liga galega e en liga nacional, categorías onde xa se necesita un nivel deportivo e estru.ctural salientábel. Debemos dicir que neste diámetro nos atopam os con 11 equipos en ditas categorías (6 en naciónal:S.D. Compostela, Colexiata, Conxo, Flavia, Arousa e Callobre C.F. e 5 en galega: Compostela-E, ConxoB, Atl. Fátima, Flavia-B e Lalín) o que supón 11 equipos de 32 en Galicia, sen esqúecermos que no outro· grupo de galega tamén milita o Caldas .... moi posible que en poucas zonas de Galicia se dea tal densidade de equipos, se exceptuamos Vigo e A Coruña.
Con este ascenso o Callobre C.F. engade un novo degrau ao seu currículo deportivo, currículo engrandecido tempada tras tempada xa que foi o único equipo da zona que militou en Primeira rexional (sen contarmos por suposto co C.D. Estradense, equipo representativo do pobo); militou 9. tempadas en liga galega de xuvenís; foi o único equipo de A Estrada que militou. ·en liga galega de cadetes (dúas tempadas) asi coma en liga galega. de infantís (unha· tempada), par-a agora converterse no único que militou· ata o de agora en liga nacional.
Con todo, debemos dicir que algo que debería ser un orgullo para· A Estrada, . ás veces eremos que se converte nqnha env:exa innecesaria e non esquezamos que a
Un equipo sempre é un equipo .. iaínda remando na terra ... !
envexa é moi mala consetleira e que algo que debería contar cun apoio total de A Estrada non o é tal, e non me estou a referir desde logo a nivef institucional apoio do que o Callobre C.F. non se pode queíxar; e todo isto pode conducir :a que 6 día de mañá alguén se poida lamentar d~ que os xoves de A Estrada non poidan disfrutar de xogar en semellante categóría. Non é que estea a ver isto con pe~mismo senón que coa ollada
· dunha persoa que loitou durante
case vinte anos polo fútbol estradense e que é moi coñecedora da realidade futbolística de A Estrada.
E asj paso a me facer unha reflexión que cadaquén poderá contestar coa súa libre maneira de pensar: ¿Merece o fútbol estradense semellanfo esforzo?
¿Ten o fútbol de A Estrada visión de futuro? ¿Miramos cara ao futuro ou só vemos o presente e caemos en egocentrismos prexudiciais?
\!rnbeirós \!rerrn, novembro de 2002 .
O Enredo-Acibro cruza fronteira·s·
/ 23
Mariu Sanmartín, emblema durante moitas temporadas do equipo A gora, case catro anos despois é conveniente
. render un apartado especial a un conxunto que, o pasado 19 de maio de 2.000, conseguía en Vigo o maior éxito polideportivo local, acadando o campionato de liga da Primeira Nacional 'B' e, polo tanto, o ascenso directo, por primeira vez para o deporte estradense, a unha categoría nacional, concretamente á Primeira Nacional 'N.
Desta maneira, o cadro presidido por José Sesar Villar,
_agora denominado Enredo-Carburantes Acibro/A Estrada Fútbol Sala, sería a primeira entidade deportiva do concello estradense en atravesar as fron- . teiras galegas para disputar unha-competición oficial.
Gijón, Avilés, León, Zamora, Benavente, Bembibre ou La Bañeza foron os principais puntos encadrados nas comunidades autónomas do Principado de Asturias e de Castela-León ás que viaxaron os pupilos dun home ben querido pola afee-
ción estradense, o hispano arxentino, Rodrigo Feijoo, ademais de Lugo, A Pobra de San Xulián, Porriño, Pontevedra, Vigo, As Pontes de García Rodríguez, A Coruña ou Cabeza de Manzaneda. ·''A experiencia para mín
non eta nova, posto que eu xa coñecía esta categoría
_ trala miña etapa no Autos Lobelle de Santiago de Compostela, pero para os xogadores de A Estrada foi algo motivante'', subliñou Rodrigo Feijoo para este xornal. "Principalmente, buscamos dous obxectivos prioritarios: A evolución e a formación do equipo no seu primeiro ano é un novo reto competitivo que se acadou ó 4 de maio fronte ó Orly de Vigo, logrando a permanencia matemática na categoría a <lúas xornadas'para o final da tempada".
Dende hai moitos anos atrás no tempo, este conxunto sempre presumiu de ser un dos
·equipos da zona que máis pú-
• • note este numero
blico levou ás bancadas do seu recinto polideportivo. O Municipal "Manuel Coto Ferreiro", vestiu cada fin de semana, como de costume, as súas mellores galas para arroupar ó Enredo-Carburan tes Acibro/ A Estrada. Con respecto ó público, Rodrigo agradece o seu incondicional apoio. "Con eles é moito máis <loado logra-las metas que nos propuxemos dende un primeiro momento. Ve-lo pavillón cun gran ambiente cada xornada beneficia a tódolos integrantes da plantilla. Sen eles, non ascenderíamos de categoría o ano pasado e, dende logo, non poderiamos salvarnos hai poucas semanas na antepenúltima xornada, pero afortunadamente así o fixemos" .
Para xogadores como Josán, Julio Andrade ou a última incorporación, Capi, a Primeira Nacional 'A' non era nada novo, pero para' Juan Besteiro, Marcos Sesar, Gica, Beni Vázquez, José Antonio Lago, Fa- i
bián, Jorge, Alberto, Fernando Chacón, Gonzalo, Caqui ou o "sempiterno" Manuel Sanmartín Cao, este ano resultaría inesquencible nas súas respectivas traxectorias deporti vas. Rodrigo Feijoo apuntaba que "para eles, o feito de desprazarse fóra de Galicia significa algo difícil peró, ó mesmo tempo, apeticible e agradante. De feito, o día de maná, eles seráh dos poucos deportistas locais que poidan presumir de xogar lonxe de Galicia".
986 57 33 33 ,..
¡ ... e ogallá nunca teña que chamar¡
O soño fíxose realidade para tódalas persoas que dende o ano 1.987, dende a Sociedade Deportiva "Gran Vía", loitaron ano tras ano para acadar, catorce anos despois baixo o nome de Enredo-A Estrada/Seguros Finisterre, que A Estrada por fin puidese ver o mellor fútbol sala do noroeste nacional na súa propia casa. A partires de agora, "o clube pode seguir medrando, pero esta é a categoría idónea para o noso ,equipo", salienta Rodrigo Feijoo, quen ademais salienta que "incluso a medio prazo se pode loitar por alcanzar metas maiores, sempre e cando sigan existindo tódolos apoios necesarios a nivel institucional, comercial e, sobre todo, dos afeccionados que nos veñen a animar ós partidos".
Esta transición no traballo despregado por tódolos membros do Enredo-Acibro neste último ano, "debe ser unha aprendizaxe sen límite, xa que se'mpre ó bo avanzar" . Como · cónclusión, Rodrigo Feijoo mátizaba que "a vida é unha aprendizaxe, unha constante formación e o deporte forma parte da mesma. Para a vindeira tempada xa non seremos tan novatos e este aspecto é moi importante para' tódolos estamentos do dube".
Nesta tempada 2.002/2.003 voltaremos a ver a este equipo no máis alto do deporte local, pero xa non estará só. O Callobre de categoría xuvenil da man de Manolo Requeixo ascendía á Liga Nacional Xuvenil o pasado 27 de abril. Serán os dous máximos representantes da área polideportiva local e comarcal.
Sorte e a seguir chegando ¡ lonxe e colleitando éxítos ! .
&e, @ (fü G1J ~ lk ©- o © [M ~ ~ ' VI (Q) !L G1J [M ll'& ffil o @ ~ [Q) ~ . ~ ffü. (Q) LI ~ © © o@ [M © o VI ·a [L [Q) lk ~ ~ LI (fü /fe, [Q) -~
......
•
-._;..>
24/ .
O CULTURA
o • 1 O Padroado da Fundación San Martiño .do pola Asocia-
/ . d. _, 19 d b. · ,. ción da Rapa das e exzu no omzngo e outu ro os Bestas de Sabu-gañadores destes prestixiosos premios cedo -polo seu
h . . exemplar emprenun a xuntanza mantzda no albergue de Sa- go da lingua ga-
b uc~do. Na categoría de Tabeirós-Terra de lega, como,socie-. fi - _ dade nos ultzmos Montes os premiados oron Calzados A Es- anos baixo a direc-
quina e a Asociación da Rapa das Bestas de c~ón d,e Cesar Gar-b · cza, ven exercendo un
Sa ucedo. - tabor de potenciación e . Na categoría de 'Galicia Enteira' o padroa- defensa da lingua e cultu-
d . . ,. . ra galegas- e Calzados o acordou premiar a Anton Santamarzna e, Esquina -verdadéiro em-
no apartado de 'Toda u_nha vida' o premiado blema do comercio est~a-
fi · TT. [ ,. A · E ,. XII d' ·,. d dense, nos anos antenoOl .,a entzn rzas. Sta e a e lCWn estes res ó seu 50 aniversario premios que serán entregados o sábado 14 de (que cumplen este ano),
. emprenderon un proceso decembro 11:a Estrada. de renovación que tivo a
galeguización de toda a · súa actividade.._' comercial
REDACCION como parte máis desta-Os premios San Martiño con- cada-. , ' cédense a persoeiros ou enti- O premio a7 normalidades destacados co fin de sig- . zación no ámbito galenificar o seu esforio realizado go foi outorgado a AnpoI·a promoción da lingua en tón Santamarina, tres modalidades distintas: Director do I_nstituto da Premios á difusión da lingua Lingua Galega (ILG), na comarca de Tabeirós Terra Membro da Real Acade Montes; Premio á normali- demia Galega; Catezación no ámbito galego, e _ drático de Lingua na Premio de "Toda unha vida" Universidade de Santiago no fomento do idiGma. polo seu labor de estudio e
'([abeírói> '([erra novembro de 2002
Na primeira modalidade o premio este ano foi compartí- D: Isaac Día Pardo e D. Avelino PoÚsa Antelo xa recibiron o Premio San Martiño_